DŹWIGNICE

TEMAT 13

DŹWIGNICE
Ograniczniki i wskaźniki. Próby odbiorcze.

TYLKO DO UŻYTKU
WEWNĘTRZNEGO !!!

1
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Definicje
Ogranicznik
Urządzenie, które powoduje zatrzymanie, ograniczenie ruchu lub działania dźwignicy. Większość tych
urządzeń działa samoczynnie z chwilą gdy przez dźwignicę lub jej część zostanie osiągnięte
określone położenie lub obciążenie.

Ogranicznik obciążenia
Urządzenie, które automatycznie uniemożliwia podnoszenie ładunku przekraczającego udźwig
dźwignicy powyżej określonej wartości.

Wskaźnik
Przyrząd, który przekazuje operatorowi dźwignicy wzrokową i/lub dźwiękową informację do
właściwej obsługi w zakresie parametrów roboczych dźwignicy.

Wskaźnik masy ładunku

Urządzenie dające automatycznie ostrzeżenie akustyczne lub/i wizualne.

2
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 4306-1:1999 „Dźwignice – Terminologia – Terminologia ogólna
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Ograniczniki obciążenia (udźwigu)
Ogranicznik obciążenia powinien zadziałać (niezależnie od układu sterowania) przy odpowiednim
(zależnym od typu dźwignicy) przekroczeniu nominalnego udźwigu, ale nie więcej niż o 15%.
Ogranicznik obciążenia powinien działać w sposób ciągły, niezależnie od zmian obciążenia
wynikających z położenia dźwignicy i/lub pozycji ładunku. Nie powinien wymagać żadnego
ręcznego nastawiania lub regulacji podczas cyklu roboczego.
Wymagania dotyczące działania:
• uniemożliwienie ruchu, który pogarszałby warunki przeciążenia,
• uniemożliwienie ruchu, który powodowałby podnoszenie ładunku,
• ogranicznik pozwala na opuszczenie lub ruch powodujący zredukowanie obciążenia.

Czujniki ograniczników obciążenia

3
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 10245-1:1996 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Postanowienia ogólne”
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Ograniczniki obciążenia (udźwigu) - suwnice
Suwnice powinny być wyposażone w ogranicznik obciążenia, gdy:
• istnieje ryzyko przewrócenia,
• możliwe jest podnoszenie ładunków o trudnej do określenia masie, co może spowodować
przeciążenie mechanizmów oraz konstrukcji nośnej.
Ogranicznik obciążenia powinien umożliwiać przyspieszanie ładunku nominalnego (oraz urządzeń
chwytnych), powyżej średniej obliczeniowej wartości przyspieszenia. W wyniku prób ogranicznik
powinien być nastawiony i zablokowany na wartość odpowiednią do udźwigu.

Ustawienie granicznej wartości QL obciążenia ogranicznika powinno spełniać zależność:

 2   2 min dla vh  0,2 m / s

a Q
1   L  2  2   2 min   2 (vh  0,2) dla vh  0,2 m / s
g QGL
Klasa podnoszenia dźwignicy β2 φ2min
QGL – obciążenie brutto (obciążenie
nominalne + masa elementów HC1 0,2 1
chwytnych) HC2 0,4 1,05
φ2 – współczynnik dynamiczny zgodnie HC3 0,6 1,1
z normami dotyczącymi obciążeń. HC4 0,8 1,15
4
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 10245-5:1998 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Suwnice pomostowe i bramowe”, PN-ISO 8686-1:1999 „Dźwignice. Zasady obliczenia i kojarzenia obciążeń
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Wskaźniki obciążenia
Powinien być nastawiony na odpowiednie (zależne od typu dźwignicy) wartości obciążeń i zapewnić:
• ostrzeżenie operatora w sposób wizualny i/lub akustyczny, że obciążenie zbliża się do nominalnego,
• ostrzeżenie operatora w sposób wizualny i/lub akustyczny, że przekroczono obciążenie nominalne.

W suwnicach
Suwnice powinny być wyposażone zawsze we wskaźnik obciążenia, w przypadku, gdy udźwig jest
zależny od położenia ładunku (np. suwnice z wysięgnicami). Powinien być także przewidziany, gdy
ważne jest polepszenie warunków sterowania i bezpieczeństwa suwnicy.
Wskaźnik obciążenia powinien informować operatora, a w przypadkach koniecznych także
otoczenie, że nośność suwnicy została osiągnięta oraz/lub zadziałał ogranicznik obciążenia.
W suwnicach, których udźwig jest zależny od położenia wciągarki, lub gdy pracują dwa lub więcej
mechanizmy podnoszenia wskaźnik obciążenia powinien ostrzegać operatora wizualnie lub/i
akustycznie również wtedy, gdy masa ładunku zbliża się do udźwigu nominalnego.
Ustawienie urządzenia uruchamiającego sygnał zależy od sposobu użytkowania suwnicy. Sygnał
powinien być emitowany, gdy osiągnięto od 90% do 95% udźwigu nominalnego.

5
Środki Transportu Bliskiego -
Źródła: PN-ISO 10245-1:1996 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Postanowienia ogólne” Dźwignice
PN-ISO 10245-5:1998 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Suwnice pomostowe i bramowe”
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Ograniczniki ruchu

Ogranicznika ruchu wymaga każdy mechanizm, dla którego konstrukcyjnie przewidziano

ograniczenie (koniec torów jezdnych, określony kąt obrotu, dostępna wysokość podnoszenia)
Przykłady:
• ogranicznik wysokości podnoszenia
- uniemożliwia zetknięcia zblocza hakowego z konstrukcją dźwignicy (dla suwnic wymagane
0,2m),
- ustala maksymalne położenie zblocza ze względu na inne przyczyny
• ogranicznik głębokości opuszczania
- zapewnia pozostawienie określonej, minimalnej liczby zwojów liny na bębnie (suwnice 1.5),
- ustala minimalne położenie zblocza (np. ze względu na podłogę)
• ogranicznik obrotu
- zapewnia obrót wysięgnika w zaprojektowanych granicach
• ogranicznik jazdy dźwignicy
- uniemożliwia zbliżenie się do końca torów lub stałymi lub ruchomymi przeszkodami
6
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 10245-1:1996 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Postanowienia ogólne”
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Ograniczniki ruchu
• ogranicznik jazdy wciągarki
- uniemożliwia zbliżenie się do końca torów
• ogranicznik pochylania wysięgnika
- uniemożliwia przekroczenia granicznych ustawień przewidzianych w projekcie
• ogranicznik teleskopowania wysięgnika
- uniemożliwia przekroczenia granicznych ustawień przewidzianych w projekcie
• ogranicznik zluzowania liny
- uniemożliwia zatrzymanie ruchu, gdy zluzowanie liny narasta podczas pracy

Zaleca się, aby ograniczniki ruchu były sprzężone z układem sterowania dźwignicy –
uniemożliwienie kontynuacji ruchu w danym kierunku (jeżeli występuje łącznik końcowy powinien
być on umiejscowiony w takim miejscu, aby zapewnić bezpieczną drogę mechanizmu hamującego z
obciążeniem nominalnym od prędkości nominalnej).
Ogranicznik nie powinien utrudniać wykonania ruchu „w bezpiecznym kierunku”
7
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 10245-1:1996 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Postanowienia ogólne”
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Ograniczniki działania
W niektórych rozwiązaniach (zależnie od typu dźwignicy) mogą się okazać konieczne ograniczniki
działania służące najczęściej do ograniczenia prędkości roboczych do takich, które mieszczą się w
zaprojektowanych granicach.

• ogranicznik prędkości podnoszenia

• ogranicznik prędkości opuszczania
• ogranicznik prędkości obrotu
• ogranicznik prędkości jazdy dźwignicy
• ogranicznik prędkości jazdy wciągarki (wciągnika)
• ogranicznik prędkości wychylania
• ogranicznik (zawór) nadmiarowy (przelewowy) w układach hydraulicznych
• ogranicznik zukosowania dźwignicy
• ogranicznik nawijania, odwijania liny

8
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 10245-1:1996 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Postanowienia ogólne”
 DŹWIGNICE

UKŁADY STEROWANIA
Łączniki bezpieczeństwa
• Łączniki zatrzymania bezzwłocznego STOP
Instalowane przy stanowiskach sterowniczych (kaseta sterowa podwieszona lub zdalna, pulpit
sterowania zdalnego).
Naciśnięcie takiego przycisku powinno wyłączać wszystkie obwody siłowe (z wyjątkiem chwytnika
pneumatycznego lub elektromagnetycznego)

Układy sterowania - bezpieczeństwo

Powinny zabezpieczać przed:
• Możliwością włączenia mechanizmu w przeciwnych kierunkach,
• Uruchomieniem mechanizmów wciągnika w wyniku dowolnego uszkodzenia,

Powinny zapewniać:
• Powrót przycisków (łączników) do położenia neutralnego po zaniku siły nacisku (np. palców),
• Wyczuwalną pozycję dźwigni, pokręteł i przycisków sterowania (wyłączone, załączone, kolejne
stopnie, itp.).

9
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
 DŹWIGNICE

UKŁADY STEROWANIA
Układy sterowania - bezpieczeństwo
Powinny zapewniać:
• Ochronę przed przypadkową zmianą położeń łączników sterowniczych (np.: poprzez nie
wystawanie łączników ponad obudowę kasety sterowej),
• Zabezpieczenie łączników półprzewodnikowych układów sterowania przed zakłóceniami własnymi
lub zewnętrznymi, mogącymi spowodować niekontrolowany ruch jakiegokolwiek mechanizmu
dźwignicy,
• Wykonanie obudowy urządzeń sterowniczych z odpowiedniego materiału izolacyjnego chroniącego
od porażeń prądem elektrycznym.

Zabezpieczenia obwodów i silników elektrycznych

• Zabezpieczenia przeciwzwarciowe (na początku obwodu, np: bezpieczniki topikowe)

• Zabezpieczenia przeciążeniowe (kontrola temperatury silnika i jego wyłączenie, np: termistory)
• Zabezpieczenia zanikowe (zanik napięcia, np: cewki sterujące styczników). W przypadku zaniku
napięcia na jednej fazie dopuszcza się umożliwienie dokończenia realizowanego ruchu

10
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
 DŹWIGNICE

OGRANICZNIKI I WSKAŹNIKI
Wskaźniki ruchu i działania

Zależnie od typu dźwignicy mogą się okazać konieczne wskaźniki ruchu i działania służące
operatorowi informacją o konfiguracji dźwignicy (a w szczególności o zbliżaniu się do skrajnych
położeń).

• wskaźnik wysięgu (pozioma odległość pomiędzy środkiem obrotu lub dźwignicy

do środka zawieszonego ładunku)
• wskaźnik pochylenia wysięgnika – wskazanie kąta wychylenia względem poziomu
• wskaźnik zukosowania
• wskaźnik pochylenia dźwignicy względem pionu
• wskaźnik kierunku obrotu bębna
• wskaźnik zluzowania liny (wielkość zluzowania)

11
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: PN-ISO 10245-1:1996 „Dźwignice – Ograniczniki i wskaźniki – Postanowienia ogólne”
 DŹWIGNICE

WYMAGANIA I BADANIA
Rodzaje badań
Sprawdzenie materiałów i półwyrobów

Sprawdzenie na zgodność materiałów z odpowiednimi normami hutniczymi, dźwignicowymi dotyczącymi

materiału w sensie ogólnym oraz jako odkuwek, odlewów, połączeń spawanych czy śrubowych.

Sprawdzenie wykonania dźwignicy

• sprawdzenie klasy wykonania – elementy nietolerowane powinny być wykonane minimum w:
• 14 klasie dokładności dla elementów obrabianych (suwnice)
• 13 klasie dokładności dla elementów obrabianych (żurawie)

• 16 klasie dokładności dla pozostałych elementów (suwnice)

• 15 klasie dokładności dla pozostałych elementów (żurawie)

• sprawdzenie elementów konstrukcji nośnej

– sprawdzenie dopuszczalnych odchyłek w stosunku do wymiaru nominalnego (np. wymiar 2000mm
+- 2mm)
- Sprawdzenie innych dopuszczalnych odchyłek (np. dla suwnic: falistość pasa dźwigara, falistość
dźwigara, pochylenie półek lub pasa dźwigara, wygięcie miejscowe pojedynczego elementu, skręcenie
dźwigarów, odchyłka równoległości dźwigarów mostu)
12
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
 DŹWIGNICE

WYMAGANIA I BADANIA
Próby odbiorcze
Zgodnie z Ustawą o dozorze technicznym środki transportu bliskiego (w tym suwnice) podlegają
nadzorowi Urzędu Dozoru Technicznego. Szczegółowy spis tych urządzeń zawarto w Rozporządzeniu Rady
Ministrów w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu [2]. W
grupie dźwignic są to między innymi:

• wciągarki i wciągniki, suwnice, żurawie, układnice, dźwigniki

W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 roku [3]
przedstawiono natomiast warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych
urządzeń transportu bliskiego. Przedstawiono tam ogólny zakres badania odbiorczego, w skład którego
wchodzi:

• sprawdzenie prawidłowości zainstalowania suwnicy i jego przeznaczenia zgodnie z instrukcją

eksploatacji,

• przeprowadzenie prób funkcjonowania suwnicy w zainstalowanej wersji z obciążeniem wystarczającym

do stwierdzenia, że sterowanie, ruchy robocze, mechanizmy oraz urządzenia zabezpieczające i ochronne
działają prawidłowo,

• przeprowadzenie prób przeciążeniowych.

