ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Γιατί;
Γιάννης Μαγκλής
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ:
Γεννήθηκε στην Κάλυμνο το 1909 και είναι διηγηματογράφος και
μυθιστοριογράφος. Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο της
Καλύμνου, εργάστηκε στην πατρίδα του για δύο χρόνια σε σφουγγαράδικα και
στη συνέχεια φοίτησε εσωτερικός στο Λύκειο της Χάβρης στη Γαλλία.
Εργάστηκε πολλά χρόνια σε εταιρεία πώλησης σφουγγαριών στο Παρίσι.
Κατά τη διάρκεια της μετάθεσής του στην Αίγινα, γνωρίστηκε με τον Ν.
Καζαντζάκη. Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος, το 1940, πολέμησε εθελοντικά στο
αλβανικό μέτωπο. Τα θέματά του τα αντλεί από τη σκληρή ζωή των ναυτικών.
Παρουσιάζει επίσης με τρόπο ρεαλιστικό στρατιώτες , μετανάστες και γενικά
λαϊκούς τύπους. Κέντρο των αφηγήσεών του είναι ο άνθρωπος και οι
δύσκολες καταστάσεις που αντιμετωπίζει .Σε πολλά έργα του υπάρχει
αυτοβιογραφικός χαρακτήρας. Οι περιγραφές του ρεαλιστικές και
ζωντανεύουν γεγονότα και καταστάσεις. Το έργο του διακρίνεται για το
ανθρωπιστικό ης πνεύμα Εργα του: Ο Άρχοντας,Τα παιδιά του άρχοντα, Ο
κύριος Κόμης, Ταξιδιώτες της ζωής,Το τραγούδι της ζωής και του θανάτου,
Δεν υπάρχουν αμαρτωλοί, Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου και άλλα.
Το ανθρωπιστικό πνεύμα: η έγνοια για τον άνθρωπο στον κόσμο, η
εμπιστοσύνη στην ικανότητα και στη συνείδησή του να επιλέγει ελεύθερα το
καλό και η προσπάθεια για την υπεράσπιση της αξιοπρέπειας του κάθε
ατόμου.

ΘΕΜΑ: ο παραλογισμός του πολέμου και η αλλοτρίωση που προκαλεί αυτός

στον άνθρωπο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: αντιπολεμικό

ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ: Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στο

αφηγηµατικό περιεχόµενο δεν υπάρχουν τοπικοί, χρονικοί ή ονοµατικοί
προσδιορισμοί, ώστε να µπορούµε να εντοπίσουμε το πότε, πού και ανάµεσα
σε ποιους συµβαίνουν τα διαδραµατιζόµενα. Αυτή είναι προφανώς µια
επιλογή του συγγραφέα, ο οποίος επιζητεί να δείξει ότι σε έναν πόλεµο δε
µετράει ποιος έχει το δίκιο και ποιος το άδικο, αλλά το γεγονός ότι οι
εµπόλεµοι χάνουν την ανθρωπιά τους και γίνονται εναλλάξ αθώα θύµατα και
σκληροί θύτες.
ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΜΥΘΟΥ: Ο νέος στρατιώτης τη µια
στιγµή προκαλεί τη συµπάθεια του αναγνώστη, αφού παρουσιάζεται ως θύµα
ενός πολέµου που τον έχει διαφθείρει ηθικά, τον κρατά µακριά από
αγαπηµένα πρόσωπα και δεν τον αφήνει να απολαύσει «την όµορφη ζωή του
ανθρώπου», την άλλη στιγµή όµως προκαλεί την απέχθεια του αναγνώστη,
αφού γίνεται ο ίδιος σκληρός εκτελεστής ενός συνανθρώπου του. Στη
συνέχεια ο εκτελεστής στρατιώτης µετατρέπεται σε τραγικό θύµα, καθώς
µετανιώνει φρικτά και συντρίβεται ο ίδιος από την πράξη του. Η τελευταία
εικόνα του στρατιώτη-θύτη να κρατά στην αγκαλιά του και να ζητά

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

συγχώρεση από το στρατιώτη-θύµα σφραγίζει δραµατικά την ιστορία και

δίνει σαφέστατο αντιπολεµικό µήνυµα.

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ ΝΕΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ: εκνευρισμός, απορία,

ενοχές, ταραχή, σύγχυση, εντονότατες τύψεις, αγωνία, σύντομη ανακούφιση,
πόνος, απελπισία, απόγνωση, οργή, εξομολόγηση.

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ: Τα όνειρα και οι ελπίδες τους για ειρηνική

ζωή είναι κοινά. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο συγγραφέας βάζει τις ίδιες σκέψεις
και τα ίδια λόγια στους δυο στρατιώτες, θέλοντας να δείξει ότι, παρά τις
διαφορές τους, όλοι οι άνθρωποι έχουν κοινές ανάγκες, συναισθήµατα,
αγωνίες και πόνους. Η επαναλαµβανόµενη προσφώνηση «αδερφέ µου»,
άλλωστε, δίνει το µήνυµα της συναδέλφωσης και της ανθρώπινης
αλληλεγγύης.

ΤΡΑΓΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Στην αρχαία ελληνική

τραγωδίατραγικό είναι το πρόσωπο που κάνει κάποιες ενέργειες, αγνοώντας
ότι αυτές θα οδηγήσουν το ίδιο ή και άλλα πρόσωπα σε συμφορές, γιατί έτσι
έχουν αποφασίσει οι θεοί και η μοίρα. Τελικά αισθάνεται ενοχές για τις
πράξεις του, για το αποτέλεσμα των οποίων στην πραγματικότητα δεν είναι
υπεύθυνο.Με την ευρύτερη έννοια του ορισμού της τραγικότητας, στο
διήγημα τραγικό πρόσωπο είναι ο νέος στρατιώτης, αυτός που σκότωσε τον
άλλο, γιατί είναι και αυτός θύμα, όχι της μοίρας και των θεών, αλλά ενός
πολέμου που τον έχει αλλοτριώσει, τον έχει εξαγριώσει, τον έχει κάνει να
σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και να αγωνίζεται μόνο για την επιβίωσή του.
Σ’ αυτή την προσπάθεια του αναγκάζεται να σκοτώσει, γιατί τρέμει μήπως
προλάβει και τον σκοτώσει ο άλλος. Και αυτό το κάνει εν ψυχρώ, γιατί εκείνη
τη στιγμή είναι τόσο τυφλωμένος, ώστε δε βλέπει απέναντι του έναν
άνθρωπο-αδερφό, παρά βλέπει παντού εχθρούς. Έτσι, ενώ στην αρχή έδωσε
την εντύπωση ανθρώπου με ευαισθησία, που εκτιμάει τη ζωή και τις χαρές
της, μόλις ένιωσε κάποια απειλή, ξέχασε πως είναι άνθρωπος και πως έχει
απέναντί του τον αδερφό του και έγινε ο αδίσταχτος πολεμιστής, που τον
έχουν μάθει να σκοτώνει. Ωστόσο, όταν συνειδητοποιεί την ανηθικότητα της
πράξης του, αισθάνεται ενοχή, μετανιώνει και προσπαθεί γεμάτος συντριβή
να εξιλεωθεί, ζητώντας συγχώρεση από το θύμα του και τονίζοντας ότι δεν το
ήθελε, δεν είναι φονιάς και ότι υπεύθυνοι για το κακό που έγινε είναι αυτοί οι
κακούργοι(όσοι προξενούν τους πολέμους), που ήθελαν να τον κάνουν να
ξεχάσει ότι είναι άνθρωπος.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ: Τα διηγήματα είναι λιγότερο

περίπλοκα από ό,τι τα μυθιστορήματα. Συνήθως επικεντρώνονται σε ένα μόνο
επεισόδιο, έχουν απλή πλοκή, μικρό αριθμό χαρακτήρων, εκτυλίσσονται σε
έναν χώρο, και καλύπτουν σύντομη χρονική περίοδο.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ: τριτοπρόσωπος, παντογνώστης που δε συμμετέχει στην

ιστορία
(ετεροδιηγητικός).

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: αφήγηση, μονόλογος – σκέψεις, περιγραφή,

υποθετικός διάλογος.

ΦΥΣΗ: παραπέμπει σε ειρηνικές μέρες ευτυχίας.

ΤΙΤΛΟΣ: Το «γιατί;» στο βλέμμα του τραυματία, γιατί ξέχασε ο νέος

στρατιώτης πώς είναι άνθρωπος και τον πυροβόλησε και τελικά γιατί να
γίνονται πόλεμοι.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ: συμπάθεια, αγωνία, θυμός,

αγανάκτηση.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΑΓΙΚΟΥ ΗΡΩΑ (Δραματική Ποίηση Γ΄Γυμνασίου)
Ο ήρωας που πάσχει, υποφέρει. Η τραγικότητα δημιουργείται κατά κανόνα:
α. όταν ο ήρωας πάσχει εξαιτίας μιας αναπόφευκτης μοίρας,
β. όταν υποπίπτει σε σφάλμα από λάθος υπολογισμούς ή από υπερβολική
αυτοπεποίθηση και αλαζονεία,
γ. όταν έρχεται αντιμέτωπος με δυνάμεις υπέρτερες (ισχυρότερες),
δ. όταν βρίσκεται στην ανάγκη να επιλέξει ανάμεσα σε δυο λύσεις, που και οι
δυο θα τον πληγώσουν,
ε. όταν ο ήρωας μεταπίπτει από την ευτυχία στη δυστυχία .

Ένα διαφορετικό τέλος…

Μπαίνοντας στη θέση του συγγραφέα, η μαθήτρια του τμήματος Β4 Ιωάννα
Σ., δίνει ένα διαφορετικό τέλος στο διήγημα «Γιατί;» του Γ. Μαγκλή (Κείμενα
Β΄ Γυμνασίου). Ας ακολουθήσουμε τη φαντασία της:
«……Ο νέος στρατιώτης σημαδεύει με το όπλο του τον άλλο στρατιώτη που
έχει σκύψει στην ρεματιά και ετοιμάζεται να πιει το δροσερό νεράκι της. Ο
νέος στρατιώτης κρατά την ανάσα του και σιγά-σιγά ετοιμάζεται να πατήσει
την σκανδάλη.
Ξαφνικά, όμως, το κελάηδημα ενός αηδονιού ξαφνιάζει και τους δύο. Ο
εχθρός σηκώνει το κεφάλι του και ψάχνει να βρει το πουλί. Ο νέος
στρατιώτης χάνει την συγκέντρωση του, χαλαρώνει το χέρι του και αφήνει το
όπλο του να πέσει. Ο εχθρός συνεχίζει να ψάχνει το αηδόνι, για λίγα
δευτερόλεπτα ακόμα, χαμογελώντας. Φαίνεται πως, έστω και για λίγο, έχει
ξεχάσει τον πόλεμο. Απολαμβάνει την ομορφιά της φύσης και ξαναγίνεται
πάλι, έστω και για λίγο, άνθρωπος. Μετά από λίγο, χάνεται πίσω από την
πλαγιά.
Ο νέος στρατιώτης, όλο αυτό το διάστημα, τον παρατηρούσε. Στα αυτιά του
ηχούσε το κελάηδημα του πουλιού, αλλά τα μάτια του ήταν καρφωμένα πάνω
στον εχθρό. Μέσα του τριγύριζαν πολλές σκέψεις: «Μα, γιατί δεν τον
πυροβόλησα; Γιατί τον άφησα να ξεφύγει; Αυτός ο άνθρωπος με απειλεί;
Κρατάει όπλο και θέλει να με σκοτώσει; Όχι, αυτή την στιγμή δεν είναι
εχθρός. Είναι ένας απλός άνθρωπος που απολαμβάνει τις χάρες τις φύσης!
Κάπου εκεί, σίγουρα τον περιμένουν οι δικοί του άνθρωποι. Στο καλό κάλε
μου άνθρωπε !!».
Ο νέος στρατιώτης πήρε το όπλο του χαμογελώντας και έφυγε προς την
αντίθετη κατεύθυνση. Μετά από πολύ καιρό, ένιωθε, έστω και για λίγο,
άνθρωπος …. »

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. Γιατί ο συγγραφέας δεν αναφέρει τα ονόματα και την εθνικότητα

των στρατιωτών;

Πρόθεση του συγγραφέα είναι να λάβει η ιστορία του καθολικές διαστάσεις

και να μην περιοριστεί στην αναμέτρηση μεταξύ συγκεκριμένων εθνών ή
μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων. Υπ’ αυτή την έννοια δεν γίνεται αναφορά
στα ονόματα των προσώπων, προκειμένου να μην εκληφθούν τα γεγονότα
αυτά ως μεμονωμένο περιστατικό που αφορά μόνο τα συγκεκριμένα
πρόσωπα. Σε μια ανάλογη κατάσταση και αντιμέτωποι μ’ ένα παρόμοιο
δίλημμα μπορούν να βρεθούν ή έχουν πιθανά ήδη βρεθεί στρατιώτες
οποιασδήποτε χώρας έχει γνωρίσει ή θα γνωρίσει τα δεινά του πολέμου.
Αντιστοίχως, δεν γίνεται αναφορά στην εθνικότητα των στρατιωτών, ώστε να
μην υπονομευτεί η καθολική διάσταση της ιστορίας μέσα από τη συσχέτισή
της με την πολεμική αναμέτρηση συγκεκριμένων εθνών. Ο πόλεμος συνιστά
μια ακραία πράξη βίας, απολύτως καταδικαστέα, όποια κι αν είναι η
εθνικότητα των εμπλεκομένων.

2. Ποια κοινά γνωρίσματα έχουν οι δύο αντίπαλοι στρατιώτες;

Οι δύο στρατιώτες, αν και ανήκουν σε αντίπαλα στρατόπεδα, βιώνουν με τον

ίδιο τρόπο τη φρίκη και τη δυσκολία του πολέμου. Είναι νέοι στην ηλικία,
μακριά από τους δικούς τους ανθρώπους, εγκλωβισμένοι σ’ έναν πόλεμο που
τους προκαλεί τρόμο και κάθε μέρα που κατορθώνουν να επιβιώσουν
ευχαριστούν τον Θεό που τους προφύλαξε. Το γεγονός ότι βρίσκονται στον
πόλεμο δεν αποτελεί προσωπική τους επιλογή, αφού κι οι δύο ανυπομονούν
να τελειώσει, για να μπορέσουν να γυρίσουν στην οικογένειά τους. Η γριά
μητέρα που με πόνο περιμένει την επιστροφή του παιδιού της δίνεται ως
κοινό στοιχείο και για τους δύο στρατιώτες, ενώ για τον έναν από αυτούς
αφήνεται να εννοηθεί, ως εικασία, πως υπάρχει και μια νεαρή κοπέλα που τον
προσμένει.
Με παρόμοιο τρόπο οι δύο στρατιώτες βασανισμένοι από τη ζέστη της
ημέρας, αφήνουν τα ντουφέκια τους μόλις ηρεμεί η μάχη και σπεύδουν να
βρεθούν στη δροσερή πηγή για να πιούν νερό και να δροσιστούν. Με την ίδια
σκέψη κατά νου, να νιώσουν τη δροσιά του νερού της πηγής και να ξεφύγουν
-έστω και για λίγο- από το κλίμα του πολέμου, οι δύο νέοι θα κατευθυνθούν
«ξέγνοιαστοι» προς το ίδιο μέρος. Η συνάντησή τους, ωστόσο, θα αποβεί
μοιραία, καθώς παρά το πλήθος των κοινών τους γνωρισμάτων, οι δύο αυτοί
νέοι παραμένουν στρατιώτες δύο αντίπαλων στρατευμάτων. «Μα ο νέος
στρατιώτης ξέχασε μονομιάς το Θεό. Έχασε τον άνθρωπο, πίεσε τη σκαντάλη
και η σφαίρα γλίστρησε από την κάνη και χτύπησε κατάστηθα τον οχτρό.»

