EKOLOGIJA ČOVJEKA – KATALOG PITANJA

1. AREAL
2. Poznavanjem zakonitosti koje vladaju u ______________________________, prije svega,
_________________ i ______________ na planeti Zemlji, upotpunjuje se slika o stvarnom
položaju čovjeka u biosferi.
3. Jedna od najvažnijih karakteristika životinja je njihova __________________.
4. Ljudska populacija datira na Zemlji od prije ____ do ____ miliona godina. Danas se procjenjuje da
na Zemlji živi preko ___ milijardi ljudi. Precizni podaci o brojnosti ljudske populacije susreću se tek
poslije _______. godine.
5. Krivulja rasta ljudske populacije do ______. godine pokazuje intenzivan porast stanovništva je u
posljednjih ______ godina.
6. Najočigledniji način praćenja brzine rasta ljudske populacije je __________________________,
odnosno period za koji se broj ljudi udvostruči.
7. Razlika između nataliteta i mortaliteta pokazuje ____________________ ili ________________
broja.
8. Popuni tabelu!
Godina Broj stanovnika Vrijeme duplikacije
5 miliona /
1650. 1500 godina
1850. 1 milijarda
80 godina
45 godina
1988. 5 milijardi

9. Engleski ekonomist ________________________ je u XVIII stoljeću upozoravao na moguće

negativne posljedice brzog rasta ljudske populacije. Kao prvi ograničavajući faktor javit će se
________________.
10. Kada je u pitanju veličina populacije, u ekologiji se govori o ___________________,
______________________ i ______________________ veličini populacije.
11. Postoji više načina grupisanja ljudske populacije. Najčešće se govori o _______________ i
______________ strukturi. Ovaj pristup je baziran na _______________________ pokazateljima.
Pored ove, spominje se i _________________________ struktura, a značajna je i
___________________ struktura.
12. Teorijski omjer polova u ljudskoj populaciji je ______________. Istraživanja su pokazala da se rađa
___-___% višemuške djece. Ipak se taj odnos najrealnije prati preko _______________________ i
____________________________.
13. Prirodni faktori koji utiču na polnu strukturu: _____________________ i __________________.
Društveni faktori: __________________________, ____________________, itd.
14. Dobna struktura ljudske populacije predstavlja parametar na osnovu kojeg se može prognozirati
_______________ populacije.
15. Podjela na tri osnovne dobne skupine: ________________________, ______________________ i
_________________________. Populacija u odnosnu na broj pojedinih od ovih skupina može biti
_____________________, ____________________ i _______________________, od kojih
direktno zavisi i rast populacije.
16. Minimalna veličina populacije je ____________________________________________________
______________________________________________________________________________.
17. Maksimalna veličina populacije je ___________________________________________________
______________________________________________________________________________.
U ovom slučaju došlo bi do iscrpljenih ________________________, ___________________,
pojave _____________________, pojačali bi se procesi _____________________ i
______________________________________, što bi rezultiralo
__________________________________________.
18. Optimalna veličina populacije je ____________________________________________________
______________________________________________________________________________.
19. Smanjujuće populacije se odlikuju većim brojem jedinki _________________ u odnosu na
___________ i takve populacije su osuđene na __________________.
20. Ljudska populacija je ravnomjerno/neravnomjerno raspoređena na planeti Zemlji. Najveći dio
ljudske populacije živi u _______________ krajevima, odnosno na nadmorskoj visini
______________.
21. Na distribuciju stanovništva značajan utjecaj imaju i ______________ kao pojave karakteristične
za životinjske populacije.
22. Migracije su _____________________________________________________________________
_____________________________________________. Ova pojava daje značajan tok
________________ ljudske populacije. Migracije se mogu definisati kao
______________________________ u ljudskoj populaciji.
23. U ovisnosti od smjera kretanja razlikujemo _________________ ili iseljavanje i ________________
ili useljavanje.
24. Historijski su poznate migracije:
a) _________________________________
b) _________________________________
c) _________________________________
d) _________________________________
e) _________________________________
25. Pored običnog kiseonika (____), veliki značaj za čovjeka ima i
__________________________________________ ili ______________.
26. Regije brzog rasta: __________________________, _______________________,
_________________________, ______________________, ________________________.
27. Regije sporog rasta: __________________________, __________________________,
___________________________________, ______________________________,
_________________________________.
28. Stopa nataliteta: _______________________________________
29. Stopa mortaliteta: ________________________________________
30. Za dobro poznavanje ekoloških osobenosti čovjeka neophodno je detaljnije poznavati njegov
odnos prema _____________, ________________, __________________ i ________________.
31. Procjenjuje se da je za normalne fiziološke procese u toku jednog dana čovjeku potrebno oko ____
kg kiseonika.
32. U slučaju nedostatka kiseonika čovjek može živjeti još oko _________________, prosječno, na
osnovu zaliha ovog elementa u __________________ i vezanog za ______________. Rezerve se
tada brzo utroše za održavanje fizioloških procesa nakon čega nastupa _________.
33. Na svakih 300m nadmorske visine smanjuje se pritisak za oko _______.
34. Čovjek u prosjeku do _______m nadmorske visine nema posebnih posljedica zbog smanjenja
barometarskog pritiska. Već na oko _______m pada arterijska zasićenost kiseonikom na ___% od
normalne, što se sa fiziološkog stanovišta smatra graničnom vrijednošću normalne podnošljivosti.
Čovjek izvjestan period može provesti i na _________m , što se postiže
_____________________________________________. Na većim visinama počinju se javljati
simptomi kao ______________, ________________, _______________, _________________,
itd. Na ________m nastupa koma.
35. Udisanjem kiseonika umjesto zraka čovjek može izdržati i visine od _________m bez značajnih
promjena. Činjenica da u nekim dijelovima svijeta čovjek boravi i živi na velikim nadmorskim
visinama i do 5 000m (stanovnici ________________) ukazuje na mogućnost postepenog
navikavanja - ___________________________. Čovjek iz ovih područja odlikuje se
_________________________________, ________________________, ____________________
i ______________________________________.
36. Adaptivna svojstva postižu se:
a) _____________________________________
b) _____________________________________
c) _____________________________________, itd.
37. Na svakih ___m dubine pritisak se povećava za 1bar. Višak kiseonika može dosvesti do
______________________________________________________, a kao rezultat može nastupiti
_____________, pa i _______________. Ovakav efekat se može javiti pri izlaganju pritisku od ___
bara, u trajanju dužem od ____________________.
38. Ozon je u maksimalnoj količini rasprostranjen na visini ____-____ km u atmosferi i taj dio se zove
_________________________. Njegov značaj je u tome što __________________
___________________________ štiteći tako čovjeka, jer ovi zraci izazivaju teška maligna oboljenja
kože, oštećuju vid, itd.
39. U toku posljednje tri decenije u ozonskom sloju se povećava količina ______________ koji
_______________ koncentraciju ozona.
40. Freon je ________________________________________________________________.
41. Sa stanovišta razmjene energije sa vanjskom sredinom čovjek se ubraja u ____________________
organizme.
42. U fiziološko-ekološkom pogledu čovjek ima sposobnost __________________________. Tjelesna
temperatura čovjeka je uglavnom između ____ i ____ stepeni sa blagom oscilacijom u toku dana
za oko _____ stepeni.
43. Normalna termoregulacija golog tijela odvija se u granicama vanjske temperature od ___ do ___
stepeni. Zona termičke neutralnosti za golo tijelo je ____ stepeni vanjske temperature, a za
obučeno od ___ do ___ stepeni.
44. Izvor toplote u organizmu čovjeka su ___________________________. _____________________
metaboličkih procesa (__________) djeluju u veoma uskom rasponu variranja unutrašnje
temperature (___-___ stepeni). Termoregulacija se odvija kroz odnos _______________ i
___________________ tjelesne toplote. Ovdje se može govoriti o ________________ ili
_____________________ procesa __________________ (hemijska termoregulacija), kao i o
jačem ili slabijem odavanju toplote (___________ termoregulacija: ________________________,
_________________, _________________ kroz procese disanja i znojenja, itd.).
45. Ako je količina proizvedene i otpuštene toplote ujednačena, kaže se da je čovjek u stanju
________________________________________.
46. Organizam čovjeka na povišenu temperaturu reagira ____________________________________,
a na smanjenu temperaturu tijela ispod normalne ___________________________________ i
_____________________________________________________________________ na površini
tijela.
47. Utvrđeno je da se pri povećanju vanjske temperature iznad ___ stepeni tjelesna temperatura
________________________. Kad dostigne vrijednost iznad ___-___ stepena, termoregulacioni
mehanizmi slabe i otkazuju, temperatura tijela i dalje raste, nastupa stanje __________________
i smrt.
48. Funkcija centralnog nervnog sistema prestaje kada unutartjelesna temperatura poraste na ____
stepeni, a srčane kontrakcije prestaju na ____ stepeni.
49. Duže izlaganje čovjeka niskim temperaturama može dovesti do pada tjelesne temperature na ___
pa i ___ stepeni, pri kojoj ___________________________________________________, nastupa
stanje __________________, a iza toga smrt.
50. Donja temperaturna granica za održavanje ljudskog života je oko ___ stepeni, a u izuzetnim
slučajevima i oko ____.
51. Zastupljenost vode: u embrionu je ___-___%, fetusu ___%, novorođenčetu ___%, dok je kod
odraslih ___-___%.
52. Gubitak vode veći od ___% dovodi do smrti. Prema literaturnim podacima ovo je na određen način
_____________________________ čovjeka u odnosu na vodu. Različite djelatnosti čovjeka mogu
dovesti do različitog stupnja i dinamike _________________, što zavisi i od drugih faktora.
53. Sa ekološkog aspekta voda za piće treba da je bez __________, ____________ i ____________,
bez __________________________________________, sa temperaturom od ____-____ stepeni.
54. Čovjek troši oko ____-____ litra vode u toku dana za fiziološke potrebe.
55. Na početku 1979. godine u svijetu je gladovalo oko ____ miliona ljudi, od čega je oko ____ miliona
bilo u apsolutnoj gladi. U zemljama u razvoju živi oko ___% ljudi, nedovoljno hranjenih, od čega
____% u Južnoj Aziji.
56. Količina (kvalitetne) hrane izražava se u ___________ u toku ________ ili __________. To je
zapravo zahtjev čovjeka da zadovolji ________________________ u organizmu. Procjenjuje se da
je za bazalni metabolizam neophodno ________kJ, a maksimalno čovjek dnevno može utrošiti
___________-_________kJ. Kad je kvalitet hrane u pitanju, potrebno je da ona sadrži dovoljno
____________________, ______________, _________________, _____________,
__________________ koji su neophodni za davanje energije, obezbjeđivanje rasta i razvoja
organizma.
57. Danas se procjenjuje da čovjek koristi tek oko ___% neto produkcije u geobiosferi, ___% za ishranu
domaćih životinja te ___% za proizvodnju industrijskih vlakana (drvo, papir, pamuk).
58. Postoji više definicija zdravlja:
a) _______________________
b) _____________________________________________________
c) ______________________________, itd.
59. Generalno se može reći da je zdravlje _________________________________________________
_______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________.
60. Najčešći uzrok u pojavi zdravstvenih problema jesu ____________________________________.
61. Pretpostavlja se da je sam čovjek svojim djelovanjem doprinio da se danas ____-____% karcinoma
dovodi u vezu sa ekološkim faktorima koje je čovjek proizveo.
62. Poremećaji u životnoj sredini u praksi imaju dvojak efekat: s jedne strane,
_____________________________________________________________________, i s druge,
_______________________________________________________________________.
63. Prema procjenama, svaki ________ pacijent oboli od neke hospitalne bolesti, a svaki
_______________ umre.
64. Direktan utjecaj ekoloških faktora na zdravlje ljudi najbolje se može pratiti preko
___________________________________, koje su trajno prisutne u određenim regionima
svijeta. Među njima ima onih sa poznatim uzrokom, npr. _______________ koja se obično javlja
zbog ________________________ u životnoj sredini (hrani), a koji je neophodan za normalan rad
_________________________ (________________). Drugu skupinu čine one koje izazivaju
uzročnici koji imaju povoljne uslove za život u nekim regionima (___________, ____________,
_______________, itd.). Tipičan primjer je oboljenje ______________ (hronično oboljenje
bubrega), poznata u nekim dijelovima BiH.
65. Postoji mnogo oboljenja koja su _________________ karaktera, zahvataju veći broj jedinki
(stanoništva), pa se zovu _________________. Njihovi uzročnici su obično ____________,
________________, _______________, ________________. Kod mnogih su prenosnici-vektori
insekti, sitni glodari, itd.
66. Malariju izaziva ______________________________________________, a prenosi je
___________________________________________________.
67. Bolest spavanja izaziva ___________________________________________________________,
a prenosnik je ______________________________________________________.
68. Kod nas se često javlja tzv. _________________________, čiji su uzročnici viruski koji žive u
organizmu sitnih glodara.
69. U novije vrijeme se spominje bolest bruceloza, koju izaziva jedna vrsta
______________________________________________, a prenose je _________
____________________________________________________________________.
70. Treba istaći pojavu Q-groznice, koja je danas raširena u Evropi i svijetu, a koju izazivaju
________________, čiji su prenosnici _________________________________________
________________________.
71. Uzroci profesionalnih oboljenja (faktori):
a) _________________
b) _________________
c) _________________
d) _________________.
72. Fizički faktori profesionalnih oboljenja:
a) _______________________________________________
b) _______________________________________________
c) _______________________________________________
d) _______________________________________________, itd.
73. Hemijski faktori profesionalnih oboljenja:
a) ______________: ______________________________________________________
b) ______________: ______________________________________________________
74. Biološki faktori: _______________________________________________________________
75. Tehnološki faktori: _______________________________________________________________
_____________________________, itd.
76. Među bolestima koje se ubrajaju u profesionalne treba spomenuti: __________________,
_____________________, _________________________, _____________________-,
______________________________, ______________, _____________________,
_______________________, _________________, itd.
77. Od 370 hemijskih supstanci koje izazivaju maligne tumore kod životnja, ___ izazivaju tumore i kod
čovjeka.
78. Nečist zrak u gradovima dovodi do povećanja broja oboljelih od ____________, ____________,
______________________, pa i ___________________________.
79. Specifične grupe oboljenja - ___________________________________, uzrokovane, pored
ostalog, raznim mentalnim stresovima (srčane tegobe, _______________________,
___________________________, razne neuroze, itd.)
80. U današnje vrijeme je raširena upotreba raznih ___________________, _____________ i
___________________ kao uzročnika oboljenja, posebno mladih ljudi, te
____________________________________, kao uzrok povećane smrtnosti u ljudskoj populaciji.
81. Pod ekološkim planiranjem podrazumijeva se __________________________________________
_______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________.
82. Osnov za ekološko planiranje su _____________________________________________________
______________________________________________________________________________.
83. Napredak u ekološkom planiranju postiže se sa ________________________________________,
________________________________________ i _____________________________________.
84. Globalno ekološko planiranje je _____________________________________________________
____________________________________________.
85. Jedan od uvjeta uspješne realizacije ekološkog planiranja je ______________________________
______________________________________________________________________________.
86. Osnovni izvor problema u postizanju usaglašenog pristupa u globalno ekološko planiranje jesu
__________________________________________, ______________________,
______________________________ i ______________________________________.
87. Konferencije: Štokholmska _______. godine i u Riu ______. godine.
88. INTECOL - ______________________________________
89. Niži nivo ekološkog planiranja od globalnog je _________________ i on se provodi u okviru
______________________________________________________________________________.
Ovaj nivo jeste/nije međukontinentalan.
 90. Pod lokalnim planiranjem podrazumijevamo ___________________________________________
_____________________________________________________________________________.
Ako je lokalni sistem u sastavu zonalnog (regionalnog), onda su ekolozi-planeri dužni
_________________________________________________________________ kao šireg pojma.
Ako je lokalni ekosistem obuhvaćen planiranjem izvan zonalnog ili pojasnog ekosistema, onda se
trebaju _______________________________________________________________________, a
koji su u okviru ___________________________________________________.

DEFINICIJE

1. VRIJEME DUPLIKACIJE – period za koji se broj ljudi udvostruči

2. MINIMALNA POPULACIJA – ona koja obezbjeđuje prostu reprodukciju (veličina je na istom nivou
– stabilna)
3. OPTIMALNA POPULACIJA – ona koja odgovara kapacitetu sredine i omogućava normalan životni
standard
4. MAKSIMALNA POPULACIJA – takva da bi svako dalje povećavanje neminovno vodilo negativnom
životnom standardu, a u kranjem slučaju, dugoročno gledano, dovelo u pitanje opstanak
5. STABILNA POPULACIJA – veći broj mladih jedinki, veći natalitet od mortaliteta, povećanje brojnosti
6. MLADA POPULACIJA – dominiraju mlade jedinke
7. SMANJUJUĆA POPULACIJA – veći broj jedinki srednje dobi u odnosu na mlade, osuđene na
izumiranje
8. MIGRACIJE – manje ili više masovni pokreti stanovništva s jednog područja na drugo
9. FREON – inertan plin kojim se pune različite sprej bočice
10. VAZOKONSTRIKCIJA – sužavanje krvnih sudova pod uticajem kontrakcije mišića zida krvnih sudova
11. ZDRAVLJE – mogućnost ili sposobnost čovjeka da savlada negativne utjecaje životne sredine,
odnosno mogućnost prilagođavanja i održavanja homeostaze u uvjetima poremećene ravnoteže
u svojoj okolini.
12. EKOLOŠKO PLANIRANJE – usklađivanje odnosa između ljudskog društva i ostalih dijelova životne
sredine, a preduvjet su usklađeni odnosi unutar samog ljudskog društva
13. GLOBALNO EKOLOŠKO PLANIRANJE – najveći nivo, odnosno, planiranje na nivou planete Zemlje u
cjelini
14. REGIONALNI NIVO EKOLOŠKOG PLANIRANJA – provodi se u okviru ekoloških regija, odnosno,
zonalnih ekosistema kao i pojasnih ekosistema na visokim planinama
15. LOKALNO PLANIRANJE – planiranje u okviru nekog lokalnog manjeg ekosistema koji može biti u
sastavu većeg zonalnog

Godina Broj stanovnika Vrijeme duplikacije

8 000.pne 5 miliona /
1650. 507 miliona 1500 godina
1850. 1 milijarda 200 godina
1930. 2 milijarde 80 godina
1975. 4 milijarde 45 godina
1988. 5 milijardi 35 godina