ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2020

ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Μερικές σκέψεις για τη μοντέρνα οικογένεια και το μέλλον της οικογένειας
Ακούγεται και γράφεται συχνά σήμερα ότι σύντομα επέρχεται στην εποχή μας ο
θάνατος της οικογένειας. Για πολλούς λοιπόν οι σημερινές ιστορικές και κοινωνικές
συνθήκες δεν ευνοούν πλέον την ύπαρξη αυτού του θεσμού, και έτσι σιγά σιγά αυτός
οδηγείται σ’ ένα μοιραίο τέλος. Άλλες απόψεις ισχυρίζονται ότι μεν αυτό το είδος του
γάμου θα πεθάνει, αλλά θα βρεθούν άλλες μορφές οικογένειας πιο ταιριαστές με τις
σημερινές συνθήκες. Υπάρχουν άλλοι που λένε ότι απλώς η οικογένεια περνάει μια
μεταβατική φάση, θα αναμορφωθεί, θα προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες και θα
επιβιώσει ανανεωμένη, γιατί είναι μια βασική ανάγκη του ανθρώπου.
Υπάρχουν έντονες αλλαγές στον γάμο, τις ερωτικές σχέσεις και την ανατροφή των
παιδιών. Σε μέγιστο βαθμό οι αλλαγές αυτές οφείλονται στη φεμινιστική επανάσταση
– τη δεύτερη μεγάλη κοινωνική επανάσταση στην ιστορία του ανθρώπου. Η
απελευθέρωση της γυναίκας στον Δυτικό κόσμο επήλθε για οικονομικούς λόγους. Στον
Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι γυναίκες εργάστηκαν και συνέχισαν και μετά από αυτόν. Η
οικονομική ανεξαρτησία ήταν ο κύριος μοχλός που μετέτρεψε τη γυναίκα από
ουσιαστικά υποτελή του άνδρα σε ισότιμο σύντροφο. Οι γυναίκες επιζητούν τώρα
καριέρα, δεν θέλουν να κάνουν πολλά παιδιά, αρκετές φορές καθόλου. Η σχέση με τον
άνδρα άλλαξε ριζικά.
Ο γάμος, ως θεσμός, έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα. Λόγω της εργασίας και των δύο
συντρόφων έχουν σπάνιες ευκαιρίες και λίγο χρόνο να είναι μαζί και να
σφυρηλατήσουν σιγά σιγά μια πιο ολοκληρωμένη σχέση. Επειδή τα άτομα, και ιδίως
οι γυναίκες, ζητούν μια καλύτερη ποιότητα σχέσης, όταν δεν τη βρίσκουν καταφεύγουν
εύκολα στο διαζύγιο.
Όλοι οι κοινωνικοί παράγοντες αλληλοδιαπλέκονται. Θα ξεχωρίσω δύο τρεις από
αυτούς που τους θεωρώ πολύ σημαντικούς.
Είναι τεράστια, ως γνωστόν, η επίδραση της τηλεόρασης στη σημερινή κοινωνία σ’
όλους τους τομείς. Οι άνθρωποι ζουν μια «δεύτερη ζωή» μέσα από την τηλεόραση με
πολλά θετικά και αρνητικά στοιχεία που δεν θα αναλύσω εδώ. Ένα είναι βέβαιο: Για
ένα πολύ μεγάλο αριθμό παιδιών η τηλεόραση είναι συχνά μια δεύτερη οικογένεια, που
τα επηρεάζει σημαντικότατα στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους. Ζούμε σ’
έναν εικονικό κόσμο όπου είναι δύσκολο για τα παιδιά να ξεχωρίσουν τι είναι
πραγματικό. Η βία είναι, ίσως, το σημαντικότερο πρόβλημα και, κατά την άποψή μου,

1
όχι μόνο η βία των κινηματογραφικών ταινιών και των τηλεοπτικών σειρών, αλλά η
πραγματική βία των ειδήσεων, τις οποίες βλέπουν όλα τα παιδιά και οι έφηβοι.
Η κατάρρευση των ιδεολογικών συστημάτων δημιούργησε σε όλους, αλλά ιδιαίτερα
στη νεολαία, ένα ιδεολογικό κενό. Δεν υπάρχει ένα σύστημα ηθικών αξιών για να
ρυθμίσουν τη ζωή τους. Η κοινωνική ζωή, όπου το άτομο βιώνει τη ζωή του μαζί με
άλλους, έχει μειωθεί σημαντικά. Είναι η εποχή μιας εγωκεντρικής αντίληψης του
κόσμου, όπου ο καταναλωτισμός οδηγεί σε έναν υλικό «ψευδοευδαιμονισμό» χωρίς
ουσιαστική απόλαυση της ζωής. Η πολιτική απωθεί τους νέους, γιατί είναι ψεύτικη,
ξύλινη, αποπροσανατολιστική κι εξυπηρετεί κατά κανόνα τα συμφέροντα ορισμένων
ομάδων.
Ανέφερα τηλεγραφικά μερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη σημερινή οικογένεια
και τείνουν να δημιουργήσουν μια εικόνα πιθανής διάλυσής της. Είναι δύσκολο να
κάνει κανείς μελλοντολογικές προβλέψεις. Θα περιορισθώ σε μερικές καθαρά
προσωπικές απόψεις. Πιστεύω ότι οι βιολογικοί παράγοντες είναι εξαιρετικά ισχυροί
κι έτσι τα δύο φύλα πάντα θα πλησιάζουν το ένα το άλλο. Βέβαια δεν είναι απαραίτητο
να κάνουν οικογένεια. Οι ψυχολογικοί λόγοι είναι αυτοί που θα διατηρήσουν την
οικογένεια. Ο άνθρωπος μεγαλώνει και δημιουργεί έντονο δεσμό με τη μητέρα κι
αργότερα με όλη την οικογένεια και τείνει να το επαναβιώσει όταν μεγαλώνει. Η
ανατροφή των παιδιών φαίνεται να γίνεται καλύτερα σε μια οικογένεια, παρόλο που
υπήρξαν κι άλλες μορφές.
Γιωσαφάτ Μ., «Η οικογένεια σε κρίση», εκδόσεις Ακρίτα, 2009

ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Πόσο σοβαρή είναι η νέα μάχη των γενεών;
Η πανδημία μπορεί να κάνει χαοτικό το χάσμα που ήδη υπάρχει μεταξύ των
babyboomers και των αποκαλούμενων millennials.
Δεν θα είναι μια καθόλου απλή υπόθεση η πανδημία. Έχει ποικίλες προεκτάσεις και
ως φαίνεται θα επηρεάσει σε υπερθετικό βαθμό τις διαγενεακές σχέσεις. Κατά κύριο
δε λόγο, αυτό οφείλεται στο ότι φέρνει στο προσκήνιο με οξύτητα πλέον, μια
φιλοσοφική διάστασης της ζωής, που είναι η αντίθεση των νέων με τους ανθρώπους
που έχουν ανοίξει την πόρτα της τρίτης ηλικίας.
Δυστυχώς δε, κάποιοι δήθεν φιλόσοφοι και αδίστακτοι λαϊκιστές, την αντίθεση αυτή
προσπαθούν να την μετατρέψουν σε πολιτικό όπλο, για λόγους καιροσκοπισμού και
φτηνής προβολής. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις έτσι, οι νέοι, ως φορείς ενός κορωνοϊού
που μολύνει λίγο-πολύ με εκθετικό τρόπο, δείχνουν να αδιαφορούν για τους
ηλικιωμένους, που είναι και οι περισσότερο ευάλωτοι στον κορωνοϊό, με κίνδυνο
θανάτου πάνω από 75%.
Δεν χωρά καμιά αμφιβολία έτσι ότι η Covid-19 πυροδοτεί και νέες συνθήκες, στις
αναπτυγμένες κυρίως κοινωνίες, όπου μια σιωπηρή αντιπαράθεση γενεών ενδέχεται να
έχει δραματικές κοινωνικές συνέπειες.
Ιδιαίτερα δε σε μια κρίσιμη περίοδο, όπου η επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής
συμβαδίζει με τη δημογραφική κάμψη που παρατηρείται στις περισσότερες