13
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
 DŹWIGNICE

WYMAGANIA I BADANIA
Próby odbiorcze
Zakres badań:

- sprawdzenie działania układów sterowniczych (zgodność dyspozycji z realizacją przez suwnicę, powrót
przycisków (dźwigni) sterujących do położenia zerowego po ustaniu wymuszenia),

- sprawdzenie działania łączników STOP (umieszczonych na urządzeniach sterujących i konstrukcji nośnej

suwnicy) oraz pozostawania w pozycji unieruchamiającej urządzenie,

- sprawdzenie działania ograniczników ruchów roboczych (łączniki końcowe, krańcowe) wszystkich

mechanizmów. Badanie wykonywane z prędkościami nominalnymi bez obciążenia,

- sprawdzenie działania mechanizmów bez obciążenia (dwukrotna próba ruchowa dla każdego z
mechanizmów, ocena pracy hamulców, przekładni i innych podzespołów – cichobieżność, brak stuków,
zgrzytów i innych niewłaściwych objawów),

- sprawdzenie parametrów roboczych w tym prędkości ruchów roboczych (z obciążeniem nominalnym,

wszystkie ruchy robocze),

- sprawdzenie urządzeń chwytających, układów linowych i ich zamocowań (zgodność z dokumentacją

techniczną, ew. ocena zużycia lin stalowych i haków, sprawdzenie zamocowań, sprawdzenie ocechowań),
14
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: „Warunki techniczne dozoru technicznego. Suwnice. DT-UT-7/95”
 DŹWIGNICE

WYMAGANIA I BADANIA
Próby odbiorcze
Zakres badań, c.d.:

- próby statyczne i dynamiczne (sprawdzenie wytrzymałości konstrukcji nośnej, połączeń rozłącznych,

nitowych i spawanych, działania mechanizmów i ich hamulców, układów cięgnowych wraz z
zamocowaniami, wytrzymałości podpór oraz torów i podtorzy)

• próba statyczna (przeprowadzana z obciążeniem równym 125% nominalnego przy najbardziej

niekorzystnym położeniu mechanizmu podnoszenia, czas próby minimum 10 minut - o ile nie
jest wymagany dłuższy czas - z obciążeniem podniesionym z podłoża na niewielką wysokość do
0,3m). Sprawdza się brak odkształceń trwałych i powrót mostu suwnicy do stanu przed
obciążeniem),

• próba dynamiczna (przeprowadzana po pomyślnym wyniku próby statycznej z obciążeniem

równym 110% nominalnego z wykonaniem przynajmniej dwóch cykli pracy – pojedynczo i z
kojarzeniem ruchów).

- wyrywkowa ocena stanu konstrukcji nośnej suwnicy – w szczególności połączeń spawanych i połączeń
rozłącznych (po pomyślnie wykonanych próbach: statycznej i dynamicznej),

15
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: „Warunki techniczne dozoru technicznego. Suwnice. DT-UT-7/95”
 DŹWIGNICE

WYMAGANIA I BADANIA
Próby odbiorcze
Zakres badań, c.d.:

-sprawdzenie ogranicznika udźwigu (poprzez zwiększanie obciążenia aż do zadziałania ogranicznika:

wymagana sygnalizacja przy 90-100% udźwigu nominalnego i zatrzymanie ruchów przy 100-115%
udźwigu nominalnego),

- sprawdzenie szczelności układów hydraulicznych i pneumatycznych (jak są). Wykonywane z obciążeniem

110% udźwigu nominalnego. Czas próby 1h. Wynik próby uznaje się za pozytywny, gdy w układzie nie
nastąpiły zewnętrzne wycieki cieczy roboczej oraz w wyniku przecieków wewnętrznych urządzenie
chwytające opuści się nie więcej niż o 0,1m,

16
Środki Transportu Bliskiego -
Dźwignice
Źródła: „Warunki techniczne dozoru technicznego. Suwnice. DT-UT-7/95”