Ερμηνευτικές ερωτήσεις ανοιχτού τύπου

1. Ποιο επιχείρημα αντλεί ο Αριστοτέλης από τον χώρο της πόλης για να
αποδείξει ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως;
2. Γιατί ο Αριστοτέλης επιλέγει να αντλήσει το νέο του επιχείρημα από τον χώρο
της πόλης;
3. Ποιο είναι το κριτήριο διάκρισης των πολιτευμάτων σε καλά και λιγότερο
καλά, κατά τον Αριστοτέλη;
4. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί και στην ενότητα αυτή επιχειρήματα –
παραδείγματα από την τέχνη, για να ενισχύσει τη βασική του θέση. Να τα
αποδώσετε με δικά σας λόγια, επισημαίνοντας τη διαφορά τους από παρόμοια
επιχειρήματα της προηγούμενης ενότητας.
5. Η άποψη που εκφράζεται στη φράση «εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχε, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ
διδάξοντος» συμφωνεί με όσα υποστήριξε ο Αριστοτέλης στην 1η ενότητα
σχετικά με τον ρόλο της διδασκαλίας στη γένεση και ανάπτυξη των
διανοητικών και ηθικών αρετών;
6. Να συγκρίνετε την άποψη του Περικλή όταν στον Επιτάφιο αναφερόμενος
στην ἀρετὴ (ανδρεία) του Αθηναίου πολίτη επισημαίνει « μὴ μετὰ νόμων τὸ
πλέον ἢ τρόπων ἀνδρείας ἐθέλομεν κινδυνεύειν» με τη βασική θέση του
Αριστοτέλη που διατυπώνεται στην ενότητα για τον ρόλο του νόμου στην
καλλιέργεια της ηθικής αρετής. Πού οφείλεται αυτή η διαφορά;

«Και συγκεντρωμένη τη δύναμή μας κανείς εχθρός ως τώρα δεν αντιμετώπισε,

γιατί εμείς, ταυτόχρονα, και το ναυτικό φροντίζουμε και στη στεριά στρατό,
σε πολλά μέρη, από μας τους ίδιους στέλνουμε. Κι αν κάπου οι εχθροί
συγκρουστούν με κανένα μικρό μας τμήμα, αν νικήσουν μερικούς από μας,
καυχιούνται πως μας απόκρουσαν όλους, αν πάλι νικηθούν, λένε πως
νικήθηκαν απ’όλους μας μαζί. Κι όμως, αν έχουμε τη θέληση ν’αντικρίζουμε
τον κίνδυνο πιο πολύ ζώντας ανέμελα παρά μ’επίπονες ασκήσεις, και με
αντρεία που δεν την επιβάλλει τόσο ο νόμος όσο ο τρόπος της ζωής μας, μας
μένει το κέρδος και να μην καταπονιόμαστε απ’τα πριν για τα μελλοντικά
δεινά κι όταν έρθουμε σ’αυτά να μη δειχνόμαστε κατώτεροι στην τόλμη από
κείνους που αδιάκοπα μοχθούν. Και γι’αυτά η πόλη μας αξίζει να τη θαυμάζει
κανείς κι ακόμη για άλλα».
7. Ανάμεσα στο παρακάτω κείμενο του Πλάτωνα και στο χωρίο των Ηθικών
Νικομαχείων του Αριστοτέλη να βρεθούν οι αναλογίες αναφορικά με τον ρόλο
του νομοθέτη σε μια ευνομούμενη πόλη:

Πλάτωνα Πρωταγόρας

Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη,
με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα
με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι
[...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των
καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και
όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους
παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε
σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η
δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοπόν είναι τόσο
μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και
στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι
διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η
αρετή.

Ηθικά Νικομάχεια
Οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν
βούλημαπαντὸς νομοθέτου τοῦτ' ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ
ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας
ἀγαθὴ φαύλης. Εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλὰ
πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί.
Λεξιλογικές ασκήσεις

1. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: νεογνό,

διάλειμμα, οισοφάγος, αρχιτέκτονας, σχήμα, λογική.
2. Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά: ἀγαθούς,
βούλημα, εὖ, φθείρεται.
3. Δώστε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις
παρακάτω λέξεις: νομοθέται(να χρησιμοποιηθεί το β΄
συνθετικό), ἁμαρτάνουσιν, φθείρεται, οἰκοδόμοι (να χρησιμοποιηθεί το α΄
συνθετικό), διδάξοντος.
4. «Διαφέρει»: δώστε παράγωγες λέξεις στα νέα ελληνικά για κάθε θέμα του
ρήματος «φέρω»:
φερ-:
φορ-:
φωρ-:
οισ-:
ενεκ-:
5. «Λοιποί»: δώστε παράγωγες λέξεις στα νέα ελληνικά για κάθε θέμα του
ρήματος «λείπω»:

λειπ-:
λιπ-:
λοιπ-: