Buku Teks Matematik Tingkatan 1 PDF

RM8.
80
ISBN 978-983-00-5086-7
,!7IJ8D0-afaigh!
F271256
Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Cover (BTMate Tg1).indd 1 3/27/13 3:27 PM

RUKUN NEGARA
BAHAWASANYA NEGARA KITA MALAYSIA

Mendukung cita-cita hendak:
• Mencapai perpaduan yang lebih erat di kalangan seluruh
masyarakatnya;
• Memelihara satu cara hidup demokratik;
• Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran
Negara akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;
• Menjamin satu cara yang liberal terhadap tradisi-tradisi
kebudayaannya yang kaya dan berbagai-bagai corak;
• Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan
sains dan teknologi moden;
MAKA KAMI, rakyat Malaysia berikrar akan menumpukan

seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut
berdasarkan atas prinsip-prinsip yang berikut:
• KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN

• KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA
• KELUHURAN PERLEMBAGAAN
• KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
• KESOPANAN DAN KESUSILAAN
Rukun Negara.indd 1 11/2/11 9:04:32 AM

KURIKULUM BERSEPADU SEKOLAH MENENGAH
Penulis
Chua Mei Kang
Teh Eng Kiat
Ooi Soo Huat
Obaidillah Abdullah
Editor
Loh Siew Sian
Pereka Bentuk
Lim Ah Hong
Ilustrator
Zaidi Sabran
PELANGI Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
2011
i
Title pg.indd 1 11/2/11 9:05:14 AM

KPM-2011
67-0056
• KEMEN
SIA •
LAY
IS
08
BN 05
-
RI 9789830
TE
MA
AN N
PELAJARA
ISBN 978-983-00-5086-7
Cetakan Pertama 2011
© PENERBITAN PELANGI SDN. BHD.
Semua hak cipta terpelihara. Tiada mana-mana bahagian daripada penerbitan ini boleh diterbitkan semula atau
disimpan dalam bentuk yang boleh diperoleh semula atau disiarkan dalam sebarang bentuk dengan apa-apa
cara sekalipun termasuk elektronik, mekanikal, fotokopi, rakaman atau sebaliknya tanpa keizinan daripada
penerbit, Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Penerbitan pelangi sdn. bhd.

66, Jalan Pingai, Taman Pelangi,
80400 Johor Bahru,
Johor Darul Takzim.
Tel: 07-3316288
Faks: 07-3329201
E-mel: pelangi@pelangibooks.com
Reka letak dan atur huruf: penerbitan pelangi sdn. bhd.
Muka taip teks: Times Roman

Saiz taip teks: 12 poin
Dicetak oleh:
The Commercial Press Sdn. Bhd.
Lot 8, Jalan P10/10,
Kawasan Perusahaan Bangi,
Bandar Baru Bangi,
43650 Bangi, Selangor Darul Ehsan.
ii
Copy right.indd 2 11/2/11 9:05:51 AM

Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. ingin merakamkan setinggi-tinggi
penghargaan kepada pihak yang berikut:
• Pengerusi serta ahli panel penilaian dan peningkatan mutu.
• Bahagian Editorial dan Bahagian Produksi, terutamanya

ilustrator dan pereka bentuk.
• Arkib Negara Malaysia
• Jabatan Penerangan Malaysia
• Majlis AIDS Malaysia & Yayasan AIDS Malaysia
• Pertubuhan Berita Nasional Malaysia (BERNAMA)
• The Malaysia Book of Records, R&D Communication Sdn.

Bhd.
Penerbit telah membuat pelbagai usaha untuk mengesan pemegang

hak cipta bahan dalam buku ini. Namun bagi sesetengah kes,
pemegang hak cipta gagal dikesan. Oleh yang demikian, penerbit
ingin memohon maaf kepada pihak yang berkenaan. Penerbit
mengalu-alukan maklumat daripada mereka untuk membolehkan
penerbit merakamkan penghargaannya dalam edisi akan datang.
iii
Penghargaan.indd 3 11/2/11 9:06:36 AM

Kandungan
Penghargaan iii 3.4 Pecahan Wajar dan Pecahan
Pendahuluan vi Tak Wajar 56
3.5 Penambahan dan Penolakan
Bab 1 Nombor Bulat 1 Pecahan 58
1.1 Nombor Bulat 2 3.6 Pendaraban dan Pembahagian
1.2 Penambahan dan Penolakan 5 Pecahan 67
1.3 Pendaraban dan Pembahagian 10 3.7 Gabungan Operasi 76
1.4 Gabungan Operasi 14 Sudut Eksplorasi 79
Sudut Eksplorasi 18 Peta Konsep 80
Peta Konsep 19 Latihan Pengukuhan 81
Latihan Pengukuhan 20
Bab 4 Perpuluhan 83
Bab 2 Urutan dan Pola 4.1 Perpuluhan 84
Nombor 21
4.2 Nilai Tempat dan Nilai Setiap
2.1 Nombor Berpola 22 Digit dalam Perpuluhan 87
2.2 Nombor Ganjil dan Nombor 4.3 Penambahan dan Penolakan
Genap 24 Perpuluhan 90
2.3 Nombor Perdana 26 4.4 Pendaraban dan Pembahagian
2.4 Faktor 28 Perpuluhan 93
2.5 Faktor Perdana 29 4.5 Gabungan Operasi Penambahan,
2.6 Gandaan 32 Penolakan, Pendaraban
2.7 Gandaan Sepunya dan dan Pembahagian Perpuluhan 100
Gandaan Sepunya Terkecil Sudut Eksplorasi 102
(GSTK) 34 Peta Konsep 103
2.8 Faktor Sepunya dan Faktor Latihan Pengukuhan 104
Sepunya Terbesar (FSTB) 38
Sudut Eksplorasi 41
Peta Konsep 42 Bab 5 Peratusan 105
Latihan Pengukuhan 43 5.1 Peratusan 106
5.2 Pengiraan dan Masalah yang
Melibatkan Peratusan 109
Bab 3 Pecahan 44
Sudut Eksplorasi 117
3.1 Pecahan 45 Peta Konsep 118
3.2 Pecahan Setara 47 Latihan Pengukuhan 119
3.3 Nombor Bercampur 52
iv
Kandungan.indd 4 11/2/11 9:07:14 AM

Bab 6 Integer 120 Bab 10 Poligon 198
6.1 Integer 121 10.1 Poligon 199
6.2 Penambahan dan Penolakan 10.2 Simetri 202
Integer 127 10.3 Segitiga 204
Sudut Eksplorasi 133 10.4 Sisi Empat 210
Peta Konsep 134 Sudut Eksplorasi 216
Latihan Pengukuhan 135 Peta Konsep 217
Bab 7 Ungkapan Algebra 136
7.1 Pembolehubah 137 Bab 11 Perimeter dan
Luas 220
7.2 Sebutan Algebra 140
7.3 Ungkapan Algebra 143 11.1 Perimeter 221
Sudut Eksplorasi 146 11.2 Luas Segiempat Tepat 225
Peta Konsep 147 11.3 Luas Segitiga, Segiempat
Latihan Pengukuhan 148 Selari dan Trapezium 230
Peta Konsep 236
Bab 8 Ukuran Asas 149 Latihan Pengukuhan 237
8.1 Panjang 150
8.2 Jisim 157
Bab 12 Pepejal Geometri 238
8.3 Masa 163
8.4 Waktu 167 12.1 Kubus dan Kuboid 239
Sudut Eksplorasi 173 12.2 Isi Padu Kuboid 244
Peta Konsep 174 Sudut Eksplorasi 247
Latihan Pengukuhan 175 Peta Konsep 248
Bab 9 Sudut dan Garis 176

Jawapan 251
9.1 Sudut 177
9.2 Garis Selari dan Garis Glosari 262
Serenjang 185 Senarai Rujukan 265
9.3 Sudut pada Garis Bersilang 187 Indeks 266
Peta Konsep 195
Kandungan.indd 5 11/2/11 9:07:15 AM

P endahuluan
Buku teks Matematik Tingkatan 1 ini ditulis berdasarkan Huraian Sukatan Pelajaran Matematik
KBSM Tingkatan 1 yang terbaharu. Buku ini terdiri daripada 12 bab yang disusun dan dirancang
secara sistematik. Setiap bab dimulakan dengan set induksi dan objektif pembelajaran yang
memberikan gambaran am tentang bab tersebut.
Ciri-ciri istimewa buku ini ialah:
Menyatakan hasil pembelajaran yang perlu dikuasai oleh murid.
Membantu murid memahami suatu konsep matematik melalui aktiviti kumpulan.

Membantu murid memahami konsep asas matematik melalui aktiviti mudah.
Menguji pemahaman murid terhadap konsep yang telah dipelajari.
Menerangkan penyelesaian empat langkah.
Mendedahkan murid terhadap penggunaan kalkulator saintifik dalam pengiraan.
Mendedahkan murid terhadap penggunaan perisian teknologi dalam pengiraan.

Membolehkan murid mendapatkan maklumat tambahan melalui laman sesawang.
(Alamat laman sesawang yang dicadangkan mungkin berubah.)
Memberikan tip matematik yang penting.
Memberikan pengetahuan am yang dapat memperkaya bahan teks yang
berkaitan.
Menerangkan sejarah perkembangan matematik atau sumbangan tokoh
matematik.
Membantu murid mengulang kaji pengetahuan dan kemahiran yang pernah
dipelajari.
Membina kemahiran berkomunikasi secara matematik.
Mencetuskan pemikiran kritis dan kreatif.
Mengetengahkan soalan-soalan termasuk soalan dan yang menguji
pelbagai kemahiran murid.
Merupakan aktiviti tambahan untuk merangsang dan mempertingkatkan
pembelajaran dengan lebih berkesan.
Merupakan ringkasan yang berbentuk organisasi grafik.
Memberikan latihan sumatif untuk menguji pemahaman murid dalam sesuatu
topik.
Kami berharap buku teks ini dapat dimanfaatkan sepenuhnya oleh murid dan para pendidik.
vi
Pendahuluan.indd 6 11/2/11 9:07:42 AM

Malaysia ialah sebuah negara yang terdiri daripada berbilang
bangsa. Jumlah penduduk di Malaysia pada tahun 2010 ialah
28 334 135 orang, iaitu 14 562 638 orang lelaki dan 13 771 497
orang perempuan. Cuba baca nombor-nombor itu. Bolehkah
anda menulis setiap nombor itu dalam bentuk perkataan?
• Nombor bulat
• Nilai tempat
• Nilai digit
• Pembundaran
• Penambahan
• Hasil tambah
• Hasil bahagi
• Hasil darab
• Penolakan
• Beza
• Baki
• Pendaraban
• Penambahan
berulang
• Pembahagian
• Gabungan operasi
1.1 Memahami konsep nombor bulat. 1.4 Melakukan pengiraan yang melibatkan
1.2 Melakukan pengiraan yang melibatkan gabungan operasi penambahan,
penambahan dan penolakan nombor penolakan, pendaraban dan
bulat untuk menyelesaikan masalah. pembahagian nombor bulat untuk
1.3 Melakukan pengiraan yang melibatkan menyelesaikan masalah.
pendaraban dan pembahagian nombor
bulat untuk menyelesaikan masalah.
Bab 1 Nombor Bulat 1
01 Math T1.indd 1 11/2/11 8:28:28 AM

1.1 Nombor Bulat
1.1.1 Membilang, membaca dan menulis
nombor bulat
Digit 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 dan 9 yang kita gunakan hari ini
Membilang, membaca
adalah mengikut sistem penomboran Hindu-Arab. Nombor dan menulis nombor
bulat terdiri daripada digit-digit ini. bulat.
Misalnya, 758 Disebut tujuh ratus lima puluh lapan’.
Nombor bulat ialah nombor-nombor 0, 1, 2, 3, 4, …
Baca
Angka Perkataan nombor dalam
jadual di
903 Sembilan ratus tiga
sebelah.
1 267 Seribu dua ratus enam puluh tujuh
36 125 Tiga puluh enam ribu seratus dua puluh lima
603 812 Enam ratus tiga ribu lapan ratus dua belas
Dua juta lapan ratus empat puluh lima ribu
2 845 371
tiga ratus tujuh puluh satu
1. Baca setiap nombor berikut.

Pada zaman dahulu,
(a) 596 (b) 7 239 (c) 8 601 manusia yang berlainan
(d) 17 958 (e) 931 742 (f ) 1 427 806 tamadun telah
2. Bilang secara menaik dalam kumpulan sepuluh mulai mencipta pelbagai cara
menulis nombor.
10 hingga 100.
Mesir purba
3. Bilang secara menurun dalam kumpulan seratus mulai Rom
1 400 hingga 300. Babylon
Cina
1 Moden 1 2 3 4
Tulis setiap nombor berikut dalam bentuk perkataan.
(a) 4 306 (b) 68 215
(a) Empat ribu tiga ratus enam

(b) Enam puluh lapan ribu dua ratus lima belas
Cuba Latihan 1.1: Soalan 1
2 Bab 1 Nombor Bulat
01 Math T1.indd 2 11/2/11 8:28:32 AM

2
Tulis setiap nombor berikut dalam bentuk angka. Untuk mengetahui lebih
(a) Lima ribu tujuh ratus tiga puluh dua lanjut tentang sejarah
(b) Sembilan ratus lapan ribu seratus empat puluh perkembangan sistem
penomboran, layari
http://www.archimedes-
(a) 5 732 (b) 908 140 lab.org/numeral.html
1.1.2 Nilai tempat dan nilai digit

Setiap digit dalam suatu nombor bulat mewakili satu nilai
yang tertentu mengikut nilai tempat digit itu.
Mengenal pasti nilai
Perhatikan jumlah wang yang diderma oleh Syarikat Murni tempat dan nilai setiap
Sabah kepada Badan Kebajikan Wanita pada rajah di bawah. digit dalam nombor
bulat.
Setiap digit TARIKH
Syarikat Murni Sabah 01.01.2012
dalam nombor itu BAYAR Badan Kebajikan Wanita
mempunyai nilai RINGGIT
Dua juta empat ratus tiga puluh
MALAYSIA
tempat seperti yang enam ribu tujuh ratus lima puluh
ditunjukkan dalam
jadual berikut: RM2,436,750 Nombor 2 436 750
juga boleh diwakili
oleh dekak-dekak
Nilai Ratus Puluh
Juta Ribu Ratus Puluh Sa mengikut nilai
tempat ribu ribu tempat bagi setiap
Digit 2 4 3 6 7 5 0 digitnya.
Digit 4 yang terletak pada nilai tempat ‘Ratus ribu’ mewakili

400 000.
Ratus ribu
Puluh ribu
Ribu
Ratus
Puluh
Juta
Sa
Nyatakan nilai tempat dan nilai digit yang lain dalam
nombor 2 436 750.
3
Nyatakan nilai tempat dan nilai digit bagi digit yang bergaris dalam setiap nombor
berikut.
(a) 27 634 (b) 6 890 375
(a) Nilai tempat bagi digit 2 ialah puluh ribu. Nilai digit 2 ialah 20 000.
(b) Nilai tempat bagi digit 6 ialah juta. Nilai digit 6 ialah 6 000 000.
01 Math T1.indd 3 11/2/11 8:28:36 AM

1.1.3 Membundarkan nombor
Dalam kehidupan harian, kadangkala kita menganggarkan
suatu nilai dengan membundarkan nilai tersebut.
Membundarkan
Misalnya, harga sebuah kereta ialah RM91 999. nombor bulat.
Harga kereta itu dikatakan lebih kurang RM92 000.
Nombor 91 999 menjadi 92 000 apabila dibundarkan Wah! Lebih kurang
kepada ribu yang hampir sebagai anggaran harga bagi RM92 000.
kereta itu.
Suatu nombor bulat boleh dibundarkan dengan
mengikut langkah-langkah yang dinyatakan dalam
Tip Bestari.
4
Bundarkan 957 384 kepada
(a) ribu yang hampir,
(b) puluh ribu yang hampir.
Apabila membundarkan
suatu nombor kepada satu
nilai yang hampir, misalnya
Nilai tempat ribu kepada ribu yang hampir,
beberapa digit pada nombor
(a) 957 384 = 957 000 (ribu yang hampir) itu perlu digantikan dengan
sifar.
1 3 kurang 3 Digit 3, 8 dan 4 1 Perhatikan digit di
daripada 5 digantikan dengan 0. sebelah kanan digit yang
terletak pada nilai tempat
ribu.
2 Kekalkan 7
2 Jika digit itu
(i) sama atau lebih
daripada 5,
Nilai tempat
tambahkan 1 kepada
puluh ribu
digit yang terletak

pada nilai tempat
(b) 957 384 = 960 000 (puluh ribu yang hampir) ribu.
(ii) kurang daripada 5,
1 7 lebih 3 Digit 7, 3, 8 dan 4 kekalkan digit yang
daripada 5 digantikan dengan 0. terletak pada nilai
tempat ribu.
2 Tambah 1 3 Gantikan semua digit di
kepada 5 sebelah kanan digit yang
terletak pada nilai tempat
ribu dengan 0.
Cuba Latihan 1.1: Soalan 4 – 6
01 Math T1.indd 4 11/2/11 8:28:38 AM

1.1
1. Tulis setiap nombor berikut dalam bentuk perkataan.

(a) 7 436 (b) 29 805 (c) 51 314
(d) 832 947 (e) 3 102 692 (f ) 4 011 580
2. Tulis setiap nombor berikut dalam bentuk angka.
(a) Empat ribu dua ratus lima
(b) Tiga belas ribu tujuh ratus enam belas
(c) Enam puluh satu ribu lima ratus tiga puluh dua
(d) Lapan ratus empat puluh tiga ribu seratus lima puluh sembilan
(e) Dua juta tiga ratus dua puluh ribu sembilan ratus empat puluh enam
3. Nyatakan nilai tempat dan nilai digit bagi digit yang bergaris.
(a) 27 135 (b) 59 412 (c) 2 316 178 (d) 4 112 037
4. Bundarkan setiap nombor berikut kepada
(i) ratus yang hampir, (ii) ribu yang hampir,
(iii) puluh ribu yang hampir.
(a) 238 915 (b) 493 102 (c) 3 782 148 (d) 7 652 356
5. Jumlah penduduk di negeri Sarawak pada tahun 2010 ialah 2 471 140 orang.
Bundarkan nombor ini kepada
(a) ratus yang hampir, (b) ribu yang hampir,
(c) puluh ribu yang hampir.
6. Bilangan setem Malaysia yang dikumpulkan
oleh Anita ialah suatu nombor empat digit yang
menjadi 1 600 apabila dibundarkan kepada
puluh atau ratus yang hampir. Cari bilangan
setem terbanyak yang mungkin dikumpulkan
oleh Anita.
1.2 Penambahan dan Penolakan

1.2.1 Menambah nombor bulat
Penambahan ialah proses mencari jumlah dua nombor
atau lebih. Menambah nombor
bulat.
Misalnya,
+ =
3 + 2 =5 Hasil tambah
01 Math T1.indd 5 11/2/11 8:28:42 AM

5
Hitung
(a) 2 839 + 49 402
(b) 764 + 25 387 + 5 479
(a)
puluh ribu
Prinsip pengiraan
puluh
Nilai tempat untuk penambahan

ratus
ribu
sa
1 1 1 dalam bentuk lazim:

Kumpul semula.
2839 1 Susunkan nombor-
+ 4 9 4 0 2 nombor mengikut
nilai tempat.
52241 Hasil tambah 2 Tambahkan digit-

digit mengikut
2 839 + 49 402 = 52 241 tertib sa, puluh,
ratus dan
(b) 1 1 2 2 seterusnya.
764
3 Kumpul semula jika
2 5 3 8 7 perlu.
+ 5 4 7 9
3 1 6 3 0
764 + 25 387 + 5 479 = 31 630
Cuba Latihan 1.2: Soalan 1, 2
1.2.2 Menyelesaikan masalah
Menyelesaikan masalah
Encik Sulaiman menjual 289 cucuk sate pada hari Isnin, yang melibatkan
326 cucuk sate pada hari Selasa dan 275 cucuk sate pada penambahan nombor
bulat.
hari Rabu. Berapakah jumlah cucuk sate yang telah dijual
oleh Encik Sulaiman pada ketiga-tiga hari itu?
Memahami masalah Langkah-langkah untuk

• Diberi: Bilangan cucuk sate yang telah dijual ialah menyelesaikan masalah:
Mer
289, 326 dan 275. mi an
ha
• Cari jumlah cucuk sate yang telah dijual.
a
ca
Mem
1 2
ng
Merancang strategi
Mela
4 3
k
ma
Gunakan operasi tambah.

ks
ye
n an
Me akan

01 Math T1.indd 6 11/2/11 8:28:45 AM

Melaksanakan strategi
289 + 326 + 275 = 890 289
326
+ 275
890
Jadi, jumlah cucuk sate yang telah dijual oleh Encik
Sulaiman pada ketiga-tiga hari itu ialah 890. Tekan
2 8 9 + 3 2 6
Menyemak jawapan
Hitung semula dengan + 2 7 5 =
289 + 326 + 275 = 890 menggunakan kalkulator.
1.2.3 Menolak nombor bulat
Penolakan ialah proses mencari beza antara dua

nombor.
Menolak nombor bulat.
Misalnya,
Kotak A Kotak B
Kotak A mengandungi 6 biji bola dan kotak B mengandungi 4 biji bola.
Beza antara bilangan bola dalam kedua-dua buah kotak itu
=6–4
=2
6 Prinsip pengiraan
Selesaikan untuk penolakan
(a) 6 402 – 3 951 (b) 78 216 – 35 641 – 9 613 dalam bentuk lazim:
1 Susunkan nombor-
nombor mengikut
nilai tempat.
(a) 6 402 – 3 951 = 2 451
2 Tolak mengikut
tertib sa, puluh,
puluh
ratus
ribu
ratus dan
sa
5 13 10
Kumpul
semula. seterusnya.
6402 3 Kumpul semula jika
– 3 9 5 1 perlu.
2451

01 Math T1.indd 7 11/2/11 8:28:48 AM

(b) 78 216 – 35 641 – 9 613 Tolak dari kiri
= 42 575 – 9 613 ke kanan.
= 32 962 Penolakan ialah
songsangan bagi
Langkah 1 Langkah 2 penambahan.
7 11 11 3 11 15 Misalnya,
78216 42575
– 3 5 6 4 1 – 9 6 1 3
42575 32962 5 – 2 = 3

3 + 2 = 5
Tinggi Gunung Kinabalu ialah 4 095 m manakala tinggi

Gunung Tahan ialah 2 187 m. Cari beza tinggi antara Menyelesaikan masalah
Gunung Kinabalu dengan Gunung Tahan. yang melibatkan
penolakan nombor
bulat.
Memahami masalah
• Diberi: Tinggi Gunung Kinabalu = 4 095 m
Tinggi Gunung Tahan = 2 187 m
• Cari beza tinggi antara dua buah gunung.
Merancang strategi
• Gunakan operasi tolak.
• Tolak tinggi Gunung Tahan daripada
tinggi Gunung Kinabalu.
4 095 – 2 187 = 1 908
3 10 8 15
4095
– 2 1 8 7
1908

Jadi, beza tinggi antara Gunung Kinabalu
dengan Gunung Tahan ialah 1 908 m.
Menyemak jawapan
1 908 + 2 187 = 4 095
01 Math T1.indd 8 11/2/11 8:28:51 AM

1.2
1. Cari hasil tambah bagi nombor-nombor berikut.

(a) 58, 693 dan 2 849
(b) 179, 1 436, 52 726 dan 426 894
2. Selesaikan
(a) 5 643 + 3 746 (b) 2 839 + 865 + 4 107
(c) 316 028 + 29 683 + 2 761 (d) 15 418 + 98 + 62 319 + 837
(e) 6 389 + 725 + 1 368 + 587 136 (f ) 27 493 + 7 829 + 236 784 + 9 207
3. Kumar telah menjual 378 biji telur gred A, 425 biji telur gred B dan 630 biji telur
gred C. Berapakah bilangan telur yang telah dijualnya?
4. Seramai 4 256 orang telah mengunjungi
Muzium Negara pada hari Isnin dan 3 974
orang pada hari Selasa. Bilangan pelawat
pada hari Rabu adalah 853 orang lebih
daripada bilangan pelawat pada hari Selasa.
Cari jumlah pelawat pada ketiga-tiga hari
itu.
5. Harga sebuah televisyen plasma ialah RM1 750. Harga sebuah televisyen LCD
adalah RM2 149 lebih mahal daripada harga televisyen plasma itu dan harga sebuah
televisyen LED pula adalah RM2 831 lebih mahal daripada harga televisyen LCD
itu. Berapakah harga televisyen LED itu?
6. Hitung
(a) 7 200 – 3 819 (b) 54 003 – 46 196
(c) 36 431 – 7 802 (d) 10 000 – 3 126 – 985
(e) 1 204 534 – 82 016 – 237 166 (f ) 428 125 – 281 017 – 98 632
7. Selesaikan
(a) Tolak 24 678 daripada 521 360.
(b) 4 852 dikurangkan 1 699.
8. Terdapat 1 435 orang pelajar di dalam sebuah kolej. 589 orang daripada pelajar itu
ialah perempuan. Berapakah bilangan pelajar lelaki di dalam kolej itu?
9. Sebuah tangki minyak kereta mengandungi 43 liter petrol. Selepas suatu perjalanan,
terdapat 29 liter petrol yang tinggal di dalam tangki minyak kereta itu. Berapakah
liter petrol yang telah digunakan?
10. Puan Maimunah membeli sebuah rumah dengan harga RM98 480 pada tahun 1980.
Selepas 20 tahun, dia menjual rumah itu dengan harga RM326 500. Berapakah
keuntungan yang diperoleh Puan Maimunah?
01 Math T1.indd 9 11/2/11 8:28:53 AM

1.3 Pendaraban dan Pembahagian
1.3.1 Mendarab nombor bulat
Pendaraban ialah proses penambahan berulang bagi
Mendarab dua atau
nombor yang sama. lebih nombor bulat.
Misalnya,
3 + 3 + 3 + 3 = 12

4×3=3+3+3+3
Jumlah manggis = 4 × 3 Prinsip pengiraan untuk
Penambahan pendaraban dalam
= 12 berulang bentuk lazim:
7 1 Susunkan nombor-
nombor mengikut
Selesaikan nilai tempat.
(a) 3 652 × 48 (b) 146 × 15 × 47 Biasanya nombor
yang mempunyai
lebih digit dituliskan
(a) 3 652 × 48 = 175 296 (b) 146 × 15 × 47 di atas untuk
3652 = 2 190 × 47 memudahkan
Hitung penghitungan.
× 48 = 102 930 dari kiri 2 Darabkan mengikut
29216 3 652 × 8 ke kanan. tertib sa, puluh, ratus
+ 1 4 6 0 8 0 3 652 × 40 dan seterusnya.
175296 Hasil darab 3 Kumpul semula jika
perlu.
Sebuah mesin cetak dapat mencetak 250 halaman buku yang melibatkan
dalam seminit. Berapakah halaman buku yang dapat pendaraban nombor
dicetak oleh mesin cetak itu dalam masa 15 minit? bulat.
Memahami masalah
• Diberi: 250 halaman buku dapat dicetak dalam seminit.
• Cari bilangan halaman buku yang dapat dicetak dalam masa 15 minit.
Merancang strategi
Gunakan operasi darab.
01 Math T1.indd 10 11/2/11 8:28:56 AM

250 × 15 = 3 750 250
× 15
Hasil darab sifar
1250 dengan sebarang
+ 2 5 0 0 nombor ialah sifar.
3750 Contoh: 0 × 5 = 0
Jadi, 3 750 halaman buku dapat dicetak dalam masa

15 minit.
Menyemak jawapan
Tekan
250 × 15 = 3 750 Hitung semula dengan 2 5 0 × 1 5 =
menggunakan kalkulator.
1.3.3 Membahagi nombor bulat

(a) Pembahagian ialah proses perkongsian sama rata.
Membahagi suatu
nombor bulat dengan
suatu nombor bulat
yang lebih kecil.
6 biji tomato dibahagikan sama rata kepada 2 orang

budak. Setiap budak mendapat 3 biji tomato.
Maka, 6 ÷ 2 = 3 Hasil bahagi
Nombor yang Pembahagi

dibahagi • Pembahagian suatu
nombor dengan sifar
(b) Pembahagian ialah proses pengumpulan sama adalah tidak tertakrif.
Contoh:
banyak.
1 = tidak tertakrif
0
0 = tidak tertakrif
0
• Pembahagian sifar
dengan sebarang
nombor kecuali sifar
ialah sifar.
Contoh: 0 = 0
1
6 biji tomato dikumpulkan kepada 2 biji selonggok.
Sebanyak 3 longgok tomato diperoleh.
Maka, 6 ÷ 2 = 3
01 Math T1.indd 11 11/2/11 8:28:59 AM

8
Selesaikan
(a) 7 238 ÷ 14 (b) 6 205 ÷ 132 Prinsip pengiraan untuk
pembahagian dalam
bentuk lazim:
(a) 7 238 ÷ 14 = 517 517 1 Susunkan nombor-
14 7 2 3 8 nombor dalam
bentuk lazim.
– 7 0 0 0 2 Mula membahagi
238 nombor itu dari
–140 nilai tempat yang
98 paling besar.
–98
0
(b) 6 205 ÷ 132 = 47 baki 1

47 Untuk mencari hasil
132 6 2 0 5 bahagi bagi Contoh
–5280 8(a), tekan
925 7 2 3 8 ÷ 1 4
–924 =
1 Baki
Guru-guru dari sebuah daerah menderma 35 buah kalkulator yang melibatkan
kepada murid miskin di setiap sekolah di daerah itu. Jika pembahagian nombor
1 680 buah kalkulator didermakan, berapa bilangan sekolah bulat.
yang ada di daerah itu?
Memahami masalah
• Diberi: Bilangan kalkulator yang didermakan = 1 680
Bilangan kalkulator yang diterima oleh setiap sekolah = 35
• Cari bilangan sekolah yang ada di daerah itu.
Merancang strategi
• Gunakan operasi bahagi.
• Bahagikan jumlah kalkulator yang didermakan dengan 35.
01 Math T1.indd 12 11/2/11 8:29:02 AM

1 680 ÷ 35 = 48 4 8
35 1 6 8 0
– 1 4 0
2 8 0

–280
0
Jadi, terdapat 48 buah sekolah di daerah itu.
Menyemak jawapan
48 × 35 = 1 680
1.3
1. Cari hasil darab bagi setiap berikut.
(a) 327 × 46 (b) 32 × 127 × 58
(c) 29 × 7 × 13 × 8 (d) 24 × 9 × 36 × 45
(e) 23 × 12 × 31 × 6 × 14 (f ) 35 × 11 × 8 × 6 × 320
2. Sebuah kotak mengandungi 68 biji guli. Berapakah bilangan guli yang terdapat di
dalam 6 buah kotak yang sama?
3. Liza berazam untuk membaca 8 buah buku cerita dalam sebulan. Berapakah bilangan
buku cerita yang dibacanya dalam masa 4 tahun?
4. Seutas jam tangan berharga RM88. Berapakah jumlah harga bagi 156 utas jam
tangan itu?
5. Dalam suatu ujian Matematik, Halim memperoleh lebih daripada 85 markah tetapi
kurang daripada 95 markah. Markah yang diperolehnya adalah sama dengan 10 kali
hasil tambah digit-digit markah itu. Berapakah markah yang diperoleh Halim dalam
ujian itu?
6. Selesaikan
(a) 498 ÷ 6 (b) 703 ÷ 18 (c) 3 476 ÷ 28
(d) 7 644 ÷ 14 (e) 31 350 ÷ 25 (f ) 798 312 ÷ 124
7. Seorang pekedai mempunyai 1 536 batang pen. Dia memasukkan pen itu ke dalam
bungkusan kecil dengan setiap bungkusan mengandungi 12 batang pen. Berapakah
bungkusan kecil yang diperlukannya?
8. Puan Zaleha mempunyai RM2 190. Dia membahagikan wang itu sama rata kepada
6 orang anaknya. Berapakah wang yang diterima oleh setiap anaknya?
9. Panjang seutas dawai ialah 831 cm. Berapakah bahagian yang boleh dipotong
daripada dawai itu jika panjang setiap bahagian dawai itu ialah 36 cm. Berapakah
panjang dawai yang tinggal?
01 Math T1.indd 13 11/2/11 8:29:04 AM

1.4 Gabungan Operasi
1.4.1 Gabungan operasi (+, –, x dan ÷) dan Melakukan pengiraan
tanda kurung yang melibatkan
sebarang gabungan
Pengiraan yang melibatkan lebih daripada satu operasi boleh operasi penambahan,
diselesaikan mengikut tertib operasi berikut: penolakan,
1 Sentiasa selesaikan pengiraan dalam tanda kurung dahulu. pendaraban dan
pembahagian nombor
2 Kemudian, selesaikan pendaraban atau pembahagian dari bulat termasuk
kiri ke kanan. menggunakan tanda
3 Akhirnya, selesaikan penambahan atau penolakan dari kiri kurung.
ke kanan.
9
Selesaikan Tertib operasi:
( )
(a) 27 – 12 + 8 (b) 3 – 9 + 10 ↓
(c) 30 ÷ 6 × 7 (d) 12 × 5 ÷ 4 × atau ÷
↓
+ atau –
(a) 27 – 12 + 8 (b) 3 – 9 + 10
Oleh sebab 3 – 9 tidak dapat
= 15 + 8 = 3 + 10 – 9 diselesaikan, maka tambah 10 dan
Kira dari kiri
= 23 ke kanan. = 13 – 9 3 dahulu, supaya pengiraan boleh
=4 diselesaikan dari kiri ke kanan.
(c) 30 ÷ 6 × 7 (d) 12 × 5 ÷ 4
= 5 × 7 = 60 ÷ 4
= 35 = 15
10
Hitung
(a) 237 + 14 × 15 (b) 69 – 124 ÷ 4
Untuk menyelesaikan
Contoh 10(a), tekan
Selesaikan pendaraban
(a)
237 + 14 × 15 dahulu.
2 3 7 + 1 4
= 237 + 210 × 1 5 =
= 447
Selesaikan pembahagian
(b)
69 – 124 ÷ 4 dahulu.
= 69 – 31
= 38
01 Math T1.indd 14 11/2/11 8:29:07 AM

11
Selesaikan
(a) 36 × (48 – 15) (b) 6(11 + 4) + 13 Tanda kurung juga
digunakan sebagai
tatatanda untuk
Selesaikan pengiraan dalam pendaraban.
(a) 36 × (48 – 15)
tanda kurung dahulu.
= 36 × 33
= 1 188
(b) 6 (11 + 4) + 13
= 6(15) + 13
= 6 × 15 + 13
= 90 + 13
= 103
Anda juga boleh
menggunakan
12 hamparan elektronik
Selesaikan (spreadsheet) untuk
(a) 148 – 9 × 6 + 32 (b) 56 ÷ (3 + 4) × 5 menyelesaikan Contoh
12(a) seperti berikut:
Taipkan =148–9*6+32
Selesaikan pendaraban
(a) 148 – 9 × 6 + 32 pada sel A1 dan tekan
dahulu. kekunci ENTER .
= 148 – 54 + 32 Jawapan dipaparkan
= 94 + 32 pada sel A1.
= 126
Selesaikan pengiraan dalam
(b) 56 ÷ (3 + 4) × 5 tanda kurung dahulu.
= 56 ÷ 7 × 5
= 8 × 5 Kira dari kiri ke kanan.
= 40

yang melibatkan
gabungan operasi
Sempena sambutan Hari Polis, seramai 437 orang anggota penambahan,
polis dari daerah Aman dan 386 anggota polis dari daerah penolakan, pendaraban
dan pembahagian
Damai telah menderma darah. Seramai 625 orang anggota nombor bulat
polis lelaki yang menderma darah. Berapakah bilangan termasuk penggunaan
anggota polis wanita yang menderma darah? tanda kurung.
01 Math T1.indd 15 11/2/11 8:29:10 AM

Memahami masalah
• Bilangan anggota polis dari daerah Aman yang menderma darah = 437 orang
Bilangan anggota polis dari daerah Damai yang menderma darah = 386 orang
Bilangan anggota polis lelaki yang menderma darah = 625 orang
• Cari bilangan anggota polis wanita yang menderma darah.
Merancang strategi
Cari beza antara jumlah anggota polis yang menderma darah dengan bilangan
anggota polis lelaki yang menderma darah.
437 + 386 – 625 Langkah 1 Langkah 2
= 823 – 625 1 1 7 11 13
= 198 437 823
+ 3 8 6 – 6 2 5
823 198
Jadi, terdapat 198 orang anggota polis wanita yang menderma darah.
Menyemak jawapan
437 + 386 = 823; 198 + 625 = 823
Daud membeli 4 bakul durian. Setiap bakul ada 12 biji durian. Dia dan keluarganya
telah makan 6 biji durian, manakala bakinya diberikan sama rata kepada 7 orang
jirannya. Berapakah bilangan durian yang diterima oleh setiap jirannya?
Memahami masalah
• Diberi: Bilangan bakul durian = 4
Bilangan durian dalam setiap bakul = 12 biji
Bilangan durian yang telah dimakan = 6 biji
Bilangan jiran yang menerima durian = 7 orang
• Cari bilangan durian yang diterima oleh setiap jiran.
Merancang strategi
Bahagikan baki durian dengan 7.
01 Math T1.indd 16 11/2/11 8:29:13 AM

( 4 × 12 – 6) ÷ 7 = (48 – 6) ÷ 7
= 42 ÷ 7
=6
Jadi, setiap jirannya menerima 6 biji durian.
Menyemak jawapan
42 + 6 = 48; 6 × 7 = 42
1.4
1. Selesaikan
(a) 27 + 18 – 36 (b) 53 – 29 + 18
(c) 10 – 16 + 23 (d) 64 – 42 ÷ 7
(e) 136 – 12 × 8 (f) 42 + 6 × 9
(g) 72 + 132 ÷ 12 (h) 5 × (21 – 13)
(i) 86 – (34 + 26) (j) 108 ÷ (26 – 17)
(k) (88 – 24) ÷ 8 (l) (19 – 7) ÷ (22 – 16)
2. Hitung
(a) 17 – 14 ÷ 7 + 19 (b) 26 + 8 × 6 – 15
(c) 49 + 63 ÷ 9 – 6 (d) 45 ÷ 9 + 12 × 4
(e) 576 ÷ 32 + 13 × 12 (f) 144 ÷ 12 + 54 ÷ 9
(g) 102 – 3(27 – 19) (h) 2(31 – 13) ÷ (23 – 14)
(i) 72 ÷ 6 + 4(13 + 17) (j) 3(42 – 25) – 2(31 – 28)
3. Siti menyimpan RM30 pada bulan April dan RM25 pada bulan Mei. Pada bulan
Jun, dia mengeluarkan RM48 untuk membeli sehelai baju untuk bapanya sempena
Hari Bapa. Hitung baki wang simpanannya.
4. Seramai 1 020 orang murid di Sekolah Menengah Kebangsaan Seri Jaya mengambil
bahagian dalam suatu projek gotong-royong. Mereka dibahagikan kepada 15
kumpulan dan setiap kumpulan terdiri daripada 36 orang murid perempuan.
Berapakah bilangan murid lelaki yang terdapat di dalam setiap kumpulan?
5. Sebuah van menggunakan 6 liter petrol untuk bergerak sejauh 42 km. Cari jarak
yang dilalui oleh van itu jika 8 liter petrol telah digunakan.
01 Math T1.indd 17 11/2/11 8:29:15 AM

6. Rosidah mempunyai 12 m reben. Dia menggunakan 7 m reben itu untuk membuat
bunga hiasan. Baki reben itu digunakan untuk mengikat sebuah kotak. Setelah
mengikat kotak itu, didapati panjang reben yang masih tinggal ialah 2 m. Hitung
panjang reben yang digunakan untuk mengikat kotak itu.
7. Jamal menderma 6 kotak limau mandarin kepada sebuah rumah kebajikan orang
tua. Limau-limau itu akan dibahagikan sama rata kepada 18 orang tua. Jika sekotak
mengandungi 24 biji limau, hitung bilangan limau yang diterima oleh setiap orang
tua.
8. 27 biji buah manggis dibahagikan kepada Rizal dan Wen Hao. Rizal mendapat 5
biji manggis lebih daripada Wen Hao. Berapakah bilangan manggis yang diterima
oleh Rizal?
9. Cikgu Lim membeli 5 pek pensel. Setiap pek itu mengandungi 10 batang pensel.
Dia menyimpan 2 batang pensel dan bakinya diberikan sama rata kepada 8 orang
murid yang memperoleh markah penuh dalam suatu ujian Matematik. Berapakah
bilangan pensel yang diterima oleh setiap murid?
10. Susan mempunyai 45 biji epal, 10 biji lebih daripada Zuliha tetapi 7 biji kurang
daripada Kamala. Jika jumlah epal ketiga-tiga orang itu dibahagi sama rata antara
mereka, berapa bilangan epal yang diterima oleh setiap orang?
11. Aini membeli 24 m kain. Dia menggunakan kain itu untuk membuat 5 helai alas
meja dan 4 helai langsir. Sehelai alas meja memerlukan 3 m kain dan sehelai langsir
memerlukan 2 m kain. Berapakah panjang baki kain itu?
Setiap huruf A, B, C, D dan E mewakili satu digit tertentu. Huruf yang sama mewakili
digit yang sama manakala huruf yang berlainan mewakili digit yang berlainan. Gantikan
setiap huruf dengan suatu digit supaya penambahan berikut adalah benar.
(a) A A A A (b) C C C C C
A + D
+ A D E E E E E
A A B A
01 Math T1.indd 18 11/2/11 8:29:17 AM

Nombor Bulat
• 0, 1, 2, 3, 4, 5, …
• Setiap digit dalam suatu nombor bulat mewakili satu nilai tertentu
mengikut nilai tempatnya.
Misalnya, 3 916 825
Nilai tempat Digit Nilai digit
Juta 3 3 000 000
Ratus ribu 9 900 000
Puluh ribu 1 10 000
Ribu 6 6 000
Ratus 8 800
Puluh 2 20
Sa 5 5
• Nombor bulat boleh dibundarkan kepada suatu nilai yang hampir.
Misalnya, 5 748 = 5 700 (ratus yang hampir)
Penambahan Penolakan Pendaraban Pembahagian

Proses mencari Proses mencari Proses penambahan Proses
jumlah dua beza antara dua berulang bagi perkongsian
nombor atau lebih. nombor. nombor yang sama. sama rata atau
Misalnya, Misalnya, Misalnya, pengumpulan
5+3=8 12 – 9 = 3 3 × 5 = 5 + 5 + 5 sama banyak.
= 15 Misalnya,
6÷2=3
Gabungan operasi
1 Selesaikan pengiraan dalam tanda kurung dahulu.
2 Kemudian, darab atau bahagi dari kiri ke kanan.
3 Akhirnya, tambah atau tolak dari kiri ke kanan.
( ) × atau ÷ + atau –
01 Math T1.indd 19 11/2/11 8:29:20 AM

1. 685 479 menjadi 700 000 setelah 2. 22(13 + 7) ÷ (35 – 24) =
dibundarkan kepada A 40 C 48
A ratus yang hampir B 45 D 56
B ribu yang hampir 3. (17 – 32 ÷ 8) + 15 × 4 =
C puluh ribu yang hampir A 42 C 64
D ratus ribu yang hampir B 58 D 73
1. Selesaikan 5. Sekilogram ikan tenggiri berharga

(a) 14 302 – 9 253 + 24 674 RM16 dan sekilogram udang berharga
(b) 248 × 12 ÷ 16 RM18. Fatimah membeli 2 kg ikan
(c) 72 ÷ 6 × 135 tenggiri dan 3 kg udang. Cari jumlah
(d) 48 + 36 ÷ 12 wang yang perlu dibayarnya untuk
barang tersebut.
2. Hitung
(a) 63 ÷ 9 + 12 × 6 6. Bandar Mutiara mempunyai 28 167
(b) 8 × 6 ÷ 12 + 49 orang penduduk lelaki. Bilangan
(c) 68 – 14 × 12 ÷ 3 penduduk perempuan adalah 1 435
(d) 728 ÷ 26 – 6 × 3 orang kurang daripada bilangan
penduduk lelaki. Berapakah jumlah
3. Hitung penduduk di Bandar Mutiara?
(a) 120 ÷ (78 – 54)
7. Kanang membeli 24 biji betik dengan
(b) (76 – 38) × 11
harga RM3 sebiji dan 12 kg beras
(c) (114 – 88) ÷ (7 + 6)
dengan harga RM5 sekilogram. Antara
(d) 40 + 96 ÷ (51 – 39)
barang yang dibeli itu, yang manakah
4. Sebuah bas mengandungi 28 orang lebih rendah bayarannya? Berapakah
penumpang. 9 orang daripadanya nilai bayaran yang kurang itu?
ialah kanak-kanak dan selebihnya 8. Jina, Sandra dan Sambun menderma
ialah orang dewasa. Apabila bas itu sejumlah wang kepada mangsa banjir.
tiba di suatu perhentian, 12 orang naik Jina menderma RM50 lebih daripada
bas itu dan 5 orang daripadanya ialah Sandra dan RM35 kurang daripada
kanak-kanak. Berapakah bilangan Sambun. Jika Sandra menderma
penumpang dewasa di dalam bas itu RM30, berapa wang yang diderma
sekarang? oleh Sambun?
01 Math T1.indd 20 11/2/11 8:29:22 AM

Banyak fenomena alam semula jadi menunjukkan corak yang indah seperti
yang ditunjukkan dalam gambar foto di bawah.
Nombor boleh menunjukkan corak yang tertentu dalam sesuatu senarai.
Misalnya, nombor Fibonacci 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, … Apakah corak
yang terdapat dalam senarai nombor itu?
• Nombor berpola
• Nombor ganjil
• Nombor genap
• Nombor perdana
• Faktor
• Faktor perdana
• Gandaan
• Gandaan sepunya
• GSTK
• Faktor sepunya
• FSTB
2.1 Mengenal dan melanjutkan urutan 2.5 Memahami ciri-ciri dan menggunakan
dan pola nombor yang terbentuk pengetahuan tentang faktor perdana
dengan membilang secara menaik bagi nombor bulat.
dan secara menurun dalam selang 2.6 Memahami dan menggunakan
pelbagai saiz. pengetahuan gandaan bagi nombor
2.2 Mengenal nombor genap dan nombor bulat.
ganjil dan membuat pernyataan 2.7 Memahami ciri-ciri dan menggunakan
umum berkenaan dengan nombor pengetahuan tentang gandaan sepunya
tersebut. dan Gandaan Sepunya Terkecil (GSTK)
2.3 Memahami ciri-ciri nombor perdana. suatu nombor bulat.
2.4 Memahami ciri-ciri dan menggunakan 2.8 Memahami dan menggunakan
pengetahuan tentang faktor bagi pengetahuan faktor sepunya dan Faktor
nombor bulat. Sepunya Terbesar (FSTB) suatu nombor
bulat.
Bab 2 Urutan dan Pola Nombor 21
02 Math T1.indd 21 11/2/11 8:30:36 AM

2.1 Nombor Berpola
2.1.1 Menyatakan suatu pola

Rohana menyusun mancis untuk membentuk beberapa corak
segitiga tertentu seperti yang ditunjukkan dalam rajah di
Menerangkan pola
bawah. bagi satu urutan
nombor yang diberi.
3 batang 5 batang 7 batang

mancis mancis mancis
(a) Lukis dua corak seterusnya yang akan dibentuk oleh

Rohana.
(b) Nyatakan bilangan mancis yang perlu ditambah bagi
setiap corak yang berturutan.
Nombor Fibonacci yang
Bilangan mancis yang digunakan untuk membentuk diperkenalkan oleh
corak adalah mengikut senarai nombor 3, 5, 7, 9, … . seorang ahli matematik
Setiap nombor dalam senarai nombor itu diperoleh dengan Itali, Leonardo Pisano
menambah 2 kepada nombor sebelumnya. Fibonacci (1170 – 1250
T.M.), menerangkan
Senarai nombor itu disebut senarai nombor berpola atau banyak fenomena alam
urutan nombor. semula jadi dengan
matematik. Misalnya,
Senarai nombor yang mempunyai pola tertentu disebut bilangan ranggi dalam
urutan nombor. sekuntum bunga.
(Sumber: http://en.
wikipedia.org/wiki/
Fibonacci)
Nyatakan pola bagi urutan nombor berikut.
10, 13, 16, 19, …
2.1.2 Melanjutkan urutan nombor

1
Melanjutkan urutan
Nyatakan pola bagi urutan nombor berikut dan seterusnya nombor.
lengkapkan urutan nombor itu.
(a) 95, 91, 87, 83, , (b) 3, 6, 12, 24, ,
(c) , , 45, 42, 39, 36
22 Bab 2 Urutan dan Pola Nombor
02 Math T1.indd 22 11/2/11 8:30:40 AM

(a) 95, 91, 87, 83, 79 , 75 (b) 3, 6, 12, 24, 48 , 96

– 4 – 4 – 4 – 4 – 4 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2
Setiap nombor diperoleh dengan Setiap nombor diperoleh dengan

menolak 4 daripada nombor mendarab nombor sebelumnya
sebelumnya. dengan 2.
(c) 51 , 48 , 45, 42, 39, 36

+ 3 + 3 + 3 + 3 + 3
Setiap nombor diperoleh dengan

menambah 3 kepada nombor selepasnya.
2.1.3 Melengkapkan urutan nombor
2
Melengkapkan sebutan
Nyatakan pola bagi urutan nombor berikut dan seterusnya dalam urutan nombor
lengkapkan urutan nombor itu. yang diberi.
128, 64, 32, , 8,
128, 64, 32, 16 , 8, 4

÷ 2 ÷ 2 ÷ 2 ÷ 2 ÷ 2
Setiap nombor diperoleh dengan membahagi nombor sebelumnya dengan 2.
2.1.4 Membina urutan nombor
3 Membina urutan
Bina satu senarai lima nombor yang bermula dengan 6 dan nombor berdasarkan
nombor berikutnya diperoleh dengan menambah 4 kepada pola yang diberi.
nombor sebelumnya.
6, 10, 14, 18, 22 Untuk menjana urutan

+ 4 + 4 + 4 + 4 nombor bagi Contoh 3,
tekan
Cuba Latihan 2.1: Soalan 4, 5 6 = + 4 = … =
02 Math T1.indd 23 11/2/11 8:30:43 AM

2.1
1. Nyatakan pola bagi urutan nombor berikut.

(a) 6, 11, 16, 21, … (b) 4, 12, 36, 108, …
2. Nyatakan pola bagi urutan nombor berikut dan seterusnya salin dan lengkapkan
urutan nombor itu.
(a) 40, 34, 28, 22, , (b) 2, 2, 4, 6, 10, 16, ,
(c) , , 30, 38, 46, 54 (d) , , 32, 16, 8, 4
3. Salin dan lengkapkan urutan nombor berikut.
(a) 8, 12, , 20, 24, (b) 7, 13, , 25,
(c) 1, 3, 7, 13, , 31, (d) 1, 3, 6, 8, 16, 18, 36, ,
4. Salin dan lengkapkan urutan nombor berikut berdasarkan pola yang dinyatakan.
(a) ‘Menambah 5 kepada nombor sebelumnya.’
8, , , ,
(b) ‘Membahagi nombor sebelumnya dengan 2.’
96, , , ,
5. Bina satu senarai lima nombor yang bermula dengan 72 dan nombor berikutnya
diperoleh dengan menolak 3 daripada nombor sebelumnya.
2.2 Nombor Ganjil dan Nombor Genap

2.2.1 Mengenal pasti nombor ganjil dan
nombor genap
Mengenal pasti dan
1 menghuraikan nombor
genap dan nombor
Tujuan : Meneroka nombor ganjil dan nombor genap. ganjil.
Nombor rumah di sebelah kiri jalan Nombor rumah di sebelah kanan jalan
Bincang dan jawab soalan berikut berdasarkan dua senarai nombor rumah di atas.
(a) Adakah setiap senarai nombor itu merupakan satu urutan nombor?
Nyatakan pola nombor itu.
(b) Bolehkah nombor-nombor dalam setiap senarai itu dibahagi tepat dengan 2?
02 Math T1.indd 24 11/2/11 8:30:47 AM

Nombor 16, 18, 20, 22 dan 24 boleh dibahagi tepat dengan 2.
Nombor-nombor itu disebut sebagai nombor genap. Semua
digit akhir nombor genap ialah 0, 2, 4, 6 atau 8.
Misalnya, 4, 12, 50, 376 dan 938 ialah nombor genap. Kedua-dua senarai
nombor ganjil dan
Nombor 15, 17, 19, 21 dan 23 tidak boleh dibahagi tepat senarai nombor genap
dengan 2. Nombor-nombor itu disebut sebagai nombor ganjil. ialah urutan nombor.
Semua digit akhir nombor ganjil ialah 1, 3, 5, 7 atau 9.
Misalnya, 5, 31, 69, 127 dan 403 ialah nombor ganjil.
(a) Salin dan bulatkan semua nombor (b) Salin dan bulatkan semua nombor
genap daripada senarai nombor di ganjil daripada senarai nombor di
bawah. bawah.
4 7 13 28 40 53 32 29 9 12 58 43 77 84 59 48
2.2.2 Membuat pernyataan umum tentang

nombor genap dan nombor ganjil
Membuat pernyataan
1 umum berkenaan
dengan nombor genap
Tujuan : Meneroka ciri nombor genap dan nombor ganjil. dan nombor ganjil.
Arahan : Lakukan aktiviti ini dalam kumpulan empat orang.
1. Setiap ahli dalam kumpulan menulis sebilangan nombor ganjil dan nombor genap.
2. Gunakan kalkulator untuk mencari hasil tambah, beza dan hasil darab
(a) dua nombor genap, (b) dua nombor ganjil,
(c) satu nombor ganjil dan satu nombor genap.
3. Tentukan sama ada hasilnya ialah genap atau ganjil. Seterusnya, salin dan lengkapkan
setiap jadual berikut.
Jadual (a) Jadual (b) Jadual (c)
Nombor Nombor Nombor
+ – ×
Ganjil Genap Ganjil Genap Ganjil Genap
Nombor
Nombor
Nombor
Ganjil Ganjil Ganjil
Genap Genap Genap

02 Math T1.indd 25 11/2/11 8:30:49 AM

2.2
1. Tentukan sama ada setiap nombor berikut ialah nombor genap atau nombor ganjil.
Terangkan jawapan anda.
(a) 47 (b) 165 (c) 84 (d) 456 (e) 3 943
2. Tentukan sama ada setiap pernyataan berikut adalah benar atau palsu.
(a) Beza antara dua nombor ganjil adalah sentiasa nombor ganjil.
(b) Hasil darab dua nombor genap adalah sentiasa nombor genap.
(c) Hasil tambah satu nombor genap dan satu nombor ganjil adalah sentiasa nombor
ganjil.
(d) Hasil tambah dua nombor ganjil adalah sentiasa nombor genap.
2.3 Nombor Perdana
2.3.1 Mengenal pasti nombor perdana
2 Mengenal pasti ciri-ciri

nombor perdana.
Tujuan : Meneroka nombor perdana.
1. Salin dan lengkapkan jadual berikut.
Nombor 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Boleh dibahagi
1, 2
dengan
2. Nyatakan nombor yang hanya boleh dibahagi tepat dengan 1 dan diri sendiri.
3. Bandingkan jawapan anda dengan ahli kumpulan lain.
Nombor 2, 3, 5 dan 7 hanya boleh dibahagi tepat dengan 1

dan diri sendiri. Nombor-nombor itu disebut sebagai nombor
perdana.
Nombor 1 bukan
Nombor perdana ialah nombor bulat yang hanya boleh nombor perdana.
dibahagi tepat dengan diri sendiri dan 1. Bincangkan.
Senaraikan nombor perdana antara 10 hingga 20.
02 Math T1.indd 26 11/2/11 8:30:52 AM

2.3.2 Menentukan nombor perdana
4
Tentukan sama ada setiap nombor berikut ialah nombor Menentukan sama ada
perdana atau bukan. nombor yang diberi
(a) 23 (b) 57 ialah nombor perdana.
23 hanya boleh dibahagi

(a) 23 ialah nombor perdana. tepat dengan 1 dan 23.
57 boleh dibahagi tepat

(b) 57 bukan nombor perdana. dengan 1, 3, 19 dan 57. 2 ialah nombor perdana
dan juga nombor genap.
2.3.3 Menentukan nombor perdana yang

kurang daripada 100
Kaedah Saringan Eratosthenes yang direka oleh Eratosthenes Menentukan kesemua
(276 – 195 S.M.) boleh digunakan untuk menyaringkan nombor perdana yang
nombor perdana yang kurang daripada 100. kurang daripada 100.
2
Tujuan : Menentukan nombor perdana yang kurang daripada 50.
1. Salin nombor daripada 1 hingga 50 seperti yang ditunjukkan
di bawah.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Layari http://www.
hbmeyer.de/eratosiv.
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
htm untuk mendapat
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 maklumat tambahan
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 tentang Saringan
Eratosthenes.
2. Pangkah nombor 1.
3. Pangkah nombor yang boleh dibahagi tepat dengan 2 kecuali 2.
7. Teruskan langkah di atas dengan nombor perdana 11, 13, 17, … sehingga tidak
ada lagi nombor yang boleh dibahagi tepat dengan nombor perdana itu.
8. Senaraikan semua nombor yang tidak dipangkah.
02 Math T1.indd 27 11/2/11 8:30:55 AM

Aktiviti Kendiri 2 menunjukkan semua nombor yang tidak
dipangkah ialah nombor perdana daripada 1 hingga 50.
• Adakah semua
nombor ganjil ialah
nombor perdana?
Dengan cara yang sama, tentukan nombor perdana daripada Mengapa?
51 hingga 100. • Adakah semua
nombor genap bukan
Cuba Latihan 2.3: Soalan 2 nombor perdana?
Mengapa?
2.3
1. Tentukan sama ada nombor berikut ialah nombor perdana atau bukan.
(a) 41 (b) 69 (c) 93 (d) 111
(e) 137 (f ) 147 (g) 1 331 (h) 2 003
2. Senaraikan semua nombor perdana
(a) antara 30 hingga 50, (b) antara 80 hingga 100.
2.4 Faktor
2.4.1 Menyenaraikan faktor-faktor bagi suatu
nombor
Perhatikan 15 ÷ 3 = 5. Menyenaraikan faktor-
Didapati 15 boleh dibahagi tepat dengan 3. faktor bagi suatu
Jadi, nombor 3 disebut sebagai faktor bagi 15. nombor bulat.
Nombor 5 juga ialah faktor bagi 15 kerana 15 ÷ 5 = 3.
Faktor bagi suatu nombor ialah nombor yang boleh
membahagi nombor itu dengan tepat.
Apakah faktor-faktor
5 lain bagi 15?
Senaraikan semua faktor bagi 18.
Ungkapkan
18 ÷ 1 = 18 atau 18 = 1 × 18 nombor itu
18 ÷ 2 = 9 18 = 2 × 9 sebagai hasil
18 ÷ 3 = 6 18 = 3 × 6 darab dua
nombor. 1 ialah faktor bagi
18 ÷ 6=3 semua nombor dan
18 ÷ 9=2 setiap nombor ialah
18 ÷ 18 = 1 faktor bagi diri sendiri.
Jadi, faktor bagi 18 ialah 1, 2, 3, 6, 9 dan 18.
02 Math T1.indd 28 11/2/11 8:30:58 AM

2.4.2 Menentukan faktor bagi suatu nombor
6
Tentukan sama ada Menentukan sama ada
(a) 6 ialah faktor bagi 96 atau bukan, suatu nombor ialah
faktor bagi suatu
(b) 9 ialah faktor bagi 65 atau bukan. nombor bulat yang lain.
(a) 96 ÷ 6 = 16 96 boleh dibahagi tepat dengan 6.

