1. ŠTA JE SOCIOLOGIJA I OBJASNI NJEN SAVREMENI ZNAČAJ?

SOCIOLOGIJA JE NAUKA KOJA IZUČAVA DRUŠTVO PODRAZUMIJEVAJUĆI S TIM

RAZLIČITE OBLIKE DRUŠTVENIH ODNOSA I DRUŠTVENIH INTERAKCIJA I NJIHOV
KULTUROLOŠKI ASPEKT. SOCIOLOGIJA KAO NAUKA IMA ZA PREDMET
PROUČAVANJA GLOBALNO I PARCIJALNO DRUŠTVO, SA SVIM NJEGOVIM
ASPEKTIMA I REFLEKSIJAMA KAO ŠTO SU: ORGANIZACIJA I STRUKTURA, POJAVE
I PROCESI, ODNOSI, GRUPE, INSTITUCIJE I POJEDINCI, NJIHOVA TRADICIJA,
OBIČAJI, RELIGIJA, SVIJSTI I KULTURA.

SAVREMENI ZNAČAJ SOCIOLOGIJE:

NASTOJANJA DA SE SHVATI PRIRODA, NASTANAK I RAZVOJ DRUŠTVA, NJEGOVO
KRETANJE BILA SU ZNAČAJNA ZA NASTANAK SOCIOLOGIJE. SOC. JE DANAS
TEORIJSKA, ALI I EMPIRIJSKA NAUKA, KOJA KRITIČKI RAZMATRA DRUŠTVENE
ODNOSE I PROCESE I SA TOGA STAJALIŠTA IH PROSUĐUJE.

2. ČIME SE BAVI SOCIOLOGIJA, ČEMU SOCIOLOGIJA I KOJI JE NJEN PREDMET

PROUČAVANJA?
S. KAO ZADATAK IMA ISPITIVANJE ZAKONA DRUŠTVA I NJIHOVE MEĐUSOBNE
POVEZANOSTI I ZAVISNOSTI, KAO I ZAKONE RAZVITKA DRUŠTVA UOPŠTE. ZA
PREDMET SVOG PROUČAVANJA IMA KONKRETNO DRUŠTVO ILI NJEGOVE
PROCESE, POJAVE I MANIFESTACIJE. OSLANJA SE NA TEORIJSKE SPOZNAJE, ALI I
RACIONALNA MIŠLJENJA I LOGIČKE ZAKONE, NE PRIHVATA EMOCIJE, VOLJU ILI
NAGONE. ONA PROUČAVA ONO ŠTO JESTE I ŠTO SE ISKUSTVENO MOŽE
PROVJERITI, A TEORIJSKI POTVRDITI ILI OSPORITI
SOC. PROUČAVA DRUŠTVO I NJEGOVU STVARNOST PROMATRANU U SVOJOJ
SPECIFIČNOSTI, U OPĆIM SVOJIM OSOBENOSTIMA KOJE NISU SVOJSTVENE
NIJEDNOJ DRUGOJ NAUCI I ZATO JE SOC. TEORIJSKA, ALI I EMPIRIJSKA NAUKA O
DRUŠTVU. ZA RAZLIKU OD PRIRODNIH NAUKA, DRUŠTVENI PROCESI I POJAVE,
ZAKONITOSTI KRETANJA I MEĐUSOBNE USLOVLJENOSTI TIH POJAVA ZA
DRUŠTV. NAUKE IMAJU SVOJE POSEBNO ZNAČENJE..

3. OSNIVAČI SOCIOLOGIJE I NJIHOVE KARAKTERISTIKE

JOHN STUART MILL: SOCIOLOG. JE SHVATAO KAO NAUKU U NAJOPĆENITIJEM I
NAJAPSTRAKTNIJEM SMISLU. ZA NJEGA JE SOC. NAUKA O NAJOPĆENITIJIM
OSOBINAMA DRUŠTVA. SHVATA DA SE SADAŠNJOST NE MOŽE IZVODITI IZ
PROSLOŠTI I ZATO JE ZADAĆA SOC.DA PROUČAVA DRUŠTVO I DRUŠTVENE
ODNOSE U STANJU U KOJEM ONI POSTOJE I EGZISTIRAJU.
GEORG SIMMEL: ZA NJEGA DRUŠTVENI ODNOSI NE POSTOJE U SAVRŠENOM
SMISLU I ZATO JE ZADACA SOC. DA ODREDI PRECIZNO SVOJE CILJEVE I ASPEKTE
KOJE ŽELI RAZUMJETI I OBJASNITI U DRUŠTVU. ZA NJEGA SOC. PROUČAVA
OBLIKE DRUŠTVENOGA ŽIVOTA SHVAĆENE KAO FORME, DOK NJIHOV SADRŽAJ
PREDSTAVLJA PREDMET PROUČAVANJA POSEBNIH DRUŠTVENIH NAUKA.
SIMMEL PRAVI POJMOVNU RAZLIKU IZMEĐU FORME I SADRŽAJA I ZATO SU ZA
NJEGA I FORME I SADRŽAJI NERAZDVOJNI
ELEMENTI SVAKOGA DRUŠTVENOG POSTOJANJA I PROCESA.
EMMILE DURKHEIM: OSTAVIO JE SNAŽAN UTICAJ NA TEORIJSKA STRUJANJA U
SAVREMENOJ SOCIOLOGIJI. NASTOJAO JE SVOJU TEORIJU POVEZATI SA
PRAKTIČNIM ISTRAŽIVANJIMA. OTUDA SU SVA NJEGOVA DJELA PREPUNA
PODATAKA O RAZNIM OBLICIMA DRUŠTVENOGA ŽIVOTA. DURKHEIM JE
RAZLIKOVAO 2 OSNOVNA TIPA DRUSTVA: 1.DRUŠTVO ZASNOVANO NA
MEHANICKOJ I 2. DRUŠTVO ZASNOVANO NA ORGANSKOJ SOLIDARNOSTI. SOC.
JE SHVATAO KAO PRIMIJENJENU NAUKU U PROUČAVANJU AKTUELNIH
DRUŠTVENIH PROBLEMA. METODOLOSKE PREOKUPACIJE ODIGRALE SU VEOMA
VAŽNU ULOGU U STVARANJU DURKHEIMOVE SOCIOLOGIJE.

4. SOCIOLOŠKE TEORIJE I SOCIOLOŠKI PRAVCI

MEHANICISTIČKE, BIOLOGISTIČKE I PSIHOLOGISTIČKE TEORIJE
PRAVCI: INDIVIDUALNO-PSIHOLOŠKI, KOLEKTIVNO-PSIHOLOŠKI,
FUNCIONALIZAM, STRUKTURALIZAM, FORMALNO-SOCIOLOŠKI PRAVAC I
MARKSIZAM
POZITIVIZAM;OSNIVACEM OVOG PRAVCA U S. SMATRA SE OGIST KONT.ON
POLAZI OD STAJALISTA DA SE NAUCNE TEORIJE O DRUSTVU GRADE NA OSNOVU
PROMATRANJA I EKSPERIMENTISANJA NE BI LI DOKAZALE ZAKONITOSTI
DRUSTVENOG RAZVITKA. NJEGOVA POZITIVNA FILOZOFIJA JE PREDSTAVLJALA,
USTVARI, SINTEZU NAUKA KOJE JE SISTEMATIZIRAO U ŠEST DIJELOVA
HISTORIJSKIM REDOSLIJEDOM, KAKO SU SE POJAVLJIVALE U PRIRODI, NA
OSNOVU ZAKONA O EVOLUCIJI: MATEMATIKA, ASTRONOMIJA, FIZIKA, HEMIJA,
BIOLOGIJA I, NAJZAD, DRUŠTVENA FIZIKA, KOJU JE KASNIJE NAZVAO
SOCIOLOGIJOM

5. METODE I TEHNIKE ISTRAŽIVANJA U SOCIOLOGIJI

METODE SU NIZ IDEJA,POSTUPAKA KOJIMA SE NASTOJI UOČITI I OBJASNITI
ODREĐENE POJAVE ILI PROCESI. OBJEKTIVNIM METODAMA SE POSMATRAJU
ODREĐENI PROCESI,ANALIZIRAJU POJAVE,ITD. METODAMA EXPERIMENTISANJA
SE PRECIZNO UTVRĐUJU ČINJENICE U
BROJEVIMA,POSTOTCIMA,FORMULAMA,KOEFICIJENTIMA I INDIKATORIMA.
NAJZNAČAJNIJE SU: HISTORIJSKA,KOMPARATIVNA,DIJALEKTIČKA,METODA
SISTEMATIZACIJE I FINKCIONALNE ANALIZE, TE NAUČNA METODA.
TEHNIKE ISTRAŽIVANJA SU OSNOVNO SREDSTVO SOCIOLOGA U PRIKUPLJANJU I
INTERPRETACIJI PODATAKA O DRUŠTVU I POJAVAMA U NJEMU. INSTRUMENTE
ISTRAŽIVANJA MOŽEMO PODIJELITI U DVIJE GRUPE: NA ONE POMOĆU KOJIH SE
PRIKUPLJAJU I POSMATRAJU ČINJENICE; NA ONE POMOĆU KOJIH SE TE
ČINJENICE ANALIZIRAJU I INTERPRETIRAJU.1.POSMATRANJE, 2.ANKETA
3.INTERVJU 4.UPITNIK.5 EKSPERIMENT 6.

7. POVEZANOST SOCIOLOGIJE SA DRUGIM DRUŠTVENIM NAUKAMA

SOCIO.JE USKO VEZANA SA HISTORIJOM I NJENIM SPOZNAJAMA,JER
HIST.PROUCAVA DRUSTV.POJAVE I DOGADJAJE KOJI SU SE DESILI U
PROSLOSTI.NJENA SAZNANJA SOCIO.KORISTI I NJIMA SE SLUZI KAO ZNACAJNIM
IZVORIMA U OBJASNJAVANJU DRUSTVA I NJIHOVIH PROCESA KOJI SE SE
ODVIJALI U HISTORIJI.FILOZOFIJA JE SNAZNO UTICALA NA SOCIO.I NJENE
OSNIVACE DA SE POSVETE ZAKONIMA DRUSTVENOG RAZVITKA.FILOZOFIJA JE U
STVARNOSTI I OSNOVA EGZISTENCIJE SOCIOLOGIJE.ANTROPOLOGIJA I
ETNOLOGIJA SU TAKODJER ZNACAJNE ZA SOCIO.I NJENU SPOZNAJU.ONE
PRUZAJU VELIKA SAZNANJA O ZIVOTU
NARODA,OBICAJIMA,KULTURI,JEZIKU,TRADICIJI,NORMAMA I
VRIJEDNOSTIMA.DEMOGRAFIJA JE NAUKA KOJA SE PROMJENAMA U KRETANJU
STANOVNISTVA.S OBZIROM DA JE STANOVNISTVO OSNOVA
DRUSTVA,PROMJENE U NJEGOVOJ STRUKTURI SU OSNOVA OD KOJE POLAZI
SOCIOLOGIJA U SVOJIM NAUCNIM IZUCAVANJIMA HISTORIJSKIH
KRETANJA.SOCIO.JE POVEZANA SA SVIM DRUSTV.NAUKAMA,TE DRUGE
DRUSTV.NAUKE NE MOGU IMATI VALIDNOST,AKO SE NE KORISTE REZULTATIMA
SOCIOLOGIJE KAO NAUKE O DRUSTVU.

8. ŠTA JE DRUŠTVO?
MISAO O DRUŠTVU JE STARA KOLIKO I SAM ČOVJEK.ČOVJEK JE NEMINOVNO
POVEZAN SA PRIRODOM,A IZ TE INTERAKCIJE JAVLJA SE DRUŠTVO KAO
NERAZDVOJNA CJELINA. DRUŠTVO JE SKUP ILI GRUPA LJUDI NAJRAZLIČITIJIH
DIMENZIJA KOJE ŽIVE I SARAĐUJU U ODREĐENOM VREMEU I ODREĐENIM
INSTITUCIJAMA,A POVEZUJE IH ZAJEDNIČKI INTERES,ODNOSNO USLOVI ŽIVOTA.

9. DRUŠTVO – STRUKTURA, ORGANIZACIJA, POJAVE, PROCESI, ODNOSI

STRUKTURA DRUSTVA:DRUŠTVENA STRUKTURA SASTOJI SE IZ DVA OSNOVNA
NAČELA:EKONOMSKE OSNOVE I DRUŠTVENE NADOGRADNJE,STIM ŠTO SE
DRUŠTVENA NADOGRADNJA DIFERENCIRA NA DRUŠTVENO-POLITIČKU
ORGANIZACIJU DRUŠTVA I OBLIKE DRUŠTVENE SVIJESTI. EKONOMSKA OSNOVA
PREDSTAVLJA PODRUČJE DRUŠTVENE PROIZVODNJE MATERIJALNIH DOBARA
KOJA OMOGUĆUJE DRUŠTVENU I INDIVIDUALNU EGZISTENCIJU
ČOVJEKA.DRUŠTVENA DINAMIKA PROIZILAZI IZ SHVAĆANJA POKRETAČKIH
SNAGA RAZVOJA LJUDSKOG DRUŠTVA KAO SASTAVNOG DIJELA SHVAĆANJA
DRUŠTVA UOPŠTE. TE SU SNAGE SADRŽANE U RAZVOJU
PROIZVODNJE,ODNOSNO U RAZVOJU NJENIH MATERIJALNIH SNAGA,KOJE
DOVODE DO NUŽNE,ODGOVARAJUĆE PROMJENE U PROIZVODNIM ODNOSIMA,A I
JEDNI I DRUGI ZAJEDNO DOVODE DO DALJNJIH PROMJENA U SVIM OSTALIM
PODRUČJIMA DRUŠTVENE STVARNOSTI,ODNOSNO DRUŠTVENE NADGRADNJE

POJAM DRUSTVENE STRUKTURE PREDSTAVLJA VAZAN POJMOVNO ANALITICKI

OKVIR ZA SOCIOLOSKO PROUCAVANJE DRUSTVENIH POJAVA,S OBZIROM NA TO
DA SU NAJRAZLICITIJE DRUSTVENE POJAVE NAJUZE POVEZANE SA
STRUKTUROM DRUSTVA,SA NJEGOVIM USTROJSTVOM,NJEGOVOM
INSTITUCIONALIZACIJOM I HIJERARHIJSKIM UREDJENJEM.KARAKTERISTICNA JE
DURHEIMOVA SHEMA OPCE STRUKTURE DRUSTVA KOJA OBUHVACA 5
ELEMENATA:1.MORFOLOSKA STRUKTURA DRUSTVA,2.DRUSTVENE
INSTITUCIJE,3.DRUSTV.SIMBOLI,4.KOLEKTIVNI IDEALI I
VRIJEDNOSTI,5.KOLEKTIVNA SVIJEST.

11. STA SU DRUSTVENI POKRETI I NAVEDITE TIPOVE DRUSTVENIH POKRETA

?
DRUŠTVENI POKRETI SU OBLIK KOLEKTIVNOG DELOVANJA USMEREN NA
DRUŠTVENU PROMENU. OSNOVNA OBELEŽJA SU IM NEFORMALNOST ČLANSTVA
I JAVNOST DELOVANJA. DRUŠTVENI POKRETI OSVETLJAVAJU MOGUĆE
BUDUĆNOSTI, A DELIMIČNO SU I SREDSTVA ZA NJIHOVO OSTVARIVANJE. KAO
OBLICI RADIKALNOG ANGAŽOVANJA KOJI IMAJU SVE ŠIRI ZNAČAJ U
MODERNOM DRUŠTVENOM ŽIVOTU.