2
αναπτυγμένες χώρες. Και την εξέλιξη αυτή, η οποία έχει απίστευτο οικονομικό βάρος,
πολλές κυβερνήσεις αρνούνται να την δουν κατάματα, γιατί η αντιμετώπισή της δεν
είναι απαλλαγμένη από το περίφημο πολιτικό κόστος και τις ευρύτερες επιπτώσεις του.
Από την άλλη πλευρά όμως, η πανδημία και οι προβολές της στην οικονομία θα φέρουν
ορμητικά στο προσκήνιο το κόστος της μακροβιότητας σε σχέση με την οικονομική
κατάσταση των σημερινών νέων και τις επαγγελματικές τους προοπτικές. Όταν ακούει
κανείς Γάλλους, Σουηδούς, Βέλγους και Γερμανούς millennials να λένε ότι «όσο
περισσότεροι γέροι πεθάνουν από τον κορωνοϊό, τόσο το καλύτερο για τα συστήματα
υγείας και την κοινωνική προστασία των νέων», καταλαβαίνει ότι ήδη υπάρχει ένα
σοβαρό πρόβλημα, που αποτελεί ωρολογιακή βόμβα για την επιθυμητή κοινωνική
συνοχή.
Δεν αποκλείεται δε μέσα σε ένα πνιγηρό οικονομικό περιβάλλον, στο οποίο οι νέοι θα
αισθάνονται μεγάλη αβεβαιότητα, η πανδημία να αποτελέσει το εφαλτήριο για νέου
τύπου κοινωνικές αντιπαραθέσεις, στις οποίες ήδη συγκεκριμένοι κύκλοι επενδύουν
ιδεολογικά και καλλιεργούν πολιτικά.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι σημερινοί 18άρηδες και 20άρηδες είναι μια γενιά που
ήρθε ενώ έμπαινε ο 21ος αιώνας και πριν καλά-καλά καταλάβει πού βρίσκεται βίωσε
τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και σήμερα βιώνει την πανδημία του Covid-19.
Όπως προκύπτει από σοβαρές διεθνείς έρευνες, η γενιά αυτή καταναλώνει λιγότερο,
αισθάνεται μεγάλη εργασιακή ανασφάλεια, φοβάται ότι ποτέ δεν θα αποκτήσει δικό
της σπίτι και σε τελευταία ανάλυση πιστεύει ότι πληρώνει το τίμημα μιας κρίσης που
δεν προκλήθηκε από την ίδια.
Στις αιτιάσεις αυτές, οι γενιές του 1960 και του 1980 απαντούν ότι οι millennials
αλλάζουν προς τα κάτω τα καταναλωτικά πρότυπα και η αλλαγή αυτή είναι μια από τις
αιτίες της οικονομικής αβεβαιότητας. Όντως, η άποψη αυτή δεν στερείται
βασιμότητας, πλην δεν αποτελεί επαρκή δικαιολογία για τους λόγους που οι σημερινοί
νέοι δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρώτη κατοικία.
Ο πιο σοβαρός λόγος για το φαινόμενο αυτό είναι οι παρανοϊκές τιμές των ακινήτων
που ισχύουν σε αρκετές αναπτυγμένες χώρες και οι οποίες κάνουν απαγορευτική την
πρόσβαση των νέων στις κτηματαγορές. Από μόνο του το γεγονός αυτό, κατά
κοινωνιολόγους, δημιουργεί μια διαφορετική αντίληψη των σημερινών νέων για την
ευτυχία σε σύγκριση με τους γονείς τους για παράδειγμα. Συνεπώς οι νέες γενιές δεν
βλέπουν την οικονομική πραγματικότητα με τα κριτήρια που είχαν οι πατεράδες, οι
παππούδες και οι λοιποί baby-boomers.
Στο πλαίσιο αυτό, καλόν είναι να θέσουμε το βασικό ερώτημα: τι είναι η ευτυχία. Σε
διεθνές επίπεδο, απαντώντας στην ερώτηση αυτή οι ερωτώμενοι βάζουν πρώτη την
οικονομική κατάσταση και ακολουθούν η οικογένεια και η υγεία. Το 1960 το 65% των
Δυτικοευρωπαίων και των Αμερικανών που ρωτήθηκαν αναφέρουν την οικονομική
κατάσταση ως πρώτη προτεραιότητα. Εξήντα χρόνια αργότερα, το νούμερο αυτό
ελάχιστα έχει αλλάξει ως προς την οικογένεια και τη στέγη, πλην όμως φέρνει στο
προσκήνιο νέους παράγοντες με υψηλό ψυχολογικό περιεχόμενο.
Στο επίπεδο αυτό όμως, έρχεται στο προσκήνιο ένα νέο σημαντικό ερώτημα. Στον ήδη
πολυκύμαντο και περιπετειώδη 21ο αιώνα, ποια μπορεί να είναι η επιδίωξη της
ευτυχίας; Όσοι σκεπτόμενοι προσέλθετε.

3
Του Αθ. Παπανδρόπουλου, 7/9/2020, www.naftemporiki.gr

KEIMENO 3

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Μπέρτολτ Μπρέχτ ήταν Γερμανός λογοτέχνης του 20ου αιώνα
(1898-1956) Τα έργα του χαρακτηρίζονται αρχικά από πνεύμα αντιπολεμικό, ενώ στη συνέχεια
παρατηρείται μια αποφασιστική στροφή στη σκέψη και τη ζωή του, αναδεικνύοντας την
ανθρώπινη υπόσταση. Στο ποίημα που ακολουθεί ένας συμβιβασμένος αστός, ετοιμοθάνατος
ποιητής, έχοντας συνειδητοποιήσει τα λάθη της ζωής του, απολογείται στη νεολαία και την
παρακαλεί να μην επαναλάβει το δικό του κακό παράδειγμα.

