Πασχάλης Βαλσαμίδης

Επίκουρος Καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
İrini Dimitriyadis, 1950’den Günümüze Eğitim Hayatımızda Rumlar. Biyografik
Portreler (Οι Ρωμιοί στην Εκπαίδευσή μας από το 1950 μέχρι σήμερα. Βιογραφικά
πορτρέτα), Έκδοση Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2018 σσ. I-
XXVII+540.

Την Ειρήνη Δημητριάδου γνωρίζω πολλά χρόνια. Είναι μία συμπαθητική

φυσιογνωμία, με καλούς τρόπους, χαμογελαστή, ευχάριστη, ευγενική και με καλή
διάθεση την οποία εκτιμώ ιδιαιτέρα. Όταν βρίσκομαι στην Πόλη, συνήθως,
συναντιόμαστε τα Σάββατα στο ναό του Αγίου Δημητρίου Κουρούτσεσμε
(Ξηροκρήνης), που τελείται θεία λειτουργία. Μετά τη λειτουργία συζητάμε για την
Πόλη και για τους Ρωμιούς. Πριν κάνω λόγο για το βιβλίο της θα ήθελα να
παρουσιάσω σύντομο βιογραφικό της για να έχει μία εικόνα ο αναγνώστης.
H Ειρήνη γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Τα πρώτα γράμματα διδάχθηκε
στη Δημοτική Σχολή Χαλκηδόνος. Συνέχισε στο Αγγλικό Γυμνάσιο Θηλέων της
Κωνσταντινούπολης (English High School for Girls: σήμερα Beyoğlu Anadolu
Lisesi) και στο Αμερικανικό Κολέγιο Μεγάλου Ρεύματος (σήμερα Robert Kolej).
Ακολούθως φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου και πραγματοποίησε
προπτυχιακές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές. Το 1981 προσλήφθηκε στο
Τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Βοσπόρου και από το 2003 διδάσκει
μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Μπαχτσέσεχιρ της Κωνσταντινούπολης.
Η Ειρήνη Δημητριάδου έχει γνωστικό αντικείμενο τα μαθηματικά, όμως θέλησε
να βάλει ένα λιθαράκι στη νεότερη ιστορία των Ρωμιών της Πόλης. Επέλεξε ως θέμα
να μελετήσει και να παρουσιάσει βιογραφικά Ρωμιών καθηγητών των πανεπιστημίων
της Τουρκίας και καθηγητών της Μέσης Εκπαίδευσης στα ξένα σχολεία της Πόλης
από το 1950 έως σήμερα. Συνέλεξε με πολύ κόπο και μόχθο πολύτιμα στοιχεία μέσα
από αρχεία, μελέτες, εφημερίδες, λευκώματα, προφορικές και γραπτές μαρτυρίες για
να φέρει στο φως της δημοσιότητας το ανά χείρας πόνημα.
Το πλούσιο και αξιόλογο υλικό που συγκέντρωσε διαιρεί σε τέσσερα μέρη.
Αφιερώνει το βιβλίο στη δασκάλισσά της Κοχαρίκ Γκαζαροσγιάν, που την έμαθε
να παίζει πιάνο και χάραξε την πορεία της εκπαίδευσής της και κατά κάποιο τρόπο τη
ζωή της, στον επιβλέπων καθηγητή της διδακτορικής της διατριβής Μουράτ Σερτέλ
και στον Ενβέρ Γιουτζέλ πρόεδρο της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου
Μπαχτσέσεχιρ της Κωνσταντινούπολης, που την άνοιξε νέους ακαδημαϊκούς
ορίζοντες και την παρότρυνε να γράψει το βιβλίο. Ακολουθούν σύντομο βιογραφικό
της συγγραφέως, τα περιεχόμενα, οι ευχαριστίες, ο πρόλογος του Ετχέμ Ελντέμ,
εισαγωγικό σημείωμα-για ποιο λόγο έγραψε το βιβλίο της.
Αρχίζει με τα βιογραφικά (σσ. 3-40) του Παναγιώτη Αμπατζή (1923-2015), του
Στέφανου Γεράσιμου (1942-2005) και του Βαγγέλη Κεχριώτη (1969-2015).
Το πρώτο μέρος (41-291) του βιβλίου συμπεριλαμβάνει τους Ρωμιούς καθηγητές
των πανεπιστημίων της Τουρκίας: Ιωάννη Αναστασιάδη (1914-2006), Κρίτων
Τζούρη (1942-1996), Δαμιανό Δανόπουλο (1927-), Γεώργιο Δημητριάδη/Γιώργη-
Ντεμίργκιλ/Δεμίρ Ντεμίργκιλ (1927-1990), Κρίτων Αναστασιάδη-Ντιτσμέν (1924-
2008), Ιωάννη Σταματιάδη (1924-2018), Γεώργιο Στεφανόπουλο (1944-), Έρση
Αμπατζή-Κάλφογλου (1959-), Ιωάννα Κουτσουράδη (1936-), Κωνσταντίνο Μήτση
(1923-2000), Ιωάννη Σκαρλάτο (1947-), Εύα Αλεξάνδρου-Σαρλάκ (1962-), Νικόλαο
Σαράντη-Καραμεσίνη (1920-1992), Ιωακείμ Λαγούρο (1924-2015), Μιχάλη
Σκαρλάτο (1922-) και Λεωνίδα Γιωτάκη (1917-;). Παρακάτω αναφέρει αυτούς που
δίδαξαν και διδάσκουν στο Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο
Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης: Κορνηλία Τσεβίκ-Μπαϊβερτγιάν (1967-),
Μάγδα Φραγκοπούλου-Τσοκώνα (1964-), Χρήστο Φωτιάδη (1947-), Παρασκευή
Μπερμπέρ-Κατάκαλου (1972), Βικτωρία Νάτση (1970-), Μαρίκα Μπεκάρ-
Παντελάρα (1966-), Κατερίνα Σαρίογλου (1949-2017) και Ειρήνη Σαρίογλου (1972-
). Στη συνέχεια παρουσιάζει Ρωμιούς επιστήμονες αναγνωρισμένου κύρους ή
εξαιρετικής εμπειρίας που δίδαξαν σε πανεπιστήμια της Τουρκίας: Αρίσταρχο
Τσάπου (1945-), Ιωάννη-Γιλμάζ Καΐνη (1932-1987), Βύρων Ματαράγκα (1950-),
Ηρακλή Μήλλα (1940-), Απόστολο Πορίδη (1966-) και Κωνσταντίνο Σανταλτζίδη
(1951-).
Το δεύτερο μέρος (293-354) είναι αφιερωμένο στους Ρωμιούς καθηγητές της
Μέσης Εκπαίδευσης των ξένων σχολείων της Πόλης. Βιογραφούνται οι: Ρόζα
Αλεξάνδρου (1965-), Λουκία Ντουγιουντσόγλου-Τσαρκάτογλου (1921-2010),
Δέσποινα Παπίνη-Φιλλίπου (1951-), Τζούλια Χαλαρίδου-Χανάζογλου (1917-2015),
Βασίλειο Χανόπουλο (1921-2011), Ιωάννη Κεχαγιόπουλο (1915-2001), Δημήτριο
Μενεγάκη (1897-2000), Μαρία Ενεπέκογλου-Πασαδαίου (1922-2007), Ραλλού
Ρχασής (1908-1969), Θεμιστοκλή Σανταλτζίδη (1916-1998), Τζούλια Ζαφειριάδου-
Σταυρίδου (1930-2014), Βεατρίκη Γουβάνογλου (1921-1999), Ηλία Φραντζή (1919-
1978), Στράτο Εμμανουηλίδη και Σταύρο Μούτσογλου.
Στο τρίτο μέρος (355-444) η συγγραφέας ασχολείται με πρόσωπα που
εργάστηκαν σε πανεπιστήμια, κολέγια και ξένα λύκεια της Πόλης. Αυτοί είναι: Άννα
Μακρίδου-Ντερμαρντιροσγιάν (1922-2003), Γεώργιος Μαντίκας (1914-1988),
Μαρία Θεοδωρίδου-Ασκιτσόγλου (1917-2004), Σοφία Μπογιατζή-Γκουβενέρ (1947-
), Ουρανία Χαραλαμποπούλου (1936-), Ελένη Γιαμανίδου-Ξανθοπούλου (1928-
2013), Ειρήνη Σινάνογλου (1913-2014), Ιφιγένεια Σιβρή (1917-2007), Ελισάβετ
Μπαλλή (1915-;), Φωτεινή Μπαλλή (1919-;), Σταύρος Κωτσονόπουλος (1918-1998),
Μανώλης Αγγελίδης-Ονγκέλ (1903-1967), Αριστείδης Πασαδαίος (1912-2003),
Συμεών Συμεωνίδης (1911-1980), Ηλίας Τρικεριώτης/Ηλγιάς Τσελίκτουρκ (1902-
1972), Μαντάμ Χρηστίδου και οι συνεργάτες της, Δωροθέα-Μαρία Βλαστού (1897-
;), Νικόλαος Λουμπίμωφ (1919-2005) και ο συνεργάτης του Θανάσης, Απόστολος
Αποστολίδης, Φώτης Δάκος (1925-2012), Πέτρος Δότσος (1915-2016), Ελένη
Καρακάσογλου (1921-2012), Βασιλική Κυριαζή-Πετρίδου (1936-) και Βασίλειος
Σινάνογλου (1912-2005).
Το τέταρτο μέρος (445-498) περιέχει τη νέα γενιά των Ρωμιών που είναι
ενταγμένη στην ακαδημαϊκή κοινότητα ή έχουν συγγραφικό έργο. Αυτοί είναι:
Στέφανος Μπενλίσοϊ (1976-), Φώτης Μπενλίσοϊ (1976-), Γεώργιος Μπενλίσοϊ (1968-
), Μαριλένα-Λεάνα Ταστζιλάρ (1980-), Γαβριήλ Πετρίδης (1975-), Μιχάλης
Κουγιουτζού (1972-), Άρης Τσακίρης (1980-), Ιωακείμ Ξεφτέλης (1980-), Γεώργιος
Σενίκογλου (1982-), Ευάγγελος Σαριγιαννίδης (1986-) και Μάρκος Ψαρόπουλος
(1972-1997). Στη συνέχεια αναφέρεται στη νέα γενιά των Ρωμιών καθηγητών που
διδάσκουν στα ξένα σχολεία: Τατιάνα Σανλίογλου (1971-), Δέσποινα Ευθυμιάδου
(1973-), Μαρίνα Τσάπου-Γαλίτση (1990-) και η Ρομίνα Τόντμαν-Σπανίδου (1978-).
Ακολουθεί το παράρτημα (499-511), το οποίο χωρίζει σε δύο μέρη: Στο πρώτο
μέρος παρουσιάζει με βάση τα μητρώα εκπαιδευτικών και από σχολικά λευκώματα
Ρωμιούς καθηγητές και προσωπικό των ξένων σχολείων της Πόλης. Συγκεκριμένα
στη σχολή Saint Benoit τους: Νεφέλη Αθανασιάδου (1938-), Ξανθίππη Παμίρ (1922-
;), Γεώργιο Ναρλή, Δημήτριο Νικολαϊδη, Κωνσταντίνο Σκανδόπουλο, Τερέζα
Ισταμπούλογλου και Τερέζα Αλτίνογλου. Στη σχολή Saint Michel τον Κωνσταντίνο
Υφαντόπουλο (1920-;) και τον Απόστολο Σαχάπογλου (1935-;). Στη σχολή Sainte
Pulcherie την Ουρανία Χαραλαμποπούλου, την Αλίκη Σισιλίδου, τη Λιλί Καμπερή,
την Μάρθα, την Ευφροσύνη Μιόζη και την Ειρήνη Αποστολίδου-Φιλίδου. Στο Notre
Dame de Sion την Ανζέλ Αρμάο και την Αλίκη Ιωαννίδου. Στην Αγγλική Σχολή
Αρρένων τον Σπύρο Παππά, στο Robert Kolej τη Φανή Αποστολίδου-Κεφαλά, την
Ευδοξία Λαζαρίδου, τον Νίκο Σιδερίδη και τον Γεώργιο Γεωργιάδη. Στο
Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης την Κλεάνθη Παπίνη-Βαρλά. Στο δεύτερο μέρος
κάνει σύντομη ιστορική ανασκόπηση των Ρωμαίικων σχολείων της Πόλης.