PREMA SADRŽAJU I NOSIOCIMA DJELOVANJA:

KLASNI
NACIONALNI
RASNI
KULTURNI
VERSKI
PREMA ODNOSU PREMA DRUŠTVENIM PROMENAMA:
REVOLUCIONARNI
REFORMISTIČKI
KONZERVATIVNI
REAKCIONARNI
PREMA USMERENJU (PREMA POJEDINCIMA ILI CELOM DRUŠTVU) I STUPNJU
PROMENE (DELIMIČNA ILI POTPUNA) RAZLIKUJEMO 4 TIPA POKRETA:
ALTERNATIVNI POKRETI - OGRANIČENE PROMENE U NEKOM DELU
STANOVNIŠTVA, NPR. NOVO DOBA: PREOBRŽENJE SVESTI, VEGETARIJANSTVO,
MEDITACIJA;
SPASITELJSKI (MESIJANSKI) POKRETI - RADIKALNA PROMENA U IZABRANOM
DELU POPULACIJE, NPR. RANO HRIŠĆANSTVO, PRISTUPNJE POKRETU KAO
PONOVNO ROĐENJE;
REFORMATORSKI POKRETI - OGRANIČENA PROMENA U CELOM DRUŠTVU;
DELUJU UNUTAR SISTAMA;
REVOLUCIONARNI POKRETI - TEMELJNA PROMENA CELOG DRUŠTVA;
ANTISISTEMSKI POKRETI

12. ŠTA SU DRUŠTVENE GRUPE?

DRUŠTVENE GRUPE SU SPECIFIČNE FORME ZAJEDNIČKOG ŽIVOTA
INDIVIDUA,PROSTORNO I VREMENSKI OGRANIČENE OBAVLJANJEM ZADATAKA I
FUNKCIJA NJENIH ČLANOVA NA OSNOVAMA ODREĐENIH FUNKCIONALNIH
VRIJEDNOSTI. D.G. SU ODREĐENE PRIJE SVEGA,VRIJEDNOSNOM STRUKTUROM
DRUŠTVA,U KOJEM DRUŠTVENE GRUPE VRŠE SVOJU ULOGU,BEZ KOJE DRUŠTVO
NE BI MOGLO FUNKCIONIRATI,A SAMO DRUŠTVO NE EGZISTIRA PORED
GRUPA,VEĆ U GRUPAMA I IZ NJIH SE SASTOJI. D.G NISU STATIČNA
KATEGORIJA,VEĆ SU PODLOŽNE DRUŠTVENOJ DINAMICI KAO I SMO DRUŠTVO.
ŠTO JE DRUŠTVO RAZVIJENIJE I ČOVJEKOVE POTREBE RAZNOVRSNIJE,TO SU I
DRUŠTVENE GRUPE BROJNIJE I PO SVOME KARAKTERU I SADRŽAJU
RAZNOVRSNIJE.

13. ŠTA JE SEKULARIZACIJA?

SEKULARIZACIJA JE TRANSFORMACIJA DRUŠTVA OD BLISKE IDENTIFIKACIJE S
RELIGIOZNIM VRIJEDNOSTIMA I INSTITUCIJAMA K NERELIGIOZNIM (ILI
IRELIGIOZNIM) VRIJEDNOSTIMA I SEKULARNIM INSTITUCIJAMA.
SEKULARIZACIJSKA TEZA ODNOSI SE NA UVJERENJE DA "NAPREDOVANJEM"
DRUŠTVA, POSEBICE KROZ MODERNIZACIJU I RACIONALIZACIJU, RELIGIJA GUBI
SVOJ AUTORITET U SVIM ASPEKTIMA DRUŠTVENOG ŽIVOTA I UPRAVLJANJA

14. ŠTA JE DEVIJANTNOST? DEVIJANTNE DRUŠTVENE GRUPE?

DEVIJANTNOST JE SVAKO DJELOVANJE KOJE ODSTUPA OD NORMI I VRIJEDNOSTI
PRIHAĆENIH U NEKOJ VRSTI ZAJEDNIŠTVA ILI DRUŠTVENOSTI. NIJEDNO
DRUŠTVO NITI SISTEM NISU IMUNI OD DEVIJANTNIH PONAŠANJA I GRUPA SA
NEGATIVNIM DEJSTVOM. PREINSTITUCIONALIZIRANOST I UKALUPLJENOST
ŽIVOTA I OBRAZACA PONAŠANJA DOPRINOSE ASOCIJALNIM SKLONOSTIMA I
OTPORIMA POJEDINCA DA IZLAZ TRAŽE U BJEKSTVU OD STVARNOSTI.
RASKORAK IZMEĐU NORMI DRUŠTVA I ŽELJA POJEDINACA I NJEGOVIH
MOGUĆNOSTI SU POZNATI,KLAD JE NOMOGUĆ,HARMONIJA JE U
DISHARMONIJI,IZLAZ U SVJESNOSTI PROCESA ODNOSA I SUPČAVANJA SA BITI
ŽIVOTA I NJEGOVIM VRIJEDNOSTIMA. DEVIJANTNOST NIJE SAMO NEGATIVNOG
SADRŽAJA. MNOGE ODAKCIJA VODE KA DRUŠTVENIM PROMJENAMA,KOREKCIJI
STAJALIŠTA I NORMI,A TIME I VRIJEDNOSTI KOJE NISU STATIČNE.
DEVIJANTNOST JE SUPROTNOST NORMALNOM ILI ONOME STO VECINA POSTUJE I
PRIHVATA KAO DRUSTVENO DOZVOLJENO.POZNATO JE DA JE DRUSTVENI ZIVOT
REGULISAN PRAVILIMA I NORMAMA,DA SU ONI OBAVEZUJUCI ZA SVE CLANOVE
DRUSTVA.DAKLE,ODSTUPANJE OD NORMI I PRAVILA KOJE USPOSTAVLJA
DRUSTVENA ZAJEDNICA SMATRA SE DEVIJANTNIM.
NI JEDNO DRUSTVO NITI SISTEM NISU IMUNI OD DEVIJATNIH PONASANJA I
GRUPA SA NEGATIVNIM DEJSTVOM.DANAS JE TAJ PROBLEM INTENZIVIRAN S
OBZIROM NA VELIKI INDUSTRIJSKI RAZVOJ,OTUDJENOST I IZOLIRANOST
POJEDINCA U PORODICI ALI I U DRUSTVU U CJELINI.DEVIJANTNOSTI NISU SAMO
NEGATIVNOG SADRZAJA,MNOGE OD AKCIJA VODE KA DRUSTVENIM
PROMJENAMA I KOREKCIJAMA STAJALISTA I NORMI,A TIME I VRIJEDNOSTI,KOJE
NISU KAO STO SMO KAZALI,STATICNE I JEDNOM ZA UVIJEK USPOSTAVLJENE.

15. BIOLOŠKE TEORIJE DEVIJANTNOSTI?

BIOLOSKA TEORIJA POKUSAVA DEVIJANTNO PONASANJE OBJASNITI NA OSNOVU
GENETSKOG PORIJEKLA I URODJENIH PREDISPOZICIJA ZA ABNORMALNO
PONASANJE I POSTUPANJE U ODREDJENIM SITUACIJAMA.GENETSKI
NASLIJEDJENA SVOJSTVA UZROKUJU ILI STVARAJU PREDISPOZICIJU ZA
NEDEVIJANTNOST.

