Gotika

Gotska katedrala (Amijen)

Gotika ili gotska umetnost (u arhitekturi), odnosno gotski stil, je bio umetnički pravac,
koji je sledio iza romanike posle 12. veka (u Francuskoj) do kraja 15. veka (u srednjoj i
severnoj Evropi).

Najpre je upotrebljavan kao pogrdan izraz (nastao u Italiji), "gotika" je kao ogorčenje nad
tuđim protiv- antičkim importom Gota, koji se odomaćio i koji se u prvom redu
upotrebljavao za označavanje arhitekture i ornamentike gde se u prvom redu i najviše ova
umetnost odrazila i gde je bila najvidljivija. Od 13.-tog veka gotika se raširila na sve
discipline u umetnosti. Kolevka gotike je bila Francuska.

Sadržaj

• 1 Gotska arhitektura
• 2 Gotska skulptura
• 3 Spomenici evropske gotičke arhitekture i skulpture
• 4 Gotsko slikarstvo
• 5 Umetnički zanati
o 5.1 Klesarstvo
o 5.2 Nameštaj
 o 5.3 Rezbarstvo
o 5.4 Zlatarstvo
o 5.5 Metaloproizvodnja
o 5.6 Knjigovezački zanati
o 5.7 Tekstil
 5.7.1 Izrada goblena
 5.7.2 Vezovi
 5.7.3 Odeća
• 6 Ornament
• 7 Reference

• 8 Spoljašnje veze

Gotska arhitektura

Krov gotske katedrale (Milano)

Detalj ulaza (Notr Dam, Pariz)

Gotska arhitektura se razvila u prvoj polovini 12. veka do 16.-tog veka (u severnoj Evropi).

Karakteristika gotike je skeletna konstrukcija i vitkost formi koje je ona omogućila i koje se
kreću prema vertikali- na gore. U svom razvijenom dobu primećujemo jako razrađene
forme, komplikovane svodove koje su poduprte svežnjevima vitkih kamenih rebara i
svežnjevima stupova. Mase se prenose na svežnjeve stupova šta omogućava stvaranje
unutračnjeg prostora i ne postoje noseći zidovi kao u romanici.
Karakteristični znak za gotiku je bio izlomljeni luk koji je za razliku od kružnog luka koji se
do tada upotrebljavao u romanici bio mnogo statičkiji odnosno statički pravilnije rešenje.
Ovaj luk se upotrebljavao na prozorskim otvorima (biforama ili triforama), portalima i
prilikom rešavanja svodova. U gotskom stilu su se gradili sakralni arhitektonski objekti,
katedrale, profane zgrade, dvorci, mostovi i drugo.

Gotska katedrala je vrhunac razvoja hriščanske bazilike. U suprotnosti sa konstrukcijom

koja polazi od masivnih nosećih zidova tu se radi o konstrukciji čiji je osnovni elemenat
stup koji sada ima konstruktivan zadatak. Važan elemenat koji je karakterističan za gotiku
je prozorski otvor koji je dobijen u ovakovom pristupu ka konstrukciji i koji se bogato
ukrašava bojenim staklom i naziva se vitraž gde se komadi stakla u boji spajaju olovom
da bi se dobila slika i dobilo prožarivanje prostora u unutrašnjosti objekata. Enterijer i
eksterijer se bogato ukrašavaju skulpturama u kojim se ljudska figura izvija i sve više
dobija na realizmu. Forme od shematizma idu ka individualizmu.

Gotska skulptura

Skulptura ima neodeljivi zadatak na ukrašavanju katedrala i upotrebljava se kao dopuna

arhitekturi i ukrašavanje arhitektonskih elemenata, kapitela stupova, pilastera i konzola.
Baldahinska plastika je bila osnovni elemenat razvoje skulpture kao samostalnog dela u
umetnosti. U 12. i 13.-tom veku to je pre svega katedralska plastika, a motivi su iz života
Krista i device Marije kao i iz života svetaca. Preko reljefa koji je bio u pre u upotrebi
skulptura dolazi do izražavanju volumenoznosti i do tipa prostorne skulpture. Glavni
značaj dobija prezentacija ljudskog tela koje se sve više konfrontira sa proporcijom i
prirodnim oblicima a momenat realizma označili su i oblici koji su od prvobitnog
shematitma dobijali na individualnosti.

Spomenici evropske gotičke arhitekture i skulpture

Katedrala u Šartru, Samostanska crkva Sen

Notr-Dam u Parizu, Katedrala u Laonu,
fasada i portal oko Deni pre 1140.
započeta fasada fasada započeta pre
1150., levi toranj oko (izmenjena u 18. i
1200. godine 1200.godine
1194.godine 19.veku )

• Sen Deni u Parizu, 12. vek

• Notr-Dam u Parizu, 12. vek
• Katedrala u Šartru, 12. -13. vek
• Katedrala u Remsu, 13. vek
• Katedrala u Solzberiju, 13. vek
 • Nikola Pizano, Krstionica u Pizi, 13. vek
• Santa Kroče u Firenci, 13. vek
• Katedrala u Naumburgu, 13. vek
• Katedrala u Bambergu, 13. vek
• Ka d Oro u Veneciji, 15. vek
• Lorenco Giberti, reljefi na vratima Krstionice, Firenca, 1401.-1402.
• Filipo Bruneleski, kupola katedrale u Firenci, 15. vek

Gotsko slikarstvo

Klanjanje tri kralja od Đentilje de Fabijana

Madona, Florencija oko1410.

U slikarstvu osim tradicionalne slikarske tehnike koje je bilo knjižno slikarstvo, a

zahvaljujući gubitku zidnih površina upotrebom skeletnog sistema konstrukcije objekata u
gotici dolazi do pojave slikarstva na staklu, nove slikarske tehnike koje se razvija u
gotičkoj umetnosti i pored skulpture postaje jedan od glavnih elemanata ukrašavanja i
dekorisanja objekata. Katedrale kako su se utrkivale koja će od njih biti višlja tako se
utrkuju i koja će imati najbolje i najlepše vitraže. Nova tehnika je i pojava slikarstva na
ploči odnosno slike koja je izrađena na specijalno zgotovljenoj drvenoj ploči od tvrdog
drveta koja se lepi iz unakrsno poslaganih delova i koja je po nekim mitovima bila
pokrivena i platnom i ako se zna da je slika na platnu nastala tek u doba renesanse. Novi
elementi realizma oko 1400. godine dolaze iz Burgundije i flamanskih oblasti (braća van
Ajk) i težište razvoja je preneseno u francusko- holandske oblasti (Avinjon, Burgundija i
Holandija) odakle se gotika proširuje u druge oblasti Evrope.

Gotska arhitektura
Zapadno pročelje katedrale Notr-Dam u Parizu

Kao gotsku arhitekturu označavamo evropsku arhitekturu vrhunca i poznog doba

umetnosti srednjeg veka koja je izgrađena u gotskom stilu. Kao arhitektonski svojebitni stil
nastaje u 12. veku u srdnjoj Francuskoj, tačnije u oblasti Il-de-Frans u koju spada i grad
Pariz i odatle se kao "francuski eksportni proizvod" raširila u većinu zemalja zapadne i
srednje Evrope i vrlo brzo se proširia u Englesku, kasnije na Iberijsko poluostrvo, u
Nemačku i druge zemlje zapadne evrope. U Italiji je gotika stvorila posebnu smesu sa
romanikom, antikom i vizantijskim stilom, došla je tu malo kasnije i zamenjuje se
renesansom arhitekturom. Još na početku 16. veka prvenstveno u srednjoj Evropi
nastajala su u osnovi gotska dela.

Sadržaj

• 1 Naziv gotika
• 2 Nastanak gotske arhitekture
• 3 Karakteristike gotske arhitekture
• 4 Sen-Deni
• 5 Odnos gotike i antike
• 6 Notr-Dam, Šartr i Rems
• 7 Gotika mimo oblasti Il-de-Frans
o 7.1 Italija
o 7.2 Pirenejsko poluostrvo ([Španija i Portugal)
o 7.3 Engleska
 o 7.4 Nizozemska
• 8 Gotika u Nemačkoj i ostalim zemljama Evrope
• 9 Spomenici gotske arhitekture (izbor)
• 10 Literatura

• 11 Spoljašnje veze

Naziv gotika

Naziv "gotika" zaveli su italijanski humanisti koji su je pogrešno spajali sa "Gotima" čije se
umetnost smatrala varvarskom i ovo doba su označavali kao "mračno doba" srdnjeg veka
a samu gotiku su smatrali umetošću "bez svakog dobrog ukusa". Neki arhitekti su imali
velikog shvatanja za značaj gotske arhitekture (kao Frančesko Boromini) i njihova dela u
kojima su upotrebljavali gotske elemente su ponekad neispravno svrstavana u tzv.
baroknu gotiku. Gotika je uopšteno opet bila primana u 19. veku kada su se
rekonstruisala gotska dela i u to je doba gotika bila proglašena u Nemačkoj za "nemački
narodni stil". U 19. i 20. veku pojavio se i umetnički pravac pod imanom novogotika koji se
razvijao u Engleskoj i SAD i inspirisao se delima gotike.

Uopšteno o gotskoj umetnosti videti članak gotika.

Nastanak gotske arhitekture

Gotska arhitektura je nastala transformacijom, monumentalizacijom i smišljanjem novih

arhitektonskih elemenata u pozno romanskoj arhitekturi u Francuskoj u oblasti Il-de-Frans
pri čemu crpe iz romanske arhitekture Normandije i Burgundije, kao i daljih oblasti.
Najkarakterističniji elemenat izlomljeni luk je preuzet sa Sicilije a od Arapa je došao
rebrasti svod.

Karakteristike gotske arhitekture

Potporni sistem gotskih katedrala

Gotika je obeležena sistemom arhitektonske izgradnje koji se suprotstavljao sa
arhitekturom antike i klasike. U izgradnji katedrala je upotrebljavala kao već i u romanskoj
arhitekturi latinski krst i podužnu osnovu.

• Krstati rebrasti svodovi su se prvi put primenjivali u gotici. U romanskoj arhitekturi su

se primenjivali poluobličasti svodovi na kvadratnoj osnovi sa četiri luka. U gotici se
primenjuju dva dijagonalno postavljena luka koji mogu da se postave iznad svake
vrste pa i poligonalne osnove i tako zasvode prostor na ovaj novi način.
• Veliki prozori i visoki zidovi su karakteristični za gotsku arhitekturu za razliku od
dotadašnjih u romanici, nosećih teških zidova sa malim prozorskim otvorima. Krstati
rebrasti svodovi, skeletna konstrukcija i prelomljeni luk su u gotici omogućili velike
otvore koji su doneli svetlo i prozračnost u unutrašnji prostor katedrala. Tipičan
elemenat je bila rozeta koja je postavljana iznad portala na reprezentativnoj fasadu
objekta. Praktično svaki elemanat u gotskoj arhitekturi je noseći. Arhitekti gotike
nisu upotrebljavali proračun i primenjivali su eksperimenat i zabludu i postizali velike
rezultate u konstrukciji.
• Naglašavanje vertikala je tipično za gotsku arhitekturu. Svodovi u katedralama su
dostizali visinu do 48 metara. Pojedini gradovi su se utrkivali u težnji za što višljim i
velelepnijim katedralama. Nastojalo se za postavljanjem proporcije između visine i
širine građevine.
• Vitki i visoki stupovi na poligonalnim osnovama takođe su karakteristični za ovu
arhitekturu.
• Ornamenti su bili složeni iz geometrijskih oblika i primenjeni su motivi iz biljnog i
životinjskog sveta.

Gotska arhitekturu možemo podeliti na sledeća razdoblja:

• Ranogotska arhitektura- oko 1140. u Nemačkoj 1220.-1520.

• Arhitektura visoke gotike- 1200. u Francuskoj, 1250. u Nemačkoj, 1350. u Engleskoj
• Arhitektura pozna gotike- od 1350. - 1550.

Sen-Deni
Osnova Katedrale u Amjenu- pokazuje princip jedinstva svih delova u zgradi

Za prvu gotsku katedralu uopšte smatra se dogradnja benediktinskog manastira Sen-Deni

koja je nastala u prvoj polovini 12. veka. Novim načinom je spojeno nekoliko elemenata
tako da je stvorena celina koja se smatra prauzorom za sve kasnije nastale gotske
katedrale, što je u prvom redu primena krstatog rebrastog svoda, pročelje sa
monumentalnim portalom i parom tornjeva, veliki prozorski otvori ukrašeni vitražima,
sleletni sistem gradnje i prenos tereta svoda pomoću kontrafora, masivnim potpornjima
prislonjenim uz zidove.

Odnos gotike i antike

Gotski stil je pored antičkog sistema poredka stupova (renesansa, barok, klasicizam) i
moderne arhitekture (purizam, konstrukcionizam, funkcionalizam), najznačajniji
upotrebljavani sistem gradnje u srednjoevropskoj arhitekturi. I ako je gotika bila shvaćena
kao reakcija na antičku tradiciju, trudila se da svoja shvatanja nadoveže na antiku.
Upotrebljavala je antičke stupove, arkade između brodova katedrala (Sen-Deni, Notr-Dam
u Parisu, Remsu itd.).

Gotska arhitektura teži ka monumentalnosti, pompeznosti, beskonačnoj dužini, širini i

visini građevine, koja je bukvalno izazivala vrtoglavicu i izgrađena je na samoj granici
nosivosti za primenjene materijale u gradnji.
Notr-Dam, Šartr i Rems

Najznačajnija trojka francuskih katedrala koja predstavlja dalju fazu razvoja gotske
arhitekture u Francuskoj.

Petobrodna katedrala Notr- Dam (1163. - 1245. ) u Parisu je izvanredna građevina već
svojom veličinom, jer je 130 metara duga a visina svoda doseže 35 metara. Zapažanja
vredna je, jedinstvena svodna krstata rebrasta konstrukcija sastavljena od 6 elemanata
kojom je pokriven glavni brod i transept (poprečni brod), - kao i zapadno pročelje sa
skulpturama francuskih kraljeva.

Katedrala u Šartru je najpoznatija bogorodična crkva u Francuskoj. Bila je izgrađena posle

požara 1194. godine. Zbog toga jer je svaka nova crkva trebala biti velelepnija i lepša od
predhodne ona je višlja od crkve Notr- Dam u Parisu. Deluje ipak malo teško jer
upotrebljava prediomenzionisane elemante gradnje i deluje kao večita građevina što je
očito bio glavni cilj gradnje.

Poslednja od trojke katedrala je katedrala u Remsu. Bila je građena posle požara 1210.
godine. Ona se karakteriše prvenstveno upotrebom velikog broje skulptura kojima je na
zapadnom pročelju praktički preplavljena.

Gotika mimo oblasti Il-de-Frans

Italija

Italija takovu gotiku kao što je bila u Il-de- Frans nikada nije primila i tu se kombinuje u
jednoj specijalnoj varijanti gotike stil romanike i vizantijski elementi i uticaji i jako je
raznovrsna. Gotika u Italiji nije našla primenu gotičke konstrukcije zgrade i ovde ne bi tako
lako našli potporni sistem i skeletnu konstrukciju i jako je dekorativnog karaktera.

Pirenejsko poluostrvo ([Španija i Portugal)

Kraljevina na Pirenejskom poluostrvu (Španija i Portugalija)je bila blizu Francuske i bila je

politički i vojni saveznik protiv Arapa. To se ogledalo u celom redu gotskih građevina i ako
je dolazilo do pomaka u odreenim građevinskim navikama. Kao i u Italiji i tu je arhitektura
jako raznovrsna od monumentalne arhitekture u Kataloniji do uticaja arabske arhitekture u
Sevilji i Palma de Majorci.

Engleska

Gotika je u engleskom podneblju poprimila interesantne osobine sa sasvim

nesvakidašnjim izgledom, delom zbog toga što se postavljala kao rival Francuskoj u
političkom smislu i nije nikada došlo do preuzimanja francuske gotike. Englezi su primali
oprezno elemente gotske arhitekture i spojili su ih sa ličnom arhitektonskom tradicijom.
Ipak je u Engleskoj delovao red francuskih graditelja.
Nizozemska

Gotika u Nizozemskoj je smesa posebnih francuskih i engleskih uticaja. Značajne gotske

građevine pored crkava su i građevine koje izražavaju moć gradova kao cehovske i
opštinske kuće.

Gotika u Nemačkoj i ostalim zemljama Evrope

U nemačkom govornom područiju koje uključuje i Češku gotika je bila preuzeta

najkompletnije i bila je široko rasprostranjena. U početku u arhitekturi se susrećemo sa
mnoštvom romanskih elemenata i gotskih elemanata s tim da se romanski elementi
postepeno gube. Javlja se prosvetljen hor i vidljiv potporni sistem koji se nadovezuje na
francuske uzore. U češkoj u doba gotike takođe nastaju značajne crkve. Posle Husističkih
ratova su se graditelji iz Praga preselili u Austriju. U doba kada je u Italiji započela
renesansa arhitektura iza Alpa imala je još uvek u osnovi gotski izgled i ako se izolovano
javljaju elementi renesanse.

Spomenici gotske arhitekture (izbor)

Katedrala Notr-Dam u Katedrala u Manastirska crkva Sen-Deni prototip Notr-Dam de

Parizu, Šartru, zapadne fasade Laon

Vitraži u San- Denisu

 • Katedrala u Šartru, Francuska,
• Katedrala u Remsu, Francuska,
• Katedrala Notr-Dam u Parizu, Francuska,
• Katedrala u Solsberiu, Engleska,
• Katedrala u Velsu, Engleska,
• Katedrala u Ulmu, Nemačka,
• Crkva Sv. Lorensa u Nirbergu, Nemačka,
• Katedrala u Kelnu, Nemačka,
• Katedrala u Antverpenu, Holandija,
• Katedrala u Burgosu, Holandija,
• Katedrala u Firenci, Italija,
• Katedrala u Orvijetu, Italija,
• Duždeva palata u Veneciji, Italija.

Arhitektura renesanse

Renesansa

Teme

Arhitektura
Ples
Književnost
Muzika
Slikarstvo
Filozofija
Nauka
Ratovanje
Regioni

Italija
Engleska
Francuska
Nemačka
Holandija
Severna Evropa
Poljska
Dubrovnik
Španija
Bramante- Tempieto u Rimu 1502. godine

Hram u Rimu Bramanteov "Tempietto"

Osnova Bazilike Sv. Petra u Rimu- od Bramantea

Prvi u nizu stilskih pravaca kojim počinje epoha Novog doba zove se renesansa.

Sadržaj

• 1 Glavne karakteristike
• 2 Izabrani predstavnici
• 3 Vidi još
• 4 Literatura

• 5 Spoljašnje veze
 Glavne karakteristike

Značenje ove arhitekture može se tumačiti na više načina, ali najjednostavnije se može
definisati kao značajan istorijski period u arhitekturi tokom kojeg su prihvaćene i
primenjene jedinstvene forme potekle iz prošlosti, a koje su se smatrale konstantom u
arhitektonskom stvaralaštvu tog doba.

Za ovu pojavu bila su se stekla dva preduslova i delovala su kombinovano:

1. Izbor klasičnog (antičkog) repertoara arhitektonskog elementa, delova i celina. 2.

Istorijski okvir arhitekture, odnosno novi kulturni sistem u kojem je ona razvijena.

Većina istraživača slaže se da se renesansa kao stilski oblik formirala u Firenci,

središnjem gradu Toskane na Apeninskom poluostrvu. U tom gradu se krajem XIV i
početkom XV veka stekao niz povoljnih okolnosti koje su omogućile razumevanje za nove
arhitektonske ideje kao i za nov arhitektonski rečnik. Firenca, grad-država, imala je
upravu koju su činili predstavnici moćnih trgovačkih porodica kao što su Mediči, Piti,
Ručelaj, Stroci i drugi, koji su pre svih drugih u Italiji shvatili značaj novina u raznim
oblastima života. Nije, međutim, bogatstvo i društveni okvir bilo jedino što je omogućavalo
rađanje renesanse, u Evropi je tada postojao još čitav niz bogatijih gradova, sa
dominantnim građanskim staležom, kao što su bili gradovi u Flandriji ili Londonu-
Engleskoj. Ali u njima je početkom XV veka još uvek vladala cvetna gotika.

Toskana ja sa svojom tradicijom, nacionalnim karakteristikama, etrurskim nasleđem i

trgovačkim duhom stanovnika, koje je bilo okrenuto svetovnim idealima (novcu), bila
pogodan teren za uklanjanje svega što je bilo transcedetalno i mistično u srednjem veku.

Rimska prošlost, elementi umetnosti i fragmenti literarnih dela nisu nikad bili zaboravljeni
na ovom tlu, ali njihov kult je počeo izrazito da se neguje tek tokom XIV veka. U Toskani
se bila uobličila nova koncepcija umetnika i poštovanja prema njima. Time je obeležen
novi period u istoriji arhitekture što se tiče društvenog statusa autora. Jedna od bitnih
karakteristika renesanse postala je univerzalnost ličniosti koje stvaraju arhitekturu.
Kozimo Mediči je bio prvi koji je pismeno, u tekstu, nazvao jednog slikara božanskim,
misleći pri tom na njegov um. To je bio atribut koji se danas pripisuje Mikelanđelu, ali je
tada i on sam bio pomalo ubeđen u ono što mu se pripisuje. Mikelanđelo je, kao što je
poznato, bio skulptor, slikar, arhitekta, pisac, muzičar, uopšte “uomo univerzale”, kako su
se nazivale ličnosti širokog obrazovanja i raskošnog talenta. Većina umetnika toga doba
težila je da zasluži takvo priznanje.

Izabrani predstavnici

• Leon Batista Alberti „Leon Battista Alberti“

• Mikelanđelo Bonaroti „Michelangelo Buonarroti (Michał Anioł)“
• Donato Bramante „Donato Bramante“
• Filipo Bruneleski „Filippo Brunelleschi“
• Filibert Delorme „Philibert Delorme“
• Pier Leskont „Pierre Lescot“
• Pietro Lombardo „Pietro Lombardo“
• Andrea Paladio „Andrea Palladio“
• Đulijano da Samgalo „Giuliano da Sangallo“
• Rafael Santi „Rafael Santi“
• Leonardo da Vinči „Leonardo da Vinci“