Μήνυμα του ετοιμοθάνατου ποιητή στη νεολαία

Εσείς οι νέοι άνθρωποι των εποχών πού έρχονται

Καί της καινούργιας χαραυγής πάνω στις πολιτείες
Πού δε χτίστηκαν ακόμα, καί σεις
Πού δε γεννηθήκατε, ακούστε τώρα
Τη φωνή τη δική μου, πού πέθανα
Όχι δοξασμένα.
[…]
Δέν ξέρω νά πω σέ σας, γενιές των εποχών πού έρχονται,
Μήτε μιά υπόδειξη δε θα μπορούσα νά σάς κάνω
Μέ δάχτυλο τρεμάμενο,
Γιατί πώς το δρόμο νά δείξει
Αυτός πού δεν τον διάβηκε!
Γι’ αυτό σε μένα που τη ζωή μου
Έτσι σπατάλησα άλλο δε μένει
Παρά νά σας ζητήσω
Νά μή δώσετε προσοχή σε λέξεις
Πού βγαίνουν από το δικό μας
Σάπιο στόμα, μήτε καί συμβουλή
Καμιά νά μη δεχτείτε
‘Απ’ αυτούς πού στάθηκαν τόσο ανίκανοι,
‘Αλλά μόνοι σας ν’ αποφασίσετε
Ποιό τό καλό για σάς καί τί σάς βοηθάει
Τόν τόπο νά χτίσετε πού εμείς αφήσαμε
Νά ρημάξει σαν την πανούκλα,
Καί για νά κάνετε τίς πολιτείες
Κατοικήσιμες.

Μπέρτολτ Μπρέχτ

4
Θέμα Α

Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην κρίση του
θεσμού της σύγχρονης οικογένειας σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1. (60-
80 λέξεις)
(Μονάδες 15)
Θέμα Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε , με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω

προτάσεις , γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε
πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές
στα κείμενα:
Κείμενο 1
α. Η οικονομική χειραφέτηση της σύγχρονης γυναίκας διαφοροποίησε ριζικά τη
σχέση των δύο φύλων.
β. Κατά την κρίση του συγγραφέως ο κυριότερος παράγοντας σχετικά με την
αρνητική επίδραση της τηλεόρασης στους νέους είναι η διάχυτη βία στα
θεάματά της.
Κείμενο 2
γ. Ο συνδυασμός της αύξησης του ορίου ζωής με την υπογεννητικότητα στις
προηγμένες κοινωνίες αναμένεται να επηρεάσει με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο
την κοινωνική ζωή.
δ. Οι millennials σε όλη την Ευρώπη υποστηρίζουν ότι η απώλεια ηλικιωμένων
λόγω της πανδημίας του Covid-19 θα ήταν ωφέλιμη για τα συστήματα υγείας.
ε. Οι σημερινοί νέοι έχουν την ίδια αντίληψη για την ευτυχία με τους γονείς τους.
(Μονάδες 15)

Β2. α. Ο συγγραφέας στην πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 1 «Είναι τεράστια ,…και
οι έφηβοι.» εμφανίζεται πολύ βέβαιος για τις απόψεις του. Να εντοπίσετε δύο
γλωσσικές επιλογές με τις οποίες εκφράζει αυτή τη βεβαιότητα δίνοντας ένα
παράδειγμα για καθεμιά. (μονάδες 08)
β. Τι πετυχαίνει ο αρθρογράφος με τη χρήση του ερωτήματος στο τέλος του
Κειμένου 2 ως προς την αντίδραση του αναγνώστη; (μονάδες 07)

(Μονάδες 15)

Β3. Ποια είναι η πρόθεση του αρθρογράφου στην προτελευταία παράγραφο του
Κειμένου 2 «Στο πλαίσιο αυτό… περιεχόμενο.»; Με ποια μέσα υπηρετείται αυτή η
πρόθεση;

(Μονάδες 10)

5
Θέμα Γ

Γ1. Να αναδείξετε το θέμα του αποσπάσματος από το ποίημα του Μπρέχτ

αξιοποιώντας τέσσερις κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)

(Μονάδες 15)

Θέμα Δ

Δ1. Οι σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, όπως προκύπτει από τα

κείμενα αναφοράς, έχουν επιφέρει αλλαγές στην οικογενειακή και κοινωνική ζωή. Πώς
βιώνεις σε καθημερινό επίπεδο τις αλλαγές αυτές σε σχέση με τους γονείς σου και
γενικά με τους μεγαλύτερους; Πρόκειται να αναρτήσεις το κείμενο στο προσωπικό σου
ιστολόγιο. (350-400 λέξεις)

(Μονάδες 30)

ΝΑ ΕΧΕΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