5.

PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZMĘCZENIOWEGO

5.1. KSZTAŁTOWANIE ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH

a) Zmniejszenie wrażliwości na karb q (patrz równanie 4.19) przez odpo-

wiedni dobór parametrów geometrycznych w celu minimalizacji współ-
czynnika kształtu (koncentracji naprężeń) kt, por. rys. 4.15, 4.22, 4.23 i
przykłady na rys. 5.1 - 5.3.

Rys. 5.1 Typowe miejsce pękania zmęczeniowego w wale stopniowanym (a)

i przykłady redukcji spiętrzenia naprężeń (b), (c)

Rys. 5.2 Typowe pęknięcia zmęczeniowe w otworze wpustowym (a) i przy-

kład redukcji spiętrzenia naprężeń (b)

5.1
 5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

• uniknięcie frettingu (gdy możliwe są małe przemieszczenia między cia-

sno przylegającymi powierzchniami, tlenki metali obecne tam zwykle
w formie proszku powodują uszkodzenie powierzchni. Konsekwencja -
inicjacja i rozwój pęknięć zmęczeniowych). Przykłady: rys. 5.3 i 5.4.

Rys. 5.3 Typowe miejsca pęknięć zmęczeniowych (a) i niektóre sposoby

uniknięcia ich (b)

Rys. 5.4 Szczegóły konstrukcyjne połączeń śrubowych: a), c) minimalizacja

naprężeń zginających; b) pojedyncze i d) podwójne ukosowanie
blach - bardziej równomierne przenoszenie obciążeń przez śruby

5.2
 5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

b) Stosowanie zabiegów wprowadzających na powierzchni ujemne naprę-

żenia wstępne w miejscu karbu, które nakładają się na obciążenia użyt-
kowe, powodując obniżenie naprężeń średnich (młotkowanie, śrutowa-
nie, wstępne przeciążenie dodane do lokalnych naprężeń powyżej Re)

Rys. 5.5 Odciążenie elementu z karbem po uprzednim lokalnym płynięciu.

Wykres σ - ε w karbie i rozkład naprężeń resztkowych w przekroju
karbu: a) bez lokalnego uplastycznienia przy odciążeniu (ktS’<2Re);
b)lokalne uplastycznienie przy odciążeniu (ktS’≥ 2Re); σr - napręże-
nia wstępne w karbie

Uwaga: ujemne przeciążenie wstępne o tej samej wartości spowodowa-

łoby strefę plastyczną z rozciągającymi naprężeniami resztko-
wymi.

5.3
 5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

σ cykl eksploatacyjny

Re cykl rzeczywisty

σ m, e
- Re

σ m = σ m, e - Re

Rys. 5.6 Obniżenie naprężeń średnich w karbie dzięki ujemnym naprężeniom

wstępnym (σr = − Re)

5.4
 5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

5.2. WSPÓŁCZYNNIKI BEZPIECZEŃSTWA

Wprowadza się je w celu zrekompensowania niedokładnych założeń w obli-

czeniach (np.: niepewność co do obciążeń, statystycznej zmienności wy-
trzymałości zmęczeniowej materiału, wpływu procesu technologicznego,
środowiska i in.).

3 podejścia:
1) Redukcja naprężeń w krzywej S − N przez współczynnik bezpieczeń-
stwa w naprężeniach (Xs = 1.5 ÷2 lub więcej)
Xs = Sa/ S∃a (5.1)

∃ ), p. A
gdzie Sa = f(Nf = N

Stąd krzywa projektowa ma równanie:

S∃a = f( N
∃ )/Xs (5.2)

2) Redukcja trwałości w krzywej S − N przez współczynnik bezpieczeń-

stwa w trwałościach (XN = 10 ÷ 20 lub więcej)
XN = Nf / N∃

przy czym S∃a = f(Nf), p. B

Stąd krzywa projektowa ma równanie:

∃)
S∃a = f(XN N (5.3)

5.5
 5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

Rys. 5.7 Współczynniki bezpieczeństwa w naprężeniach Xs i w trwałościach

Xn, w celu otrzymania projektowych krzywych S − N. Oznaczenia:
S∃a , N∃ − amplituda naprężenia i trwałość oczekiwana w eksploata-
cji; Sa = f(Nf) − krzywa S − N odnosząca się do zniszczenia

3) Użycie jako krzywej projektowej krzywej S − N, która odnosi się do od-

powiednio małego prawdopodobieństwa zniszczenia

Krzywe o różnym prawdopodobieństwie zniszczenia − na podstawie sta-

tystycznej analizy wyników badań zmęczeniowych:

5.6
5. PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZNISZCZENIA ZMĘCZENIOWEGO

obszar ufności: (1-p) 100%

Sa próbek przetrwa
p=1
p (prawdopodobieństwo
zniszczenia)

Nf
p próbek ulegnie zniszczeniu
p=0
przy amplitudach niższych
lub wcześniej

Sa p3

p1 < p2 < p3 < p4

linia regresji: p = 0.5

p4
p2
p1
Nf

5.7