16. PSIHOLOŠKE TEORIJE DEVIJANTNOSTI?

PSIHOL.TEORIJE U PRISTUPU OBJASNJAVANJU DA DEVIJANTNOSTI POLAZE OD
LICNOSTI,NJENOG KARAKTERA I MOTIVA.ONE SE BAVE PREDISPOZICIJAMA ZA
DEVIJANTNA PONASANJA,I PO TOME SU DOSTA SLICNE FIZIOLOSKIM
STAJALISTIMA.DEVIJANTNOST PREMA PSIHOLOSKIM TEORIJAMA,MANIFESTIRA
SE ABNORMALNIM PONASANJEM POJEDINACA I NESOCIJALIZARNOSCU I
NEPRIHVACENOSCU OD PORODICNE ZAJEDNICE,A POSLJEDICA JE NAJCESCE
RAZNIH DOZIVLJAJA I TRAUMA IZ RANOG DJETINJSTVA.

17. DEFINICIJA JEDNAKOSTI I NEJEDNAKOSTI

NEJEDNAKOST MOŽE BITI BIOLOŠKA,DUHOVNA I MATERIJALNA,INDIVIDUALNA
I DRUŠTVENA. ZAVISNO OD TOGA ŠTA SE UZIMA KAO OSNOV LJUDSKE
NEJEDNAKOSTI,ZAVISI I TEORIJSKO STAJALIŠTE. U SVIM LJUDSKIM DRUŠTVIMA
OD NAJPRIMITIVNIJIH DO NAJRAZVIJENIJIH POSTOJI NEKA VRSTA
NEJEDNAKOSTI. NEJEDNAKOST I RAZLIČITOST SU EMINENTNI ČOVJEKOVOJ
EGZISTENCIJI I PRIRODI. NEJEDNAKA POZICIJA U SFERI RADA,A TIME I U
DRUŠTVU DOVODI DO PODJELE LJUDI PO
STATUSU,ZANIMANJU,OBRAZOVANJU,UGLEDU I MOĆI. TE RAZLIKE NISU SAMO
INDIVIDUALNE, FORMALNO STATUSNE,VEC I SISTEMSKE I BITNO OPREDJELJUJU
SAMU POZICIJU ČOVJEKA,NJEGOVU MATERIJALNU I KULTURNU PRIRODU,DAKLE
ONE SU I DRUŠTVENE. TA NEJEDNAKOST I RAZLIČITOST STATUSA,KOJE
POJEDINCI ZAUZIMAJU,U SOCIOLOGIJI SE NAZIVA DRUŠTVENOM
STRATIFIKACIJOM (POREDANOST DRUŠTVENIH SLOJEVA).

18. ŠTA JE ČOVJEK?

TO JE ŽIVO BIĆE KOJE SE RAZLIKUJE OD DRUGIH BIĆA PO TOME JER IMA JEZIK U
SMISLU VERBALNE KOMUNIKACIJE. SPOSOBAN JE ZA APSTRAKTNO
RAZMISLJANJE, RJESAVANJE PROBLEMA, INTROISPEKCIJU I SL.ON JE
DRUŠTVENO,BIOLOŠKO,MISAONO I DUHOVNO BIĆE

19. STA JE SOCIJALIZACIJA I KOJE SU FAZE SOCIJALIZACIJE U RAZVOJU

COVJEKA?
SOCIJALIZACIJA OZNAČAVA PROCES TIJEKOM KOJEG OSOBE STJEČU STAVOVE, I
SUSTAVA VRIJEDNOSTI ILI DRUŠTVENE NORME ODREĐENE KULTURE. POJAM JE
SKOVAO FRANCUSKI SOCIOLOG EMILE DURKHEIM.
TOKOM SOCIJALIZACIJE UČE SE PONAŠANJA KOJA SE SMATRAJU PRIKLADNIMA
ZA ČLANOVE ODREĐENOG DRUŠTVA. SREDIŠNJI ZADATAK SOCIJALIZIRANJA
SVAKOG NOVOG NARAŠTAJA JE PRENOŠENJE SUSTAVA ZAJEDNIČKIH
VRIJEDNOSTI.

FAZE SOCIJALIZACIJE
HOMINIZACIJA (HOMO – ČOVEK), POSTAJANJE ČOVEKOM. ZA RAZLIKU OD
ŽIVOTINJA, BEBAMA SU POTREBNE POMOĆ RODITELJA I DRUGIH OSOBA. TRAJE
OD RODJENJA DO 7. GODINE. ČOVEK STIČE GOVORNU SPOSOBNOST, HOD,
PREDMETNE AKTIVNOSTI (UČIMO SAMI DA JEDEMO, OBLAČIMO SE), UMEĆA,
NAVIKE, SIMBOLIZAM, SISTEM VREDNOSTI.
ELEMENTARNA SOCIJALIZACIJA, ZAPOČINJE OD PRILIKE SA POLASKOM U ŠKOLU
I TRAJE KROZ CELOKUPAN PERIOD ŠKOLOVANJA. KARAKTERISTIKE: USVAJANJE
ZNANJA, KULTURNOG NASLEDJA, UKLJUČIVANJE U GRUPNI ŽIVOT DRUŠTVA
(PRIPADAMO ODREDJENIM GRUPAMA, IMAMO PRIJATELJE), STIČEMO
MOTIVACIJU ZA RAD, STICANJE OSNOVNIH STAVOVA O KULTURI
(ITGRADJUJEMO UKUS).
INKULTURACIJA, POČINJE KADA SE POSLE ŠKOLOVANJA ZAPOŠLJAVAMO.
AKTIVAN ODNOS PREMA NASLEDJU. POLOVINA
20. GODINA. IMAMO SPECIFIČNE SKLONOSTI (RAZNE TIPOVE SKLONOSTI, ZNAMO
ŠTA ŽELIMO I ŠTA NE), IMAMO JASAN ODNOS PREMA DRUŠTVU I SVETU U KOJEM
ŽIVIMO, RAZVIJAMO SENZIBILITET. ČOVEK POSTAJE STVARALAČKA
EGZITENCIJA (ZATO ŠTO RADI ODREDJENI POSAO I STVARA)
KREACIJA, NE ULAZE SVI NEGO SAMO NEKI POSEBNI POJEDINCI KOJI STVARAJU
NEKE POSEBNE VREDNOSTI, NEŠTO ŠTO NIKO NIJE STVORIO. CILJ
SOCIJALIZACIJE JE DA ŠTO VIŠE LJUDI UDJE U OVAJ PERIOD. PERIOD ZRELOSTI –
30. I 40. GODINE, KAD SE SVI ČINIOCI U DRUŠTVU SLOŽE.

20. ŠTA JE SVIJEST? OBJASNITE SINTAGMU DRUŠTVENA SVIJEST?

SVIJEST ZNAČI SAZNANJE,POZNAVANJE,SPOZNAJU. PSIHOLOZI DAKLE SVIJEST
PROMATRAJU KAO SAZNAJNI UNUTRAŠNJI PROCES POJEDINCA. ONA NE
NASTAJE SAMA IZ SEBE VEĆ IZ SAMIH ŽIVOTNIH PROCESA. TOKOM ŽIVOTA ONA
SE RAĐA I RAZVIJA.
DRUŠTVENA SVIJEST:
RELIGIJA JE SUSTAV IDEJA I SKUP OSJEĆAJA KOJI BIT SVIJETA OBJAŠNJAVAJU
NATPRIRODNIM, IRACIONALNIM. U SVOM RAZVOJU RELIGIJSKA SVIJEST
PROLAZI KROZ TRI FAZE — ANIMIZAM, POLITEIZAM I MONOTEIZAM. RAZVOJEM
LJUDSKOG DRUŠTVA BOG PRESTAJE BITI BIĆE, VEĆ SE JAVLJA KAO IDEJA
(DEIZAM). U SUVREMENOM SVETU PRISUTNA JE I NOVA VRSTA RELIGIJSKE
SVIJESTE, PANTEIZAM, KOJA NASTOJI POMIRITI RELIGIJU I ZNANOST. RELIGIJA
KAO KOLEKTIVNA SVIJEST OPISUJE SE KAO SUSTAV VJEROVANJA I OBIČAJA
VEZANIH UZ ZABRANJENE I IZDVOJENE STVARI NAZVANE SVETIMA. SVI KOJI
PRIHVAĆAJU TAJ SUSTAV VJEROVANJA I OBIČAJA VEZANI SU MORALNU
ZAJEDNICU ZVANU CRKVA.
MORAL JE OBLIK DRUŠTVENE SVIJESTI KOJI PREDSTAVLJA SUSTAV PRAVILA ILI
NORMI TEMELJENIH NA SHVAĆANJU DOBRA I ZLA, KOJE REGULIRAJU ODNOSE
ČOVJEKA PREMA DRUŠTVU, DRUGIM LJUDIMA I SEBI SAMOM, NA TAJ NAČIN ŠTO
IH SE LJUDI PRIDRŽAVAJU BEZ OBZIRA NA SANKCIJE.
FILOZOFIJA PREDSTAVLJA OBLIK DRUŠTVENE SVIJESTI KOJI NASTOJI IZRAZITI
ZAKONITOSTI KOJE POSTOJE U PRIRODI, DRUŠTVU I MIŠLJENJU. PREDMET KOJIM
SE BAVI JE DAKLE UKUPNA OBJEKTIVNA STVARNOST, SVIJET U CJELINI I U TOM
SMISLU ONA DAJE OPĆI, UNIVERZALNI POGLED NA SVIJET, PREDSTAVLJA OPĆI
OBLIK SVIJESTI.
ZNANOST JE OBLIK DRUŠTVENE SVIJESTI KOJI PREDSTAVLJA SUSTAV ZNANJA O
ZAKONITOSTIMA KOJE SE ODNOSE NA PRIRODU, DRUŠTVO I LJUDSKO
MIŠLJENJE. ISTOVREMENO, ZNANOST JE I PROCES STJECANJA NOVIH
ZNANSTVENIH SPOZNAJA.
UMJETNOST JE OBLIK DRUŠTVENE SVIJESTI KROZ KOJI UMJETNIK U
ODREĐENOM VREMENU IZRAŽAVA SVOJ ODNOS PREMA OBJEKTIMA I
STVARNOSTI (PRIRODI U UŽEM SMISLU) KROZ RAZLIČITA ESTETSKA PODRUČJA
UZ POMOĆ RAZLIČITIH SIMBOLA, A OBRAĆAJUĆI SE OSJETILIMA.

21. OBJASNITE FROJDOVU TEORIJU LIČNOSTI?

FREUD JE RAZVIO PSIHOSEKSUALNU TEORIJU RAZVOJA LIČNOSTI,PREMA KOJOJ
SVAKI POJEDINAC PROLAZI KROZ NEKOLIKO STADIJA-
ORALNO,ANALNI,FALUSNI,LATENTNI I GENITALNI-PRI ČEMU JE SVAKOM OD
STADIJA SVOJSTVEN KONFLIKT IZMEĐU ŽELJE ZA ZADOVOLJAVANJEM
INSTINKTIMA I OGRANIČENJA VANJSKOG SVIJETA. FREUD JE SVOJU TEORIJU
LIČNOSTI SMATRAO SVOJIM NAJVAŽNIJIM DOPRINOSOM PSIHOLOGIJI. SMATRAO
JE DA POSTOJE TRI ODVOJENE,ALI NEOVISNE PSIHIČKE STRUKTURE: ID,EGO I
SUPEREGO. PSIHA ČOVJEKA PREMA FREUDU PODIJELJENA JE U TRI PODRUČJA
(INSTANCE): ID, EGO I SUPEREGO. ID PREDSTAVLJA ISKONSKE BIOLOŠKE
ANIMALISTIČKE NAGONE ČOVJEKA KOJI NESTAJU POSLIJE NJIHOVA
ZADOVOLJAVANJA. SUPEREGO PREDSTAVLJA MORALNE I ETIČKE VRIJEDNOSTI I
NORME DRUŠTVA. TAKOREĆI PREDSTAVLJA FUNKCIJU SAVJESTI OSOBNOSTI.
EGO JE POSREDNIK IZMEĐU IDA I SUPEREGA. ONO JE SREDIŠNJA INSTANCA
ODLUČIVANJA KOJA POKUŠAVA USKLADITI POTREBE IDA S PREDUVJETIMA
SUPEREGA. FREUD DIJELI LIČNOST, TJ. LJUDSKI UM NA 3 RAZINE: NESVJESNO,
PREDSVJESNO I SVJESNO

22. ŠTA JE IDENTITET?

TO JE INDIVIDUALNA KARAKTERISTIKA ODNOSNO OSOBINA PO KOJOJ JE
PREDMET ILI OSOBA PREPOZNATLJIVA ILI ZNANA. PITANJE U VEZI LIČNOG
IDENTITETA SE BAVI USLOVIMA, POD KOJIMA JE NEKA OSOBA U JEDNOM
VREMENU, ISTA OSOBA U DRUGOM VREMENU, ŠTO JE POZNATO KAO LIČNI
KONTINUITET.OVA VRSTA ANALIZE LIČNOG IDENTITETA OSIGURAVA SKUP
POTREBNIH I DOVOLJNIH USLOVA ZA IDENTITET NEKE OSOBE, KROZ VRIJEME.
PITANJE IDENTITETA JE SVOJSTVO LJUDSKE EGZISTENCIJE.MOJA
PORODICA,MOJA ZEMLJA,VJERA,NACIJA,KULTURA,JEZIK(KOLEKTIVNI
IDENTITET).IDENTITET SE DOSTIZE KADA JE LICNOST U STANJU DA UOCI
RAZLIKU IZMEDJU TRADICIONALNIH NORMI KOJE SE OPRAVDAVAJU POMOCU
PRINCIPA.PROBLEM IDENTITETA IZRAZENIJI U VRIJEME KRIZE,INDIVIDUA SE
NALAZI U VAKUMU SOCIJALNIH NORMI(SRUSEN JE STARI POREDAK,NOVI SE
NIJE KONSTITUISAO).IDENTITET JE PROSTOR U KOME SE USPOSTAVLJAO ODNOS
IZMEDJU INDIVIDUE I DRUSTVA.IMAMO PERSONALNI
IDENTITET,SINGULARNI,PLURALNI,KOLEKTIVNI,HISTORIJSKI,NACIONALNI I
ETNICKI.

23. DEFINICIJA PORODICE I NJENE FUNKCIJE?

PORODIC JE LJUDSKA TVOREVINA I IMA SVOJU SLOŽENU HISTORIJU. TO JE
DRUŠTVENA GRUPA VEZANA KRVNIM SRODSTVOM I VEZAMA KOJE SU
RAZLIČITE PRIRODE OD OBIČAJNO-VJERSKIH DO PRAVNO-EKONOMSKIH. P. JE
FUNKCIONALNA ZAJEDNICA,S CILJEM ZADOVOLJAVANJA
BIOLOŠKIH,SOCIJALNO-EKONOMSKIH I KULTURNIH VEZA I ODNOSA. BIOLOŠKA
FUNKCIJA P. OGLEDA SE U ZADOVOLJAVANJU POLNOG NAGONA
INDIVIDUE,ZADOVOLJAVANJU EMOTIVNIH POTREBA,REPRODUKCIJI, TJ. U
RAĐANJU I ODGOJU NOVE GENRACIJE,ODNOSNO PRODUŽAVANU LJUDSKE
VRSTE.

SZZ: REPREDUKTIVNA, EKONOMSKA, ZAŠTITNA I ODGOJNA

24. ŠTA JE NACIJA?

NACIJA JE ETAPA U RAZVOJU NARODA KOJA SE OČITUJE U STVARANJU
DRŽAVE.NACIJA IMA - ZAJEDNIČKI TERITORIJ, TLO, ZEMLJU KAO KOLIJEVKU
ŽIVOTA I GARANCIJU OPSTOJNOSTI, SVOJ JEZIK, NACIONALNE USTANOVE
(OBITELJ, TRADICIONALNE, OBIČAJNE USTANOVE, TIPIČNO ETNIČKE, KULTURNE
USTANOVE I DRŽAVU SA SUSTAVOM POLIČKIH INSTITUCIJA I TIJELA, OBIČAJI I
PRAVA KOJI NISU NIŠTA DRUGO DO PRAVA LJUDSKIH OSOBA KOJE POŠTUJU I
POSJEDUJU POSEBNE LJUDSKE VRIJEDNOSTI KAO IZRAZ NACIONALNOG
NASLIJEĐA. UNATOČ SVEMU, NACIJA NIJE DRUŠTVO I NE PREKORAČUJE PRAG
POLITIČKOGA REDA ODNOSNO NACIONALNE DRŽAVE.

NACIJA JE NARODNA ZAJEDNICA,ČIJI SU ČLANOVI POVEZANI OSJEĆANJEM

SOLIDARNOSTI,ZAJEDNIČKOM KULTUROM,NACIONALNOM SVIJEŠĆU

25. ŠTA JE KULTURA?

KULTURA JE CJELOKUPNO DRUŠTVENO NASLIJEĐE NEKE GRUPE LJUDI,TO JEST
NAUČENI OBRASCI MIŠLJENJA,OSJEĆANJA I DJELOVANJA NEKE
GRUPE,ZAJEDNICE ILI DRUŠTVA,KAO I IZRAZ TIH OBRAZACA U MATERIJALNIM
OBJEKTIMA. ZA KULTURU POSTOJE I DRUGE DEFINICIJE KOJE ODRAŽAVAJU
RAZNE TEORIJE ZA RAZUMIJEVANJE I KRITERIJI VRIJEDNOVANJE LJUDSKE
DJELATNOSTI.

26. DEFINICIJA COVJEKA I KULTURE

NESUMNJIVO JE DA JE KULTURA JEDNA OD NAJBITNIJIH,AKO NE I NAJBITNIJA
KARAKTERISTIKA COVJEKA I LJUDSKOG DRUSTVA UOPSTE.POD KULTUROM
PODRAZUMIJEVAMO SKUP SVIH PROCESA PROMJENA I TVOREVINA,KOJE SU
NASTALE KAO POSLJEDICA MATERIJALNE I DUHOVNE INTERVENCIJE LJUDSKOG
DRUSTVA.ENGLESKI TEORETICAR EDUARD TAJLOR,JASNO JE UOCIO DA JE
KULTURA POVEZANA SA COVJEKOM KAO CLANOM DRUSTVENE ZAJEDNICE-
KULTURE NEMA IZVAN DRUSTVA!HEDER JE COVJEKA ODREDIO KAO JEDINO
ZIVO BICE U PRIRODI KOJE STVARA KULTURU I KOJE NIJE U STANJU DA ZASNUJE
SVOJ ZIVOT IZVAN KULTURE.DAKLE,DOK SU SVA OSTALA ZIVA
BICA,PRIJESVEGA,PRIRODNA BICA,COVJEK JE ISTOVREMENO I PRIRODNO I
DRUSTVENO BICE.ZA SOCIOLOSKU DEFINICJU KUTLURE,MEDJUTIM OD ZNACAJA
JE JOS I CINJENICA DA SU FIZICKI NOSIOCI KULTURE ODREDJENI POJEDINCI ILI
ODREDJENE GRUPE,KOJE MOGU BITI UZE ILI SIRE.SVAKA DRUSTVENA SREDINA
NASTOJI DA U DRUSTVU PORODICE,SKOLE I DRUGIH DRUSTVENIH I KULTURNIH
INSTITUCIJA PRENESE I UTISNE NOVOM CLANU ZAJEDNICE SVOJ OSOBENI NACIN
VJEROVANJA,MISLJENJA I POSTUPANJA,PRIHVACENE KULTURNE I
TRADICIONALNE VRIJEDNOSTI.

27. ŠTA JE VLAST?

WEBER: “VLAST JE SAMO JEDAN OBLIK MOCI ODNOSNO VJEROVATNOCA DA CE
ODREDJENA LICA POLUSATI JEDNU ZAPOVIJEST ODREDJENOG SADRZAJA.VLAST
JE INSTITUCIONALNA MOC KOJA JE ZASNOVANA NA ODREDJENIM
NORMATIVNIM PRETPOSTAVKAMA KOJE IMAJU ZA SOBOM AUTORITET,ISKAZAN
VOLJOM GRADJANA ILI DRUSTVENE ORGANIZACIJE.VLAST JE TAKODJER IZRAZ
LEGITIMITETA I LEGALITETA,TJ.ONA JE INSTITUCIONALIZIRANA MOC KOJA IMA
SNAGU ZAKONA I VOLJU GRADJANA,ODNOSNO OVLASTENJE DA TU VOLJU
DRZAVNI APARAT REALIZIRA.VLAST PRIPADA POJEDINICIMA,SAMO UKOLIKO
ZAUZIMAJU ODREDJENI POLOZAJ,ODNOSNO AKO SU IZABRANI U SKLADU SA
VAZECIM PRAVILIMA I U KOLIKO VRSE ODREDJENE SLUZBENE DUZNOSTI
ODNOSNO OVLASTI.
VLAST JE INSTITUCIONALNA MOĆ, A ZASNOVANA JE NA NORMATIVNIM
PRETPOSTAVKAMA KOJE IMAJU ZA SOBOM AUTORITET, KOJI PROIZILAZI IZ
VOLJE GRAĐANA ILI DRUŠTVENE ORGANIZACIJE. NORMATIVNI POREDAK JE
OSNOVA KONSTITUISANJA VLASTI. BEZ ORGANIZACIJE NEMA VLASTI. VLAST JE
LEGITIMNI OBLIK MOĆI. GDJE JE VLAST TU SU USPOSTAVLJENI ODNOSI IZMĐU
PRAVA I DUŽNOSTI NJENIH NOSILACA, ALI I ONIH KOJI SU JOJ POTČINJENI.
VLAST JE TAKAV ODNOS U KOME NEMA MJESTA SAMOVOLJI NITI SLIJEPOJ
POSLUŠNOSTI NEGO SU ODNOSI MEĐUSOBNO JASNO USPOSTAVLJENI. MOĆ JE
DIFUZNO RASPROSTRANJENA, A VLAST SE KREĆE U ODREĐENIM GRANICAMA.
ONA NIKADA NE ZNAČI POTPUNU KONTROLU. VLAST IZDAJE ODREĐENO
UPOZORENJE I ZABRANE ŠTO ZAVISI OD PRIRODE, DRUŠTVA I VLASTI. ONA ŠTITI
USPOSTAVLJENU DRUŠTVENU ORGANIZACIJU I SLUŽI TOJ SVRSI. DA BI TO
POSTIGLA MORA BITI SANKCIONISANA, A DA BI SANKCIONIRALA MORA IMATI
INSTRUMENTE- KORISTI PRINUDU (BEZ OBZIRA NA MORALNU SAGLASNOST I
VOLJU GRAĐANA)

28. TIPOVI I OBLICI VLASTI?

PREMA OBLIKU VLADAVINE: U OVOM OBLIKU VLASTI GLEDAJU SE OSOBINE
KOJE IMAJU NOSIOCI VLASTI, NAČINU DOLASKA NA VLAST TE PREMA ODNOSU
VLASTI I VLADARA PREMA GRAĐANIMA. U OVU PODJELU SPADA: MONARHIJA,
DIKTATURA, REPUBLIKA I HILAFET.
PREMA DRŽAVNOM UREĐENJU: JEDNOSTAVNE I SLOŽENE DRŽAVE
PO STEPENU CENTRALIZACIJE: CENTRALIZOVANA I DECENTRALIZOVANA

29. ŠTA JE MOĆ, A ŠTA VLAST?

