BAB 10 : BULATAN

10.1

Sektor ialah kawasan yang dibatasi oleh dua

jejari dan satu lengkok bulatan itu. Sektor
minor ialah sektor yang kurang daripada
separuh bulatan. Sektor major ialah sektor
yang lebih besar daripada separuh bulatan.

BULATAN

A. Mengenal Pasti Bulatan

Bulatan ialah satu set titik yang sama jarak dari
satu titik tetap. Maka, suatu bulatan ialah lokus
suatu titik yang bergerak dengan jaraknya
sentiasa sama dari suatu titik tetap.

Tembereng bulatan ialah kawasan yang dibatasi

oleh satu perentas dan satu lengkok. Tembereng
minor ialah tembereng yang kurang daripada
separuh bulatan. Tembereng major ialah
tembereng yang lebih besar daripada separuh
bulatan.

B. Mengenal Pasti Bahagian Bulatan

Pusat bulatan ialah titik tetap yang berjarak
sama dari semua titik pada lilitan bulatan.
Lilitan ialah perimeter sebuah bulatan.
Jejari ialah jarak dari pusat bulatan ke sebarang
titik pada lilitan bulatan.

C. Melukis Bulatan dan Bahagian-bahagian

Bulatan
Diameter ialah garis lurus yang
menyambungkan dua titik pada lilitan dan
melalui pusat bulatan itu.
Perentas ialah garis lurus yang
menyambungkan sebarang dua titik pada lilitan
bulatan.

a) Melukis bulatan
CONTOH 1
Lukis sebuah bulatan yang berjejari 2 cm dan
berpusat O.
Penyelesaian

Lengkok ialah sebahagian daripada lilitan

bulatan. Lengkok minor ialah lengkok yang
kurang daripada separuh lilitan bulatan itu.
Lengkok major ialah lengkok yang lebih
daripada separuh lilitan bulatan itu.

b) Melukis diameter
CONTOH 2
Dalam rajah di sebelah, R
ialah titik dalam sebuah
bulatan berpusat O. Lukis
diameter yang melalui titik R.
1

Penyelesaian

Rantau berlorek AOB ialah sektor yang

dikehendaki.
D. Menentukan Pusat dan Jejari suatu Bulatan
CONTOH 5
Dengan pembinaan, tentukan pusat dan jejari bagi
bulatan dalam rajah di sebelah.

PQ ialah diameter yang dikehendaki.

c) Melukis perentas

Penyelesaian
1. Lukis dua perentas, PQ dan RS, yang tidak
selari antara satu sama lain.
2. Bina pembahagi dua sama serenjang bagi PQ
dan RS. Label titik persilangan kedua-dua
pembahagi dua sama serenjang itu sebagai O.

CONTOH 3
Dalam rajah di sebelah, X ialah
satu titik pada lilitan. Lukis
perentas dengan panjang 1 cm
dan melalui titik X.
Penyelesaian

XY1

XY2
atau

ialah perentas yang dikehendaki.

d) Melukis sektor
CONTOH 4
Lukis sektor bulatan dengan sudut 40 pada
pusat O dan berjejari 2 cm.

Titik O ialah pusat bulatan.

OP ialah jejari bulatan.
10.2

LILITAN BULATAN

Penyelesaian
1. Lukis sebuah bulatan yang berpusat O dan
berjejari 2 cm.
2. Lukis jejari OB.
3. Dengan menggunakan protraktor, lukis
AOB 40
.

A. Menganggarkan Nilai
Nisbah lilitan bulatan kepada diameternya
adalah sama untuk semua bulatan. Nisbah ini

ialah satu pemalar dan diwakili oleh (disebut

pi).
Jika L mewakili lilitan dan d mewakili diameter,
maka

Lilitan
L

Diameter d

Nilai

22
7

D. Mencari Diameter dan Jejari Bulatan

atau 3.142.

CONTOH 7
Cari diameter sebuah bulatan dengan lilitan 22 cm.
22

Guna =
7

B. Menerbitkan Rumus Lilitan Bulatan

Rumus bagi lilitan bulatan:
Lilitan, L

Diameter, d
L

d
L d

Penyelesaian

= 2 j
= 2 j

C. Mencari Lilitan Bulatan

CONTOH 6
Hitung lilitan bulatan yang
22

Guna =
7

a) berdiameter 14 cm,
Guna = 3.142
b) berjejari 5 cm.

CONTOH 8
Hitung jejari sebuah bulatan dengan lilitan 110 m.
22

Guna =
7

Penyelesaian

Penyelesaian
E. Menyelesaikan Masalah yang Melibatkan
Lilitan Bulatan
CONTOH 9

Jejari roda bagi sebuah basikal ialah 21 cm. Cari

jarak, dalam m, yang dilalui oleh roda itu selepas
berputar 50 pusingan.
22

Guna =
7

Panjang lengkok adalah berkadaran dengan

sudut yang tercangkum pada pusat bulatan.
Panjang lengkok boleh dihitung dengan
menggunakan rumus yang berikut:
Panjang lengkok Sudut pada pusat

Lilitan
360

Penyelesaian

Misalnya,
Panjang lengkok AB Sudut pada pusat

Lilitan
360

Panjang lengkok AB
x
=
Lilitan
360
x
=
2 j
360

B. Mencari Panjang Lengkok

CONTOH 10
Rajah di bawah menunjukkan sektor sebuah bulatan
yang berpusat O.

Cari panjang lengkok AB.

22

Guna =
7

Penyelesaian

10.3

LENGKOK BULATAN

A. Menerbitkan Rumus Panjang Lengkok

4

C. Mencari Sudut pada Pusat

E.
CONTOH 10
Dalam rajah di sebelah, O
ialah pusat bulatan. Cari nilai
x.
22

Guna =
7

CONTOH 13
Rajah di sebelah
menunjukkan sebuah segi
empat sama OPQR. PSR
ialah lengkok bagi bulatan
berpusat O. Cari perimeter,
dalam cm, seluruh rajah itu.
22

Guna =
7

Penyelesaian

D.

Menyelesaikan Masalah yang Melibatkan

Lengkok

Mencari Jejari

CONTOH 12
Rajah di sebelah
menunjukkan sebuah bulatan
berpusat di O. Hitung jejari,
dalam cm, bulatan itu.
22

Guna =
7

10.4

LUAS BULATAN

A.
Menerbitkan Rumus Luas Bulatan
Luas bulatan ialah luas rantau yang dibatasi
oleh lilitan bulatan.
Misalnya,

Luas bulatan boleh dihitung dengan

menggunakan rumus berikut.

Luas bulatan = jejari

= j2

B.

Mencari Luas Bulatan

CONTOH 14
Hitung luas bulatan dengan jejari 14 cm.
22

Guna =
7

D.

Mencari Luas Bulatan yang diberi Lilitan

dan sebaliknya

CONTOH 17
Cara luas sebuah bulatan dengan lilitan 22 cm.
22

Guna =
7

CONTOH 15
Hitung luas sebuah bulatan dengan diameter 10 cm.
Guna 3.142

C.

Mencari Jejari dan Diameter Bulatan

CONTOH 18
Cari lilitan sebuah bulatan dengan luas 616 cm.
22

Guna =
7

CONTOH 16
Luas sebuah bulatan ialah 154 cm. Dengan

menggunakan
a) jejarinya,
b) diameternya.

22
7

, cari

E.

Menyelesaikan Masalah yang Melibatkan

Luas Bulatan

CONTOH 20
Rajah di bawah menunjukkan dua semibulatan yang
sama saiz dan menyentuh antara satu sama lain
dalam sebuah segi empat sama.

Rantau yang berlorek dalam rajah di bawah dikenali

sebagai anulus.

Luas anulus

Hitung luas, dalam cm, kawasan yang berlorek.

22

Guna =
7

=Luas bulatan besar Luas bulatan kecil

J 2 j2

J 2 j2

CONTOH 19
Rajah di sebelah
menunjukkan dua buah
bulatan dengan pusat sepunya
O. Hitung luas rantau yang
berlorek.
22

Guna =
7

CONTOH 21
Rajah di bawah menunjukkan sebuah segi empat
sama dan sebuah bulatan. Kedua-dua bentuk itu
dibentuk dengan dua utas dawai yang sama panjang.

Hitung luas, dalam cm, bulatan itu.

Dalam rajah di sebelah, O ialah pusat

bulatan. Cari nilai x jika luas sektor
berlorek ialah 77 cm.
22

Guna =
7

10.5

LUAS SEKTOR BULATAN

D.

A.
Menerbitkan Rumus Luas Sektor
Luas sektor bulatan adalah berkadaran dengan
sudut pada pusat bulatan.
Luas sektor bulatan boleh dihitung dengan
menggunakan rumus berikut:
Luas sektor Sudut pada pusat

Luas bulatan
360

CONTOH 24
Dalam rajah di sebelah, O
ialah pusat bulatan. Cari
jejari bulatan itu jika luas
sektor berlorek ialah 7.7 cm.
22

Guna =
7

Misalnya,
Luas sektor AOB
x

Luas bulatan
360
Luas sektor AOB
x

j2
360
B.

Mencari jejari

Mencari Luas Sektor

CONTOH 22
Dalam rajah di sebelah, O
ialah pusat bulatan. Cari luas
sektor berlorek.
22

Guna =
7

E.

Menyelesaikan Masalah Melibatkan Luas

Sektor dan Luas Bulatan

CONTOH 25
Dalam rajah di bawah, JK dan ML ialah lengkok
bagi dua bulatan dengan pusat yang sama, O.

C.

Mencari Sudut pada Pusat

CONTOH 23
8

Cari luas, dalam cm, bagi rantau yang berlorek.

Berikan jawapan dalam sebutan