Krivično/kazneno procesno pravo

– Predavanja i vježbe REV.2.

Univerzitet u Sarajevu
Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

Prof. dr. sc. Haris Halilović

Univerzitet u Sarajevu
Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

Dr. sc Haris Halilović

Tel. +387 33 561 275
E – mail: hhalilovic@fkn.unsa.ba
I Pregled historijskog razvoja
krivičnog procesnog prava
Historijski pregled razvoja krivičnog
procesnog prava u pravilu obuhvata tri
modela krivičnog postupka i to:
1. Akuzatorski ili optužni model;
2. Invizitorski ili istražni model;
3. Mješoviti ili akuzatorsko-inkvizitorski model.
1. Akuzatorski ili optužni model
krivičnog postupka - značajke
 Porijeklom ovaj model postupka potječe iz orijentalnog
prava, te biva oblikovan u staroj Grčkoj i Rimu. U Rimu
se održava do III stoljeća kada iščezava da bi ponovno
postao vladajućom procesnom formom u VI i VII stoljeću
u državama stvorenim na ruševinama Rima zadržavajući
se sve do XIII stoljeća kada ustupa mjesto
inkvizitorskom postupku (osim u Engleskoj gdje se
očuvao trajno da bi krajem XVIII stoljeća “prešao” u
kontinentalnu Evropu gdje je uz stanovite izmjene
postao sastavni dio novog mješovitog krivičnog
postupka).
 Osnovne značajke optužnog, odnosno
akuzatorskog postupka su:
1. Ima karakter spora između dvije
ravnopravne stranke pred sudom;
2. Spor pred sudom pokreće tužilac
(lat. accusator). Nemo iudex sine actore (ili:
nema postupka bez tužioca).
3. Teret dokazivanja (lat. onus probandi)
leži na tužiocu,
4. Tri krivičnoprocesne funkcije:
funkcija gonjenja, funkcija odbrane,
funkcija presuđenja.
2. Inkvizitorski ili istražni model
krivičnog postupka - značajke
 Inkvizitorski postupak kao suprotnost
akuzatorskom krivičnom postupku dobiva
svoj konačan izgled tokom XIII stoljeća uz
napomenu kako je dugo vremena
postojao uporedo sa akuzatorskim
postupkom. Do XV stoljeća ovaj krivični
postupak postaje vodeći model krivičnog
postupka u tadašnjoj Evropi osim u
Engleskoj.
 Temeljne značajke ovog modela
krivičnog postupka su:
1. Pokretanje postupka je u rukama
subjekta koji istovremeno obavlja i
funkciju presuđenja,
2. Dva dijela postupka: istraga (lat.
inquisitio) i suđenje. Istragu provodi
inkvirent koji kroz zapisnike opisuje
poduzete procesne radnje. Zapisnici o
poduzetim radnjama i odlukama činili su
spis predmeta.
3. Sud u svojim rukama pored
presuđenja drži i funkciju optužbe,
kao i funkciju odbrane;
4. Za vrijeme istrage osumnjičeni je
mogao iznijeti svoju odbranu koju je
međutim morao i dokazati;
5. Priznanje osumnjičenog smatralo
se kraljicom dokaza (lat. regina
probationum).
6. Suđenje je u pravilu bilo tajno
pismeno i nekontradiktorno i
optuženi istom nije mogao niti
prisustvovati, a odluke su se donosile
uz posredno izvođenje dokaza;
7. Široko je primjenjivan sistem
takozvane zakonske (formalne
ocjene dokaza).
3. Mješoviti ili akuzatorsko-inkvizitorski
model krivičnog postupka - značajke
 Društvena, politička, ekonomska i
filozofska klima nakon Francuske
revolucije (1789) otvara prostor trećem
tipu postupka koji nije bio samostalni
procesni oblik već mješavina akuzatorskih
i inkvizitorskih elemenata. Prototip gotovo
svih savremenih mješovitih krivičnih
postupaka određen je u nekadašnjem
francuskom Zakoniku o krivičnoj istrazi iz
1808. godine u čijem tekstu po prvi put
dolazi do izražaja mješoviti krivični
postupak.
 Temeljne značajke ovog modela
krivičnog postupka su:
1. Odvojene funkcije krivičnog
gonjenja, odbrane i presuđenja te
povjerene različitim procesnim
subjektima – sadržaj ugrađen iz
akuzatorskog modela krivičnog
postupka,
2. Primjena osnovnih
krivičnoprocesnih načela na glavnom
pretresu (kontradiktornost, javnost,
usmenost, neposrednost - sadržaj
ugrađen iz akuzatorskog modela krivičnog
postupka,
3. Na glavnom pretresu pored suda
učestvuju i stranke, koje u
kontradiktornom postupku iznose
svoje tvrdnje pobijajući navode
protivne stranke - sadržaj ugrađen iz
akuzatorskog modela krivičnog postupka,
4. Sud donosi presudu na temelju
dokaza koji su izneseni na glavnoj
raspravi, a ne na temelju onoga što
je utvrđeno u pripremnom postupku
- sadržaj ugrađen iz akuzatorskog modela
krivičnog postupka,
5. Pravo stranaka da ispituju svjedoke i
vještake na glavnom pretresu -
sadržaj ugrađen iz akuzatorskog modela
krivičnog postupka,
6. Podjela postupka na pripremni
stadij, odnosno istragu, stadij
optuživanja i stadij glavnog pretresa
s donošenjem presude - sadržaj
ugrađen iz inkvizitorskog modela
krivičnog postupka,
7. Primjena načela oficijelnosti
krivičnog gonjenja - sadržaj ugrađen iz
inkvizitorskog modela krivičnog postupka,
8. Pripremni postupak je tajan jer mu
ne mogu prisustvovati ne samo
građani već u mnogim državama (sa
ovim oblikom postupka) ni sami
učesnici u krivičnom postupku -
sadržaj ugrađen iz inkvizitorskog modela
krivičnog postupka,
9. Pravo suda da na glavnoj raspravi
ispituje svjedoke ili vještake - sadržaj
ugrađen iz inkvizitorskog modela
krivičnog postupka, itd.
II Pregled razvoja krivičnog procesnog
prava u Bosni i Hercegovini
 Prva etapa – “nasljeđivanje” pravnih propisa bivše
Jugoslavije donošenjem Uredbe sa zakonskom snagom o
preuzimanju Zakona o krivičnom postupku SFRJ
(“Službeni list RBiH”, broj 2/1992) i Uredbe sa
zakonskom snagom o primjeni Zakona o krivičnom
postupku koji je preuzet kao republički zakon za vrijeme
neposredne ratne opasnosti ili za vrijeme ratnog stanja
(“Službeni list RBiH “ broj6/1992). Obe su pomenute
uredbe potvrđene Zakonom o potvrđivanju uredbi sa
zakonskom snagom (“Službeni list RBiH “ broj 13/1994).
 Druga etapa – donošenje novog krivičnog
zakonodavstva u FBiH (Krivičnog zakona
FBiH, Zakona o krivičnom postupku FBiH
i Zakona o izvršenju krivičnih sankcija u
FBiH) 1998. godine. U RS-u ova etapa
počinje ograničenim izmjenama i
dopunama krivičnog zakonodavstva ex-
Jugoslavije tokom 1997. godine, dok Brčko
Distrikt donosi Krivični zakon i Zakon o
krivičnom postupku tokom 2000. godine.
 Treća etapa – ova etapa započinje
donošenjem Zakona o Sudu BiH 2000.
godine, da bi potom 2002. godine došlo i
do osnivanja Tužilaštva BiH. Konačno, a
kao posljedica široke reforme sistema
krivičnog pravosuđa u BiH uslijedilo je
2003. godine i donošenje novih zakona o
krivičnom postupku kako na nivou BiH,
tako i u FBiH, RS-u, te BD-u.
 Četvrta etapa – reformom 2009. godine
dolazi do izdvajanja određene procesne
materije iz okvira krivičnoprocesnog
zakonodavstva koja obuhvata slijedeća
specifična područja:
- područje međunarodne saradnje u krivičnim
stvarima i pružanja međunarodne
krivičnopravne pomoći, te
- područje maloljetničke delinkvencije,
maloljetničkog pravosuđa i zaštite djece i
maloljetnika u krivičnom postupku.
Literatura:
 SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H. (2012). Krivično procesno pravo, Knjiga I
Krivičnoprocesni subjekti i krivičnoprocesne radnje, Pravni Fakultet
Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo;
 SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: (2012). Krivično procesno pravo, Knjiga II
Tok redovnog krivičnog postupka i posebni postupci, Pravni
Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo;
 Zakon o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine (“Službeni
glasnik BiH”, br. 3/03, 32/03, 36/03, 26/04, 63/04, 13/05, 48/05,
46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 53/07, 76/07, 15/08, 58/08, 12/09,
16/09, 93/09, 72/13);
 Zakon o krivičnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine
(“Službene novine Federacije BiH”, br. 35/03, 37/03, 56/03,
78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07, 9/09, 12/10, 08/13,59/14).