3. Περιγράψτε τη μεταβολή της ψυχικής κατάστασης του στρατιώτη

από τη στιγμή που πυροβόλησε τον εχθρό ως τη στιγμή που τον είδε
νεκρό.

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο στρατιώτης που πατά τη σκανδάλη, ο ίδιος αυτός νέος που μόλις πριν από
λίγες στιγμές ευχαριστούσε το Θεό και αναγνώριζε την ομορφιά της ζωής,
οδηγείται σ’ αυτή την πράξη παρακινημένος προφανώς από μια διάθεση
αυτοπροστασίας. Δίχως να χάσει χρόνο, δίχως να αναλογιστεί πως ίσως ο
νεαρός που βρίσκεται απέναντί του να είναι άοπλος και, άρα, ακίνδυνος,
αφήνει τα ένστικτά του να τον οδηγήσουν σε μια άθλια πράξη βίας, όπως
αυτές ακριβώς από τις οποίες βιαζόταν να ξεφύγει: «Κάνε με το καλό να
τελέψει γρήγορα ο πόλεμος, να γυρίσω πίσω στο σπίτι κοντά στη γριά
μανούλα που με καρτερά και κοντά στ’ αδέρφια μου.»
Μόλις πυροβολεί τον αντίπαλο στρατιώτη, τον πλησιάζει μ’ έντονη
νευρικότητα και τον παρακολουθεί από κοντά καθώς εκείνος σπαρταρά στο
έδαφος, θανάσιμα πληγωμένος. Η εικόνα του νέου ανθρώπου που το σώμα
του κλονίζεται από τον πόνο και στο πρόσωπό του είναι ζωγραφισμένο ακόμη
το ξάφνιασμα από το απροσδόκητο αυτό χτύπημα, δρα καταλυτικά στην
ψυχική του κατάσταση. Νιώθει σαν να του σφίγγει ένα σκληρό χέρι την
καρδιά κι αισθάνεται πως ένας σιδερένιος κύκλος έχει περαστεί γύρω από το
κεφάλι του, σφίγγοντάς το και προκαλώντας του ανυπόφορο πόνο. Αρχίζει να
νιώθει σωματικό και ψυχικό πόνο, θυμώνει με τα όσα βλέπει να έχουν συμβεί
και άθελά του τρέπεται σε φυγή, μη θέλοντας άλλο να βρίσκεται εκεί.
Ο νεαρός τρέχει για να ξεφύγει από το θέαμα της φριχτής του πράξης, μα
σύντομα το σώμα του τον προδίδει, σταματά να τρέχει, αδυνατώντας πια να
πάει παραπέρα, και μένει ακίνητος νιώθοντας το κεφάλι του να βουίζει. Κι
εντελώς ξαφνικά, όπως προηγουμένως θέλησε να φύγει μακριά από τον
στρατιώτη που χτύπησε, αρχίζει να τρέχει προς το μέρος του, με την ελπίδα
πως θα τον προλάβει ζωντανό για να του προσφέρει βοήθεια.
Ο νεαρός που για μια και μόνο στιγμή επέτρεψε στον εαυτό του να
λειτουργήσει ως στρατιώτης και όχι ως άνθρωπος, μετανιώνει για τη φριχτή
του πράξη και ζητάει τώρα από τον Θεό να λυπηθεί τον νέο που τραυμάτισε
και να τον κρατήσει στη ζωή. Τρέχει κοντά του, αγκαλιάζει το πληγωμένο του
σώμα και τον κρατά σφιχτά, νιώθοντας μέσα του συναισθήματα αγάπης,
τρυφεράδας και πόνου για εκείνον, έστω κι αν είναι ο ίδιος που του
προκάλεσε αυτό το θανάσιμο τραύμα. Ο νέος που πριν από λίγο ήταν ο
μισητός εχθρός, έχει γίνει πλέον ένας αγαπημένος αδερφός.
Ο στρατιώτης μεταφέρει τον τραυματία κοντά στην πηγή, του καθαρίζει το
ωραίο, νεανικό πρόσωπο, κι αφού παίρνει το χέρι του στο δικό του, αρχίζει να
του ζητά να τον συγχωρέσει. Κλαίει για ό,τι του έκανε και προσπαθεί να
εξηγήσει το απάνθρωπο της πράξης του: «Ξέχασα, γιατί αυτοί οι κακούργοι
θέλανε να με κάνουν να ξεχάσω».
Ο στρατιώτης που πριν από λίγες στιγμές πυροβολούσε χωρίς δισταγμό τον
εχθρό του, δεν υπάρχει πια. Στη θέση του βρίσκεται ένας ψυχικά
συντετριμμένος νέος, που αναγνωρίζει στο πρόσωπο του άλλου τον εαυτό του,
έναν φοβισμένο νέο που στο σπίτι τον περιμένει η μάνα του, ο πατέρας και τ’
αδέρφια του.

4. Ο ένας στρατιώτης σκοτώνει και ο άλλος σκοτώνεται. Ποιος είναι

το τραγικό πρόσωπο και γιατί;

Παρά το γεγονός πως ο ένας στρατιώτης χάνει τη ζωή του, τραγικό πρόσωπο
της ιστορίας αναδεικνύεται ο θύτης, εφόσον είναι εκείνος που πρέπει τώρα να
ζήσει με την επίγνωση του φρικτού του εγκλήματος. Ο στρατιώτης που

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

πεθαίνει παύει ν’ ακούει και να νιώθει· παύει να βασανίζεται από αυτό που
του συνέβη, εκείνος, όμως, που επιβιώνει, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με τις
οδυνηρές του τύψεις που θα τον συνοδεύουν για το υπόλοιπο της ζωής του. Ο
νέος αυτός βιώνει συναισθήματα απόλυτης ψυχικής συντριβής, διότι ο φόνος
που διέπραξε δεν πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο κάποιας μάχης, όταν
κυριαρχεί το ένστικτο της επιβίωσης και οι σφαίρες ρίχνονται προς τους
απρόσωπους εχθρούς. Το δικό του έγκλημα διαπράχθηκε εις βάρος ενός
άοπλου νέου, που έχοντας σηκώσει τα χέρια ψηλά παρακαλούσε για έλεος. Το
δικό του έγκλημα διαπράχθηκε εις βάρος ενός νέου που τον κοιτούσε
παρακλητικά και φοβισμένα, ζητώντας του να τον λυπηθεί.
Ο στρατιώτης αυτός θα έχει για πάντα στη σκέψη του το φοβισμένο πρόσωπο
του άλλου νέου κι ύστερα το τραυματισμένο του σώμα που σπάραζε στο χώμα.
Θα θυμάται ξανά και ξανά πως παρασυρμένος από «τα λόγια που τους
μάθαιναν» έφτασε στο σημείο να αφαιρέσει τη ζωή ενός νέου συνανθρώπου
του, στερώντας του την ευκαιρία να επιστρέψει στην αγκαλιά της μητέρας
του, που θ’ απομείνει πια να τον περιμένει μάταια.

5. Εντοπίστε τα βασικότερα σημεία του κειμένου μέσα από τα οποία

προκύπτει το ανθρωπιστικό και αντιπολεμικό του μήνυμα.