Jadi, 6 ialah faktor bagi 96.
65 tidak boleh dibahagi
(b) 65 ÷ 9 = 7 baki 2 tepat dengan 9.
Jadi, 9 bukan faktor bagi 65.
2.4
1. Senaraikan semua faktor bagi setiap nombor berikut.

(a) 8 (b) 14 (c) 32 (d) 57 (e) 72 (f) 87
2. Tentukan sama ada setiap nombor berikut ialah faktor bagi nombor dalam tanda
kurung atau bukan.
(a) 7 (42) (b) 2 (21) (c) 5 (70) (d) 6 (774)
(e) 15 (345) (f ) 18 (711) (g) 24 (288) (h) 32 (674)
2.5 Faktor Perdana

2.5.1 Mengenal pasti faktor-faktor perdana
Mengenal pasti
3 faktor-faktor perdana
daripada senarai
Tujuan : Meneroka faktor perdana. faktor-faktor.
Nombor 8 24 30 72
Senarai faktor 1, 2 , 4, 8
2. Bulatkan nombor perdana daripada senarai faktor itu.
3. Bincangkan jawapan dengan ahli kumpulan lain.
02 Math T1.indd 29 11/2/11 8:31:01 AM

Nombor yang dibulatkan daripada Aktiviti Koperatif 3 ialah faktor perdana.
Faktor perdana bagi suatu nombor bulat ialah faktor

nombor itu yang juga nombor perdana.
2.5.2 Mencari faktor-faktor perdana bagi suatu

nombor
7
Mencari faktor-faktor
Senaraikan semua faktor perdana bagi 84. perdana bagi nombor
bulat.
Kaedah menyenaraikan semua faktor

Menyenaraikan semua
Faktor bagi 84: 1, 2 , 3 , 4, 6, 7 , 12, faktor bagi 84 dan memilih
14, 21, 28, 42, 84 nombor perdana.
Maka, faktor perdana bagi 84 ialah 2, 3 dan 7.
Kaedah pembahagian berulang
2 84 1 Mula membahagi dengan nombor

2 42 perdana.
2 Teruskan pembahagian berulang
3 21 sehingga hasil bahaginya menjadi 1.
7 7 3 Tulis senarai pembahagi. Senarai ini ialah
1 senarai faktor perdana nombor itu.
Kaedah pokok faktor

84
84 Tulis nombor itu sebagai
2 42 hasil darab dua nombor
4 21 secara berturutan sehingga
atau baris terakhir rajah pokok
2 2 21
2 2 3 7 menunjukkan semua faktor
perdana.
2 20 3 7
02 Math T1.indd 30 11/2/11 8:31:03 AM

2.5.3 Menentukan faktor perdana bagi suatu
nombor
8 Menentukan sama ada

Tentukan sama ada 2, 3 dan 4 ialah faktor perdana bagi suatu nombor ialah
faktor perdana bagi
80 atau bukan. suatu nombor bulat
yang lain.
Faktor bagi Nombor Faktor

Nombor
80 perdana perdana
2 3 3 3
3 7 3 7
4 3 7 7
Maka, 2 ialah faktor perdana bagi 80.
3 dan 4 bukan faktor perdana bagi 80.
2.5
1. Salin dan bulatkan faktor perdana bagi nombor berikut.
Nombor Faktor
(a) 60 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 15, 20, 30, 60
(b) 54 1, 2, 3, 6, 9, 18, 27, 54
(c) 42 1, 2, 3, 6, 7, 14, 21, 42
2. Senaraikan semua faktor perdana bagi nombor berikut.

(a) 68 (b) 98 (c) 51 (d) 111 (e) 121
(f ) 1 470 (g) 255 (h) 1 001 (i) 910 ( j) 912
3. Tentukan sama ada nombor berikut ialah faktor perdana bagi nombor dalam tanda
kurung atau bukan.
(a) 4 (60) (b) 5 (80) (c) 7 (82) (d) 7 (91) (e) 11 (121)
(f ) 12 (36) (g) 13 (196) (h) 15 (200) (i) 17 (68) ( j) 19 (171)
4. Tulis semua nombor antara 200 hingga 300 yang hanya mempunyai satu faktor
perdana. (Misalnya, nombor 256 hanya mempunyai 2 sebagai faktor perdana
tunggal.)
02 Math T1.indd 31 11/2/11 8:31:06 AM

2.6 Gandaan
2.6.1 Menyenaraikan gandaan bagi suatu
Menyenaraikan
nombor gandaan bagi nombor
bulat.
3 × 1 = 3 3 × 2 = 6 3×3=9
Rajah di atas menunjukkan tiga kumpulan titik dengan
Setiap nombor ialah
bilangan titik 3, 6 dan 9 masing-masing. Bilangan titik dalam gandaan diri sendiri.
setiap kumpulan itu merupakan hasil darab 3 dengan suatu Misalnya, 3 ialah
nombor bukan sifar. Nombor 3, 6 dan 9 disebut sebagai gandaan 3 kerana
gandaan 3. 3 × 1 = 3.
Gandaan bagi suatu nombor ialah hasil darab nombor

itu sendiri dengan suatu nombor bulat kecuali sifar.
Adakah senarai
9
gandaan 7 merupakan
Senaraikan enam gandaan pertama bagi 7. suatu senarai nombor
berpola?
7 × 1 = 7 7 × 4 = 28
7 × 2 = 14 7 × 5 = 35
7 × 3 = 21 7 × 6 = 42
Senarai gandaan 7 boleh
Jadi, enam gandaan pertama bagi 7 ialah 7, 14, 21, 28, 35 dijana dengan menekan
dan 42. 7 = + 7 = … =
2.6.2 Menentukan gandaan bagi suatu nombor

Jika suatu nombor yang diberi boleh dibahagi tepat dengan
suatu nombor lain, maka nombor yang diberi itu ialah Menentukan sama ada
gandaan nombor itu. suatu nombor ialah
gandaan bagi suatu
10 nombor yang lain.
Tentukan sama ada

(a) 56 ialah gandaan 8 atau bukan, (b) 35 ialah gandaan 4 atau bukan.
35 tidak boleh
56 boleh dibahagi dibahagi tepat
(a) 56 ÷ 8 = 7 (b) 35 ÷ 4 = 8 baki 3
tepat dengan 8. dengan 4.
Maka, 56 ialah gandaan 8. Maka, 35 bukan gandaan 4.
02 Math T1.indd 32 11/2/11 8:31:09 AM

Kaedah ujian ringkas
Bagi nombor dengan nilai yang lebih besar, kita boleh menggunakan kaedah ujian
ringkas untuk menentukan sama ada suatu nombor boleh dibahagi tepat dengan suatu
nombor lain atau tidak.
Digit terakhir ialah 0, 2, Beza antara hasil

4, 6 atau 8. tambah digit-digit pada
Hasil tambah semua
36 , 124 , 230 kedudukan ganjil dengan
digit boleh dibahagi
2 hasil tambah digit-digit
tepat dengan 3.
3 K pada kedudukan genap
459 ialah sifar atau boleh
4 + 5 + 9 = 18 dibahagi tepat dengan 11.
18 ÷ 3 = 6
280 379
2+0+7=9
Dua digit terakhir 8 + 3 + 9 = 20
boleh dibahagi tepat 20 – 9 = 11
dengan 4. 4 Kaedah ujian ringkas 42 163
1 348 4+1+3=8
48 ÷ 4 = 12 2+6=8
8 096 8–8=0
96 ÷ 4 = 24
7 J Digit terakhir ialah 0.
Hasil operasi berikut ialah 780 , 240
Digit terakhir ialah 0
atau 5.
5 sifar atau boleh dibahagi
tepat dengan 7.
65 , 705 , 1 360 (1 × digit unit) Hasil tambah semua
+ (3 × digit puluh)
9 digit boleh dibahagi
+ (2 × digit ratus) tepat dengan 9.
Boleh dibahagi tepat – (1 × digit ribu) 6 741
dengan 2 dan juga 3. – (3 × digit puluh ribu) 6 + 7 + 4 + 1 = 18
978 – (2 × digit ratus ribu) 18 ÷ 9 = 2
• Digit terakhir, 8, ialah + ……
nombor genap. 6
178 276 Tiga digit terakhir
• 9 + 7 + 8 = 24 1×6+3×7+2×2
24 ÷ 3 = 8 boleh dibahagi tepat
–1×8–3×7–2×1=0 8 dengan 8.
1 649 879
1 584
1×9+3×7+2×8
584 ÷ 8 = 73
–1×9–3×4–2×6
59 088
+ 1 × 1 = 14
88 ÷ 8 = 11
02 Math T1.indd 33 11/2/11 8:31:11 AM

2.6
1. Senaraikan lima gandaan pertama bagi setiap nombor berikut.

(a) 4 (b) 7 (c) 8 (d) 9 (e) 12
2. (a) Senaraikan semua gandaan 6 antara 140 hingga 160.
(b) Senaraikan semua gandaan 11 antara 150 hingga 190.
3. Tentukan sama ada nombor berikut ialah gandaan bagi nombor dalam tanda kurung
atau bukan.
(a) 57 (3) (b) 3 897 (9) (c) 4 567 (7)
(d) 4 672 (8) (e) 6 535 (5) (f ) 7 854 (2)
(g) 8 184 (6) (h) 8 736 (4) (i) 66 840 (10)
4. Gunakan kalkulator untuk mencari setiap berikut.
(a) Nombor enam digit terkecil yang merupakan gandaan 8.
(b) Nombor empat digit terkecil yang merupakan gandaan 9.
(c) Nombor tiga digit terbesar yang merupakan gandaan 15.
2.7 Gandaan Sepunya dan Gandaan Sepunya Terkecil (GSTK)
2.7.1 Mencari gandaan sepunya

Perhatikan tiga gandaan pertama bagi 4 dan 6.
Gandaan 4: 4, 8, 12 , … Mencari gandaan
Gandaan 6: 6, 12 , 18, … sepunya bagi dua atau
tiga nombor bulat.
12 ialah gandaan 4 dan gandaan 6.
Jadi, 12 disebut sebagai gandaan sepunya bagi 4 dan 6.
Gandaan sepunya bagi beberapa nombor ialah nombor

yang menjadi gandaan bagi semua nombor itu. Nyatakan dua gandaan
sepunya yang lain bagi
4 dan 6. Adakah senarai
Gandaan sepunya bagi beberapa nombor boleh dicari dengan gandaan sepunya bagi
menyenaraikan gandaan bagi nombor-nombor itu dan memilih 4 dan 6 merupakan
gandaan yang sepunya. suatu senarai nombor
berpola?
11
Cari tiga gandaan sepunya pertama bagi
(a) 3 dan 6,
(b) 2, 3 dan 4.
02 Math T1.indd 34 11/2/11 8:31:14 AM

(a) Gandaan 3: 3, 6 , 9, 12 , 15, 18 , 21, 24, …
Gandaan sepunya bagi
Gandaan 6: 6 , 12 , 18 , 24, … 3 dan 6 juga boleh
Maka, tiga gandaan sepunya pertama bagi 3 dan 6 diperoleh dengan
mendarab gandaan
ialah 6, 12 dan 18.
sepunya pertama
(b) Gandaan 2: 2, 4, 6, 8, 10, 12 , 14, 16, 18, 20, … dengan 1, 2, 3 dan
seterusnya. Misalnya,
Gandaan 3: 3, 6, 9, 12 , 15, 18, 21, … 6 × 1 = 6
Gandaan 4: 4, 8, 12 , 16, 20, … 12 × 1 = 12 6 × 2 = 12
12 × 2 = 24 6 × 3 = 18
Maka, tiga gandaan sepunya pertama 12 × 3 = 36
bagi 2, 3 dan 4 ialah 12, 24 dan 36. Gandaan sepunya
Gandaan sepunya pertama
pertama
2.7.2 Menentukan gandaan sepunya

Menentukan sama
Kita boleh menentukan sama ada suatu nombor ialah gandaan
ada satu nombor ialah
sepunya bagi beberapa nombor dengan menguji sama ada gandaan sepunya bagi
nombor itu boleh dibahagi tepat dengan semua nombor itu. dua atau tiga nombor
yang diberi.
12
(a) Tentukan sama ada 126 ialah gandaan sepunya bagi 3 dan 7 atau bukan.
(b) Tentukan sama ada 104 ialah gandaan sepunya bagi 2, 4 dan 9 atau bukan.
(a) (b)
126 boleh
126 ÷ 3 = 42 104 ÷ 2 = 52
dibahagi tepat
126 ÷ 7 = 18 dengan 3 dan 7. 104 ÷ 4 = 26
Jadi, 126 ialah gandaan sepunya 104 ÷ 9 = 11 baki 5
bagi 3 dan 7. Jadi, 104 bukan gandaan sepunya
bagi 2, 4 dan 9.

Gandaan sepunya pertama
bagi 3 dan 7 ialah 21. Gandaan sepunya pertama bagi 2,
126 ÷ 21 = 6 4 dan 9 ialah 36.
Jadi, 126 ialah gandaan 104 ÷ 36 = 2 baki 32
sepunya bagi 3 dan 7. Jadi, 104 bukan gandaan sepunya
bagi 2, 4 dan 9.
02 Math T1.indd 35 11/2/11 8:31:17 AM

2.7.3 Gandaan sepunya terkecil (GSTK)
Perhatikan senarai gandaan sepunya bagi 3 dan 5.
15, 30, 45, 60, 75, …
Menentukan GSTK bagi
Antara gandaan sepunya itu, 15 ialah nilai yang paling dua atau tiga nombor
kecil. 15 disebut sebagai gandaan sepunya terkecil (GSTK) yang diberi.
bagi 3 dan 5.
Gandaan sepunya terkecil (GSTK) bagi beberapa

nombor ialah gandaan sepunya yang paling kecil bagi
semua nombor itu.
13
Cari gandaan sepunya terkecil bagi 6 dan 8.
Kaedah menyenaraikan semua gandaan sepunya

Gandaan 6: 6, 12, 18, 24 , 30, 36, 42, 48, …..
Senaraikan semua gandaan. Pilih
Gandaan 8: 8, 16, 24 , 32, 40, 48, 56, …… gandaan sepunya yang terkecil.
Jadi, gandaan sepunya terkecil bagi 6 dan 8 ialah 24.
2 6, 8 1 Pilih pembahagi yang boleh membahagi seberapa banyak nombor

yang diberi bagi setiap pembahagian.
2 3, 4
2 Bagi nombor yang tidak boleh dibahagi dengan pembahagi yang
2 3, 2 dipilih, turunkan nombor itu untuk pembahagian seterusnya.
3 3, 1 3 Teruskan pembahagian sehingga semua hasil bahaginya menjadi 1.
1 1 4 Darabkan semua pembahagi.
Maka, GSTK bagi 6 dan 8 ialah 2 × 2 × 2 × 3 = 24.
Kaedah pemfaktoran perdana

Layari laman
6 = 2×3 sesawang berikut
Diungkapkan sebagai untuk menggunakan
8 = 2 × 2 × 2 hasil darab faktor perdana. kalkulator GSTK untuk
menyemak jawapan.
2×2×2×3 http://www.mathisfun.
Maka, GSTK bagi 6 dan 8 ialah 2 × 2 × 2 × 3 = 24. com/least-common-
multiple-tool.html
02 Math T1.indd 36 11/2/11 8:31:19 AM

14
Cari gandaan sepunya terkecil bagi 8, 12 dan 18.

1 Kenal pastikan nombor
2 8, 12, 18 8, 12, 18 yang terbesar.
2 4, 6, 9
2 2, 3, 9 Gandaan 18:
2 Senaraikan gandaan nombor
3 1, 3, 9 18, 36, 54, itu dan kenal pastikan
3 1, 1, 3 72 , 90, … gandaan terkecil yang boleh
dibahagi tepat dengan
1 1, 1 72 ÷ 12 = 6
semua nombor lain.
Maka, GSTK bagi 8, 12 dan 18 72 ÷ 8 = 9
ialah 2 × 2 × 2 × 3 × 3 = 72 Maka, GSTK bagi 8, 12 dan 18 ialah 72.
Gunakan dua kaedah lain untuk mencari gandaan sepunya terkecil bagi 8, 12 dan 18.
2.7
1. Senaraikan tiga gandaan sepunya pertama bagi setiap kumpulan nombor berikut.
(a) 2, 6 (b) 3, 5 (c) 18, 24
(d) 2, 3, 6 (e) 3, 8, 15 (f ) 12, 20, 28
2. Senaraikan semua gandaan sepunya antara 200 hingga 250 bagi setiap kumpulan
nombor berikut.
(a) 4, 5 (b) 2, 8 (c) 6, 10
(d) 3, 8, 12 (e) 8, 15, 20 (f ) 9, 12, 18
3. Tentukan sama ada nombor berikut ialah gandaan sepunya bagi kumpulan nombor
dalam tanda kurung atau bukan.
(a) 54 (9, 12) (b) 168 (3, 8) (c) 216 (8, 9)
(d) 492 (4, 6) (e) 1 431 (3, 9) (f ) 4 562 (2, 5, 9)
(g) 7 648 (4, 6, 15) (h) 8 940 (4, 5, 10) (i) 38 778 (6, 9, 12)
4. Sebuah jam telah dipasang agar berbunyi pada setiap 15 minit
manakala sebuah jam lagi berbunyi pada setiap 20 minit. Sheela
dikehendaki menyiapkan kerjanya sehingga kedua-dua buah jam
itu berbunyi serentak. Cari tempoh masa yang diberikan kepada
Sheela untuk menyiapkan kerjanya.
02 Math T1.indd 37 11/2/11 8:31:22 AM

5. Cari GSTK bagi nombor berikut dengan kaedah menyenaraikan semua gandaan
sepunya.
(a) 5, 8 (b) 9, 18 (c) 9, 15
(d) 6, 9, 12 (e) 8, 12, 18 (f ) 12, 21, 36
6. Cari GSTK bagi nombor berikut dengan kaedah pembahagian berulang.
(a) 14, 18 (b) 6, 8 (c) 18, 60
(d) 6, 15, 18 (e) 8, 14, 32 (f ) 9, 12, 21
7. Cari GSTK bagi nombor berikut dengan kaedah pemfaktoran perdana.
(a) 5, 12 (b) 12, 18 (c) 6, 14
(d) 12, 18, 30 (e) 4, 15, 60 (f ) 6, 9, 15
8. Tiga orang murid membuat latihan menembak. Mereka masing-masing menembak
tiga sasaran yang muncul setiap 3 saat, 5 saat dan 7 saat. Bilakah masa ketiga-tiga
sasaran itu akan muncul serentak pada kali pertama?
2.8 Faktor Sepunya dan Faktor Sepunya Terbesar (FSTB)

2.8.1 Mencari faktor sepunya
2 ialah satu faktor bagi 6.
2 juga merupakan satu faktor bagi 12.
Mencari faktor sepunya
Jadi, 2 disebut sebagai faktor sepunya bagi 6 dan 12. bagi dua atau tiga
nombor bulat.
Faktor sepunya bagi beberapa nombor ialah nombor
yang merupakan faktor bagi semua nombor itu.
Nyatakan satu faktor sepunya yang lain bagi 6 dan 12.

1 ialah faktor sepunya
bagi semua nombor.
15
Cari semua faktor sepunya bagi
(a) 12 dan 30, (b) 12, 16 dan 24.
Senaraikan semua faktor

(a) Faktor bagi 12: 1 , 2 , 3 , 4, 6 , 12 bagi nombor-nombor
yang diberi. Pilih faktor-
Faktor bagi 30: 1 , 2 , 3 , 5, 6 , 10, 15, 30 faktor yang sepunya.
Maka, semua faktor sepunya bagi 12 dan 30 ialah
1, 2, 3 dan 6.
02 Math T1.indd 38 11/2/11 8:31:24 AM

(b) Faktor bagi 12: 1 , 2 , 3, 4 , 6, 12
Faktor bagi 16: 1 , 2 , 4 , 8, 16
Faktor bagi 24: 1 , 2 , 3, 4 , 6, 8, 12, 24
Maka, semua faktor sepunya bagi 12, 16 dan 24 ialah 1, 2 dan 4.
2.8.2 Menentukan faktor sepunya
16
Tentukan sama ada 8 ialah faktor sepunya bagi 24 Menentukan sama ada
dan 32 atau bukan. suatu nombor ialah
faktor sepunya bagi
dua atau tiga nombor
24 ÷ 8 = 3, 32 ÷ 8 = 4 bulat yang diberi.
24 dan 32 boleh dibahagi tepat dengan 8.
Jadi, 8 ialah faktor sepunya bagi 24 dan 32.
17 Kita boleh
Tentukan sama ada 6 ialah faktor sepunya bagi 16, 24 menentukan sama ada
suatu nombor ialah
dan 36 atau bukan. faktor sepunya bagi
beberapa nombor
dengan menguji sama
16 ÷ 6 = 2 baki 4, 24 ÷ 6 = 4, 36 ÷ 6 = 6 ada nombor itu boleh
16 tidak boleh dibahagi tepat dengan 6. membahagi semua
Jadi, 6 bukan faktor sepunya bagi 16, 24 dan 36. nombor itu dengan
tepat.
2.8.3 Faktor sepunya terbesar

Faktor sepunya bagi 12, 18 dan 36 ialah 1, 2, 3 dan 6.
Antara faktor sepunya itu, 6 ialah nilai yang paling besar. 6
Menentukan FSTB bagi
disebut sebagai faktor sepunya terbesar (FSTB) bagi 12, dua atau tiga nombor
18 dan 36. yang diberi.
Faktor sepunya terbesar (FSTB) bagi beberapa nombor ialah

faktor sepunya yang paling besar bagi semua nombor itu.
02 Math T1.indd 39 11/2/11 8:31:27 AM

18
Cari faktor sepunya terbesar bagi 24 dan 54.
Kaedah menyenaraikan semua faktor

Faktor bagi 24: 1 , 2 , 3 , 4, 6 , 8, 12, 24 Senaraikan
semua faktor.
Faktor bagi 54: 1 , 2 , 3 , 6 , 9, 18, 27, 54
Faktor sepunya bagi 24 dan 54 ialah 1, 2, 3 dan 6.
Maka, FSTB bagi 24 dan 54 ialah 6.

1 Pilih pembahagi yang merupakan faktor sepunya bagi
2 24, 54 semua nombor.
3 12, 27 2 Teruskan pembahagian sehingga tidak ada lagi faktor
4 9 sepunya sebagai pembahagi.
3 Darabkan semua pembahagi.
Maka, FSTB bagi 24 dan 54 ialah 2 × 3 = 6.
Kaedah pemfaktoran perdana
24 = 2 × 2 × 2 × 3 Diungkapkan sebagai hasil

54 = 2 × 3 × 3 × 3 darab faktor perdana.
Maka, FSTB bagi 24 dan 54 ialah 2 × 3 = 6.
19
Cari faktor sepunya terbesar bagi 24, 48 dan 60.
Layari laman
2 24, 48, 60
sesawang berikut
2 12, 24, 30 untuk menggunakan
3 6, 12, 15 kalkulator FSTB untuk
2 4 5 menyemak jawapan.
http://www.mathisfun.
Maka, FSTB bagi 24, 48 dan 60 ialah 2 × 2 × 3 = 12. com/greatest-common-
factor-tool.html
Gunakan dua kaedah lain untuk mencari faktor sepunya terbesar bagi 24, 48 dan 60.
02 Math T1.indd 40 11/2/11 8:31:30 AM

2.8
1. Cari semua faktor sepunya bagi setiap kumpulan nombor berikut.

(a) 24, 36 (b) 35, 105 (c) 12, 84 (d) 35, 90
(e) 24, 64, 96 (f ) 102, 144, 200 (g) 132, 300, 360 (h) 210, 360, 540
2. Tentukan sama ada nombor berikut ialah faktor sepunya bagi senarai nombor dalam
tanda kurung.
(a) 6 (12, 42) (b) 8 (32, 72) (c) 3 (6, 20)
(d) 12 (48, 96, 120) (e) 7 (28, 35, 91) (f ) 9 (18, 36, 108)
3. Cari faktor sepunya terbesar bagi setiap senarai nombor berikut.
(a) 24, 36 (b) 12, 54 (c) 36, 96 (d) 30, 72
(e) 56, 84, 98 (f ) 42, 54, 84 (g) 18, 54, 63 (h) 27, 45, 60
(i) 32, 40, 64 (j) 24, 64, 96 (k) 36, 90, 108 (l) 140, 256, 348
4. Sebuah padang berbentuk segiempat tepat berukuran 30 m panjang dan 25 m lebar
dibahagikan kepada plot-plot segiempat sama. Cari panjang sisi yang paling besar
bagi setiap plot segiempat sama itu.
Perisian komputer seperti hamparan elektronik (spreadsheet) boleh digunakan untuk

menentukan GSTK dan FSTB bagi beberapa nombor. Ikuti langkah-langkah berikut
untuk mencari GSTK dan FSTB bagi tiga nombor.
1 Taipkan tiga nombor 6, 8, 12 masing-masing pada sel A1, A2 dan A3.
2 Pada sel A4, taipkan =LCM(A1:A3) dan tekan kekunci ENTER .
3 GSTK bagi tiga nombor pada sel A1, A2 dan A3 dipaparkan pada sel A4.
4 Ubahkan nombor pada sel A1, A2 dan A3 untuk
mencari GSTK bagi tiga nombor yang lain.
5 Pada sel A5, taipkan =GCD(A1:A3) dan tekan
kekunci ENTER .
6 FSTB bagi tiga nombor pada sel A1, A2 dan A3
dipaparkan pada sel A5.
7 Ubahkan nombor pada sel A1, A2 dan A3 untuk
mencari FSTB bagi tiga nombor yang lain.
Nota: Gandaan Sepunya Terkecil, GSTK (Lowest Common Multiple, LCM)
Faktor Sepunya Terbesar, FSTB (Greatest Common Divisor, GCD)
02 Math T1.indd 41 11/2/11 8:31:32 AM

Urutan dan Pola Nombor
Urutan nombor
Satu senarai nombor yang mengikut pola tertentu.
Nombor genap Nombor ganjil

2, 4, 6, 8, 10, … 1, 3, 5, 7, 9, …
Faktor Nombor perdana Gandaan

6÷1=6 Nombor bulat yang 12 × 2 = 24
6÷2=3 hanya boleh dibahagi 12 × 3 = 36
6÷3=2 tepat dengan diri sendiri 24 dan 36 ialah dua
6÷6=1 dan 1. gandaan bagi 12.
1, 2, 3 dan 6 ialah faktor Misalnya, 2, 3, 5, 7, 11,
bagi 6. 13, 17, …
Faktor sepunya Faktor perdana Gandaan sepunya

8÷2=4 Faktor suatu nombor 12 × 4 = 48
12 ÷ 2 = 6 yang juga merupakan 24 × 2 = 48
14 ÷ 2 = 7 nombor perdana. 48 ialah gandaan
2 ialah faktor sepunya sepunya bagi 12 dan 24.
bagi 8, 12 dan 14.
FSTB GSTK
Faktor sepunya terbesar Gandaan sepunya terkecil
bagi beberapa nombor bagi beberapa nombor
ialah faktor sepunya ialah gandaan sepunya
yang paling besar bagi yang paling kecil bagi
semua nombor itu. semua nombor itu.
02 Math T1.indd 42 11/2/11 8:31:37 AM

1. Antara berikut, yang manakah bukan 4. Semua faktor sepunya bagi 12 dan
urutan nombor? 24 ialah
A 32, 16, 8, 4, ... A 1, 3, 6
B 2, 7, 12, 17, ... B 1, 3, 6, 12
C 5, 7, 10, 12, 16, ... C 1, 2, 3, 6, 12
D 24, 20, 16, 12, ... D 1, 2, 3, 4, 6, 12
2. Manakah antara berikut yang boleh 5. 9 ialah faktor bagi P.
dibahagi tepat dengan 4, 5 dan 6? P ialah faktor bagi 72.
A 150
B 240 Berdasarkan pernyataan di atas, nilai
C 350 P yang tidak mungkin ialah
D 460 A 9 C 36
B 18 D 45
3.
11 5 7 17 13 6. Antara berikut, yang manakah ialah
gandaan sepunya bagi 6, 12 dan 18?
Rajah di atas menunjukkan lima A 54 C 72
keping kad nombor. Antara nombor B 60 D 96
itu, yang manakah faktor perdana
bagi 286? 7. Faktor sepunya terbesar (FSTB) bagi
A 5 dan 7 setiap pasangan nombor berikut ialah
B 11 dan 17 8 kecuali
C 11 dan 13 A 8 dan 16 C 48 dan 64
D 13 dan 17 B 32 dan 40 D 56 dan 72
1. Salin dan lengkapkan urutan nombor 6. Cari faktor sepunya terbesar (FSTB)
berikut. bagi 24, 36 dan 96.
, 13, 21, 29, 37, 7. Cari gandaan sepunya terkecil (GSTK)
2. Senaraikan lima gandaan bagi 14. bagi 7, 8 dan 12.
3. Senaraikan semua gandaan bagi 19 8. Senaraikan semua nombor perdana

antara 60 hingga 80. antara 20 hingga 50.
4. Senaraikan semua faktor bagi 63. 9. Senaraikan semua gandaan sepunya

bagi 3 dan 12 antara 200 hingga
5. Senaraikan semua faktor perdana 280.
bagi 78.
02 Math T1.indd 43 11/2/11 8:31:39 AM

Kelas Farah akan mengadakan majlis sambutan Hari Guru. Farah
ditugaskan untuk menyediakan salad buah-buahan mengikut resipi di
bawah. Dia memotong setiap buah-buahan tersebut kepada bahagian
yang sama besar.
Mengapakah kebanyakan resipi menggunakan sukatan dalam
bentuk pecahan untuk menunjukkan kuantiti bahan-bahan?
• Pecahan
• Pengangka
• Penyebut
• Pecahan setara
• Sebutan terendah
• Tertib
• Nombor bercampur
• Pecahan wajar
• Pecahan tak wajar
• Penambahan
berulang
• Salingan
3.1 Memahami dan menggunakan 3.5 Memahami konsep penambahan

pengetahuan tentang pecahan sebagai dan penolakan pecahan untuk
nombor yang mewakili sebahagian menyelesaikan masalah.
daripada keseluruhan. 3.6 Memahami konsep pendaraban
3.2 Memahami dan menggunakan dan pembahagian pecahan untuk
pengetahuan tentang pecahan setara. menyelesaikan masalah.
3.3 Memahami konsep nombor bercampur 3.7 Melakukan pengiraan melibatkan
dan perwakilannya. gabungan operasi penambahan,
3.4 Memahami konsep pecahan wajar dan penolakan, pendaraban, dan
pecahan tak wajar. pembahagian pecahan untuk
menyelesaikan masalah.
44 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 44 10/16/13 8:26 AM

3.1 Pecahan
3.1.1 Menyebut suatu pecahan Menyebut suatu
pecahan.
Apabila sebiji kek dipotong kepada 4
bahagian yang sama, setiap bahagian itu
adalah 1 daripada keseluruhan kek itu.
4
1 ialah satu pecahan dan dibaca sebagai suku’ atau Perkataan pecahan’
4 ( fraction’ dalam bahasa
satu per empat’. Inggeris) berasal
daripada perkataan
Sebut setiap pecahan berikut. Latin, frangere’, yang
bermaksud pecah’.
1 → Setengah atau satu per dua Brahmagupta, ahli
2 matematik India,
1 → Satu per tiga telah mengikuti cara
3 menulis pecahan, iaitu
2 → Dua per lima pengangka ditulis di
5 bahagian atas dan
7 → Tujuh per dua puluh penyebut ditulis di
20 bahagian bawah,
pada kurun ke-7.
Kemudian, orang Arab
3.1.2 Menerangkan pecahan sebagai menyempurnakan
sebahagian daripada keseluruhan tulisan ini dengan
meletakkan satu garisan
1 bermakna satu daripada empat bahagian (–) di antara dua angka.
1 1
4
4 4
yang sama’. 1 1
Jika kek di atas dipotong kepada 2 4 4
bahagian yang sama, setiap bahagian itu

1
adalah 1 daripada keseluruhan kek itu. 2 Menerangkan pecahan
2
1 bermakna satu daripada dua bahagian 1 sebagai sebahagian
2 2 daripada keseluruhan.
yang sama’.
Terdapat 20 orang penumpang di dalam sebuah bas.

7 daripada mereka ialah kanak-kanak. Ini bermakna 7
20
daripada penumpang itu ialah kanak-kanak. Untuk mengetahui lebih
lanjut tentang sejarah
Pecahan ialah nombor yang mewakili sebahagian pecahan, layari laman
sesawang http://nrich.
daripada keseluruhan. maths.org/2515
Bab 3 Pecahan 45
03 Math T1 N.indd 45 10/16/13 8:26 AM

3.1.3 Mewakilkan suatu pecahan
Dalam suatu pecahan, angka di atas

garis dinamakan pengangka’ dan angka
3 Pengangka Mewakilkan suatu
di bawah garis dinamakan penyebut’. 8 Penyebut pecahan dengan
gambar rajah.
Pengangka menunjukkan bilangan bahagian yang sama
daripada keseluruhan manakala penyebut menunjukkan
jumlah keseluruhan bilangan bahagian yang sama.
1
Langkah-langkah
Wakilkan 3 dengan gambar rajah. untuk mewakilkan 3
8 8
dengan gambar rajah:
1 Lukis satu rajah.
2 Bahagikan rajah itu
kepada 8 bahagian
3 yang sama besar.
8 3 Lorekkan sebarang
3 bahagian.
3.1.4 Menulis pecahan berdasarkan gambar

rajah yang diberi
Menulis pecahan
berdasarkan gambar
Satu jalur kertas dilipat kepada 6 bahagian yang sama besar. rajah yang diberi.
5 bahagian daripada kertas itu dilorekkan. Pecahan yang

diwakili oleh bahagian berlorek ialah 5 .
6
3.1
1. Wakilkan setiap pecahan berikut dengan gambar rajah.

(a) 3 (b) 4 (c) 5 (d) 5 (e) 7 (f ) 11
5 7 8 10 12 15
2. Nyatakan pecahan yang diwakili oleh bahagian berlorek dalam rajah berikut.
(a) (b) (c) (d)
46 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 46 10/16/13 8:26 AM

3.2 Pecahan Setara
1
Tujuan: Meneroka pecahan setara bagi pecahan yang diberi.
Bahan: Tiga jalur kertas berbentuk segiempat tepat yang sama saiz.
1. Lipatkan satu jalur kertas kepada dua bahagian yang

sama besar.
2. Buka lipatan dan lorekkan satu bahagian. Nyatakan
pecahan yang diwakili oleh bahagian berlorek itu.
3. Lipat jalur kertas kedua kepada empat bahagian yang
sama besar. Lorekkan bahagian yang sama besar dengan
bahagian berlorek pada jalur kertas pertama. Nyatakan
4. Lipat jalur kertas ketiga kepada lapan bahagian yang
sama besar. Lorekkan bahagian yang sama besar dengan
bahagian berlorek pada jalur kertas pertama. Nyatakan
5. Bandingkan bahagian berlorek pada ketiga-tiga jalur kertas itu. Apakah yang dapat
anda katakan tentang nilai ketiga-tiga pecahan itu?
Oleh kerana tiga bahagian berlorek adalah sama besar, maka tiga pecahan 1 , 2 dan
2 4
4 mempunyai nilai yang sama. Pecahan seperti ini yang diwakili oleh bahagian yang
8
sama dikenali sebagai pecahan setara. Kita boleh menulis 1 = 2 = 4 .
2 4 8
Pecahan setara ialah pecahan-pecahan yang mempunyai nilai yang sama.
3.2.1 Mencari pecahan setara

Apabila mencari pecahan setara bagi pecahan yang diberi,
darabkan pengangka dan penyebut pecahan yang diberi
Mencari pecahan
dengan suatu nombor yang sama kecuali sifar. setara bagi pecahan
yang diberi.
Bab 3 Pecahan 47
03 Math T1 N.indd 47 10/16/13 8:26 AM

2
Cari dua pecahan setara bagi 1 .
3
×3
×2
1 = 2 = 3 Jadi, dua pecahan setara bagi
3 6 9 1 ialah 2 dan 3 .
×2 3 6 9
×3
3.2.2 Menentukan pecahan setara

Menentukan sama ada dua pecahan yang diberi adalah setara
atau tidak Menentukan sama ada
• Tukarkan setiap pecahan itu kepada pecahan setara dengan dua pecahan yang
diberi adalah setara.
penyebut sepunya.
• Bandingkan pengangka.
3
Tentukan sama ada setiap pasangan pecahan berikut adalah setara atau tidak.
(a) 1 , 3 (b) 1 , 2
4 12 5 7
Cari GSTK
(a) bagi penyebut
2 4, 12
4 dan 12. 1 3
4 12
2 2, 6
Darab silang Hasil
3 1, 3 1 × 12 = 12 darab
1, 1 4 × 3 = 12 sama
GSTK = 2 × 2 × 3
Jadi, 1 = 3 atau
= 12 4 12
×3
1 adalah setara dengan 3 .
4 12
1 = 3
Penyebut
4 12 sepunya.
×3
Jadi, 1 dan 3 adalah setara.

4 12
48 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 48 10/16/13 8:30 AM

(b)
GSTK bagi penyebut 5 dan 7 1 2
=5×7 5 7
= 35 Darab silang
×7 ×5 1×7=7 Hasil darab
1 = 7 , 2 = 10 5 × 2 = 10 tidak sama
5 35 7 35
Jadi, 1 dan 2 tidak setara.
×7 ×5 5 7
7 ≠ 10
35 35
Jadi, 1 dan 2 tidak setara.

5 7
3.2.3 Membandingkan dua pecahan

Jika dua pecahan mempunyai penyebut yang sama,
maka nilai pecahan yang lebih besar dapat ditentukan Membandingkan nilai
dengan membandingkan pengangka dua pecahan itu atau bagi dua pecahan
menggunakan garis nombor. yang diberi.
4
Manakah nilai yang lebih besar, 1 atau 5 ?
6 6
Untuk melukis satu
garis nombor:
5 . 1 Bandingkan atau 1 Bahagikan garis
pengangka 0 1 2 3 4 5 1 6 nombor kepada
1 dan 5. 6 6 6 6 6 6
bilangan bahagian
5 berada di sebelah kanan 1 .
Jadi, 5 . 1
yang dikehendaki.
6 6 6 6 Misalnya, dalam
Jadi, 5 . 1 . Contoh 4,
6 6 garis nombor
dibahagi kepada
6 bahagian yang
Jika dua pecahan mempunyai penyebut yang berbeza, sama besar.
2 Labelkan nombor
maka nilai pecahan yang lebih besar ditentukan dengan
mengikut urutan
menukarkan setiap pecahan kepada pecahan setara dengan yang betul.
penyebut sepunya. Kemudian, bandingkan pengangka
dua pecahan itu.
Bab 3 Pecahan 49
03 Math T1 N.indd 49 10/16/13 8:26 AM

5
Manakah nilai yang lebih kecil, 2 atau 3 ?
3 5
• Simbol ≠ bermakna
GSTK bagi penyebut 3 dan 5 = 3 × 5 = 15 tidak sama dengan’.
• Simbol > bermakna
×5 ×3
lebih besar daripada’.
2 = 10 , 3 = 9 • Simbol < bermakna
3 15 5 15 Penyebut sepunya kurang daripada’.
×5 ×3
9 , 10
9 , 10
15 15
Jadi, 3 , 2 .
5 3
3.2.4 Menyusun pecahan dalam tertib

Menyusun pecahan dalam tertib menaik atau tertib menurun.
• Tukarkan semua pecahan kepada pecahan setara dengan
penyebut sepunya. Menyusun pecahan
dalam tertib menaik
• Bandingkan pengangka pecahan-pecahan itu. dan menurun.
6
(a) Susunkan 1 , 1 dan 1 mengikut tertib menaik.
3 4 6
(b) Susunkan 2 , 1 dan 2 mengikut tertib menurun.
5 2 3
(a) 2 3, 4, 6 GSTK bagi 3, 4 dan 6

2 3, 2, 3 =2×2×3
= 12
3 3, 1, 3
1, 1, 1
×4 ×3 ×2
1 = 4 1 = 3 1 = 2
3 12 4 12 6 12
×4 ×3 ×2
Lihat pengangka, 2 , 3 , 4
Jadi, tertib menaik: 1 , 1 , 1 .
6 4 3
50 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 50 10/16/13 8:26 AM

(b) GSTK bagi 5, 2 dan 3 = 5 × 2 × 3 = 30
×6 15 × 10
2 = 12 1 = 15 2 = 20
5 30 2 30 3 30
×6 × 15 × 10
Lihat pengangka, 20 . 15 . 12
Jadi, tertib menurun: 2 , 1 , 2 .
3 2 5
3.2.5 Sebutan terendah

Suatu pecahan dikatakan sebagai sebutan terendah jika pecahan
itu tidak boleh dipermudahkan lagi. Mempermudahkan
suatu pecahan kepada
7 sebutan terendah.
Permudahkan setiap pecahan berikut kepada sebutan terendah.
(a) 18 (b) 60
24 72
Cara mempermudahkan
suatu pecahan:
(a) 6 18, 24 (b) 2 60, 72 18 = 3
24 4
3, 4 6 30, 36
FSTB bagi 18 dan 24 5, 6
ialah 6. FSTB bagi 60 dan 72 = 2 × 6
18 = 18 ÷ 6 = 3 = 12
24 24 ÷ 6 4 60 = 60 ÷ 12 = 5

Maka, 18 = 3 . 72 72 ÷ 12 6
24 4
Maka, 60 = 5 .
72 6
3.2
1. Salin dan lengkapkan setiap pecahan berikut.
(a) 1 = 2 = 4 =
= (b) (c) = 4 = 6
4 8 12 14 42 9 27
2. Senaraikan dua pecahan setara bagi setiap pecahan berikut.

(a) 1 (b) 2 (c) 4 (d) 5 (e) 5 (f ) 7
3 5 7 8 12 20
Bab 3 Pecahan 51
03 Math T1 N.indd 51 10/16/13 8:26 AM

3. Tentukan sama ada setiap pasangan pecahan berikut adalah setara atau tidak.
(a) 1 , 4 (b) 3 , 18 (c) 5 , 35 (d) 5 , 84
3 12 8 40 9 63 12 132
4. Tentukan pecahan yang lebih besar bagi setiap pasangan pecahan berikut.
(a) 4 , 7 (b) 1 , 3 (c) 2 , 5 (d) 4, 6
9 9 2 5 3 6 5 7
5. Panjang seutas benang putih dan seutas benang merah masing-masing ialah 5 m
6
dan 7 m. Tentukan benang mana yang lebih pendek.
8
6. Susun pecahan berikut mengikut tertib menaik.
(a) 5 , 2 , 3 (b) 1 , 3 , 5 (c) 5 , 2, 3
6 3 4 6 8 24 12 9 4
7. Susun pecahan berikut mengikut tertib menurun.
(a) 3 , 7 , 9 (b) 2 , 4 , 1 (c) 1, 3, 3
5 10 20 3 5 2 5 8 10
8. Permudahkan setiap pecahan berikut kepada sebutan terendah.
(a) 15 (b) 24 (c) 22 (d) 81 (e) 125
20 36 121 180 200
3.3 Nombor Bercampur
3.3.1 Mengenal nombor bercampur
Nombor bercampur ialah suatu nombor yang terdiri

daripada nombor bulat dan pecahan wajar. Mengenal nombor
bercampur.
Misalnya, 1 1 , 2 2 dan 3 4 ialah nombor bercampur.

2 5 9
1 terdiri daripada 1 dan 1 .
1
2 2
3.3.2 Mewakilkan suatu nombor bercampur

dengan gambar rajah
Mewakilkan suatu
Suatu nombor bercampur boleh diwakilkan dengan gambar
nombor bercampur
rajah. dengan gambar rajah.
52 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 52 10/16/13 8:26 AM

8
Wakilkan setiap nombor bercampur berikut dengan gambar rajah.
(a) 2 1 (b) 3 2 3
(c) 4
4 7 4
(a) (b)
(c)

2 1 (Bahagian berlorek) 3 2 (Bahagian berlorek) 4 3 (Bahagian berlorek)
4 7 4
3.3.3 Menulis suatu nombor bercampur

berdasarkan gambar rajah yang diberi
Menulis suatu
nombor bercampur
berdasarkan gambar
rajah yang diberi.
3 1
2
Gambar rajah di atas menunjukkan 3 dan 1 bulatan dilorekkan.

2
3 dan 1 = 3 1 Dibaca sebagai tiga satu per dua.
2 2
9
Tulis nombor bercampur yang diwakili oleh bahagian berlorek dalam setiap gambar
rajah berikut.
(a) (b)
(a) 1 3 1 dan 3 bulatan dilorekkan.

4
(b) 6 6 dan 4 jalur dilorekkan.
8 8 5 5
Bab 3 Pecahan 53
03 Math T1 N.indd 53 10/16/13 8:26 AM

3.3.4 Membanding dan menyusun nombor
bercampur
Nombor bercampur boleh dibanding dan disusun pada garis Membanding dan
nombor. Nilai bagi suatu nombor di sebelah kanan pada menyusun nombor
garis nombor adalah lebih besar daripada nombor di sebelah bercampur pada garis
kirinya. nombor.
10
Banding dan susunkan 3 2 dan 3 5 pada garis nombor.
3 6
3 4
×2 Bahagikan ruang di
antara 3 dengan 4
3 2 = 3 4 , 3 5 pada garis nombor
3 6 6
kepada enam bahagian
×2 yang sama. Kemudian,
Bandingkan tandakan kedudukan
4
,5
pengangka. 3 2 dan 3 5 pada garis
3 6
3 4 , 3 5 nombor.
6 6
Jadi, 3 5 terletak di sebelah kanan 3 2 .

6 3
2
3
3
1 2 3 4 5
3 3 3 3 3 3 4
6 6 6 6 6
11
Banding dan susunkan 1 1 , 2 3 dan 1 3 pada garis nombor.
2 4 8
×4
1 1 = 1 4 , 13
2 8 8
×4
Bandingkan
4
.3 pengangka.
1 4 . 1 3
8 8
54 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 54 10/16/13 8:32 AM

Jadi, 1 1 terletak di sebelah kanan 1 3 .
2 8
1
1
2
1 2 3 4 5 6 7 3
1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 3
8 8 8 8 8 8 8 4
3.3
1. Wakilkan setiap nombor bercampur berikut dengan gambar rajah.

(a) 1 2 (b) 2 4 (c) 3 3 (d) 4 5
5 7 4 8
2. Nyatakan nombor bercampur yang diwakili oleh bahagian berlorek dalam setiap
gambar rajah berikut.
(a) (b)
(c)
3. Banding dan susunkan nombor bercampur berikut pada garis nombor.

(a) 1 2 , 1 5
3 6
(b) 2 1 , 2 1 , 2 3
2 4 8
(c) 4 , 4 , 4 1
1 5
3 6 2
4. Susun 1 1 , 2 1 dan 2 3 mengikut tertib menurun.

2 4 8
5. Susun 4 1 , 4 5 dan 4 4 mengikut tertib menaik.

3 6 9
Bab 3 Pecahan 55
03 Math T1 N.indd 55 10/16/13 8:26 AM

3.4 Pecahan Wajar dan Pecahan Tak Wajar
3.4.1 Mengenal pecahan wajar dan pecahan

tak wajar
Pecahan wajar ialah pecahan yang pengangkanya lebih Mengenal pecahan

kecil daripada penyebut. wajar dan pecahan
tak wajar daripada
pecahan yang diberi.
Misalnya, 1 , 2 , 12 dan sebagainya.
3 5 13
Pecahan tak wajar ialah pecahan yang pengangkanya

sama atau lebih besar daripada penyebut.
Misalnya, 4 , 5 , 7 dan sebagainya.

4 3 2
3.4.2 Menukar nombor bercampur kepada

pecahan tak wajar
Menukar nombor
Menukar nombor bercampur kepada pecahan tak wajar. bercampur kepada
• Darabkan bahagian nombor bulat dengan penyebut. pecahan tak wajar.
• Tambahkan hasil darab itu kepada pengangka.
• Penyebut pecahan itu dikekalkan.
12
Tukarkan 4 1 kepada pecahan tak wajar.
3
Tekan
4 1 = 4 × 3 + 1 atau 4
1 = 4 + 1
3 3 3 3 4 a b/c 1 a b/c 3
= 13 Kekalkan = 12 + 1 = SHIFT a b/c

3 penyebut. 3 3
= 13
3
56 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 56 10/16/13 8:27 AM

3.4.3 Menukar pecahan tak wajar kepada
nombor bercampur
Menukar pecahan tak wajar kepada nombor bercampur.
Menukar pecahan tak
• Bahagikan pengangka dengan penyebut.
wajar kepada nombor
• Hasil bahagi yang diperoleh ialah bahagian nombor bulat. bercampur.
• Baki ialah pengangka.
• Pembahagi ialah penyebut.
13
Tukarkan setiap berikut kepada nombor bercampur.
(a) 13 (b) 26 Bagi Contoh 13(a),
3 8 tekan
1 3 a b/c 3 =
4 3
(a) 3 13
13 = 4 1 (b) 8 26 26 = 3 2
3 3 8 8
– 12 – 24
Baki 1
Baki 2 = 31 Sebutan
4 terendah
3.4
1. Kenal pasti pecahan wajar daripada senarai pecahan berikut.

1 , 5 , 3 , 9 , 11
4 2 7 10 11
2. Kenal pasti pecahan tak wajar daripada senarai pecahan berikut.

7 , 11 , 9 , 10 , 29
2 12 9 17 20
3. Tukarkan setiap berikut kepada pecahan tak wajar.

(a) 1 1 (b) 3 1 (c) 5 3 (d) 8 2 (e) 12 3
4 3 7 5 8
4. Tukarkan setiap berikut kepada nombor bercampur.
(a) 7 (b) 17 (c) 29 (d) 23 (e) 37
4 5 2 6 9
(f ) 133 (g) 143 (h) 248 (i) 271 (j)
399
11 12 25 50 120
Bab 3 Pecahan 57
03 Math T1 N.indd 57 10/16/13 8:27 AM

3.5 Penambahan dan Penolakan Pecahan
3.5.1 Penambahan pecahan
Penambahan pecahan ialah proses mencari jumlah

Melakukan
bagi dua pecahan atau lebih. penambahan
melibatkan pecahan
dengan penyebut yang
(a) Menambah pecahan dengan penyebut yang sama sama.
Tambahkan semua pengangkanya tetapi kekalkan penyebut

pecahan itu.
14
Selesaikan
(a) 1 + 2 (b)
1 + 2 + 4
7 7 9 9 9
(a) 1 + 2 3
7 7 7
Tambah
= 1 + 2
pengangka
Untuk mencari hasil
7 sahaja.
tambah bagi Contoh
14(a), tekan
= 3 1 2
7 7 7
1 a b/c 7 + 2
a b/c 7 =
(b) 1 + 2 + 4 = 1 + 2 + 4
9 9 9 9
= 7
9
(b) Menambah pecahan dengan penyebut yang berbeza

1 Tukarkan semua pecahan itu kepada pecahan setara
yang sama penyebutnya. Melakukan
penambahan
2 Tambahkan semua pengangkanya tetapi kekalkan melibatkan pecahan
penyebutnya. dengan penyebut yang
berbeza.
58 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 58 10/16/13 8:27 AM

15
Selesaikan 1 + 1 + 1 .
2 4 3
2 2, 4, 3
1 + 1 + 1 ×6 ×3 2 1, 2, 3
2 4 3 1 = 6 1 = 3
3 1, 1, 3
= 6 + 3 + 4
1 2 12 4 12 1, 1, 1
12 12 12 ×6 ×3 GSTK bagi penyebut
= 6 + 3 + 4 2 ×4
2, 4 dan 3
12 1 = 4
=2×2×3
= 13 3 12 = 12
12 ×4
= 11
12
Cuba Latihan 3.5.1: Soalan 2
(c) Menambah nombor bulat dan pecahan

Hasil tambah nombor bulat dengan pecahan ialah nombor
bercampur.
Melakukan
16 penambahan
melibatkan nombor
Selesaikan bulat dan pecahan.
(a) 3 + 1 (b) 5 + 4
4 3
(a) 3 + 1 = 3 1
4 4
(b)
4 Tukar 4 kepada
5 + = 5 + 1 1 3 5 + 4 =15 + 4
3 3 nombor bercampur 3 3 3
=5+1+ 1 19
dahulu.
=
4 =11
3 3 3 3
1
= 6 = 61
3 3
(d) Menambah pecahan dan nombor bercampur Melakukan

penambahan
• Kekalkan bahagian nombor bulat. melibatkan pecahan
• Tambahkan bahagian pecahan. dan nombor
bercampur.
Bab 3 Pecahan 59
03 Math T1 N.indd 59 10/16/13 8:27 AM

17
Selesaikan
(a) 3 + 1 1 (b) 3 1 + 3 + 1
4 8 2 5 10
Untuk mencari hasil
(a) 3 + 1 1 (b) 3 1 + 3 + 1
tambah bagi Contoh
4 8 2 5 10 17(a), tekan
=1+ 3 + 1 =3+ 5 + 6 + 1
3 a b/c 4 + 1

4 8 10 10 10 a b/c 1 a b/c 8 =
=1+ 6 + 1 = 3 + 12
8 8 10
=1+ 7 =3+ 1+ 2
8 10
(a) ×2
= 17 = 42 3 = 6
8 10 4 8
= 41 ×2
5
(b) 12 = 10 + 2
Cuba Latihan 3.5.1: Soalan 4 10 10 10
=1+ 2
10
(e) Menambah nombor bercampur
Dua kaedah berikut boleh digunakan.
Tambahkan bahagian nombor bulat dan bahagian
pecahan secara berasingan.
Menukar semua nombor bercampur kepada pecahan Melakukan
tak wajar. Kemudian, tambahkan semua pecahan penambahan
tak wajar tersebut. melibatkan nombor
bercampur.
18
Selesaikan
(a) 2 1 + 3 1
2 8
(a)
2 1 + 3 1 21 + 31
2 8 2 8
=2+3+ 1 + 1 = 5 + 25
2 8 2 8 Penyebutnya mestilah
=5+ 4 + 1 = 20 + 25 sama apabila
8 8 8 8 menambah pecahan.
=5+ 5 = 45
8 8
=5 5 = 55
8 8
60 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 60 10/16/13 8:27 AM

(b) 1 1 + 1 1 + 3 1
3 4 2
(b)
1 1 + 1 1 + 3 1 11 + 11 + 31
3 4 2 3 4 2
=5+ 4 + 3 + 6 = 4 + 5 + 7
12 12 12 3 4 2
= 5 + 13 = 16 + 15 + 42
12 12 12 12
= 5 + 11 = 73
12 12
= 61 = 61
12 12
3.5.1
1. Selesaikan
(a) 1 + 1 (b) 5 + 1 (c)
1 + 3 + 2
5 5 12 12 8 8 8
2. Selesaikan
(a) 2 + 1 (b)
5 + 4 (c) 1 + 1 + 1
3 5 6 9 4 12 3
3. Selesaikan
(a) 4 + 1 (b)
8 + 5 (c) 1 + 1 + 3
3 5 6 2
4. Selesaikan
(a) 1 + 1 1 (b)
1 + 11 (c) 2 4 + 1
3 3 4 8 9 6
5. Selesaikan
(a) 1 1 + 1 3 (b) 2 5 + 3 5 (c) 1 2 + 4 + 3
7 7 8 6 7 5
6. Hashim telah mengecat 1 daripada sebuah dinding dengan warna merah, 1
6 5
daripadanya dengan warna biru dan 1 daripadanya dengan warna kuning. Berapakah
10
pecahan daripada dinding itu telah dicat oleh Hashim?
7. Sekumpulan pengakap mengambil masa 3 1 jam, 2 5 jam dan 2 1 jam untuk

2 6 4
mengemaskan kawasan tiga buah rumah anak yatim. Cari jumlah masa yang diambil
oleh mereka untuk mengemaskan kawasan tiga buah rumah anak yatim itu.
Bab 3 Pecahan 61
03 Math T1 N.indd 61 10/16/13 8:27 AM

3.5.2 Penolakan pecahan
Penolakan pecahan ialah proses mencari beza antara

dua pecahan.
(a) Menolak pecahan dengan penyebut yang sama

Tolakkan semua pengangkanya tetapi kekalkan penyebut.
Melakukan penolakan
melibatkan pecahan
19 dengan penyebut yang
Selesaikan sama.
(a) 5 – 1 (b)
7 – 1 – 3
9 9 8 8 8
Tolak 5
(a) 5 – 1 = 5 – 1 pengangka 9
9 9 9 sahaja.
1
= 4 9
9
4
9
(b) 7 – 1 – 3 = 7 – 1 – 3
8 8 8 8
= 3
8
(b) Menolak pecahan dengan penyebut yang berbeza

1 Tukarkan semua pecahan itu kepada pecahan setara
yang sama penyebutnya. Melakukan penolakan
melibatkan pecahan
2 Tolakkan semua pengangkanya tetapi kekalkan dengan penyebut yang
penyebutnya. berbeza.
62 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 62 10/16/13 8:27 AM

20
Selesaikan 5 – 4 .
6 9
2 6, 9
3 3, 9
5 – 4 = 15 – 8 1 ×3 ×2 3 1, 3
6 9 18 18 5 = 15 4 = 8 1, 1
= 15 – 8 6 18 9 18 GSTK bagi 6 dan 9

2
18 ×3 ×2 =2×3×3
= 18
= 7
18

Untuk mencari hasil
beza bagi Contoh 20,
(c) Menolak nombor bulat dan pecahan tekan
5 a b/c 6 – 4
• Tukarkan nombor bulat itu kepada pecahan tak wajar yang
penyebutnya sama dengan penyebut pecahan itu. a b/c 9 =
• Tolakkan pengangka.
21
Selesaikan Melakukan penolakan
(a) 1 – 1 (b) 3 – 2 – 1
melibatkan nombor
4 5 2 bulat dan pecahan.
(a) 1 – 1 (b)
4
3– 2 – 1 3– 2 – 1
= 4 – 1 5 2 5 2
4 4 30 4
= – – 5 =3– 4 – 5
10 10 10 10 10
= 4 – 1
4 = 30 – 4 – 5 = 2 + 10 – 4 – 5
10 10 10 10
= 3 21 10 – 4 –5
4 = =2+
10 10
= 21 =2+ 1
10 10
= 21
10
Bab 3 Pecahan 63
03 Math T1 N.indd 63 10/16/13 8:27 AM

(d) Menolak pecahan dan nombor bercampur
• Tukarkan nombor bercampur kepada pecahan tak wajar
terlebih dahulu.
Melakukan penolakan
melibatkan pecahan
22 dan nombor
Selesaikan 2 1 – 1 . bercampur.
6 2
2 1 – 1 = 13 – 1 2 1 = 2 × 6 + 1 = 13 2 1 – 1 = 2 + 1 – 3
6 2 6 2 6 6 6 6 2 6 6
6 + 1 – 3
= 13 – 3 =1+
×3
6 6 1 = 3 6 6 6
2 6 =1+ 4
= 10
5
6
63 ×3
=1+ 2
= 5 3
3
= 12
= 12 3
3
(e) Menolak nombor bercampur

Dua kaedah berikut boleh digunakan.
23 Melakukan penolakan
melibatkan nombor
Selesaikan 3 1 – 1 1 . bercampur.
2 5

Tolakkan Tukarkan
1 – 1
3 1 – 1 1 = (3 – 1) + 3 1 – 11 = 7 – 6
2 5 2 5 1 2 bahagian
nombor
2 5 2 5
nombor
bercampur
=2+ 5 – 2
bulat dan = 35 – 12 kepada
10 10 bahagian 10 10 pecahan
=2+ 3 pecahan = 23 tak wajar
10 secara 10 dahulu.
= 23
berasingan.
= 23
10 10
64 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 64 10/16/13 8:27 AM

3.5.2
1. Selesaikan
(a) 9 – 3 (b)
17 – 5 (c)
8 – 2 – 3
10 10 24 24 9 9 9
2. Selesaikan
(a) 3 – 3 (b)
7 – 5 (c)
1 – 1 – 1
5 8 8 12 2 4 6
3. Selesaikan
(a) 1 – 4 (b) 5 – 3 (c) 5 – 1 – 3
7 4 3 5
4. Selesaikan
(a) 2 5 – 1 (b) 8 1 – 3 (c) 4 2 – 1 – 4
8 8 6 8 3 2 9
5. Selesaikan
(a) 2 5 – 1 1 (b) 3 1 – 1 1 (c) 7 1 – 3 7 – 2 2
7 7 4 5 2 12 3
3.5.3 Menyelesaikan masalah melibatkan

gabungan operasi
3.5.3(i) Gabungan operasi penambahan dan Menyelesaikan masalah
melibatkan gabungan
penolakan operasi penambahan
dan penolakan
24 pecahan.
Selesaikan
(a) 1 – 1 + 1 1 (b) 1 1 + 5 – 1 2
3 8 2 3 6 9
(a) 1 – 1 + 1 1 (b) 1 1 + 5 – 1 2
3 8 2 Tukar nombor 3 6 9
bercampur kepada
= 1 – 1 + 3 pecahan tak wajar. = 4 + 5 – 11
3 8 2 3 6 9
= 8 – 3 + 36
Cari GSTK penyebut. Tukar
= 24 + 15 – 22
24 24 24 kepada pecahan setara 18 18 18
= 8 – 3 + 36 = 24 + 15 – 22
dengan penyebut sepunya.
24 Selesaikan dari 18
= 41 kiri ke kanan. = 17
24 18
= 1 17
24
Bab 3 Pecahan 65
03 Math T1 N.indd 65 10/16/13 8:27 AM

3.5.3(ii) Menyelesaikan masalah
Sebuah kedai runcit ada dua bungkus tepung gandum yang jisimnya masing-masing
ialah 12 1 kg dan 10 1 kg. Jika 9 1 kg tepung gandum itu telah dijual, cari jumlah
8 3 2
jisim tepung gandum yang masih tinggal.
Memahami masalah
• Diberi: Jisim dua bungkus tepung gandum masing-masing ialah 12 1 kg dan
8
10 1 kg. 9 1 kg tepung gandum telah dijual.
3 2
• Cari jisim tepung gandum yang masih tinggal.
Merancang strategi
Gunakan operasi tambah dan operasi tolak.
Melaksanakan strategi Bagi menyemak

jawapan, tekan
12 1 + 10 1 – 9 1 = 97 + 31 – 19
8 3 2 8 3 2 1 2 a b/c 1 a b/c
= 291 + 248 – 228

8 + 1 0 a b/c 1
24 24 24 a b/c 3 – 9 a b/c
= 311 1 a b/c 2 =
24
= 12 23
24
Jadi, jumlah jisim tepung gandum yang masih tinggal ialah 12 23 kg.
24
Menyemak jawapan
12 1 + 10 1 = 22 11
8 3 24
22 11 – 9 1 = 12 23
24 2 24
Cuba Latihan 3.5.3: Soalan 1 – 3
66 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 66 10/16/13 8:27 AM

3.5.3
1. Tinggi Fatimah ialah 160 1 cm. Mei Fong adalah 1 1 cm lebih rendah daripada
2 10
Fatimah. Devi pula adalah 2 2 cm lebih tinggi daripada Mei Fong. Hitung tinggi
5
Devi dalam sentimeter.
2. Terdapat 25 1 liter air di dalam sebuah tangki. Yasim mengisi 14 1 liter air lagi
4 2
ke dalam tangki itu. Jika 28 1 liter air telah digunakan, cari isi padu air yang
3
tinggal.
3. Dalam suatu pertandingan melukis poster antidadah, Ganesan mengambil masa

1 5 jam untuk menyiapkan lukisannya. Samad pula mengambil 1 jam kurang
6 8
daripada Ganesan. Jika James mengambil masa 1 jam lebih daripada Samad, hitung
3
masa, dalam jam, yang diambil oleh James untuk menyiapkan posternya.
3.6 Pendaraban dan Pembahagian Pecahan

3.6.1 Pendaraban pecahan
(a) Mendarab nombor bulat dengan pecahan atau
nombor bercampur Mendarab nombor
Pendaraban nombor bulat dengan pecahan atau nombor bulat dengan
bercampur ialah penambahan berulang pecahan atau pecahan atau nombor
nombor bercampur itu. bercampur.
Misalnya,
3 3 1 1
4 4 2 Lengkapkan.
1. 2 × 3 = +
2. 5 + 5 + 5 = 3 ×
2 × 3 = 3 + 3 Perhatikan:
4 4 4
2 × 3 = 2 × 3
= 6 4 4
4 3
= 6
= 3 42
2 Darabkan nombor
= 3 bulat dengan
= 11 2 pengangka pecahan
2
= 11 dan kekalkan penyebut
2 pecahan.
Bab 3 Pecahan 67
03 Math T1 N.indd 67 10/16/13 8:27 AM

+
1 3 1 3
4 4
2 × 13 = 13 + 13 Perhatikan:
4 4 4
2 × 13 = 2 × 7
=1+1+ 3 + 3 4 4
4 4 2 7
= × Tekan
=2+ 6 4 2 × 1 a b/c 3
4 7
= 14 a b/c 4 =
=2+ 3 42
2
= 7
= 2 + 11 2
2
= 31
= 31 2
2
Cuba Latihan 3.6.1: Soalan 1, 2
(b) Mendarab pecahan dengan nombor bulat
1 daripada 3 = 1 1
2 2 Mendarab pecahan
dengan nombor bulat.
Kita boleh menulis

1 daripada 3 = 1 × 3
2 2
= 1 × 3
2
= 3 Darabkan pengangka
2 pecahan dengan
= 11 nombor bulat itu dan
2 kekalkan penyebut
pecahan.
68 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 68 10/16/13 8:27 AM

25
Selesaikan
(a) 2 × 10 (b) 4 × 6
5 9
2
(a) 2 × 10 = 2 × 10 atau 2 × 10 (b) 4 × 6 = 4 × 6
5 5 51 9 9
4 24 8
= 20 =4 =
93
51
= 8
=4 3
= 22
3
(c) Mendarab pecahan dengan pecahan

Darabkan pengangka dengan pengangka 3
dan penyebut dengan penyebut. 5
2
2 × 3 = 2 × 3 3
Mendarab pecahan
3 5 3×5 dengan pecahan.
= 6
2
15 5
= 2
5
26
Selesaikan Anda boleh
(a) 4 × 3 (b)
1 × 22 mempermudahkan
9 8 6 5 pecahan dahulu,
kemudian darabkan
pengangka dengan
(a) 4 × 3 (b) 1 × 2 2 pengangka dan
9 8 6 2 5 penyebut dengan
= 4 × 3 = 1 × 12
Tukarkan
penyebut. Misalnya,
61 5 2 2 kepada
9×8 5 1 1
4 × 3 = 1 × 1
pecahan
= 12 = 1 × 2
1
tak wajar. 9 3 82 3 × 2
72 6 1×5
= 1
= 1 = 2 6
6 5
Bab 3 Pecahan 69
03 Math T1 N.indd 69 10/16/13 8:27 AM

3.6.1
1. Cari nilai setiap berikut.

(a) 1 daripada 8 (b) 1 daripada 3 (c)
1 daripada 6
4 2 7 3 11
2. Hitung
(a) 3 × 2 (b) 6 × 5 (c) 10 × 3 1 (d) 9 × 2 1
9 12 10 3
3. Hitung
(a) 3 × 8 (b) 5 × 10 (c) 3 × 12 (d) 4 × 6
4 6 8 9
4. Selesaikan
(a) 1 × 4 (b) 7 × 5 (c) 1 × 4 × 5
8 5 10 14 4 5 7
5. Selesaikan
(a) 5 × 2 4 × 8 (b) 1 1 × 1 1 × 6 (c) 7 × 1 2 × 12
6 5 4 7 4 3
6. Selesaikan
(a) 1 × 1 3 (b) 1 × 2 2 × 2 1 (c) 2 1 × 1 2 × 3 1
5 7 10 3 2 3 7 9
3 daripada 96 orang calon suatu peperiksaan lulus

4 Menyelesaikan
semua mata pelajaran. Jika 5 daripada calon yang masalah melibatkan
8
lulus semua mata pelajaran itu memperoleh gred A pendaraban pecahan.
dalam setiap mata pelajaran, cari bilangan calon yang

memperoleh gred A dalam semua mata pelajaran.
70 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 70 10/16/13 8:27 AM

Memahami masalah
• Diberi: Bilangan calon = 96
3 daripada mereka lulus semua mata pelajaran.
4
5 daripada calon yang lulus semua mata pelajaran memperoleh gred A
8
dalam semua mata pelajaran.
• Cari bilangan calon yang memperoleh gred A dalam semua mata pelajaran.
Merancang strategi
3
5 12
× 3 × 96 = 45
8 1 14
Jadi, 45 orang calon memperoleh gred A dalam semua mata pelajaran.
Menyemak jawapan
3 × 96 = 72 5 9
24
× 72 = 45
41 81
3.6.2
1. Noorhayati mengumpul sebanyak 128 keping setem. Jika 5 daripada setem itu ialah
8
setem Malaysia, berapa keping setem Malaysia yang dikumpul oleh Noorhayati?
2. Encik Lim berumur 62 1 tahun sekarang. Umur Encik Sulaiman adalah 4 daripada
2 5
umur Encik Lim. Cari umur Encik Sulaiman dalam tahun.
3. Arul mempunyai 4 1 liter cat. Dia memberikan 3 daripada

2 4
cat itu kepada Kumari. Kumari menggunakan 4 daripada cat
9
yang diterima untuk mengecat satu cogan kata pada sebuah
dinding. Berapakah liter cat yang digunakan oleh Kumari?
4. Pak Hassan mempunyai kebun seluas 3 1 hektar. Dia menggunakan 3 daripada

4 5
kebunnya untuk menanam koko. Berapakah hektar daripada kebun Pak Hassan yang
ditanam dengan koko?
Bab 3 Pecahan 71
03 Math T1 N.indd 71 10/16/13 8:27 AM

3.6.3 Pembahagian pecahan
(a) Membahagi pecahan dengan nombor bulat
1
Membahagi pecahan
Tujuan: Memahami konsep pembahagian pecahan dengan dengan nombor bulat.
nombor bulat.
Arahan: Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.
1. Lipat satu jalur kertas berbentuk segiempat tepat
kepada empat bahagian yang sama besar.
2. Anda perlu berkongsi setengah jalur kertas tersebut

dengan rakan anda. Berapakah bahagian jalur
kertas yang akan diperoleh anda atau rakan anda?
Anda atau rakan anda akan memperoleh 1 daripada jalur kertas tersebut.
4
Jadi, 1 ÷ 2 = 1
2 4
Perhatikan juga:
1 × 1 = 1 Jika hasil darab dua
2 2 4 nombor ialah 1, maka
salah satu nombor
Maka, kita boleh tulis dikenali sebagai
1 ÷ 2 = 1 × 1 Tukar ÷ kepada × dan 2 kepada 1 ,
salingan bagi nombor
2 2 2 iaitu salingan bagi 2.
2 yang satu lagi.
Misalnya,
= 1
4 2 × 3 = 1, maka 2
atau 3 2 3
1 ÷ 2 = 1 ÷ 2 ialah salingan bagi 3
2
2 2 1 dan
= 1 ÷ 4 Tukar kepada penyebut yang sama 3 ialah salingan bagi 2 .

2 2 supaya hasil bahagi ialah 1. 2 3
= 1 ÷ 4
Untuk mencari salingan
2÷2 bagi suatu pecahan,
terbalikkan pecahan itu.
=1÷4
2 → 3
= 1 3 2
4
Apabila melakukan pembahagian yang melibatkan pecahan, Salingan bagi 2 .
3
tukarkan operasi bahagi (÷) kepada operasi darab (×) dan
pembahagi kepada salingannya.
72 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 72 10/16/13 8:27 AM

27
Selesaikan
(a) 3 ÷ 5 (b) 2 ÷ 6
4 7
(a) 3 ÷ 5 = 3 ÷ 5 (b) 2 ÷ 6 = 2 ÷ 6
4 4 1 7 7 1
= 3 × 1 = 2 × 1
1
4 5 7 3 6
= 3 × 1 = 1 × 1
4×5 7×3
= 3 = 1
20 21
(b) Membahagi pecahan dengan pecahan

28
Selesaikan Membahagi pecahan
(a) 4 ÷ 2 (b)
4 ÷ 3 dengan pecahan.
9 3 5 10
(a) 4 ÷ 2 (b) 4 ÷ 3
9 3 5 10
2 1 2
= 4 × 3 = 4 × 10
Untuk mencari hasil

9 3 12 51 3 bahagi bagi Contoh
28(a), tekan
= 2 × 1 = 4 × 2
3×1 1×3 4 a b/c 9 ÷ 2
= 8
a b/c 3 =
= 2 3
3
= 22
3
(c) Membahagi nombor bulat dengan pecahan

29
Selesaikan
Membahagi nombor
(a) 8 ÷ 1 (b) 12 ÷ 6 bulat dengan pecahan.
4 7
Bab 3 Pecahan 73
03 Math T1 N.indd 73 10/16/13 8:27 AM

2
(a) 8 ÷ 1 = 8 × 4 (b) 12 ÷ 6 = 12 × 7
4 1 7 1 6
8 4
= = 2×7
×
1 1
= 32 = 14
1 1
= 32 = 14
(d) Membahagi nombor bercampur dengan nombor

bercampur
• Tukarkan nombor bercampur kepada pecahan tak wajar. Membahagi nombor
• Darab dengan salingan bagi pembahagi. bercampur dengan
nombor bercampur.
30
Selesaikan
(a) 1 1 ÷ 2 2 (b) 2 1 ÷ 1 1 ÷ 1 1
9 3 2 4 6
Jangan melakukan
kesalahan berikut:
(a) 1 1 ÷ 2 2 (b) 2 1 ÷ 1 1 ÷ 1 1 1 1 ÷ 2 2 = 10 ÷ 8
9 3 2 4 6 9 3 9 3
= 10 ÷ 8 = 5 ÷ 5 ÷ 7
3 4
= 9 × 8
9 3 2 4 6 10 5 3 1
5 1 1 2 12
= 10 × 3 = 5 × 4 × 6

=
5
7
9 3 4 8 2 1 1
5 7
= 22
= 5 = 12 5
12 7 Ingat, terbalikkan pecahan
= 15
selepas simbol ÷.

7
3.6.3
1. Permudahkan setiap berikut.

(a) 3 ÷ 3 (b) 4 ÷ 7 (c) 2 ÷ 8 (d) 5 ÷ 10
4 5 3 9
2. Selesaikan
(a) 5 ÷ 1 (b)
5 ÷ 10 (c)
2 ÷ 8 (d)
7 ÷ 35
6 6 8 11 5 15 9 36
74 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 74 10/16/13 8:27 AM

3. Hitung
(a) 4 ÷ 1 (b) 7 ÷ 1 (c) 12 ÷ 8 (d) 18 ÷ 3
2 3 9 5
4. Cari nilai setiap berikut.
(a) 1 1 ÷ 1 1 (b) 2 4 ÷ 3 2 (c) 4 1 ÷ 1 6
2 8 9 3 3 7
1
(d) 1 ÷ 5 ÷ 7 1
(e) 1 ÷ 5 ÷ 21 (f ) 1 ÷ 1 ÷ 1 5
2 1
4 8 12 5 6 10 3 6 7
Menyelesaikan
20 1 liter minyak tanah hendak diisikan ke dalam botol- masalah melibatkan
4 pembahagian pecahan.
botol yang serupa. Jika setiap botol boleh diisikan dengan
9 liter minyak tanah, berapa biji botol yang diperlukan?
20
Memahami masalah
• Diberi: 20 1 liter minyak tanah.
4
Setiap botol boleh diisikan dengan 9 liter minyak tanah.
20
• Cari bilangan botol yang diperlukan.
Merancang strategi
Gunakan operasi bahagi
20 1 ÷ 9 = 81 ÷ 9
4 20 4 20
= 81 × 20
9 5

4 1 1 9
= 45
Jadi, 45 biji botol diperlukan.
Menyemak jawapan
45 × 9 = 81 = 20 1
9
4
20 4 4
Bab 3 Pecahan 75
03 Math T1 N.indd 75 10/16/13 8:27 AM

3.6.4
1. Berapakah bilangan botol yang muatannya 1 1 liter dapat diisi dengan 64 1 liter
2 2
minyak masak?
2. Kedai kek Puan Zaiton memerlukan 1 1 kg tepung gandum untuk membuat sebiji
4
kek. Berapakah biji kek yang dapat dibuat oleh Puan Zaiton daripada 7 1 kg tepung
2
gandum?
3. Seorang pekedai mempunyai 2 1 kg serbuk kopi. Dia membungkuskan serbuk kopi

2
itu ke dalam bungkusan kecil. Setiap bungkusan mempunyai 1 kg serbuk kopi.
8
Berapakah bungkusan serbuk kopi yang diperoleh pekedai itu?
4. 26 helai baju kurung kanak-kanak yang serupa memerlukan 45 1 m kain. Berapakah

2
panjang kain yang diperlukan untuk membuat sehelai baju kurung itu?
3.7 Gabungan Operasi

3.7.1 Melakukan pengiraan melibatkan
gabungan operasi
Ikut prinsip pengiraan seperti dalam nombor bulat. Melakukan pengiraan
melibatkan gabungan
31 operasi penambahan,
Selesaikan penolakan, pendaraban
(a) 6 – 3 + 3 – 1 ÷ 11
2 1 (b)
dan pembahagian
8 4 4 8 2 pecahan termasuk
penggunaan tanda
(c) 2 1 × 5 1 – 42 kurung.
4 6 9
(a) 6 – 3 + 2 1 Tukarkan kepada

8 4 pecahan tak wajar.
=6– 3 + 9
8 4
= 48 – 3 + 18 Hitung dari kiri ke Tertib operasi:
8 8 8 kanan. ( )
= 63 ↓
8 × atau ÷
= 77
↓

8 + atau –
76 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 76 10/16/13 8:27 AM

(b) 3 – 1 ÷ 1 1 = 3 – 1 ÷ 3 Lakukan pembahagian
4 8 2 4 8 2 dahulu.
= 3 – 1 × 2
1

4 84 3
= 3 – 1
4 12
= 9 – 1
12 12
= 8
2 Bagi Contoh 31(b),
tekan
12 3
= 2
3 a b/c 4 – 1

3 a b/c 8 ÷ 1 a b/c
Lakukan 1 a b/c 2 =
(c) 2 1 × 5 – 4 = 9 × 15 – 8
4 1 6 92 4 1
18 18 2 operasi
dalam tanda
= 9 × 7
1
kurung
4 218 dahulu.
= 7
8
melibatkan gabungan
Terdapat 45 biji buah-buahan di dalam sebuah kotak. operasi penambahan,
3 daripadanya ialah manggis dan 1 daripadanya ialah penolakan, pendaraban
5 3 dan pembahagian
jambu. Hitung jumlah manggis dan jambu yang ada di pecahan termasuk
penggunaan tanda
dalam kotak itu. kurung.
Memahami masalah
• Diberi: 3 daripada 45 biji buah-buahan ialah manggis.
5
1 daripada buah-buahan itu ialah jambu.
3
• Cari jumlah manggis dan jambu.
Merancang strategi
Gunakan operasi tambah dan operasi darab.
Bab 3 Pecahan 77
03 Math T1 N.indd 77 10/16/13 8:27 AM

3 + 1 × 45 = 9 + 5 × 45
5 1 3 15 15 2 1 2
= 14 × 45
3
15 1
= 42
Jadi, terdapat 42 biji manggis dan jambu di dalam kotak itu.
Menyemak jawapan
9 15
3 × 45 + 1 × 45 = 27 + 15
5 1 3 1
= 42
3.7

(a) 7 + 1 – 2 (b) 5 – 6 1 + 2 1 (c) 3 + 4 × 1
9 9 9 6 9 7 4
(d) 2 + 1 ÷ 3 (e) 4 – 1 1 ÷ 2 1 (f ) 1 – 1 ÷ 4 1
1 2
3 4 8 5 3 2 3 4 2
2. Terdapat 40 orang ahli dalam kelab catur. 1 daripadanya ialah murid Tingkatan
5
1 dan 3 daripadanya ialah murid Tingkatan 2. Berapakah orang murid Tingkatan
8
1 dan murid Tingkatan 2 yang menjadi ahli kelab catur?
3. Rahim membeli 3 1 kg ketam manakala Muthu membeli 1 1 kg ketam kurang

2 5
daripada Rahim. Jika harga ketam ialah RM30 sekilogram, berapa wang yang telah
dibelanjakan oleh Muthu untuk membeli ketam itu?
4. Dalam rajah di sebelah, buah nanas adalah 2 kg lebih ringan
3
daripada buah durian itu. Jisim buah durian itu adalah 3 daripada
10
jumlah jisim kesemua buah-buahan itu. Berapakah kilogram buah
10 0 1
9 kg 2
8
3
7
tembikai itu?
4
6 5
5. 1 daripada sebakul buah-buahan ialah mangga, 1 daripadanya ialah manggis dan

3 4
10 biji ialah rambutan. Berapakah biji buah yang terdapat di dalam bakul itu?
78 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 78 10/16/13 8:27 AM

Selain daripada kalkulator saintifik, anda juga boleh menggunakan hamparan elektronik
untuk menyelesaikan pengiraan yang melibatkan pecahan. Anda mesti tahu betul akan
prinsip pengiraan dan simbol operasi yang digunakan oleh hamparan elektronik itu.
Misalnya, untuk menyelesaikan 2 1 × 2 – 5 2 :
1
4 3 9
1 Pilih sel A2 dan sel B2.
2 Klik sekali butang kanan pada tetikus. Satu
paparan menu akan ditunjukkan.
3 Klik Format Cells.
4 Di bawah tajuk Number Category, klik
Fraction.
5 Klik Up to two digits.
6 Klik OK.
7 Taip 2 1/4 * (2/3 – 5/9) pada sel A2. 2 dan 1/4 ditaip dengan terpisah.
8 Taip formula = 2 1/4 * (2/3 – 5/9) pada sel B2.

9 Tekan kekunci Enter .
Jawapan akan terhasil secara automatik di sel B2.
Apakah formula yang anda gunakan untuk menyelesaikan setiap soalan berikut?
1. 1 – 1 ÷ 11
2 8 2
1 ÷ 11 – 2
2.
10 21 3 2
3. 5
13 8 – 11 × 2
2
2 17
Bab 3 Pecahan 79
03 Math T1 N.indd 79 10/16/13 8:27 AM

Pecahan
Nombor yang mewakili sebahagian daripada keseluruhan.
Pecahan Nombor Pecahan Pecahan

setara bercampur wajar tak wajar
Pecahan-pecahan Nombor yang Pecahan yang Pecahan yang
yang sama nilai. terdiri daripada pengangkanya pengangkanya
Misalnya, nombor bulat dan kurang daripada sama atau lebih
1 = 2 = 3 pecahan wajar. penyebut. daripada penyebut.
2 4 6
Misalnya, 3 1 Misalnya, 2 Misalnya, 4 , 5
2 3 4 4
Penambahan Penolakan Pendaraban pecahan Pembahagian

pecahan pecahan pecahan
Pendaraban nombor
Proses mencari Proses bulat dengan pecahan Pembahagian
jumlah bagi mencari beza ialah penambahan pecahan dengan
dua pecahan antara dua berulang pecahan itu. nombor bulat ialah
atau lebih. pecahan. Contoh 1 perkongsian sama
Misalnya, Misalnya, 3 × 1 = 1 + 1 + 1 rata.
1 + 4 = 5 7 – 5 = 2 2 2 2 2 Misalnya,
9 9 9 9 9 9 = 3 1 ÷2= 1 × 1
2 3 3 2
Contoh 2 1
1 × 1 = 1 × 1 =
6
2 3 2×3
= 1
6
Gabungan operasi
Lakukan operasi dalam tanda kurung dahulu, diikuti dengan pendaraban atau
pembahagian, kemudian penambahan atau penolakan, dari kiri ke kanan.
( ) × atau ÷ + atau –
80 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 80 10/16/13 8:27 AM

1. 6. 5 daripada 24 ialah
8 25
A 1 C 3
4 5
Rajah di atas menunjukkan grid B 7 D 3

8 7
segiempat sama. Berapakah pecahan
daripada seluruh rajah itu yang telah
7. 4 × 15 ÷ 2 =
dilorekkan? 5 8 3
1 C 2 1
A 1 C 1 A 2
4 3
2 4
B 1 D 1 B 2 1 D 2 1
3 5 2 8
2. Antara pecahan wajar berikut, yang 8. 1 2 + 9 × 2 =

7 14 3
manakah mempunyai nilai yang 1
A 1 C 1 5
terkecil? 14 7
A 5 C 1 B 1 3 D 1 6
12 4 4 7
B 3 D 2 9. 2 4 ÷ 7 – 1 2 =
8 3 5 12 5
A 3 1 C 3 2
3. 3 1 + 2 1 = 5 3
8 3
B 3 2 D 3 5
A 5 5 C 5 3 5 12
12 4
B 5 11 D 5 5 10. 3 1 ÷ 1 + 1 =
1 2
24 6 6 2 3
A 3 5 C 3 1
4. 4 1 + 1 2 – 1 1 = 12 3
4 3 6
3 B 3 3 D 3 4
A 4 C 3 3 4 5
4 4
1
B 4 D 3 1 11. 14 56 – 12 × 4 =
2
8 6 3 19
2 C 3
5. 4 daripada 196 km = A
3 19
7
A 343 km C 112 km B 3 D 2
B 212 km D 108 km 4 19
Bab 3 Pecahan 81
03 Math T1 N.indd 81 10/16/13 8:27 AM

1. 5. Sekotak pensel dibahagi antara Mei
Mei dengan Lily. Mei Mei mendapat
5 daripada pensel itu. Jika kotak
8
itu mengandungi 96 batang pensel,
Rajah di atas terdiri daripada petak berapa batang pensel yang diterima
segiempat sama yang sama besar. oleh Lily?
Lorekkan 3 daripada rajah itu.
8 6. Aini mengeluarkan RM350 daripada
2. Susun setiap berikut mengikut tertib simpanannya. Dia menggunakan 2
7
menaik. daripada wang itu untuk membeli
(a) 2 , 1 , 2 , 1 , 1 , 3 sehelai baju dan 1 daripadanya untuk
5 3 3 6 2 5 5
membeli sepasang kasut. Berapakah
(b) 9 , 7 , 3 , 3 , 2 , 1
20 8 4 10 5 5 jumlah wang yang tinggal?
3. Susun setiap berikut mengikut tertib 7. Di sebuah sekolah ada 64 orang guru.
menurun. 40 daripada mereka ialah guru wanita.
(a) 4 , 1 , 3 , 9 , 7 Jika 5 daripada guru lelaki memakai
5 2 5 10 10 8
cermin mata, cari bilangan guru lelaki
(b) 11 , 2 , 5 , 7 , 4
15 3 6 10 5 yang memakai cermin mata.
4. Hitung setiap berikut. 8. Kumar menutupi 2 daripada lantai
5
(a) 3 ÷ 9 × 2 ruang tamu dengan jubin putih. Ali
4 10 3
menutupi 3 daripada lantai itu
8
(b) 1 3 – 1 1 + 4 dengan jubin biru. Berapakah pecahan
4 8
daripada lantai itu yang tidak ditutupi
(c) 8 3 – 3 1 × 8
8 4 13 dengan jubin putih dan jubin biru?
(d) 6 × 2 + 1
1 2 9. 1 daripada sebatang paip berukuran
11 3 4 6
(e) 8 ÷ 5 + 3 7 8 1 m. Berapakah panjang 1 daripada
9 10
2 4
paip itu?
(f ) 2 ÷ 1 1 – 5
1 2
3 6 9
82 Bab 3 Pecahan
03 Math T1 N.indd 82 10/16/13 8:27 AM

Orang utan ialah kera besar yang terdapat di Asia Tenggara. Jisim
seekor orang utan jantan adalah kira-kira 90.3 kg. Penyu belimbing
merupakan penyu terbesar di dunia, berukuran kira-kira 1.65 meter
panjang. Binatang-binatang ini semakin pupus dan perlu kita lindungi.
Berdasarkan petikan di atas, kita boleh dapati bahawa bukan
semua ukuran dapat diperoleh tepat sebagai suatu nombor bulat.
Perpuluhan digunakan apabila menulis ukuran yang lebih tepat.
Bilakah anda akan menggunakan perpuluhan dalam kehidupan
harian?
• Perpuluhan
• Pecahan
• Nombor
1.65 m
bercampur
• Nilai tempat
• Nilai digit
• Persepuluh
• Perseratus
• Perseribu
• Garis nombor
• Tempat
perpuluhan
• Pembundaran Jisim: 90.3 kg
4.1 Memahami hubungan antara perpuluhan 4.4 Memahami konsep pendaraban dan
dan pecahan. pembahagian perpuluhan untuk
4.2 Memahami konsep nilai tempat dan nilai menyelesaikan masalah.
setiap digit dalam perpuluhan. 4.5 Melakukan pengiraan melibatkan
4.3 Memahami konsep penambahan gabungan operasi penambahan,
dan penolakan perpuluhan untuk penolakan, pendaraban, dan
menyelesaikan masalah. pembahagian perpuluhan untuk
Bab 4 Perpuluhan 83
04 Math T1.indd 83 11/2/11 8:45:38 AM

4.1 Perpuluhan
1 1
4.1.1 Mewakilkan pecahan — dan —
10 100
sebagai perpuluhan Mewakilkan pecahan
1 dan 1 sebagai
10 100
1 perpuluhan dan begitu
10 juga sebaliknya.
Lipatkan satu jalur kertas kepada 10 bahagian yang sama.
Setiap bahagian itu ialah 1 .
10
Kita boleh menulis dalam jadual nilai tempat seperti berikut:
sa persepuluh
atau 0.1 tanpa jadual 0.1 disebut
0 1 sifar
perpuluhan
Jadi, 1 = 0.1 dan sebaliknya. satu.
10
1
100
Al-Kashi atau Ghiyathal-
Din Jamshid ibn Masud
0.01 disebut sifar al-Kashi, seorang ahli
perpuluhan sifar matematik berbangsa
satu. Iran dikatakan telah
menjumpai cara
menulis perpuluhan
pada abad ke-15.
(Sumber: http://www.
sulinet.hu/tart/fcikk/
Bahagikan sebuah segiempat sama kepada 100 bahagian
Kcq/0/32233/1)
yang sama. Setiap bahagian itu ialah 1 .
100
1 boleh ditulis dalam jadual nilai tempat seperti berikut:
100
sa persepuluh perseratus
atau 0.01 tanpa jadual
0 0 1
Jadi, 1 = 0.01 dan sebaliknya.
100 Untuk mengetahui lebih
Nombor seperti 0.1 dan 0.01 dikenali sebagai perpuluhan. lanjut tentang sejarah
perpuluhan, layari
Titik perpuluhan laman sesawang

http://my-ecoach.com/
Perpuluhan ialah nombor yang mewakili pecahan online/webresourcelist.
dengan penyebut 10, 100, 1 000 dan seterusnya. php?rlid=6827
84 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 84 11/2/11 8:45:42 AM

4.1.2 Mewakilkan pecahan dengan penyebut
10, 100 dan 1 000 sebagai perpuluhan
1 Mewakilkan pecahan
dengan penyebut 10,
Tulis setiap berikut sebagai perpuluhan. 100 dan 1 000 sebagai
(a) 3 (b) 693 (c) 101 perpuluhan.
10 100 1 000
Tambah
0.3 sifar.
(a) 3 = 0.3 10 3.0 (b) 693 = 6.93 Bilangan sifar penyebut
10 100 pecahan adalah sama
1 digit – 3.0
1 sifar 2 sifar 2 digit dengan bilangan
0 digit selepas titik
(c) 101 = 0.101 perpuluhan. Misalnya,
1 000 7 = 0.007
3 sifar 3 digit 1 000
3 digit
Cuba Latihan 4.1: Soalan 1 3 sifar
4.1.3 Membaca dan menulis perpuluhan

Seperti nombor bulat, perpuluhan boleh ditulis dalam bentuk
angka atau perkataan. Digit selepas titik perpuluhan dibaca Membaca dan menulis
satu demi satu. Misalnya, 2.73 dibaca sebagai dua perpuluhan perpuluhan sehingga
tujuh tiga. perseribu’.
Angka Perkataan
0.004 Sifar perpuluhan sifar sifar empat Baca
12.07 Dua belas perpuluhan sifar tujuh perpuluhan
dalam jadual di
27.629 Dua puluh tujuh perpuluhan enam dua sembilan sebelah.
Baca dan tulis setiap perpuluhan berikut dalam bentuk

perkataan.
(a) 0.6 (b) 0.42 (c) 13.68
2
Tulis setiap berikut dalam bentuk angka.
(a) Empat puluh dua perpuluhan satu lima lapan
(b) Tiga ratus satu perpuluhan tiga enam
(a) 42.158 (b) 301.36

Bab 4 Perpuluhan 85
04 Math T1.indd 85 11/2/11 8:45:45 AM

4.1.4 Menukar pecahan kepada perpuluhan
Bahagikan pengangka pecahan dengan penyebutnya.
Menukar pecahan
3 kepada perpuluhan
dan begitu juga
Tulis setiap pecahan berikut sebagai perpuluhan. sebaliknya.
(a) 2 (b) 1 1
5 8
Membuat pembahagian
Tambah sifar.
seperti dalam
(a) 2 = 2 ÷ 5 0.4 penyelesaian Contoh 3,
5
= 0.4 5 2.0 kita mengikuti langkah
– 2.0 yang berikut:
atau 0 1 Tandakan titik
perpuluhan dan
×2
tambahkan sifar
Tukar kepada pecahan
2 = 4 di sebelah kanan
setara dengan
5 10 nombor yang
penyebut 10. dibahagi.
×2
= 0.4 2 Tandakan titik
perpuluhan pada
tempat jawapan
tepat di atas
(b) 1 1 1.125 11 nombor yang
8 8
8 9.000 dibahagi.
= 9 – 80 =1+ 1 3 Bahagi seperti
8 8 membahagi
= 9 ÷ 8 1.0 atau × 125
nombor bulat.
= 1.125 – 8 = 1 + 125 1 = 125
1 000 8 1 000
20
= 1 + 0.125 × 125
– 16 = 1.125
. 40

– 40 Bagi Contoh 3(a), tekan
0 2 a b/c 5 = a b/c
atau
Cuba Latihan 4.1: Soalan 3 2 ÷ 5 =
Menukar perpuluhan kepada pecahan

Menukar perpuluhan kepada pecahan.
• Ungkapkan perpuluhan itu sebagai pecahan dengan penyebut 10, 100, 1 000 dan
seterusnya. Permudahkannya jika perlu.
86 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 86 11/2/11 8:45:48 AM

4
Tulis setiap perpuluhan berikut sebagai pecahan atau nombor bercampur dalam sebutan
terendah.
(a) 0.09 (b) 0.875 (c) 2.25
7
175 35 51
(a) 0.09 = 9 (b) 0.875 = 875 = 7 (c) 2.25 = 2 25 = 2 1

100 4
100 1 000 8

2 digit 200 40 20 4
2 sifar 8
4.1
1. Tulis setiap pecahan berikut sebagai perpuluhan.
(a) 7 (b) 11 (c) 89 (d) 169 (e) 21 453
10 100 1 000 100 1 000
2. Tulis setiap berikut dalam bentuk angka.
(a) Sebelas perpuluhan lapan (b) Enam puluh perpuluhan lima satu
(c) Sembilan perpuluhan satu empat dua
3. Tulis setiap pecahan berikut sebagai perpuluhan.
(a) 4 (b) 7 (c) 3 (d) 43 (e) 3 1
5 20 8 125 8
4. Tukarkan setiap perpuluhan berikut kepada pecahan atau nombor bercampur dalam
sebutan terendah.
(a) 0.6 (b) 0.005 (c) 0.072 (d) 4.17 (e) 9.368
4.2 Nilai Tempat dan Nilai Setiap Digit dalam Perpuluhan

4.2.1 Menyatakan nilai tempat dan nilai bagi
setiap digit
Setiap digit dalam suatu perpuluhan mewakili satu nilai yang Menyatakan nilai
tertentu

mengikut nilai tempat digit itu. Misalnya,
tempat dan nilai bagi
Nilai setiap digit dalam
sa persepuluh perseratus perseribu perpuluhan.
tempat
2 . 4 3 5
Digit 5 terletak pada nilai tempat perseribu. Oleh itu, Apakah nilai tempat
nilai bagi digit 5 ialah 5 atau 0.005 dan nilai digit bagi
1 000 4 dan 3 dalam
Cuba Latihan 4.2: Soalan 1 perpuluhan itu?
Bab 4 Perpuluhan 87
04 Math T1.indd 87 11/2/11 8:45:51 AM

4.2.2 Membandingkan dua nilai perpuluhan
Bandingkan digit bagi dua nombor itu dari kiri ke kanan
dengan mengikut nilai tempatnya masing-masing. Membandingkan dua
5 nilai perpuluhan yang
diberi.
Manakah nilai yang lebih kecil, 4.768 atau 4.771?
Nilai tempat
Anda juga boleh
sa
menggunakan garis
persepuluh nombor untuk

perseratus Jadi, 4.768 lebih kecil daripada
membanding nilai dua

perseribu 4.771 perpuluhan itu.
4.768 4.768 4.769 4.770 4.771

4.771
Sama Jadi, 4.768 < 4.771
6,7
4.2.3 Menyusun perpuluhan dalam tertib Menyusun perpuluhan

dalam tertib menaik
Perpuluhan boleh disusun mengikut tertib menaik atau dan menurun.
menurun dengan menggunakan garis nombor.
6
Susunkan 5.27, 5.24, 5.29 dan 5.22 mengikut tertib menaik. Selain daripada
menggunakan garis
nombor, anda juga
boleh membandingkan
5.20 5.21 5.22 5.23 5.24 5.25 5.26 5.27 5.28 5.29 5.30 nilai bagi digit
Jadi, tertib menaik: 5.22, 5.24, 5.27, 5.29 nombor-nombor itu
untuk menentukan
Cuba Latihan 4.2: Soalan 3 kedudukannya.
4.2.4 Pembundaran perpuluhan

Bilangan digit selepas titik perpuluhan menunjukkan bilangan
tempat perpuluhan (t.p.) bagi suatu perpuluhan. Misalnya, Membundarkan
perpuluhan kepada
2 . 4 3 5 (3 t.p.)
nombor bulat yang
3 digit terhampir atau
sehingga kepada tiga
Untuk membundarkan perpuluhan, gunalah peraturan untuk
tempat perpuluhan.
membundarkan nombor bulat.
88 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 88 11/2/11 8:45:54 AM

7
Bundarkan 8.2635 kepada
(a) nombor bulat yang hampir
(b) 1 t.p. (c) 2 t.p. (d) 3 t.p.
(a) 8.2635 = 8 (b) 8.2635 = 8.3 (1 t.p.)
2 , 5, kekalkan 8, abaikan 6 . 5, tambah 1 kepada 2,

digit 2, 6, 3 dan 5. abaikan digit 6, 3 dan 5. Bundarkan 4 258

kepada
(c) 8.2635 = 8.26 (d) 8.2635 = 8.264 (a) puluh,
(b) ratus,
3 , 5, kekalkan 6, abaikan Sama dengan 5, tambah 1 (c) ribu
digit 3 dan 5. kepada 3, abaikan digit 5. yang hampir.

4.2
1. Nyatakan nilai tempat dan nilai digit bagi digit yang bergaris pada setiap perpuluhan
berikut.
Nombor Nilai tempat Nilai digit
(a) 0.694
(b) 1.372
(c) 13.584
2. Nyatakan nilai perpuluhan yang lebih besar.

(a) 0.81, 0.29 (b) 6.314, 6.431 (c) 5.269, 5.293
3. Susun nombor-nombor berikut mengikut
(i) tertib menaik, (ii) tertib menurun.
(a) 3.54 3.58 3.57 3.51
(b) 0.165 0.036 0.047 0.192
4. Bundarkan setiap perpuluhan berikut kepada nombor bulat yang hampir.

(a) 8.645 (b) 134.379 (c) 2 748.52 (d) 49 327.489
5. Bundarkan setiap perpuluhan berikut kepada
(i) 1 tempat perpuluhan (ii) 2 tempat perpuluhan (iii) 3 tempat perpuluhan
bagi (a) 0.3517 (b) 4.8265 (c) 7.4029 (d) 16.3854
Bab 4 Perpuluhan 89
04 Math T1.indd 89 11/2/11 8:45:57 AM

4.3 Penambahan dan Penolakan Perpuluhan
4.3.1 Penambahan perpuluhan
Penambahan perpuluhan ialah proses mencari jumlah
Menambah perpuluhan.
dua perpuluhan atau lebih.
• Susun semua perpuluhan dalam bentuk lazim mengikut nilai tempat.

• Tambah digit-digit di setiap lajur mulai dari sebelah kanan.
8
Permudahkan setiap berikut.
(a) 32.38 + 37.941 (b) 12.367 + 265 + 7.849
(a) (b) Kumpul

Susun titik perpuluhan 1 1 1 1
semula.
dalam satu baris tegak. 12.367
1 1 1 265.0 Tukar 265 Untuk mencari hasil
+ 7.849 kepada tambah bagi Contoh
32.38
265.0 8(a), tekan
+ 37.941 285.216
3 2 · 3 8 + 3
70.321 12.367 + 265 + 7.849 7 · 9 4 1 =
32.38 + 37.941 = 285.216
= 70.321
Anda boleh menggunakan strategi penganggaran untuk menentukan sama ada penyelesaian
adalah munasabah atau tidak. Misalnya, dalam Contoh 8(a),
32.38 ≈ 32 Bundarkan kepada nombor

37.941 ≈ 38 bulat yang hampir.
Simbol ≈ bermakna
Maka, 32.38 + 37.941 ≈ 32 + 38 adalah berhampiran
dengan.
= 70 Anggaran
Jadi, penyelesaian bagi Contoh 8(a) adalah munasabah.
Cuba anggarkan penyelesaian bagi Contoh 8(b).
90 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 90 11/2/11 8:46:00 AM

Menyelesaikan
masalah melibatkan
Puan Aisah, Puan Lee dan Puan Saraswathy masing-masing penambahan
membeli 58.4 kg beras, 35.75 kg gula dan 48.5 kg tepung perpuluhan.
gandum untuk didermakan kepada mangsa banjir. Berapakah
jumlah jisim bagi ketiga-tiga jenis barang tersebut dalam
kilogram?
Memahami masalah
• Diberi: Jisim ketiga-tiga barang ialah 58.4 kg, 35.75 kg dan 48.5 kg.
• Cari jumlah jisim ketiga-tiga barang itu.
Merancang strategi
58.4 kg + 35.75 kg + 48.5 kg 2 1
= 142.65 kg 58.4
35.75
+ 48.5
142.65
Jadi, jumlah jisim ketiga-tiga barang itu ialah 142.65 kg.
Menyemak jawapan
Hitung semula.
48.5 + 35.75 + 58.4 = 142.65
4.3.3 Penolakan perpuluhan
Penolakan perpuluhan ialah proses mencari beza

antara dua perpuluhan. Menolak perpuluhan.
• Susun semua perpuluhan dalam bentuk lazim mengikut nilai tempat.

• Tolak digit-digit di setiap lajur mulai dari sebelah kanan.
Bab 4 Perpuluhan 91
04 Math T1.indd 91 11/2/11 8:46:03 AM

9
(a) 78.6 – 32.45 (b) 183.742 – 64 – 37.84
(a) Susun titik perpuluhan (b) 7 13 8 17

dalam satu baris tegak. 183.742 119.742
5 10
– 64.0 – 37.84
7 8 .60 Tambah sifar.
– 3 2 .45 119.742 81.902
4 6 .15 183.742 – 64 – 37.84 = 81.902
78.6 – 32.45 = 46.15
melibatkan penolakan
Sebuah bekas mengandungi 15.6 liter minyak kelapa. Azizi perpuluhan.
menuang keluar 7.35 liter minyak kelapa itu. Berapakah liter
minyak kelapa yang tinggal di dalam bekas itu?
Memahami masalah
• Diberi: Isi padu minyak kelapa di dalam bekas = 15.6 liter
Isi padu minyak kelapa yang dituang keluar = 7.35 liter
• Cari isi padu minyak kelapa yang tinggal.
Merancang strategi
Gunakan operasi tolak.
Melaksanakan strategi 5 10
15.6 l – 7.35 l = 8.25 l 15.60
– 7. 35
8.25
Jadi, 8.25 liter minyak kelapa masih tinggal di dalam bekas itu.
Menyemak jawapan
8.25 + 7.35 = 15.6
92 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 92 11/2/11 8:46:06 AM

4.3
1. Selesaikan
(a) 78 + 9.56 (b) 2.39 + 24.852
(c) 214.6 + 56.732 (d) 36.824 + 392 + 4.78
(e) 0.087 + 26.75 + 127.688 (f ) 608 + 0.927 + 4.582 + 48
2. Tinggi Menara Masjid Negara ialah 72.96 m. Tinggi Menara Berkembar Petronas
Malaysia pula ialah 378.94 m lebih daripada Menara Masjid Negara. Berapakah
tinggi Menara Berkembar Petronas Malaysia dalam meter?
3. Puan Sarjit Kaur membeli 2.5 kg ketam, 1.7 kg ikan dan 3.6 kg udang. Cari jumlah
jisim semua barang yang dibeli oleh beliau.
4. Elina mempunyai dua utas reben yang panjangnya ialah 0.725 m dan 1.18 m. Cari
jumlah panjang dua utas reben itu.
5. Permudahkan
(a) 63 – 47.9 (b) 52.73 – 27.168
(c) 34.2 – 14.53 – 9.107 (d) 96 – 35.8 – 17.192 – 8.64
(e) 173.24 – 59.7 – 1.675 – 19.51 (f ) 420 – 70.6 – 34.18 – 63.019
6. Jisim badan Samy ialah 43.7 kg. Jika Daud adalah 2.45 kg lebih ringan daripada
Samy, hitung jisim badan Daud dalam kilogram.
7. Azmi menamatkan perlumbaan lari 400 m dalam masa 67.2 saat. Ravi pula
mengambil masa 70.15 saat untuk menamatkan perlumbaan itu. Berapakah lebihan
masa yang diambil oleh Ravi?
8. Pada sukan tahunan sekolah, Jamil melompat setinggi 1.62 m manakala Yussof
melompat setinggi 1.75 m. Cari beza tinggi antara kedua-dua lompatan itu.
4.4 Pendaraban dan Pembahagian

Perpuluhan
4.4.1 Pendaraban perpuluhan Mendarab dua atau

lebih perpuluhan.
Pendaraban nombor bulat dengan perpuluhan ialah
proses mencari penambahan berulang perpuluhan
tersebut.
Anda telah tahu bahawa
Mendarab perpuluhan dengan suatu nombor adalah sama 3×2=2+2+2=6
seperti mendarab nombor bulat. Bilangan tempat perpuluhan Begitu juga,
(t.p.) bagi hasil darab adalah sama dengan jumlah bilangan 3 × 0.2 = 0.2 + 0.2 + 0.2
= 0.6
tempat perpuluhan bagi nombor-nombor yang didarab.
Bab 4 Perpuluhan 93
04 Math T1.indd 93 11/2/11 8:46:08 AM

10
Selesaikan
(a) 3.42 × 6 (b) 1.68 × 3.7
(c) 8.6 × 1.2 × 0.27
(a) 3.42 2 t.p. (b) 1.68 2 t.p. Untuk mencari hasil

× 6 × 3.7 1 t.p. darab bagi Contoh
2 0.52 10(b), tekan
2 t.p. 1176 168 × 7
1 · 6 8 × 3 ·
+ 5040 168 × 3
3.42 × 6 = 20.52
6 .216 3 t.p. 7 =
1.68 × 3.7 = 6.216
(c) 8.6 10.32 2 t.p.

× 1.2 × 0.27 2 t.p.
172 7224
+ 860 + 20640
1 0.32 2.7864 2 + 2 = 4 t.p.
8.6 × 1.2 × 0.27 = 2.7864
Pendaraban suatu perpuluhan dengan 10, 100 atau 1 000.

• Pindahkan titik perpuluhan 1, 2 atau 3 tempat perpuluhan ke kanan.
11
Darabkan 0.428 dengan
(a) 10 (b) 100 (c) 1 000
(a) 0.428 × 10 = 4.28 (b) 0.428 × 100 = 42.8 (c) 0.428 × 1 000 = 428

Pindahkan titik Pindahkan titik Pindahkan titik
perpuluhan 1 perpuluhan 2 perpuluhan 3
tempat perpuluhan tempat perpuluhan tempat perpuluhan
ke kanan. ke kanan. ke kanan.
94 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 94 11/2/11 8:46:11 AM

Pendaraban suatu perpuluhan dengan 0.1, 0.01 atau 0.001
• Pindahkan titik perpuluhan 1, 2 atau 3 tempat perpuluhan ke kiri.
12
Darab 429.6 dengan
(a) 0.1 (b) 0.01 (c) 0.001
(a) 429.6 × 0.1 = 42.96 (b) 429.6 × 0.01 = 4.296 (c) 429.6 × 0.001 = 0.4296

Pindahkan titik Pindahkan titik Pindahkan titik Letak satu
perpuluhan 1 perpuluhan 2 perpuluhan 3 sifar di nilai
tempat perpuluhan tempat perpuluhan tempat perpuluhan tempat sa.
ke kiri. ke kiri. ke kiri.
Aminah mengatakan
1. Darab 0.0438 dengan bahawa 0.579 × 0.01
(a) 10 (b) 100 (c) 1 000 ialah 57.9. Fatimah
pula mengatakan
2. Darab 7 129.6 dengan
jawapannya ialah
(a) 0.1 (b) 0.01 (c) 0.001 0.00579. Siapakah yang
betul?
yang melibatkan
Nordin membeli 7 bungkus kacang tanah. Jisim setiap
pendaraban
bungkus kacang tanah itu ialah 1.75 kg. Berapakah jumlah perpuluhan.
jisim kacang tanah itu dalam kilogram?
Memahami masalah
• Diberi: Jisim setiap bungkus kacang tanah = 1.75 kg
• Cari jumlah jisim 7 bungkus kacang tanah.
Merancang strategi
Bab 4 Perpuluhan 95
04 Math T1.indd 95 11/2/11 8:46:14 AM

Melaksanakan strategi 1.75
1.75 kg × 7 = 12.25 kg × 7
Jadi, jumlah jisim 7 bungkus kacang tanah itu ialah 12.25 kg. 12.25
Menyemak jawapan
1.75 × 7 = 12.25 Hitung semula dengan menggunakan kalkulator.
4.4.3 Pembahagian perpuluhan
0.5 liter
1500 ml
1250 ml
0.5 liter
1000 ml
750 ml
1.5 liter 500 ml
250 ml
0.5 liter
3 orang berkongsi sama rata 1.5 liter air. Setiap orang mendapat 0.5 liter air.
Jadi, kita menulis 1.5 liter ÷ 3 = 0.5 liter.
Pembahagian perpuluhan dengan nombor bulat ialah perkongsian sama rata.
(a) Membahagi perpuluhan dengan nombor bulat

• Tandakan titik perpuluhan pada tempat jawapan tepat di atas
titik perpuluhan nombor yang dibahagi.
• Bahagi seperti membahagi nombor bulat. Membahagi
perpuluhan dengan
13 nombor bulat.
Cari nilai bagi 4.29 ÷ 3
1.43 1 Tandakan titik

3 4.29 perpuluhan pada
–3 tempat jawapan.
1 2 .
– 1 2 Jadi, 4.29 ÷ 3 = 1.43
3 4.29
9 2 Bahagi seperti biasa.
– 9
0
96 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 96 11/2/11 8:46:17 AM

Pembahagian suatu perpuluhan dengan 10, 100 atau 1 000.
• Pindahkan titik perpuluhan 1, 2 atau 3 tempat perpuluhan ke kiri.
14
Bahagikan 27.4 dengan
(a) 10 (b) 100 (c) 1 000
(a) 27.4 ÷ 10 = 2.74 (b) 27.4 ÷ 100 = 0.274 (c) 27.4 ÷ 1 000 = 0.0274

Pindahkan titik Pindahkan titik Pindahkan titik
perpuluhan 1 perpuluhan 2 perpuluhan 3
tempat perpuluhan tempat perpuluhan tempat perpuluhan
ke kiri. ke kiri. ke kiri.
ahagi 367.5 dengan

B Apakah nombor yang
(a) 10 (b) 100 (c) 1 000 tertinggal di dalam
setiap kotak berikut?
(a) ÷ 100 = 0.304
(b) 1.78 ÷ = 0.00178
(b) Membahagi perpuluhan dengan perpuluhan
• Darabkan kedua-dua nombor yang dibahagi dan pembahagi
dengan suatu kuasa 10 (iaitu 10, 100, 1 000, …) supaya
pembahagi menjadi nombor bulat.
Membahagi perpuluhan
• Bahagi seperti biasa. dengan perpuluhan.
15
Selesaikan 1.528 ÷ 0.04
1.528 ÷ 0.04 = 1.528

0.04
1.528 → 152.8
= 1.528 × 100
0.04 × 100 0.04 → 4
= 152.8
4
= 38.2
Bab 4 Perpuluhan 97
04 Math T1.indd 97 11/2/11 8:46:20 AM

Pembahagian suatu perpuluhan dengan 0.1, 0.01 atau 0.001
• Pindahkan titik perpuluhan 1, 2 atau 3 tempat perpuluhan ke kanan.
16
Bahagikan 0.367 dengan
(a) 0.1 (b) 0.01 (c) 0.001
(a) 0.367 ÷ 0.1 = 3.67 (b) 0.367 ÷ 0.01 = 36.7 (c) 0.367 ÷ 0.001 = 367

ahagi 0.782 dengan

B
(a) 0.1 (b) 0.01 (c) 0.001
(c) Membahagi perpuluhan dengan pecahan

• Tukarkan operasi bahagi (÷) kepada operasi darab (×) dan
terbalikkan pecahan itu.
• Darab dan bahagi seperti biasa. Membahagi perpuluhan
dengan pecahan.
17
Selesaikan 1.38 ÷ 5
7
Tukar ÷ kepada ×
1.38 ÷ 5 = 1.38 × 7
7 5 dan 5 kepada 7 . 4 ÷ 1 = 4 × 3
= 9.66
7 5 3 1

5 = 12
= 1.932
Haris mempunyai 15.4 kg gula. Dia membahagikan gula

itu kepada 8 bungkusan yang sama jisim. Berapakah jisim Menyelesaikan
setiap bungkus gula itu? masalah melibatkan
pembahagian
perpuluhan.
Memahami masalah
• Diberi: Jisim gula = 15.4 kg
Gula itu dibahagikan kepada 8 bungkusan yang sama jisim.
• Cari jisim setiap bungkus gula.
98 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 98 11/2/11 8:46:23 AM

Merancang strategi
Gunakan operasi bahagi.
15.4 kg ÷ 8 = 1.925 kg 1.925
8 15.400
–8
7 4 Gunakan kalkulator
untuk menyemak
– 7 2 jawapan.
20
– 16
40
– 40
0
Jadi, jisim setiap bungkus gula itu ialah 1.925 kg.
Menyemak jawapan
1.925 × 8 = 15.4
4.4
1. Selesaikan
(a) 6.37 × 14 (b) 0.98 × 2.6
(c) 3.2 × 6 × 0.48 (d) 13.7 × 0.9 × 1.2
(e) 1.6 × 0.4 × 8 × 3.7 (f ) 7 × 3.26 × 0.3 × 9
2. Harga sekilogram sotong ialah RM8.75. Jika Puan Hasnah membeli 2.6 kg sotong,
berapakah jumlah bayarannya?
3. Setiap kilogram minyak masak mengandungi 0.85 g vitamin E semula jadi.
Berapakah jisim vitamin E semula jadi yang terkandung di dalam 1.24 kg minyak
masak itu?
4. Selesaikan
(a) 0.9 ÷ 3 (b) 4.123 ÷ 7 (c) 36.84 ÷ 12 (d) 1.392 ÷ 24
5. Hitung
(a) 1.42 ÷ 0.5 (b) 6.93 ÷ 0.15 (c) 2.364 ÷ 0.12 (d) 1.376 ÷ 1.6
6. Selesaikan
(a) 0.52 ÷ 1 (b) 1.628 ÷ 4 (c) 1.74 ÷ 3 (d) 18.6 ÷ 5
4 5 8 12
Bab 4 Perpuluhan 99
04 Math T1.indd 99 11/2/11 8:46:25 AM

7. 118.5 kg cili api diedarkan sama rata kepada enam buah gerai sayur. Berapakah
kilogram cili api yang diterima oleh setiap gerai sayur?
8. Semua murid dan guru di sebuah sekolah menderma sebanyak RM2 786.50 kepada
lima orang murid miskin. Jika wang itu dibahagikan sama rata, berapa wang yang
diterima oleh setiap orang murid miskin?
9. Sepasang kasut dijual dengan harga RM24.90. Berapakah pasang kasut serupa yang
dapat dibeli oleh Rahman dengan RM149.40?
4.5 Gabungan Operasi Penambahan, Penolakan,

Pendaraban dan Pembahagian Perpuluhan
4.5.1 Melakukan pengiraan melibatkan

gabungan operasi
Melakukan pengiraan
• Sentiasa selesaikan pengiraan dalam tanda kurung dahulu. melibatkan gabungan
• Kemudian, selesaikan pendaraban atau pembahagian dari operasi penambahan,
kiri ke kanan. penolakan, pendaraban
• Akhirnya, selesaikan penambahan atau penolakan dari kiri dan pembahagian
perpuluhan, termasuk
ke kanan.
penggunaan tanda
kurung.
18
Selesaikan
(a) 8.43 + 4.6 – 7.9 (b) 6.8 ÷ 4 × 1.6
(c) 3.94 + 1.2 ÷ 3 (d) 11.3 – 0.82 ÷ (1.7 – 0.9) Tertib operasi:
4
( )
↓
(a) 8.43 + 4.6 – 7.9 (b) 6.8 ÷ 4 × 1.6 × atau ÷
↓
= 13.03 – 7.9 = 1.7 × 1.6 + atau –
= 5.13 = 2.72
(c) 3.94 + 1.2 ÷ 3 (d) 11.3 – 0.82 ÷ (1.7 – 0.9)

4
= 11.3 – 0.82 ÷ 0.8
Bagi Contoh 18(a), tekan
= 3.94 + 1.2 × 4 = 11.3 – 8.2 ÷ 8
3 8 • 4 3 + 4 •
= 3.94 + 1.6 = 11.3 – 1.025 6 – 7 • 9 =

= 5.54 = 10.275
100 Bab 4 Perpuluhan
04 Math T1.indd 100 11/2/11 8:46:28 AM

melibatkan gabungan
Harga sekilogram udang ialah RM14.65 manakala harga operasi penambahan,
sekilogram ikan ialah RM6.45 kurang daripada harga penolakan, pendaraban
sekilogram udang. Puan Khatijah membeli 4 kg ikan dan dan pembahagian
sekilogram udang. Jika Puan Khatijah membayar RM50, perpuluhan, termasuk
berapakah wang yang dipulangkan kepadanya? penggunaan tanda
kurung.
Memahami masalah
• Diberi: Harga sekilogram udang = RM14.65
Harga sekilogram ikan adalah RM6.45 kurang daripada harga udang itu.
Jisim ikan yang dibeli = 4 kg
Jisim udang yang dibeli = 1 kg
Puan Khatijah membayar RM50.
• Cari jumlah wang yang dipulangkan kepada Puan Khatijah.
Merancang strategi
• Cari harga sekilogram ikan.
• Gunakan operasi tolak dan darab.
RM50 – RM14.65 – (RM14.65 – RM6.45) × 4
= RM50 – RM14.65 – RM8.20 × 4
= RM50 – RM14.65 – RM32.80
= RM2.55
Jadi, sebanyak RM2.55 dipulangkan kepada Puan Khatijah.
Menyemak jawapan
RM14.65 – RM6.45 = RM8.20
RM2.55 + RM8.20 × 4 + RM14.65 = RM50
4.5
1. Selesaikan
(a) 5.6 + 7.8 – 2.48 (b) 0.18 + 4.07 – 2.7
(c) 8.3 + 3.016 – 5.89 (d) 9.4 – 4.8 + 0.6
(e) 7.06 – 1.8 + 6.532 (f ) 8.35 – 7.9 + 3.28
Bab 4 Perpuluhan 101
04 Math T1.indd 101 11/2/11 8:46:31 AM

2. Selesaikan
(a) 0.7 × 3.6 ÷ 4 (b) 8.12 × 1.64 ÷ 0.8
(c) 7.14 × 6 ÷ 0.09 (d) 108 ÷ 0.25 × 3.9
(e) 7.56 ÷ 0.24 × 1.25 (f ) 200.1 ÷ 1.16 × 2.03
3. Selesaikan
(a) 3.8 + 0.39 × 0.6 (b) 21.7 – 0.108 ÷ 2
5
(c) 5.58 ÷ 0.8 – 3.497 (d) 3.04 × 6.9 – 18.14
(e) 7.26 – 0.816 × 7 (f ) 11.27 × 2 + 136.296
4 5
4. Selesaikan
(a) (49 – 17.6) ÷ 1.6 (b) 1.8 + 7.8 ÷ (0.15 × 40)
(c) 3 × (3.26 – 1.596) ÷ 0.8 (d) 39.4 + 1 × (0.17 × 3.6)
8 3
(e) 38 ÷ (1.7 – 0.18) – 19.027 (f ) (8 – 0.156) × (2.16 + 1.34)
5. Kalai membeli senaskhah majalah sukan berharga RM4.65 dan 8 batang pen berharga
RM0.85 sebatang. Berapakah jumlah wang yang perlu dibayar oleh Kalai?
6. Panjang sebatang paku ialah 2.15 cm. Sebatang skru adalah 0.43 cm lebih pendek
daripada paku itu. Cari jumlah panjang, dalam cm, bagi 24 batang paku dan sebatang
skru.
7. Zainal membeli sehelai kemeja-T dan 4 meter kain merah dengan harga RM41.60.
Harga kemeja-T itu ialah RM9.80. Berapakah harga bagi 2.4 meter kain merah?
Siapakah yang terkenal sebagai Bapa Perpuluhan’? Untuk mendapatkan jawapannya,

tentukan nombor yang diwakili oleh setiap huruf abjad yang berikut. Kemudian,
isikan huruf-huruf itu ke dalam petak-petak kosong yang bersesuaian dengan jawapan
masing-masing.
÷ 10 ×3 + 1.8 – 0.368 × 100 ÷ 0.04
Mula 2.4 K L H A S I Tamat
Jawapan:
2.152 0.72 0.24 2.152 215.2 2.52 5 380
–
04 Math T1.indd 102 11/2/11 8:46:34 AM

Perpuluhan
• Nombor yang mewakili pecahan dengan penyebut 10, 100, 1 000 dan seterusnya.
Misalnya, 7 = 0.7, 7 = 0.07, 7 = 0.007
10 100 1 000
• Nilai setiap digit bergantung sa persepuluh perseratus perseribu
pada nilai tempatnya. 3 • 1 8 5
Nilai bagi 8 ialah 0.08
Penambahan Pendaraban Pembahagian

Proses mencari • Pendaraban nombor bulat • Pembahagian
jumlah dua dengan perpuluhan ialah perpuluhan dengan
perpuluhan atau proses mencari penambahan nombor bulat ialah
lebih. Misalnya, berulang perpuluhan itu. perkongsian sama
1.7 + 0.8 Misalnya, rata.
= 2.5 3 × 0.4 = 0.4 + 0.4 + 0.4 Misalnya,
= 1.2 4.2 ÷ 6 = 0.7
• Bilangan tempat perpuluhan 0.7
Penolakan bagi hasil darab adalah 6 4.2
Proses mencari sama dengan jumlah – 00
beza antara dua bilangan tempat perpuluhan 4.2
perpuluhan. bagi nombor-nombor yang – 4 2
Misalnya, didarab. Misalnya, 0

× 1.37
3.24 – 0.16 0.2 = 0.274

= 3.08 1 tempat 2 tempat 3 tempat
perpuluhan perpuluhan perpuluhan
Gabungan operasi
• Lakukan operasi dalam tanda kurung dahulu, diikuti dengan pendaraban atau
pembahagian, kemudian penambahan atau penolakan, dari kiri ke kanan.
( ) × atau ÷ + atau –
Bab 4 Perpuluhan 103
04 Math T1.indd 103 11/2/11 8:46:39 AM

1. 0.08 7.80 6.708 9.180 4. Barang Jisim seunit Bilangan
I II III IV Sardin 0.345 kg 4 tin
Kad yang mempunyai nilai digit 8 Ikan 2.35 kg 2 ekor
yang sama ialah Gula 1.5 kg 3 bungkus
A I dan III C II dan III
B I dan IV D II dan IV Jadual di atas menunjukkan jisim
tiga jenis barang yang dibeli oleh
2. 13 17 ditulis dalam bentuk Puan Hasnah. Hitung jumlah jisim,
1 000
perpuluhan ialah dalam kg, kesemua barang itu.
A 13.17 C 13.0017 A 8.28
B 13.017 D 13.00017 B 9.74
C 10.58
3. D 12.45
0.207 P 0.211 0.212
Rajah di atas menunjukkan satu garis 5. 10(17.02 – 0.022) =
lurus. Nilai P ialah A 169.89
B 169.98
A 21 C 21
100 1 000 C 1 699.89
B 209 D 209 D 1 699.98
100 1 000
1. Selesaikan 3. Harga sekilogram tembikai ialah

(a) 27 – 3 × 3.2 RM2.25. Puan Kasturi membeli dua
4 biji tembikai yang masing-masing
(b) 1 – 0.035 berjisim 2.8 kg dan 2.16 kg. Hitung
0.07 baki wang Puan Kasturi jika dia
(c) 4 2 + 0.29 × 8 membayar dengan sekeping wang
5 kertas RM100.
(d) 13 + 1 1 2 ÷ 0.04
4 4. Di dalam sebuah kotak ada sebiji
(e) 7.6 – 4 × 0.013 durian dan lima botol jus epal. Jisim
durian itu ialah 1.74 kg dan jisim
2. Hitung nilai bagi (7 – 3.8) × 3 sebotol jus epal ialah 0.325 kg.
8
dan ungkapkan jawapan dalam Berapakah jisim semua benda di
dalam kotak itu?
bentuk perpuluhan.
04 Math T1.indd 104 11/2/11 8:46:41 AM

Penggunaan gula yang berlebihan boleh menyebabkan kegemukan atau
obesiti. Obesiti meningkatkan risiko penyakit kronik seperti diabetes,
penyakit jantung dan strok. Kajian yang dijalankan oleh Kementerian
Kesihatan menunjukkan bahawa bilangan pengidap diabetes dalam
kalangan penduduk yang berumur 30 tahun ke atas telah meningkat
daripada 14.9% pada tahun 2006 kepada 20.0% pada tahun 2008.
Apakah maksud 14.9% dan 20.0% dalam petikan di atas?
• Peratusan
• Kenaikan
• Penurunan
• Keuntungan
• Kerugian
• Diskaun
• Komisen
• Dividen
• Faedah mudah
5.1 Memahami konsep peratusan dan hubungan antara peratusan dengan pecahan atau
perpuluhan.
5.2 Melakukan pengiraan dan menyelesaikan masalah melibatkan peratusan.
Bab 5 Peratusan 105
05 Math T1.indd 105 11/2/11 8:47:35 AM

5.1 Peratusan
5.1.1 Maksud peratusan
Menyatakan peratusan
sebagai bilangan
1 bahagian daripada
Tujuan: Meneroka peratusan setiap 100 bahagian.
1. Tulis pecahan bahagian berlorek dalam setiap petak ratus di bawah.

2. Kemudian, nyatakan setiap pecahan itu sebagai perpuluhan.
(a) (b)
Dalam rajah (a), 50 daripada 100 petak telah dilorekkan.

Pecahan yang diwakili oleh bahagian berlorek dalam rajah
Peratus berasal
(a) ialah 50 . 50 bermaksud 50 daripada 100. 50 dikenali daripada perkataan
100 100 100 Latin per centum’ yang
sebagai 50 peratus dan boleh ditulis sebagai 50%. bermaksud per seratus’.
Simbol bagi
Peratusan ialah pecahan dengan penyebut 100. peratus ialah %.
Pecahan 50 adalah setara dengan 50%, iaitu 50 = 50%.

100 100
1. Tulis 29 dan 73 sebagai peratusan. Simbol % berasal

100 100
daripada perkataan Itali
P Cento.
2. Tulis 3% dan 115% sebagai pecahan dengan penyebut Pada mulanya, simbol
100. ini ditulis sebagai 100,
kemudian 1oo dan o o.
Cuba Latihan 5.1: Soalan 1, 2 Akhirnya pada abad
ke-17 ditulis sebagai 0/0
atau %.
106 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 106 11/2/11 8:47:39 AM

5.1.2 Menukar pecahan dan perpuluhan kepada
peratusan dan sebaliknya
Menukar suatu pecahan atau perpuluhan kepada peratusan. Menukarkan pecahan
• Tulis pecahan atau perpuluhan sebagai pecahan dengan dan perpuluhan
penyebut 100. kepada peratusan dan
atau begitu juga sebaliknya.
• Darabkan dengan 100%.
1
Tukarkan kepada peratusan.
(a) 13 (b) 1 4 (c) 0.95
20 5
Bagi Contoh 1(a), tekan

(a) 13 = 13 × 5 13 = 13 × 1
1 3 ÷ 2 0 %
20 20 × 5 20 20
= 65 Tukar kepada = 13 × 100
100 pecahan 20 100
= 65% dengan 5
= 13 × 100%
penyebut 100. 20 1
= 65%
Tukar 20
(b) 1 4 = 9 kepada 1 4 = 9 × 100%
5 5 pecahan 5 51
= 9 × 20 tak wajar = 180% 3 daripada murid lelaki
5 × 20 dahulu. 5
dan 5 daripada murid
= 180 8
100 perempuan skor gred A
= 180% dalam suatu ujian Sains.
Siapakah mempunyai
(c) 0.95 = 95 0.95 = 0.95 × 100% peratusan gred A yang
100 lebih tinggi?
= 95% = 95%
Menukar suatu peratusan kepada pecahan

• Tulis peratusan itu sebagai pecahan dengan penyebut 100.
• Permudahkan pecahan itu.
2
Tukarkan setiap peratusan berikut kepada pecahan dalam
sebutan terendah.
(a) 35% (b) 120%
Bab 5 Peratusan 107
05 Math T1.indd 107 11/2/11 8:47:42 AM

7 6
(a) 35% = 35 (b) 120% = 120
100 20 100 5
= 7 = 6 Sebutan terendah
20 5
= 11 Nombor bercampur
5
Menukar suatu peratusan kepada perpuluhan

• Tulis peratusan itu sebagai pecahan dengan penyebut Membahagi suatu
100. nombor dengan
• Tukar pecahan itu kepada perpuluhan. 100 sama dengan
menggerakkan titik
3 perpuluhan dua
Tukarkan setiap peratusan berikut kepada perpuluhan. tempat ke kiri.
(a) 9% (b) 67.5% 9 = 9 ÷ 100 = 0.09
100
67.5 = 67.5 ÷ 100
100
(a) 9% = 9 (b) 67.5% = 67.5 = 0.675
100 100
= 0.09 = 0.675
5.1
1. Tulis setiap pecahan berikut sebagai peratusan.
(a) 7 (b) 31 (c) 95
100 100 100
2. Tulis setiap peratusan berikut sebagai pecahan dengan penyebut 100.
(a) 11% (b) 59% (c) 86%
3. Tukarkan setiap berikut kepada peratusan.
(a) 1 (b) 17 (c) 22
5 20 25
(d) 0.04 (e) 0.199 (f ) 0.39
4. Tukarkan setiap peratusan berikut kepada pecahan dalam sebutan terendah.
(a) 2% (b) 16% (c) 32%
(d) 74% (e) 98% (f ) 140%
5. Tukarkan setiap peratusan berikut kepada perpuluhan.
(a) 5% (b) 12% (c) 36%
(d) 0.4% (e) 90.5% (f ) 134%
108 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 108 11/2/11 8:47:44 AM

5.2 Pengiraan dan Masalah yang Melibatkan Peratusan
5.2.1 Mencari suatu nilai apabila diberi peratusan
nilai tersebut dan nilai keseluruhan
Mencari suatu
nilai apabila diberi
25% daripada 52 peratusan nilai
Bagaimana 251 13 tersebut dan nilai
menghitung = × 52 keseluruhan.
1004
25% 1
daripada 52? = 13
Tukar peratusan
kepada pecahan dan
darab dengan nilai
keseluruhan.
4
Hitung nilai setiap berikut.
(a) 20% daripada 60 kg • Apakah nilai
(b) 30.5% daripada RM400 0% dan 100%
daripada suatu
nombor?
1 12 • Berikan contoh-
(a) 20% daripada 60 kg = 20 × 60 kg contoh yang
100 5
1 menggunakan 0%
= 12 kg dan 100%.
4
(b) 30.5% daripada RM400 = 30.5 × RM400
100 1
= RM122
5.2.2 Mencari peratusan apabila diberi nilai

tersebut dan nilai keseluruhan
Zamri ialah seorang murid yang
Mencari peratusan
berjimat cermat. Ibunya memberi suatu nilai apabila
RM2 kepada Zamri sehari. Dia diberi nilai tersebut
menyimpan 80 sen sehari. dan nilai keseluruhan.
Bab 5 Peratusan 109
05 Math T1.indd 109 11/2/11 8:47:48 AM

Peratusan wang yang disimpan oleh Zamri setiap hari boleh
dihitung seperti berikut:
Tukar RM2 kepada
80 sen daripada RM2 = 80 sen daripada 200 sen 200 sen supaya
Unit
40 1 unit adalah sama.
= 80 × 100% pengangka
200 2 Tulis 80 sen daripada 200 sen dan
1
= 40% sebagai pecahan. Kemudian, penyebut
darabkan dengan 100%. mesti
sama.
5
Ungkapkan setiap berikut dalam bentuk peratusan.
(a) 36 daripada 45
(b) 15 saat daripada 1 minit
4 20
(a) 36 daripada 45 = 36 × 100%
45 5 1
= 80%
1 25
(b) 15 saat daripada 1 minit = 15 × 100% 1 minit = 60 saat
60 4 1
= 25%
5.2.3 Mencari nilai keseluruhan apabila

diberi nilai sebahagian dan peratusan
bahagiannya
Mencari nilai
Suatu larian amal diadakan untuk mengutip wang bagi tabung keseluruhan apabila
diberi nilai sebahagian
anak-anak yatim. Seramai 140 orang, atau 35% daripada
dan peratusan
peserta itu ialah perempuan. bahagiannya.
Jumlah peserta yang mengambil bahagian dalam larian
amal itu boleh dihitung seperti berikut: 1% → 4
35% daripada jumlah peserta = 140 orang 35% → 140
1% daripada jumlah peserta = 140

35
=4
Jadi, 100% daripada jumlah peserta itu

= 100 × 4 orang 100% → 400
= 400 orang
110 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 110 11/2/11 8:47:51 AM

6
12% daripada suatu nombor ialah 15. Apakah nilai keseluruhan nombor itu?
12% daripada nombor itu = 15 12% daripada suatu nombor = 15

12 × nombor itu = 15
1% daripada nombor itu = 15 100
12 5 25
25 5 Maka, nombor itu = 15 × 100
Jadi, 100% daripada nombor itu = 100 × 15
12 4
12 4 1 = 125
1
= 125
5.2.4 Mencari peratusan bagi suatu kenaikan

atau penurunan
Kenaikan = Nilai baru – Nilai asal Mencari peratusan

Penurunan = Nilai asal – Nilai baru bagi suatu kenaikan
Peratusan kenaikan atau penurunan atau penurunan.
= Kenaikan atau penurunan × 100%

Nilai asal
7
(a) Nilai saham syarikat K ialah RM5 pada tahun 2009. Pada
tahun 2010, nilai sahamnya naik kepada RM8. Hitung
peratusan kenaikan nilai saham itu.
(b) Suhu pada waktu petang di Cameron Highlands pada suatu
hari tertentu ialah 25°C. Suhu pada malam itu ialah 20°C.
Hitung peratusan penurunan suhu pada hari itu.
(a) Kenaikan = RM8 – RM5 = RM3

20
Peratusan kenaikan = RM3 × 100% = 60%
RM5 1
(b) Penurunan = 25°C – 20°C = 5°C

1
20
Peratusan penurunan = 5°C × 100% = 20%
25°C
5 1
Bab 5 Peratusan 111
05 Math T1.indd 111 11/2/11 8:47:54 AM

5.2.5 Masalah melibatkan peratusan
Peratusan digunakan secara meluas dalam penghitungan
keuntungan, kerugian, diskaun, komisen, dividen dan
faedah mudah.
melibatkan peratusan.
(i) Keuntungan dan kerugian

Keuntungan = Harga jualan – Harga kos
Kerugian = Harga kos – Harga jualan
Keuntungan atau kerugian × 100%
Peratusan keuntungan atau kerugian =
Harga kos
8
(a) Kos sebuah kamera ialah RM450. Jika kamera itu dijual
dengan harga RM540, hitung peratusan keuntungan
yang diperoleh.
(b) Zamri membeli sebuah basikal dengan harga RM200.
Selepas empat bulan, basikal itu dijual dengan harga Jangan melakukan
RM140. Hitung peratusan kerugian yang dialaminya. kesalahan yang
berikut:
Peratusan keuntungan
(a) Keuntungan = RM540 – RM450
= RM90 Harga jualan – Harga kos
= RM90 × 100%
RM540 7
Peratusan kerugian
= RM60 × 100%
7
1 20
Peratusan keuntungan = RM90 × 100% RM140
RM450 5
1
= 20%
(b) Kerugian = RM200 – RM140 Harga kos – Harga jualan
= RM60
30 1
Peratusan kerugian = RM60 × 100%
RM200 2
1
= 30%
(ii) Diskaun
Diskaun ialah potongan daripada harga atau nilai penuh
sesuatu barang atau perkhidmatan.
Diskaun = Peratusan diskaun × Harga asal
112 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 112 11/2/11 8:47:59 AM

9
Dalam suatu jualan murah, sehelai baju batik yang berharga RM80 diberi diskaun 15%.
Berapakah harga jualan baju batik itu?
Diskaun yang diberikan = 15% daripada RM80 Harga jualan selepas diskaun
3
= (100 – 15)% daripada RM80
= 15 × RM80
4

100 17 4
20 1 = 85 × RM80
= RM12 100 20
1
Jadi, harga jualan baju itu = RM80 – RM12 = RM68

= RM68
10
Sepasang kasut berharga RM64 dijual dengan harga
RM54.40. Berapakah peratusan diskaun yang diberikan?
Peratusan diskaun
Diskaun = RM64 – RM54.40 Harga asal – Harga jualan = Diskaun × 100%
Harga asal
= RM9.60
0.15
Peratusan diskaun = RM9.60 × 100%

1
RM64
= 15%
(iii) Komisen
Komisen ialah wang yang dibayar kepada seseorang ejen ke
atas jualan sesuatu barang.
Encik Zamri menerima
Komisen = Peratusan komisen × Harga jualan komisen sebanyak 5%
daripada harga jualan
sebuah televisyen. Jika
11 wang yang diterima
Seorang ejen penjual kereta menerima komisen sebanyak ialah RM150, berapa
8% daripada harga jualan sebuah kereta. Jika harga jualan harga jualan televisyen
itu?
kereta itu ialah RM60 000, berapakah wang komisen yang
diterima oleh ejen itu?
Komisen yang diterima = 8% daripada RM60 000

600
= 8 × RM60 000
100 1
= RM4 800
Bab 5 Peratusan 113
05 Math T1.indd 113 11/2/11 8:48:01 AM

(iv) Dividen
Dividen ialah pembahagian keuntungan sebuah syarikat kepada pelabur atau pemegang
sahamnya.
Dividen = Peratusan dividen × Jumlah wang yang dilabur (saham)
12
Puan Maimunah melabur RM8 000 dalam sebuah syarikat.
Jika syarikat itu memberi dividen sebanyak 4% setahun, Encik Hassan melabur
berapakah wang dividen yang diterima oleh Puan Maimunah RM20 000 dalam
selepas tempoh satu tahun? sebuah syarikat dan
menerima dividen
sebanyak RM700
Dividen yang diterima = 4% daripada RM8 000 setahun. Berapakah
80 peratusan dividen
= 4 × RM8 000 setahun yang diberikan
1001
oleh syarikat itu?
= RM320
(v) Faedah mudah

Faedah mudah ialah tambahan wang yang diterima atas simpanan dalam bank atau
dibayar atas pinjaman dari bank.
Faedah mudah = Jumlah wang simpanan (pinjaman) × Peratusan faedah mudah

× Tempoh simpanan (pinjaman)
Rohanizam menyimpan RM4 000 dalam Bank Q dengan

faedah mudah 2% setahun. Berapakah jumlah wang Bukan sahaja bank,
institusi kewangan
Rohanizam dalam Bank Q selepas tempoh setahun?
yang lain juga
mengenakan faedah
Memahami masalah mudah ke atas
pinjaman.
• Diberi: Jumlah wang yang disimpan = RM4 000
Faedah mudah = 2% setahun
Tempoh = 1 tahun
• Dikehendaki mencari jumlah wang dalam bank selepas tempoh setahun.
Merancang strategi
• Cari faedah mudah yang diterima selepas setahun
• Tambah kepada nilai wang asal
114 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 114 11/2/11 8:48:04 AM

= RM4 080
Faedah mudah diterima
= Jumlah wang simpanan × Peratusan faedah mudah Puan Ummie
× Tempoh simpanan menyimpan RM36 000
40
dalam sebuah syarikat
= RM4 000 × 2 × 1
= —–
2% 2 kewangan dengan
100 1 100
faedah mudah 4%
= RM80 setahun. Berapakah
Jumlah wang selepas setahun = RM4 000 + RM80 jumlah wang faedah
= RM4 080 mudah yang diterima
oleh Puan Ummie
Menyemak jawapan dalam masa 8 bulan?
RM80 2 × 100%
1
= 2%
RM4 000 40
1
5.2
1. Hitung
(a) 20% daripada 85 (b) 15% daripada 60
(c) 5% daripada 420 sen (d) 32.5% daripada 800 cm
2. Ungkapkan dalam bentuk peratusan.
(a) 4 daripada 5 (b) 39 daripada 300
(c) 25 sen daripada RM2 (d) 40 mm daripada 36 cm
3. (a) 8% daripada suatu nombor ialah 24. Apakah nilai keseluruhan nombor itu?
(b) 60 ialah 12% daripada suatu nombor. Apakah nilai keseluruhan nombor itu?
(c) 36 orang murid daripada kelas 1 Arif memperoleh gred A dalam suatu ujian
Matematik. Jika bilangan itu adalah 75% daripada jumlah murid di dalam kelas
itu, berapakah jumlah murid di dalam kelas itu?
(d) Suzana membelanjakan 15% daripada wang simpanannya, iaitu RM51 untuk
membeli buku-buku cerita. Berapakah jumlah wang simpanan Suzana pada
asalnya?
4. Selesaikan
(a) Nilai asal = 25 (b) Nilai asal = 60
Naik kepada nilai 30 Turun kepada nilai 45
Cari peratusan kenaikan. Cari peratusan penurunan.
(c) Suhu awal suatu larutan di dalam sebuah bikar ialah 28oC. Apabila dipanaskan,
suhu larutan itu naik kepada 40.6oC. Berapakah peratusan kenaikan suhu larutan
itu?
(d) Harga sebuah kamera ialah RM850. Selepas lima bulan, harga kamera itu turun
kepada RM697. Berapakah peratusan penurunan harga kamera itu?
Bab 5 Peratusan 115
05 Math T1.indd 115 11/2/11 8:48:06 AM

5. Gaji Encik Gopal telah dinaikkan sebanyak 12% dan gajinya yang terkini ialah
RM2 016. Berapakah gaji asalnya?
6. Hitung peratusan keuntungan atau kerugian bagi setiap barang yang berikut.
(a) (b)
Kos = RM72 Kos = RM125

Harga jualan = RM90 Harga jualan = RM110

7. Encik Tan membeli sehelai seluar dengan harga RM56 dalam suatu jualan murah
sempena Hari Kemerdekaan. Jika harga asal seluar itu ialah RM70, berapakah
peratusan diskaun yang ditawarkan?
8. Sebuah televisyen yang berharga RM2 800 diberi diskaun sebanyak 12.5%.
(a) Berapakah wang yang dapat dijimat daripada pembelian televisyen itu?
(b) Berapakah harga jualan televisyen itu selepas diskaun?
9. Vijaya memperoleh komisen sebanyak 5% daripada jualan sebuah telefon bimbit
yang berharga RM2 500. Dia membelanja RM60 untuk membeli hadiah hari jadi
untuk adiknya. Cari baki wang komisen yang masih ada pada Vijaya.
10. Encik Tarmizi melabur sebanyak RM20 000 di Syarikat Maju yang memberi dividen
4% setahun. Encik Ishak pula melabur sebanyak RM35 000 di Syarikat Jaya yang
memberi dividen 2.5% setahun. Cari beza antara wang dividen yang diterima oleh
Encik Tarmizi dengan Encik Ishak selepas tempoh setahun.
11. Bank Amanah memberi faedah mudah sebanyak 2.5% setahun. Encik Hassan
menyimpan wang sebanyak RM9 600 di bank itu.
(a) Berapakah wang faedah mudah yang diterima oleh Encik Hassan selepas
setahun?
(b) Jika wang itu bersama dengan wang faedah mudah yang diterima disimpan di
bank itu selama satu tahun lagi, berapakah wang faedah mudah yang diterima
pada tahun yang berikutnya?
12. Dalam suatu jualan murah, Cik Suhanawati membeli sehelai baju dengan harga
RM170. Jika diskaun yang diberikan ialah 15%, berapakah harga jualan asal baju
itu?
116 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 116 11/2/11 8:48:09 AM

Suatu kajian Kementerian Kesihatan mendapati pengambilan gula rakyat negara kita
adalah kira-kira 125 gram sehari atau 875 gram seminggu; lebih dua kali ganda
daripada had yang disarankan, iaitu hanya 50 gram atau tidak melebihi 10 camca
teh.
Suatu kempen kurangkan gula telah dilancarkan untuk menggalakkan rakyat
negara kita supaya mengurangkan pengambilan gula dan mengamalkan cara hidup
sihat.
1. Kumpulkan label pemakanan pada pelbagai jenis makanan seperti roti, minuman
tin, jus oren, jem buah-buahan dan sebagainya.
2. Catat dan hitungkan peratusan kandungan gula dalam setiap jenis makanan itu
dalam bentuk jadual.
3. Banding peratusan kandungan gula yang diambil. Apakah makanan yang
mempunyai peratusan kandungan gula yang paling tinggi?
Jem
Makanan Roti Minuman tin
buah-buahan
Peratusan kandungan
gula
Bab 5 Peratusan 117
05 Math T1.indd 117 11/2/11 8:48:12 AM

Peratusan
Maksud peratusan Hubungan antara peratusan,

Peratusan ialah pecahan dengan pecahan dan perpuluhan
penyebut 100. • Pecahan atau × 100 Peratusan
5% = 5 perpuluhan
100
100% daripada 8 = 8 Pecahan atau
• Peratusan ÷ 100
0% daripada 100 = 0 perpuluhan
Penggunaan peratusan Pengiraan yang melibatkan

peratusan
• Keuntungan = Harga jualan – Harga kos
• Kerugian = Harga kos – Harga jualan • Peratusan kenaikan atau
• Peratusan keuntungan atau kerugian penurunan
Keuntungan atau kerugian Kenaikan atau
= × 100%
Harga kos penurunan
= × 100%
• Diskaun = Peratusan diskaun × Harga asal Nilai asal
• Komisen = Peratusan komisen • Nilai akhir kenaikan
× Harga jualan = (100% + Peratusan kenaikan)
• Dividen = Peratusan dividen × Jumlah × Nilai asal
wang yang dilabur (saham)
• Nilai akhir penurunan
• Faedah mudah = (100% – Peratusan penurunan)
= Jumlah wang simpanan × Nilai asal
× Peratusan faedah mudah
× Tempoh simpanan
118 Bab 5 Peratusan
05 Math T1.indd 118 11/2/11 8:48:15 AM

1. 3. Mary mendapat komisen sebanyak
4 1 % bagi setiap unit komputer yang
2
dijual. Jika harga seunit komputer
ialah RM2 400, wang komisen
yang diterima selepas jualan 5 unit
Rajah di atas terdiri daripada petak- komputer ialah
petak segiempat sama yang sama A RM108
besar. Berapakah peratus daripada B RM270
rajah di atas telah dilorek? C RM450
A 35% C 18% D RM540
B 25% D 9% 4. 42% daripada jumlah murid di sebuah
2. Dalam suatu kuiz matematik, Ali sekolah ialah lelaki. Jika bilangan
menjawab 85% soalan dengan betul murid lelaki ialah 273 orang, cari
dan 6 soalan salah. Berapakah jumlah bilangan murid perempuan di sekolah
soalan kuiz matematik itu? itu.
A 60 C 40 A 377 C 520
B 50 D 30 B 427 D 650
1. Jika 20% daripada suatu nombor ialah 4. Sehelai baju yang berharga RM80
188, cari nilai keseluruhan nombor itu. diberi diskaun sebanyak 20% dan
2. Sebuah cakera keras komputer sehelai jean yang berharga RM120
mempunyai kapasiti 500 GB. Jika diberi diskaun sebanyak 10%.
30% daripadanya telah diisi dengan Berapakah jumlah wang yang
data dan 15% daripadanya telah diperlukan untuk membeli sehelai
rosak, berapa ruang kosong yang baju dan dua helai jean itu?
masih ada? 5. Encik Samian menyimpan RM7 400
3. Keuntungan seorang penjual sate dalam sebuah bank yang memberi
pada bulan Januari ialah RM2 600. faedah mudah 3% setahun. Berapakah
Diberi keuntungannya pada bulan wang faedah mudah yang diterima
Februari telah berkurangan sebanyak oleh Encik Samian dalam masa tiga
2%, hitungkan wang keuntungannya bulan yang pertama?
pada bulan Februari.
Bab 5 Peratusan 119
05 Math T1.indd 119 11/2/11 8:48:17 AM

Bumi ialah planet ketiga dari Matahari dan planet kelima besar dalam
Sistem Suria. Planet ini telah terbentuk kira-kira 5 billion tahun yang
lalu. Perbezaan ciri-ciri permukaan bumi mempengaruhi penyerapan dan
pemantulan haba. Suhu maksimum pada permukaan bumi yang pernah
dicatat adalah kira-kira 58°C dan suhu minimumnya ialah -89°C.
Apakah yang diwakili oleh tanda -’ yang terletak di hadapan 89°C?
58°C
-89°C
• Integer
• Integer positif
• Integer negatif
• Urutan integer
• Sebutan yang
tertinggal
• Nombor positif
• Nombor negatif
• Kata huraian
6.1 Memahami dan menggunakan pengetahuan integer.

6.2 Melakukan pengiraan melibatkan penambahan dan penolakan integer untuk
120 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 120 11/2/11 8:49:53 AM

6.1 Integer
6.1.1 Membaca dan menulis integer

Kedudukan sebuah kapal terbang
pada 1 000 m di atas aras laut Membaca dan menulis
boleh ditulis sebagai +1 000 m, integer.
manakala kedudukan sebuah kapal
selam pada 500 m di bawah aras
laut boleh ditulis sebagai -500 m.
+1 000 dibaca sebagai

positif seribu’.
Nombor seperti +1 000 dan -500 dikenali sebagai integer.

-500 dibaca sebagai
negatif lima ratus’.

Integer ialah nombor bulat yang mempunyai tanda

positif (+) atau negatif (-) termasuk sifar.
• 0 bukan integer
positif dan juga
Nombor bulat yang bertanda positif (+) atau tanpa tanda + bukan integer
dikenali sebagai integer positif. negatif.
Misalnya, +2, +3 atau 2, 3. • Kadangkala integer
positif ditulis tanpa
Nombor bulat yang bertanda negatif (-) dikenali sebagai
tanda positif seperti
integer negatif. 2, 3, …
Misalnya, - 6, -7.
Integer: …… -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, ……

Integer Integer Sifar ialah
integer.
negatif positif
Sifar
Perpuluhan dan
Baca dan tulis setiap integer berikut dalam bentuk pecahan bukan
integer.
perkataan.
-9, 13, 0, +14, -27
Bab 6 Integer 121
06 Math T1.indd 121 11/2/11 8:49:55 AM

1
Tulis setiap integer berikut dalam bentuk angka.
(a) Positif lima belas
(b) Negatif enam puluh tiga
(a) +15 atau 15 (b) -63
6.1.2 Mewakilkan integer pada garis nombor

Integer boleh diwakilkan pada garis nombor seperti berikut.
Mewakilkan integer
2 pada garis nombor.
Wakilkan -3, -2, -1, 0, 1 dan 2 pada garis nombor.
2
1
0
-3 -2 -1 0 1 2 atau -1
-2
-3
6.1.3 Membandingkan nilai dua integer

Nilai dua integer dapat dibandingkan dengan mewakilkannya Membandingkan nilai
pada garis nombor. Nilai sebarang integer adalah lebih besar dua integer.
daripada integer di sebelah kirinya pada garis nombor.
Nilai integer semakin besar

Adakah semua integer
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 positif lebih besar
daripada sifar? Adakah
Nilai integer semakin kecil semua integer negatif
lebih kecil daripada
sifar?
122 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 122 11/2/11 8:49:58 AM

3
(a) Manakah integer yang lebih kecil, - 6 atau -1?
(b) Manakah integer yang lebih besar, 2 atau -7? Bakri mengatakan
bahawa 1 lebih kecil
daripada 5, maka -1
lebih kecil daripada
(a) -6 terletak di -5. Setujukah anda?
-6 -5 -4 -3 -2 -1 sebelah kiri -1. Mengapa?
-6 adalah lebih kecil daripada -1.
(b) 2 terletak di
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 sebelah kanan -7.
2 adalah lebih besar daripada -7.
6.1.4 Menyusun integer dalam urutan

Kita boleh menyusun integer-integer yang diberi mengikut
tertib menaik atau tertib menurun dengan menggunakan garis Menyusun integer
nombor. Kemudian, daripada susunan integer itu, nilai integer dalam urutan.
terbesar dan terkecil akan dapat dikenal pasti.
4
- 6, 3, -1, 4, 2, 0, - 4
(a) Susun integer-integer di atas mengikut
(i) tertib menaik,
(ii) tertib menurun.
(b) Seterusnya, nyatakan Suhu terendah yang
(i) nilai integer terbesar, pernah direkodkan di
(ii) nilai integer terkecil. atas bumi ialah -89.2°C
di stesen Vostok, di
Antartika pada 21 July
1983.
(Sumber: http://www.
-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
currentresults.com/
(a) (i) Tertib menaik: - 6, - 4, -1, 0, 2, 3, 4. Weather-Extremes/
coldest-temperature-ever-
(ii) Tertib menurun: 4, 3, 2, 0, -1, - 4, - 6.
recorded.php.)
(b) (i) Nilai integer terbesar = 4
(ii) Nilai integer terkecil = - 6
Bab 6 Integer 123
06 Math T1.indd 123 11/2/11 8:50:01 AM

Jika pola bagi sesuatu urutan integer diketahui, maka kita dapat mencari sebutan yang
hilang atau tertinggal dalam urutan integer itu.
5
Salin dan lengkapkan urutan integer berikut.
, , -8, -6, - 4, , .
Beza antara dua integer yang

berturut-turut ialah 2. Maka, setiap
-12, -10, -8, - 6, - 4, -2, 0 sebutan dalam urutan integer itu
diperoleh dengan menambahkan 2
kepada sebutan sebelumnya.
-12 -10 - 8 -6 -4 -2 0

Menulis nombor positif
atau nombor negatif
6.1.5 Penggunaan nombor positif dan nombor untuk mewakilkan kata
negatif huraian.
Nombor positif dan nombor negatif merangkumi nombor

bulat, pecahan dan perpuluhan.
Nombor positif ialah nombor yang bertanda positif (+)
atau tanpa tanda positif.
Misalnya, +2, + 1 , +1.6, +0.7, 5, 1 1 , 8.2
4 2
Nombor negatif ialah nombor yang bertanda negatif (-).

Misalnya, -3, - 1 , -1.7, - 0.2
4
Dalam beberapa situasi harian, nombor positif dan
nombor negatif digunakan untuk menunjukkan sifat atau nilai
yang tertentu seperti berikut:
• Nilai yang lebih atau kurang daripada sifar

Misalnya, • Suhu 5°C lebih daripada 0°C ditulis sebagai
+5°C atau 5°C tanpa tanda positif (+).
• Suhu 2°C kurang daripada 0°C ditulis sebagai
-2°C.
Termometer
124 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 124 11/2/11 8:50:04 AM

• Nilai yang bertambah atau berkurang
Misalnya, • Harga seliter petrol naik sebanyak 5 sen, Orang Cina
maka kenaikan harga seliter petrol ditulis menggunakan batang
sebagai +5 atau 5. kayu atau logam yang
• Harga seliter petrol turun sebanyak 5 sen, berwarna merah untuk
maka penurunan harga seliter petrol ditulis mewakili nombor positif
sebagai -5. dan batang kayu atau
logam yang berwarna
hitam untuk mewakili
• Arah yang bertentangan nombor negatif seawal
Misalnya, • Penerbangan sebuah kapal terbang dari bandar tahun 200 S.M.. Nombor
raya Kuching ke arah timur sejauh 200 km negatif dianggap
ditulis sebagai +200 atau 200. sebagai nombor yang
mustahil di Eropah
• Penerbangannya dari bandar raya Kuching ke hingga kurun ke-17.
arah yang bertentangan, iaitu ke arah barat
(Sumber: http://nrich.
sejauh 200 km ditulis sebagai -200. maths.org/5961)
6
Tulis nombor positif atau nombor negatif untuk mewakili setiap kata huraian berikut.
(a) Kenaikan 3°C (b) Harga turun 10 sen (c) Untung 15 sen
(a) +3 atau 3 (b) -10 (c) +15 atau 15
6.1
1. Tulis setiap integer berikut dalam bentuk angka.

(a) Positif sepuluh (b) Negatif tujuh belas (c) Seratus
2. Wakilkan setiap berikut pada garis nombor.
(a) -5, 3, -2 dan 1 (b) 4, -6, -3 dan 2
3. Tentukan nilai yang lebih kecil bagi setiap pasangan nombor berikut.
(a) 3, 8 (b) 4, -5 (c) -3, -7
(d) 6, - 8 (e) - 4, 0 (f ) -2, -9
Bab 6 Integer 125
06 Math T1.indd 125 11/2/11 8:50:05 AM

4. Lengkapkan setiap berikut dengan menggunakan .’ atau ,’.
(a) 5 7 (b) -2 0 (c) -10 8
(d) -7 -5 (e) 3 -5 (f ) -7 -8
5. Susun setiap berikut mengikut tertib menurun.
(a) 6, -2, 3, -1, 2
(b) 9, -5, -3, 6, 4
(c) -7°C, - 4°C, 0°C, 6°C, 3°C
6. Susun setiap berikut mengikut tertib menaik.
(a) -1, 5, 0, -2, -7
(b) - 4, 3, -2, 6, 5
(c) -12°C, - 6°C, -8°C, -5°C, -3°C
7. Tentukan integer terkecil dan integer terbesar bagi setiap berikut.
(a) -8, 6, 0, -1, -7 (b) 4, -15, 13, 0, 7, -10
(c) 12, -8, - 4, 7, -2 (d) -29, 24, -13, 21, -18, 13
8. Isikan petak kosong berikut dengan integer yang sesuai.
(a) 14, , 8, 5, , .
(b) -25, , , -1, 7, .
9. Bulan Jan. Feb. Mac April Mei Jun Julai Ogos Sept. Okt. Nov. Dis.
Suhu
-16 -15 -8 0 7 12 15 14 9 3 -3 -12
(°C)
Jadual di atas menunjukkan suhu purata bagi sebuah bandar pada setiap bulan dalam
suatu tahun yang tertentu.
(a) Susun suhu itu mengikut tertib menaik.
(b) Bulan yang manakah suhu puratanya
(i) paling tinggi?
(ii) paling rendah?
10. Tulis nombor positif atau nombor negatif untuk mewakilkan setiap kata huraian
berikut.
(a) Suhu turun 6°C (b) Rugi RM12
(c) Undur ke belakang 3 langkah (d) Harga gula naik 10 sen
11. Jika +20 mewakili 20 km ke utara Kuala Lumpur, bagaimanakah kamu menulis
(a) 15 km ke selatan Kuala Lumpur?
(b) 10 km ke utara Kuala Lumpur?
12. Jika +2 mewakili kenaikan jisim 2 kg, apakah -3 mewakilkan?
126 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 126 11/2/11 8:50:07 AM

6.2 Penambahan dan Penolakan Integer
6.2.1 Penambahan integer

Penambahan integer ialah proses mencari jumlah bagi dua
integer atau lebih. Kita boleh menggunakan garis nombor
untuk menambah integer. Menambah integer.
7
(a) (+3) + (+2) (b) (+2) + (- 4)
(c) (- 4) + (-3)
Untuk menambah
(a) (+3) + (+2) = 5 integer positif, bergerak
+3 +2 ke arah positif, iaitu
Mula dari 0, bergerak dari kiri ke kanan.
3 unit ke kanan, diikuti Arah positif
0 1 2 3 4 5 dengan 2 unit ke kanan.
Untuk menambah
atau integer negatif, bergerak
ke arah negatif, iaitu dari
+2 kanan ke kiri.
Mula dari 3, bergerak Arah negatif
2 unit ke kanan.
3 4 5
(b) (+2) + (- 4) = -2

-4
Mula dari 0, bergerak
2 unit ke kanan, diikuti Tanda kurung
-2 -1 0 1 2 dengan 4 unit ke kiri. digunakan untuk
membezakan antara
tanda operasi dan
(c) (- 4) + (-3) = -7 nombor bertanda.
-3 -4
4 unit ke kiri, diikuti
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 dengan 3 unit ke kiri.
Bab 6 Integer 127
06 Math T1.indd 127 11/2/11 8:50:10 AM

8
Selesaikan -3 + 5 + (- 4).
Tekan
(-) 3 + 5 + (-)
4 =
-3 + 5 + (-4) = -2

+5 3 unit ke kiri, diikuti
-3 dengan 5 unit ke
kanan dan akhirnya 4
-3 -2 -1 0 1 2 unit ke kiri.
-4
atau
Mula dari -3,
+5 bergerak 5 unit ke
kanan diikuti dengan
-3 -2 -1 0 1 2 4 unit ke kiri.
-4
Anda juga boleh menambah integer dengan menggunakan

cip berwarna.
Untuk mengetahui
Cip putih, , mewakili integer positif dan cip hitam, lebih lanjut lagi tentang
, mewakili integer negatif. Kaedah II, layari laman
sesawang http://
Gabungan satu cip dan satu cip mewakili sifar, mathandmultimedia.
iaitu + = 0. com/2011/02/19/
Untuk menambah -3 + 5 + (-4), susunkan cip-cip seperti addition-of-integers/
berikut:
-3 5 - 4
mewakili sifar.
Hasil tambah

Maka, -3 + 5 + (- 4) = -2
128 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 128 11/2/11 8:50:13 AM

Menyelesaikan
Sebuah helikopter naik setinggi 50 m dari aras laut, masalah melibatkan
kemudian, turun sebanyak 20 m dan akhirnya naik penambahan integer.
setinggi 70 m. Cari kedudukan helikopter itu dari aras
laut sekarang.
Memahami masalah
• Diberi: Kedudukan awal helikopter ialah 0 m.
Naik setinggi 50 m dan kemudian turun sebanyak 20 m dan akhirnya
naik lagi 70 m.
• Cari kedudukan akhir helikopter itu.
Merancang strategi
(+50) + (-20) + (+70) = 100
+50
-20
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
+70
Jadi, kedudukan helikopter itu sekarang ialah 100 m dari aras laut.
Menyemak jawapan
(+50) + (-20) = 30 30 + (+70) = 100
6.2
1. Selesaikan
(a) 3 + (+2) (b) 5 + (-3) (c) (+7) + (-10)
(d) (- 6) + 12 (e) (-8) + (-3) (f ) -11 + (- 4)
2. Hitung
(a) 4 + (-1) + 2 (b) -3 + 5 + (- 4) (c) -3 + (- 4) + (-1)
(d) 9 + (- 4) + (-2) (e) -7 + (-3) + 6 (f ) (+8) + (-5) + (-3)
3. Salin dan selesaikan.
(a) 6 + + (-2) = 10 (b) (-9) + 6 + =4
Bab 6 Integer 129
06 Math T1.indd 129 11/2/11 8:50:15 AM

4. Encik Rosli meletak keretanya di tingkat kedua di bawah aras tanah di sebuah
pusat membeli-belah. Kemudian, dia naik tujuh tingkat untuk membeli baju dan
seluar untuk didermakan kepada mangsa kebakaran. Di tingkat berapa Encik Rosli
membeli baju dan seluar itu?
5. Lily berhutang sebanyak RM12 kepada Iva. Kemudian, Lily membayar balik RM8.
Adakah Lily masih berhutang? Jika ya, berapa hutangnya?
6. Pada suatu hari tertentu, suhu di bandar raya Seoul ialah -5°C manakala suhu di
bandar raya Tokyo adalah 7°C lebih tinggi daripada suhu di bandar raya Seoul
tetapi 9°C lebih rendah daripada suhu di bandar raya Beijing. Cari suhu di bandar
raya Beijing pada hari itu.
6.2.3 Penolakan integer

Penolakan integer ialah proses mencari beza antara dua
integer. Kita boleh menggunakan garis nombor untuk Menolak integer.
menolak integer.
9
Selesaikan
(a) 5 – (-2) (b) -6 – (-3) + (+1) = +1
+ (-1) = -1
– (+1) = -1
Dibaca sebagai lima – (-1) = +1
(a) 5 – (-2) tolak negatif dua’ Pergerakan ke sebelah
=5+2 –(-2) = +2 – (-2) atau +2 kanan (arah positif )
ditunjukkan dengan
=7 tanda +’.
5 6 7 +
Apabila menambah -2, anda Pergerakan ke sebelah

bergerak 2 unit ke kiri. kiri (arah negatif )
Maka, apabila menolak -2, ditunjukkan dengan
anda bergerak 2 unit ke kanan. tanda –’.
-
(b) -6 – (-3) – (-3) atau +3

Mula dari -6, anda
= -6 + 3 bergerak 3 unit ke kanan.
= -3 Hasil ialah -3.
-6 -5 -4 -3

130 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 130 11/2/11 8:50:18 AM

10
(a) 4 – (+1)
(b) -7 – 5
(a) 4 – (+1) –1
=4–1 – (+1) = –1
=3 2 3 4 5 Bagi Contoh 10(a),
tekan

4 – ( + 1 ) =
(b) -7 – 5 – 5
= -12
-12 -11 -10 -9 -8 -7
Apabila menolak tiga integer, sentiasa kira dari kiri ke kanan

dengan mengikut tertib yang diberi.
11
Permudahkan -3 – (-2) – (-4).
-3 – (-2) – (-4)
– (-2) = +2 Tekan
= -3 + 2 + 4 – (-4) = +4
(-) 3 – (-) 2 –
= -1 + 4 Kira dari kiri ke kanan. (-) 4 =
=3 -3 + 2 = -1
Selesaikan
(a) -3 – [- (+4)] – [- (-2)]
(b) 4 – (-2) – [- (-5)]
Bab 6 Integer 131
06 Math T1.indd 131 11/2/11 8:50:21 AM

Seekor penyu berada 16 m di bawah aras laut. Kemudian, melibatkan penolakan
turun sedalam 7 m dan turun lagi sedalam 5 m. Di manakah integer.
kedudukan baharu penyu itu sekarang?
Memahami masalah
• Diberi: Kedudukan awal penyu ialah -16 m.
Turun 7 m dan kemudian turun lagi 5 m.
• Cari kedudukan baharu penyu itu.
Merancang strategi
Kira dari kiri
-16 – 7 – 5 = -23 – 5
ke kanan.
= -28
Jadi, kedudukan baharu penyu itu ialah 28 m di bawah aras laut.
Menyemak jawapan
-28 + 5 = -23 -23 + 7 = -16
6.3
1. Selesaikan setiap berikut dengan menggunakan garis nombor.

(a) 7 – 2 (b) +2 – (+6) (c) -3 – 5 (d) 8 – (- 4)
(e) -1 – 4 (f ) - 6 – 2 (g) -5 – (-8) (h) -9 – (+6)
2. Selesaikan
(a) 5 – 2 (b) 7 – (-3) (c) 8 – (- 6) (d) -7 – (- 4)
(e) 6 – (-3) (f ) -3 – (- 4) (g) -7 – 11 (h) 4 – (-2)
3. Cari nilai bagi setiap berikut.
(a) 11 – (-7) (b) -8 – 3 (c) -7 – (-3)
(d) -9 – 10 (e) -13 – (-9) (f ) 12 – (- 6)
(a) 4 – 2 – (-3) (b) 5 – (-2) – 7 (c) 6 – (-2) – (-3)
(d) -5 – 2 – 8 (e) 3 – (-7) – (-4) (f ) - 4 – (-3) – (-7)
(g) -7 – 8 – (-5) (h) -10 – (-3) – 8 (i) -17 – (-21) – 12
132 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 132 11/2/11 8:50:24 AM

5. Seorang penjual sayur mengalami kerugian sebanyak RM32 pada minggu pertama
dan RM25 lagi pada minggu kedua. Hitung beza kerugian yang dialami oleh penjual
sayur itu dalam dua minggu tersebut.
6. Suhu awal sejenis gas ialah 25°C. Setelah gas itu disejukkan, suhunya turun kepada
- 4°C. Cari perubahan suhu gas itu.
7. Seorang penyelam berada 6 m di bawah aras laut. Dia menyelam sedalam 4 m dan
kemudian naik setinggi 7 m. Cari kedudukan penyelam itu sekarang.
8. Sebuah lif berada di tingkat ketiga bawah tanah. Lif itu naik 17 tingkat dan kemudian
turun 5 tingkat. Nyatakan kedudukan lif itu sekarang.
9. Sebuah kereta bergerak 3 500 m dari suatu simpang empat ke arah utara. Kemudian,
ia bergerak 1 700 m ke arah selatan, dan akhirnya bergerak lagi 4 800 m ke arah
selatan. Berapakah jauh kereta tersebut dari simpang empat itu?
10. Suhu di tapak sebuah gunung ialah 17°C manakala suhu di puncak gunung itu ialah
-24°C. Cari beza antara dua suhu itu.
11. Jika anda menolak suatu nombor yang lebih kecil daripada suatu nombor yang
lebih besar, termasuk integer negatif, adakah beza dua nombor itu sentiasa bernilai
positif?
Setiap planet mempunyai purata suhu permukaan yang berlainan. Misalnya, purata
suhu permukaan bagi planet Musytari ialah -110°C. Gunakan internet untuk mencari
purata suhu permukaan bagi setiap planet dan lengkapkan jadual berikut.
Planet Purata suhu permukaan Planet Purata suhu permukaan

Musytari -110°C Zuhal
Bumi Uranus
Marikh Neptun
Utarid Zuhrah
Susunkan suhu-suhu itu dalam tertib menaik. Seterusnya, nyatakan planet yang purata
suhu permukaannya paling rendah.
Bab 6 Integer 133
06 Math T1.indd 133 11/2/11 8:50:25 AM

Nombor positif dan nombor negatif
• Nombor positif ialah nombor yang bertanda positif (+)
atau tanpa tanda. Nilainya adalah lebih daripada 0.
Misalnya, + 1 , +3, 2, 0.5, +1 1 , …
4 2
• Nombor negatif ialah nombor yang bertanda negatif.
Nilainya adalah kurang daripada 0.
Misalnya, - 1 , -5, -0.3, -1 1 , …
5 2
Integer
Nombor bulat yang bertanda positif (+) atau negatif (-),
termasuk sifar.
Nilai semakin besar
Nilai semakin kecil
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
Integer Sifar Integer

negatif positif
Integer positif Integer negatif

Nombor bulat yang Nombor bulat yang
bertanda positif (+) atau bertanda negatif (-).
tanpa tanda positif. Misalnya, …, -3, -2, -1.
Misalnya, +1, +2, … atau
1, 2, …
Penambahan integer Penolakan integer

• (+) + (+) = (+) • – (-1) = +1
• (–) + (–) = (–) • – (+1) = -1
• 1 – (-1) = 1 + 1 = 2
134 Bab 6 Integer
06 Math T1.indd 134 11/2/11 8:50:30 AM

1. -19, -18, -16, -13, x, - 4, 2 4.
P -15 -9 -3 Q
Rajah di atas menunjukkan suatu Rajah di atas menunjukkan garis
urutan integer. Nilai x ialah nombor. Apakah nilai bagi P dan Q?
A -11 C -9 A P = -21, Q = 0
B -10 D -7 B P = -20, Q = 1
2. 10 + (-7) + (-8) = C P = -19, Q = -1
A - 6 C 3 D P = -18, Q = -2
B - 5 D 5 5. Dalam satu eksperimen, suhu awal
3. suatu bahan ialah 23°C. Apabila
-9 -11 -3 -7 -2 bahan itu disejukkan, suhunya turun
Rajah di atas menunjukkan lima sebanyak 40°C. Kemudian, bahan
keping kad integer. Beza antara itu dipanaskan dan suhunya naik
integer terbesar dengan integer sebanyak 10°C. Suhu akhir, dalam °C,
terkecil ialah bahan itu ialah
A 13 C -9 A -9 C 17
B 9 D -13 B -7 D 27
1. Tulis semua integer antara -8 dengan 2. 5. Bulan Mei Jun Julai

2. Hitung nilai bagi setiap berikut. Keuntungan Untung Rugi Rugi
(a) -17 + (-11) atau kerugian RM800 RM2 000 RM1 200
(b) 10 + (-13) Jadual di atas menunjukkan
(c) -27 + 36 + (-8) keuntungan atau kerugian sebuah
3. Selesaikan setiap berikut. syarikat dalam tiga bulan. Hitung
(a) 21 – 39 jumlah keuntungan atau kerugian
(b) -12 – (-5) syarikat itu dalam tempoh tiga bulan
(c) -14 + (-9) – (-3) itu.
4. Suhu pada waktu malam di sebuah 6. Seorang murid bergerak 10 langkah

bandar ialah -18°C. Pada waktu ke sebelah kanan dari suatu tempat.
tengah hari, suhunya naik sebanyak Kemudian, dia pusing balik dan terus
6°C. Berapakah suhu di bandar itu bergerak 16 langkah ke sebelah kiri.
pada waktu tengah hari? Apakah kedudukan akhir murid itu
dari tempat permulaan?
Bab 6 Integer 135
06 Math T1.indd 135 11/2/11 8:50:32 AM

Pada 10 Oktober 2007, roket Soyuz TMA-11 telah membawa Dr. Sheikh
Muszaphar Shukor, iaitu angkasawan Malaysia yang pertama ke angkasa
lepas. Banyak rakyat Malaysia telah menyaksikan detik bersejarah ini
menerusi siaran langsung di seluruh negara.
Dalam situasi di atas, bilangan rakyat Malaysia yang menyaksikan
siaran langsung ini adalah tidak diketahui. Dalam bab ini, anda akan
mempelajari cara mewakili suatu nilai yang belum diketahui dengan
suatu simbol.
• Pembolehubah
• Sebutan
dalam satu
pembolehubah
• Pekali
• Sebutan serupa
• Sebutan tak
serupa
• Ungkapan
algebra
7.1 Memahami konsep pembolehubah.

7.2 Memahami konsep sebutan algebra.
7.3 Memahami konsep ungkapan algebra.
136 Bab 7 Ungkapan Algebra
07 Math T1.indd 136 11/2/11 8:51:23 AM

7.1 Pembolehubah
Sekumpulan murid dari Tingkatan Satu Amanah yang memperoleh 8 A dalam peperiksaan
pertengahan tahun telah dianugerahkan Pelajar Cemerlang.
Dalam situasi di atas, bilangan murid yang memperoleh
8 A ialah suatu kuantiti yang belum diketahui nilainya.
Kuantiti itu dikenali sebagai pembolehubah. Adakah bilangan gred A
yang diperoleh murid-
murid itu merupakan
Pembolehubah ialah suatu kuantiti tertentu yang
suatu pembolehubah?
belum diketahui nilainya. Terangkan.
1
Nyatakan pembolehubah dalam setiap situasi berikut.
(a) Sejumlah murid semakin berminat untuk membaca
setelah program Nilam dilaksanakan di sekolah.
(b) Dalam suatu pertandingan bola keranjang, Zaini telah
berjaya menjaringkan beberapa gol.
(c) Encik Ramli membeli dua biji tembikai dan beberapa
biji durian.
(d) Panjang sebuah padang adalah 10 meter lebih daripada
lebarnya.
(a) Bilangan murid yang berminat membaca.

(b) Bilangan gol yang dijaringkan. Adakah jisim badan
(c) Bilangan durian yang dibeli. anda selepas dua
tahun merupakan
(d) Panjang dan lebar sebuah padang. suatu pembolehubah?
Terangkan.
07 Math T1.indd 137 11/2/11 8:51:25 AM

7.1.1 Menggunakan huruf untuk mewakili
pembolehubah
Kita boleh menggunakan simbol untuk mewakili suatu Menggunakan huruf
pembolehubah. Simbol yang biasa digunakan ialah huruf untuk mewakili
a, b, c, …, x, y, z. pembolehubah.
Misalnya,
Suatu pembolehubah
juga boleh diwakili
dengan simbol
bergambar. Misalnya,
Wang yang disimpan oleh Masa yang diambil oleh Faizal
masa yang diambil oleh
Pei San ialah x ringgit. untuk membaca buku ialah y jam.
Faizal untuk membaca
Dalam situasi di atas, kita menggunakan x untuk mewakili buku ialah M jam.
wang, dalam ringgit, yang disimpan dan y untuk mewakili masa
membaca buku dalam jam. x dan y ialah pembolehubah.
Wakilkan setiap pembolehubah berikut dengan huruf yang sesuai.

(a) Jumlah pingat yang dimenangi oleh murid Tingkatan Satu Arif pada hari Sukan.
(b) Tambang bas dari Taman Impian ke Taman Mutiara.
7.1.2 Mengenal pasti pembolehubah dalam

situasi yang diberi
Huruf yang digunakan dalam suatu situasi tidak semestinya Mengenal pasti
mewakili pembolehubah. Kadangkala huruf boleh digunakan pembolehubah dalam
untuk mewakili suatu objek atau pembolehubah. situasi yang diberi.
Misalnya,
Puan Haznah membeli ikan z dengan harga w ringgit.

Dalam situasi di atas, huruf z mewakili jenis ikan yang dibeli dan bukan suatu kuantiti.
Oleh itu, z mewakili suatu objek. Huruf w pula mewakili harga ikan, dalam ringgit,
yang belum diketahui nilainya. Jadi, w ialah pembolehubah.
07 Math T1.indd 138 11/2/11 8:51:28 AM

2
Tentukan sama ada setiap huruf berikut mewakili suatu pembolehubah atau suatu objek.
(a) Puan K menderma x ringgit setiap bulan kepada tabung
Yayasan AIDS Malaysia.
(b) Sebuah bas mengambil masa t minit bergerak sejauh
h kilometer dari stesen p ke bandar f.
(a) K ialah objek.

x ialah pembolehubah.
(b) p dan f ialah objek.
h dan t ialah pembolehubah.
7.1
1. Nyatakan pembolehubah dalam setiap situasi berikut.

(a) Zainuddin memberi Li Chin beberapa biji durian.
(b) Puan Zainab menyimpan sejumlah wang yang tetap dalam bank setiap bulan.
(c) Setelah program 1 Murid 1 Sukan dilaksanakan, sebilangan besar murid semakin
berminat dalam aktiviti sukan.
(d) Husaini mengayuh basikal ke perpustakaan yang terletak beberapa kilometer
dari rumahnya.
2. Wakilkan setiap pembolehubah berikut dengan huruf yang sesuai.
(a) Jisim duku langsat yang dibeli oleh Sharwini.
(b) Jarak lompatan yang dicapai oleh seorang peserta lompat jauh.
(c) Bilangan burger yang dijual oleh Encik Hassan pada hari Sabtu.
(d) Jumlah murid di Sekolah Menengah Kebangsaan Bestari Indah.
3. Tentukan sama ada setiap huruf berikut mewakili suatu pembolehubah atau suatu
objek.
(a) x orang murid daripada Sekolah y memperoleh gred A dalam peperiksaan
Matematik.
(b) Sebanyak n buah kereta telah dijual oleh Encik q pada bulan Jun.
(c) Harga gula di negara k meningkat sehingga h ringgit sekilogram.
(d) Sebanyak t orang kanak-kanak telah mengunjungi zoo w pada hari Ahad.
07 Math T1.indd 139 11/2/11 8:51:31 AM

7.2 Sebutan Algebra
7.2.1 Mengenal pasti sebutan algebra dalam
satu pembolehubah
Mengenal pasti
sebutan algebra dalam
satu pembolehubah.
Gambar foto di atas menunjukkan tiga botol kuih bangkit

yang mengandungi bilangan kuih bangkit yang sama.
Jika setiap botol ada 10 biji kuih bangkit, maka jumlah
bilangan kuih bangkit dalam 3 botol = 3 × 10.
Jika setiap botol ada 20 biji kuih bangkit, maka jumlah Perkataan algebra
bilangan kuih bangkit dalam 3 botol = 3 × 20. berasal daripada
perkataan Arab, al-Jabr,
Jika n mewakili bilangan kuih bangkit dalam setiap botol, yang bermaksud
penyempurnaan.
maka jumlah bilangan kuih bangkit dalam 3 botol = 3 × n.
Perhatikan bahawa 3 × 10 = 10 + 10 + 10
3 × 20 = 20 + 20 + 20
Oleh itu, 3 × n = n + n + n
3 × n boleh ditulis sebagai 3n.
Hasil darab nombor 3 dengan pembolehubah n, iaitu
3n dinamakan sebagai sebutan algebra dalam satu
pembolehubah.
3 n • 3n = 3 × n
• 3n juga bermakna
penambahan
Nombor Pembolehubah pembolehubah n
sebanyak tiga kali.
Sebutan algebra ditulis dengan nombor dahulu, kemudian
diikuti dengan pembolehubah.
Sebutan algebra dalam satu pembolehubah ialah hasil

darab suatu nombor dengan suatu pembolehubah.
07 Math T1.indd 140 11/2/11 8:51:33 AM

3
Kenal pasti sebutan algebra yang mempunyai satu
pembolehubah daripada senarai sebutan berikut: • 4 bukan sebutan
algebra dalam satu
7m, -5x, 4, w , pq pembolehubah kerana
2 tiada pembolehubah
dalam sebutan 4.
7m = 7×m • pq bukan sebutan
7m, -5x dan w ialah sebutan algebra –5x = –5 × x algebra dalam satu
2 w = 1 ×w
pembolehubah kerana
dalam satu pembolehubah. 2 2
terdapat dua
Cuba Latihan 7.2: Soalan 1 pembolehubah, p dan q.
7.2.2 Mengenal pasti pekali bagi sebutan

algebra dalam satu pembolehubah
Dalam sebutan 3n, nombor 3 dikenali sebagai pekali bagi
Mengenal pasti
pembolehubah n.
pekali bagi sebutan
3n algebra dalam satu
pembolehubah yang
Pekali diberi.
Pekali bagi suatu pembolehubah boleh jadi positif atau

negatif. Pekali itu juga mungkin ialah nombor bulat, pecahan
atau perpuluhan.
Misalnya, pekali bagi x dalam sebutan -5x ialah -5 Apakah pekali bagi
x dalam setiap
pekali bagi y dalam sebutan 2 y ialah 2 sebutan berikut?
7 7
(a) x (b) –x
pekali bagi z dalam sebutan 3.9z ialah 3.9
(c) x
Cuba Latihan 7.2: Soalan 2 3
7.2.3 Mengenal pasti sebutan serupa dan

sebutan tak serupa
Mengenal pasti
1 sebutan serupa dan
sebutan tak serupa
Tujuan : Mengenal pasti sebutan serupa dan sebutan tak serupa. bagi suatu sebutan
Arahan : Lakukan aktiviti ini secara berpasangan. algebra dalam satu
pembolehubah.
3m 4n 3y 5z 7n

1. Kelaskan sebutan di atas mengikut pembolehubah yang sama.
2. Apakah kesimpulan yang boleh dibuat tentang sebutan di atas?
07 Math T1.indd 141 11/2/11 8:51:37 AM

Hasil daripada Aktiviti Koperatif 1, didapati bahawa
4n 7n
Pembolehubah n yang sama.
4n dan 7n ialah sebutan serupa.
Sebutan serupa ialah sebutan yang mempunyai Muhammad ibn Musa
pembolehubah yang sama. al-Khawarizmi (800 – 847)
ialah seorang ahli
3m 4n 3y 5z matematik berbangsa
Arab dan digelar
Pembolehubah m, n, y dan z adalah berlainan. sebagai Bapa Algebra.
Beliau telah menulis
3m, 4n, 3y dan 5z ialah sebutan tak serupa. sebuah buku matematik
berkaitan dengan
Sebutan tak serupa ialah sebutan yang mempunyai algebra yang bertajuk
‘al-Jabr wa’l Muqabalah’.
pembolehubah yang berlainan.
(Sumber: http://en.
wikipedia.org/wiki/Al_
4 Khwarizmi)
Antara berikut, yang manakah ialah sebutan serupa dan
sebutan tak serupa bagi 5k?
2k, -7h, 0.5g, k
7
2k dan k ialah sebutan serupa bagi 5k.

7
-7h dan 0.5g ialah sebutan tak serupa bagi 5k.
7.2.4 Menyatakan sebutan serupa bagi suatu

sebutan Menyatakan sebutan
serupa bagi suatu
sebutan yang diberi.
Kekalkan pembolehubah n.
Gantikan pekali 3 dengan nombor
lain, misalnya nombor 7.
7n ialah satu sebutan
serupa bagi 3n.
Kita boleh menyatakan sebutan serupa bagi suatu sebutan yang diberi dengan mengekalkan
pembolehubah dan menggantikan pekali dengan nombor lain.
07 Math T1.indd 142 11/2/11 8:51:40 AM

5
Tulis dua sebutan serupa bagi setiap sebutan berikut.
(a) 9f (b) -0.2w Sebarang nombor
boleh dijadikan pekali
pembolehubah bagi
(a) 3f, 2.5f (b) -30w, 4 w sebutan serupa.
9
7.2
1. Kenal pasti sebutan algebra yang mempunyai satu pembolehubah daripada senarai
sebutan berikut.
4pq, -6v, x , 102j , 9
4
2. Nyatakan pekali bagi pembolehubah dalam setiap sebutan berikut.
(a) 0.1x (b) 20y (c) -w (d) 2p (e) - n
7 4
3. Antara berikut, yang manakah ialah sebutan serupa dan sebutan tak serupa bagi 3x?
7y, 0.5x, 10w, 3x , -x

5
4. Tulis dua sebutan serupa bagi setiap sebutan berikut.
(a) 7d (b) 0.4q (c) n (d) -2.5y (e) 100t
3
7.3 Ungkapan Algebra

7.3.1 Mengenal ungkapan algebra
2a 3b
Mengenal ungkapan
algebra.
2a ialah satu sebutan algebra.

3b juga ialah satu sebutan algebra.
Panjang Jalur Gemilang di atas, iaitu 2a + 3b ialah satu ungkapan algebra.
Ungkapan algebra ialah gabungan dua sebutan atau
lebih dengan operasi tambah dan/atau tolak.
07 Math T1.indd 143 11/2/11 8:51:42 AM

6
Tentukan sama ada setiap berikut ialah ungkapan algebra
Adakah 6x satu
atau bukan.
ungkapan algebra?
(a) 3p + p (b) 8 Terangkan.
6
(c) -d + 9 – 4w
(a) 3p + p ialah ungkapan algebra. Sebutan digabung

6 dengan operasi tambah.
Tiada pembolehubah
(b) 8 bukan ungkapan algebra. dalam sebutan 8.
(c) -d + 9 – 4w ialah ungkapan algebra. Sebutan digabung dengan

operasi tambah dan tolak.
7.3.2 Menentukan bilangan sebutan dalam

ungkapan algebra
Menentukan bilangan
Perhatikan dua ungkapan di bawah. sebutan dalam
ungkapan algebra
5x + 7x Ungkapan 5x + 7x terdiri daripada dua
yang diberi.
sebutan.
3y + 8 – 2w Ungkapan 3y + 8 − 2w terdiri daripada

tiga sebutan. Nombor 8 dalam ungkapan
itu juga dianggap sebagai satu sebutan
Dalam ungkapan
walaupun nombor 8 tidak mempunyai
algebra, nombor juga
pembolehubah. dianggap sebagai satu
sebutan.
7
Nyatakan bilangan sebutan dalam setiap ungkapan berikut.
4y
(a) 4f + 5 – 2f (b) -0.5w + + 6h – 10
9
4y
(a) 4f + 5 – 2f (b) - 0.5w + + 6h – 10
9
3 sebutan 4 sebutan
07 Math T1.indd 144 11/2/11 8:51:45 AM

7.3.3 Memudahkan ungkapan algebra dengan
menggabungkan sebutan serupa
Suatu ungkapan yang terdiri daripada sebutan-sebutan Memudahkan ungkapan
serupa dapat dipermudah dengan menambah atau menolak algebra dengan
pekali bagi pembolehubah dalam sebutan itu. menggabungkan
Misalnya, sebutan serupa.
4y + 3y = (4 + 3)y
= 7y
5m − 2m = (5 − 2)m Ungkapan yang terdiri
daripada sebutan
= 3m tak serupa tidak
4y + 3y = (y + y + y + y) + (y + y + y) boleh dipermudah.
= 7y Misalnya, 7p + 4y dan
5m − 2m = m+ m+m+m+m–m–m 9e – 2d tidak dapat
= 3m dipermudah.
Suatu ungkapan yang terdiri daripada beberapa sebutan serupa dan sebutan tak
serupa dapat dipermudah dengan mengumpulkan sebutan yang serupa dahulu. Kemudian,
tambah atau tolak sebutan yang serupa itu.
8
Permudahkan setiap ungkapan berikut.
(a) 8a + 5 + 4a − 2 (b) 9w − 10y + 6y − 3w
Apabila mengumpulkan
sebutan serupa,
(a) 8a + 5 + 4a − 2 tanda operasi mesti
Kumpulkan
= 8a + 4a + 5 − 2 sebutan serupa. dipindahkan bersama-
= (8 + 4)a + 3 sama dengan sebutan
= 12a + 3 di belakangnya.
Misalnya,
(b) 9w − 10y + 6y − 3w = 9w – 10y + 6y – 3w
Kumpulkan
= 9w − 3w − 10y + 6y
sebutan serupa. = 9w − 3w − 10y + 6y
= (9 − 3)w + (−10 + 6)y
= 6w − 4y
7.3
1. Tentukan sama ada setiap berikut ialah ungkapan algebra atau bukan.
(a) -1 (b) 11d − 7 (c) 2h + 5h (d) 0.1x + 5 − 2p
3
2. Nyatakan bilangan sebutan dalam setiap ungkapan berikut.
(a) 7b + 6 + 3b (b) 0.8x − 9b + x + 10
(c) 2p + 3p (d) q − 7r + 0.3 + 5q − 2.4
5 9
07 Math T1.indd 145 11/2/11 8:51:48 AM

3. Permudahkan.
(a) 3d + 9d (b) 8y + 14y
(c) 11x − 6x (d) -2m − 7m
(a) 5 + 4y + 7 − y (b) 10p − 9 − 2p + 12
(c) 6x + 3k − 8k + 3x (d) -m + n − 7m + 2n
5 5
5.
2x cm
(5x – y) cm
(3y – 3x) cm
Gambar foto di atas menunjukkan tiga batang pensel yang berlainan panjang.
Jika tiga batang pensel itu disusun dalam satu garis lurus, tulis jumlah panjang tiga
batang pensel itu sebagai satu ungkapan algebra.
Cari lima peristiwa daripada keratan akhbar dan bulatkan pembolehubah yang
terlibat. Tulis semula ayat yang terlibat dengan menggunakan simbol yang sesuai
untuk menggantikan pembolehubah itu.
Contoh:
Imigresen pertingkat urusan secara online
Program Transformasi permudah permohonan, elak sesak
PUTRAJAYA: Program Transformasi Jabatan Imigresen
akan menyaksikan sebahagian besar daripada permohonan
untuk mendapatkan pembantu rumah, dilaksanakan secara
dalam talian (online), dalam usaha meningkatkan integriti
dan menangani gejala rasuah dalam kalangan kakitangan.
Dipetik dan diubah suai daripada Berita Harian,

17 Februari 2011
Program Transformasi Jabatan Imigresen akan menyaksikan n permohonan untuk

mendapatkan pembantu rumah, dilaksanakan secara dalam talian (online), dalam usaha
meningkatkan integriti dan menangani gejala rasuah dalam kalangan kakitangan.
07 Math T1.indd 146 11/2/11 8:51:51 AM

Pembolehubah
Pembolehubah ialah suatu kuantiti yang belum
diketahui nilainya.
Sebutan algebra dalam satu pembolehubah

Sebutan algebra dalam satu pembolehubah ialah hasil
darab suatu nombor dengan suatu pembolehubah.
Misalnya, 7y = 7 × y
Pekali Pembolehubah
Sebutan serupa Sebutan tak serupa

Sebutan serupa ialah sebutan yang Sebutan tak serupa ialah sebutan
mempunyai pembolehubah yang yang mempunyai pembolehubah
sama. yang berlainan.
Misalnya, 2x dan 3x. Misalnya, 5x dan 7y.
Ungkapan algebra
• Ungkapan algebra ialah gabungan dua sebutan atau lebih
dengan operasi tambah dan/atau tolak.
Misalnya, 8m + 3m dan 2x – 9y + 5
• Suatu ungkapan yang terdiri daripada sebutan-sebutan
serupa dapat dipermudah dengan menambah atau
menolak pekali bagi pembolehubah dalam sebutan itu.
Misalnya, 5y + 2y = (5 + 2)y
= 7y
9n – 4n = (9 – 4)n
= 5n
07 Math T1.indd 147 11/2/11 8:51:54 AM

5. Antara pasangan sebutan berikut, yang
1. Kereta p bergerak sejauh k kilometer manakah bukan sebutan serupa dalam
dalam masa t jam. satu pembolehubah?
Dalam pernyataan di atas, huruf yang A 6w dan 10w C 10v dan v
2
mewakili pembolehubah ialah
B -h dan 0.7h D 0.5f dan 5g
A k sahaja
B t sahaja 6. Berapakah bilangan sebutan dalam
C p dan k sahaja ungkapan 6w – 3y + 9h – 1 + 30y?
D k dan t sahaja 4
A 3 C 5
2. Pekali bagi e dalam sebutan -6e ialah
B 4 D 6
A 6 C -1
B -6 D -e 7. 3h + 4 – h =
A 7h – 1 C 3h – 3
3. Pekali bagi h dalam sebutan h ialah
3 B 4h – 1 D 2h + 4
A 1 C 1
3 8. 10 – 6t – 3 – 2t =
B 3 D 13 A 7 – 8t C 13 – 8t
B 7 – 4t D 13 – 4t
4. Antara berikut, yang manakah ialah
sebutan dalam satu pembolehubah? 9. -4n + 9h – 4n + h =
A 7 C 0.35p A 8h C 10h + 8n
B 8xy D -2abc B 10h D 10h – 8n
1. Nyatakan pekali bagi pembolehubah 3. Permudahkan.

dalam setiap sebutan berikut. (a) 7f + 4f
(a) -k (b) 3n – 8n
(b) 4.8r (c) -9e + 14e
(c) y (d) 5g + 3g – g
20 (e) -2y – 7y + 3y
2. Tulis dua sebutan serupa bagi setiap 4. Permudahkan setiap berikut.
sebutan berikut. (a) x – 10 + 4x + 6
(a) 12p (b) 1 – 5j – 2j + 9
(b) 0.35q (c) 8x – 2n + 3x + 7n
(c) -5t (d) 2k – 2n + k + 7n – 0.6k
(d) 1 m (e) 9 + 3w – 5w + 4t – 0.2
2
07 Math T1.indd 148 11/2/11 8:51:56 AM

Dato Abdul Malik Mydin merupakan orang pertama dari Malaysia dan Asia
Tenggara yang berjaya berenang sejauh 32.8 km merentasi Selat Inggeris pada
3 Ogos 2003 dalam masa 17 jam 42 minit.
Tumasek Pewter Sdn. Bhd. mengambil masa 112 hari untuk menyiapkan
piala terberat di Malaysia. Piala itu mempunyai jisim 57 kg dan tinggi 97 cm.
Apakah unit ukuran yang digunakan dalam pernyataan
di atas? Selain unit ukuran di atas, apa unit ukuran lain bagi
panjang, jisim dan masa?
• Ukuran
• Panjang
• Milimeter
• Sentimeter
• Meter
• Kilometer
• Jisim
• Miligram
• Gram
• Kilogram
• Tan
• Masa
• Saat
• Minit
• Jam
• Hari
• Minggu
• Bulan
• Tahun
• Dekad
• Abad
• Milenium
• Waktu
8.1 Memahami konsep panjang untuk menyelesaikan masalah.

8.2 Memahami konsep jisim untuk menyelesaikan masalah.
8.3 Memahami konsep masa dalam saat, minit, jam, hari, minggu, bulan dan tahun.
8.4 Memahami dan menggunakan waktu dalam sistem dua belas jam dan sistem dua puluh
empat jam untuk menyelesaikan masalah.
Bab 8 Ukuran Asas 149
08 Math T1.indd 149 11/2/11 8:52:33 AM

8.1 Panjang
Mengapakah bilangan
langkah kedua-dua
Bukan. Jarak orang ini berbeza?
di antara dua
pokok ini ialah
16 langkah.
Sistem Imperial mula
Jarak di antara diperkenalkan oleh
dua pokok ini British pada tahun
ialah 20 langkah. 1824 dan masih kekal
digunakan hingga kini
di United Kingdom,
Pada zaman dahulu, manusia menentukan jarak atau panjang Kanada, Australia dan
dengan merujuk kepada anggota badan atau objek-objek di Republik Ireland.
sekelilingnya. Sistem metrik pula
dihasilkan oleh
Panjang atau jarak yang diperoleh daripada rujukan yang sekumpulan saintis dari
berlainan tidak dapat dibandingkan. Oleh itu, kita perlu suatu Perancis pada tahun
sistem ukuran piawai. Sistem metrik telah digunakan oleh 1790 dan diterima
negara kita dalam ukuran panjang. Namun, sistem Imperial secara meluas pada
juga digunakan dalam keadaan tertentu. tahun 1845.
8.1.1 Mengukur panjang objek
Panjang ialah jarak di antara dua titik.

Mengukur panjang
Dalam sistem metrik, unit piawai yang digunakan untuk objek.
ukuran panjang ialah milimeter (mm), sentimeter (cm),
meter (m) dan kilometer (km).
Panjang sesuatu objek boleh diukur dengan menggunakan pembaris atau pita
pengukur. Objek yang kecil biasanya diukur dalam unit milimeter atau sentimeter. Objek
yang besar pula diukur dalam unit meter dan jarak di antara dua tempat diukur dalam
meter atau kilometer.
Misalnya,
Panjang seekor Panjang kuku jari
kumbang kura-kura 1 cm manusia lebih
5 mm lebih kurang 5 mm. kurang 1 cm.
Dalam sistem Imperial,
unit yang biasa
digunakan dalam
ukuran panjang ialah
1m inci, kaki, ela, batu dan
Panjang sebatang pembaris meter ialah 1 m. batu nautika.
150 Bab 8 Ukuran Asas
08 Math T1.indd 150 11/2/11 8:52:37 AM

1
Tujuan: Mengenal ukuran panjang mm, cm dan m.
Arahan: Lakukan aktiviti ini dalam kumpulan empat orang.
1. Cari tiga objek di dalam kelas anda yang lebar atau panjangnya adalah lebih kurang
1 milimeter, 1 sentimeter atau 1 meter.
2. Lengkapkan jadual berikut.
Ukuran panjang Objek
1 milimeter
1 sentimeter
1 meter
3. Gunakan pembaris atau pita pengukur untuk mengesahkan ukuran setiap objek
tersebut.
2
Tujuan: Mengukur panjang objek.
1. Dengan menggunakan pembaris atau pita pengukur, ukur setiap objek berikut dalam
unit yang sesuai.
(a) Panjang, lebar dan tinggi meja tulis anda di dalam kelas.
(b) Tinggi dan lebar pintu kelas anda.
(c) Panjang dan lebar kelas anda.
2. Bandingkan jawapan anda dengan ahli kumpulan lain.
1
Tujuan: Mengukur panjang garis lurus.
1. Dengan menggunakan pembaris, ukur panjang bagi setiap garis lurus berikut.
Berikan jawapan anda dalam sentimeter (cm) dan milimeter (mm).
(a) (b)
(c) (d)
08 Math T1.indd 151 11/2/11 8:52:40 AM

8.1.2 Melukis suatu garis lurus
Satu garis lurus yang panjangnya 3 cm boleh dilukis dengan langkah-langkah berikut:
1 Tandakan satu titik pada tepi pembaris yang menunjukkan
0 cm dan satu titik lagi pada 3 cm.
Cara melukis garis
lurus tidak semestinya
bermula dengan 0 cm.
Misalnya,
0 cm 1 2 3
3 cm
2 Lukis satu garis lurus untuk menyambungkan kedua-dua
titik itu. 2 3 4 5
0 cm 1 2 3

Lukis garis lurus bagi setiap ukuran berikut.

(a) 7 cm (b) 5.5 cm (c) 86 mm
8.1.3 Menukar unit metrik ukuran panjang

Hubungan antara unit ukuran panjang adalah seperti berikut:
Menukar unit metrik
1 cm = 10 mm ukuran panjang (mm,
cm, m dan km).
1 m = 100 cm
1 km = 1 000 m
Hubungan di atas boleh ditunjukkan dalam carta • Mengapakah

sistem Imperial
penukaran berikut:
tidak lagi
digunakan secara
× 1 000 × 100 × 10 meluas?
• Mengapakah
km m cm mm sistem metrik
÷ 1 000 ÷ 100 ÷ 10 penting dalam
ukuran panjang?
08 Math T1.indd 152 11/2/11 8:52:43 AM

1
Nyatakan
(a) 6 m dalam cm (b) 4.2 km dalam m
(c) 30 mm dalam cm (d) 520 cm dalam m
• Lakukan pendaraban
(a) 6 m = (6 × 100) cm apabila menukar
1 m = 100 cm
ukuran kepada unit
= 600 cm
yang lebih kecil.
(b) 4.2 km = (4.2 × 1 000) m 1 km = 1 000 m • Lakukan pembahagian
apabila menukar
= 4 200 m
ukuran kepada unit
(c) 30 mm = (30 ÷ 10) cm 10 mm = 1 cm yang lebih besar.
= 3 cm
(d) 520 cm = (520 ÷ 100) m 100 cm = 1 m
= 5.2 m
2
Nyatakan 2 m 3 cm dalam
(a) cm (b) m
(a) 2 m 3 cm (b) 2 m 3 cm
= 2 m + 3 cm = 2 m + 3 cm
= (2 × 100) cm + 3 cm = 2 m + (3 ÷ 100) m
= 200 cm + 3 cm = 2 m + 0.03 m
= 203 cm = 2.03 m
3
Nyatakan
(a) 4.25 m dalam unit m dan cm
(b) 39 mm dalam unit cm dan mm
(a) 4.25 m (b) 39 mm

3 cm
= 4 m + 0.25 m = (39 ÷ 10) cm
10 39
= 4 m + (0.25 × 100) cm = 3 cm 9 mm – 30
= 4 m + 25 cm 9 mm
= 4 m 25 cm
08 Math T1.indd 153 11/2/11 8:52:45 AM

8.1.4 Menganggar panjang objek
Menganggar panjang
Berapakah Lebih kurang objek dalam unit yang
panjang 42 cm. sesuai.
poster ini?
42 cm
Kita boleh menganggar panjang suatu objek dengan menggunakan anggota badan kita.
Misalnya,
1 jengkal
1 tapak
1 hasta
3
Tujuan: Menganggar ukuran panjang dalam unit yang sesuai.
1. Anggarkan panjang bagi setiap objek berikut dalam unit yang sesuai.
(a) Sebuah buku teks (b) Sebatang pen
(c) Lengan rakan anda (d) Meja anda
2. Dengan menggunakan pembaris, ukur setiap objek di atas.
3. Bandingkan anggaran anda dengan ukuran yang diperoleh untuk mengetahui
ketepatan anggaran anda.
8.1.5 Membuat pengiraan yang melibatkan

panjang Menggunakan operasi
Apabila kita melakukan penambahan atau penolakan yang asas aritmetik untuk
melibatkan ukuran panjang, pastikan ukuran panjang adalah menyelesaikan masalah
yang melibatkan
dalam unit yang sama.
panjang.
08 Math T1.indd 154 11/2/11 8:52:49 AM

4
Hitung
(a) 7 m 80 cm + 2 m 45 cm
(b) 21 cm 3 mm − 9 cm 5 mm
(c) 340 mm + 5.7 cm (Nyatakan jawapan dalam unit mm.)
(d) 7.9 km − 460 m (Nyatakan jawapan dalam unit km.)
(a) m cm (b) cm mm
1 20 13 21 cm 3 mm
= 20 cm + 10 mm
7 80 21 3
+ 3 mm
+ 2 45 80 + 45 = 125 cm – 9 5 = 20 cm + 13 mm
10 25 125 cm = 1 m 25 cm 11 8

7 m 80 cm + 2 m 45 cm 21 cm 3 mm − 9 cm 5 mm
= 10 m 25 cm = 11 cm 8 mm
(c) 340 mm + 5.7 cm (d) 7.9 km − 460 m

= 340 mm + (5.7 × 10) mm = 7.9 km – (460 ÷ 1 000) km
= 340 mm + 57 mm Tukarkan = 7.9 km − 0.46 km
= 397 mm kepada unit = 7.44 km
yang sama.
5
(a) Hitung 475 m × 6 dan nyatakan jawapan dalam unit km.
(b) Hitung 26 m 180 cm ÷ 4.
(a) 475 m × 6 (b) 6 m 95 cm

= 2 850 m 4 26 m 180 cm
= 2.85 km (2 850 ÷ 1 000) km – 24
2 m → 200 cm 2 m = (2 × 100) cm
380
– 36
20
– 20
0
26 m 180 cm ÷ 4 = 6 m 95 cm
08 Math T1.indd 155 11/2/11 8:52:52 AM

8.1.6 Menyelesaikan masalah yang melibatkan panjang
Empat orang guru lelaki ingin membuat baju batik untuk dipakai pada Hari Guru.
Sehelai baju batik lelaki memerlukan 2.6 meter kain batik. Jika harga kain batik ialah
RM25 semeter, berapa jumlah kos kain bagi 4 helai baju batik lelaki?
Memahami masalah
• Diberi: Panjang kain untuk sehelai baju batik lelaki = 2.6 m
Harga semeter kain = RM25
Jumlah baju batik = 4 helai
• Dikehendaki mencari jumlah kos kain bagi 4 helai baju batik.
Merancang strategi
• Cari jumlah panjang kain bagi 4 helai baju batik.
• Darabkan jumlah panjang kain dengan RM25.
Panjang kain bagi 4 helai baju batik = 4 × 2.6 m
= 10.4 m
Jumlah kos kain bagi 4 helai baju batik = 10.4 × RM25
= RM260
Menyemak jawapan
260 ÷ 25 = 10.4 ; 10.4 m ÷ 4 = 2.6 m
8.1
1. Tukarkan setiap berikut kepada unit ukuran yang dinyatakan dalam tanda kurung.
(a) 3 cm (mm) (b) 9 m (cm) (c) 5.2 km (m)
(d) 50 mm (cm) (e) 245 cm (m) (f ) 760 m (km)
(g) 0.7 m (mm) (h) 0.02 km (cm) (i) 350 mm (m)
2. Tukarkan setiap berikut kepada unit ukuran dalam tanda kurung.
(a) 4 cm 7 mm (mm) (b) 8 m 75 cm (m)
(c) 5 m 60 cm (cm) (d) 2 km 370 m (km)
3. Tukarkan setiap berikut kepada unit ukuran dalam tanda kurung.
(a) 2.3 cm (cm dan mm) (b) 9.6 m (m dan cm)
(c) 820 cm (m dan cm) (d) 4 080 m (km dan m)
08 Math T1.indd 156 11/2/11 8:52:55 AM

4. Hitung
(a) 45 m 90 cm + 3 m 35 cm
(b) 36 cm 5 mm − 17 cm 8 mm
(c) 880 mm + 6.7 cm (Nyatakan jawapan dalam unit mm.)
(d) 7.9 km − 462 m (Nyatakan jawapan dalam unit km.)
5. Hitung
(a) 475 m × 6 (Nyatakan jawapan dalam unit km.)
(b) 845 cm × 6 (Nyatakan jawapan dalam unit m.)
(c) 30 m 8 cm ÷ 4
(d) 17 km 3 m ÷ 7
6. Siew Ying membeli 5 m reben untuk mengikat 8 buah
bungkusan yang sama saiz. Jika setiap bungkusan
memerlukan 48 cm reben, cari baki panjang reben,
dalam m, setelah mengikat semua bungkusan itu.
8.2 Jisim
8.2.1 Mengukur jisim objek
Jisim ialah kuantiti jirim dalam suatu objek.
Dalam sistem metrik, unit ukuran jisim ialah miligram (mg), Mengukur jisim objek.
gram (g), kilogram (kg) dan tan.
Objek yang ringan biasanya diukur dalam gram manakala
objek yang berat diukur dalam kilogram. Objek yang sangat
berat pula diukur dalam tan.
Dalam kehidupan
Misalnya, harian, jisim biasanya
disebut sebagai berat.
Sebenarnya, berat dan
jisim adalah berlainan.
Berat ialah ukuran daya
tarikan graviti terhadap
sesuatu objek dan
unitnya ialah newton (N).
Berat boleh berubah
Jisim sekeping syiling Jisim sebungkus Jisim sebuah kereta
mengikut tempat
50 sen lebih kurang gula ialah lebih kurang 1 tan.
manakala jisim tidak
5 gram. 1 kilogram.
berubah.
08 Math T1.indd 157 11/2/11 8:52:58 AM

Jisim objek yang berlainan boleh diukur dengan alat penimbang yang sesuai. Gambar
foto di bawah menunjukkan beberapa alat penimbang yang digunakan dalam kehidupan
harian.
(a) (b) (c)
Nyatakan jisim yang ditunjukkan oleh setiap alat penimbang di atas.
4
Tujuan: Mengukur jisim objek.
1. Dengan menggunakan alat penimbang yang sesuai, ukur jisim bagi setiap berikut
dalam unit yang sesuai.
(a) Sebatang pensel (b) Sebuah kamus
(c) Beg sekolah anda (d) Badan anda
2. Bandingkan keputusan anda dengan ahli kumpulan lain.
8.2.2 Menukar unit metrik jisim

Hubungan antara unit ukuran jisim adalah seperti berikut:
1 g = 1 000 mg
1 kg = 1 000 g Menukar unit metrik
1 tan = 1 000 kg jisim (mg, g, kg, tan).
Penukaran antara unit-unit ukuran jisim dapat dilakukan dengan mudah dengan
menggunakan carta penukaran di bawah.
× 1 000 × 1 000 × 1 000
tan kg g mg
÷ 1 000 ÷ 1 000 ÷ 1 000
08 Math T1.indd 158 11/2/11 8:53:01 AM

6
Tukarkan
(a) 2 g kepada mg (b) 3.7 kg kepada g
(c) 3 025 g kepada kg (d) 8 200 kg kepada tan
(a) 2 g = (2 × 1 000) mg 1 g = 1 000 mg

= 2 000 mg
(b) 3.7 kg = (3.7 × 1 000) g 1 kg = 1 000 g
= 3 700 g
(c) 3 025 g = (3 025 ÷ 1 000) kg 1 000 g = 1 kg
= 3.025 kg
(d) 8 200 kg = (8 200 ÷ 1 000) tan 1 000 kg = 1 tan
= 8.2 tan
7
Tukarkan 5 tan 76 kg kepada
(a) kilogram (b) tan
(a) 5 tan 76 kg (b) 5 tan 76 kg

= 5 tan + 76 kg = 5 tan + 76 kg
= (5 × 1 000) kg + 76 kg = 5 tan + (76 ÷ 1 000) tan
= 5 000 kg + 76 kg = 5 tan + 0.076 tan
= 5 076 kg = 5.076 tan
8
Tukarkan
(a) 2.83 kg kepada kilogram dan gram
(b) 7 108 kg kepada tan dan kilogram
(a) 2.83 kg (b) 7 108 kg 7 tan

1000 7108
= 2 kg + 0.83 kg = (7 108 ÷ 1 000) tan – 7000
= 2 kg + (0.83 × 1 000) g = 7 tan 108 kg 108 kg
= 2 kg + 830 g
= 2 kg 830 g
08 Math T1.indd 159 11/2/11 8:53:03 AM

8.2.3 Menganggar jisim suatu objek
5 Menganggar jisim
Tujuan: Menganggar jisim suatu objek dalam unit yang sesuai. suatu objek dalam unit
yang sesuai.
Bahan/Radas: Alat penimbang, pen, buku latihan, botol air dan
buku teks Matematik.
1. Anggarkan jisim setiap objek dalam jadual berikut.
2. Timbang objek dengan menggunakan alat penimbang yang sesuai.
3. Salin dan catatkan semua bacaan dalam jadual di bawah.
Objek Jisim anggaran Jisim sebenar
(a) Lima batang pen
(b) Tiga buah buku latihan
(c) Sebotol air
(d) Sebuah buku teks Matematik
4. Bandingkan anggaran anda dengan jisim sebenar untuk mengetahui ketepatan
anggaran anda.
8.2.4 Membuat pengiraan yang melibatkan jisim
9
Menggunakan operasi
Hitung asas aritmetik untuk
(a) 6 kg 750 g + 2 kg 465 g menyelesaikan masalah
(b) 20 tan 200 kg − 8 tan 960 kg yang melibatkan jisim.
(a) kg g (b) tan kg 20 tan 200 kg

1 19 1 200
= 19 tan + 1 000 kg
6 750 20 200 + 200 kg
+ 2 465 – 8 960 = 19 tan + 1 200 kg
750 + 465 = 1 215 g
9 215 1 215 g = 1 kg 215 g 11 240

6 kg 750 g + 2 kg 465 g 20 tan 200 kg − 8 tan 960 kg
= 9 kg 215 g = 11 tan 240 kg
08 Math T1.indd 160 11/2/11 8:53:06 AM

10
(a) Hitung 580 g + 4.9 kg dan nyatakan jawapan dalam unit g.
(b) Hitung 7.9 tan − 690 kg dan nyatakan jawapan dalam unit tan.
(a) 580 g + 4.9 kg (b) 7.9 tan − 690 kg

= 580 g + 4 900 g = 7.9 tan − 0.69 tan
= 5 480 g 4.9 kg = 7.21 tan 690 kg
= (4.9 × 1 000) g = (690 ÷ 1 000) tan
11
(a) Hitung 586 kg × 4 dan nyatakan jawapan dalam unit tan.
(b) Hitung 13 kg 20 g ÷ 12.
(b) 1 kg 85 g
(a) 586 kg × 4
12 13 kg 20 g
= 2 344 kg – 12
= 2.344 tan (2 344 ÷ 1 000) tan 1 kg → 1000 g
1020
– 96
60
– 60
0
13 kg 20 g ÷ 12 = 1 kg 85 g
8.2.5 Menyelesaikan masalah yang melibatkan jisim
Sebuah lori yang dimuatkan 50 guni beras mempunyai jumlah jisim 4.955 tan. Jika
jisim lori kosong itu ialah 3 tan 880 kg, berapa jisim seguni beras dalam kg?
Memahami masalah
• Diberi: Jisim lori dengan muatan beras = 4.955 tan
Jisim lori kosong = 3 tan 880 kg
Bilangan guni beras = 50
• Dikehendaki mencari jisim seguni beras dalam kg.
08 Math T1.indd 161 11/2/11 8:53:08 AM

Merancang strategi
• Kira jumlah jisim beras.
• Bahagikan jumlah jisim beras dengan 50.
Jisim beras = 4.955 tan − 3 tan 880 kg
= 4 tan 955 kg – 3 tan 880 kg
= 1 tan 75 kg
= 1 075 kg
Jisim seguni beras = 1 075 kg ÷ 50
= 21.5 kg
Menyemak jawapan
21.5 kg × 50 = 1 075 kg ; 1 tan 75 kg + 3 tan 880 kg
= 1 tan 75 kg = 4 tan 955 kg
8.2
1. Tukarkan setiap berikut kepada unit jisim dalam tanda kurung.

(a) 6 g (mg) (b) 2.8 kg (g) (c) 4.3 tan (kg)
(d) 500 mg (g) (e) 7 400 g (kg) (f ) 650 kg (tan)
2. Tukarkan setiap berikut kepada unit jisim yang dinyatakan dalam tanda kurung.
(a) 2 g 8 mg (mg) (b) 5 kg 62 g (g)
(c) 3 kg 400 g (kg) (d) 8 tan 760 kg (tan)
3. Tukarkan setiap berikut kepada unit jisim dalam tanda kurung.
(a) 1.3 g (g dan mg) (b) 4.3 kg (kg dan g)
(c) 6 600 g (kg dan g) (d) 9 020 kg (tan dan kg)
4. Hitung
(a) 36 g 860 mg + 15 g 355 mg
(b) 23 kg 400 g − 16 kg 875 g
(c) 760 g + 2.9 kg (Nyatakan jawapan dalam unit gram.)
(d) 3.4 tan − 680 kg (Nyatakan jawapan dalam unit tan.)
5. Hitung dan berikan jawapan dalam unit yang dinyatakan dalam tanda kurung.
(a) 536 g × 4 (kg) (b) 748 kg × 6 (tan)
(c) 40 g 8 mg ÷ 3 (g dan mg) (d) 26 kg 120 g ÷ 8 (kg dan g)
6. Seorang pemborong membeli 15 guni garam. Jisim setiap guni ialah 40 kg. Jika
dia menjual 250 kg garam, berapa jisim garam yang masih ada di gudangnya?
7. Jisim sebuah buku matematik ialah 650 g dan jisim sebuah buku sejarah ialah 540 g.
Cari beza jisim antara 5 buah buku matematik dengan 8 buah buku sejarah.
08 Math T1.indd 162 11/2/11 8:53:10 AM

8.3 Masa
8.3.1 Menentukan ukuran masa sesuatu

peristiwa
Menentukan ukuran
Masa ialah tempoh antara dua peristiwa. masa yang sesuai bagi
peristiwa tertentu.
Unit ukuran masa ialah saat, minit, jam, hari, minggu,
bulan, tahun, dekad, abad dan milenium.
Dalam kehidupan harian, kita biasanya menggunakan
jam tangan atau jam dinding untuk mengukur masa sesuatu
peristiwa dalam minit atau jam.
Selain kalendar yang
Tempoh bagi peristiwa yang berlaku dalam masa yang biasa digunakan dalam
pendek diukur dalam unit saat dan minit dengan menggunakan kehidupan harian,
jam randik atau jam digital. Misalnya, tempoh acara lumba terdapat juga kalendar
lain yang digunakan di
lari 100 meter.
negara kita, misalnya
kalendar Islam,
kalendar Cina dan
kalendar Hindu.
Contoh: Nama bulan
kalendar Islam
Bulan Kalendar Islam
Jam randik digital Jam tangan digital 1 Muharam
Jam randik
2 Safar
3 Rabiulawal
Hari, minggu, bulan dan tahun pula digunakan untuk 4 Rabiulakhir
mengukur peristiwa yang berlaku dalam tempoh yang 5 Jamadilawal
panjang. Kalendar biasanya digunakan untuk menentukan 6 Jamadilakhir
7 Rejab
tempoh yang panjang. 8 Syaaban
9 Ramadan
10 Syawal
12 11 Zulkaedah
Nyatakan unit ukuran masa yang sesuai bagi setiap 12 Zulhijah
peristiwa berikut. Layari laman sesawang
berikut untuk
(a) Meniup sebiji belon.
mendapat maklumat
(b) Menyanyi lagu ‘Negaraku’. tentang kalendar Cina
(c) Memandu kereta dari Johor Bahru ke Putrajaya. dan kalendar Hindu.
(d) Mengecat sebuah rumah dua tingkat. http://ms.wikipedia.org/
wiki/Kalendar_Cina
http://www.hindunet.
(a) Saat (b) Minit org/hindu_calendar/
(c) Jam (d) Hari
08 Math T1.indd 163 11/2/11 8:53:13 AM

8.3.2 Menukar unit metrik masa
Hubungan antara unit ukuran masa adalah seperti berikut:
1 minit = 60 saat Menukar unit ukuran
1 jam = 60 minit masa (saat, minit, jam,
hari, minggu, bulan
1 hari = 24 jam dan tahun).
1 minggu = 7 hari
1 tahun = 12 bulan = 52 minggu = 365 hari
1 tahun lompat = 366 hari
1 dekad = 10 tahun
1 abad = 100 tahun
1 milenium = 1 000 tahun
Penukaran antara unit ukuran masa boleh dilakukan dengan Sebenarnya setahun
mudah berpandukan carta berikut: mempunyai 365 1 hari.
4
× 7 × 24 × 60 × 60 Oleh itu, wujudnya
tahun lompat yang
minggu hari jam minit saat muncul empat tahun
sekali dengan jumlah
÷ 7 ÷ 24 ÷ 60 ÷ 60 hari 366.
13
Nyatakan
(a) 3 1 jam dalam minit (b) 72 jam dalam hari
4
(a) 3 1 jam = 13 × 60 minit

1 2
(b) 72 jam = (72 ÷ 24) hari 1 hari
4 4 = 24 jam
1 jam = 3 hari
= 195 minit
= 60 minit
14
Tukarkan
(a) 4 minit 35 saat kepada saat (b) 53 bulan kepada tahun dan bulan
1 tahun
(a) 4 minit 35 saat (b) 53 bulan = 12 bulan
= 4 minit + 35 saat = (53 ÷ 12) tahun
= (4 × 60) saat + 35 saat = 4 tahun 5 bulan 4 tahun
= 275 saat 1 minit 12 53
= 60 saat – 48
5 bulan
08 Math T1.indd 164 11/2/11 8:53:16 AM

8.3.3 Menganggar jangka masa suatu peristiwa
Menganggar jangka
6 masa suatu peristiwa.
Tujuan: Menganggar jangka masa suatu peristiwa.
1. Anggarkan masa yang diambil untuk melakukan Kepercayaan
aktiviti berikut. kepada Kesetiaan
(a) Membilang 1 hingga 30 secara lisan. Tuhan kepada Raja
(b) Berjalan dari kelas anda ke kantin sekolah. dan Negara
Kesopanan
(c) Menaiki tangga ke tingkat dua. dan
(d) Melafazkan lima prinsip Rukun Negara. Kesusilaan Keluhuran
2. Dengan menggunakan jam randik atau jam Perlembagaan
digital, ukur masa yang diambil untuk melakukan Kedaulatan
setiap aktiviti itu. Undang-Undang
3. Bandingkan anggaran anda dengan masa yang diukur.
8.3.4 Membuat pengiraan yang melibatkan masa
15
Menggunakan operasi
Hitung asas aritmetik untuk
(a) 6 jam 45 minit + 2 jam 35 minit menyelesaikan masalah
(b) 4 minggu − 25 hari yang melibatkan masa.
(a) 6 jam 45 minit + 2 jam 35 minit atau jam minit

= (6 + 2) jam + (45 + 35) minit 1
= 8 jam 80 minit 80 minit

6 45
= 9 jam 20 minit = 1 jam 20 minit + 2 35
9 20
(b) 4 minggu − 25 hari

= (4 × 7) hari − 25 hari 1 minggu = 7 hari
= 28 hari − 25 hari
= 3 hari
08 Math T1.indd 165 11/2/11 8:53:19 AM

16
(a) Hitung 32 minit × 6 dan nyatakan jawapan dalam jam dan minit.
(b) Hitung 18 tahun 4 bulan ÷ 5.
(a) 32 minit × 6 (b) 3 tahun 8 bulan

= 192 minit 5 18 tahun 4 bulan
= 3 jam 12 minit – 15
3 tahun → 36 bulan 3 tahun
40 = (3 × 12) bulan
3 jam
60 192 minit – 40
– 180 0
12 minit
18 tahun 4 bulan ÷ 5 = 3 tahun 8 bulan

8.3.5 Menyelesaikan masalah yang melibatkan masa
Amir mengambil masa 3 jam 40 minit untuk memandu kereta dari Muar ke Subang Jaya.
Dia berhenti di pertengahan perjalanan di Kawasan Rehat dan Rawat Seremban selama
52 minit. Hitung masa yang diambil jika dia tidak berhenti di kawasan tersebut.
Memahami masalah
• Diberi: Masa yang diambil dari Muar ke Subang Jaya = 3 jam 40 minit
Masa berehat = 52 minit
• Dikehendaki menghitung masa yang diambil jika Amir tidak berhenti di kawasan
rehat dan rawat.
Merancang strategi
jam 2
minit
100
3 40
– 52 Jadi, masa yang diambil jika Amir tidak berhenti di kawasan
2 48 rehat dan rawat ialah 2 jam 48 minit.
Menyemak jawapan
2 jam 48 minit + 52 minit = 3 jam 40 minit
08 Math T1.indd 166 11/2/11 8:53:21 AM

8.3
1. Nyatakan unit ukuran masa yang sesuai bagi setiap peristiwa berikut.
(a) Menepuk tangan sebanyak 30 kali. (b) Menyanyi lagu sekolah.
(c) Suatu perlawanan bola sepak. (d) Membina jambatan Pulau Pinang.
2. Tukarkan setiap berikut kepada unit masa dalam tanda kurung.
(a) 4 1 minit (saat) (b) 2 hari (jam) (c) 3 tahun (bulan)
2
(d) 480 minit (jam) (e) 3 600 saat (minit) (f ) 800 tahun (abad)
3. Tukarkan setiap berikut kepada unit masa yang dinyatakan dalam tanda kurung.
(a) 3 minit 20 saat (saat) (b) 7 tahun 8 bulan (bulan)
(c) 200 minit (jam dan minit) (d) 150 hari (minggu dan hari)
4. Hitung
(a) 26 minit 30 saat + 16 minit 40 saat
(b) 42 hari 18 jam − 27 hari 23 jam
(c) 54 minit + 1 1 jam (Nyatakan jawapan dalam unit minit.)
2
(d) 13 jam − 540 minit (Nyatakan jawapan dalam unit jam.)
5. Hitung setiap berikut dalam unit masa yang dinyatakan dalam tanda kurung.
(a) 26 minit × 8 (jam dan minit) (b) 32 hari × 5 (minggu dan hari)
(c) 40 jam 12 minit ÷ 6 (jam dan minit) (d) 61 tahun 4 bulan ÷ 8 (tahun dan bulan)
6. Shafiq menjalankan latihan renang selama 2 jam 15 minit setiap hari dan berehat
pada hari Ahad. Berapakah jumlah masa dia berlatih dalam masa 3 minggu?
7. Puan Siti Nor mengambil masa 8 jam untuk menjahit 3 helai baju. Jika masa untuk
menjahit baju pertama ialah 2 jam 55 minit dan masa untuk menjahit baju kedua
ialah 2 jam 30 minit, hitung masa untuk menjahit baju ketiga.
8.4 Waktu
Jam analog Jam digital

Pertandingan bola sepak Liga Malaysia bermula pada waktu yang ditunjukkan pada
kedua-dua jam di atas. Kedua-dua jam menunjukkan waktu yang sama. Jam analog
menunjukkan masa dalam sistem 12 jam manakala jam digital menunjukkan masa dalam
sistem 24 jam.
08 Math T1.indd 167 11/2/11 8:53:24 AM

8.4.1 Sistem 12 jam
Kita menggunakan sistem 12 jam dalam kehidupan harian
untuk menyatakan waktu. Dalam sistem ini, satu hari
dibahagikan kepada dua bahagian: Membaca dan menulis
waktu dalam sistem
12:00 12:00 12:00 dua belas jam.
12 tengah malam 12 tengah hari 12 tengah malam
Dalam sistem 12 jam, waktu ditulis dalam tiga atau empat digit dan dua titik digunakan
untuk mengasingkan jam daripada minit. Untuk menyatakan waktu pada suatu ketika,
istilah pagi, tengah hari, petang, malam atau tengah malam digunakan.
Misalnya,
7 : 15 malam 7:15 malam disebut
sebagai pukul tujuh
lima belas minit malam
Jam Minit atau pukul tujuh suku
malam.
Tulis dan sebut setiap waktu berikut.