Αμέσως παρακάτω αναφέρει τα ονόματα πληροφοριοδοτών από συνεντεύξεις και
μέσον του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (513-514). Παραθέτει τη βιβλιογραφία (515-
525) και ευρετήριο κυρίων ονομάτων και πραγμάτων (527-540).
Η Ειρήνη Δημητριάδου με την πολυετή προσφορά της στον ακαδημαϊκό χώρο,
το κύρος που διαθέτει, τον γενικό σεβασμό και την εκτίμηση που έχει κερδίσει,
κατάφερε να μελετήσει αρχεία, στα οποία η πρόσβαση δεν είναι εύκολη. Ήρθε σε
επικοινωνία με πρόσωπα που βιογραφεί, με μέλη της οικογένειάς τους, με φίλους
τους και γνωστούς τους. Ως Κωνσταντινουπολίτισσα γνωρίζει πολύ καλά τις
συνθήκες ζωής στην Πόλη. Μελετά την καταγωγή τους π.χ. Πολίτες, Καραμανλήδες,
Χιώτες, Ηπειρώτες, την οικογένειά τους, τη μόρφωσή τους, τις δυσκολίες τους, τα
τραύματά τους δηλ. την επιστράτευση των 20 ηλικιών (1941), το Φόρο Περιουσίας
(Varlık Vergisi) (1942), τα Σεπτεμβριανά (1955), την καθημερινή ζωή τους, την
πολιτισμική και κοινωνική συμβολή τους και πώς ήταν η ζωή της Πόλης και της
Ρωμιοσύνης. Αγγίζει ένα ζήτημα εκπαιδευτικό πολύ σημαντικό και πρωτότυπο, το
οποίο αποτελεί ουσιαστική συμβολή στην επιστήμη. Παρουσιάζει άγνωστες πτυχές
των Ρωμιών καθηγητών στα πανεπιστήμια της Τουρκίας και των ξένων σχολείων της
Πόλης, που δεν έχουν μελετηθεί. Περιγράφει όλα τα στάδια της ζωής τους με
λεπτομέρειες και δημοσιεύσει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη ζωή και τη δράση
τους. Επισημάνει ότι οι καθηγητές πανεπιστημίων δεν ήταν μόνο απλός καθηγητές
αλλά ήταν πρωτοπόροι και πρότυπα για τους μαθητές και για τους συναδέλφους
τους. Τιμήθηκαν για την προσφορά τους με τιμητικούς τόμους και με αφιερωμένα
τεύχη περιοδικών, όπως η Ιωάννα Κουτσουράδη, ο Κρίτων Αναστασιάδης-Ντιτσμέν,
ο Στέφανος Γεράσιμος και ο Γιάννης Καΐνης. Ακόμη έχουν δοθεί ονόματα
καθηγητών, όπως στο εργαστήρι ψυχολογίας του Πανεπιστημίου
Κωνσταντινούπολης του Ιωάννη Αναστασιάδη και σε μεγάλο πάρκο της
Κωνσταντινούπολης το όνομα του Κρίτων Τζούρη, στο οποίο έστησαν την προτομή
του.
Κλείνοντας, θέλω να επισημάνω ότι η Ειρήνη Δημητριάδου έχει κάνει μία
ενδιαφέρουσα και εξαιρετική μελέτη με σαφήνεια και μεθοδικότητα που απουσίαζε
μέχρι σήμερα. Για το λόγο αυτό αξίζει πολλά συγχαρητήρια. Είμαι της άποψης ότι το
βιβλίο της, το οποίο διάβασα με προσοχή, αξίζει να μελετηθεί και θα ήταν ευχής
έργον να μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα.

Σημ. Οι φωτογραφίες προέρχονται από το βιβλίο της συγγραφέως.