MOĆ I VLAST SU DRUSTVENE KATEGORIJE. VLAST JE (PITANJE 27), A MOĆ JE JE
SPOSOBNOST POJEDINCA ILI GRUPE DA OSTVARUJE SVOJE INTERESE I ZAHTJEVE
ČAK I AKO IM SE DRUGI PROTIVE.

30. ŠTA JE DRŽAVA?

TO JE NAJMOĆNIJA I NAJZNAČAJNIJA INSTITUCIJA DRUŠTVA. ONA JE
INSTITUCIONALNI OBLIK ORGANIZIRANJA DRUŠTVA,NJEGOV JE NERAZDVOJNI
PRATILAC SA SVOJOM HISTORIJOM,SPECIFIČNIM OBLICIMA I PRINCIPIMA
NASTANKA,ALI I EGZISTIRANJA. D. USPOSTAVLJA PRAVILA I NORME KAO
ZAJEDNIČKE KOJI SU OBAVEZNI ZA SVE ČLANOVE ZAJEDNICE,A SVI ČLANOVI
ZAJEDNICE SU DUŽNI DA IH SE PRIDRŽAVAJU I DA IM SE POKORAVAJU. DRŽAVA
JE TAKO POSTALA NUŽAN OBLIK ORGANIZACIJE ZAJEDNIČKOG
ŽIVOTA,INTERESA,OBIČAJA I OBAVEZA,KAKO PREMA VLASTITIM PRIPDNICIMA
TAKO I PREMA DRUGIM PLEMENIMA,NARODIMA I DRŽAVAMA.

31. OBJASNITE ODNOS IZMEĐU DRUŠTVA I DRŽAVE?

DRUŠTVO SMO VEĆ ODREDILI KAO SPECIFIČNU I SLOŽENU POVIJESNU
ZAJEDNICU LJUDI. NASTALA JE KAO PROCES LJUDSKOGA UDRUŽIVANJA I
OSTVARIVANJA POTREBA ZA OPSTANKOM ČOVJEKA, KAO LJUDSKE VRSTE.
DRŽAVA JE PROIZVOD DRUŠTVA, IZRAZ POTREBA LJUDI NASTALIH NA
ODREĐENOME STEPENU RAZVOJA, A USKO JE VEZANA S DRUGIM DRUŠTVENIM
USLOVIMA. DAKLE, POSTOJI BITNA RAZLIKA IZMEĐU DRUŠTVA I DRŽAVE, NE
SAMO U NASTANKU VEĆ I U FUNKCIJAMA KOJE IMA DRUŠTVO I KOJE VRŠI
DRŽAVA
32. ŠTA JE POLITIKA?
POLITIKA U NAJŠIREM SMISLU OZNAČAVA AKTIVNOST KROZ KOJU LJUDI
STVARAJU, ČUVAJU, PROVODE ILI MIJENJAJU PRAVILA PO KOJIMA ŽIVE. KAO
TAKVA OZNAČAVA PRVENSTVENO DRUŠTVENU AKTIVNOST, KOJA JE S JEDNE
STRANE BITNO VEZANA UZ POSTOJANJE RAZLIČITOSTI I KONFLIKTA, A S DRUGE
STRANE SPREMNOSTI NA KOMPROMIS I KONSENZUS. POLITIKA U PRAVILU
NIKADA NE PREDSTAVLJA OSTVARENJE, NEGO NASTOJANJE DA SE OSTVARI
RAZRJEŠENJE SUKOBA.POLITIKA JE I PROCES I METOD STICANJA I ODRŽAVANJA
PODRŠKE JAVNOSTI.

33. ŠTA SU POLITIČKE GRUPE?

POLITIČKE STRANKE IMAJU SVOJU HISTORIJU,KAO ŠTO JE IMAJU I DRUGI OBLICI
DRŽAVNIH UREĐENJA TIPOVA VLASTI,PRINCIPI VLADANJA,USPOSTAVLJANJA
LEGALITETA I SUVERENITETA. STRANKE SU NASTALE SA OSNOVNIM CILJEM DA
PREUZMU POTPUNO ILI DJELOMIČNO DRŽAVNU VLAST I DA JE OSTVARUJU.
VEĆINA SOCIOLOGA ISTIČE DA POLITIČKE STRANKE IMAJU ZAJEDNIČKU
OSNOVU,KOJA SE OGLEDA U ORGANIZOVANJU I FORMULACIJAMA
GLEDIŠTA,DAKLE POLITIČKOJ ORIJENTACIJI,U INSTITUCUJAMA
UTICAJA,OSVAJANJU I ZADRŽAVANJU VLASTI. OSNOVNA FUNKCIJA POLITIČKIH
STRANAKA JE ARTIKULACIJA INTERESA NJENIH PRIPADNIKA.
34. ŠTA JE DEMOKRATIJA?
DEMOKRATIJA SE VEZE ZA PRAVA I SLOBODE GRADJANA,KAO I ZA NACIN
KONSTITUIRANJA I FUNKCIONISANJA VLASTI U DRUSTVU.ONA JE I MODEL
DRUSTVENOG UREDJENJA,IDEAL KOJEM TEZE SKORO SVE ZEMLJE,NAKON
RUSENJA JEDNOPARTIJSKIH SOCIJALISTICKIH MODELA VLASTI.DEMOKRATIJSKA
DRUSTVA SU ONA U KOJIMA SE OSTVARUJU OSNOVNA LJUDSKA PRAVA,KAO
STO SU:SLOBODA GOVORA,IZRAZAVANJE I STAMPE,SLOBODA
VJEROISPOVJESTI,SLOBODA OKUPLJANJA I UDRUZIVANJA,PRAVO NA JEDNAKU
ZAKONSKU ZASTITU,PRAVO NA PROPISANI POSTUPAK I PRAVICAN SUDSKI
PROCES U KOME GRADJANI BIRAJU PREDSTAVNIKE VLASTI,VRSE KONTROLU
NJIHOVOG RADA…
DEMOKRATIJA JE STALNI PROCES SIRENJA PROSTORA SLOBODE I PRAVA
GRADJANA.DEMOKRAT.JE I STIL PONASANJA-OPHODJENJA LJUDI,POSTIVANJE
INDIVIDUALNOSTI I LICNOSTI,KULTURA MEDJUSOBNIH ODNOSA I PONASANJA
LJUDI U SAVREMENOM DOBU.
35. WEBEROVO TEORIJSKO I METODOLOŠKO STAJALIŠTE?
WEBER JE BIO POD SNAZNIM UTICAJEM HISTORIJSKE SKOLE KOJA JE BILA
VLADAJUCA TEORIJSKA ORIJENTACIJA NA NJEMACKIM UNIVERZITETIMA
19.ST.,KOJA JE NA NJEGA OSTAVILA VELIKOG TRAGA.NJEGOVA DJELA SU
KLASICNA DJELA SOCIOLOSKE LITERATURE I OSNOVA MODERNE
SOCIOLOGIJE.WEBER SMATRA DA SE DRUSTVENE POJAVE NE MOGU RAZUMJETI
NITI ISTRAZITI NJIHOVA USLOVLJENOST,AKO SE NE USPOSTAVE I RAZUMIJU
METODOLOSKE POSTAVKE I JASNI ISTRAZIVACKI INSTRUMENTI POMOCU KOJIH
SE TE POJAVE NASTOJE ISTRAZITI.ZA NJEGA,SAZNANJE JE AKTIVAN
STVARALACKI PROCES,A NE PASIVNO POSMATRANJE I OPISIVANJE ONOGA STO
SE U PROSLOSTI DESILO.

36. VLADAVINA ZAKONA

JEDNAKOST PRED ZAKONOM JE TEMELJ SVAKOG DEMOKRATSKOG
DRUSTVA.ZAKON JE U STVARI IZRAZ JEDNAKOSTI GRADJANA,OBLIK
JEDINSTVENOG KULTURNOG I MORALNOG KODEKSA I DOPUSTENOSTI
PONASANJA POJEDINACA U SISTEMU VLASTI.DRZAVA SE USPOSTAVLJA I
IEGZISTIRA DA BI OMOGUCILA JEDNAKOST SVOJIM GRADJANIMA

37. IZBORI I IZBORNI SISTEM

IZBORI SU SREDISNJA INSTITUCIJA DEMOKRATSKE PREDSTAVNICKE
VLADAVINE.IZBORI SU DAKLE NACIN LEGITIMACIJE VLASTI I PROCES
PRENOSENJA SUVERENITETA SA GRADJANA NA IZABRANO
PREDSTAVNISTVO.DAKLE PUTEM IZBORA ISKAZUJE SE VOLJA I PRISTANAK
GRADJANA NA PRINCIPE VLASTI I NA IZBORNO PREDSTAVNISTVO, KOJE
NAJCESCE CINI PARLAMENT

38. DRZAVA I PRAVO

SA DRŽAVOM SE POJAVLJUJE I PRAVO. ONO JE NASTALO IZ OBIČAJA I PRAVILA
PONAŠANJA LJUDI U DRUŠTVU. PORED ELEMENATA JEDNAKOSTI, PRAVO, KAO I
DRŽAVA, SADRŽI U SEBI ELEMENTE PRINUDNOSTI. VEZA IZMEĐU DRŽAVE I
PRAVA JE NERAZDVOJNA I TEŠKO SE MOŽE UTVRDITI DA LI JE PRAVO PROIZIŠLO
IZ POTREBE DRŽAVE ILI OBRNUTO. DRŽAVA USPOSTAVLJA PRAVO, A CIJELA
DRŽAVNA ORGANIZACIJA I NJENA DJELATNOST OSNOVANA JE PRAVNOM
NORMOM, ODNOSNO LEGALIZIRANA PRAVOM.

39. INTERESNE GRUPE

KAO REZULTAT DEMOKRATSKIH PROCESA U DRUŠTVU, OBRAZUJE SE NIZ
PROFESIONALNIH I POLITIČKIH GRUPA I STRUČNIH UDRUŽENJA. OBIČNO
OKUPLJAJU LJUDE RAZLIČITIH DRUŠTVENIH SKUPINA I IZ RAZLIČITIH
DRUŠTVENIH SLOJEVA. TO SU OTVORENE DRUŠTVENE GRUPE KOJE OKUPLJAJU
SVE LJUDE BEZ FORMALNIH ILI S FORMALNIM USLOVIMA PRIJEMA. CILJ
ODREĐUJE SAMA SVRHA UDRUŽIVANJA I OBLIK ORGANIZIRANJA. NAJČEŠĆE JE
TO AFIRMACIJA I TEŽNJA ZA OSTVARIVANJEM ODREĐENOGA CILJA, SKRETANJE
PAŽNJE JAVNOSTI NA PITANJA ILI, PAK, LEGITIMIZACIJU ODREĐENIH ZAHTJEVA
PREMA ORGANIMA VLASTI ILI DRUGIM ASOCIJACIJAMA

40.TIPOVI SUKOBA
DANAS NE POSTOJI SAGLASNOST O TIPOLOGIJI I VRSTI DRUŠTVENIH SUKOBA.
SVAKI JE SUKOB ZA SEBE SPECIFIČAN, IMA SVOJA OBILJEŽJA, UZROKE I MOTIVE.
MNOGI AUTORI USPOSTAVLJAJU RAZLIČITE KLASIFIKACIJE I KRITERIJE. POŠTO
SOCIOLOGIJA TEŽI DA U GLOBALNOM SMISLU USPOSTAVI ODREĐENU
TIPOLOGIJU I ZAJEDNIČKA OBILJEŽJA, ODNOSNO KARAKTERISTIKE, TO BISMO
NA OSNOVAMA DOSADAŠNJIH ISKUSTAVA, DRUŠTVENE SUKOBE MOGLI
GRUPISATI U DVA GLOBALNA TIPA: U PRVI SPADAJU INDIVIDUALNI I
UNUTARGRUPNI SUKOBI, U DRUGI UBRAJAMO GLOBALNE DRUŠTVENE SUKOBE,
POD KOJIM PODRAZUMIJEVAMO, PRVENSTVENO, RATNE I INDUSTRIJSKE
SUKOBE.

41. RAT
KAO NAJIZRAŽENIJI TIP DRUŠTVENOGA SUKOBA, SPADA U RED NAJVEĆIH I
NAJTRAGIČNIJIH KONFLIKATA U LJUDSKOM DRUŠTVU. RATOVI MOGU BITI
LOKALNOGA I MEĐUNARODNOGA KARAKTERA, MOGU SE VODITI UNUTAR
JEDNE ILI VIŠE DRŽAVA, NA UŽOJ ILI ŠIROJ TERITORIJI JEDNE ILI VIŠE DRŽAVA.
VRLO JE BITNO RASPOZNAVANJE RATA, KAO SUKOBA S OBZIROM NA: VELIČINU,
JAČINU SUKOBA, KOLIČINU SILE KOJA SE KORISTI, POSLJEDICE KOJE PROIZVODI,
VRSTE ORUŽJA KOJE SE KORISTE I NAČIN NA KOJI SE VODI. NA NAPADAČKE ILI
ODBRAMBENE; S OBZIROM NA UČESNIKE, NA GRAĐANSKE ILI MEĐUDRŽAVNE; S
OBZIROM NA CILJEVE KOJI SE ŽELE OSTVARITI, NA OSLOBODILAČKE ILI
OSVAJAČKE

42. GRUPE VRŠNJAKA

GENERACIJSKE SKUPINE ILI GRUPE VRSNJAKA SU VEOMA BITNE ZA RAZVOJ I
DRUSTVENU ASIMILACIJU MLADIH.UTICAJEM,RAZVOJEM I OSNOVNIM
ZNACENJIMA OVE GRUPE PREDMET SU POSEBNE PAZNJE
PSIHOLOGIJE,PEDAGOGIJE,ALI I SOCIOLOGIJE ODGOJA I OBRAZOVANJA.ONO STO
OVE DRUSTVENE GRUPE KARAKTERIZIRA JESTE NEOVISNOST I ODSUSTVO
KONTROLE STARIJIH,JEDNAKOST S DRUGIM I ODSUSTVO PODREDJENOG
POLOZAJA KOJI IMAJU U STATUSU SA ODRASLIM.MLADI STICU ISKUSTVO U
DRUZENJU,TAKMICENJU,UZAJAMNOM POVJERENJU I RAZUMJEVANJU.GRUPA
VRSNJAKA IMA ZNACAJNE SANKCIJE ZA KONTROLU PONASANJA SVOJIH
PRIPADNIKA I KRECU SE OD PRIHVATANJA I ISKLJUCIVANJA DO RAZNIH OBLIKA
ETIKETIRANJA