Το ανθρωπιστικό μήνυμα του κειμένου υπηρετείται συνολικά από την

παρουσιαζόμενη ιστορία, καθώς ο συγγραφέας επιτυγχάνει να παρουσιάσει
με τέτοιο τρόπο τις ομοιότητες μεταξύ των δύο νεαρών στρατιωτών, ώστε στο
τέλος να δημιουργείται η αίσθηση πως αυτός που σκοτώνεται δεν είναι
κάποιος εχθρός, αλλά ένας αδικημένος αδερφός.
Μπορούμε, ωστόσο, να διακρίνουμε εντονότερα το αντιπολεμικό μήνυμα
μέσα από τα λόγια και τις πράξεις του στρατιώτη-θύτη απ’ τη στιγμή που
επιστρέφει πλάι στον νέο που τραυμάτισε.
«- Θε μου, μουρμούρισε, λυπήσου τον, λυπήσου με. Άφησέ τον να ζήσει.
Έφταξε στη ρεματιά, σίμωσε το χτυπημένο. Τον άγγιξε· ήτανε ζεστός.
Άπλωσε τα χέρια, τα πέρασε με προσοχή κάτω από το πληγωμένο κορμί,
τ’ αγκάλιασε ολόγυρά του, τον έσυρε απάνω του και τον κράτησε έτσι σφιχτά.
Χτύπαγε η καρδιά βουτημένη στην αγωνία. Τρυφεράδα και πόνος, αγάπη και
φροντίδα, όλα τούτα μαζί τόνε συνεπήραν.»
Ο στρατιώτης-θύτης πλησιάζει τον τραυματισμένο και τον αγκαλιάζει με τη
φροντίδα και την τρυφερότητα που θα αγκάλιαζε όχι έναν εχθρό, αλλά έναν
δικό του αγαπημένο άνθρωπο. Οι τύψεις που αισθάνεται κι η ένταση της
μετάνοιας που νιώθει αλλάζουν άρδην την ψυχολογική του κατάσταση και τον
τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει εκείνον που λίγο πριν πυροβόλησε, δίχως
να διστάσει.
«Σιγά, προσεχτικά, τον έφερε ίσαμε τη γουρνίτσα και τον ακούμπησε απάνω
στο γρασίδι· πήρε το νερό, που με λαχτάρα κατέβηκε να πιει, και του ‘βρεξε τα
μαλλιά, του καθάρισε το νεανικό, ωραίο πρόσωπο, του ‘σβησε το λεπτό
ματωμένο αυλάκι που ‘χε στεγνώσει εκεί στην αριστερή μεριά του στομά του.
Του πήρε το χέρι, το άπλωσε απάνω στην ανοιχτή δική του παλάμη και το
απαλοχάιδευε.»
Οι ύστατες φροντίδες που προσφέρει ο στρατιώτης-θύτης στον θανάσιμα
τραυματισμένο νέο, είναι γεμάτες έγνοια και αγάπη, κι είναι ανάλογες μ’
αυτές που θα προσέφερε όχι σ’ έναν εχθρό, αλλά στον ίδιο του τον αδερφό. Ως

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

αδερφό του, άλλωστε, τον προσφωνεί αμέσως μετά, και του ζητά να τον
συγχωρέσει για το αδιανόητο έγκλημά του.
«Καλέ μου, πονεμένε μου αδερφέ, μουρμούρισε ο νέος στρατιώτης
συντριμμένος. Συχώρα με, καλέ μου, δεν το ‘θελα· δεν είμαι φονιάς, σου τ’
ορκίζομαι, δεν είμαι φονιάς. Να, μια στιγμή μονάχα ξέχασα πως είμαι
άνθρωπος, ξέχασα πως είσαι άνθρωπος, αδερφός μου. Πως μάνα και σένα σε
περιμένει στο φτωχικό της: μάνα και πατέρας κι αδέρφια. Ξέχασα, γιατί αυτοί
οι κακούργοι θέλανε να με κάνουν να ξεχάσω.»
Τα τελευταία αυτά λόγια που ολοκληρώνουν το διήγημα αποτελούν μια
συγκλονιστική υπόμνηση της βασικότερης ανθρωπιστικής αλήθειας, πως όλοι
οι άνθρωποι είναι επί της ουσίας αδέρφια μεταξύ τους. Καμία εθνολογική
διαφορά δεν μπορεί να άρει τη βαθιά σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων, αφού
όλοι, όποιοι κι αν είναι, όπου κι αν βρίσκονται, έχουν μια μητέρα που τους
νοιάζεται και τους προσμένει με την ίδια αγάπη, σ’ όποια γλώσσα κι αν αυτή
εκφράζεται, σ’ όποιο τόπο κι αν ακούγεται.

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου