Jose Antonio Rojas Carrera

jarcius@gmail.com
CAPITVLĪ OCTĀVI
VOCĀBVLĀRIVM LATĪNVM
VERBĪS EXPLICĀTVM
IMĀGINIBVSQVE ILLVSTRĀTVM

(Notā bene: Discipulīs doctrīnā provectiōribus:

viridī colōre latīnē explicātur dēfīnītio, ē lexicō Forcelliniānō petīta,
rubrō autem colōre expōnuntur nōnnullae verbōrum iunctūrae,
purpureō dēnique colōre, aliquot proverbia circa ipsum vocābulum, dē quō agitur, composita.)

VOCĀBVLVM (imāgine illustrātum) IMĀGO VERBĪS EXPLICĀTA

Dēfīnītio Proverbia cum eō vocābulō
Iunctūræ verbōrum Etimología ( > Término patrimonial y cultismos, derivados en español)

taberna, tabernæ, f., 1ª

in hāc tabernā māla, pira

et alia pōma venduntur

Etimología:
Dēfīnītio: > esp. taberna
Taberna est locus ubi rēs veneunt (=venduntur).

gemma, gemmae, f., 1ª vidēmus trēs pulchrās gemmās

Dēfīnītio: Etimología:
Gemma est lapillus (parvus lapis sīve minuscula petra) > esp. gema.
pretiosus, praecipue qui anulo includitur.
 margarīta, -ae, f., 1ª

hæc est līnea margāritārum

Dēfīnītio:
est lapillus sīve calculus candidus, in conchīs marīnīs
nascens.
Est etiam appellātio blandientis. Margarīta est nōmen
catellae, vel dīcitur dē catellā, tamquam dē rē valde
cārā.
Sunt etiam quī scrībant margarītum, neutrō genere.
Prōverbia:
Sī tantī vitrum, quantī margarītum? Si tanto studio curas ut vivat corpus, quam
est danda opera quo vivat animus?... Si tantis sudoribus parantur opes periturae
vel usu vel furto, quur non magis incumbimus ut cælestes opes accumulemus?
Etimología:
> esp. margarita

Quī tabernam habet tabernārius est.

Albīnus tabernam habet in quā ornāmenta vendit.
Ergo tabernārius est Albīnus!

tabernārius, -ī, m., 2ª

Dēfīnītio: Etimología:
Tabernārius est quī tabernam habet, in quā mercēs > esp. tabernero
vendit.

ornāmentum, -ī, n., 2ª

Æmilia multa ornāmenta habet

Etimología:
Dēfīnītio: > esp. ornamento

Ornāmentum est id quod ornat. Gemma, margarīta,

ānulus cum gemmā, līnea margaritārum sunt
ornamenta.
 ānulus, -ī, m., 2ª

ānulus gemmātus

Dēfīnītio:
Prōverbia:
Ānulus est parvus circulus quī digitum ornat.
Ānulum habeo. Dīcitur etiam dē remediō malōrum.
Ānulus aureus in nāribus suis : Dīcitur dē rē pretiōsā quæ in locō ineptō est.
Iunctūrae verbōrum:
Per medium ānulum trahitur is quī tam fessus est ut exhausto corpore sit.
ānulum induere, e.g. induere ānulum pollicī.
ānulō ūtī.
ānulum dēpōnere est dētrahere digitō.
pōnere ānulōs aureōs, sūmere ferreōs.
dētrahere sibi ānulum.
aptāre digitō est appōnere ad digitum, vel digitō
inserere. Etimología:
in digito habere.. > esp. ánulo /anillo

līnea, -ae, f., 1ª

_____________
līnea margarītārum
Dēfīnītio:

Līnea est longitūdo quā duo puncta sēparāta Prōverbia:

