Διεθνής εξέγερση διανοουμένων κατά της τηλεόρασης

Την ώρα όπου ανατέλλει η λεγόμενη «εποχή της πληροφορίας» και η υφήλιος
μετατρέπεται σε «παγκόσμιο χωριό», η διανόηση της Δύσης στρέφει τα πυρά της
κατά της μικρής οθόνης και της «δικτατορίας της εικόνας» την οποία αυτή
επιβάλλει. Μπορεί κανείς να διανοηθεί έναν κόσμο χωρίς τηλεόραση; Ορισμένοι
άνθρωποι του πνεύματος στην εποχή μας φαίνεται ότι μπορούν, αν και ελάχιστοι
ελπίζουν σε μια τέτοια εξέλιξη.

Από θεωρητικής άποψης, πάντως, αξίζει να επισημανθούν το βιβλίο των Καρλ

Πόπερ και Τζον Κόντρι «Τηλεόραση: κίνδυνος για τη δημοκρατία» και τα ερωτήματα
που θέτει. Ο Πόπερ επισημαίνει ότι «το επίπεδό της έπεσε, επειδή τα τηλεοπτικά
κανάλια, για να διατηρήσουν το κοινό τους, ήταν υποχρεωμένα να παράγουν
ολοένα και περισσότερο εντυπωσιακές εκπομπές. Αυτό όμως που είναι εντυπωσιακό
σπάνια είναι και καλό». Ο φιλόσοφος θεωρεί ότι το μέσο παραχαράσσει την
πραγματικότητα και προάγει τη βία και αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία.
Άλλωστε, «τίποτα στη δημοκρατία δεν δικαιολογεί τη γνώμη ενός διευθυντή
καναλιού ότι παρουσιάζει ολοένα και περισσότερο μέτριες εκπομπές «επειδή είναι
αυτό που περιμένουν οι άνθρωποι».

Τις παρατηρήσεις του αυστριακού φιλοσόφου απηχεί σε μεγάλο βαθμό και το

πρόσφατο βιβλίο του κοινωνιολόγου Πιερ Μπουρντιέ «Για την τηλεόραση». Ο
Μπουρντιέ επισημαίνει πολλά από τα κακά της μικρής οθόνης: «εκχυδαϊσμός των
γεγονότων, ομοιογενοποίηση της κουλτούρας, ισοπέδωση της γνώσης, ένα είδος
πολιτισμικού fast-food». Ο κοινωνιολόγος υποδεικνύει ακόμη τη δικτατορία του
χαμηλότερου κοινού παρονομαστή: προκειμένου να είναι προσιτή στο ευρύ κοινό, η
τηλεόραση λειτουργεί με λογική απλοποιητική.

Οι παραπάνω παρατηρήσεις δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να υπενθυμίζουν τους

περιορισμούς που υφίσταται η τηλεόραση εξαιτίας του επιχειρηματικού μοντέλου
στο οποίο συμμορφώνεται. Προκειμένου να αντλήσει πόρους από τη διαφήμιση
είναι υποχρεωμένη να απευθυνθεί στο μαζικό κοινό και να υποστεί τη λεγόμενη
«τυραννία των τηλεμετρήσεων». Οι συνέπειες είναι εν πολλοίς γνωστές και δεν
αφορούν μόνο το ψυχαγωγικό πρόγραμμα, αλλά και την ενημέρωση. Στα δελτία
ειδήσεων της μικρής οθόνης χρεώνονται, άλλωστε, η τάση προς τον εντυπωσιασμό
και το σκανδαλώδες, ο προσανατολισμός προς τις «ελαφρές» ειδήσεις και η ανάγκη
ταχείας παρουσίασης των ειδήσεων υπό την απειλή του zapping.