(a) Pagi (b) Malam
11 12 1 11 12 1
10 2 10 2
9 3 9 3
8 4 8 4
7 7
6 5 6 5

Kita juga boleh menggunakan a.m. dan p.m. untuk

menyatakan waktu.
Simbol a.m. (ante meridian) yang bermaksud sebelum
tengah hari digunakan untuk waktu dari pukul 12:00 tengah Turutan masa:
malam hingga 11:59 pagi. 12 tengah malam
12:01 a.m. – 11:59 a.m.
Simbol p.m. (post meridian) yang bermaksud selepas 12 tengah hari
tengah hari pula digunakan untuk waktu dari pukul 12:00 12:01 p.m. – 11:59 p.m.
tengah hari hingga 11:59 malam. 12 tengah malam
17
Tulis waktu berikut dengan menggunakan a.m. atau p.m.
(a) 6:50 pagi (b) 11:15 malam
(a) 6:50 a.m. (b) 11:15 p.m.

08 Math T1.indd 168 11/2/11 8:53:27 AM

8.4.2 Sistem 24 jam
Sistem 24 jam biasanya digunakan dalam jadual waktu
perjalanan bas, kereta api dan penerbangan kapal terbang.
Waktu dalam sistem ini bermula dari jam 0000 hingga jam Membaca dan menulis
2400. waktu dalam sistem
dua puluh empat jam.
0000 1200 2400
Tengah malam Tengah hari Tengah malam
Dalam sistem 24 jam, waktu ditulis dalam empat digit

dengan perkataan jam di hadapannya. Dua digit yang
pertama menunjukkan jam manakala dua digit yang akhir Dalam sistem 24 jam,
menunjukkan minit. a.m. atau p.m. tidak
perlu digunakan.
Perhatikan jadual di bawah yang menunjukkan jadual
waktu perjalanan kereta api di stesen kereta api Kluang.
Jam Minit
Jam 03 32
Jam 0332 disebut
sebagai jam tiga
tiga puluh dua.
Sebut setiap waktu yang ditunjukkan dalam jadual di atas.
18
Tulis setiap waktu yang ditunjukkan dalam sistem 24 jam.
(a)
Pagi (b) Malam
11 12 1 11 12 1
10 23 24 13 2 10 23 24 13 2
22 14 22 14
9 21 15 3 9 21 15 3
20 16 20 16
8 19
18 17 4 8 19
18 17 4
7 5 7 5
6 6
(a) Jam 0510 (b) Jam 2225

08 Math T1.indd 169 11/2/11 8:53:30 AM

8.4.3 Menukar waktu dalam sistem 12 jam
kepada sistem 24 jam dan sebaliknya
Hubungan antara waktu dalam sistem 12 jam dengan sistem Menukar waktu dalam
24 jam adalah seperti yang ditunjukkan dalam rajah di sistem 12 jam kepada
bawah. sistem 24 jam dan
begitu juga sebaliknya.
Menukar waktu dalam Menukar waktu dalam

sistem 12 jam kepada Sistem 12 jam Sistem 24 jam sistem 24 jam kepada
sistem 24 jam sistem 12 jam
12 tengah malam hingga Jam 0000 hingga jam 0059
12:59 a.m.
Tambah 1200
Tolak 1200 12 tengah malam Jam 0000 Contoh:
Contoh: Jam 0030
12:13 a.m. = 12:30 a.m. 0030 + 1200
= Jam 0013 1213 – 1200
1:00 a.m. hingga 1:00 a.m. Jam 0100 Jam 0100 hingga jam 1259
12:59 p.m. 2:00 a.m. Jam 0200
3:00 a.m. Jam 0300 Abaikan sifar di hadapan
Tambah satu sifar di 4:00 a.m. Jam 0400 jika perlu
hadapan jika perlu Contoh:
5:00 a.m. Jam 0500
Contoh: 6:00 a.m. Jam 0600 Jam 0100 = 1:00 a.m.
1:00 a.m. = Jam 0100 7:00 a.m. Jam 0700 Jam 0300 = 3:00 a.m.
12 tengah hari = Jam 1200 8:00 a.m. Jam 0800 Jam 1159 = 11:59 a.m.
12:59 p.m. = Jam 1259 9:00 a.m. Jam 0900
10:00 a.m. Jam 1000
11:00 a.m. Jam 1100
12 tengah hari Jam 1200
1:00 p.m. hingga 1:00 p.m. Jam 1300 Jam 1300 hingga jam 2400
12 tengah malam 2:00 p.m. Jam 1400
3:00 p.m. Jam 1500 Tolak 1200
Tambah 1200
4:00 p.m. Jam 1600 Contoh:
Contoh:
Jam 1300
1:00 p.m. 5:00 p.m. Jam 1700
= 1:00 p.m. 1300 – 1200
= Jam 1300 0100 + 1200 6:00 p.m. Jam 1800
10:30 p.m. 7:00 p.m. Jam 1900 Jam 2030
= Jam 2230 1030 + 1200 8:00 p.m. Jam 2000 = 8:30 p.m. 2030 – 1200
11:05 p.m. 9:00 p.m. Jam 2100
= Jam 2305 1105 + 1200 10:00 p.m. Jam 2200
11:00 p.m. Jam 2300
12 tengah malam Jam 2400/0000
08 Math T1.indd 170 11/2/11 8:53:33 AM

8.4.4 Menentukan tempoh masa antara dua waktu
Tempoh masa dapat ditentukan apabila waktu mula dan
waktu akhir diberikan.
19 Menentukan tempoh
masa antara dua waktu
Cari tempoh masa antara 8:30 a.m. dengan 10:45 p.m. yang diberi.
8:30 a.m. = Jam 0830 Tukar waktu

10:45 p.m. = Jam 2245 kepada sistem
jam minit 24 jam.
22 45
– 8 30
14 15
Jadi, tempoh masa antara 8:30 a.m. dengan 10:45 p.m. ialah
Tunku Abdul Rahman
14 jam 15 minit.
telah mengisytiharkan
kemerdekaan Tanah
Melayu pada 31 Ogos
8:30 a.m. 12:30 p.m. 10:30 p.m. 10:45 p.m. 1957. Berapakah tahun
4 jam 10 jam Malaysia mencapai
14 jam 15 minit kemerdekaan hingga ke
hari ini?
Jadi, tempoh masa antara 8:30 a.m. dengan 10:45 p.m. ialah (Sumber foto: Arkib
14 jam 15 minit. Negara Malaysia)
8.4.5 Menyelesaikan masalah yang melibatkan

waktu
yang melibatkan waktu.
Sekolah Menengah Kebangsaan Muhibah telah mengadakan majlis penyampaian hadiah

kepada pemenang dalam acara sukan tahunan. Majlis itu bermula pada pukul 4:55 p.m.
dan berlangsung selama 1 jam 15 minit. Pada pukul berapa majlis itu tamat?
Memahami masalah
• Diberi: Waktu majlis bermula = 4:55 p.m.
Masa yang diambil = 1 jam 15 minit
• Dikehendaki mencari waktu majlis itu tamat.
08 Math T1.indd 171 11/2/11 8:53:36 AM

Merancang strategi
• Tukarkan 4:55 p.m. kepada waktu dalam sistem 24 jam.
• Tambah 1 jam 15 minit kepada waktu itu.

jam minit
1 4:55 p.m. 4:55 p.m. 5:55 p.m. 6:00 p.m. 6:10 p.m.
16 55 = jam 1655 5 minit 10 minit
+ 1 15 55 minit + 15 minit 1 jam 15 minit
18 10 = 70 minit
= 1 jam 10 minit

Jam 1810 = Pukul 6:10 p.m.
Jadi, majlis itu tamat pada pukul 6:10 p.m.
Menyemak jawapan
Jam 1810 – Jam 1655 jam minit
17 70
= 1 jam 15 minit
18 10
– 16 55
1 15
8.4
1. Tulis waktu yang ditunjukkan dalam setiap jam berikut dalam sistem 12 jam.
(a) (b) (c)
11 12 1 11 12 1 11 12 1
10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4
7 7
6 5 6 5 7
6 5
Pagi Petang Malam
2. Tulis waktu yang ditunjukkan dalam setiap jam berikut dalam sistem 24 jam.
(a) (b) (c)
11 12 1 11 12 1 11 12 1
10 23 24 13 2 10 23 24 13 2 10 23 24 13 2
22 14 22 14 22 14
9 21 15 3 9 21 15 3 9 21 15 3
20 16 20 16 20 16
8 19
18 17 4 8 19
18 17 4 8 19
18 17 4
7 5 7 5 7 5
6 6 6
Pagi Petang Pagi
08 Math T1.indd 172 11/2/11 8:53:39 AM

3. Tukarkan setiap waktu berikut kepada waktu dalam sistem 24 jam.
(a) 10:35 a.m. (b) 7:08 a.m.
(c) 9:40 p.m. (d) 12:20 a.m.
4. Tukarkan setiap waktu berikut kepada waktu dalam sistem 12 jam.
(a) Jam 1125 (b) Jam 0420
(c) Jam 1845 (d) Jam 0030
5. Cari tempoh masa antara dua waktu berikut.
(a) Jam 1520 dengan jam 2015 (b) Jam 0830 dengan jam 2205
(c) 3:05 p.m. dengan 10:20 p.m. (d) 6:40 a.m. dengan 12:05 a.m.
6. Suatu pertandingan tenis bermula pada pukul 2:50 p.m. dan berlangsung selama
2 jam 40 minit. Pada pukul berapa pertandingan itu tamat?
7. Sebuah teksi bertolak dari Senai ke Pagoh pada jam 0745. Perjalanan teksi itu
mengambil masa 1 jam 30 minit. Selepas berehat 3 jam di Pagoh, teksi itu
4
meneruskan perjalanan ke Genting Highlands dan mengambil masa 3 jam 45
minit untuk tiba di Genting Highlands. Pada pukul berapa teksi itu tiba di Genting
Highlands dalam sistem 12 jam?
Membuat Jam Matahari
Jam matahari digunakan kira-kira 5 000 tahun dahulu sebelum jam dicipta. Jam matahari
menggunakan bayang yang terhasil untuk menyatakan waktu tertentu.
Layari laman sesawang berikut untuk mendapatkan maklumat lengkap tentang cara
membuat jam matahari.
http://sunearthday.nasa.gov/2008eclipse/materials/Solar_Clock.pdf
08 Math T1.indd 173 11/2/11 8:53:40 AM

Ukuran Asas
Panjang Jisim
Panjang ialah jarak di Jisim ialah kuantiti jirim
antara dua titik. dalam suatu objek.
Unit piawai bagi Hubungan unit Unit piawai bagi Hubungan unit
ukuran panjang ukuran panjang ukuran jisim ukuran jisim
milimeter (mm) 1 cm = 10 mm miligram (mg) 1 g = 1 000 mg
sentimeter (cm) 1 m = 100 cm gram (g) 1 kg = 1 000 g
meter (m) 1 km = 1 000 m kilogram (kg) 1 tan = 1 000 kg
kilometer (km) tan
Masa Waktu
Masa ialah tempoh
antara dua peristiwa.
Sistem 12 jam Sistem 24 jam
Unit piawai Hubungan unit 1 hari Diwakili oleh
bagi ukuran ukuran masa dibahagikan nombor empat
masa 1 minit = 60 saat kepada dua digit dari 0000
saat 1 jam = 60 minit bahagian, iaitu hingga 2400.
minit 1 hari = 24 jam sebelum tengah Misalnya,
jam 1 minggu = 7 hari hari (a.m.) dan jam 0350
hari 1 tahun = 12 bulan selepas tengah jam 2308
minggu = 52 minggu hari (p.m.).
bulan = 365 hari Misalnya,
tahun 1 tahun lompat 7:15 a.m.
dekad = 366 hari (berlaku 10:10 p.m.
abad empat tahun sekali)
milenium 1 dekad = 10 tahun
1 abad = 100 tahun
1 milenium
= 1 000 tahun
08 Math T1.indd 174 11/2/11 8:53:44 AM

1. Puan Zubaidah ada 50 m kain. Dia 3. Sebuah mesin cetak dapat mencetak
menggunakan kain itu untuk membuat 9 buah buku yang sama dalam
3 pasang baju kurung dan 2 pasang masa 3 jam 36 minit. Cari masa,
baju kebaya. Sepasang baju kurung dalam minit, yang diperlukan untuk
memerlukan 4.2 m kain dan sepasang mencetak sebuah buku itu.
baju kebaya memerlukan 4 m 90 cm A 24 C 36
kain. Berapakah panjang, dalam m, B 28 D 42
baki kain itu? 4. Pada pukul 8:30 a.m., sebuah bas
A 21.6 C 27.6 bertolak dari Johor Bahru ke Kuala
B 22.4 D 28.4 Lumpur. Perjalanan bas itu dijangka
2. Sebuah kotak mengandungi 24 tin mengambil masa 6 1 jam tetapi bas
2
sardin. Jisim setin sardin ialah 350 g. itu tiba di Kuala Lumpur 20 minit
Berapakah jumlah jisim, dalam kg, tin lebih awal. Waktu bas itu tiba di
sardin di dalam lima buah kotak yang Kuala Lumpur ialah
sama? A jam 1550 C jam 1450
A 36 C 64 B jam 1540 D jam 1440
B 42 D 84
1. Tukarkan 3. Cari tempoh masa antara dua waktu

(a) 0.03 m kepada mm berikut.
(b) 5 km 6 m kepada m (a) 8:45 a.m. hingga 11:45 a.m.
(c) 3 405 g kepada kg (b) 7:25 a.m. hingga 2:10 p.m.
(d) 9 kg 24 g kepada g (c) Jam 0330 hingga jam 1710
(e) 5 3 jam kepada minit (d) Jam 1115 hingga jam 2300
4
(f ) 726 minit kepada jam dan minit 4. Cari waktu bagi setiap berikut.
(g) 6:20 p.m. kepada sistem 24 jam (a) 2 jam 40 minit selepas 11:30 a.m.
(h) jam 0035 kepada sistem 12 jam dalam sistem 12 jam
(b) 5 jam 34 minit selepas jam 0045
2. Hitung
dalam sistem 24 jam
(a) 8 km 440 m + 5 km 780 m
(c) 3 jam 50 minit sebelum 3:10 p.m.
(b) 8 m 34 cm × 6
dalam sistem 12 jam
(c) 14 tan 50 kg − 9 tan 160 kg
(d) 7 jam 38 minit sebelum jam
(d) 32 kg 28 g ÷ 6
2202 dalam sistem 24 jam
(e) 5 minit 10 saat − 2 minit 35 saat
(f ) 20 jam 42 minit ÷ 3
08 Math T1.indd 175 11/2/11 8:53:47 AM

Sudut wujud di persekitaran kita. Sudut yang diwujudkan menghasilkan
pelbagai bentuk yang boleh menambahkan keindahan sesuatu binaan.
Ada juga sudut yang diwujudkan untuk menghasilkan rangka yang boleh
membantu menyokong sesuatu binaan. Sesetengah sudut diwujudkan untuk
memperkukuhkan sesuatu rangka binaan.
Bolehkah anda mengenal pasti sudut-sudut yang wujud di sekeliling
anda?
• Sudut
• Protraktor
• Darjah
• Sudut tirus
• Sudut tegak
• Sudut cakah
• Sudut refleks
• Putaran lengkap
• Garis selari
• Jarak tegak
• Garis serenjang
• Garis bersilang
• Sudut
bertentangan
bucu
• Sudut pelengkap
• Sudut penggenap
• Sudut
bersebelahan
9.1 Memahami konsep sudut.

9.2 Memahami konsep garis selari dan garis serenjang.
9.3 Memahami dan menggunakan ciri sudut yang berkaitan dengan garis bersilang untuk
176 Bab 9 Sudut dan Garis
09 Math T1.indd 176 11/2/11 8:54:40 AM

9.1 Sudut
9.1.1 Mengenal sudut
1 Mengenal sudut.
Tujuan: Meneroka konsep sudut.

Arahan: Lakukan aktiviti ini dalam kumpulan tiga orang.
Bahan: Jarum, benang berwarna, kepingan polistirena.
1. Pinkan jarum pada bahagian tengah kepingan polistirena.
Ikatkan dua utas benang pada jarum seperti yang ditunjukkan
dalam Rajah (a). Rajah (a)
2. Tarik salah satu hujung benang secara mengufuk, kemudian
tarik dan putarkan benang yang kedua ke kanan dan ke kiri
seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (b).
3. Bincangkan dengan ahli kumpulan anda apa yang diperhatikan
pada dua utas benang itu apabila benang itu diputarkan ke Rajah (b)
kanan dan ke kiri.
4. Apakah bezanya jika benang itu diputarkan ke jarak yang lebih jauh?
5. Bincangkan kesimpulan dengan ahli kumpulan anda dan juga ahli kumpulan lain.
Didapati bahawa,
Sudut ialah ukuran suatu putaran. Semakin besar Apakah sudut-sudut
putaran, semakin besar sudut yang terbentuk. yang wujud dalam
objek-objek dalam bilik
darjah anda?
9.1.2 Menanda dan melabel sudut
Sudut terbentuk apabila dua garis lurus bertemu pada satu titik.
Sudut ditanda menggunakan suatu lengkung dengan hujung-
hujung lengkung itu menyentuh kedua-dua garis lurus tersebut.
Menanda dan melabel
Dalam rajah di sebelah, satu sudut B sudut.
terbentuk apabila garis AB dan AC
bertemu pada A. Titik A dikenali sebagai
bucu dan garis AB dan AC ialah lengan A C
sudut.
Sudut itu boleh dinamakan sebagai ∠BAC, ∠A atau BÂC.
09 Math T1.indd 177 11/2/11 8:54:42 AM

1. Salin rajah berikut dan tandakan sudut pada rajah tersebut.
(a) (b)
11 12 1
10 2
9 3
8 4
7 5
6
2. Namakan sudut berikut.

(a) R (b) S (c)
K
P Q
Q T L M
9.1.3 Mengukur sudut dengan protraktor

Alat yang digunakan untuk mengukur saiz sesuatu sudut ialah
protraktor dengan unit darjah (°).
80 90 100
110
Mengukur sudut
70
50
60
12
0
110
100 80
70
12
60
0
13
0
dengan protraktor.
0 50
13
14
40
0
0
40
14
15
30
0
0
30
15
160
20
160
20
170 180
180 170
10
10
0
0
Pusat
Skala luar Skala dalam
Garis asas
1
Ukur ∠PQR dalam rajah di sebelah. P
Q R
Kita boleh mengukur sesuatu sudut mengikut langkah

berikut.
60
70
110
80 90
100
100
80
110
70
12
0
Pusat protraktor mesti
0 60 13
50 12 0
bertindih dengan bucu
P
0 50
13
14
40
sudut bagi semua kerja

0
40
14
15
30
0
0
30
15
160
mengukur sudut.
20
160
20
170 180
Q
180 170
10
R
10 0
0
09 Math T1.indd 178 11/2/11 8:54:46 AM

1 Letakkan protraktor supaya
(a) pusat protraktor bertindih dengan bucu Q,
(b) lengan QR bertindih dengan garis asas. Cuba mengukur
2 Perhatikan ∠PQR ialah hasil putaran QR ke QP sudut dengan
mengikut arah lawan jam. menindih garis asas
protraktor dengan
3 Pilih skala yang bermula dengan 0° pada QR (iaitu lengan PQ. Adakah
skala dalam). anda menggunakan
4 Baca skala itu pada lengan QP. skala yang sama?
Apakah saiz ukuran
Didapati ∠PQR = 30°. yang didapati?
9.1.4 Melukis sudut

Protraktor juga boleh digunakan untuk melukis suatu sudut
yang diberi ukurannya.
Melukis sudut dengan
protraktor.
2
Lukis ∠ABC = 64°.
Kita boleh melukis suatu sudut mengikut langkah berikut.

1 Lukis satu garis lurus dan labelkan dua hujung A B
garis itu sebagai A dan B masing-masing.
2 Letakkan protraktor supaya pusat protraktor 80 90 100
70 110
100 80 12
60 110 70 0
0 60 13
50 12 0
0 50
bertindih dengan bucu sudut, titik B dan garis

13
14
40
0
0
40
14
15
30
0
0
30
15
AB bertindih dengan garis asas protraktor.

160
20
160
20
A B 170 180
180 170
10
10 0
0
3 Pilih skala yang bermula dengan 0° pada

lengan AB (iaitu skala luar) dan tandakan satu 60
70
110
80 90
100
100
80
110
70
12
0
titik pada skala 64°.

0 60 13
50 12 0
0 50
1 3
14
40
0
0
40
14
15
30
0
0
30
15
160
20
160
20
A B
170 180
180 170
10
10 0
0
4 Alihkan protraktor dan sambungkan titik B C

ke titik yang ditandakan dalam langkah 3.
Kemudian, labelkan ∠ABC. 64°
A B
09 Math T1.indd 179 11/2/11 8:54:49 AM

9.1.5 Sudut tirus, sudut tegak, sudut cakah dan
sudut refleks
Mengenal,
1 membanding dan
Tujuan: Meneroka konsep sudut tirus, sudut tegak, sudut mengelaskan sudut
sebagai tirus, tegak,
cakah dan sudut refleks. cakah dan refleks.
Bahan: Protraktor.
1. Rajah berikut menunjukkan sudut a, b, c dan d yang
merupakan hasil putaran daripada garis OA.
c d
a b
O A O A O A O A
2. Dengan bantuan protraktor, kenal pasti saiz sudut 90° dan 180°. Kemudian tentukan
sudut yang
(a) kurang daripada 90°
(b) sama dengan 90°
(c) antara 90° dengan 180°
(d) antara 180° dengan 360°
Didapati bahawa
(a) sudut a adalah kurang daripada 90°, sudut ini disebut sebagai sudut tirus.
(b) sudut b adalah sama dengan 90°, sudut ini disebut sebagai sudut tegak.
(c) sudut c adalah antara 90° dengan 180°, sudut ini disebut sebagai sudut cakah.
(d) sudut d adalah antara 180° dengan 360°, sudut ini disebut sebagai sudut refleks.
Sudut tirus ialah sudut yang kurang daripada 90°.

Sudut tegak ialah sudut yang sama dengan 90°.
Sudut cakah ialah sudut antara 90° dengan 180°.
Sudut refleks ialah sudut antara 180° dengan 360°.
Saiz sudut tegak tidak perlu dilabelkan tetapi ditandakan

Sudut
seperti rajah di sebelah.
tegak (90°)
boleh diwakili
oleh tanda ini.
09 Math T1.indd 180 11/2/11 8:54:52 AM

1. Mengenal dan mengelaskan sudut berikut kepada sudut Erathosthenes (276
tirus, sudut tegak, sudut cakah dan sudut refleks. – 195 S.M.), seorang
ahli sains telah
24°, 78°, 129°, 211°, 90°, 189°, 97°, 88°, 106° menggunakan konsep
2. Tanpa menggunakan protraktor, tentukan sama ada setiap sudut untuk mengira
sudut berikut ialah sudut tirus, sudut cakah atau sudut lilitan bumi.
refleks.
(a) (b) (c)
(d) (e) (f)

Rajah di atas
menunjukkan empat
garis yang bertemu
Cuba Latihan 9.1: Soalan 4 pada satu titik.
Berapakah sudut tirus
yang boleh dibentukkan
9.1.6 Melukis sudut tirus, sudut tegak, sudut oleh garis-garis itu?
cakah dan sudut refleks
Sudut tirus, sudut tegak dan sudut cakah boleh dilukis dengan
menggunakan protraktor seperti yang ditunjukkan dalam
bahagian sebelum ini. Sudut refleks boleh dibina dengan
melukis kombinasi dua sudut.
Melukis sudut tirus,
tegak, cakah dan refleks
3 dengan protraktor.
Lukis ∠ABC = 220°.
Diberi 220° = 180° + 40°. Lukis sudut 180° dahulu, diikuti

dengan 40°.
Bolehkah sudut
180°
220° dalam Contoh 3
A dibina dengan
40° B
melukis kombinasi
sudut 100° dan
C 120°? Bincangkan
dengan rakan anda
cara yang lain untuk
melukis sudut
Lukis sudut berikut dengan protraktor. refleks.
(a) 46° (b) 90° (c) 125° (d) 256°
09 Math T1.indd 181 11/2/11 8:54:56 AM

9.1.7 Sudut pada garis lurus
2 Menentusahkan
bahawa sudut pada
Tujuan: Meneroka sudut pada garis lurus. garis lurus bersamaan
Bahan: Kertas putih A4, pensel, pembaris dan protraktor. dengan 180°.
1. Lukis satu garis lurus AB pada kertas putih A4. Kemudian, lukis
dua garis yang bertemu pada garis AB supaya AB dibahagikan
B
kepada tiga sudut seperti yang ditunjukkan dalam rajah.
2. Dengan menggunakan protraktor, ukur dan catatkan setiap A
sudut pada garis AB itu.
3. Cari hasil tambah sudut-sudut itu.
4. Ulang langkah 1 hingga 3 dengan melukis lebih daripada dua
garis lurus yang bertemu pada AB supaya garis AB dibahagikan B
kepada lebih banyak sudut.
A
5. Bandingkan hasil tambah sudut yang diperoleh dalam setiap kes.
6. Bincangkan dengan rakan anda tentang hasil yang boleh dirumuskan.
Didapati bahawa
Hasil tambah sudut-sudut pada garis lurus ialah 180°.
1. Diberi ∠PQT = 68°,
Cuba Latihan 9.1: Soalan 6 ∠RQS = 50° dan PQR
ialah garis lurus.
2. Hasil tambah sudut
4 pada garis lurus
S ialah 180°.
Dalam rajah di sebelah, PQR ialah R ∠PQT + ∠SQT + ∠RQS
garis lurus. Cari saiz sudut x. T
x 50° = 180°
68° Q
68° + x + 50° = 180° P
x = 180° – 50° – 68°

Bagi Contoh 4, tekan
= 62° Semak jawapan:
1 8 0 ° , ,, – 5
68° + 62° + 50° = 180°
0 ° , ,, – 6 8
° , ,, =
09 Math T1.indd 182 11/2/11 8:54:59 AM

9.1.8 Sudut yang dihasilkan oleh satu putaran lengkap
3
Tujuan: Meneroka sudut yang dihasilkan oleh satu putaran Menentusahkan
lengkap. bahawa sudut yang
dihasilkan oleh satu
1. Dalam rajah di sebelah, jika A diputarkan B putaran lengkap ialah
ikut arah lawan jam daripada O 360°.
(a) ke B, apakah sudut yang dihasilkan? C A
O
(b) ke C, apakah sudut yang dihasilkan?
(c) melalui B dan C dan balik ke A,
apakah sudut yang dihasilkan?
2. Adakah putaran di 1(c) merupakan satu putaran lengkap?
3. Apakah sudut yang dihasilkan bagi satu putaran lengkap?
4. Bincangkan dengan rakan anda dan buat satu rumusan.
Didapati bahawa
Satu putaran lengkap menghasilkan sudut 360°.
Dalam rajah di sebelah, pertimbangkan B x

titik A yang mengalami satu putaran lengkap p
q A
melalui B dan C. Putaran ini menghasilkan r
sudut p, q dan r. Jadi, kita boleh merumuskan Bincangkan kaedah-
C
bahawa kaedah yang boleh
p + q + r = 360° digunakan untuk
mengukur sudut
Sudut p, q dan r dikatakan sudut pada satu titik. yang bertanda x
dalam rajah di atas.
Hasil tambah sudut-sudut pada satu titik ialah 360°.
5
Dalam rajah di sebelah, cari nilai x.
86° x
Bagi Contoh 5, tekan
120°
x + 86° + 120° + 90° = 360° 3 6 0 ° , ,, – 9
x = 360° – 90° – 120° – 86° 0 ° , ,, – 1 2 0
= 64° ° , ,, – 8 6 ° , ,,
=
09 Math T1.indd 183 11/2/11 8:55:04 AM

9.1
1. Ukur sudut berikut menggunakan protraktor.

(a) (b) (c)
2. Dalam rajah di sebelah, ukur setiap sudut berikut. S

(a) ∠PQT (b) TQ̂ R P
(c) ∠R (d) PT̂ Q
(e) ∠P (f) ∠PQR T
Q R
3. Dengan menggunakan protraktor, pembaris dan pensel, lukis sudut berikut.

(a) 40° (b) 50° (c) 76° (d) 126°
(e) 130° (f) ∠KLM = 67° (g) PQ̂ R = 119° (h) ∠M = 155°
4. Tentukan sama ada setiap sudut berikut ialah sudut tirus, sudut tegak, sudut cakah
atau sudut refleks.
(a) 35° (b) 90° (c) 102° (d) 234°
5. Dengan menggunakan protraktor, pembaris dan pensel, lukis sudut berikut.
(a) 225° (b) 242° (c) 198° (d) 280°
6. Dalam rajah di sebelah, POS ialah garis lurus. Tanpa Q R
menggunakan protraktor, tentukan sama ada hasil tambah
c
setiap sudut berikut ialah 180° atau tidak. b d
P a O e S
(a) d + e + f (b) b + c + d f
(c) a + f + e (d) a + b + c T
U
7. Dalam setiap rajah berikut, PQR ialah garis lurus. Cari nilai y.
(a) (b) (c) (d) P
P Q y R Q
95° y 62°
34° P 30° 42°
y R
Q R 50° Q 48° y 30° R
P
8. Dalam setiap rajah berikut, cari nilai x.
(a) (b) (c) (d)
130° 133° x
x 35°
26° 260°
88° 158° x
x 54° x
142°
09 Math T1.indd 184 11/2/11 8:55:08 AM

9.2 Garis Selari dan Garis Serenjang
9.2.1 Garis selari
Perhatikan ilustrasi berikut.
Mengenal pasti garis
selari.
Dua sisi bertentangan setiap objek itu membentuk dua

garis yang tidak akan bertemu walaupun dipanjangkan. Dua
garis itu dikatakan selari. Jarak tegak antara
dua garis selari adalah
Dua garis adalah selari jika jarak antara dua garis sentiasa sama.
sentiasa sama dan dua garis itu tidak akan bersilang.
Garis selari ditandakan Q

dengan anak panah. S
Dalam rajah di sebelah, P
PQ dan RS adalah selari. R
9.2.2 Garis serenjang

Perhatikan ilustrasi yang berikut.

serenjang.
Dua sisi garis lurus bersebelahan setiap objek yang

bertemu lalu membentuk sudut tegak (90°). Dua garis itu
dikatakan berserenjang.
Dua garis adalah berserenjang jika dua garis itu adalah

bersudut tegak antara satu sama lain.
09 Math T1.indd 185 11/2/11 8:55:13 AM

9.2.3 Sudut yang terbentuk daripada garis serenjang
Garis serenjang ditunjukkan dengan R

tanda sudut tegak.
Dalam rajah di sebelah, PQ dan P Q
RS adalah berserenjang. Menyatakan bahawa
S sudut yang terbentuk
daripada garis
Perhatikan bahawa jika dua garis adalah berserenjang, serenjang ialah 90°.
maka dua garis itu bersilang pada sudut 90°.
9.2
1. Dalam setiap rajah berikut, kenal pasti dan nyatakan garis selari yang wujud.
(a) A D (b) (c) P S
N
M Selamat
K Hari Raya
L Aidilfitri
B C Q R
2. Dalam setiap rajah berikut, kenal pasti dan nyatakan garis serenjang yang wujud.
(a) E H (b) (c) W Z
M 2012
N
Q
P
F G X Y
3. Dalam setiap rajah berikut, nyatakan sudut 90° berdasarkan maklumat diberi.
(a) I K (b) R T
P
C D D E
B C J
B I O
A G H A H
F N
E G
M
L F
J L
U
K
Q S
(i) EH dan IJ adalah berserenjang. (i) PQ dan FJ adalah berserenjang.
(ii) AD dan KL adalah berserenjang. (ii) RS dan AE adalah berserenjang.
(iii) TU dan KO adalah berserenjang.
09 Math T1.indd 186 11/2/11 8:55:17 AM

9.3 Sudut pada Garis Bersilang
9.3.1 Garis bersilang

Perhatikan rajah berikut.
bersilang.
Landasan kereta api dan jalan raya memotong antara

satu sama lain. Jalan raya dan landasan kereta api dikatakan
bersilang antara satu sama lain.
Dua garis lurus adalah bersilang jika dua garis itu

memotong antara satu sama lain.
Tentukan sama ada setiap pasang garis lurus berikut bersilang atau tidak.
(a) (b)
Empat garis lurus

boleh bersilang pada
enam titik. Lukis dan
(c) (d) tunjukkan keenam-
enam titik itu.
Lima garis lurus boleh
bersilang pada berapa
titik?
09 Math T1.indd 187 11/2/11 8:55:20 AM

9.3.2(a) Sudut bertentangan bucu
4 Menentukan ciri sudut

bertentangan bucu,
Tujuan: Meneroka ciri sudut bertentangan bucu. sudut pelengkap dan
Bahan: Kertas putih A4, pensel, pembaris. sudut penggenap.
1. Lukis tiga pasang garis bersilang yang berlainan. Kemudian, bagi setiap pasang garis
bersilang, ukur dan catatkan dua sudut yang bertentangan, seperti yang ditunjukkan
dalam rajah di bawah.
2. Apakah hubungan antara saiz dua sudut itu?

3. Bagi setiap pasang garis bersilang itu, ukur dan catatkan dua sudut bertentangan
yang lain.
4. Apakah kesimpulan yang boleh dibuat?
5. Ulang untuk garis bersilang yang lain untuk mengesahkan pendapat anda.
Didapati bahawa dua sudut yang bertentangan adalah sama. Dua sudut itu disebut sebagai
sudut bertentangan bucu.
Sudut bertentangan bucu adalah sama.
6
P S
x 46°
R Q
Dalam rajah di atas, PQ dan RS ialah garis lurus. Cari nilai x.
x = 46° Sudut bertentangan bucu.
09 Math T1.indd 188 11/2/11 8:55:22 AM

7
P S ∠ROQ dan ∠POS
80° 36° ialah sudut
O bertentangan
y bucu.
R
Q
Dalam rajah di atas, POQ dan ROS ialah garis lurus. Cari
nilai y.
y = 80° + 36°
= 116°
9.3.2(b) Sudut pelengkap

a
b
20° 43° a + b = 90°
68°
47° Pasangan sudut ini
22° dikatakan sudut
70° pelengkap.
Rajah (a) Rajah (b) Rajah (c)
Dalam rajah di atas, perhatikan setiap pasang sudut yang

ditunjukkan. Hasil tambahnya ialah 90°. Pasangan sudut
itu dikatakan sudut pelengkap antara satu sama lain. Maka, Nyatakan hubungan
dalam Rajah (a), kita boleh menyatakan bahawa 20° ialah antara sudut dalam
sudut pelengkap bagi 70° dan sebaliknya. Rajah (b) dan Rajah (c).
8
Diberi x ialah sudut pelengkap bagi 48°, cari nilai x.
x + 48° = 90°
x = 90° – 48°
= 42° Semak jawapan:
42° + 48° = 90°
09 Math T1.indd 189 11/2/11 8:55:25 AM

9.3.2(c) Sudut penggenap
82°
105°
120° 60° 75° 98° b
a
a + b = 180°
Pasangan sudut ini
Dalam rajah di atas, perhatikan setiap pasang sudut yang dikatakan sudut
penggenap.
ditunjukkan. Hasil tambahnya ialah 180°. Pasangan sudut
itu dikatakan sudut penggenap antara satu sama lain. Maka,
dalam Rajah (a), kita boleh menyatakan bahawa 120° ialah
sudut penggenap bagi 60° dan sebaliknya.
Adakah sudut
penggenap
9 membentuk
Diberi y dan 87° ialah sudut penggenap, cari nilai y. satu garis lurus?
Bincangkan.
y + 87° = 180°
y = 180° – 87°
= 93° Nyatakan hubungan
antara sudut dalam
Cuba Latihan 9.3: Soalan 4 Rajah (b) dan Rajah (c).
9.3.3 Sudut bersebelahan

Dua sudut yang mempunyai satu lengan sepunya disebut
sebagai sudut bersebelahan. Misalnya, sudut yang ditandakan
dalam setiap rajah berikut ialah sudut bersebelahan.
Menentukan nilai
sudut pada suatu garis
lurus apabila nilai
sudut bersebelahan
diberi.
Jika dua sudut bersebelahan terletak pada satu garis

lurus, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (c), hasil tambah
sudut-sudut itu ialah 180°. Dua sudut itu disebut sebagai
sudut bersebelahan pada garis lurus. Hasil tambah sudut-
sudut pada garis lurus
Hasil tambah sudut-sudut bersebelahan pada garis ialah 180°.
lurus ialah 180°.
09 Math T1.indd 190 11/2/11 8:55:29 AM

10
(a) Dalam rajah di sebelah, PQR
ialah garis lurus. Cari nilai x. 102° x Jika nilai salah satu
P R sudut bersebelahan
Q
pada garis lurus
(b) Dalam rajah di sebelah, PQ Q diberi, kita boleh
dan RS ialah garis lurus. S y
menentukan nilai satu
sudut bersebelahan
Cari nilai y. 67° yang lain.
R
P
(a) x + 102° = 180° (b) y + 67° = 180°
x = 180° – 102° y = 180° – 67°
= 78° = 113°
9.3.4 Penyelesaian masalah
Dalam rajah di sebelah, POQ yang melibatkan sudut
Q
dan ROS ialah garis lurus. S yang dibentuk oleh
Cari nilai x dan nilai y. 78° O garis bersilang.
68° x
y
Memahami masalah P R
• POQ dan ROS ialah garis lurus.
• Mencari nilai x dan nilai y.
Merancang strategi
• x dan 68° ialah sudut bertentangan bucu.
• y dan 68° ialah sudut bersebelahan pada garis lurus.
x = 68° Sudut bertentangan bucu adalah sama.
y = 180° – 68° = 112° Hasil tambah sudut bersebelahan pada garis lurus ialah 180°.
Menyemak jawapan
x dan y ialah sudut bersebelahan pada garis lurus.
x + y = 68° + 112° = 180°
09 Math T1.indd 191 11/2/11 8:55:32 AM

11 S
Dalam rajah di sebelah, POR dan TOQ ialah garis lurus. R
Diberi ∠SOT dan ∠POT ialah sudut pelengkap, cari nilai T x O
21° y
x, nilai y dan nilai z. U 18° z Q
P
x = 90° – 18° – 21° ∠SOT dan ∠POT ialah sudut pelengkap.

= 51°
y = 18° + 21° ∠POT dan y ialah sudut bertentangan bucu.

= 39°
z = 180° – 39° y dan z ialah sudut bersebelahan pada garis lurus.

= 141°
9.3
1. Dalam setiap rajah berikut, PQ dan RS ialah garis lurus. Cari nilai x.
(a) (b) R (c)
R Q Q R
125° x
P 20° x Q
S
x 121°
P S P S
2. Dalam setiap rajah berikut, PQ dan RS ialah garis lurus. Cari nilai y.
(a) R (b) (c) R
R
52°
34° Q y Q 42°
y Q
y P P 75°
P 132°
S S S
3. Diberi setiap pasangan sudut berikut ialah sudut pelengkap. Cari nilai x.
(a) (b) (c)
46°
30° x
72°
x x
09 Math T1.indd 192 11/2/11 8:55:35 AM

4. Diberi setiap pasangan sudut berikut ialah sudut penggenap. Cari nilai x.
(a) (b) (c)
x x
122° x
113° 96°
5. Dalam setiap rajah berikut, PQR ialah garis lurus. Cari nilai y.
(a) (b) P (c)
R
P y 124°
y
115° y
Q
Q Q 87°
P
R
R
6. Dalam setiap rajah berikut, PQ dan RS ialah garis lurus. Cari nilai x, nilai y dan
nilai z.
(a) R y (b) (c) P
Q S
x 32° 127°
P y Q y x
z S 40°
R z
z 32° R
x S Q
P
P
7. Dalam rajah di sebelah, POS dan QOT ialah garis lurus,
∠POQ ialah sudut pelengkap ∠QOR. Cari nilai x dan y T
nilai y. x
O
Q 21°
R S
8. Dalam rajah di sebelah, POS dan QOU ialah garis lurus. Q

P
Cari nilai x. 22° R
O
54°
x
36° S
U
T
9. Dalam rajah di sebelah, x and y ialah sudut bersebelahan P

pada garis lurus. Cari nilai y + z.
T z 117° Q
y y
S x R
09 Math T1.indd 193 11/2/11 8:55:39 AM

Perisian geometri dinamik boleh digunakan untuk melukis dan meneroka sudut. Ikut
langkah berikut untuk melukis dan meneroka sudut.
1 Buka paparan perisian geometri dinamik.
2 Klik pada Straightedge Tool untuk membina garis.
3 Klik sekali pada ruang kosong untuk membina titik pertama.
4 Klik sekali lagi pada tempat lain untuk membina titik kedua.
5 Klik sekali pada titik kedua, kemudian klik sekali lagi pada ruang kosong lain
untuk membina titik ketiga. Paparan akan menunjukkan lukisan satu sudut.
6 Klik pada Selection Arrow Tool , kemudian klik sekali pada ruang kosong.
7 Klik pada titik pertama, kedua dan ketiga mengikut urutan.
8 Klik pada Measure → Angle. Nilai saiz ∠ABC akan dipaparkan.
9 Klik dan seret mana-mana titik A, B atau C atau mana-mana lengan sudut itu.
Perhatikan bahawa nilai saiz ∠ABC yang dipaparkan akan berubah mengikut saiz
sudut yang dibina.
File Edit Display Construct Transform Measure Graph Window Help
mABC = 85.47°
09 Math T1.indd 194 11/2/11 8:55:41 AM

Jenis sudut
• Sudut tirus – kurang daripada 90°
• Sudut tegak – sama dengan 90°
Sudut • Sudut cakah – lebih daripada 90° dan
• Suatu ukuran putaran kurang daripada 180°
• Diukur dengan protraktor • Sudut refleks – lebih daripada 180° dan
• Diukur dalam unit darjah kurang daripada 360°
(°)
Sudut putaran lengkap
Sudut satu putaran lengkap
ialah 360°.
Sudut pada garis lurus Garis selari

Hasil tambah sudut pada Garis yang jarak di antara
garis lurus ialah 180°. satu sama lain sentiasa
sama dan tidak akan
bersilang.
Sudut bertentangan bucu
Sudut bertentangan bucu
adalah sama. Garis serenjang
Garis yang bersudut tegak Garis
antara satu sama lain. Lurus
Sudut pelengkap
Hasil tambah sudut
pelengkap ialah 90°. Garis bersilang
Garis yang memotong
Sudut penggenap antara satu sama lain.
Hasil tambah sudut
penggenap ialah 180°.
Sudut bersebelahan
pada garis lurus
Hasil tambah sudut
bersebelahan pada garis
lurus ialah 180°.
09 Math T1.indd 195 11/2/11 8:55:43 AM

1. Manakah antara sudut berikut ialah 6. P
sudut pelengkap 59°? Q
O
A 31° C 41° 51°
x
B 39° D 49°
S R
2. x dan 45° ialah sudut bersebelahan
pada garis lurus dan y ialah pelengkap Dalam rajah di atas, POR ialah garis
67°. Cari nilai x – y. lurus. Diberi ∠QOR dan ∠ROS ialah
A 98° C 112° sudut pelengkap, nilai x ialah
B 102° D 118° A 141° C 151°
B 149° D 159°
3.
30° 30°
x x 7. Q
P
30° R
28°
Dalam rajah di atas, nilai x ialah 23° S
x
A 45° C 35° U O
B 40° D 30° T
4. Dalam rajah di atas, UOS dan ROT

T
15° ialah garis lurus. Nilai x ialah
y x
P R A 80°
60° Q B 85°
S C 87°
Dalam rajah di atas, PQR dan SQT D 88°
ialah garis lurus. Cari nilai y – x. 8.
A 75° C 85° Q R
P
B 80° D 90° 64°
42° 76°
5. E V x
20° D S
126° U T
x
A C
y B Dalam rajah di atas, PS, UR dan QT
F ialah garis lurus. Nilai x ialah
Dalam rajah di atas, ABC dan EBF A 90°
ialah garis lurus. Nilai x + y ialah B 98°
A 84° C 94° C 100°
B 88° D 98° D 104°
09 Math T1.indd 196 11/2/11 8:55:46 AM

8. P
1. R 48° O
z Q
x y x x T
P Q
R S
Dalam rajah di atas, namakan sudut
x, y dan z dengan menggunakan huruf Dalam rajah di atas, POT ialah garis
P, Q dan R. lurus. Cari nilai x.
2. R 9. S
Q T
30° x
P R
Q
P
Rajah di atas menunjukkan segitiga Dalam rajah di atas, PQR ialah
PQR. Ukur saiz sudut berikut dengan garis lurus dan TQ dan QS adalah
menggunakan protraktor. berserenjang. Hitung nilai x.
(a) ∠PQR
(b) ∠QPR 10. D
3. Salin rajah di bawah dan lukis ∠RPQ B 42°

A C
= 72°. x y
38°
P Q E F
4. Diberi y dan 65° ialah sudut Dalam rajah di atas, ABC dan DBE
pelengkap, cari nilai y. ialah garis lurus. Hitungkan nilai x
5. Diberi 56° ialah sudut pelengkap x dan nilai y.
dan sudut penggenap y. Cari nilai 11.
x + y. 75°
p 35°
6. S A C
R q
85°
58°
x
Q
P
Dalam rajah di atas, AC ialah garis
lurus, cari nilai p + q.
Dalam rajah di atas, PQR ialah garis
lurus. Cari nilai x. 12.
7. x
x 169°
64° 49° x
61°
53°
Dalam rajah di atas, hitung nilai x.
Dalam rajah di atas, cari nilai x.
09 Math T1.indd 197 11/2/11 8:55:50 AM

Banyak benda di sekeliling kita menunjukkan bentuk poligon yang cantik dan
menarik. Dalam gambar foto yang ditunjukkan, reka bentuk bangunan yang
merupakan gabungan poligon mempamerkan kesenian yang indah. Selain itu,
sarang lebah juga menunjukkan reka bentuk poligon semula jadi yang indah.
Mengapakah sarang lebah berbentuk sedemikian? Fikirkanlah.
• Poligon
• Segitiga
• Sisi empat
• Pentagon
• Heksagon
• Heptagon
• Oktagon
• Sisi
• Bucu
• Pepenjuru
• Paksi simetri
• Segitiga sama sisi
• Segitiga sama kaki
• Segitiga tak sama kaki
• Segitiga bersudut cakah
• Segitiga bersudut tirus
• Segitiga bersudut tegak
• Segiempat tepat
• Segiempat sama
• Segiempat selari
• Rombus
• Trapezium
• Sudut pedalaman
10.1 Memahami konsep poligon. 10.3 Mengenal pasti dan menggunakan ciri geometri
segitiga untuk menyelesaikan masalah.
10.2 Memahami konsep simetri. 10.4 Mengenal pasti dan menggunakan ciri geometri
sisi empat untuk menyelesaikan masalah.
198 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 198 11/2/11 8:56:59 AM

10.1 Poligon
10.1.1 Mengenal poligon Mengenal poligon.
Poligon ialah bentuk dua dimensi tertutup yang terdiri

daripada hanya garis lurus.
Adakah bentuk-bentuk
Misalnya, Rajah (a) ialah sebuah poligon manakala Rajah (b) di bawah merupakan
bukan poligon kerana bentuknya bukan bentuk tertutup. poligon? Bincangkan.
Rajah (c) pun bukan poligon kerana terdapat garis yang (a) (b)
bukan garis lurus pada bentuk itu.
(c)
Dalam suatu poligon, setiap garis lurus yang membentukkan Sisi

poligon itu dinamakan sisi. Titik di mana dua sisi bertemu
Bucu
dinamakan bucu. Garis yang menyambungkan dua bucu
yang bukan bersebelahan dinamakan pepenjuru.
Pepenjuru
10.1.2 Menamakan poligon

Poligon dinamakan mengikut bilangan sisinya.
Nama poligon Poligon Bilangan sisi Menamakan poligon
(segitiga, sisi empat,
Segitiga 3 pentagon, heksagon,
heptagon dan
oktagon).
Sisi empat 4
Pentagon 5
Nama poligon lain:

Heksagon 6
Heptagon 7 Nonagon (9 sisi)
Oktagon 8
Dekagon (10 sisi)
Bab 10 Poligon 199
10 Math T1.indd 199 11/2/11 8:57:03 AM

Namakan setiap poligon berikut.
(a) (b) (c) (d) (e)
10.1.3 Menentukan ciri poligon
1
Menentukan bilangan
Tujuan: Meneroka ciri poligon. sisi, bucu dan
Bahan: Geobod, gelang getah berwarna. pepenjuru poligon
yang diberi.
1. Gunakan gelang getah yang berlainan warna untuk
membentuk empat buah poligon berikut pada sebuah
geobod.
Contoh: Segitiga, sisi empat, pentagon dan heksagon
Layari laman sesawang
berikut untuk
menggunakan geobod
interaktif dalam talian.
http://www.nctm.org/
standards/content.
aspx?id=25008
2. Kaji poligon itu dengan teliti, kemudian salin dan lengkapkan jadual berikut.
Poligon Bilangan sisi Bilangan bucu Bilangan pepenjuru

Segitiga
Sisi empat
Pentagon
Heksagon
3. Berdasarkan nilai dalam jadual, jawab soalan berikut.
(a) Apakah hubungan antara bilangan bucu dengan bilangan sisi bagi suatu poligon
tertentu?
(b) Adakah bilangan pepenjuru menunjukkan pola tertentu yang berhubung dengan
bilangan sisinya?
(c) Nyatakan bilangan sisi, bilangan bucu dan ramalkan bilangan pepenjuru bagi
heptagon dan oktagon.
200 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 200 11/2/11 8:57:05 AM

Bagi suatu poligon tertentu,
Bilangan pepenjuru
Bilangan sisi = Bilangan bucu suatu poligon dengan
n sisi boleh dihitung
Cuba Latihan 10.1: Soalan 1 dengan menggunakan
n × (n – 3)
rumus .
2
10.1.4 Melakar poligon
1
Lakarkan satu heksagon ABCDEF. Melakar poligon.
D C
B
Bucu suatu poligon
dinamakan dengan
E A huruf besar dan
biasanya mengikut
F urutan huruf.
1 Tentukan bilangan sisi dan bilangan bucu poligon itu.

Bilangan sisi = bilangan bucu = 6
2 Tandakan bucu-bucu poligon dengan titik. Apabila melakar suatu
poligon, pastikan tiada
3 Sambungkan semua titik itu untuk menjadi suatu tiga atau lebih titik
bentuk tertutup. ditandakan sebaris.
4 Namakan bucu-bucu tersebut.
10.1
1. Namakan setiap poligon berikut dan seterusnya nyatakan bilangan sisi, bilangan
bucu dan bilangan pepenjuru bagi poligon tersebut.
(a) (b) (c) (d)
2. Lakarkan setiap poligon berikut.

(a) Pentagon JKLMN (b) Heptagon ABCDEFG (c) Oktagon PQRSTUVW
Bab 10 Poligon 201
10 Math T1.indd 201 11/2/11 8:57:09 AM

10.2 Simetri
10.2.1 Menentukan dan melukis paksi simetri
1
Menentukan dan
Tujuan: Meneroka konsep simetri. melukis paksi simetri
Arahan: Lakukan aktiviti ini dalam kumpulan empat orang. suatu bentuk.
Bahan: Kertas grid, pensel, pembaris, gunting dan cermin.
R R
P Q P Q
S S
Rajah (a) Rajah (b)
1. Salin bentuk di atas pada kertas grid dan gunting bentuk itu.
2. Lipat bentuk itu pada garis PQ dan juga pada garis RS seperti yang ditunjukkan.
3. Adakah dua bahagian yang dilipat bertindih dengan tepat?
4. Letak sekeping cermin secara tegak pada garis PQ dan juga pada garis RS. Apakah
yang anda perhatikan pada imej cermin itu?
5. Bincangkan pemerhatian anda dengan ahli kumpulan lain.
Bentuk dalam Rajah (a) menghasilkan lipatan bertindih

tepat pada garis PQ dan juga garis RS. Bentuk ini dikatakan
mempunyai simetri garis pada PQ dan RS. Garis PQ dan Adakah bentuk dalam
Rajah (b) mempunyai
garis RS disebut sebagai paksi simetri. Perhatikan dua belah simetri garis?
yang dilipat itu ialah imej pantulan cermin antara satu sama Bincangkan.
lain.
Suatu bentuk mempunyai simetri garis jika bentuk itu boleh

menghasilkan dua belah lipatan yang bertindih tepat pada satu
garisan tertentu. Garisan itu dikenali sebagai paksi simetri.
Manakah antara objek berikut mempunyai simetri garis?

(a) (b) (c) Adakah objek di bawah
mempunyai simetri
garis? Bincangkan.
202 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 202 11/2/11 8:57:11 AM

10.2.2 Melengkapkan bentuk simetri
Kita telah mempelajari bahawa dua belah suatu bentuk pada
paksi simetrinya merupakan imej pantulan cermin antara satu Melengkapkan suatu
sama lain. Maka, jika paksi simetri dan satu belah bentuk bentuk apabila paksi
itu diberi, kita boleh melengkapkan bentuk itu. simetri dan sebahagian
daripada bentuk
tersebut diberi.
2
Dalam rajah di sebelah, PQ ialah paksi simetri bentuk itu.
Lengkapkan bentuk itu.
P Q
2 Tandakan imej pantulan

3 Lengkapkan
cermin setiap bucu itu.
bentuk itu.
P Q
1 Kenal pastikan bucu-
bucu bentuk itu.
10.2.3 Melukis corak dengan konsep simetri
2 Melukis corak
menggunakan konsep
Tujuan: Melukis corak dengan konsep simetri. simetri.
Bahan: Kertas surih, pensel dan pembaris.
1. Salin dan lukis paksi simetri bagi bentuk dalam Rajah (a).

Rajah (a) Rajah (b)
2. Bincang dengan ahli kumpulan anda bagaimana corak dalam Rajah (b) dilukis
dengan menggunakan konsep simetri.
Aktiviti di atas menunjukkan pelbagai corak yang indah boleh dihasilkan dengan
menggunakan konsep simetri.
Bab 10 Poligon 203
10 Math T1.indd 203 11/2/11 8:57:14 AM

10.2
1. Rajah berikut dilukis pada grid. Salin dan lukis semua paksi simetri bagi setiap rajah.
(a) (b) (c) (d)

2. Salin semula dan lengkapkan setiap rajah berikut pada paksi simetri yang diberi.
(a) (b) (c) (d)

10.3 Segitiga
segitiga
Menentukan dan
2 melukis paksi simetri
bagi segitiga yang
Tujuan: Meneroka simetri segitiga. diberi.
Bahan: Kertas grid, pensel dan pembaris.
P A K X
Y
Q R B C L
M Z
1. Salin bentuk di atas pada kertas grid.
2. Tentukan sama ada setiap segitiga itu mempunyai simetri garis. Seterusnya, lukis
paksi simetri jika ada.
3. Bincangkan kesimpulan dengan rakan anda.
Hasil daripada aktiviti di atas, didapati bahawa

• segitiga PQR mempunyai tiga paksi simetri Tiada segitiga yang
• segitiga ABC dan KLM setiap satu mempunyai satu paksi simetri boleh mempunyai
• segitiga XYZ tidak mempunyai paksi simetri dua paksi simetri.
Cuba Latihan 10.3: Soalan 1, 2 Bincangkan.
204 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 204 11/2/11 8:57:18 AM

10.3.2 Melukis segitiga
3
Melukis segitiga
Lukis segitiga PQR dengan PQ = 2 cm, ∠RPQ = 45°
menggunakan
dan PR = 3 cm. protraktor dan pembaris.
3 cm
45° 45°
P Q P Q P Q
2 cm 2 cm 2 cm
1 Lukis garis PQ 2 Lukis satu garis 3 Tandakan titik R supaya
= 2 cm. supaya ∠P = 45°. PR = 3 cm. Kemudian
sambungkan QR.
10.3.3 Menyatakan ciri geometri dan

menamakan segitiga
Segitiga dinamakan mengikut ciri geometrinya. Jadual di
Menyatakan ciri
bawah menunjukkan jenis segitiga yang berlainan dengan
geometri segitiga yang
ciri geometri masing-masing. berlainan jenis dan
menamakan segitiga
Jenis segitiga tersebut.
Ciri geometri am
berdasarkan sisi
Segitiga sama sisi • Semua sisi adalah sama panjang.
• Semua sudut dalam segitiga
ialah 60°.
• Mempunyai tiga paksi simetri.
Tanda , atau
Segitiga sama kaki • Dua daripada sisinya sama pada sisi ialah simbol
panjang. digunakan untuk
menunjukkan sisi yang
• Sudut tapak adalah sama.
sama panjang.
• Mempunyai satu paksi simetri.
Segitiga tak sama • Semua sisinya tidak sama
kaki panjang.
• Tidak mempunyai paksi simetri.
Bab 10 Poligon 205
10 Math T1.indd 205 11/2/11 8:57:21 AM

Jenis segitiga
Ciri geometri am
berdasarkan sudut
Segitiga bersudut tirus • Semua sudut dalam segitiga Segitiga sama sisi
juga merupakan
ialah sudut tirus. segitiga bersudut
tirus. Bincangkan.
Segitiga bersudut cakah • Salah satu sudut dalam

segitiga ialah sudut cakah.
Simbol ∆ digunakan
Segitiga bersudut tegak • Salah satu sudut dalam untuk mewakili
segitiga ialah sudut tegak segitiga. Misalnya,
segitiga ABC boleh
(90°).
ditulis sebagai ∆ABC.
10.3.4 Hasil tambah sudut pedalaman segitiga
3
Menentukan bahawa
Tujuan: Meneroka hasil tambah sudut pedalaman suatu hasil tambah sudut-
segitiga. sudut pedalaman
suatu segitiga ialah
180°.
Bahan: Kad manila, gunting, protraktor, pembaris dan
pensel.
1. Lukis sebuah segitiga pada kad manila. Tandakan dan warnakan semua sudut dalam
segitiga itu seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (a).
y y
y
x z x z z x
2. Potong ketiga-tiga bucu daripada segitiga itu dan menjajarkan sudut pada bucu-bucu
itu pada satu garis lurus seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (b) dan (c).
3. Adakah bucu-bucu itu dijajarkan pada garis lurus dengan tepat? Apakah hasil
tambah sudut pada bucu-bucu itu?
4. Ulang langkah 1 hingga 3 untuk segitiga yang lain.
5. Bincangkan kesimpulan dengan ahli kumpulan lain.
206 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 206 11/2/11 8:57:24 AM

Aktiviti Koperatif 3 menunjukkan sudut pada bucu-bucu
setiap segitiga boleh dijajarkan dengan tepat pada suatu garis
lurus. Maka, hasil tambah ∠x, ∠y dan ∠z ialah 180°. Hasil tambah sudut-
sudut pada suatu
Hasil tambah sudut-sudut pedalaman suatu segitiga garis lurus ialah 180°.
ialah 180°.
4
Dalam setiap segitiga berikut, cari nilai x.
(a) (b)
105° 76°
x 47°
x
Hasil tambah sudut pedalaman

(a) x + 47° + 105° = 180° suatu segitiga ialah 180°.
x = 180° – 47° – 105°
= 28°
(b) x + x + 76° = 180°
2x = 180° – 76°
76°
2x = 104°
x x
x = 104°
2
= 52°
Dalam rajah di sebelah, ABC ialah A yang melibatkan
segitiga.
sebuah segitiga bersudut tegak.
Cari nilai x. D 126°
x
B C
Memahami masalah
• Diberi: ABC ialah sebuah segitiga bersudut tegak.
ABD ialah sebuah segitiga sama kaki.
• Cari nilai x.
Bab 10 Poligon 207
10 Math T1.indd 207 11/2/11 8:57:27 AM

Merancang strategi
Cari ∠BDA dengan menggunakan sudut bersebelahan pada garis lurus.
Cari ∠BAD dengan menggunakan sudut tapak segitiga sama kaki ABD.
Cari nilai x dengan menggunakan hasil tambah sudut pedalaman segitiga ABC.
Hasil tambah sudut bersebelahan
∠BDA + 126° = 180° pada garis lurus ialah 180°.
∠BDA = 180° – 126°
= 54°
∠BDA dan ∠BAD ialah sudut
Maka, ∠BAD = ∠BDA = 54° tapak bagi segitiga sama kaki.
x + 54° + 90° = 180° Hasil tambah sudut pedalaman

segitiga ABC ialah 180°.
x = 180° – 54° – 90°
= 36°
Menyemak jawapan
∠CBD = 180° – 36° – 126° = 18°
∠ABD = 180° – 54° – 54° = 72°
∠ABC = 18° + 72° = 90°
10.3
1. Bagi setiap segitiga berikut, salin dan lukis semua paksi simetri jika segitiga itu
mempunyai simetri garis.
(a) (b) (c) (d)
45°
2. Bagi segitiga berikut, salin dan lukis semua paksi simetri.

(a) (b) (c) (d)
50° 70°
60° 65°
20°
60°
20°
208 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 208 11/2/11 8:57:30 AM

3. Lukis setiap segitiga berikut menggunakan protraktor dan pembaris.
(a) Sebuah segitiga sama sisi dengan panjang sisi 5.6 cm.
(b) Sebuah segitiga sama kaki dengan panjang tapak 6.5 cm dan setiap sudut tapak
78°.
(c) ∆PQR dengan PQ = 8.5 cm, PR = 6.4 cm dan ∠RPQ = 46°.
(d) ∆XYZ dengan YZ = 5.6 cm, ∠YXZ = 68° dan ∠XYZ = 50°.
(e) ∆KLM dengan KL = 9.2 cm, ∠LKM = 42° dan ∠KML = 96°.
[Panduan: Tentukan sudut ketiga dahulu.]
4. Nyatakan jenis setiap segitiga berikut.

(a) (b) (c) (d)
50°
130°
72° 60° 30°
40° 36°
5. Cari nilai x bagi setiap segitiga berikut.

(a) (b) (c) (d)
34°
x 24°
x x
x 70°
(e) (f) (g) (h)

78° x x
130° 19°
80° x 34°
x 24° x
6. Cari nilai x bagi setiap rajah berikut.

(a) (b) (c) (d)
x
x
67° 48°
37°
48° 48°
x 69° x 31° 108°

7. Cari nilai x bagi setiap rajah berikut.

(a) (b) (c) (d)
x 44° x
23° 42°
x 84° x
24°
13°
60°

Bab 10 Poligon 209
10 Math T1.indd 209 11/2/11 8:57:35 AM

10.4 Sisi Empat

sisi empat
Menentukan dan
3 melukis paksi simetri
bagi sisi empat yang
Tujuan: Meneroka simetri sisi empat. diberi.
Bahan: Kertas grid, pensel dan pembaris.
P S A D K N W Z
B C
Q R L M X Y
1. Salin bentuk di atas pada kertas grid.

2. Tentukan sama ada setiap sisi empat itu mempunyai simetri garis. Seterusnya, lukis
paksi simetri jika ada.
3. Bincangkan kesimpulan dengan rakan anda.

• sisi empat PQRS mempunyai empat paksi simetri
• sisi empat ABCD dan KLMN setiap satu mempunyai dua paksi simetri
• sisi empat WXYZ tidak mempunyai paksi simetri
10.4.2 Melukis sisi empat
5
Lukis sisi empat PQRS dengan PQ = 4 cm, QR = 2 cm, Melukis suatu sisi
RS = 3 cm, ∠PQR = 85° dan ∠QRS = 100°. empat menggunakan
protraktor dan
R pembaris.
2 cm
P Q 85°
4 cm P Q
4 cm
1 Lukis garis PQ = 4 cm. 2 Lukis ∠PQR = 85° dan
tandakan titik R supaya
QR = 2 cm.
210 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 210 11/2/11 8:57:38 AM

S 3 cm S 3 cm
R R
100° 100°
2 cm 2 cm Apabila melukis sisi
empat, lakarkan
85° 85° rajah yang hendak
P Q P Q
4 cm 4 cm dilukis dahulu untuk
merancang kerja
3 Lukis ∠QRS = 100° dan 4 Sambungkan titik melukis.
tandakan titik S supaya S ke P.
RS = 3 cm.
10.4.3 Menyatakan ciri geometri dan

menamakan sisi empat
Jadual berikut menunjukkan jenis sisi empat yang berlainan Menyatakan ciri
dengan ciri geometri masing-masing. geometri sisi empat
yang berlainan jenis
Jenis sisi empat Ciri geometri am dan menamakan sisi
empat tersebut.
Segiempat tepat • Sisi bertentangan adalah sama
panjang dan selari.
• Semua sudut ialah 90°.
• Pepenjuru adalah sama panjang
dan membahagi dua sama antara
satu sama lain.
• Mempunyai dua paksi simetri.
Segiempat sama • Semua sisi adalah sama panjang.
• Semua sudut ialah 90°.
• Sisi bertentangan adalah selari.
• Pepenjuru adalah sama panjang Adakah segiempat
dan membahagi dua sama pada tepat juga
merupakan satu
90° antara satu sama lain. segiempat selari?
• Mempunyai empat paksi simetri. Bincangkan.
Segiempat selari • Sisi bertentangan adalah sama
panjang dan selari.
• Sudut bertentangan adalah sama.
• Pepenjuru membahagi dua sama
antara satu sama lain.
• Tidak mempunyai paksi simetri.
Bab 10 Poligon 211
10 Math T1.indd 211 11/2/11 8:57:40 AM

Rombus • Semua sisi adalah sama panjang.
• Sisi bertentangan adalah selari.
• Sudut bertentangan adalah sama. Adakah segiempat
• Pepenjuru membahagi dua sama sama juga
merupakan satu
pada 90° antara satu sama lain. rombus? Bincangkan.
• Mempunyai dua paksi simetri.
Trapezium • Hanya sepasang sisi bertentangan
adalah selari.
• Secara amnya, trapezium tidak
mempunyai paksi simetri. Trapezium mungkin
mempunyai paksi
simetri. Bincangkan.
10.4.4 Hasil tambah sudut pedalaman sisi empat
4
Tujuan: Meneroka hasil tambah sudut pedalaman suatu sisi Menentukan bahawa
empat. hasil tambah sudut-
Arahan: Lakukan aktiviti ini dalam kumpulan empat orang. sudut pedalaman suatu
Bahan: Kad manila, gunting, protraktor, pembaris dan sisi empat ialah 360°.
pensel.
1. Lukis sebuah sisi empat pada kad manila. Tandakan dan warnakan semua sudut
dalam sisi empat itu seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (a).
s r s r
q p
r s
p q p q
2. Potong keempat-empat bucu daripada sisi empat itu dan susun sudut pada bucu-
bucu itu pada satu titik seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (b) dan (c).
3. Adakah bucu-bucu itu boleh disusun pada satu titik? Apakah hasil tambah sudut
pada bucu-bucu itu?
4. Ulang langkah 1 hingga 3 untuk sisi empat yang lain.
5. Bincangkan kesimpulan dengan ahli kumpulan lain.
212 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 212 11/2/11 8:57:43 AM

Aktiviti Koperatif 4 menunjukkan sudut pada bucu-bucu
setiap sisi empat boleh disusun pada satu titik. Maka, hasil
tambah ∠p, ∠q, ∠r dan ∠s ialah 360°. Hasil tambah sudut-
sudut pada satu titik
Hasil tambah sudut-sudut pedalaman suatu sisi empat ialah 360°.
ialah 360°.
6
Cari nilai x dalam sisi empat di bawah.
118°
x
110°
Hasil tambah sudut-sudut pedalaman

x + 90° + 110° + 118° = 360° suatu sisi empat ialah 360°.
x + 318° = 360°
x = 360° – 318°
= 42°
7
Dalam rajah di bawah, RST ialah garis lurus. Cari nilai x.
Q
R
84° 120°
x
S P
73°
Hasil tambah sudut pada

∠RSP + 73° = 180° garis lurus ialah 180°.
∠RSP = 180° – 73°
= 107°
Hasil tambah sudut-sudut pedalaman
x + 120° + 84° + 107° = 360° suatu sisi empat ialah 360°.
x + 311° = 360°
x = 360° – 311°
= 49°
Bab 10 Poligon 213
10 Math T1.indd 213 11/2/11 8:57:45 AM

Dalam rajah di sebelah, BCF, A yang melibatkan sisi
GCD dan GFE ialah garis lurus. p B D empat.
q s
Cari nilai p + q + r + s. C
82° r
74°
G F E
Memahami masalah
• Diberi: BCF, GCD dan GFE ialah garis lurus.
ABFG ialah sisi empat, GCF dan GDE ialah segitiga.
Merancang strategi
• Cari p + q dengan menggunakan hasil tambah sudut pedalaman sisi empat ABFG.
• Cari ∠CGF dengan menggunakan hasil tambah sudut pedalaman segitiga GCF.
• Cari r + s dengan menggunakan hasil tambah sudut pedalaman segitiga GDE.
• Cari p + q + r + s dengan menambahkan p + q dan r + s.
Melaksanakan strategi Hasil tambah sudut-sudut pedalaman

p + q + 74° + 82° = 360° suatu sisi empat ialah 360°.
p + q = 360° – 74° – 82°
= 204°
∠CGF + 90° + 74° = 180°
∠CGF = 180° – 90° – 74°
= 16° Hasil tambah sudut-sudut
pedalaman suatu segitiga
r + s + 16° = 180° ialah 180°.
r + s = 180° – 16°
= 164°
p + q + r + s = 204° + 164°
= 368°
Menyemak jawapan
Dalam sisi empat ABCG, ∠AGC = 360° – 204° – 90°
= 66°
∠AGF = ∠AGC + ∠CGF = 66° + 16°
= 82°
214 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 214 11/2/11 8:57:47 AM

10.4
1. Bagi setiap sisi empat berikut, salin dan lukis semua paksi simetri jika sisi empat
itu mempunyai simetri garis.
(a) (b) (c) (d)

2. Lukis setiap sisi empat berikut menggunakan protraktor dan pembaris.
(a) Sebuah segiempat sama dengan panjang setiap sisi 4.8 cm.
(b) Sebuah segiempat tepat dengan panjang dua sisi bersebelahan masing-masing
ialah 4.6 cm dan 5.7 cm.
(c) Sebuah segiempat selari PQRS dengan PQ = 6.5 cm, QR = 4.8 cm, ∠PQR =
65° dan ∠QRS = 115°.
(d) Sebuah sisi empat ABCD dengan AB = 8 cm, BC = 6.3 cm, CD = 6 cm, ∠ABC
= 70° dan ∠BCD = 100°.
3. Jawab soalan berikut.
(a) Nyatakan sisi empat yang tidak mempunyai semua sudut pedalaman yang
sama.
(b) Sisi empat P mempunyai pepenjuru yang bersilang pada 90°. Namakan P.
(c) Nyatakan dua ciri geometri am sepunya bagi segiempat sama dan segiempat
tepat.
(d) Nyatakan sisi empat yang mempunyai dua paksi simetri.
(e) Nyatakan sisi empat yang mempunyai pepenjuru yang sama panjang.
4. Cari nilai x dalam setiap rajah berikut.
(a) (b) (c) (d)
86° x 58°
x 130° x x
110° 45° 95° 100° 78° 56°

(a) (b) 30°
x
60°
x
48°
109°
(c) (d) x
47° 46°
160°
x 30°

Bab 10 Poligon 215
10 Math T1.indd 215 11/2/11 8:57:51 AM

Perisian geometri dinamik boleh digunakan untuk melukis dan meneroka ciri sisi empat.
Ikuti langkah-langkah berikut dengan bantuan guru anda untuk meneroka ciri sisi
empat.
1 Buka paparan perisian geometri dinamik.
2 Klik Compass Tool dan bina sebuah bulatan.
 Klik Selection Arrow Tool , kemudian klik pada ruang kosong. Klik pada
pusat bulatan dan pilih menu Display → Show Label. Klik label yang dipaparkan
sebanyak dua kali dan label pusat bulatan sebagai A.
4 Klik Selection Arrow Tool , kemudian klik pada ruang kosong.
5 Klik pada titik yang terletak pada lilitan bulatan A, kemudian klik pada pusat
bulatan A.
6 Pilih menu Construct → Circle By Centre+Point. Label pusat bulatan kedua sebagai
B, seperti dalam langkah 3.
7 Klik Selection Arrow Tool , kemudian klik pada ruang kosong.
8 Klik Point Tool , kemudian klik pada mana-mana titik pada lilitan bulatan B.
9 Klik Selection Arrow Tool , kemudian klik pada pusat bulatan B.
J Pilih menu Construct → Circle By Centre+Point. Label pusat bulatan ketiga sebagai
C, seperti dalam langkah 3.
K Klik Point Tool , kemudian klik pada titik persilangan bulatan C dan bulatan A.
L Klik Straightedge Tool , kemudian bina garis untuk menyambungkan keempat-
empat titik pada paparan untuk menjadi sebuah sisi empat.
M Klik Selection Arrow Tool , kemudian klik dan seret mana-mana empat bucu
sisi empat itu. Perhatikan bagaimana sisi empat itu berubah.
N Namakan jenis sisi empat yang dilukis.
 Gunakan perisian geometri dinamik itu untuk melukis sebuah segiempat selari.
File Edit Display Construct Transform Measure Graph Window Help
B C
216 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 216 11/2/11 8:57:53 AM

Poligon
Segitiga (3 sisi) Sisi empat (4 sisi)

Pentagon Heksagon Heptagon Oktagon
• Hasil tambah (5 sisi) (6 sisi) (7 sisi) (8 sisi) • Hasil tambah
sudut pedalaman sudut pedalaman
= 180° = 360°
Segitiga sama sisi Segiempat tepat

• Semua sudut = 60° • Sisi bertentangan
• Semua sisi sama Simetri sama panjang dan
panjang. selari.
• Semua sudut = 90°
Segitiga sama kaki Segiempat sama
• Sudut tapak adalah • Semua sisi sama
sama. panjang.
• Dua sisi sama • Sisi bertentangan
panjang. adalah selari.
Segitiga tak sama kaki • Semua sudut = 90°
• Semua sudut tidak Rombus • Semua sisi sama
sama. panjang.
• Semua sisi tidak • Sisi bertentangan
sama panjang. adalah selari.
Segitiga bersudut tirus • Sudut bertentangan
• Semua sudut ialah adalah sama.
sudut tirus. Segiempat selari
• Sisi bertentangan
Segitiga bersudut cakah sama panjang dan
• Salah satu sudut selari.
ialah sudut cakah. • Sudut bertentangan
Segitiga bersudut tegak adalah sama.
• Salah satu sudut Trapezium • Hanya sepasang sisi
ialah sudut tegak. bertentangan adalah
selari.
Bab 10 Poligon 217
10 Math T1.indd 217 11/2/11 8:57:58 AM

1. Antara rajah berikut, yang manakah 5. S
tidak mempunyai paksi simetri? Q 36°
A C R
62° 164° x
U
B D P T
Dalam rajah di atas, PRS dan QRU
ialah garis lurus. Nilai x ialah
A 94° C 104°
2.
Q B 95° D 105°
P
6. S
S R
145°
P 135°
T R
Antara bentuk P, Q, R dan S, yang x
manakah bukan sebuah trapezium?
Q
A P dan Q C S dan R
B Q dan R D P dan S Dalam rajah di atas, QRST ialah
sebuah segiempat selari. Nilai x
3.
ialah
A 30° C 50°
B 40° D 60°
7. S
U
Berapakah paksi simetri yang terdapat 56°
V R
dalam rajah itu? T 108°
A 1 C 3 P x Q
B 2 D 4
4. Dalam rajah di atas, PTUV ialah
Q
sebuah segiempat sama dan QRST
62° x ialah sebuah segiempat tepat. Nilai
48° x ialah
R P
S A 34°
Dalam rajah di atas, RSP ialah garis B 36°
lurus. Nilai x ialah C 38°
A 22° C 26° D 40°
B 24° D 28°
218 Bab 10 Poligon
10 Math T1.indd 218 11/2/11 8:58:02 AM

1. 5. y x
72° 65°
Rajah di atas menunjukkan sebuah

trapezium. Cari nilai x + y.
Rajah di atas dilukis pada grid 6.
segiempat sama. Salin dan lukis x 128°
C
semua paksi simetri pada rajah itu. 34° B
A
2. Dalam rajah di atas, ABC ialah garis
lurus. Cari nilai x.
P Q
7. S
R T
96° 117°
100° x
Rajah berlorek di atas dilukis pada Q
grid segiempat sama. Jika garis PQ P
ialah paksi simetri bagi rajah berlorek
Dalam rajah di atas, RST ialah garis
itu, salin dan lengkapkan rajah itu.
lurus. Cari nilai x.
3. 8.
Q T S
P x
R 62° 74°
P Q R
Dalam rajah di atas, PQST ialah

Rajah di atas dilukis pada grid
sebuah segiempat selari dan PQR
segiempat sama. Tandakan titik S
ialah garis lurus. Cari nilai x.
pada grid supaya PQRS menjadi
sebuah segiempat selari. 9. P Q
4. 41° x
U R
A 140° B T
31° 48°
x
D C
S
Dalam rajah di atas, ABCD ialah Dalam rajah di atas, PQTU ialah
sebuah segiempat tepat. AC dan BD sebuah segiempat selari dan UTR
ialah garis lurus. Cari nilai x. ialah garis lurus. Cari nilai x.
Bab 10 Poligon 219
10 Math T1.indd 219 11/2/11 8:58:05 AM

Bola tampar merupakan sejenis sukan yang popular di sekolah. Sukan ini
dimainkan oleh enam orang pemain sepasukan di sebuah gelanggang yang
berukuran 18 m panjang dan 9 m lebar.
Tahukah anda perimeter dan luas bagi sebuah gelanggang bola tampar?
• Perimeter
• Rumus
• Luas
• Unit persegi
• Tinggi
• Panjang tapak
• Segiempat tepat
• Segiempat sama
• Segiempat selari
• Segitiga bersudut
tegak
• Trapezium
11.1 Memahami konsep perimeter untuk menyelesaikan masalah.

11.2 Memahami konsep luas segiempat tepat untuk menyelesaikan masalah.
11.3 Memahami konsep luas segitiga, segiempat selari dan trapezium untuk menyelesaikan
masalah.
220 Bab 11 Perimeter dan Luas
11 Math T1.indd 220 11/2/11 8:58:52 AM

11.1 Perimeter
Badminton ialah sukan kegemaran kebanyakan rakyat
Malaysia. Rajah di sebelah menunjukkan sebuah gelanggang
badminton. Jika seseorang berjalan mengelilingi sepanjang 13.40 m
empat sisi gelanggang itu, maka jarak yang dilaluinya
ialah 39 m. Ukuran panjang ini dikenali sebagai perimeter
gelanggang badminton.
Perimeter ialah jumlah ukuran panjang yang 6.10 m
mengelilingi suatu kawasan yang tertutup. Gelanggang badminton
11.1.1 Mengenal pasti perimeter suatu kawasan
1
Mengenal pasti
Tujuan: Mengenal pasti perimeter suatu bentuk. perimeter suatu
kawasan.
1. Surih setiap objek berikut pada kertas grid segiempat
sama bersisi 1 cm.
(a) Pembaris (b) Kotak pensel
Bandingkan keputusan anda dengan rakan anda.
11.1.2 Menghitung perimeter

Perimeter bagi suatu kawasan yang dilingkungi garis lurus
boleh ditentukan dengan mencari jumlah panjang setiap
sempadannya. Menentukan perimeter
kawasan yang
dilingkungi garis lurus.
1
7 cm
Hitung perimeter bagi rajah A B
di sebelah. C D
10 cm 6 cm 4 cm
F E
H G
Perimeter BC = FG = (HA – DE) ÷ 2
= AB + BC + CD + DE + EF + FG + GH + HA = (10 – 4) ÷ 2
= (7 + 3 + 6 + 4 + 6 + 3 + 7 + 10) cm = 3 cm
= 46 cm EF = CD = 6 cm
GH = AB = 7 cm
Bab 11 Perimeter dan Luas 221
11 Math T1.indd 221 11/2/11 8:58:55 AM

1
Tujuan: Menerbitkan rumus bagi perimeter segiempat tepat.
Arahan: Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.
1. Lengkapkan jadual di bawah.
Segiempat tepat Perimeter (2 × Panjang) + (2 × Lebar)
3 cm
5 cm
4 cm
2.5 cm
6 cm
7 cm
2. Apakah hubungan antara perimeter dengan panjang dan lebar sebuah segiempat
tepat?

Perimeter segiempat tepat = (2 × Panjang) + (2 × Lebar)
2
Hitung perimeter bagi segiempat 8 cm
P Q
tepat PQRS dalam rajah di Rumus bagi perimeter
sebelah. 5 cm
segiempat tepat juga
S R boleh ditulis sebagai
2 × (Panjang + Lebar).
Perimeter PQRS = (2 × Panjang) + (2 × Lebar) Jadi, perimeter PQRS
= (2 × 8 cm) + (2 × 5 cm) = 2 × (8 + 5) cm
= 16 cm + 10 cm = 2 × 13 cm
= 26 cm = 26 cm
11 Math T1.indd 222 11/2/11 8:58:57 AM

perimeter
yang melibatkan
perimeter.
E F 450 m G
L M
400 m
240 m
K 500 m J 300 m H
Kawasan berlorek dalam rajah di atas ialah kebun durian Pak Ahmad. Diberi kawasan
EFML dan EGHK berbentuk segiempat tepat. Hitung kos untuk memagar kebun itu
jika kos memagar ialah RM12 semeter.
Memahami masalah
• Diberi: Rajah bagi kebun durian.
Kos memagar ialah RM12 semeter.
• Dikehendaki mencari jumlah kos untuk memagar kebun durian itu.
Merancang strategi
• Cari perimeter kebun itu.
• Darabkan perimeter dengan RM12.
Perimeter kebun durian GJ = JK = 500 m
= FG + GJ + JK + KL + LM + MF LM = HK – FG = 800 m – 450 m = 350 m
= (450 + 500 + 500 + 240 + 350 + 160) m MF = GH – KL = 400 m – 240 m = 160 m
= 2 200 m
Jumlah kos untuk memagar kebun durian
= RM12 × 2 200
= RM26 400
Menyemak jawapan
26 400 ÷ 12 = 2 200
11 Math T1.indd 223 11/2/11 8:58:59 AM

11.1
1. Hitung perimeter bagi setiap rajah di bawah.

(a) (b) (c) 5m
12 cm 3 cm 8 cm
4 cm
10 cm 2 cm 4m
16 m
2. Hitung perimeter bagi setiap segiempat tepat berikut.

(a) (b)
3 cm
4m
8 cm
3.5 m
3. Hitung perimeter bagi setiap segiempat tepat berikut.

(a) Segiempat tepat ABCD dengan panjang 8 mm dan lebar 7 mm.
(b) Segiempat tepat GHJK dengan panjang 12 cm dan lebar adalah separuh daripada
panjangnya.
4. Kawasan berlorek dalam rajah di sebelah menunjukkan P T U Q

taman bunga Puan Zalina. Diberi PQRS ialah sebuah
segiempat sama dan TUVW ialah sebuah segiempat 7m
tepat. Hitung 12 m
(a) perimeter taman bunga Puan Zalina, W 3mV
(b) kos untuk memagar taman bunga itu jika kos K
5m
3m
memagar ialah RM9 semeter.
S 4m L R
5. Dalam rajah di sebelah, ABFG ialah sebuah segiempat A 20 cm B C

tepat, BCEF ialah sebuah segiempat sama dan CDE
D
ialah sebuah segitiga sama sisi. Diberi perimeter
seluruh rajah itu ialah 100 cm, hitung panjang AG. G F E
11 Math T1.indd 224 11/2/11 8:59:02 AM

11.2 Luas Segiempat Tepat
Luas ialah jumlah kawasan yang meliputi sesuatu permukaan.
Luas sesuatu kawasan boleh diukur dengan menghitung bilangan segiempat sama yang
diperlukan untuk menutup seluruh kawasan itu.
Luas sebuah segiempat sama yang bersisi 1 unit ialah
1 unit2 dan disebut sebagai 1 unit persegi. 1 unit2 1 unit
Misalnya, luas segiempat sama yang bersisi 1 cm 1 unit

= Panjang × Panjang
1 cm2 1 cm = 1 cm × 1 cm
1 cm = 1 cm2
1 cm2 juga disebut sebagai 1 sentimeter persegi.
Berapakah luas bagi segiempat sama yang sisinya 1 mm, 1 m dan 1 km?
11.2.1 Menganggar luas suatu bentuk
2 Menganggar luas suatu

bentuk.
Tujuan: Menganggar luas daun.
1. Letakkan sehelai daun di atas kertas berpetak
segiempat sama bersisi 1 cm dan lukis perimeter
daun itu.
2. Tandakan ✓’ pada setiap petak yang diliputi oleh
daun itu. Tandakan juga petak yang lebih daripada
separuh luasnya diliputi oleh daun itu.
3. Hitung bilangan tanda ✓’ sebagai luas daun itu
dalam unit cm2.
4. Ulang langkah-langkah di atas untuk menganggar
luas bagi dua jenis daun yang lain.
11 Math T1.indd 225 11/2/11 8:59:06 AM

11.2.2 Menghitung luas segiempat tepat
3 Menentukan luas
Tujuan: Menerbitkan rumus bagi luas segiempat tepat. segiempat tepat.
1. Hitung luas setiap rajah yang diberi dengan mengira bilangan petak segiempat
sama bersisi 1 cm.
2. Cari hasil darab panjang dan lebar setiap rajah itu.
3. Salin dan lengkapkan jadual di bawah.
Segiempat tepat Luas Panjang × Lebar
Bilangan petak = 6 3 cm × 2 cm
Luas = 6 cm2 = 6 cm2
Bilangan petak = cm × cm
Luas = cm 2
= cm2
Bilangan petak = cm × cm
Luas = cm 2
= cm2
4. Apakah hubungan antara luas, panjang dan lebar sebuah segiempat tepat?
Luas segiempat tepat = Panjang × Lebar

Apakah rumus bagi
luas segiempat
3 sama?
Hitung luas bagi setiap segiempat tepat berikut.
(a) (b)
2 cm
9 cm 4m
3.5 m
(a) Luas = 9 cm × 2 cm (b) Luas = 4 m × 3.5 m

= 18 cm2 = 14 m2
11 Math T1.indd 226 11/2/11 8:59:08 AM

4
Tujuan: Mengkaji hubungan antara perimeter dengan luas segiempat tepat.
Bahan: Dawai yang berukuran 24 cm, 12 keping jubin, kertas grid segiempat sama
bersisi 1 cm
(A) Meneroka luas segiempat tepat yang mempunyai perimeter yang sama.
1. Gunakan seutas dawai yang panjangnya 24 cm untuk membentuk sebuah segiempat
tepat dan lukis bentuk itu pada kertas grid segiempat sama bersisi 1 cm.
2. Bentukkan tiga buah segiempat tepat lain dengan Contoh:
menggunakan dawai itu.
3. Hitung luas setiap segiempat tepat itu. Adakah
luas setiap satunya sama?
(B) Meneroka perimeter segiempat tepat yang mempunyai luas yang sama.
1. Gunakan 12 keping jubin segiempat sama untuk membentuk sebuah segiempat
tepat.
2. Hitung perimeter segiempat tepat itu.
3. Ulang langkah 1 dan 2 untuk membentuk dua buah segiempat tepat lain.
Contoh:
4. Adakah perimeter setiap segiempat tepat itu sama?
Hasil daripada Aktiviti Koperatif 4(A), didapati bahawa

segiempat tepat yang mempunyai perimeter yang sama
mungkin mempunyai luas yang berbeza. Perimeter bertambah,
Hasil daripada Aktiviti Koperatif 4(B), didapati bahawa luas juga bertambah
atau sebaliknya.
segiempat tepat yang mempunyai luas yang sama mungkin
mempunyai perimeter yang berbeza. Adakah anda bersetuju
dengan pernyataan ini?
Mengapa?
11 Math T1.indd 227 11/2/11 8:59:10 AM

11.2.3 Luas segitiga bersudut tegak
Sebuah segiempat tepat

dipotong mengikut
pepenjurunya akan
menghasilkan dua buah
segitiga bersudut tegak,
A dan B yang sama besar.
Luas segitiga bersudut tegak A = Luas segitiga bersudut tegak B

= 1 × Luas segiempat tepat
2
4
Hitung luas segitiga bersudut tegak dalam rajah di sebelah.
5 cm
Luas segitiga bersudut tegak = 1 × 8 cm × 5 cm 8 cm

2
= 20 cm2

luas
yang melibatkan luas.
Rajah di sebelah menunjukkan bentuk tapak sebuah taman B C

permainan. Hitung luas tapak taman permainan itu.
9m
A D
Memahami masalah 18 m
• Diberi: Rajah bagi tapak taman permainan.
• Dikehendaki mencari luas tapak itu.
Merancang strategi
• Luas segiempat tepat = Panjang × Lebar
11 Math T1.indd 228 11/2/11 8:59:13 AM

Luas segiempat tepat ABCD = 18 m × 9 m
= 162 m2
Jadi, luas tapak taman permainan itu ialah 162 m2.
Menyemak jawapan
162 m2 ÷ 9 m = 18 m
11.2
1. Hitung luas bagi setiap segiempat tepat berikut.

(a) (b)
5 mm 7 cm
12 mm 8 cm
2. Hitung luas bagi setiap segiempat tepat berikut.

(a) Panjang = 9 m (b) Panjang = 8.7 km
Lebar = 3.5 m Lebar = 6 km
3. Hitung luas bagi setiap segitiga bersudut tegak berikut.
(a) (b) 9 cm (c)
4 mm 6.2 cm 8m
3 mm
4. Sekeping poskad yang berbentuk segiempat tepat mempunyai panjang 15 cm dan

lebar 10 cm. Cari luas poskad itu dalam unit mm2.
5. Rajah di sebelah menunjukkan kawasan yang diliputi
oleh sebuah dewan makan yang berbentuk segiempat
tepat. Diberi perimeter kawasan itu ialah 50 m, hitung
luas kawasan itu. 16 m
6. Rajah di sebelah menunjukkan dinding sebuah 2m

bangunan.
(a) Hitung luas dinding itu. 8m
(b) Jika kos untuk mengecat dinding itu ialah RM8
bagi setiap meter persegi, hitung kos untuk 23 m
mengecat dinding itu.
11 Math T1.indd 229 11/2/11 8:59:17 AM

11.3 Luas Segitiga, Segiempat Selari dan Trapezium
11.3.1 Mengenal pasti tinggi dan tapak suatu bentuk
Tinggi sesuatu bentuk ialah jarak tegak dari tapak ke titik
tertinggi bentuk itu.
Tinggi Tinggi Mengenal pasti tinggi

dan tapak segitiga,
Tapak Tapak segiempat selari dan
trapezium.
Salin setiap rajah berikut dan label tapak sebagai p dan tinggi sebagai t bagi rajah tersebut.
(a) (b) (c)
5
Tujuan: Menerbitkan rumus bagi luas segitiga, segiempat selari dan trapezium.
Bahan: Kertas grid segiempat sama bersisi 1 cm dan gunting.
(A) Luas segitiga
P R
4 cm Q Q
R P
5 cm
1. Lukis segiempat tepat dengan panjang 5 cm dan lebar 4 cm pada kertas grid seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah (a).
2. Guntingkan segiempat tepat itu kepada tiga buah segitiga P, Q dan R seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah (b).
3. Cantumkan segitiga P dan segitiga R. Anda akan mendapat dua segitiga yang sama
saiz terbentuk seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (c).
4. Lengkapkan: Luas segitiga Q = 1 × Luas segiempat tepat
2
= 1 × cm × cm
2
= cm2
5. Apakah hubungan antara luas segitiga dengan panjang tapak dan tinggi?
Luas segitiga = 1 × Panjang tapak × Tinggi
2
11 Math T1.indd 230 11/2/11 8:59:20 AM

(B) Luas segiempat selari
3 cm
5 cm
1. Lukis segiempat selari dengan panjang 5 cm dan tinggi 3 cm pada kertas grid seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah (a).
2. Guntingkan satu segitiga bersudut tegak daripada satu hujung segiempat selari itu
seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (b).
3. Cantumkan segitiga itu semula pada hujung yang satu lagi untuk membentuk sebuah
segiempat tepat seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (c ).
4. Lengkapkan: Luas segiempat selari = Luas segiempat tepat
= cm × cm
= cm2
5. Apakah hubungan antara luas segiempat selari dengan panjang tapak dan tinggi?
Luas segiempat selari = Panjang tapak × Tinggi
(C) Luas trapezium

2 cm
A
B
A B
5 cm 2 cm
5 cm Segiempat selari itu
Rajah (a) Rajah (b) mesti dibina daripada
1. Lukis dua trapezium yang sama saiz pada kertas grid dua trapezium yang
sama.
dan gunting dua trapezium itu seperti yang ditunjukkan
dalam Rajah (a).
2. Cantumkan dua trapezium itu untuk membentuk sebuah
segiempat selari seperti yang ditunjukkan dalam Rajah (b).
3. Lengkapkan: Luas satu trapezium
= 1 × Luas segiempat selari
2 a
= 1 × Panjang tapak × Tinggi t
2
= 1 × ( cm + cm) × cm b
2 Luas = —
1 × (a + b) × t
2
4. Apakah hubungan antara luas trapezium dengan hasil
tambah dua sisi selari dan tinggi?
Luas trapezium = 1 × Hasil tambah dua sisi selari × Tinggi

2
11 Math T1.indd 231 11/2/11 8:59:22 AM

11.3.2 Menghitung luas segitiga, segiempat
selari dan trapezium
5 Menentukan luas
segitiga, segiempat
Hitung luas bagi setiap rajah di bawah. selari dan trapezium.
(a) E (b) (c)
P 10 mm Q K 12 m L
14 mm
8 cm 15 m
G 6 cm F S R N M
20 m
(a) Luas segitiga EFG = 1 × Panjang tapak × Tinggi

2
= 1 × 6 cm × 8 cm
2
= 24 cm2
(b) Luas segiempat selari PQRS = Panjang tapak × Tinggi

= 10 mm × 14 mm
= 140 mm2
(c) Luas trapezium KLMN = 1 × Hasil tambah dua sisi selari × Tinggi
2
= 1 × (20 m + 12 m) × 15 m
2
= 240 m2
11.3.3 Menghitung luas bentuk cantuman
6
Menentukan luas rajah
B
yang terdiri daripada
12 cm segitiga, segiempat
tepat, segiempat selari
A C
13 cm atau trapezium.
5 cm
D
E 10 cm
Hitung luas bagi rajah di atas.
11 Math T1.indd 232 11/2/11 8:59:25 AM

Luas segitiga bersudut tegak ABC = 1 × 5 cm × 12 cm
2
= 30 cm2
Luas trapezium ACDE = 1 × (10 cm + 13 cm) × 5 cm
2
= 57.5 cm2
Luas seluruh rajah = 30 cm2 + 57.5 cm2
= 87.5 cm2

luas
7 Menyelesaikan masalah
yang melibatkan luas
Cari nilai y dalam setiap rajah di bawah. segitiga, segiempat
(a) (b) 8m tepat, segiempat selari
dan trapezium.
y cm 12 m
10 cm ym
Luas = 45 cm 2
Luas = 126 m2
(a) 1 × Panjang tapak × Tinggi = Luas segitiga

2
1 × 10 × y = 45
2
5 × y = 45
y = 45
5
y = 9
(b) 1 × Hasil tambah dua sisi selari × Tinggi = Luas trapezium

2
1 × (y + 8) × 12 = 126
2
6 × (y + 8) = 126
y + 8 = 126
6
y = 21 − 8
y = 13
11 Math T1.indd 233 11/2/11 8:59:28 AM

Rajah di sebelah menunjukkan dinding sebuah bangunan. P 16 m Q
PQRS ialah sebuah trapezium dan PQTU ialah sebuah
12 m
segiempat selari. PQTU dicat dengan warna putih dan
20 m
kawasan berlorek dicat dengan warna biru. Hitung luas T
U
bahagian dinding berwarna biru.
S 28 m R
Memahami masalah
• Diberi: PQRS ialah dinding sebuah bangunan yang berbentuk trapezium.
PQTU ialah bahagian dinding berwarna putih yang berbentuk segiempat
selari.
• Dikehendaki mencari luas bahagian dinding berwarna biru.
Merancang strategi
• Cari luas trapezium PQRS dan luas segiempat selari PQTU.
• Tolak luas PQTU daripada luas PQRS.
Luas trapezium PQRS = 1 × (28 m + 16 m) × 20 m
2
= 440 m2
Luas segiempat selari PQTU = 16 m × 12 m
= 192 m2
Luas kawasan berlorek = 440 m2 − 192 m2
= 248 m2
Jadi, luas bahagian dinding berwarna biru ialah 248 m2.
Menyemak jawapan
248 + 192 = 440
11.3
1. Hitung luas bagi setiap rajah di bawah.

(a) (b) (c)
7 cm
15 mm 10 m
6m
12 cm 8m
6 mm
11 Math T1.indd 234 11/2/11 8:59:30 AM

2. Hitung luas bagi bentuk cantuman berikut.
(a) (b) 12 cm
10 cm 6 cm
6 cm
3 cm
15 cm

(a) (b) (c) 13 cm
12 cm
x
x
9 cm x
7 cm
Luas = 36 cm 2
Luas = 84 cm 2
Luas = 95 cm2
4. Hitung luas kawasan berlorek bagi setiap rajah berikut.

(a) (b) 12 m
8m
16 m 6m
9m
20 m
4m
Melukis Pelan Bangunan di Sekolah

1. Bahagikan murid di dalam kelas anda kepada enam kumpulan.
2. Setiap kumpulan ditugas untuk menentukan bentuk, perimeter dan luas tapak
sebuah bangunan di sekolah seperti berikut.
(a) Bilik darjah anda (b) Kantin
(c) Dewan (d) Perpustakaan
(e) Makmal komputer (f ) Makmal sains
3. Gunakan maklumat yang diperoleh untuk melukis pelan bagi setiap bangunan dan
paparkan hasil kumpulan anda di dalam kelas.
11 Math T1.indd 235 11/2/11 8:59:33 AM

Perimeter dan Luas
Perimeter Luas
Perimeter ialah jumlah ukuran panjang Luas ialah jumlah
yang mengelilingi suatu kawasan yang kawasan yang meliputi
tertutup. sesuatu permukaan.
Bentuk Perimeter (unit) Luas (unit persegi)

Segiempat tepat
l 2p + 2l p×l
p
Segiempat sama
4p p×p
p
Segiempat selari
t l 2p + 2l p×t
p
Segitiga
q r p+q+r 1 ×p×t
t 2
p
Trapezium
q
r s p+q+r+s 1 × (p + q) × t
t 2
p
11 Math T1.indd 236 11/2/11 8:59:35 AM

1. P Q 3. 21 cm
8 cm E F G
R
U T
S K J 7 cm H
Dalam rajah di atas, PQTU ialah
sebuah segiempat sama, QRT dan Rajah di atas menunjukkan sebuah
RST ialah segitiga sama sisi. Hitung segiempat selari EFJK dan sebuah
perimeter seluruh rajah itu. trapezium FGHJ. EFG dan HJK ialah
A 80 cm C 48 cm garis lurus. Luas EFJK ialah 84 cm2.
B 64 cm D 32 cm Hitung luas trapezium FGHJ.
A 63 cm2 C 126 cm2
2. 4 cm B 84 cm 2
D 168 cm2
R S
P
13 cm Q T 4. T U
5 cm
4 cm
W 12 cm U
V
S W 3 cmV
Dalam rajah di atas, PTUV ialah
sebuah segiempat tepat dan RSTQ Dalam rajah di atas, STUW ialah
ialah sebuah segiempat sama. UVW sebuah segiempat selari dan SWV
ialah garis lurus dan PQ = QT. ialah garis lurus. Diberi TU = 2VW,
Hitung perimeter seluruh rajah itu. hitung luas seluruh rajah itu.
A 42 cm C 58 cm A 24 cm2 C 36 cm2
B 54 cm D 63 cm B 30 cm2 D 48 cm2
1. T 2. A M B
Q
10 cm V
U 13 cm N 10 cm
P
R 8 cm U D T C
S 24 cm
Dalam rajah di atas, PQRS ialah Dalam rajah di atas, ABCD dan
sebuah segiempat sama dengan luas AMVU ialah segiempat tepat. Hitung
25 cm2. Hitung perimeter seluruh rajah perimeter dan luas kawasan yang
itu. berlorek.
11 Math T1.indd 237 11/2/11 8:59:37 AM

Pepejal geometri yang berlainan bentuk telah digunakan dalam mereka bentuk
bangunan-bangunan di Malaysia. Perhatikan gambar foto di bawah yang
menunjukkan sebuah kompleks membeli-belah di Subang Jaya dan sebuah
papan iklan elektronik di Bukit Bintang.
Bolehkah anda menyatakan bentuk pepejal geometri itu?
• Pepejal geometri
• Kuboid
• Kubus
• Segiempat sama
• Segiempat tepat
• Silinder
• Piramid
• Kon
• Sfera
• Tepi
• Bucu
• Bentangan
• Isi padu
• Kubus unit
• Luas
12.1 Memahami ciri geometri kubus dan kuboid.

12.2 Memahami konsep isi padu kuboid untuk menyelesaikan masalah.
238 Bab 12 Pepejal Geometri
12 Math T1.indd 238 11/2/11 9:00:18 AM

12.1 Kubus dan Kuboid
12.1.1 Pepejal geometri
Gambar foto di sebelah menunjukkan sebuah
Mengenal pasti pepejal
bongkah kayu dengan bayangnya di atas
geometri.
lantai yang rata.
Bentuk yang hanya mempunyai panjang
dan lebar dikenali sebagai bentuk dua
dimensi. Apakah perbezaan di
Misalnya, segitiga, segiempat sama dan segiempat tepat ialah antara bongkah kayu
bentuk dua dimensi. itu dengan bayangnya
dari segi panjang, lebar
dan tinggi?
Segitiga Segiempat sama Segiempat tepat

Bentuk tiga dimensi pula mempunyai panjang, lebar dan tinggi. Pepejal geometri
seperti kubus, kuboid, silinder, piramid, kon dan sfera ialah contoh-contoh bentuk tiga
dimensi.
Kubus Kuboid Silinder Piramid Kon Sfera

Pepejal geometri ialah bentuk tiga dimensi.
1
Tujuan: Mencari pepejal
1. Guru memberi keterangan tentang ciri sesuatu pepejal.
Contoh:
(a) Mempunyai dua muka yang sama bentuk.
(b) Mempunyai empat muka yang sama bentuk dan saiz.
(c) Mempunyai satu muka lengkung.
2. Setiap kumpulan murid dikehendaki mencari satu contoh pepejal itu di dalam kelas.
3. Murid kemudian membanding pepejal yang dicari dan menyatakan nama pepejal itu.
12 Math T1.indd 239 11/2/11 9:00:21 AM

12.1.2 Ciri geometri kubus dan kuboid
Kuboid ialah pepejal yang mempunyai enam muka berbentuk
segiempat tepat atau segiempat sama. Kubus pula ialah
Menyatakan ciri
kuboid khas yang mempunyai enam muka berbentuk geometri kubus dan
segiempat sama. kuboid.
Kuboid dan kubus mempunyai bahagian-bahagian yang
sama seperti ditunjukkan dalam rajah di bawah.
Muka Muka
Kuboid dan kubus
mempunyai
Bucu (a) muka: berbentuk
Tepi segiempat tepat
Tepi atau segiempat
Bucu sama,
Kuboid Kubus (b) tepi: garis
penemuan dua
muka,
2 (c) bucu: titik
penemuan tiga
Tujuan: Membanding dan membezakan kuboid dan kubus. daripada tepinya.
1. Sediakan satu objek berbentuk kuboid dan satu objek berbentuk kubus.
Misalnya, kotak kecemasan dan kotak hadiah.
2. Kaji kedua-dua objek itu dari segi
(a) bilangan muka, (b) bilangan tepi, (c) bilangan bucu.
Bilangan
Pepejal
Muka Tepi Bucu
Kuboid
Kubus
4. Seterusnya, jawab soalan berikut.

(a) Adakah saiz setiap muka kubus itu sama?
(b) Adakah saiz setiap muka kuboid itu sama?
(c) Adakah saiz dua muka yang bertentangan pada kuboid itu sama?
(d) Adakah semua tepi kuboid itu sama panjang?
5. Bincangkan dalam kumpulan tentang persamaan dan perbezaan antara kuboid
dengan kubus.
12 Math T1.indd 240 11/2/11 9:00:23 AM

12.1.3 Melukis bentangan kubus dan kuboid
Jika kita menggunting sebuah kotak berbentuk kuboid

mengikut tepinya dan membentangkan hasil guntingan itu, Melukis bentangan
bentuk yang diperoleh dikenali sebagai bentangan kuboid. kubus dan kuboid
pada:
(a) grid segiempat
sama,
(b) kertas kosong.
Kuboid
Bentangan kuboid
Begitu juga, bentangan bagi sebuah kotak berbentuk

kubus juga boleh diperoleh dengan cara yang sama seperti
ditunjukkan dalam rajah di bawah.
Kubus
Bentangan kubus
Suatu kuboid atau kubus mempunyai lebih daripada satu

bentangan. Misalnya, kubus mempunyai 11 bentuk bentangan
yang berlainan. Layari http://gwydir.
demon.co.uk/jo/
solid/cube.htm untuk
memperoleh maklumat
tambahan tentang
kubus.
12 Math T1.indd 241 11/2/11 9:00:26 AM

1
Tujuan: Melukis bentangan kubus dan kuboid.
1. Lukis bentangan bagi kuboid dan kubus di bawah
(a) pada kertas grid berpetak segiempat sama bersisi 1 cm,
(b) kertas kosong.
3 cm
2 cm 3 cm
6 cm
12.1.4 Membina model kubus dan kuboid

Kita boleh membina model kuboid dan kubus dengan
mencantumkan muka-muka atau melipatkan bentangan yang Membina model kubus
diberi. dan kuboid dengan:
(a) mencantumkan
muka yang diberi,
2 (b) melipatkan
bentangan yang
Tujuan: Membina model kubus dan kuboid diberi.
(A) daripada muka-mukanya
1. Dengan menggunakan perisian komputer yang sesuai,
lukis muka-muka bagi sebuah kuboid dan sebuah kubus
mengikut ukuran yang ditunjukkan di bawah.
(a) Kuboid
4 cm 3 cm 3 cm
10 cm 10 cm 4 cm
4 cm 3 cm 3 cm Layari http://www.
math-salamanders.
10 cm 10 cm 4 cm com/3d-geometric-
shapes.htm untuk
(b) Kubus memuat turun
7 cm bentangan kuboid
7 cm dan kubus.

2. Cetak lukisan anda dan tampal pada kad tebal.
3. Guntingkan dan sambungkan muka-muka itu dengan menggunakan pita pelekat
untuk membina kuboid dan kubus tersebut.
12 Math T1.indd 242 11/2/11 9:00:28 AM

(B) daripada bentangannya
1. Dengan menggunakan perisian komputer yang sesuai, lukis bentangan bagi sebuah
kuboid dan sebuah kubus mengikut ukuran yang ditunjukkan di bawah.
3 cm 7 cm
5 cm
3 cm 3 cm 6 cm
7 cm 6 cm
2. Cetak lukisan anda dan tampal pada kad tebal.

3. Guntingkan dan lipatkan bentangan itu untuk membina kuboid dan kubus tersebut.
Gunakan pita pelekat untuk menetapkan bentuk kuboid dan kubus itu.
12.1
1. Namakan bentuk bagi setiap objek berikut.
(a) (b) (c)
(d) (e) (f )
2. Rajah di sebelah menunjukkan sebuah kuboid. Q R

(a) Nyatakan bilangan muka, bucu dan tepi bagi kuboid itu. S
P
(b) Nyatakan muka yang sama saiz dengan muka PQRS.
(c) Nyatakan tepi-tepi yang sama panjang dengan tepi PA. B
C
(d) Nyatakan bilangan muka berbentuk segiempat sama
dan segiempat tepat. A D
3. Rajah di sebelah menunjukkan sebuah bongkah kayu berbentuk kubus.

(a) Nyatakan bilangan muka segiempat sama yang terdapat
pada bongkah kayu itu.
(b) Adakah semua tepinya sama panjang?
4. Nyatakan nama bagi pepejal yang dibina daripada setiap bentangan berikut.
(a) (b) (c)
12 Math T1.indd 243 11/2/11 9:00:32 AM

12.2 Isi Padu Kuboid
Seketul kiub ais dimasukkan ke dalam sebiji gelas
yang berisi penuh dengan air. Didapati air terlimpah
keluar.
Kiub ais ialah pepejal yang menempati ruang
dalam tiga dimensi. Ruang ini dikenali sebagai isi
padu.
Isi padu ialah sukatan atau ukuran ruang yang dipenuhi oleh sesuatu
jisim seperti pepejal, cecair atau gas dalam sesuatu bekas.
Kubus yang panjang tepinya satu unit dikenali sebagai kubus unit. 1 unit
Isi padu kubus unit ialah satu unit padu dan ditulis sebagai 1 unit3.
Misalnya, isi padu kubus dengan tepi 1 cm ialah 1 sentimeter padu 1 unit
1 unit
dan ditulis sebagai 1 cm3.
12.2.1 Menganggar isi padu kuboid

Kubus unit boleh digunakan sebagai ukuran asas untuk
mengukur isi padu. Menganggar isi padu
Misalnya, jika sebuah kotak berbentuk kuboid boleh kuboid.
diisi dengan 36 buah kubus unit, maka isi padu kotak itu
ialah 36 unit3.
Kubus unit Satu lapisan ada

6 × 3 = 18 buah
kubus unit. Dua
lapisan = 2 × 18
Kotak Kotak diisi dengan = 36 buah kubus
36 buah kubus unit unit.
Tentukan isi padu setiap kuboid berikut dengan mengira bilangan kubus unitnya.
(a) (b) (c)
12 Math T1.indd 244 11/2/11 9:00:35 AM

3
Tujuan: Menganggar isi padu kuboid.
1. Sediakan beberapa buah kotak berbentuk kuboid.
Misalnya, kotak mancis, kotak kasut dan kotak tisu.
2. Anggarkan isi padu setiap kotak itu dengan mengira
bilangan kubus 1 cm3 yang diperlukan untuk mengisi
kotak tersebut.
3. Bandingkan isi padu anggaran anda dengan rakan anda.
12.2.2 Menentukan isi padu kuboid
3 Menentukan isi padu

kuboid.
Tujuan: Menerbitkan formula untuk isi padu kuboid.
4 cm Untuk mengetahui lebih

4 cm lanjut tentang isi padu
2 cm
kuboid, layari http://
3 cm 2 cm 4 cm www.cimt.plymouth.
5 cm 2 cm 6 cm ac.uk/projects/mepres/
Kuboid A Kuboid B Kuboid C book7/bk7_22.pdf
1. Rajah di atas menunjukkan tiga buah kuboid yang dibina daripada kubus 1 cm3.
2. Tentukan isi padu setiap kuboid itu dengan mengira bilangan kubus 1 cm3 dan
catatkan dalam jadual di bawah.
Bilangan Panjang Lebar Tinggi
Kuboid p × l × t Isi padu
kubus 1 cm3 (p) (l) (t)
A
B
C
3. Seterusnya, catatkan panjang, lebar dan tinggi setiap kuboid itu dalam cm.
4. Akhir sekali, hitungkan hasil darab panjang, lebar dan tinggi bagi setiap kuboid itu.
5. Nyatakan hubungan antara isi padu kuboid dengan panjang, lebar dan tingginya.
Hasil daripada aktiviti di atas,
Isi padu kuboid = Panjang × Lebar × Tinggi
12 Math T1.indd 245 11/2/11 9:00:38 AM

1
Hitungkan isi padu bagi setiap pepejal di bawah. Ingat!
(a) (b) I=p×l×t
7 mm
5 cm 7 mm
4 cm
12 cm 15 mm
(a) Isi padu kuboid = 12 cm × 4 cm × 5 cm = 240 cm3

(b) Isi padu kuboid = 15 mm × 7 mm × 7 mm = 735 mm3

isi padu kuboid
yang melibatkan isi
padu kuboid.
Sebuah akuarium berbentuk kuboid dengan panjang 45 cm

dan lebar 25 cm. Sebanyak 22 500 cm3 air telah dituang
ke dalam akuarium itu. Berapakah tinggi aras air dalam
akuarium itu?
Memahami masalah
• Diberi: Akuarium berbentuk kuboid dengan panjang 45 cm dan lebar 25 cm.
• 22 500 cm3 air dituang ke dalam akuarium.
• Dikehendaki menghitungkan tinggi aras air dalam akuarium.
Merancang strategi
• Bentukkan satu persamaan yang melibatkan isi padu air, panjang, lebar dan tinggi
aras air.
• Selesaikan persamaan itu untuk mencari tinggi aras air.
Melaksanakan strategi Panjang × 22 500 cm3 air
45 cm × 25 cm × Tinggi = 22 500 cm3 Lebar × Tinggi
= Isi padu
1 125 cm2 × Tinggi = 22 500 cm3
Tinggi
Tinggi = 22 500 cm3 ÷ 1 125 cm2
= 20 cm 25 cm
45 cm
Menyemak jawapan
45 cm × 25 cm × 20 cm = 22 500 cm3
12 Math T1.indd 246 11/2/11 9:00:42 AM

12.2
1. Tentukan isi padu bagi setiap kuboid berikut dengan mengira bilangan kubus unit.
(a) (b) (c)
2. Hitung isi padu bagi setiap kuboid di bawah.

(a) (b) (c)
5 cm
7 cm 15 mm
5 cm 20 mm
2 cm 5 cm
3 cm
3. Cari isi padu bagi sebuah tangki air berbentuk kuboid dengan ukuran 8 m panjang,
6 m lebar dan 4 m tinggi.
4. Rajah di sebelah menunjukkan sebuah alat permainan yang
terdiri daripada 27 buah kubus yang sama saiz. Jika panjang
tepi sebuah kubus kecil adalah 1.5 cm, hitungkan isi padu alat
permainan itu.
5. Rajah di sebelah menunjukkan sebuah bekas air

berbentuk kuboid. Diberi isi padu air di dalam bekas
itu ialah 3 240 cm3. 30 cm
(a) Hitungkan tinggi aras air dalam bekas itu.
(b) Berapakah isi padu, dalam cm3, air yang diperlukan
untuk mengisi penuh bekas itu? 12 cm
15 cm
Selain daripada kubus dan kuboid, sebenarnya terdapat

pelbagai jenis bentuk pepejal geometri yang menarik.
Anda boleh membina model pepejal geometri ini dengan
mencetak bentangannya dari laman sesawang berikut:
1. http://www.senteacher.org/wk/3dshape.php.
2. http://www.lifeisastoryproblem.org/explore/index_net.html
12 Math T1.indd 247 11/2/11 9:00:46 AM

Pepejal Geometri
Pepejal geometri ialah bentuk tiga dimensi

yang mempunyai panjang, lebar dan tinggi.
Misalnya, kuboid, kubus, silinder, piramid,
kon, sfera dan sebagainya.
Kuboid Kubus
p
t
p l p
p
Bentangan kuboid Bentangan kubus
Ciri-ciri kuboid Ciri-ciri kubus

• 6 muka berbentuk • 6 muka berbentuk
segiempat tepat segiempat sama
• 12 tepi dan 8 bucu • 12 tepi yang sama
• Isi padu = p × l × t panjang dan 8 bucu
• Isi padu = p × p × p
12 Math T1.indd 248 11/2/11 9:00:49 AM

1. Antara berikut, yang manakah bukan 3.
bentangan bagi suatu kubus?
A C 9 cm
Diberi luas kawasan yang berlorek

dalam kuboid di atas ialah 36 cm2.
B D Hitungkan isi padu kuboid itu dalam
cm3.
A 400
B 360
2. C 340
D 324
4. 4 cm
10 cm
Antara berikut, yang manakah 10 cm
merupakan bentangan bagi kuboid
di atas?
A
Hitungkan isi padu kuboid dalam
cm3 yang bentangannya ditunjukkan
dalam rajah di atas.
A 210
B B 126
C 84
D 64
5.
C
t cm
6 cm
15 cm
Isi padu kuboid dalam rajah di atas
D ialah 675 cm3. Hitungkan nilai t.
A 7.5
B 8.5
C 80
D 90
12 Math T1.indd 249 11/2/11 9:00:53 AM

1. 4.
8 cm
5 cm
9 cm 20 cm
Rajah di atas menunjukkan sebuah Rajah di atas menunjukkan sebuah
kuboid. Luas muka berlorek ialah gabungan pepejal yang terbentuk
16 cm2, hitungkan isi padu bagi daripada sebuah kuboid dan sebuah
kuboid itu. kubus. Hitungkan jumlah isi padu
pepejal itu.
2.
5.
20 cm
7 cm
9 cm
Rajah di atas menunjukkan sebuah 10 cm 15 cm
bekas berbentuk kubus dengan tepi Bekas P Bekas Q
12 cm. Sebahagian bekas itu diisi
dengan air. Hitungkan isi padu Rajah di atas menunjukkan dua
dalam cm3 air yang diperlukan untuk buah bekas air, P berbentuk kuboid
memenuhkan bekas itu. dan Q berbentuk kubus. Bekas P
diisi penuh dengan air dan bekas
3. Q adalah kosong. Jika semua air di
dalam bekas P dituang masuk ke
dalam bekas Q, cari tinggi aras air
5 cm di dalam bekas Q.
4 cm 3 cm
9 cm 8 cm
Kuboid A Kuboid B
Kuboid A dan kuboid B dalam rajah
di atas mempunyai isi padu yang
sama. Hitungkan tinggi kuboid B.
12 Math T1.indd 250 11/2/11 9:00:55 AM

BAB 1 NOMBOR BULAT 1.2 (Muka surat 9)
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 2) 1. (a) 3 600 (b) 481 235
2. 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100 2. (a) 9 389 (b) 7 811
3. 1 400, 1 300, 1 200, 1 100, 1 000, 900, 800, 700, (c) 348 472 (d) 78 672
600, 500, 400, 300 (e) 595 618 (f) 281 313
3. 1 433 biji
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 3) 4. 13 057 orang
5. RM6 730
Digit Nilai tempat Nilai digit
6. (a) 3 381 (b) 7 807
2 Juta 2 000 000 (c) 28 629 (d) 5 889
4 Ratus ribu 400 000 (e) 885 352 (f) 48 476
7. (a) 496 682 (b) 3 153
3 Puluh ribu 30 000
8. 846 orang
6 Ribu 6 000
9. 14 liter
7 Ratus 700 10. RM228 020
5 Puluh 50
1.3 (Muka surat 13)
0 Sa 0
1. (a) 15 042 (b) 235 712
1.1 (Muka surat 5) (c) 21 112 (d) 349 920
(e) 718 704 (f) 5 913 600
1. (a) tujuh ribu empat ratus tiga puluh enam
2. 408 biji
(b) dua puluh sembilan ribu lapan ratus lima
(c) lima puluh satu ribu tiga ratus empat belas 3. 384 buah
(d) lapan ratus tiga puluh dua ribu sembilan ratus 4. RM13 728
empat puluh tujuh 5. 90 markah
(e) tiga juta seratus dua ribu enam ratus sembilan 6. (a) 83 (b) 39 baki 1
puluh dua (c) 124 baki 4 (d) 546
(f) empat juta sebelas ribu lima ratus lapan (e) 1 254 (f) 6 438
puluh
7. 128
2. (a) 4 205 (b) 13 716
8. RM365
(c) 61 532 (d) 843 159
(e) 2 320 946 9. 23 bahagian; 3 cm
3. (a) ribu, 7 000 1.4 (Muka surat 17)
(b) ratus, 400
(c) ratus ribu, 300 000 1. (a) 9 (b) 42 (c) 17
(d) juta, 4 000 000 (d) 58 (e) 40 (f ) 96
(g) 83 (h) 40 (i) 26
4. (a) (i) 238 900 (ii) 239 000
(j) 12 (k) 8 (l) 2
(iii) 240 000
(b) (i) 493 100 (ii) 493 000 2. (a) 34 (b) 59 (c) 50
(iii) 490 000 (d) 53 (e) 174 (f ) 18
(c) (i) 3 782 100 (ii) 3 782 000 (g) 78 (h) 4 (i) 132
(iii) 3 780 000 (j) 45
(d) (i) 7 652 400 (ii) 7 652 000 3. RM7
(iii) 7 650 000 4. 32 orang
5. (a) 2 471 100 (b) 2 471 000 5. 56 km
(c) 2 470 000 6. 3 m
6. 1 604 7. 8 biji
Jawapan 251
13 Jaw Math T1.indd 251 11/2/11 9:01:30 AM

8. 16 biji 2.2 (Muka surat 26)
9. 6 batang 1. (a) Ganjil; tidak boleh dibahagi tepat dengan 2.
10. 44 biji (b) Ganjil; tidak boleh dibahagi tepat dengan 2.
11. 1m (c) Genap; boleh dibahagi tepat dengan 2.
(d) Genap; boleh dibahagi tepat dengan 2.
(Muka surat 20) (e) Ganjil; tidak boleh dibahagi tepat dengan 2.
Soalan Objektif 2. (a) Palsu (b) Benar
1. D 2. A 3. D (c) Benar (d) Benar
Soalan Subjektif Uji Kefahaman Anda (Muka surat 26)
1. (a) 29 723 (b) 186 11, 13, 17, 19
(c) 1 620 (d) 51
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 28)
2. (a) 79 (b) 53
(c) 12 (d) 10 53, 59, 61, 67, 71, 73, 79, 83, 89, 97
3. (a) 5 (b) 418 2.3 (Muka surat 28)
(c) 2 (d) 48
1. (a) Ya (b) Bukan (c) Bukan
4. 26 orang penumpang dewasa (d) Bukan (e) Ya (f) Bukan
5. RM86 (g) Bukan (h) Ya
6. 54 899 orang 2. (a) 31, 37, 41, 43, 47 (b) 83, 89, 97
7. Beras, RM12
2.4 (Muka surat 29)
8. RM115
1. (a) 1, 2, 4, 8 (b) 1, 2, 7, 14
(c) 1, 2, 4, 8, 16, 32 (d) 1, 3, 19, 57
BAB 2 URUTAN DAN POLA NOMBOR (e) 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 12, 18, 24, 36, 72
(f) 1, 3, 29, 87
2. (a) Ya (b) Bukan (c) Ya
(a) (d) Ya (e) Ya (f) Bukan
(g) Ya (h) Bukan
(b) 2 batang 2.5 (Muka surat 31)
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 22) 1. (a) 2, 3, 5 (b) 2, 3 (c) 2, 3, 7
Menambah 3 kepada nombor sebelumnya. 2. (a) 2, 17 (b) 2, 7 (c) 3, 17
(d) 3, 37 (e) 11 (f) 2, 3, 5, 7
2.1 (Muka surat 24) (g) 3, 5, 17 (h) 7, 11, 13 (i) 2, 5, 7, 13
1. (a) Menambah 5 kepada nombor sebelumnya. (j) 2, 3, 19
(b) Mendarab nombor sebelumnya dengan 3. 3. (a) Bukan (b) Ya (c) Bukan
2. (a) Menolak 6 daripada nombor sebelumnya; (d) Ya (e) Ya (f) Bukan
16, 10 (g) Bukan (h) Bukan (i) Ya
(b) Menambahkan dua nombor sebelumnya; (j) Ya
26, 42 4. 243, 256, 289
(c) Menolak 8 daripada nombor selepasnya;
2.6 (Muka surat 34)
14, 22
(d) Mendarab nombor selepasnya dengan 2; 1. (a) 4, 8, 12, 16, 20 (b) 7, 14, 21, 28, 35
128, 64 (c) 8, 16, 24, 32, 40 (d) 9, 18, 27, 36, 45
3. (a) 16, 28 (b) 19, 31 (e) 12, 24, 36, 48, 60
(c) 21, 43 (d) 38, 76 2. (a) 144, 150, 156 (b) 154, 165, 176, 187
4. (a) 13, 18, 23, 28 (b) 48, 24, 12, 6 3. (a) Ya (b) Ya
5. 72, 69, 66, 63, 60 (c) Bukan (d) Ya
(e) Ya (f) Ya
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 25) (g) Ya (h) Ya
(a) 4, 28, 40, 32 (i) Ya
(b) 9, 43, 77, 59 4. (a) 100 000 (b) 1 008 (c) 990
252 Jawapan
13 Jaw Math T1.indd 252 11/2/11 9:01:33 AM

2.7 (Muka surat 37) 5. 2, 3, 13
1. (a) 6, 12, 18 (b) 15, 30, 45 6. 12
(c) 72, 144, 216 (d) 6, 12, 18 7. 168
(e) 120, 240, 360 (f) 420, 840, 1 260 8. 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47
2. (a) 220, 240 9. 204, 216, 228, 240, 252, 264, 276
(b) 208, 216, 224, 232, 240, 248
(c) 210, 240 BAB 3 PECAHAN
(d) 216, 240
(e) 240 3.1 (Muka surat 46)
(f) 216
1. Pecahan untuk soalan (a) – (f) diwakili oleh
3. (a) Bukan (b) Ya (c) Ya
bahagian berlorek.
(d) Ya (e) Ya (f) Bukan (a)
(g) Bukan (h) Ya (i) Bukan
4. 1 jam (b)
5. (a) 40 (b) 18 (c) 45
(d) 36 (e) 72 (f) 252 (c)
6. (a) 126 (b) 24 (c) 180
(d) 90 (e) 224 (f) 252 (d)
7. (a) 60 (b) 36 (c) 42
(e)
(d) 180 (e) 60 (f) 90
8. 1 minit 45 saat (f )
1, 3 atau 6 (mana-mana satu jawapan) 2. (a) 4 (b) 3 (c) 7 (d) 5
5 8 10 12
2.8 (Muka surat 41) 3.2 (Muka surat 51)
1. (a) 1, 2, 3, 4, 6, 12 1. (a) 2, 3 (b) 7, 12 (c) 2, 18
(b) 1, 5, 7, 35
(c) 1, 2, 3, 4, 6, 12 2. (a) 2 , 3 (b) 4, 6 (c) 8 , 12
6 9 10 15 14 21
(d) 1, 5
(e) 1, 2, 4, 8 (d) 10, 15 (e) 10, 15 (f ) 14 , 21
(f) 1, 2 16 24 24 36 40 60
(g) 1, 2, 3, 4, 6, 12 3. (a) Setara
(h) 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30 (b) Tidak setara
2. (a) Ya (b) Ya (c) Bukan (c) Setara
(d) Ya (e) Ya (f) Ya (d) Tidak setara
3. (a) 12 (b) 6 (c) 12 4. (a) 7 (b) 3
9 5
(d) 6 (e) 14 (f) 6
(g) 9 (h) 3 (i) 8 (c) 5 (d) 6
6 7
(j) 8 (k) 18 (l) 4
5. Benang putih
4. 5 m
6. (a) 2 , 3 , 5 (b) 1 , 5 , 3
3 4 6 6 24 8
(Muka surat 43)
(c) 2 , 5 , 3
Soalan Objektif 9 12 4
1. C 2. B 3. C 4. D 5. D
6. C 7. C 7. (a) 7 , 3 , 9 (b) 4 , 2 , 1
10 5 20 5 3 2
Soalan Subjektif (c) 3 , 3 , 1
8 10 5
1. 5, 45
2. 14, 28, 42, 56, 70 8. (a) 3 (b) 2 (c) 2
4 3 11
3. 76
(d) 9 (e) 5
4. 1, 3, 7, 9, 21, 63 20 8
Jawapan 253
13 Jaw Math T1.indd 253 11/2/11 9:01:37 AM

3.3 (Muka surat 55) 4. (a) 1 3 (b) 3 2 (c) 14 1
4 5 2
1. Nombor bercampur untuk soalan (a) – (d) diwakili
oleh bahagian berlorek. (d) 3 5 (e) 4 1 (f ) 12 1
6 9 11
(a)
(g) 11 11 (h) 9 23 (i) 5 21
12 25 50
(j) 3 13
(b) 40
3.5.1 (Muka surat 61)
1. (a) 2 (b) 1 (c) 3

5 2 4
(c) 2. (a) 13 (b) 15 (c) 2
15 18 3
3. (a) 41 (b) 63 (c) 3 2
3 5 3
4. (a) 12 (b) 13 (c) 2 11
3 8 18
5. (a) 24 (b) 11
6 (c) 5 31
(d) 7 24 35
6. 7 7. 8 7 jam
15 12
3.5.2 (Muka surat 65)
1. (a) 3 (b) 1 (c) 1

5 2 3
2. (a) 9 (b) 11 (c) 1
40 24 12
2. (a) 1 3 (b) 2 5 (c) 3 3
4 7 8 3. (a) 3 (b) 4 1 (c) 4 1
3. (a) 7 4 15
2
1 4. (a) 2 1 19
(b) 7 (c) 3 13
3 2 24 18
1 2 3 4 5 5. (a) 1 4 (b) 2 1 (c) 1 1

1 1 1 1 1 1 2 7 20 4
6 6 6 6 6
(b) 3.5.3 (Muka surat 67)
1 1
2 2
4 2 1. 161 4 cm 2. 11 5 l
5 12
1 2 3 4 5 6 7 1
3. 2 jam
2 2 2 2 2 2 2 2 3
8 8 8 8 8 8 8 24

(c) 1 1 3.6.1 (Muka surat 70)
4 4
3 2 3
1. (a) 2 (b) (c) 2
14 11
1 2 3 4 5
4 4
6
4
6
4
6
4
6
4
6
5 2. (a) 2 (b) 21 (c) 31 (d) 21
3 2
4. 2 3 , 2 1 , 1 1 5. 4 1 , 4 4 , 4 5 3. (a) 6 (b) 81 (c) 4 1 (d) 2 2
8 4 2 3 9 6 3 2 3
3.4 (Muka surat 57) 4. (a) 1 (b) 1 (c) 1
10 4 7
1. 1 , 3 , 9 2. 7 , 9 , 29 5. (a) 18 2 (b) 84 (c) 35
4 7 10 2 9 20 3 7
3. (a) 5 (b) 10 (c) 38 6. (a) 2 (b) 2 (c) 9 1
4 3 7 7 3 3
(d) 42 (e) 99
5 8
254 Jawapan
13 Jaw Math T1.indd 254 11/2/11 9:01:41 AM

3.6.2 (Muka surat 71) 6. RM180
1. 80 keping 2. 50 tahun 7. 15 orang guru lelaki
8. 9
3. 1 1 l 4. 1 19 hektar 40
2 20
9. 12 3 m
3.6.3 (Muka surat 74) 4
1. (a) 1 (b) 4 (c) 1 (d) 1 BAB 4 NOMBOR PERPULUHAN

4 35 12 18
2. (a) 5 (b) 11 (c) 3 (d) 4 Uji Kefahaman Anda (Muka surat 85)
16 4 5 (a) Sifar perpuluhan enam
3. (a) 8 (b) 21 (c) 13 1 (d) 30 (b) Sifar perpuluhan empat dua
2
(c) Tiga belas perpuluhan enam lapan
4. (a) 1 1 (b) 2 (c) 2 1 (d) 3 3
3 3 3 7
4.1 (Muka surat 87)
(e) 24 (f ) 5
35 6 1. (a) 0.7 (b) 0.11 (c) 0.089
3.6.4 (Muka surat 76) (d) 1.69 (e) 21.453
2. (a) 11.8 (b) 60.51 (c) 9.142
1. 43 botol 2. 6 biji
3. (a) 0.8 (b) 0.35 (c) 0.375
3. 20 bungkusan 4. 1 3 m (d) 0.344 (e) 3.125
4
3.7 (Muka surat 78) 4. (a) 3 (b) 1 (c) 9
5 200 125
1. (a) 2 (b) 17 (c) 3 1 (d) 4 17 (e) 9 46
3 18 7 100 125
(d) 1 1 (e) 4 (f ) 1 4.2 (Muka surat 89)
3 15 54
2. 23 orang 3. RM69 1. (a) persepuluh, 6 atau 0.6
10
4. 2 2 kg 5. 24 biji buah
3 (b) perseratus, 7 atau 0.07
100
(Muka surat 81) (c) perseribu, 4 atau 0.004
1 000
Soalan Objektif
2. (a) 0.81 (b) 6.431 (c) 5.293
1. C 2. C 3. B 4. A 5. C
6. C 7. A 8. C 9. B 10. D 3. (a) (i) 3.51, 3.54, 3.57, 3.58
11. A (ii) 3.58, 3.57, 3.54, 3.51
(b) (i) 0.036, 0.047, 0.165, 0.192
Soalan Subjektif (ii) 0.192, 0.165, 0.047, 0.036
1. 4. (a) 9 (b) 134 (c) 2 749 (d) 49 327
5. (a) (i) 0.4 (ii) 0.35 (iii) 0.352
(b) (i) 4.8 (ii) 4.83 (iii) 4.827
(c) (i) 7.4 (ii) 7.40 (iii) 7.403
(d) (i) 16.4 (ii) 16.39 (iii) 16.385
2. (a) 1 , 1 , 2, 1, 3, 2
6 3 5 2 5 3
(b) 1 , 3 , 2, 9, 3, 7
285
5 10 5 20 4 8
3. (a) 9 , 4 , 7, 3, 1 4.3 (Muka surat 93)
10 5 10 5 2
1. (a) 87.56 (b) 27.242 (c) 271.332
(b) 5 , 4 , 11 , 7, 2
6 5 15 10 3 (d) 433.604 (e) 154.525 (f ) 661.509
2. 451.9 m
4. (a) 5 (b) 4 5 (c) 6 3
9 8 8 3. 7.8 kg
(d) 1 (e) 18 1 (f ) 1 1 4. 1.905 m
2 10 11 5. (a) 15.1 (b) 25.562 (c) 10.563
5. 36 batang (d) 34.368 (e) 92.355 (f ) 252.201
Jawapan 255
13 Jaw Math T1.indd 255 11/2/11 9:01:44 AM

6. 41.25 kg BAB 5 PERATUSAN
7. 2.95 saat
8. 0.13 m
1. 29%, 73%
1. (a) 0.438 (b) 4.38 (c) 43.8 2. 3 , 115
100 100
2. (a) 712.96 (b) 71.296 (c) 7.1296
5.1 (Muka surat 108)
1. (a) 7% (b) 31% (c) 95%
(a) 36.75 (b) 3.675 (c) 0.3675
2. (a) 11 (b) 59 (c) 86
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 98) 100 100 100
(a) 7.82 (b) 78.2 (c) 782 3. (a) 20% (b) 85% (c) 88%
(d) 4% (e) 19.9% (f ) 39%
4.4 (Muka surat 99)
4. (a) 1 (b) 4 (c) 8
1. (a) 89.18 (b) 2.548 (c) 9.216 50 25 25
(d) 14.796 (e) 18.944 (f ) 61.614 (d) 37 (e) 49 (f ) 1 2
50 50 5
2. RM22.75
5. (a) 0.05 (b) 0.12 (c) 0.36
3. 1.054 g (d) 0.004 (e) 0.905 (f ) 1.34
4. (a) 0.3 (b) 0.589 (c) 3.07 (d) 0.058
5. (a) 2.84 (b) 46.2 (c) 19.7 (d) 0.86 5.2 (Muka surat 115)
6. (a) 2.08 (b) 2.035 (c) 4.64 (d) 44.64 1. (a) 17 (b) 9
7. 19.75 kg (c) 21 sen (d) 260 cm
8. RM557.30 2. (a) 80% (b) 13%
9. 6 pasang (c) 12.5% (d) 11 1 %
9
4.5 (Muka surat 101) 3. (a) 300 (b) 500
1. (a) 10.92 (b) 1.55 (c) 5.426 (c) 48 orang (d) RM340
(d) 5.2 (e) 11.792 (f ) 3.73 4. (a) 20% (b) 25%
2. (a) 0.63 (b) 16.646 (c) 476 (c) 45% (d) 18%
(d) 1 684.8 (e) 39.375 (f ) 350.175 5. RM1 800
3. (a) 4.034 (b) 21.43 (c) 3.478 6. (a) 25% (b) 12%
(d) 2.836 (e) 5.832 (f ) 140.804 7. 20%
4. (a) 19.625 (b) 3.1 (c) 0.78 8. (a) RM350 (b) RM2 450
(d) 39.604 (e) 5.973 (f ) 27.454 9. RM65
5. RM11.45 10. RM75
6. 53.32 cm 11. (a) RM240 (b) RM246
7. RM19.08 12. RM200
(Muka surat 104) (Muka surat 119)

Soalan Objektif Soalan Objektif
1. B 2. B 3. D 4. C 5. B 1. B 2. C 3. D 4. A
Soalan Subjektif Soalan Subjektif
1. (a) 24.6 (b) 0.5 1. 940
(c) 6.72 (d) 106.25
2. 275 GB
(e) 7.548
3. RM2 548
2. 1.2
4. RM280
3. RM88.84
5. RM55.50
4. 3.365 kg
256 Jawapan
13 Jaw Math T1.indd 256 11/2/11 9:01:46 AM

BAB 6 INTEGER 6.3 (Muka surat 132)
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 121) 1. (a) 5 (b) -4 (c) -8 (d) 12
(e) -5 (f ) -8 (g) 3 (h) -15
-9 Negatif sembilan
13 Tiga belas 2. (a) 3 (b) 10 (c) 14 (d) -3
0 Sifar (e) 9 (f ) 1 (g) -18 (h) 6
+14 Positif empat belas 3. (a) 18 (b) -11 (c) -4
-27 Negatif dua puluh tujuh (d) -19 (e) -4 (f ) 18
4. (a) 5 (b) 0 (c) 11 (d) -15
(e) 14 (f ) 6 (g) -10 (h) -15
1. (a) +10 atau 10 (b) -17 (i) -8
(c) +100 atau 100 5. RM7
2. (a) 6. Suhu gas menurun sebanyak 29°C
-5 - 4 -3 -2 -1 0 1 2 3
7. 3 m di bawah aras laut
(b) 8. Tingkat ke-9
-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
9. 3 000 m ke selatan dari simpang empat
3. (a) 3 (b) -5 (c) -7
10. 41°C
(d) -8 (e) -4 (f ) -9
11. Ya
4. (a) , (b) , (c) ,
(d) , (e) . (f ) . (Muka surat 135)
5. (a) 6, 3, 2, -1, -2 (b) 9, 6, 4, -3, -5
Soalan Objektif
(c) 6°C, 3°C, 0°C, -4°C, -7°C
1. C 2. B 3. B 4. A 5. B
6. (a) -7, -2, -1, 0, 5 (b) -4, -2, 3, 5, 6
(c) -12°C, -8°C, -6°C, -5°C, -3°C Soalan Subjektif
7. (a) Integer terkecil = -8 1. -7, -6, -5, -4, -3, -2, -1, 0, 1
Integer terbesar = 6 2. (a) -28 (b) -3 (c) 1
(b) Integer terkecil = -15 3. (a) -18 (b) -7 (c) -20
Integer terbesar = 13 4. -12°C
(c) Integer terkecil = -8 5. Rugi RM2 400
Integer terbesar = 12 6. 6 langkah ke kiri dari tempat permulaan
(d) Integer terkecil = -29
Integer terbesar = 24
BAB 7 UNGKAPAN ALGEBRA
8. (a) 14, 11, 8, 5, 2, -1
(b) -25, -17, -9, -1, 7, 15 Uji Kefahaman Anda (Muka surat 138)
9. (a) -16, -15, -12, -8, -3, 0, 3, 7, 9, 12, 14, 15 (a) p mewakili jumlah pingat.
(b) (i) Julai (ii) Januari (b) f mewakili tambang bas.
10. (a) -6 (b) -12 (c) -3 (d) +10 7.1 (Muka surat 139)
11. (a) -15 (b) +10
1. (a) Bilangan durian
12. Penurunan jisim 3 kg
(b) Jumlah wang yang disimpan
6.2 (Muka surat 129) (c) Bilangan murid
(d) Beberapa kilometer
1. (a) 5 (b) 2 (c) -3
2. (a) m mewakili jisim duku langsat.
(d) 6 (e) -11 (f ) -15
(b) d mewakili jarak lompatan.
2. (a) 5 (b) -2 (c) -8 (c) n mewakili bilangan burger.
(d) 3 (e) -4 (f ) 0 (d) x mewakili jumlah murid.
3. (a) 6 (b) 7 3. (a) x ialah pembolehubah; y ialah objek
4. Tingkat ke-5 (b) n ialah pembolehubah; q ialah objek
5. Ya, RM4 (c) h ialah pembolehubah; k ialah objek
6. 11°C (d) t ialah pembolehubah; w ialah objek
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 131) 7.2 (Muka surat 143)
x
1. -6v, , 102j
(a) -1 (b) 1
4
Jawapan 257
13 Jaw Math T1.indd 257 11/2/11 9:01:49 AM

2. (a) 0.1 (b) 20 (c) -1 6. 1.16 m
(d) 2 (e) - 1 Uji Kefahaman Anda (Muka surat 158)
7 4
(a) 0.146 kg (b) 530 g
3. Sebutan serupa : 0.5x, 3x , -x
5 (c) 49.2 kg
Sebutan tak serupa : 7y, 10w
4. (a) 8d, 3.3d dan jawapan lain-lain.
q 1. (a) 6 000 mg (b) 2 800 g
(b) 6q, dan jawapan lain-lain.
5 (c) 4 300 kg (d) 0.5 g
(c) -2n, 9.1n dan jawapan lain-lain. (e) 7.4 kg (f) 0.65 tan
(d) 10y, 1 y dan jawapan lain-lain. 2. (a) 2 008 mg (b) 5 062 g
2
(e) 4t, -4t dan jawapan lain-lain. (c) 3.4 kg (d) 8.76 tan
3. (a) 1 g 300 mg (b) 4 kg 300 g
7.3 (Muka surat 145) (c) 6 kg 600 g (d) 9 tan 20 kg
1. (a) Bukan (b) Ya (c) Ya (d) Ya 4. (a) 52 g 215 mg (b) 6 kg 525 g
(c) 3 660 g (d) 2.72 tan
2. (a) 3 (b) 4 (c) 2 (d) 5
5. (a) 2.144 kg (b) 4.488 tan
3. (a) 12d (b) 22y (c) 5x (d) -9m (c) 13 g 336 mg (d) 3 kg 265 g
4. (a) 3y + 12 (b) 8p + 3 6. 350 kg
(c) 9x – 5k (d) 3 n – 8m 7. 1 070 g
5
5. 10x
(Muka surat 148) 1. (a) Saat (b) Minit
Soalan Objektif (c) Jam (d) Tahun
1. D 2. B 3. C 4. C 5. D 2. (a) 270 saat (b) 48 jam
6. C 7. D 8. A 9. D (c) 36 bulan (d) 8 jam
(e) 60 minit (f) 8 abad
Soalan Subjektif
1 3. (a) 200 saat (b) 92 bulan
1. (a) -1 (b) 4.8 (c)
20 (c) 3 jam 20 minit (d) 21 minggu 3 hari
2. (a) p, 4.3p dan jawapan lain-lain. 4. (a) 43 minit 10 saat (b) 14 hari 19 jam
(b) 7q, 1 q dan jawapan lain-lain. (c) 144 minit (d) 4 jam
3
(c) 3t, 1.8t dan jawapan lain-lain. 5. (a) 3 jam 28 minit (b) 22 minggu 6 hari
(d) 6m, -8m dan jawapan lain-lain. (c) 6 jam 42 minit (d) 7 tahun 8 bulan
3. (a) 11f (b) -5n (c) 5e 6. 40 jam 30 minit
(d) 7g (e) -6y 7. 2 jam 35 minit
4. (a) 5x – 4 (b) 10 – 7j (c) 11x + 5n Uji Kefahaman Anda (Muka surat 168)
(d) 2.4k + 5n (e) 8.8 – 2w + 4t
(a) 10:00 pagi (b) 8:30 malam
BAB 8 UKURAN ASAS 8.4 (Muka surat 172)
1. (a) 6:20 pagi atau 6:20 a.m.
1. (a) 30 mm (b) 900 cm (c) 5 200 m (b) 12:45 petang atau 12:45 p.m.
(d) 5 cm (e) 2.45 m (f) 0.76 km (c) 11:37 malam atau 11:37 p.m.
(g) 700 mm (h) 2 000 cm (i) 0.35 m 2. (a) Jam 0605 (b) Jam 1544 (c) Jam 0010
2. (a) 47 mm (b) 8.75 m 3. (a) Jam 1035 (b) Jam 0708
(c) 560 cm (d) 2.37 km (c) Jam 2140 (d) Jam 0020
3. (a) 2 cm 3 mm (b) 9 m 60 cm 4. (a) 11:25 a.m. (b) 4:20 a.m.
(c) 8 m 20 cm (d) 4 km 80 m (c) 6:45 p.m. (d) 12:30 a.m.
4. (a) 49 m 25 cm (b) 18 cm 7 mm 5. (a) 4 jam 55 minit (b) 13 jam 35 minit
(c) 947 mm (d) 7.438 km (c) 7 jam 15 minit (d) 17 jam 25 minit
5. (a) 2.85 km (b) 50.7 m 6. 5:30 p.m. 7. 1:45 p.m.
(c) 7 m 52 cm (d) 2 km 429 m
258 Jawapan
13 Jaw Math T1.indd 258 11/2/11 9:01:52 AM

(Muka surat 175) (c) PQ dan SR, PS dan QR
2. (a) EF dan EH, EF dan FG, FG dan GH,
Soalan Objektif GH dan EH
1. C 2. B 3. A 4. D (b) MN dan MQ, MN dan NP, NP dan PQ,
Soalan Subjektif PQ dan MQ
1. (a) 30 mm (b) 5 006 m (c) WX dan WZ, WX dan XY, XY dan YZ,
(c) 3.405 kg (d) 9 024 g YZ dan WZ
(e) 345 minit (f) 12 jam 6 minit 3. (a) (i) ∠EFJ, ∠HFJ, ∠IFE atau ∠IFH
(g) Jam 1820 (h) 12:35 a.m. (ii) ∠ACL, ∠DCL, ∠ACK atau ∠DCK
2. (a) 14 km 220 m (b) 50 m 4 cm (b) (i) ∠FGP, ∠JGP, ∠FGQ atau ∠JGQ
(c) 4 tan 890 kg (d) 5 kg 338 g (ii) ∠ACR, ∠ECR, ∠ACS atau ∠ECS
(e) 2 minit 35 saat (f) 6 jam 54 minit (iii) ∠KNU, ∠ONU, ∠KNT atau ∠ONT
3. (a) 3 jam (b) 6 jam 45 minit Uji Kefahaman Anda (Muka surat 187)
(c) 13 jam 40 minit (d) 11 jam 45 minit
4. (a) 2:10 p.m. (b) Jam 0619 (a) Bersilang (b) Tidak
(c) 11:20 a.m. (d) Jam 1424 (c) Bersilang (d) Tidak

BAB 9 SUDUT DAN GARIS
1.
(a) 125° (b) 121° (c) 20°
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 178) 2.
(a) 86° (b) 42° (c) 33°
1. (a) (b) 3.
(a) 60° (b) 44° (c) 18°
11 12 1
10 2 4.
(a) 58° (b) 67° (c) 84°
9 3
8 4 5.
(a) 65° (b) 93° (c) 56°
7 5
6
6.
(a) x = 32°, y = 148°, z = 148°
(b) x = 148°, y = 108°, z = 32°
2. (a) ∠RQP, ∠Q atau RQ̂ P (c) x = 53°, y = 53°, z = 37°
(b) ∠SQT, ∠Q atau SQ̂ T
7. x = 69°, y = 111°
(c) ∠LKM, ∠K atau LK̂ M
8. 122°
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 181) 9. 63°
1. Sudut tirus: 24°, 78°, 88°
Sudut tegak: 90° (Muka surat 196)
Sudut cakah: 97°, 129°, 106° Soalan Objektif
Sudut refleks: 211°, 189° 1. A 2. C 3. A 4. A 5. B
2. (a) Sudut tirus (b) Sudut tirus 6. A 7. B 8. B
(c) Sudut refleks (d) Sudut refleks Soalan Subjektif
(e) Sudut cakah (f ) Sudut cakah
1. Sudut x = ∠RPQ Sudut y = ∠PQR
9.1 (Muka surat 184) Sudut z = ∠PRQ
1. (a) 56° (b) 85° (c) 156° 2. (a) 30° (b) 50°
2. (a) 60° (b) 30° (c) 131° 4. 25° 5. 158°
(d) 70° (e) 50° (f ) 90° 6. 122° 7. 104°
4. (a) Sudut tirus (b) Sudut tegak 8. 21° 9. 60°
(c) Sudut cakah (d) Sudut refleks 10. x = 42°, y = 100° 11. 165°
6. (a) Tidak (b) Ya 12. 65°
(c) Ya (d) Tidak
7. (a) 56° (b) 108° (c) 35° (d) 40° BAB 10 POLIGON
8. (a) 116° (b) 39° (c) 69° (d) 50° Uji Kefahaman Anda (Muka surat 200)
9.2 (Muka surat 186) (a) Pentagon (b) Heptagon
(c) Sisi empat (d) Oktagon
1. (a) AB dan DC, AD dan BC
(e) Pentagon
(b) KL dan NM, KN dan LM
Jawapan 259
13 Jaw Math T1.indd 259 11/2/11 9:01:54 AM

10.1 (Muka surat 201) 4. (a) Segitiga bersudut tegak
(b) Segitiga sama kaki
1. (a) Segitiga; 3 sisi, 3 bucu, tiada pepenjuru
(c) Segitiga sama sisi
(b) Pentagon; 5 sisi, 5 bucu, 5 pepenjuru
(d) Segitiga bersudut cakah atau segitiga tak
(c) Heptagon; 7 sisi, 7 bucu, 14 pepenjuru
sama kaki
(d) Oktagon; 8 sisi, 8 bucu, 20 pepenjuru
5. (a) 60° (b) 70°
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 202) (c) 132° (d) 73°
(a) dan (b) mempunyai simetri garis. (e) 10° (f) 78°
(g) 25° (h) 127°
10.2 (Muka surat 204) 6. (a) 19° (b) 117°
1. (a) (b) (c) 101° (d) 35°
7. (a) 30° (b) 40°
(c) 25° (d) 35°

(c) (d) 1. (a) (b)
(c) (d) Tidak mempunyai

2. (a) (b) simetri garis.
3. (a) Rombus, segiempat selari, trapezium

(b) Segiempat sama, rombus
(c) (d) (c) Semua sudut pedalaman ialah 90°, sisi
bertentangan adalah selari, sisi bertentangan
adalah sama panjang, pepenjuru adalah sama
panjang. (Mana-mana dua jawapan)
(d) Segiempat tepat, rombus
(e) Segiempat sama, segiempat tepat
4. (a) 119° (b) 117° (c) 132° (d) 124°
1. (a) Tidak mempunyai (b) 5. (a) 120° (b) 98° (c) 83° (d) 14°
simetri garis.
(Muka surat 218)
Soalan Objektif
(c) (d) 1. C 2. B 3. B 4. A 5. C
45° 6. C 7. C
Soalan Subjektif
1. 2.
2. (a) (b)
60° P Q
20°
60° 20°
3.
(c) (d) Q
50°65° 70° P
R
S
260 Jawapan
13 Jaw Math T1.indd 260 11/2/11 9:02:01 AM

4. 20° 11.3 (Muka surat 234)
5. 223° 1. (a) 42 cm 2
(b) 90 mm 2
(c) 64 m2
6. 94° 2. (a) 120 cm2 (b) 108 cm2
7. 101° 3. (a) 8 cm (b) 7 cm (c) 9.5 cm
8. 44° 4. (a) 200 m2 (b) 90 m2
9. 142°
(Muka surat 237)
BAB 11 PERIMETER DAN LUAS Soalan Objektif
1. C 2. B 3. C 4. B
Soalan Subjektif
1. (a) 44 cm (b) 36 cm (c) 60 m
1. 38 cm
2. (a) 22 cm (b) 15 m
2. 60 cm, 120 cm2
3. (a) 30 mm (b) 36 cm
4. (a) 60 m (b) RM540
5. 12 cm BAB 12 PEPEJAL GEOMETRI
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 225) 12.1 (Muka surat 243)
1 mm2, 1 m2, 1 km2 1. (a) Kon (b) Kubus (c) Sfera

(d) Piramid (e) Silinder (f) Kuboid
11.2 (Muka surat 229) 2. (a) 6 muka, 8 bucu dan 12 tepi
(b) Muka ABCD.
1. (a) 60 mm2 (b) 56 cm2
(c) QB, RC dan SD(d) 2 muka segiempat sama;
2. (a) 31.5 m2 (b) 52.2 km2 4 muka segiempat tepat.
3. (a) 6 mm2 (b) 27.9 cm2 (c) 32 m2 3. (a) 6 (b) Ya
4. 15 000 mm2 4. (a) Kuboid (b) Kubus (c) Kuboid

5. 144 m2
6. (a) 204 m2 (b) RM1 632
(a) 12 unit 3
Uji Kefahaman Anda (Muka surat 230) (b) 16 unit3

(a) (c) 45 unit3
t t
t
, , , 12.2 (Muka surat 247)
p p p 1. (a) 12 unit 3
(b) 30 unit 3
(c) 27 unit3
p
2. (a) 42 cm3 (b) 125 cm3 (c) 6 000 mm3
t t , dan jawapan lain-lain. 3. 192 m3
4. 91.125 cm3
(b) 5. (a) 18 cm (b) 2 160 cm3
t p p
, , (Muka surat 249)
t
p t Soalan Objektif
1. B 2. A 3. D 4. C 5. A
(c)
p p Soalan Subjektif
1. 144 cm3
t , t , t , 2. 720 cm3
p 3. 7.5 cm
4. 327 cm3
t , dan jawapan lain-lain.

5. 8 cm
p
Jawapan 261
13 Jaw Math T1.indd 261 11/2/11 9:02:06 AM

Glosari
baki Nombor yang tinggal apabila suatu
Glosari garis serenjang Garis yang bersudut tegak
nombor dibahagi dengan suatu nombor antara satu sama lain.
lain. hasil bahagi Hasil yang diperoleh apabila
beza Hasil yang diperoleh apabila suatu suatu nombor dibahagi dengan suatu
nombor ditolak daripada suatu nombor lain. nombor lain.
digit Simbol yang digunakan untuk menulis hasil darab Hasil yang diperoleh apabila
nombor. Terdiri daripada 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, nombor-nombor didarabkan.
7, 8 dan 9. hasil tambah Hasil yang diperoleh apabila
diskaun Potongan daripada harga atau nilai nombor-nombor ditambahkan.
penuh sesuatu barang atau perkhidmatan. heksagon Poligon dengan enam sisi.
dividen Pembahagian keuntungan sebuah heptagon Poligon dengan tujuh sisi.
syarikat kepada pelabur atau pemegang integer Nombor bulat yang mempunyai tanda
sahamnya. positif atau negatif termasuk sifar. … -3, -2,
-1, 0, 1, 2, 3, …
faedah mudah Tambahan wang yang diterima
atas simpanan dalam bank atau dibayar atas integer negatif Nombor bulat yang bertanda
pinjaman. negatif. … -4, -3, -2, -1.
integer positif Nombor bulat yang bertanda
faktor Nombor yang boleh membahagi suatu
positif atau tanpa tanda positif. +1, +2, +3,
nombor dengan tepat.
… atau 1, 2, 3, …
faktor perdana Faktor suatu nombor yang isi padu Ukuran ruang dalam tiga dimensi.
juga nombor perdana. jisim Kuantiti jirim dalam suatu objek.
faktor sepunya Nombor yang merupakan kerugian Banyaknya atau jumlah perolehan
faktor bagi beberapa nombor. yang kurang apabila dibandingkan dengan
faktor sepunya terbesar, FSTB Faktor modal yang telah dibelanjakan.
sepunya yang paling besar bagi beberapa keuntungan Hasil pendapatan atau
nombor. perolehan daripada sesuatu kegiatan yang
gandaan Gandaan bagi suatu nombor ialah melebihi modal dan segala perbelanjaan
hasil darab nombor itu sendiri dengan yang berkaitan.
suatu nombor bulat kecuali sifar. komisen Wang yang dibayar kepada seseorang
gandaan sepunya Nombor yang menjadi ejen ke atas jualan sesuatu barang.
gandaan bagi beberapa nombor. kuboid Pepejal yang mempunyai enam muka
gandaan sepunya terkecil, GSTK Gandaan berbentuk segiempat tepat atau segiempat
sepunya yang paling kecil bagi beberapa sama.
nombor. kubus Kuboid khas yang mempunyai enam
muka berbentuk segiempat sama.
garis selari Garis yang jarak antara satu
kubus unit Kubus yang panjang tepinya
sama lain sentiasa sama dan tidak akan
satu unit.
bersilang.
262
14 Glosari.indd 262 11/2/11 9:02:55 AM

luas Jumlah kawasan yang meliputi sesuatu pecahan tak wajar Pecahan yang
permukaan. pengangkanya sama atau lebih daripada
masa Tempoh antara dua peristiwa. penyebut. Misalnya, 6 dan 8 .
6 7
menganggarkan Memberi suatu nilai yang pecahan wajar Pecahan yang pengangkanya
hampir kepada nilai sebenar. kurang daripada penyebut. Misalnya, 9 .
10
nilai tempat Nilai yang diberikan untuk pekali Nombor bagi sebutan yang mempunyai
tempat setiap digit dalam suatu nombor. pembolehubah.
nombor bercampur Nombor yang terdiri pembahagi Nombor yang membahagi suatu
daripada nombor bulat dan pecahan wajar. nombor lain. Misalnya, dalam pembahagian
Misalnya, 1 1 dan 35 8 . 8 ÷ 2 = 4, 2 ialah pembahagi.
3 9 pembahagian Perkongsian sama rata atau
nombor bulat 0, 1, 2, 3, …
pengumpulan sama banyak.
nombor ganjil Nombor bulat yang tidak pembolehubah Suatu kuantiti tertentu yang
boleh dibahagi tepat dengan 2, iaitu 1, 3, belum diketahui nilainya.
5, 7, 9, … pembundaran Menukarkan suatu nombor
nombor genap Nombor bulat yang boleh kepada yang lain mengikut nilai tempat
dibahagi tepat dengan 2, iaitu 2, 4, 6, 8, yang dikehendaki.
10, …
pemfaktoran perdana Proses menulis
nombor negatif Nombor yang bertanda nombor sebagai hasil darab faktor perdana.
negatif. Misalnya, -1, -0.5 dan - 1 . penambahan Proses mencari jumlah dua
4
nombor perdana Nombor bulat yang hanya nombor atau lebih.
boleh dibahagi tepat dengan diri sendiri penambahan berulang Proses menambah
dan 1. satu nombor kepada nombor yang sama
nombor positif Nombor yang bertanda positif secara berulang-ulang.
(+) atau tanpa tanda positif. Misalnya, 2, pendaraban Penambahan berulang bagi
+0.76 dan 4 . nombor yang sama.
5 pengangka Nombor yang terletak di sebelah
nombor yang dibahagi Nombor yang dibahagi
atas suatu pecahan.
dengan suatu nombor lain. Misalnya, dalam
pembahagian 8 ÷ 2 = 4, 8 ialah nombor penolakan Proses mencari beza antara dua
yang dibahagi. nombor.
pentagon Poligon dengan lima sisi.
oktagon Poligon dengan lapan sisi.
penyebut Nombor yang terletak di sebelah
paksi simetri Garisan yang membahagikan bawah suatu pecahan.
suatu bentuk kepada dua bahagian yang penyebut sepunya Gandaan sepunya bagi
sama supaya kedua-dua belahnya bersimetri penyebut-penyebut pecahan.
pada garisan itu. pepejal geometri Bentuk tiga dimensi.
panjang Jarak di antara dua titik. pepenjuru Garis yang menyambungkan dua
pecahan Nombor yang mewakili sebahagian bucu yang bukan bersebelahan.
daripada keseluruhan. peratusan Pecahan dengan penyebut 100.
pecahan setara Pecahan-pecahan yang perimeter Jumlah ukuran panjang yang
mempunyai nilai yang sama. mengelilingi suatu kawasan yang tertutup.
263
14 Glosari.indd 263 11/2/11 9:02:57 AM

perpuluhan Nombor yang mewakili pecahan segitiga bersudut tirus Segitiga yang semua
dengan penyebut 10, 100, 1 000 dan sudut pedalamannya ialah sudut tirus.
seterusnya. segitiga sama kaki Segitiga yang dua
pola Cara nombor disusun dalam suatu daripada sisinya sama panjang.
senarai nombor. segitiga sama sisi Segitiga yang semua sisinya
poligon Bentuk dua dimensi tertutup yang sama panjang.
terdiri daripada hanya garis lurus. segitiga tak sama kaki Segitiga yang semua
protraktor Alat yang digunakan untuk sisinya tidak sama panjang.
mengukur saiz sesuatu sudut dengan unit simetri garis Suatu bentuk mempunyai simetri
darjah (°). garis jika bentuk itu boleh menghasilkan
putaran lengkap Putaran sebanyak 360°. dua belah lipatan yang bertindih tepat pada
rombus Segiempat selari yang semua sisinya satu garisan tertentu.
sama panjang. sisi empat Poligon dengan empat sisi.
salingan Songsangan suatu nombor. Misalnya, sudut Ukuran suatu putaran dalam unit
salingan bagi 2 ialah 3 . darjah (°).
3 2 sudut cakah Sudut yang lebih daripada 90°
sebutan algebra Hasil darab suatu nombor dan kurang daripada 180°.
dengan suatu pembolehubah.
sudut refleks Sudut yang lebih daripada 180°
sebutan serupa Sebutan yang mempunyai dan kurang daripada 360°.
pembolehubah yang sama.
sebutan tak serupa Sebutan yang mempunyai sudut tegak Ukuran 1 putaran lengkap atau
4
pembolehubah yang berlainan. 90°.
sebutan terendah Suatu pecahan yang tidak sudut tirus Sudut kurang daripada 90°.
boleh dipermudahkan lagi. tertib menaik Susunan nombor yang
segiempat sama Segiempat tepat yang semua bermula daripada nilai terkecil kepada nilai
sisinya sama panjang. terbesar.
segiempat selari Sisi empat yang setiap tertib menurun Susunan nombor yang
pasangan sisi bertentangan adalah sama bermula daripada nilai terbesar kepada
panjang dan selari. nilai terkecil.
segiempat tepat Sisi empat yang setiap trapezium Sisi empat yang hanya satu
pasangan sisi bertentangannya adalah pasangan sisi bertentangannya adalah selari
sama panjang dan selari. Semua sudut dan tidak sama panjang.
pedalamannya ialah 90°. ungkapan algebra Gabungan dua sebutan
segitiga Poligon dengan tiga sisi. atau lebih dengan operasi tambah dan/atau
tolak.
segitiga bersudut cakah Segitiga yang
salah satu sudut pedalamannya ialah sudut unit Kuantiti tetap yang digunakan sebagai
cakah. suatu piawaian untuk mengukur panjang,
jisim, masa, luas, isi padu dan sebagainya.
segitiga bersudut tegak Segitiga yang salah
satu sudut pedalamannya ialah sudut tegak, urutan nombor Senarai nombor yang
iaitu 90°. mempunyai pola tertentu.
264
14 Glosari.indd 264 11/2/11 9:02:58 AM

Senarai
Senarai R
Rujukan
ujukan
Bahagian Pembangunan Kurikulum, 2011. Spesifikasi Kurikulum Matematik
Tingkatan 1. Putrajaya: Kementerian Pelajaran Malaysia.
Chow Wai Keung, 2010. Discovering Mathematics 1A. Singapore: Star Publishing
Pte Ltd.
Clive Meyers, Lloyd Dawe, Graham Barnsley, 2004. Mathscape 7. Australia:

Macmillan Education Australia Pty Ltd.
David Andrew, 2000. Mathematics for South Australia 8 (Second Edition).

Australia: Heinemann
David Baker, Paul Hogan, Barbara Job, Renie Verity, 1997. Key Maths 91.
United Kingdom: Stanley Thornes (Publishers) Ltd.
David Phillips, Jenny Watson, Elena Iampolsky, Sonja Stambulic, 2000. Maths
Quest 7 for Victoria. Australia: John Wiley & Sons Australia, Ltd.
Istilah Matematik untuk Sekolah-sekolah Malaysia, 2003. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.
Jill Vincent, Beth Price, David Tynan, Natalie Caruso, Allason McNamara,
Gloria Stillman, Jill Brown, 2005. MathsWorld 8. Australia: Macmillan
Education Australia Pty Ltd.
Kamus Dewan Edisi Keempat, 2007. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.
Lim Siew Hoon, Teo Peck Hoon, Yang Yet Sum, 2011. Math Insights Secondary
1B Normal (Technical). Singapore: Pearson Education South Asia Pte Ltd.
R. Howat, G. Marra, E. Mullan, R. Murray, J. Thomson, 1996. Maths in Action

Plus Students’ Book 3. United Kingdom: Thomas Nelson and Sons Ltd.
Tay Choon Hong, Mark Riddington, Martin Grier, 2010. New Mathematics
Counts Secondary 1 (Second Edition). Singapore: Marshall Cavendish
Education.
Teh Keng Seng, Loh Cheng Yee, 2007. New Syllabus Mathematics 1 (Sixth
Edition). Singapore: Shinglee Publishers Pte Ltd.
265
15 Senarai Rujukan.indd 265 11/2/11 9:03:30 AM

angka 2
Indeks Indeks nilai digit 3 sebutan terendah 51
baki 12 nilai tempat 3 segiempat sama 211, 225, 239
bentangan 241-243 nombor bercampur 52-57 segiempat selari 211, 230-232
beza 7 nombor berpola 22 segiempat tepat 211, 222,
bucu 199, 200, 207, 213, 240 nombor bulat 2, 3 225-228, 239
darjah 178 nombor ganjil 24, 25 segitiga 199, 204-207, 230, 232,
digit 2, 3 nombor genap 24, 25 239
diskaun 112, 113 nombor negatif 124, 125 segitiga bersudut cakah 206
dividen 114 nombor perdana 26-28 segitiga bersudut tegak 206,
faedah mudah 114 nombor positif 124, 125 228
faktor 28, 29 oktagon 199 segitiga bersudut tirus 206
faktor perdana 29-31 paksi simetri 202-205, 210-212 segitiga sama kaki 205
faktor sepunya 38, 39 panjang 150-152, 154, 156, segitiga sama sisi 205
faktor sepunya terbesar 221, 239 segitiga tak sama kaki 205
(FSTB) 39 pecahan 45-51, 56-64, 67-69 selari 211, 212
gandaan 32 pecahan setara 47-51, 58, 62 serenjang 186
gandaan sepunya 34, 35 pecahan tak wajar 56, 57, 60 sfera 239
gandaan sepunya terkecil pecahan wajar 56 silinder 239
(GSTK) 36 pekali 141, 142, 145 simetri garis 202
garis bersilang 187, 188 pembahagian 11, 14 sisi 199, 200
garis nombor 49, 54, 88, 122 pembolehubah 137-145 sisi empat 199, 210-213
garis selari 185 penambahan 5, 14 sudut 177, 205-207, 211-213
garis serenjang 185, 186 penambahan berulang 10 sudut bersebelahan 190-193
hasil bahagi 11 pendaraban 10, 14 sudut bertentangan bucu
hasil darab 10 pengangka 46-51, 54-58, 62 188, 191, 192
hasil tambah 5 penolakan 7, 14 sudut cakah 180, 181, 206
heksagon 199 pentagon 199 sudut pedalaman 206, 207,
heptagon 199 penyebut 46-50, 56-58, 62 212, 213
integer 121-123, 127, 128, 130 pepejal geometri 239 sudut pelengkap 189, 192, 193
integer negatif 121, 128 pepenjuru 199, 211, 212 sudut penggenap 190, 193
integer positif 121, 128 peratusan 106-114 sudut refleks 180, 181
isi padu 244-247 perimeter 221-223, 227 sudut tegak 180, 181, 186, 206
jarak tegak 230 perpuluhan 84-91, 93-98 sudut tirus 180, 181, 206
jisim 157, 158, 160, 161 piramid 239 tempat perpuluhan 88, 89, 93
kerugian 112 poligon 199-201 tempoh masa 171
keuntungan 112 protraktor 178-182 tepi 240, 241, 244
komisen 113 putaran lengkap 183 tinggi 230, 239
kon 239 rombus 212 trapezium 212, 230-232
kuboid 239-247 salingan 72, 74 ukuran 150, 152, 154, 157,
kubus 239-244 sebutan algebra 140, 141, 143 158, 163, 164
kubus unit 244 sebutan serupa 141, 142, 145 ungkapan algebra 143-145
luas 225-233 sebutan tak serupa 141, 142, urutan nombor 22, 23
masa 163-166 145 waktu 167-171
membundarkan 4
266
16 Indeks.indd 266 11/2/11 9:03:57 AM

Dengan ini SAYA BERJANJI akan menjaga buku ini
dengan baik dan bertanggungjawab atas kehilangannya
serta mengembalikannya kepada pihak sekolah
pada tarikh yang ditetapkan
Skim Pinjaman Buku Teks
Sekolah ________________________________________
Tarikh
Tahun Tingkatan Nama Murid Yang Menerima
Terima
Nombor Perolehan:_______________________________
Tarikh Penerimaan: _______________________________
BUKU INI TIDAK BOLEH DIJUAL
skim pinjaman.indd 1 10/17/13 8:34 AM

RM8.80
ISBN 978-983-00-5086-7
,!7IJ8D0-afaigh!
F271256
Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Cover (BTMate Tg1).indd 1 3/27/13 3:27 PM

Buku Teks Matematik Tingkatan 1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Buku Teks Matematik Tingkatan 1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

RM8.

Cover (BTMate Tg1).indd 1 3/27/13 3:27 PM

BAHAWASANYA NEGARA KITA MALAYSIA

MAKA KAMI, rakyat Malaysia berikrar akan menumpukan

• KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN

Rukun Negara.indd 1 11/2/11 9:04:32 AM

PELANGI Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Title pg.indd 1 11/2/11 9:05:14 AM

Cetakan Pertama 2011

© PENERBITAN PELANGI SDN. BHD.

Penerbitan pelangi sdn. bhd.

Reka letak dan atur huruf: penerbitan pelangi sdn. bhd.

Muka taip teks: Times Roman

Copy right.indd 2 11/2/11 9:05:51 AM

• Pengerusi serta ahli panel penilaian dan peningkatan mutu.

• Bahagian Editorial dan Bahagian Produksi, terutamanya

• Arkib Negara Malaysia

• Jabatan Penerangan Malaysia

• Majlis AIDS Malaysia & Yayasan AIDS Malaysia

• Pertubuhan Berita Nasional Malaysia (BERNAMA)

• The Malaysia Book of Records, R&D Communication Sdn.

Penerbit telah membuat pelbagai usaha untuk mengesan pemegang

Penghargaan.indd 3 11/2/11 9:06:36 AM

Kandungan.indd 4 11/2/11 9:07:14 AM

Bab 9 Sudut dan Garis 176

Kandungan.indd 5 11/2/11 9:07:15 AM

Menyatakan hasil pembelajaran yang perlu dikuasai oleh murid.

Membantu murid memahami suatu konsep matematik melalui aktiviti kumpulan.

Mendedahkan murid terhadap penggunaan kalkulator saintifik dalam pengiraan.

Mendedahkan murid terhadap penggunaan perisian teknologi dalam pengiraan.

Pendahuluan.indd 6 11/2/11 9:07:42 AM

Bab 1 Nombor Bulat 1

01 Math T1.indd 1 11/2/11 8:28:28 AM

Nombor bulat ialah nombor-nombor 0, 1, 2, 3, 4, …

1. Baca setiap nombor berikut.

(a) Empat ribu tiga ratus enam

2 Bab 1 Nombor Bulat

01 Math T1.indd 2 11/2/11 8:28:32 AM

1.1.2 Nilai tempat dan nilai digit

Digit 4 yang terletak pada nilai tempat ‘Ratus ribu’ mewakili

Bab 1 Nombor Bulat 3

01 Math T1.indd 3 11/2/11 8:28:36 AM

4 Bab 1 Nombor Bulat

01 Math T1.indd 4 11/2/11 8:28:38 AM

1. Tulis setiap nombor berikut dalam bentuk perkataan.

1.2 Penambahan dan Penolakan

Bab 1 Nombor Bulat 5

01 Math T1.indd 5 11/2/11 8:28:42 AM

Nilai tempat untuk penambahan

1 1 1 dalam bentuk lazim:

Cuba Latihan 1.2: Soalan 1, 2

1.2.2 Menyelesaikan masalah

Memahami masalah Langkah-langkah untuk

Gunakan operasi tambah.

6 Bab 1 Nombor Bulat

01 Math T1.indd 6 11/2/11 8:28:45 AM

Cuba Latihan 1.2: Soalan 3 – 5

1.2.3 Menolak nombor bulat

Penolakan ialah proses mencari beza antara dua

Bab 1 Nombor Bulat 7

01 Math T1.indd 7 11/2/11 8:28:48 AM

Tinggi Gunung Kinabalu ialah 4 095 m manakala tinggi

8 Bab 1 Nombor Bulat