coniunguntur.
Geometrae līneam accipiunt longitudinem sine latitudine
et altitudine.
Līnea est fīlum, fūniculus … ex līnō.
Iunctūrae verbōrum:
Mittere līneam est iacere hamum quī in extrēmā līneā
appōnitur ad piscandum, h. e. struere insidiās : Mittam
līneam, h. e. dolō captābo.
Ad līneam est rectā līneā.
Etiam līneæ sunt līneāmenta faciēī.
Transilīre līneās est ulterius prōgredī, quam licet aut
decet.
Extrēmā līneā amāre est ē longinquō amīcam dīligere,
nōn adīre, aut tangere.
Albā līneā signāre est aliquid facere negligenter et nūllō discrīmine. Ductum est
autem proverbium ā līneā, seu funiculō fabrōrum, quæ sī nūllō inficiātur colōre,
nūllam relinquit notam, quam sequantur…
Ā līneā incipere : Est enim ordine prōcēdere ab initiīs rēbusque simpliciōribus
incipiendō.
Nulla diēs sine līneā, dē iīs, quæ nullam diem præterīre sinunt, quin agant
aliquid..
Extrēma līnea : fīnis.
Līneam dūcere : certam dare operam artī vel studiō…
Movēbo tālum ā sacrā līneā : Ultrā fīnem prōcēdere temptābo…
Nē movēto līneam : Significat autem nōn esse mūtandās lēgēs neque prætereundōs
fīnēs rērum præscrīptōs.
Etimología:
> esp. línea
 digitus, -ī, m., 2ª

Dēfīnītio:

Digitus est membrum manūs. In utrāque enim manū
quinque sunt digitī.
Digitōrum prīmus pollex dīcitur, quod eō maxime pollet
manus; secundus index, quod eō ūtimur ad aliquid
ostendendum, quī et salūtāris; tertius medius, quī et
summus et infāmis et impudīcus; quartus minimō
proximus et deinde ānulāris ā ferendō ānulō nōmen
habuit (quī et medicīnālis…); quintus minimus dicitur,
quī etiam auriculāris, teste Īsidōrō.
Iunctūræ verbōrum:
Digitum etiam tollere dīcuntur, quī sē victōs fatentur.
Digitō monstrāre aliquid est significāre, notāre,
dēsignāre.
Digitō monstrārī dīcitur, quī aliquā rē insignis est.
Digitīs etiam computāre.
Concrepāre digitīs vel digitōs est pollice et mediō inter
sē collīsīs crepitum ēdere.
Digitum porrigere, exserere, prōferre, etc. dīcitur dē rē,
aut actiōne minimā.
Digitum intendere ad aliquid est prōferre ac porrigere
ad aliquid ostendendum.
Loquī digitīs nūtūque, hoc est gestū.
Micāre digitīs est sortīrī.
In manū quinque digitī sunt. Lӯdia tabernam Albīnī digitō monstrat. (VIII, 42-43)
Prōverbia:
Ad digitulī crepitum significāre est superbum in modum imperāre vel iubēre…
Digitō cælum attingere est summē beātum ac velut diīs proximum sē putāre.
Cælum digitō attingunt iī quī longē suprā mortālium conditiōnem ac diīs proximī
esse videntur.
Duōbus digitīs primōribus. Dīcitur cum nōn avidē rem aliquam sūmimus.
Extrēmīs digitīs attingere est leviter attingere aliquid, primīs gustāre labiīs, ut
aiunt.
Medium ostendere digitum, ad maximum contemptum significandum.
Digitīs metīrī. Digitīs metītur is quī præposterā diligentiā aliquid agit.
Monstrārī digitō. Is digitō monstrātur quī insignis habētur.
Tanquam digitōs tenēre aliquid est id clārē atque omnīnō meminisse.
Etimología:
> esp. dedo / dígito

collum, -ī, n., 2ª

Dēfīnītio:
Prōverbia:
est enim pars corporis, inter caput et pectus, quæ caput
sustinet. Obtortō collō trahitur is quī vī cōgitur sīve compellitur.

Iunctūræ verbōrum:

Dare collum est sē victum fatērī, ut digitum tollere,

manūs dare, hastam abicere…
Actum est dē collō meō dīcunt iī quōs morte minantur Etimología:
vel quī in maximō vītæ discrīmine sunt. > esp. cuello / collar …
Invādere in collum alicuius. h. e. inicere brachia collō
atque amplectī.
 pretium, -ī, n., 2ª

Dēfīnītio:

Pretium est id quod æstimātiōnis emptiōnisque causā

constituitur.
Etenim, sī pretium alicuius reī æstimāmus, dē pondere –
sensū figūrātō- vel dē momentō eius tractāmus.
Etiam pretium est existimātio.
Mēdus: quantum est pretium huius ānulī gemmātī?
Iunctūræ verbōrum: Albīnus: pretium eius est centum sestertiī.
Medus: Quid? Id magnum pretium est! (VIII,62)
In pretiō esse significat pretiōsum esse, id est, magnī
momentī vel ponderis esse.
Magnī, parvī pretiī esse.
Pretium habēre est certī ponderis vel momentī esse.
Pretium facere est venditōris mercī suæ pretium
statuentis, et indicantis, quantī vendere velit.
Operæ pretium facere est æstimāre quantī sit opera.
Operæ pretium est, digna rēs est, cuī opera impendātur,
ūtilis est rēs in quā ēlabōrāmus prō vīribus, in quam enim
dīligenter atque ēnixē incumbimus. Etimología:
> esp. precio

sestertius, -ī, m., 2ª

Dēfīnītio:

Nummus sestertius nōminātus est quarta pars denāriī.

deinde vērō et nummus æreus, sub Augustō ac deinceps,
quattuor assibus respondens...
Albīnus: "Pretium huius ānulī est centum sēstertiī.” (VIII, 61)
Iunctūræ verbōrum:

Nummō sestertiō est parvā pecūniā, minimō pretiō. Etimología:

Digitō monstrāre aliquid est significāre, notāre, > esp. sestercio
dēsignāre.
 pecūniōsus, -a, -um, adi.

Prōverbium:
Dēfīnītio: Pecūniōsus damnārī nōn potest.
Pecūniōsus est is quī magnam pecūniam habet, dīvēs,
locūplēs. Etimología:
> esp. … / pecunia, pecuniario…

gemmātus, -a, -um, adi.

ānulus gemmātus gemmam habet.

monīle gemmātum ānulus gemmātus pulchrā gemmā ornātur.

Dēfīnītio:
Etimología:
Gemmātum est id quod habet gemmam. > esp. … / gema
 medius, -a, -um, adi.

Dēfīnītio:

Digitus medius est in mediō positus inter duōs ad

dextram duōsque ad sinistram.
Cēterum, medius-a-um est adiectīvum quod significat id
quod idem spatium distat ab extrēmīs.

Iunctūræ verbōrum:

Medium unguem ostendere vel medium digitum

porrigere is dicebatur, qui, ceteris contractis digitis, Digitus medius est digitus quī in mediō est
medium tantummodo, infamem et impudicum extendebat
contumeliae causa in aliquem.
Medius diēs est meridiēs.
Ætātis mediæ vir: nec senex, nec iuvenis.
In mediō pōnere, prōpōnere, in medium prōferre et Prōverbia:
sīmilia significant sub omnium oculīs esse, nota esse
omnibus, ante omnium oculōs pōnere, vulgare. Per medium ānulum trahitur is quī tam fessus est ut exhausto corpore sit.
In mediō esse rēs dīcitur, quæ sub omnium oculīs est. Vix pilus in mediō est, dīcitur dē rēbus simillimīs, sīquidem nullum fere discrīmen
Vocāre in medium, in dubium, in disceptātiōnem, in est interest inter alteram et alteram rem.
iudicium. Principium, medium, fīnis, dīcitur de tōtō, dēve rērum omnium ūniversitāte...
In mediō relinquere, aliquid relinquere, ita ut līberum Summum cape et medium habēbis, Summum animo destinandum, ut saltem
sit sentīre, quid quisque velit. modicīs potiāmur.
Verba ē mediō sunt ūsitāta omnibus, ex commūnī ūsū
sumpta.
Venīre, et prōcēdere in medium, compārēre, coram
venīre.
Recēdere, aut excēdere dē mediō, abīre, sē subdūcere,
facessere.
Ē mediō excēdere, aut abīre, est etiam morī. Etimología:
Pellere dē vel ē mediō, extra consortium nostrum > esp. medio
abigere.
Tollere dē mediō est auferre.

quartus, -a, -um, adi.

Dēfīnītio:

Quartus est quī numerum quattuor repræsentat in seriē

ordināta. is enim est quī post tertium sequitur.

Iunctūræ verbōrum:
Prōverbia:
Quartum, -ī, n. 2. absolute, substantivorum more, est
quarta pars. Neque tertiī neque quartī dīcebātur olim in hominēs supra modum ignāvōs…
Quartō, adverb. … quartō locō, vel ordine
Quartō locum adsignificat et trēs ante factōs, quartum
tempus adsignificat et ter ante factum.
Etimología:
> esp. cuarto

vīgintī, adi. num. card.

10
20 (=XX) + 10
_______________

Dēfīnītio:
20
vīgintī
Vīgintī est decem et decem seu bis decem.

Etimología:
> esp. veinte
 octōginta, adi. num. card.
80
80 (=LXXX) octogintā

Dēfīnītio:
Etimología:
Octōginta est octiēs (i.e. per octo multiplīcātus) decem. > esp. ochenta

nōnāgintā, adi. num. card.

90
nōnāgintā
90 (=XC)
Dēfīnītio:
Etimología:
Nōnāgintā est noviēs (i.e. per novem multiplīcātus) > esp. noventa
decem.

vendo, (vendere), 3, tr.

↔ emo, (emere), 3, tr.

Dēfīnītio:

Vendere est rem alterī dare, pecūniā ab eō acceptā.

Albīnus est tabernārius quī ornāmenta vendit.
Quī pecūniam habent, pecūniam Albīnō dant et ornāmenta emunt.

Prōverbia:

Argentum accēpī, imperium vendidī est quī accipit beneficium perdidit

lībertātem…
Dī bona labōribus vendunt. Sī volumus pervenīre ad optimam mētam, operam
dare debēmus et dīligenter laborāre.
Vendere fūmum sīve fūmōs vendere est, pretiō acceptō, fictīs mūneribus et
laudibus quæritāre benevolentiam et gratiam eius quī potestātem habet.

Etimología:
> esp. vender

consisto, (consistere), 3, intr.

Hoc est ambulāre, sed
(↔ ambulō, ambulāre; currō, currere)

Dēfīnītio:
quī consistit: , nōn iam ambulat!
Consistit is quī nōn amplius ambulat vel currit, sed
permanet in locō eōdem. Consistere est subsistendō
immorārī… Dē rēbus est fīnem habēre, dēsinere.
Etiam potest significāre idem fere ac constāre.
Etimología:
> esp. consistir
 Quīntus Mārcum aspicit

aspicio, (aspicere), tr., 3

( = videō, vidēre)

Dēfīnītio:
Prōverbia:
Aspicere est vidēre aspectum alicuius hominis vel reī.
Aquila thripas aspiciens est superbum in modum despicere eōs quī infirmiōrēs vel
Aspicere est etiam oculīs aliquid intuērī.
humiliōres sunt.
Indignus quī mē vel aspiciās. Dīcī potest in eum quem ut ignāvum despicimus.

Etimología:
> esp. … / aspecto

Iūlia ab Æmiliā discēdit = ab Æmiliā abit.

abeō, (abīre), intr. anom.

(= discēdō, discēdere)

Dēfīnītio:

Abīre est ab locō īre, discēdere.

Metaphorice de quacumque re, quae aliquo procurrit.
Abeunt in nūbila montēs. Transīre, mūtārī, convertī.
“Tōtum stagnum abiit in salem”
Dēcēdere præsertim ā vītā, ac propterea morī.
Abīre est præterīre, effluere, ēvānescere, dēsinere. Abiit
illud tempus.

Iunctūræ verbōrum:

Abīre in crēditum alicuī est mutuum dare aliquid alicuī.

accipio, (accipere), tr., 3

(↔ do, dare) Prōverbia:

Dēfīnītio: Da simul et accipe est crēdere alicuī sed cautē et sī eōdem tempore is gratiam
referrt.
Accipere est sūmere vel capere id quod datur nōbīs.
Generatim est audīre et intelligere: peculiāriter autem
accipere rem aliquam. Etimología:
> esp. aceptar / acepción / acepto
Iunctūræ verbōrum:

Accipimus oblāta, excipimus vagantia, recipimus

fugientia.
 Multæ fēminae ornāmentīs dēlectantur quia iīs ornantur.

orno, (ornāre)
(=adornō, adornāre)

Dēfīnītio:

Ornāre est corpus vel rem aliquam ornāmentīs Æmilia multa ornāmenta habet, quibus ornātur.
formōsiōrem (i.e., magis formōsam) facere. Ornāmenta Æmiliam ornant = ea Aemiliam adornant.

Prōverbia:

Spartam nactus es, hanc ornā, id est, officium sīve munus quod tibi attribūtum est,
diligenter præbē!

Etimología:
> esp. ornar / adornar

clāmō, (clamāre), 1ª, tr.

Dēfīnītio:

Clamāre est magnā sīve ēlātā vōce dīcere; vōciferārī.

manūs. In utrāque enim manū quinque sunt digitī. puer clāmat

Etimología:
> esp. llamar / clamar

ostendo, (ostendere), 3ª, tr.

(= monstrō / monstrāre)
(↔ occultō / occultāre)

Dēfīnītio:
Albīnus in tabernā suā līneās margarītārum et alia ornāmenta ostendit.
Ostendere aliquid alicuī (vel aliquibus) est id ante oculōs
alīus (vel aliōrum) pōnere vel monstrāre. Prōverbia:

Mūrem ostendere prō leōne est magna prōmittere et minima offerre.

Medium ostendere digitum est gestus contemptūs.
Volam pedis ostendere est fugere, terga vertere, salūtem fugā petere.

Etimología:
> esp. … / ostentar
 consto, (constāre), 1ª, intr.

Dēfīnītio:

Constāre est idem quod consistere, perstāre, permanēre.

In utrāque enim manū quinque sunt digitī.
Constat etiam significāre potest, manifestum vel ēvidens Ānulus gemmātus centum sestertiīs constat
est.
Cum Ablātīvō et præpōs. ex, in, dē coniungātur,
=
constāre significat ex plūribus rēbus existere, Pretium ānulī gemmātī est centum sestertiī.
compositum esse.
Sī pretium indicāre volumus, possumus dīcere: hoc n. Prōverbia:
[quōlibet numerō cardinālī] nummīs constat.
Ad digitulī crepitum significāre est superbum in modum imperāre vel iubēre…
Iunctūræ verbōrum: Digitō cælum attingere est summē beātum ac velut diīs proximum sē putāre.
Cælum digitō attingunt iī quī longē suprā mortālium conditiōnem ac diīs proximī
Constāre mente est apud sē esse, compos suī esse. esse videntur.
Constat inter omnēs, h. e. est firma opīnio omnium,
omnēs consentiunt, omnibus nōtum atque explōrātum
est. Etimología:
> esp. costar / constar

conveniō, (convenīre), 4ª, intr.

Dēfīnītio:

Convenīre est in eundem locum cum aliīs venīre.

Convenīre cum aliquō in locum.
Convenīre etiam est aptārī, congruege, rem alteram alterī
rectē connectere .

Iunctūræ verbōrum:

Convenīre in aliquem locum.

C. ad aliquem / ad aliquid. Lӯdia: - aspice, Mēde, ānulus ad digitum medium nōn convenit,
C. Rōmam / eō / hūc, etc. sed ad digitum quartum!
C. in colloquium.
C. in consilium.
Convenit aliquid ad aliquid / ad aliquem vel alicuī [cum
datīvō] sī illud rectē huic aptātur. Etimología:
Convenit rēs, dē quā consentītur. > esp. convenir
Impersōnāliter convenit significat omnēs consentīre,
omnēs concordēs esse; eīque oppōnitur discrepat.
 alius,-a,-ud, adi.
fig. A fig. B fig. C fig. D
Figūræ A, B et C eædem figūræ sunt.
Figūra D nōn est eadem atque cēteræ sed alia figūra.
Dēfīnītio:
Oppōnitur vocābulō quod est idem, et est dīversus,
dissimilis.
Iunctūræ verbōrum:
Alium facere est immūtāre.
Aliās rēs vel aliud agere. animum attendere ad aliam
rem potius quam ad eam dē quā agendum est.
ille, illa, illud, adi.
Dēfīnītio:
Est prōnōmen dēmonstrātīvum tertiam persōnam
dēsignans, tam ā loquente, quam ab audiente remōtam.
tantus...quantus, (adi.)
Dēfīnītio:
Tam magnus est quam...
Romæ multæ tabernæ sunt.
Aliī tabernāriī ornāmenta vendunt, aliī māla et pira, aliī pānem, aliī vīnum, aliī
vendunt flōrēs, ut rosās et līlia…
Prōverbia:
Alia æstāte, alia hieme, id est, quicquid intempestīvum est nōn iuvat. etenim, id
quod nōn suō, sed aliō agimus tempore, importūnum est. Simile prōverbium est
illud aliam ætātem alia decent.
Alia dantur, alia negantur significat nēminem omnibus donis nātūrā præditum
esse posse.
Aliī sementem faciunt, aliī metent, id est, aliī strenuam dant operam atque
labōrant, aliī vērō, fructum capient ex priōrum labōribus.
Aliud cūrā. Dīcitur cum negābis esse causam, cūr aliquis aut dubitet aut sollicitus
sit.
Etimología:
> esp. alienar / ajeno
Hic ānulus: ānulus quī est prope mē.
Ille ānulus: ānulus quī est procul ā mē.
Etimología:
> esp. él
Lydia: ānulus ad digitum quartum convenit quia digitus quartus non est
tantus quantus digitus medius.
Etimología:
> esp. tanto / cuanto
 satis
(adv.) Quot sestertiōs habet Mēdus in sacculō suō?
Nōnāgintā sestertiōs habet.
Quot sestertiīs constat ānulus gemmātus?
Dēfīnītio:
Ānulus gemmātus constat centum sestertiīs.
Satis idem est ac sufficiens, æquus, pār. Pretium ānulī gemmātī est centum sestertiī.
Itaque, pecūnia quam Mēdus in sacculō habet
Iunctūræ verbōrum: nōn satis est!

Satis superque: plus quam satis.

Satis habeo: contentus sum, sufficit mihi. Etimología:
Satius est significat opus est, aut prodest, aut necesse est. > esp. satis / satisfacer
Etiam significat melius est.

Quot sestertiōs habet Mēdus in sacculō suō?

Nōnāgintā sestertiōs habet.
Quot sestertiīs constat ānulus gemmātus?
nimis Ānulus gemmātus constat centum sestertiīs.
(adv.) Pretium ānulī gemmātī est centum sestertiī.
Itaque, pecūnia quam Mēdus in sacculō habet
Dēfīnītio: nōn satis est quia pretium ānulī nimis magnum est!
Nimis est idem ac plūs satis, ultrā modum, plūs æquō.
Prōverbia:

Nē quid nimis est nōlī ultrā modum agere, age et vīve modicē, id est, moderātē.

Etimología:
> esp. nimio / nimiedad

aut
(coni.)

Dēfīnītio:

Aut est coniunctio coordināta disiunctīva quæ plērumque

alteram partem exclūdit.
Exemplum:
Nunc ipsum, hōc ipsō temporis momentō, hāc in regiōne
aut diēs est aut nox. Quī ante tabernam consistunt, aut emunt, aut nōn emunt et discēdunt!

Etimología:
> esp. o