Career Book PDF

ke‚efjDej¤Ÿee
efJeefJeOe Jeeöe...
mebkeâueve - mebheeove
%eevesÕej jeTle
hegCes
efYecejeJe ieueeb[s He‚eQ[Ms eve

Je[ieeJe Mesjer, hegCes.
keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše
Careerchya Vividha Vata
© ØekeâeMekeâeOeerve
ØekeâeMekeâ
efYecejeJe ieueeb[s HeâeQ[sMeve
cegõkeâ
he©ejsKee Deeš&med, hegCes.
De#ej pegUJeCeer
ieeieea Je[&Jeu[&, hegCes.
cegKehe=‰ : %eevesÕej jeTle
Keepeieer efJelejCeemee"er Heâòeâ

{
$e+CeefveoxMe
keâesCelÙeener veJeerve iees°erÛee pevce SKeeÅee mebkeâuhevesletveÛe nesle Demelees. lÙee mebkeâuhevesÛÙee heesšerÛe
keâenerlejer YeJÙeefoJÙe nesle Demeleb. DeMeeÛe Skeâe mebkeâuhevesÛeb ®heeblej ‘keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše’ Ùee keâefjDej
ceeie&oMe&vehej hegmlekeâele Peeues.
Deecner ‘efYecejeJe ieueeb[s HeâeQ[sMeve’ Ùee meeceeefpekeâ mebmLesceeHe&âle efJeefJeOe Ghe›eâce jeyeJele Demelees.
DeMeeÛe Ghe›eâceebhewkeâer, GÅeeÛee Yeejle Ie[JeCeeNÙee efJeÅeeLeea yeebOeJeebvee ÙeesiÙe ceeie&oMe&ve keâjCÙeemee"er,
keâefjDejefJe<eÙekeâ hegmlekeâ efveefce&leerÛeer mebkeâuhevee ØelÙe#eele GlejJeCÙeemee"er DeLeJe& keâcÙetefvekesâMeveÛÙee menkeâeNÙeebveer
ceole kesâueer.
DeepeÛee le®Ce Jeie& ne GÅeeÛÙee YeejleeÛee DeeOeej mlebYe Demetve lÙeeuee meJee&Lee&ves mJeÙebhetCe& Je cepeyetle
yeveefJeCÙeemee"er ‘efYecejeJe ieueeb[s HeâeQ[sMeve’ÛÙee ceeOÙeceeletve Deveskeâ mleglÙe Ghe›eâceeÛeer DeeKeCeer kesâueer peeles.
meoj keâefjDej efJe<eÙekeâ ‘keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše’ Ùee hegefmlekesâÛeer efveefce&leer nesle Demeleevee HeâeQ[sMeveÛÙee
Deveskeâ meomÙeebÛeer yengcetuÙe DeMeer ceole Peeueer. SKeeos keâeÙe& ns kesâJeU SkeâšŸeeÛÙee peerJeeJej nesT Mekeâle
veener. lej lÙeemee"er meJeeËÛes menkeâeÙe&, ceeie&oMe&ve lÙeeÛeØeceeCes meJe& ØekeâejÛeer ceole keâjCeeNÙee HeâeQ[sMeveÛÙee
mevceeveveerÙe meomÙeebÛee cenòJeeÛee Jeeše Deens.
ßeer. cebiesMe keâMÙehe Ùeebveer kesâuesuÙee JesUesJesUerÛÙee ceoleercegUsÛe Deepe ns hegmlekeâ DeeheCeeheÙeËle
heesnesÛeues Deens. lÙeeÛeØeceeCes hegefmlekesâÛes cegKehe=‰ Je uesKeemee"erÛes mebkeâueve Je mebheeove ßeer. %eevesÕej jeTle
Ùeebveer keâ¤ve Ùee keâeceele ceesueeÛeer meeLe efoueer.
Ùee meJeeËyejesyejÛe DeeCeKeer Skeâ Demee menkeâejer Deens keâer pÙeeÛÙeeefMeJeeÙe ns hegmlekeâ hetCe& nesT Mekeâues
vemeles les lees cnCepes hegmlekeâeÛÙee šeÙeefhebieheemetve Debleie&le mepeeJešerheÙeËle Skeâ neleer cesnvele IesCeejs vebefoveer
heefyueefMebie neTmeÛes ßeer. meblees<e leebyeesUer.
DeeheuÙee meJeeËÛÙee ue#eele Skeâ iees° Deeueer Demesue keâer Jejerue heefjÛÚsoele meJeeËÛes veeceefveoxMe
keâjCÙeele Deeues Deensle, hejbleg lÙeebÛes DeeYeej ceeveues veenerle. keâejCe Ùee hegefmlekesâmee"er DeLekeâ heefjßece
IesCeeNÙee meJe& %eele Je De%eele keâeÙe&keâlÙeeËmebyebOeerÛeer ke=âle%elee JÙeòeâ keâjCÙeehes#ee lÙeebÛÙee $e+CeeleÛe jenCes
meJe&LewJe GefÛele Deens Demes ceevetve lÙee meJeeËÛes menkeâeÙe& Ùeeheg{ÛÙee meJe& Ghe›eâceebceOÙes osefKeue DemesÛe jenerue
.. leerve ..
nerÛe Dehes#ee yeeUietve Deens.
DeeceÛÙee ØeÙelveele keâener GefCeJee jentve iesuÙee DemeuÙeeme, ØeÙelvehetJe&keâ heg{erue DeeJe=òeerle megOeejCee
keâjCÙeeÛee ØeÙelve keâ¤. efJeÅeeLÙeeËmee"erÛÙee Ùee Ghe›eâceecegUs Deecnebme meceeOeeve osKeerue efceUeues Deens.
OevÙeJeeo!
Deeheuee $e+Ceebefkeâle
efYecejeJe ieueeb[s
DeOÙe#e
efYecejeJe ieueeb[s HeâeQ[sMeve
.. Ûeej ..
{
mebheeoke‚erŸe
efØeÙe,
efJeÅeeLeea efce$e-cewef$eCeeRvees,
‘keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše’ ns keâefjDej ceeie&oMe&vehej hegmlekeâ meeoj keâjerle Demeleevee DeefleMeÙe Deevebo
nesle Deens. 10 Jeer, 12 Jeer PeeuÙeeveblej legceÛÙeemeceesj cees"e ØeMve Demelees lees cnCepes keâefjDej efveJe[CÙeeÛee.
DeeheuÙee ceveele keâefjDejefJe<eÙeer vescekeäÙee keâeÙe keâuhevee Demeleele. ‘keâefjDej’ Ùee mebkeâuhevesletve DeeheuÙeeuee
keâeÙe DeefYeØesle Demeleb?
Skeâ cnCepes DeeheCe efveJe[uesuÙee #es$eele efoIe&keâeU jentve hewmee Je veeJe keâceJeeÙeÛes Deens, Ùee
JÙeefleefjòeâ DeeheuÙeeuee keâefjDejefJe<eÙeer Demes cnCeeeÙeÛes Demeles keâer, ceer efveJe[uesuÙee #es$eeÛee ceuee veerš
DeYÙeeme keâjeÙeÛee Deens. Kethe keâeceeÛee DevegYeJe IÙeeÙeÛee Deens. Ùee #es$eele keâece kesâuÙeeves ceuee meceeOeeve
efceUsue. Lees[keäÙeele keâeÙe, lej DeeheuÙee ceveeleerue Jeefjue meJe& iees°erÛee meJe& meceeJesMekeâ DeLe& cnCepes keâefjDej
Demes cnCeCÙeeme njkeâle veener.
efJeÅeeLeea oMesle keâefjDejefJe<eÙeer efveCe&Ùe IesCÙeeÛee šhhee meeOeejCeheCes FÙeòee oneJeer heemetve meg® neslees.
Ùee šhhÙeele ÙeesiÙe efveCe&Ùe IesCÙeele legcner ÙeMemJeer "jueele keâer, legceÛeer keâefjDejÛÙee efoMesves ÙeesiÙe JeešÛeeue
meg® nesles. lÙeemee"er ÙeesiÙe ceeie&oMe&veeÛeer iejpe Yeemeles.
DeMee ØekeâejÛes ceeie&oMe&ve keâjCÙeeÛee ØeÙelve ‘keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše’ Ùee hegmlekeâeÉejs kesâuee Deens.
Ùee hegmlekeâele oneJeer, yeejeJeer veblejÛÙee efJeefJeOe %eeveMeeKee, mheOee& hejer#ee, DeYÙeeme keâewMeuÙe, keâuee
keâewMeuÙe, leebef$ekeâ MeeKee, mewvÙeoueeleerue keâefjDej, mebieCekeâ efMe#eCe DeMee efJeefJeOe ØekeâjCeeÛee meceeJesMe
keâjCÙeele Deeuee Deens. Ùee hegmlekeâeÛÙee ceeOÙeceeletve pes keâener %eeve osCÙeeÛee Deecner ØeÙelve kesâuee Deens. les
meJe& JeeÛekeâ, efJeÅeeLÙeeËÛÙee vekeäkeâerÛe keâeceer ÙesF&ue ner DeeMee yeeUielees. lemesÛe ceePÙee meJe& efØeÙe efJeÅeeLeea efce$e-
cewef$eCeeRvee keâefjDejmee"erÛÙee ceve:hetJe&keâ MegYesÛÚe oslees.
Deeheuee Deeojebefkeâle
%eevesÕej jeTle
(mebkeâueve-mebheeove)
.. heeÛe ..
{
Devegõe‚ceefCeke‚e
1. oneJeer Je yeejeJeer veblejÛÙee efJeefJeOe %eeveMeeKee 7

2. keâuee MeeKesleerue keâefjDej 11
3. JeeefCepÙe MeeKesleerue keâefjDej 14
4. efJe%eeve MeeKesleerue keâefjDej 20
5. JewÅekeâerÙe #es$eeleerue keâefjDej 26
6. DeefYeÙeebbef$ekeâer #es$eeleerue keâefjDej 39
7. JÙeJemLeeheve - DeceÙee&o mebOeer efceUJetve osCeejs #es$e 51
8. ke=â<eer #es$eeleerue keâefjDej - Skeâ veJeer efoMee 58
9. keâeÙeoe #es$e - mJele:Ûeer DeesUKe efvecee&Ce keâ¤ve osCeejs #es$e 64
10. mebieCekeâ efMe#eCe - keâeUeÛeer iejpe 69
11. leebef$ekeâ #es$eeleerue keâefjDej 84
12. DeewÅeesefiekeâ efMe#eCe - mJeÙebjespeieejeÛÙee veJÙee efoMee 87
13. oneJeer veeheemeebmee"erÛes keâefjDej 91
14. YeejleerÙe mesveeoueeleerue keâefjDej 95
15. jepÙemesJee heefj#ee - hetJe& leÙeejer 103
16. cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve - JewÅekeâerÙe #es$eeÛee DeefJeYeepÙe Ieškeâ 115
17. keâuee keâewMeuÙe 119
18. DeYÙeeme keâewMeuÙeeÛee keâeveceb$e 134
6 / keâefjDejÛÙee
.. meneefJeef..JeOe Jeeše...
1
{
oneJeer Je yeejeJeer veblej¤Ÿee efJeefJeOe %eeveMeeKee
ceeOÙeefcekeâ efMe#eCe KeNÙee DeLee&ves hetCe& nesle peeleb les F. oneJeerÛeer hejer#ee efouÙeeveblej DeeefCe heg{s
ØeMve he[lees lees Demee keâer, Deelee keâesCelÙee MeeKesle ØeJesMe IÙeeÙeÛee? lÙeemee"er efJeÅeeLeea keâesCelee efvekeâ<e
ueeJeleele, ceuee efkeâleer škeäkesâ ceeke&â efceUeues? Meskeâ[e 70 hes#ee peemle ceeke&â efceUeues lej efJe%eeve MeeKesle
ØeJesMe IÙeeÙeÛee. 50 les 70 škeäkesâ ceeke&â efceUefJeCeeje efJeÅeeLeea ceOÙece ceeie& efveJe[leevee efomeleele lees ceeie&
cnCepes JeeefCepÙe MeeKee. GJe&efjle keâener keâuee MeeKeskeâ[s JeUleevee efomeleele, lej keâener DeeÙe. šer. DeeÙe.
meejKÙee JÙeJemeeÙeeefYecegKe keâesme&mee"er De@[efceMeve Iesleele efkebâJee efkeâceeve keâewMeuÙe DeLee&leÛe leebef$ekeâ efJeYeeieele
ØeJesMe Iesleele.
Deelee Ùee oneJeerveblejÛÙee MeeKeebÛee efJemleej keâMee Øekeâejs heg{s nesle peelees. lÙeebÛÙee GheMeeKee
keâesCelÙee les DeeheCe heent.
oneJeerveblej keâuee, efJe%eeve, JeeefCepÙe DeeefCe leebef$ekeâ (Technical) DeMee Ûeej MeeKeebÛee Giece neslees.
Ùee MeeKee Debleie&le ØeJesMe IesleuÙeeveblej lÙeebÛee efJemleej keâmee nesle peelees. les Keeueer efouesuÙee
cegöŸeebJe¤ve ue#eele ÙesF&ue.
1) keâuee
keâuee MeeKesle De@[efceMeve IesleuÙeeveblej FÙeòee DekeâjeJeer Je yeejeJeer FÙeòesle ceje"er, Fb«epeer, ceevemeMeeŒe,
jepÙeMeeŒe, efnboer, Fefleneme, meeceeefpekeâ MeeŒe, DeLe&MeeŒe, Yetieesue Ùee efJe<eÙeebÛee heeÙeeYetle DeYÙeeme
DekeâjeJeer Je yeejeJeer FÙeòesle kesâuee peelees.
yeejeJeerveblej heg{s keâeÙe?

yeejeJeer keâuee GòeerCe& PeeuÙeeveblej heg{erue keâesmexmemee"er ØeJesMe Ieslee Ùeslees.
1) [er. S[.
2) yeer. Sme. Sue. Sue. yeer.
3) yeer. S. (DeLe&MeeŒe, jepÙeMeeŒe, ceevemeMeeŒe, ceje"er, efnboer, Fb«epeer, meeceeefpekeâ MeeŒe,
Yetieesue, mebmke=âle, mebieerle F.)
4) DeeÙe. šer. DeeÙe.
keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 7

5) Je lelmece meefš&efHeâkesâš keâesmexme.
2) efJe%eeve
efJe%eeve MeeKesle ØeJesMe IesleuÙeeveblej lÙee efJeÅeeLÙee&ÛÙee yeewefækeâ heeleUerJej keâenermee leeCe he[eÙeuee
meg®Jeele nesles. Ùee MeeKesceOÙes ØeJesMe IesCeeNÙee efJeÅeeLÙee&me DemebKÙe mebOeer efvecee&Ce nesleele. efJe%eeve MeeKesleerue
efJeÅeeLÙeeËceOÙes Demeuesueer efpe%eemet Je=òeer lÙeeuee GÛÛe OÙesÙeeheÙeËle heesnesÛeJeCÙeemee"er hegjsMeer "jles. efJe%eeve
MeeKesceOÙes jmeeÙeveMeeŒe, peerJeMeeŒe, YeeweflekeâMeeŒe, ieefCele Ùee cegKÙe efJe<eÙeebÛee meceeJesMe neslees, lej ceje"er
Je Fb«epeer Ùee oesve cegKÙe Yee<ee DeYÙeemeeJeÙeeme Demeleele. Yetieesue Je ke=â<eer #es$eeMeer mebyebefOele efJe<eÙe ns SsefÛÚkeâ
efJe<eÙe Demeleele.
efJe%eeve MeeKesle 12Jeerveblej heg{s keâeÙe ?

yeejeJeerveblej heg{erue keâesme&mee"er ØeJesMe Ieslee Ùeslees.
1) JewÅekeâerÙe (MEDICINE) MeeKee
1) Sce. yeer. yeer. Sme. (M. B. B. S.)
2) yeer. [er. Sme. (B. D. S)
3) yeer. Heâece&meer. (B. Pharma)
4) yeer. S. Sce. Sme.
5) yeer. SÛe. Sce. Sme.
6) he@jecesef[keâue keâesmexme
De) efHeâefpeDeesLesjheer
ye) meer. Sce. Sue. šer.
keâ) mheerÛe Lesjheer
[) veefmeËie
F) Dee@hšescesšêr
2) DeefYeÙeebef$ekeâer (Engineering)
1) efmeefJnue FbefpeefveDej
2) ceske@âefvekeâue FbefpeefveDej
3) Fueskeäšê@efvekeäme FbefpeefveDej
4) cesš@uepeea FbefpeefveDej
5) keâe@chÙegšj FbefpeefveDej
6) Øee@[keäMeve FbefpeefveDej
7) ceefjve FbefpeefveDeefjbie
3) leebef$ekeâ ef[hueescee
1) DeeÙe. šer. DeeÙe.
8 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

2) Sve. DeeÙe. DeeÙe. šer.
3) Jner. pes. šer. DeeÙe.
4) yeer. Smmeer.
1) met#cepeerJeMeeŒe (Microbiology)
2) jmeeÙeveMeeŒe (Chemistry)
3) YeeweflekeâMeeŒe (Physics)
4) mebKÙeeMeeŒe (Statistics)
5) ieefCele (Mathematics)
6) JevemheleerMeeŒe (Botony)
7) ØeeefCeMeeŒe (Zoology)
8) yeeÙeeskesâefcemšêr (Biochemistry)
9) Fueskeäšê@efvekeäme (Electronics)
10) efJeceeMeeŒe (Acturial science)
5) yeer. Smmeer. (De@ef«ekeâuÛej)

6) yeer. meer. S. (Bachelor of Computer Application)
7) yeer. yeer. S. (Bachelor of Business Administration)
8) yeer. meer. Sme. (Bachelor of Computer Science)
9) yeer. Smmeer. (yeeÙeesšskeävee@uee@peer)
10) yeer. Smmeer. (DeeÙe. šer.)
11) yeer. Smmeer. (ne@šsue ce@vespeceWš)
3) JeeefCepÙe
JeeefCepÙe MeeKesle ØeJesMe IesleuÙeeveblej Ùee MeeKesceOÙes cegKÙele: JÙeJemeeÙe DeeefCe efJeòeerÙe Ùee oesve ØecegKe yeeyeer
DeYÙeemeuÙee peeleele. Goe. DeLe&MeeŒe, š@keämesMeve (Taxation), JeeefCepÙe mebIešve, DekeâeTbšbmeer, Dee@ef[efšbie,
ieefCele, efÛešCeermeeÛeer keâeÙe&heæleer, keâe@efmšbie Ùee efJe<eÙeeÛee ØeecegKÙeeves DeYÙeeme kesâuee peelees.
JeeefCepÙe MeeKesle 12 Jeerveblej heg{s keâeÙe ?

JeeefCepÙe MeeKesceOÙes DemebKÙe mebOeer GheueyOe Deensle. Ùee mebOeer legcneuee heg{erue JesieJesieàÙee keâesmexmemee"er
ØeJesMe IesTve efceUefJelee Ùesleerue. DeLe&efJe<eÙekeâ meJe& Ie[ecees[eRÛee DeYÙeeme JeeefCepÙe MeeKesle kesâuee peelees. JeeefCepÙe
MeeKesÛÙee heoJeerOejebvee heesmš «e@pÙegSMevemee"er JesieJesieUs keâesmexme keâjlee Ùesleele. Ùee keâesmexmeceOÙes ØeecegKÙeeves JÙeJemLeeheve,
Ûeeš&[& DekeâeTbšbš, Sce. keâe@ce. Ùee %eeveMeeKeebÛee meceeJesMe neslees.
12 Jeerveblej heg{erue keâesmexme keâjlee Ùesleele.

1) yeer. keâe@ce.

2) DeeÙe. meer. [yuÙet. S. (cost accountant)
3) meer. SHeâ. S. (chartered financial analyst)
Jejerue I. C. W. A. Je CFA ns keâesme& «e@pÙegSMeve Ûeeuet Demeleevee hetCe& keâjleevee cnCepesÛe yeer. keâe@ce keâjle
Demeleevee hetCe& keâjlee Ùesleele. lÙeeveblej legcner keâe@mš DekeâeQšbš Je Ûeeš&[& HeâeÙeveevmeefMeÙeue De@veeefuemš cnCetve keâece
keâ¤ Mekeâlee.
JeeefCepÙe MeeKesletve heg{erue meefš&efHeâkesâš keâesme& Je ef[hueescee megæe keâjlee Ùesleele.

1) ef[hueescee Fve DekeâeQšbvmeer
2) ef[hueescee Fve mes›esâšefjÙeue Øe@efkeäšme
3) ef[hueescee Fve keâe@ceme& (D. Com)
4) meefš&efHeâkesâš keâesme& Fve yegkeâ efkeâheeRie DeB[ DekeâeQšvmeer
5) heme&veue mes›esâšjer
6) meefš&efHeâkesâš keâesme& Fve Mee@š& n@v[ šeÙeefhebie

2
{
ke‚uee MeeKesleerue ke‚efjDej
keâuee MeeKesleerue efJeÅeeLÙeeËvee ÙeesiÙe JesUer ceeie&oMe&ve PeeuÙeeveblej Ùee MeeKesleerue efJeÅeeLÙeeËvee ÙeesiÙe
efoMee efceUles. yengoe Demes heeneJeÙeeme efceUles keâer, oneJeeruee keâceer ceeked&âme efceUeues cnCetve IesTÙee Deešd&me.
heejbheefjkeâ heæleerves ceneefJeÅeeueÙeele peeCes. efjPeušÛes šsvMeve yengmebKÙe efJeÅeeLeea Iesleevee efomele veenerle. lÙeecegUs
Ùee MeeKesleerue efJeÅeeLeea efoMeenerve nesleevee efomelees Deens. lÙeemee"er Ùee hegmlekeâeceOetve ÙeesiÙe ceeie&oMe&ve keâjCÙeeÛee
DeeceÛee ØeÙelve Deens. keâuee MeeKesle efMekeâle Demeleevee ØelÙeskeâ efJe<eÙe efJeÅeeLÙee&veb ieebYeerÙee&ves Iesleuee, lej Ùee
MeeKesceOÙes keâefjDejÛeer cees"er mebOeer Ûeeuetve DeeuÙeeefMeJeeÙe jenCeej veener. Ùee MeeKesle efJe<eÙe efveJe[ ieebYeerÙee&ves
keâjeÙeuee nJeer. efJe<eÙe efveJe[leevee efJeÅeeLÙeeËveer mJele:Ûee keâue leheemetve heenCes DeeJeMÙekeâ Deens.
keâuee MeeKesleerue efJeÅeeLÙeeËheg{s efJe<eÙe efveJe[erÛee ØeMve melele meleeJele Demelees.
Fefleneme, meeceeefpekeâ MeeŒe, jepÙeMeeŒe, DeLe&MeeŒe, ceje"er, Fb«epeer, efnboer, lelJe%eeve Ùee meejKes
efkeâlÙeskeâ efJe<eÙe efJeÅeeLÙeeËÛeer Peeshe G[Jeleele.
keâuee MeeKesÛÙee heoJeer DeYÙeeme›eâceemee"er leerve efJe<eÙe SsefÛÚkeâ efJe<eÙe Demeleele. hetJeeaÛÙee efMe#eCe
heæleerle efJe<eÙe efveJe[ermee"er HeâejÛe keâceer JeeJe DemeeÙeÛee; hejbleg Deelee megOeeefjle DeYÙeeme›eâceevegmeej keâener
ceneefJeÅeeueÙeebceOÙes ceevemeMeeŒe, DeLe&MeeŒe Demes Keeme efJe<eÙe DeYÙeemeCÙeeÛeer mebOeer efceUles Deens.
DeLe&MeeŒeeÛÙee DeYÙeemeeyejesyejÛe Fb«epeer meeefnlÙeeÛee DeYÙeemener keâjCÙeeÛeer mebOeer keâener veeJeepeuesuÙee
ceneefJeÅeeueÙeeble efceUles.
1) DeLe&MeeŒe efJe<eÙeeleerue keâefjDej

DeLe&MeeŒe ne efJe<eÙe peerJeveeÛÙee meeNÙee Debieebvee JÙeeheCeeje Deens. DeLe&MeeŒeeÛee DeYÙeeme DemeCeeNÙee

JÙeòeâerme meceepeeceOÙes cees"s JeueÙe Øeehle nesles. lÙee efJe<eÙeeuee Deveskeâ Úše Deensle. Ùee Úše MeesOeCeb Je lÙee
Jejleer mebMeesOeve keâjCes DeeJeMÙekeâ Demeles. Mew#eefCekeâ DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjle Demeleevee meÅeefmLeleerleerue
DeeefLe&keâ Ie[ecees[eRJej efJeÅeeLÙeeËÛes ue#e DemeeÙeuee nJes. DeLe&MeeŒeeÛÙee DeYÙeemeeyejesyej Gòece Fb«epeer meeefnlÙeeÛee
DeYÙeeme DemeCeeNÙee GcesoJeejeme cees"Ÿee ØeceeCeeJej mebOeer GheueyOe nesleele. hegmlekeâer %eeveeyejesyejÛe JÙeeJeneefjkeâ
%eeveeÛeer pees[ osCes cenòJeeÛes "jles. lÙeemee"er Yejhetj DeJeeblej JeeÛeve DemeCes iejpesÛes Demeles. GÅeesie
JÙeJemeeÙe, «eeceerCe efJekeâeme, efveÙeespeve, MesleerÛes DeLe&MeeŒe, YeefJe<Ùe JesOe IesTve osMeebÛÙee iejpeebÛeer ceeb[Ceer
Demes Deveskeâ efJe<eÙe Ùeeveblej meceesj Ùesleele.
veeskeâjerÛÙee mebOeer
1) DeLe&MeeŒeerÙe mebMeesOekeâ
2) DeLe&MeeŒeerÙe efJeMues<ekeâ
3) DeLe&MeeŒe%e jermeÛe& HesâueesefMehe
Ùee meejKÙee heoebJej DevegYeJe Je efMe#eCe lej efceUlesÛe lemesÛe heieejner cees"Ÿee ØeceeCeeJej efceUlees.
YeejleeceOeerue veeJeepeuesuÙee mebmLeebceOÙes Sce. S. DeLe&MeeŒe hetCe& kesâuesuÙee GcesoJeejeme ieesKeues

FefvmššŸetš hegCes, mketâue Dee@Heâ Fkeâe@vee@efcekeäme, efouueer Ùee veeceebefkeâle mebmLeeble mebOeer GheueyOe Deensle. Ùee
efMeJeeÙe Sce. S. DeLe&MeeŒe heoJeerJÙegòej heoJeer efceUJeuÙeeveblej mše@keâ ceekexâšceOÙes, MesDej yeepeejele
FvMegjvme SpevmeerceOÙes keâesCelÙeener kebâheveerÛee FvJnsmšceWš De@veeefuemš cnCetve menpe veeskeâjer efceUles. Je=òehe$eele
DeLe&efJe<eÙekeâ efkebâJee DeLe&Je=òe mebkeâuekeâ cnCetve keâece keâjCÙeeÛeer mebOeer efceUles. hejosMeele ner DeLe&lep%e
GcesoJeejeme cees"Ÿee ØeceeCeeJej mebOeer GheueyOe Deensle. ke=â<eer DeLe&lep%e cnCetve osMeeleerue ke=â<eer GlheVeeheemetve
ke=â<eer efJeheCeveeheÙeËle meJe&Ûe yeeyeeRceOÙes DeLe&lep%e ceesueeÛeer Yetefcekeâe yepeeJele Deens. DeLe&lep%eebvee keâeceieej
OeesjCe, meecetefnkeâ keâeceieej efJecee DeMee Deveskeâ yeeyeeRJej kebâhevÙeebvee meuuee osCÙeeÛes keâece Demeles. MeemekeâerÙe
mesJesleerue efJeòe DeefOekeâeNÙeebvee keâeueeblejeves peeieeflekeâ yeBkeâ, DeeefMeÙee yeBkeâ DeLeJee DeeÙe. Sce, SHeâ lemesÛe
mebÙegòeâ je°êÛÙee DeLe&efJe<eÙekeâ meefceleerceOÙes efveÙegòeâerÛeer mebOeer efceUles.
DeLe&MeeŒeeÛes efJeMes<e DeYÙeeme›eâce efMekeâJeCeeNÙee mebmLee

1) ieesKeues FefvmššŸetš Dee@Heâ hee@efueefškeäme DeB[ Fkeâe@vee@efcekeäme, [skeäkeâve efpeceKeevee,
hegCes 411 004
2) jepemLeeve efJeÅeeheer", peÙehetj, yeer. Smmeer. (Fkeâe@vee@efcekeäme)
3) efyeuee& FefvmššŸetš Dee@Heâ meeÙevme, efheueeveer Sce. Smmeer. (Fkeâe@vee@efcekeäme)
4) iegpejele efJeÅeeheer", Denceoeyeeo. Sce. S. (¤jue Fkeâe@vee@efcekeäme)
5) DeJeße efJeÅeeheer", Hewâpeeyeeo, Sce. S. (Fbef[Ùeve keâuÛej De@v[ Fkeâe@vee@efcekeäme)
2) ceevemeMeeŒeefJe<eÙekeâ keâefjDej
ceevemeMeeŒe ns ceeveJeer ceveeÛee MeesOe IesCeejs MeeŒe cnCetve DeesUKeues peeles. ceeveJeer ceveeÛeer pe[Ce
Ie[Ce keâMee heæleerves nesles Je JÙeefòeâcelJeeJej lÙee pe[CeIe[CeerÛee keâmee heefjCeece neslees ÙeeÛeer ceerceebmee Ùee

MeeŒeeceOÙes kesâueer peeles. ceevemeMeeŒe ns meeshes MeeŒe Jeešles cnCetve lees efJe<eÙe efveJe[leevee efJeÅeeLeea efomeleele.
heoJeerveblej ne efJe<eÙe Heâej keâ° keâ¤ve DeYÙeemeeJee ueeielees.
YeejleeceOÙes lemesÛe peieYejele Ùee efJe<eÙeeJej ØeÛeb[ cees"Ÿee ØeceeCeeJej mebMeesOeve meg¤ Deens.
ceevemeMeeŒe ne efJe<eÙe Deveskeâ efJeÅeeheer"ebletve heoefJekeâe Je heoJeer DeYÙeeme›eâce cnCetve GheueyOe Deens.
1) yeeueceevemeMeeŒe 2) DeewÅeesefiekeâ ceevemeMeeŒe (Industrial psycology) 3) ®iCeefJe<eÙekeâ
ceevemeMeeŒe (clinical psycology) 4) Jele&Cegkeâ ceevemeMeeŒe (Behavioural psycology)
Ùee ceevemeMeeŒeeÛÙee efJeefJeOe GheMeeKeebceOÙes keâefjDej keâjCÙeeÛeer mebOeer GheueyOe Deensle.
yeer. S. (ceevemeMeeŒe) hetCe& kesâuÙeeveblej ceevemeMeeŒeemebyebefOele keâeTvmesefuebiemee"erÛes efJeefJeOe DeYÙeeme›eâce
GheueyOe Deensle.
Sce. S. ceevemeMeeŒe, lemesÛe clinical psycolgy (®iCeefJe<eÙekeâ ceevemeMeeŒe) mhesMeueeÙePesMeve
kesâuÙeeme mJele: lep%e cnCetve Øe@efkeäšme megæe keâ¤ Mekeâlees. lemesÛe JÙeefòeâceòJe efJekeâeme, keâeTvmesefuebie keâjlee
Ùesles. Ùee Øe@efkeäšmeceOÙes megæe yeNÙeehewkeâer hewmee keâceeJeuee peelees.
3) Fefleneme efJe<eÙeeleerue keâefjDej

Fefleneme efJe<eÙeeceOÙes keâefjDej keâ¤ FefÛÚCeeNÙee efJeÅeeLÙeeËvee yeer. S. Fefleneme Je heg{s Sce. S.
Fefleneme keâ¤ve ØeeOÙeehekeâ neslee Ùesles. lemesÛe Fefleneme mebMeesOeve ceb[UeÛÙee ceeOÙeceeletve Feflenemekeâeueerve
mebMeesOeve keâjlee Ùesles.
veeskeâjerÛÙee mebOeer cees"Ÿee ØeceeCeeJej GheueyOe vemeuÙee lejerner mheOee& hejer#eebceOÙes FeflenemeeÛee Heâej
cees"e GheÙeesie neslees.
hegjeleòJe efJeYeeieeceOÙes veeskeâjerÛÙee keâenerMee mebOeer GheueyOe Deensle. Fefleneme efJe<eÙe ceneje°êleerue
lemesÛe Yeejleeleerue yengleebMe meJe&Ûe efJeÅeeheer"ebceOÙes efMekeâefJeuee peelees.
4) meeceeefpekeâMeeŒe efJe<eÙeeleerue keâefjDej

meeceeefpekeâMeeŒe efJe<eÙe meceepeeÛÙee meJe& Debieebvee mheMe& keâjCeejs MeeŒe Deens. meceepeeÛeer jÛevee,
vÙeeÙeJÙeJemLee, meeceeefpekeâ Ie[ecees[er, kegâšgbye heæleer DeMee meJe& meeceeefpekeâ IeškeâebÛee Ùee MeeŒeeceOÙes DeYÙeeme
kesâuee peelees. meeceeefpekeâ MeeŒeeÛee DeYÙeeme ne meeceeefpekeâ pe[Ce Ie[CeerÛee met#ceheCes keâjeJee ueeielees. mheOee&
hejer#eebceOÙes meeceeefpekeâ MeeŒe (sociology) Ùee efJe<eÙeeÛee cees"Ÿee ØeceeCeeJej HeâeÙeoe neslees.
yeer. S. (meeceeefpekeâ MeeŒe) kesâuÙeeveblej Sce. Sme. [yuÙet. (M. S. W.) meejKee keâesme& hetCe&
kesâuÙeeveblej mJeÙebmesJeer mebmLeebceOÙes cees"Ÿee ØeceeCeeJej veeskeâjerÛÙee mebOeer GheueyOe Deensle. Sce. S. (meeceeefpekeâ
MeeŒe) hetCe& kesâuÙeeveblej ØeeOÙeehekeâ cnCetve veeskeâjerÛeer mebOeer efceUt Mekeâles.
meeceeefpekeâ MeeŒe efJe<eÙeeÛee DeYÙeeme›eâce yengleebMe meJe& efJeÅeeheer"ebceOÙes GheueyOe Deens.
Jejerue efJe<eÙeebJÙeefleefjòeâ Yetieesue, jepÙeMeeŒe, ceje"er, efnboer, Fb«epeer, leòJe%eeve, mebieerle, mebmke=âle Ùee
efJe<eÙeeble osKeerue keâefjDejÛeer mebOeer GheueyOe Deensle. Heâòeâ iejpe Deens leer mJele:uee Peesketâve osTve DeYÙeeme
keâjCÙeeÛeer DeeefCe ÙeesiÙe efJe<eÙe efveJe[CÙeeÛeer.


3
{
JeeefCepŸe MeeKesleerue ke‚efjDej
JŸeeheej efMe#eCe, ke‚e@mö Deke‚eGbeföbie, ¤eeö&[& Deke‚eGböbö DeMee

DeeefLe&ke‚, Deew≈eesefieke‚, JŸeeJemeeefŸeke‚ #es$eebvee JŸeehetve GjCeeNŸee
JeeefCepŸe MeeKesleerue ke‚efjDejefJe<eŸeer Lees[ms es...
hetJeea FbefpeefveDeefjbie efkebâJee cesef[keâueuee ØeJesMe efceUeuee veener, lej ceie pee keâe@ceme&uee - Demee GheosMe
kesâuee peele Demes. keâe@ceme& ns Skeâ Ghesef#ele DeeefCe ogue&ef#ele keâeÙe&#es$e cnCetve yeefIeleueb peeF&. Ùee #es$eele keâefjDej
keâjeÙeuee Ûeebieueer mebOeer Deens Je MeeKesuee iue@cejner efceUeueb Deens.
JeeefCepÙe #es$eeceOÙes Deveskeâ JesieJesieàÙee efJe<eÙeebceOÙes mhesMeueeÙePesMeve keâjlee Ùesleb. keâe@ceme& cnCepes
JÙeeheej efMe#eCe, keâe@mš DekeâeGbefšbie, Ûeeš&[& DekeâeGbšbš, HeâeÙeveevMeFÙeue DekeâeGbšbš, hejosMe JÙeeheej
ØeefMe#eCe DeMee Deveskeâ efJe<eÙeeble mJeleb$e heoJÙee DeeefCe heoefJekeâe efceUleele.
Yeejleeleerue Deveskeâ GÅeesiemecetnebÛes DeOÙe#e keâe@ceme& efJe<eÙeeleerue heoJeerOej Deensle. Ùee GÅeesieheleeRveer
DeLe&JÙeJemLeeheveeÛeer cetueleòJes DeeefCe keâjefveÙeespeve Ùee efJe<eÙeebÛee meKeesue DeYÙeeme kesâuÙeecegUsÛe les ÙeMeeÛÙee
GÛÛe efMeKejeJej efJejepeceeve Peeues Deensle. JeeefCepÙe #es$eele vegmeleer heoJeer efceUJetve efveYeeJe ueeieCeb keâ"erCe
Deens. lÙeecegUs Ùee #es$eeuee hetjkeâ "jCeejb efMe#eCe IesleuÙeeme lÙeeÛee GheÙeesie neslees. JeeefCepÙe #es$eeleerue heoJeer
IesTve yeBkeâ, efJecee#es$e, MesDej ceekexâš DeMee Deveskeâ ef"keâeCeer veeskeâjerÛeer Ûeebieueer mebOeer efceUt Mekeâles.
JeeefCepÙe #es$eeleerue mheOee& hejer#ee

(De) mebIe ueeskeâ mesJee DeeÙeesie (keWâõ mejkeâejmee"er)
1. veeiejer mesJee hejer#ee -
Fbef[Ùeve Dee@ef[š Je DekeâeQšdme meefJn&me.
Fbef[Ùeve ef[Hesâvme DekeâeQšdme meefJn&me.
Fbef[Ùeve efmeefJnue DekeâeQšdme meefJn&me.

Fbef[Ùeve jsuJes DekeâeQšdme meefJn&me.
Fbef[Ùeve heesmšdme Je šsueer«eeHeäme HeâeÙeveevme meefJn&me, meWšûe š^s[ meefJn&me.
Jejerue hejer#eebvee hee$elee : heoJeer, JeÙe : 21 les 30 Je<ex.
2. Fbef[Ùeve Fkeâe@vee@efcekeâ / mš@efšefmškeâue meefJn&me (keWâõ mejkeâejmee"er)
hee$elee : Fbef[Ùeve Fkeâe@vee@efcekeâ meefJn&me Fkeâe@vee@cesefš^keäme) JeÙe 21 les 30.
mš@efšefmškeâue meefJn&me - heerpeer (mš@šdme / ce@Les ce@. mš@šdme / Dehuee - mš@šdme)
JeÙe : 21 les 30.
(ye) keâce&Ûeejer efveJe[ DeeÙeesie (keWâõ mejkeâejmee"er)
Fkeâe@vee@efcekeäme / mš@efšefmškeâue FvJnsefmšiesšj -
hee$elee - heoJeer (Fkeâe@. / ce@Lme / mš@šdme) JeÙe 20 les 26.
ef[efmš^keäš mesefJnbipe Dee@efHeâmej - hee$elee - heoJeer. JeÙe : 22 les 27.
(keâ) ceneje°^ ueeskeâmesJee DeeÙeesie (ceneje°^ mejkeâejmee"er)
(ceneje°^ HeâeÙeveevme Je DekeâeQšdme Dee@efHeâmej - hee$elee - heoJeer. JeÙe : 19 les 30.
([) efceefvemšêr Dee@Heâ ef[Hesâvme keâefceMev[ Dee@efHeâmej
keâefceMev[ Dee@efHeâmej DekeâeQšdme - hee$elee - yeer. keâe@ce. heefnuee Jeie&. JeÙe : 20 les 23.
Sce. keâe@ce. heefnuee Jeie&. JeÙe : 20 les 25.
(F&) Sue. DeeÙe. meer. / peer. DeeÙe. meer.
Deefmemšbš De@[efceefvemš^sefšJn Dee@efHeâmej Je De@efmemšbš
[sJnueheceWš Dee@efHeâme hee$elee - heoJeer : 50³, JeÙe : 21 les 26 / 21 les 28.
(Heâ) yeBefkebâie ØeesyesMevejer Dee@efHeâmej : hee$elee - heoJeer, JeÙe : 21 les 26.
ÙeeefMeJeeÙe Deveskeâ mejkeâejer / DeLe&mejkeâejer / Keepeieer Øeefle‰eves JeeefCepÙe keâce&ÛeeNÙeebÛeer Yejleer
mheOee& hejer#eeÉejs keâjleele.
Ûeeš&[& DekeâeQšbš
JeeefCepÙe #es$e efveJe[uÙeeveblej DeveskeâebÛee keâue ‘meer. S.’ keâjCÙeeÛeeÛe Demelees. JÙeeheejer mebmLee, efJeòe
mebmLee, mejkeâejer, efvecemejkeâejer DeeefCe Keepeieer mebmLeebÛes DeeefLe&keâ JÙeJenej "erkeâ"ekeâ Deensle efkebâJee veener ns
Ûeeš&[& DekeâeQšbš heenlees. lÙeeÛeØeceeCes DekeâeQšbš efJeYeeieele keâece keâjCeeNÙee keâce&ÛeeNÙeebJej osKeYeeue "sJeCÙeeÛes
keâecener lÙeeuee heej hee[eJes ueeieles. Je<e&Yejeleerue JÙeJenejebÛÙee heeJelÙee DeeefCe efyeues ÙeebÛeb efvejer#eCeeÛes keâecener
keâjCÙeeÛeer peyeeyeoejer lÙeeÛÙeeJej Demeles. ÙeesiÙe lÙee uesKee Je¢eebceOÙes hewMeeÛÙee JÙeJenejeÛeer veeWo kesâueer peeles
efkebâJee veener ÙeeJej ue#e "sJeCÙeeØeceeCesÛe mebmLee Deeheues keâj, hejJeeves Ùeeyeeyeleerle YejeJes ueeieCeejs hewmes ÙeesiÙe
JesUer Yejues peeleele DeLeJee veener, ÙeeÛeer keâeUpeer Ieslees. Jeeef<e&keâ DeeefLe&keâ heefjhe$ekeâ leÙeej keâ¤ve lÙeele pecee,
KeÛe& ÙeeefJe<eÙeer veeWoer keâjlees. Ûeeš&[& DekeâeQšbškeâ[tve mebmLesÛÙee uesKee hejer#eCeeme keâeÙeÅeeves mebceleer efoueer
Deens. lÙeeves Skeâoe ns hejer#eCe kesâues keâer, lÙee mebmLesÛee Jeeef<e&keâ DeeefLe&keâ JÙeJenej ceevÙe kesâuee peelees.
‘meer. S.’ ne JÙeJemeeÙe cnCetveÛe Kethe Øeefle‰sÛee mecepeuee peelees. lÙeeÛeØeceeCes mJeleb$e JÙeJemeeÙener keâjlee
Ùeslees.

Mew#eefCekeâ hee$elee :
Ûeeš&[& DekeâeQšbš nesCÙeemee"er HeâeGb[sMeve, FbšjefceefpeSš DeeefCe HeâeÙeveue DeMee leerve hejer#ee GòeerCe&
nesCes iejpesÛes Demeles. ces DeeefCe Dee@keäšesyej - veesJnWyej DeMee Je<ee&letve oesveoe Ùee hejer#ee IesleuÙee peeleele.
HeâeGb[sMeveveblej SKeeÅee meer. S.ÛÙee neleeKeeueer keâece keâ¤ve DevegYeJe efceUJeCebner iejpesÛeb Demeleb. lÙeeÛeØeceeCes
Ùee hejer#esÛee efvekeâeue DeJeIee oesve les leerve škeäkesâ FlekeâeÛe ueeiele DemeuÙeeves DeefleMeÙe ngMeej Demetvener
heefnuÙee ØeÙelveeleÛe GòeerCe& PeeuÙeeÛeer GoenjCeb Deieoer neleeÛÙee yeesšebJej ceespeCÙeeFlekeâerÛe Deensle. lÙeecegUs
ØeÙelveeleerue meelelÙe DeeJeMÙekeâ. lÙeecegUs Skeâoe keâe ‘meer.S.’ Ûeer heeÙejer Deesueeb[ueer keâer, heg{Ûee ceeie& megkeâj
Demelees.
meer. S. ÛÙee hejer#esmee"er hebpeerkeâjCe Keeueerue mebmLesle nesles.

pee@FËš [eÙejskeäšj Dee@Heâ mš[erpe, Jesmšve& Fbef[Ùee jerpeveue keâewefvmeue Dee@Heâ FefvmššŸetš Dee@Heâ Ûeeš&[&
DekeâeQšbšdme, 27, keâHeâ hejs[, kegâueeyee, cegbyeF& - 400 005.
mebmLee Je efleÛÙee MeeKeebÛes heòes

1. FefvmššŸetš Dee@Heâ Ûeeš&[& DekeâeQšbšdme Dee@Heâ Fbef[Ùee, ceLegje jes[, heeryeer 268,
veJeer efouueer - 110002.
2. FefvmššŸetš Dee@Heâ Ûeeš&[& DekeâeQšbšdme Dee@Heâ Fbef[Ùee, Jesmšve& jerpeve, 27, keâHeâ hejs[,
kegâueeyee, cegbyeF& - 400 005.
3. FefvmššŸetš Dee@Heâ Ûeeš&[& DekeâeQšbšdme Dee@Heâ Fbef[Ùee, hegCes MeeKee, 28 De, yegOeJeej hes",
Dehhee yeUJeble ÛeewkeâepeJeU, hegCes.
4. meove& jerpeveue mes›esâšefjSš, 122, vegiebcyekeâced neÙe jes[, heeryeer-3314,
ceõeme - 600034
5. F&mšve& jerpeveue me›esâšefjSš, 7, jmesue mšêrš, keâuekeâòee - 700071.
6. meWšûe jerpeveue mes›esâšefjSš, 16/17, efmeefJnue ueeF&vme, keâevehetj - 208001.
7. vee@ove& meWšûe jerpeveue mes›esâšefjSš, ogmeje cepeuee, Deveskeäme, DeeÙeheer ceeie&,
veJeer efouueer - 110002.
keâe@mš DeB[ Jekeäme& DekeâeQšbš (DeeÙe. meer. [yuÙet. S.)

JeeefCepÙe #es$eele keâe@mš DekeâeQšbš ner Skeâ cenòJeeÛeer MeeKee Deens. Glheeove kesâuesuÙee JemletbÛeer efkebâcele
"jJeCeb ns KetheÛe keâewMeuÙeeÛeb DeeefCe ngMeejerÛeb keâece Deens. keâejCe yeepeejeÛee š^sv[ keâeÙe Deens ? lÙee
GlheeoveeÛÙee Flej ØeeflemheOÙeeËveer lÙeebÛÙee GlheeoveeÛeer efkeâleer efkebâcele "sJeueer Deens ? lÙeebÛÙeehes#ee efkebâcele
keâceer "sJetvener HeâeÙeoe nesF&ue keâe ? lÙee efkebâceleerletve KeÛe& Jepee peelee Glheeokeâeuee veHeâe nesCeej Deens veb ?
Ùee meieàÙeeÛee keâe@mš DekeâeQšbšÛee DeYÙeeme DemeeJee ueeielees. lÙeemee"er yeepeejeÛeer DeeefCe GlheeoveeÛeer mebhetCe&
ceeefnleer lÙeeuee DemeeJeer ueeieles. lejÛe lees efkebâcele "jefJeCÙeemee"er JesieJesieàÙee ÙeespeveebÛee efJeÛeej keâ¤ Mekeâlees
DeeefCe lÙeeJej efveÙeb$eCener "sJet Mekeâlees. nsÛe lÙeeÛeb cegKÙe keâece Deens.
DeLee&le kesâJeU GlheeoveeÛeer efkebâcele "jJeCebÛe veener lej lÙee Glheeoveeyejesyej efouÙee peeCeeNÙee mesJesÛeb

cetuÙener lÙeeueeÛe "jJeeÙeÛeb Demeleb. ceie lÙeemee"er Glheeoveeuee ueeieCeeje keâÛÛee ceeue, lÙeeJejÛee KeÛe&,
ueeieCeejer Ùeb$emeeceg«eer, Ùeb$eebÛeer og®mleer, lÙeeÛee KeÛe&, keâeceieejebÛeb Jesleve, lÙeebvee efouÙee peeCeeNÙee megefJeOeebÛee
KeÛe&, keâejKeevÙeeÛÙee peeiesÛee KeÛe&, Jeerpe-heeCÙeeÛee KeÛe&, ceekexâefšbieÛee KeÛe&, efJe›eâer JÙeJemLesÛee KeÛe&,
keâpee&T jkeâcesJejÛeb JÙeepe, veblej efouÙee peeCeeNÙee mesJesÛee KeÛe&, šêvmeheesš&Ûee KeÛe& Flej KeÛe& FlÙeeoer
meieàÙee iees°eRÛee Deboepe IesTve, DeYÙeeme keâ¤ve ceie JemletbÛÙee efkebâceleer keâe@mš DekeâeQšbš "jJelees. SketâCe
peceeKeÛee&Ûee cesU Ieeuetve Deens lÙee JÙeJemLesle efkeâleer ØeceeCeele Glheeove Ieslee ÙesF&ue ÙeeÛee DeejeKe[e keâe@mš
DekeâeQšbš keâjle Demelees. DeveeJeMÙekeâ KeÛe&, keâeceÛegkeâejheCee, efJeveekeâejCe ceeueeÛee Jeehej Ùee meJe& iees°eRJej
efveÙeb$eCe "sJeCeb, lÙeeJej GheeÙeÙeespevee keâjCes ner peyeeyeoejerner Demeles. DeeefLe&keâ JÙeJenejeleerue oes<e otj keâjCeb
lemebÛe Jeeef<e&keâ Dee{eJÙeeJe¤ve YeefJe<Ùeeleerue efkebâceleeRÛee Deboepe ns keâe@mš DekeâeQšbšÛe ceeuekeâeuee oslees. Ùee
#es$eele keâeceeuee keâefjDejuee mebOeer KetheÛe Deens. cee$e lÙeemee"er efJe<eÙeeÛÙee DeYÙeemeeyejesyejÛe JeeefCepÙe MeeKesÛeb
%eeve DeeefCe ce=ot heCe "ece yeesueCeb, ØeYeeJeer Deekeâ<e&keâ JÙeefòeâcelJeb pej Demesue lej Ùee #es$eele Gòece keâece
keâjCÙeemee"er les vekeäkeâerÛe HeâeÙeosMeerj "jleb.
keâe@mš efkebâJee Jekeäme& DekeâeQšbš hejer#esmee"er hee$elee -

efJeÅeeLeea 12Jeer GòeerCe& heeefnpes. 12Jeer veblej ØeJesMe hejer#ee osTve ceOÙecee hejer#esmee"er hee$e neslee
Ùesleb. efkebâJee JeeefCepÙe MeeKesÛee heoJeer efceUJeuÙeeveblej (efkeâceeve 50škeäkesâ iegCe) Lesš ceOeuÙee hejer#esueener
yemelee Ùesleb. ØeJesMe hejer#esmee"er ieefCele, Fb«epeer Je meeceevÙe %eeve Demes leerve heshej Demeleele. ceOÙecee DeeefCe
Debeflece hejer#esÛee keâeueeJeOeer 12 ceefnvÙeebÛee Demelees. hejer#esÛes efMe#eCe heesmševes he$eeÉeje DeLeJee ØelÙe#e
JeieeËceOÙes efoues peeles. heCe les meòeâerÛeb Deens. cegbyeF&le he$eeceeHe&âle efMe#eCe - ef[jskeäšesjsš Dee@Heâ keâesefÛebie
De@[efceefvemš^sMeve, Jesmšve& Fbef[Ùee jerpeveue keâewefvmeue Dee@Heâ FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@mš DeB[ Jekeäme& DekeâeQšbšmed
Dee@Heâ Fbef[Ùee, jesefnle ÛeWyeme&, IeesIee mšêrš, 4Lee cepeuee, cebgyeF& 1 Ùee ef"keâeCeer efoueb peeleb.
ØeefMe#eCe osCeeNÙee mebmLee

1. FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@mš DeB[ Jekeäme& DekeâeQšbšdme Dee@Heâ Fbef[Ùee, 12, meoj mšêrš,
keâuekeâòee - 700 016
2. FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@mš DeB[ Jekeäme& DekeâeQšbšdme Dee@Heâ Fbef[Ùee, 3 FefvmššŸetMeveue SefjÙee,
ueesoer jes[, veJeer efouueer 110 003
3. FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@mš DeB[ Jekeäme& DekeâeQšbšdme Dee@Heâ Fbef[Ùee, Jesmšve& Fbef[Ùee jerpeveue
keâewefvmeue, jesefnle ÛeWyeme&, IeesIee mšêrš, ÛeewLee cepeuee, cegbyeF& - 400 001
4. meove& Fbe[f Ùee jerpeveue keâewevf meue Dee@Heâ DeeÙemeer[yuÙetSDeeF&, 65, Sceesj, ceõeme - 600008
5. hetvee FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@mš DekeâeQšbšdme, Meent keâe@uespe jes[, keâceefMe&Deue keâe@chueskeäme,
Hesâpe 2, ue#ceerveiej, hegCes 411 009
6. F&mšve& Fbef[Ùee jerpeveue keâewefvmeue Dee@Heâ DeeÙemeer[yuÙetSDeeF&, 84, njerMe cegKepeea ceeie&,
keâuekeâòee - 700 025
7. Ûe@hšj Dee@Heâ keâe@mš DekeâeQšbšdme, 1730, jepeejecehegjer, 6Jeer ieuueer, keâe@chÙegšj keäueyepeJeU,
keâesunehetj - 416 008

8. Ûe@hšj Dee@Heâ keâe@mš DekeâeQšbšdme, leHexâ SueSme[er keâe@uespe, DebyeePejer ceeie&, iebeOeerveiej,
veeiehetj - 440 010
9. Ûe@hšj Dee@Heâ keâe@mš DekeâeQšbš, 1, peÙeßeer, efJeÕeoerhe, iebieehetj jes[, veeefMekeâ - 422002.
kebâheveer mes›esâšjer
‘meer. S.’ ØeceeCesÛe kebâheveer mes›esâšjer (meer. Sme.) ne ngöe megæe DelÙeble Øeefle‰sÛee ceeveuee peelees.
ceeieerue keâener Je<eeËceOÙes JÙeeheejer #es$eeceOÙes Peeuesueer ØeÛeb[ Jee{ DeeefCe mejkeâejÛes iebgleeiegbleerÛes efveÙece ÙeecegUs
DeewÅeesefiekeâ Øeefle‰eveebJej Kethe cees"e Yeej he[uee Deens. Ùee heefjefmLeleerJej lees[iee cnCetve Skeâ mJeleb$e Ùeb$eCee
GYeejCÙeele Deeueer. Yeejle mejkeâejves 1980 ceOÙes kesâuesuÙee keâeÙeÅeevegmeej ØelÙeskeâ Øeefle‰eveeme kebâheveer
mes›esâšjer "sJeCÙeeÛeer meòeâer keâjCÙeele Deeueer Deens. Øeefle‰eveeleerue iegbleJeCetkeâ 50 ueeKe efkebâJee lÙeehes#ee
DeefOekeâ DemeuÙeeme kebâheveer mes›esâšjerÛeer vesceCetkeâ keâjCÙeele Deeueer Deens.
kebâheveer mes›esâšjerÛes keâece cnCepes owvebefove JÙeJenejeleerue keâeÙeos, efveÙece, yebOeves ÙeebÛeer keâeÙeÅeeÛÙee
Âef°keâesveeletve efÛeefkeâlmee keâ¤ve lÙeeÛes FefleJe=òe Øeefle‰eveÛÙee efveÙeecekeâ ceb[Uemeceesj osCes ns Deens. keâeÙeÅeeØeceeCes
keâece keâjCes Deved lÙeevegmeej Øeefle‰eveceOeerue Flej efJeYeeieebÛes keâecekeâepe nesle Deens vee ns heenCes, neleeKeeueer
keâece keâjCeeNÙee meJe& keâce&ÛeeNÙeebkeâ[tve keâeÙeÅeeÛes heeueve keâ¤ve IesCes, MesDej yeepeejeÛeer oKeue IesCes, yew"keâe
IesCes, DeeefLe&keâ DeejeKe[e leÙeej keâjCes, pecee-KeÛee&Jej efveÙeb$eCe "sJeCes lÙeeÛeØeceeCes ceeuekeâ DeeefCe keâce&Ûeejer
ÙeebÛÙeeceOÙes ÙeesiÙe lees mecevJeÙe jeKetve megmebJeeo efvecee&Ce keâjCÙeeÛes keâecener lÙeeuee keâjeJes ueeieles.
meer. S. Ùee hejer#esØeceeCes meer. Sme. nesCÙeemee"erner leerve hejer#ee GòeerCe& JneJÙee ueeieleele. HeâeGb[sMeve,
FbšjefceefpeSš DeeefCe HeâeÙeveue DeMee eflevner hejer#eebveblej kebâheveer mes›esâšjer neslee Ùesles. peeieeflekeâerkeâjCe DeeefCe
JÙeeheejerkeâjCeecegUs Deveskeâ veJeveJÙee kebâhevÙee Yeejleele oeKeue nesle Deensle. lemesÛe lÙeebÛÙee MeeKeebÛee osMeYej
efJemleejner nesleesÙe. lÙeecegUs kebâheveer mes›esâšjermee"er ceeieCeer vekeäkeâerÛe Jee{Ceej. yegefæceòesuee DeLekeâ heefjßeceeÛeer
pees[ efceUeueer, lej kebâheveer mes›esâšjer nesCes DeJeIe[ efveef§eleÛe veener.
mebmLesÛee heòee
FefvmššŸetš Dee@Heâ kebâheveer mes›esâšjerpe Dee@Heâ Fbef[Ùee, DeeÙemeerSmeDeeÙe neTme, 22, FefvmššŸetMeveue
SefjÙee, ueesoer jes[, veJeer efouueer 110003
pÙee kebâheveerÛeer MesDej iegbleJeCetkeâ ®. 50 ueeKeentve peemle Deensle. Skeâ kebâheveer mes›esâšjer vesceCeb
DeeJeMÙekeâ Deens. 50 ueeKeentve keâceer DemeuÙeeme kebâheveer mes›esâšjer FbšjefceefpeSš GòeerCe& Demeueer lejer Ûeeuesue.
kebâheveer mes›esâšjer FefvmššŸetšÛÙee ceneje°êleerue MeeKee

1) pee@ueer ceskeâj - 1, 1uee cepeuee, yepeepe YeJeve Mespeejer, veefjceve hee@FËš, cegbyeF& - 400021
2) 23, cegkegbâoveiej keâe@ve&j, uesve veb. 1, ieghles ceekexâš, peesMeer ne@efmhešuepeJeU,
hegCes - 411 037
keâesefÛebie FefvmššŸetš
ScekesâSme FefvmššŸetš Dee@Heâ ce@vespeceWš mš[erpe Je jermeÛe&, SveSue neÙemketâue kebâheeGb[, Dee@Heâ

SmeJner jes[, ceeuee[ (he.) cegbyeF& - 400 064
De@keäÛegDejer
Deepekeâeue peerJeveeÛeer keâesCelÙeeÛe JeÙeele keâesCeerner nceer osT Mekeâle veener. pejer meeÙevme Kethe heg{s iesueb
Demeueb lejer Deveskeâ jesieebJej Depetvener "esme GheeÙe meehe[uesues veenerle. lemebÛe Jee{les DeheIeele, Jee{les
Øeot<eCe, ØeÛeb[ ceeveefmekeâ leeCe, keâeceeÛeb ØeÛeb[ DeesPeb DeeefCe Jee{leer mheOee& ÙeecegUs ce=lÙetÛeb meeJeš meleleÛe
DeeheuÙeeJej Demeleb. lÙeecegUs ns meJe& Oeeskesâ ue#eele IesTve DeeheuÙeeveblej DeeheuÙeeJej DeJeuebyetve DemeuesuÙee
JÙeòeâeRÛÙee YeefJe<ÙeeÛeer JesUerÛe meesÙe keâjCeb DeeefCe lÙeemee"er efkeâleer jkeâcesÛes peerJeve efJecÙeeÛes nhles YejeJes
ueeieleerue ns meebieCeejb MeeŒe cnCepes De@keäÛegDejer MeeŒe. ner meJe& Deekeâ[scees[ keâjCeejs De@keäÛegDejer. meOÙee Ùee
MeeKesueener peerJeveeleerue Deveskeâ OeeskeäÙeebcegUs KetheÛe cenòJe Deeues Deens. lÙeecegUs Ùee MeeKesle Ûeebieueb keâefjDej
vekeäkeâerÛe nesT Mekeâleb.
JÙeòeâerÛee ce=lÙet, DehebielJe, peKecee lemesÛe Deeie ueeieCeb, Ûeesjer, mHeâesš Je Flej otjJemLee Ùeeheemetve
ceeueceòesÛeb vegkeâmeeve ÙeeyeöueÛeer leheMeerueeleerue ceeefnleer Deveskeâ meeOeveebÉejs De@keäÛegDejer ieesUe keâjlees. OeeskeäÙeeÛee
keâeueeJeOeer ue#eele IesTve, lÙeeÛeb cetuÙe ue#eele IesTve OeeskeäÙeeÛes oj, hewMeeÛeer DeeJekeâ DeeefCe JÙeòeâerÛeer DeepeÛeer
Je heg{Ûeer DeeefLe&keâ Guee{eue ue#eele IesTve lees efJecÙeeÛes nhles "jJelees. cee$e veJeerve megOeejCee, JÙeeheejer keâue,
keâeÙeos, meeceeefpekeâ - jepekeâerÙe yeoue Ùee meieàÙeeÛee heefjCeece efJecee JÙeeheejeJej nesT Mekeâlees. lÙeecegUs Ùee
#es$eeleerue leepeer ceeefnleerner lÙeeuee melele DemeeJeer ueeieles. lÙeeÛee meieàÙeeÛee Ûeebieuee DeYÙeeme DemeeJee
ueeielees. lemebÛe mesJeeefveJe=òeer DeeefCe efJecÙeeÛÙee Ùeespeveener neÛe keâjlees. Ùee mebIešveebvee, keâce&ÛeeNÙeebvee ÅeeJÙee
ueeieCeeNÙee jkeâceener neÛe "jJelees. efJecee hee@efuemeerÛes leheMeeruener, nhlÙeeÛÙee jkeâcee, keâeueeJeOeer De@keäÛegDejer
"jJelees. Ùee efJe<eÙeerÛes Yee<eCe, Je=òeefJeMes<e lemebÛe uesKe leÙeej keâjCes ner megæe De@keäÛegDejerÛeerÛe peyeeyeoejer
Demeles. lÙeecegUs JesieUb keâjeÙeÛeer FÛÚe DemeCeeNÙeebÛeer Ùee #es$eele vekeäkeâerÛe JeeJe Deens.
De@keäÛegDejerÛes ØeefMe#eCe osCeejer mebmLee

1) De@keäÛegDeefjue meesmeeÙešer Dee@Heâ Fbef[Ùee, 9, peerJeveGÅeesie, 278, [er. Sve. jes[, Heâesš&,
cegbyeF& - 400001.
2) efyeMehe nsyej keâe@uespe, efle¤efÛejheuueer - 620017.
pÙeebÛÙeekeâ[s De@keäÛegDeefjue meesmeeÙešer Dee@Heâ Fbef[ÙeeÛeer DemeesefmeSš ceWyejMeerhe Deens DeMeebÛeer SueDeeÙemeer
ceOÙes ßesCeer ØeLece ßesCeer DeefOekeâejer cnCetve efveÙegòeâer nesT Mekeâles.
SueDeeÙemeer heòee : meWšûe Dee@efHeâme, Ùeesie#esceb, peerJeve yeercee ceeie&, cegbyeF& - 400021.
SueDeeÙemeer De@keäÛÙegjerDeue De@ØeWefšmeÛeeršer Yejleer keâjles.
hee$elee : heoJeer (Sce/Sme)/ yeer. keâe@ce. (mš@šdme / De@keäÛÙegDeefjÙeue meeÙevme - 60³) - keâeueeJeOeer
- 3 Je<ex, - JeÙe : 18 les 25.
Yejleer efueefKele hejer#esÉejs.
hejer#esÛeer keWâõb : YeesheeU, cegbyeF&, keâuekeâòee, efouueer, nwõeyeeo.


4
{
efJe%eeve MeeKesleerue ke‚efjDej¤Ÿee mebOeer
ceneje°êÛÙee Deveskeâ Menjebletve oneJeerle meòej škeäkesâ ceeke&â vemeleerue, lej DekeâjeJeer efJe%eeve MeeKesceOÙes
ØeJesMe efceUle veener. lejer megæe efceUeuesuÙee iegCeehes#ee lÙee efJeÅeeLÙee&Ûee SketâCeÛe keâue keâesCelÙee MeeKeskeâ[s
Deens, ns heenCes iejpesÛes Deens. efJe%eeve MeeKee ner meJe& MeeKeebceOÙes efJemleejuesueer Deens. efJe%eeve MeeKesÛee
efJeÅeeLeea keâuee, JeeefCepÙe MeeKesle peeT Mekeâlees; hejbleg keâuee, JeeefCepÙe MeeKesÛee efJeÅeeLeea cee$e efJe%eeve
MeeKesle ØeJesMe IesT Mekeâle veener.
efJe%eeve MeeKesleerue efJeÅeeLÙee&me keâceer ceeked&âme efceUeuÙeeme lÙeeme lesjeJeeruee veJÙeeves ØeJesMe IÙeeJee
ueeielees. 12 Jeer efJe%eeve MeeKesÛÙee Ùee efJeÅeeLÙee&uee lÙeeÛee iebOener vemelees. lÙeecegUs lÙeeÛee efMekeâCÙeeÛee
Gjuee megjuee Fbšjsmš efveIetve peeCÙeeÛeer Yeerleer Demeles. efJeÛeejhetJe&keâ ØeJesMe IesleuesuÙee efJeÅeeLÙee&uee efJe%eeve
MeeKesle ØeJesMe IesleuÙeeveblej DeceÙee&o mebOeer GheueyOe Deensle. efJe%eeve MeeKesceOeerue efJeÅeeLeea Gòece iegCeeves
GòeerCe& Peeuee lej DeefYeÙeebef$ekeâer Je JewÅekeâerÙe MeeKesceOÙes lÙeeÛee ØeJesMe efveef§ele neslees. DeefYeÙeebef$ekeâer Je JewÅekeâerÙe
MeeKesyeöue DeeheCe heg{ÛÙee ØekeâjCeeceOÙes heent.
DeefYeÙeebef$ekeâer Je JewÅekeâerÙe MeeKesJÙeefleefjòeâ keâefjDejÛÙee DemebKÙe mebOeer Ùee MeeKesle GheueyOe Deensle.
12 Jeer efJe%eeveveblej yeerSmmeer. jmeeÙeveMeeŒe, met#cepeerJeMeeŒe, ØeeCeerMeeŒe, JevemheleerMeeŒe, mebKÙeeMeeŒe,
ieefCele, YeeweflekeâMeeŒe, pewJeleb$e%eeve (yeeÙeesšskeävee@uee@peer), yeeÙeesFvHeâescexefškeäme, yeeÙeeskesâefcemšêr, pesvesefškeäme
DeMee Deveskeâ ØekeâejÛÙee efJe<eÙeebceOÙes keâefjDejÛÙee ØeÛeb[ mebOeer efvecee&Ce PeeuÙee Deensle. lÙeeleerue keâener
efJe<eÙeeleerue keâefjDej mebyebOeer ÛeÛee& keâ¤.

jmeeÙeveMeeŒe efJe<eÙeeleerue keâefjDej
jmeeÙeveMeeŒe Skeâ Depeye ieceleerÛeb MeeŒe Deens. lÙeele Deveskeâ Debieebveer efMekeâlee Ùesles. Øeieleer keâjlee
Ùesles. veeskeâjer Je JÙeJemeeÙe oesvner keâjlee ÙesCes MekeäÙe Deens. heoJeerheÙeËle "jeefJekeâ efMe#eCe IesTve nesles. lÙeemee"er
Gòece iegCe DeeJeMÙekeâ Demeleele. ÛeebieuÙee DeYÙeeme›eâceemee"er, heoJÙegòej efMe#eCe ØeJesMeemee"er leer›e mheOee&
Demeles. jmeeÙeveMeeŒeeceOÙes Dee@jiee@efvekeâ, Fb[efmš^Ùeue, De@hueeF&[ kesâefcemšêr DeMee efJe<eÙeeble mhesMeueeÙePesMeve
keâjlee Ùesles. kesâefcemšêrceOeerue mebMeesOeveeletve efMekeâlee Deeueb lej veJÙee efoMee keâUleele. ve@Meveue kesâefcekeâue
ue@yeesjsšjer, hegCes, Fbef[Ùeve FefvmššŸetš Dee@Heâ meeÙevme, yeWieueesj ÙesLes mebMeesOeve mebmLee keâeÙe&jle Deensle.
Deew<eOeMeeŒeeMeer mebyebefOele HeâeF&ve kesâefcekeâume, FbšjefceefpeSšdme nener Skeâ veJeerve Øeeble Jee{erme ueeieuesuee
Deens. hesume Skeâjesmeesueme Ùeelener veJeerve iees°er Ie[le Deens. ke=â$eerce KeeÅejbie,KeeÅeÛeJeer leÙeej keâjCÙeekeâ[sner
mebMeesOeve Ûeeuet Deens.
yeerSmmeer veblej SceSmmeer Dee@jie@evf ekeâ, Yeewelf ekeâ-jmeeÙeve MeeŒe, De@veeefueefškeâue kesâefcemšêcr eOÙes mhesMeueeÙePesve
kesâuÙeeveblej kesâefcekeâume Fb[mšêrceOÙes cees"Ÿee ØeceeCeeJej mebOeer GheueyOe Deens.
met#cepeerJeMeeŒeeleerue keâefjDej
JewÅekeâerÙe #es$eeMeer efveieef[le Demeuesuee met#cepeerJeMeeŒe ne efJe<eÙe Skeâ veeJeepeuesues #es$e cnCetve heg{s
Ùesle Deens. yeerSmmeer. met#cepeerJeMeeŒe ne efJe<eÙe ceespekeäÙeeÛe keâe@uespeceOÙes GheueyOe Deens. met#cepeerJeMeeŒe
ØeJesMeemee"er yejerÛe mheOee& Demeles. menmee cesef[keâueÛeer De@[efceMeve efpeLes Leebyeles lÙeeveblej GJe&efjle efJeÅeeLÙeeËÛee
keâue veblej met#cepeerJeMeeŒeemee"er ØeJesMe IesCÙeekeâ[s Demelees.
yeer.Smmeer. ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@peer (met#cepeerJeMeeŒe) veblej Sce.Smmeer. ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@peer Ùee oesvnerceOÙes
Ûeebieues iegCe efceUJetve heg{s [e@keäšjsšner efceUJet Mekeâlees.
met#cepeerJeMeeŒeeÛÙee MeeKeebÛee efJemleej cees"e Deens. cesef[keâue ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@peer, [sDejer De@C[ Hetâ[
ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@peer, pesvesefškeäme, FcÙetvee@uee@peer, yeeÙeeskesâcesmšêr, De@ef«ekeâuÛej De@C[ mee@F&ue ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@peer
Ùee met#cepeerJeMeeŒeeÛÙee ØecegKe MeeKee Deensle.
yeerSmmeer veblej ef[hueescee Fve cesef[keâue ue@ye šsefkeäveefMeÙeve meejKes keâesme& keâjlee Ùesleele. yeer. Sce. šskeâ.,
efkeäueefvekeâue jermeÛe&, SceSmmeer Fve yeeÙeesFvHeâescexškeäme, SceSmmeer yeeÙeesšskeävee@uee@peer meejKÙee heoJÙegòej heoJÙee
IesTve cees"Ÿee heieejeÛÙee mebOeer GheueyOe Deensle.
Hetâ[dme Fb[mšêr, Heâecee& Fb[mšêr, De@«ees Fb[mšêrceOÙes veeskeâjerÛÙee mebOeer Deensle. Deukeâesnesefuekeâ efyeJnjspe
leÙeej keâjCeeNÙee kebâhevÙeebceOÙes ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@efpemš GcesoJeejebvee cees"er ceeieCeer Deens.
meeKej keâejKeevÙeeleerue ceUerheemetve FLesvee@ue leÙeej keâjCÙeeÛee Øeef›eâÙesle ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@efpemšuee
heÙee&Ùe GheueyOe veener.
DeMee ØekeâejÛÙee cees"Ÿee mebOeer DemeuesuÙee #es$eele ØeJesMe IÙeeÙeuee njkeâle veener.
JevemheleerMeeŒe, ØeeCeerMeeŒe, ueeF&Heâ meeÙevmeceOeerue keâefjDej

Skeâ iees° vesnceer ue#eele "sJeeÙeÛeer Demeles. ØelÙeskeâ #es$eele vesnceerÛe JeeJe Demelees. lÙeemee"er legceÛeb
JesieUsheCe efškeâJeeJeb ueeieleb. yeeÙeesuee@peerletve Giece heeJeCeeNÙee ØelÙeskeâ MeeKesleerue JesieUsheCe ue#eele Iesleueb lej
MeeKesle Kethe veJeerve Ie[le Deens.

JevemheleeRÛeer ueeieJe[, lÙeebÛee heÙee&JejCeeJej nesCeeje heefjCeece, pebieuemebheòeerÛeer efveiee jeKeCeb, GÅeesieOebos,
keâeieo, meeie, efveueefiejer, Deew<eOeer JevemheleeRÛeer efveÙee&le ÙeemeboYee&le yee@šefvemš keâece keâ¤ve mJele:Ûeb JesieUsheCe
efškeâJet Mekeâlees. efšMÙet keâuÛej, DeUbyeer, yesyeer keâe@ve& ÙeebmeejKÙee veieoer Glheeoveeblener lÙeeÛee meuueemenYeeie
ceesueeÛee "jlees.
Petuee@peerceOÙesner mecegõer ØeeCeer peerJeveeÛee DeYÙeeme Heâej cees"Ÿee ØeceeCeeJej cenòJeeÛee "jle Deens.
JevÙeØeeCÙeebÛÙee meboYee&le ve° nesle ÛeeueuesuÙee peeleer-Øepeeleer efškeâJeCeb nsner Skeâ cees"b DeeJneve peieYej
ceeveueb peele Deens. ke=â$eerce hewoeme keWâõ DeefOekeâ Øeiele nesT heenele Deensle. Ùeemee"er ngMeej heoJeerOejebÛeer melele
iejpe YeemeCeej DeensÛe.
Kejb cnCepes yee@šveer, Petuee@peer, ceeÙe›eâesyeeÙeesuee@peer, ueeFHeâ meeÙevme ns meejs Yeso heoJeerveblej PeheešŸeeveb
keâceer nesle peeleele. efJeefJeOe efJeÅeeMeeKeebleie&le efMe#eCeheæleer Yeejleelener ¤{ nesT heenele Deens. Ùee
meeNÙeebletve heg{s yeeÙeesšskeävee@uee@peerkeâ[s JeešÛeeue meg¤ nesles. ÙeslÙee keâeUeceOÙes Deeheueb meejb peerJeveÛe yeeÙeesšskeâveb
JÙeeheueb peeCeej Deens. Ùeebhewkeâer keâesCelÙeener Â°erveb DeeJe[lÙee MeeKesletve DeYÙeemeeuee meg®Jeele kesâueer, lej
leb$e%eeveeÛÙee Ùee veJÙee yeoueeceOÙes meeceeJeueb peeCeb MekeäÙe Deens.
pewJeleb$e%eeve (yeeÙeesšskeävee@uee@peer) efJe<eÙeeleerue keâefjDej

mepeerJeebÛee DeYÙeeme iesues MelekeâYej ÛeebieueeÛe %eele Deens. met#ce efJe<eeCet, peerJeeCet, DeceeryeemeejKes
SkeâhesMeerÙe ÙesLeheemetve ceeCemeeheÙeËle meJe& ØeeefCecee$eebÛee DeYÙeeme Peeuee DeensÛe. ÙeeceOÙes hesMeer, hesMeerkeWâõs,
Mejerjeleerue efJeefJeOe keâeÙe& keâjCeeNÙee mebmLee ÙeebÛee efJeÛeej nesle Demes. lÙeeletve DeefOekeâ met#ce DeYÙeeme kesâuÙeeJej
hesMeerkeWâõebÛeer pe[CeIe[Ce, ØeefLeveb, [er. Sve. S. Je peervme ÙesLes DeeheCe heesnesÛelees.
iesuÙee one Je<eeËle pesveesce Øeespeskeäšveblej Ùee DeYÙeemeele keâener cenòJeeÛes efoMeeyeoue Peeues. peervmeheemetve
meg®Jeele nesTve GuešŸee ›eâceeveb cnCepes ØeefLeveb, hesMeer, Mejerj, keâeÙe&heæleer Demee ›eâce meg¤ Peeuee.
DevegJebefMekeâlesMeer efveieef[le ceeefnleer mee"JeCeejs Ieškeâ cnCepes [er. Sve. S. Je Deej. Sve. S. Ùee IeškeâebÛeer
jemeeÙeefvekeâ ceeb[Ceer Je lÙeebÛee peervmeMeer mebyebOe ÙeebÛee DeYÙeeme cenòJeeÛee "¤ ueeieuee Deens.
Ùee meeNÙee DeYÙeemeeletve keâener yeeyeer MeeŒe%eebvee nUtnUt Deekeâueve nesle iesuÙee lÙee cnCepes [er. Sve.
S. Ûeer og®mleer keâjCeb MekeäÙe Deens. peervmeceOÙes keâener yeoue Ie[JeCeb MekeäÙe Deens. lÙeeÛes nesCeejs heefjCeece
Devegketâue, GheÙegòeâefjlÙee Jeehejlee Ùesleele. ÙeeletveÛe jsCetbÛeer Gl›eâebleer, efJeefJeOe peeleeRÛeer hewoeme, nJÙee lÙee
pewJejmeeÙeveebÛeer efveefce&leer Ùeeblener Øeieleer nesle iesueer Deens.
Ùee meeNÙeeÛee DeejesiÙeeMeer mebyebOe Demet Mekeâlees. meYeesJeleeueÛÙee heÙee&JejCeele yeoue Ie[Jetve DeeCeCÙeemee"erner
GheÙeesie nesT Mekeâlees. Deenejeleerue DeveeJeMÙekeâ Ieškeâ otj keâjCÙeeMeer ÙeeÛee mebyebOe pees[lee Ùeslees. veJeerve
Deew<eOeb efvecee&Ce keâjCÙeekeâjleener Ùee MeeKesleerue leb$e%eeve GheÙegòeâ "jCeej Deens.
Lees[keäÙeele cnCepes ceeveJeer peerJeveeMeer meeNÙee Debieeveb Jes{Ceejs DelÙeeOegefvekeâ leb$e%eeve Je lÙeeÛee Jeehej
cnCepes yeeÙeesšskeävee@uee@peer.
yeeÙeesšskeävee@uee@peermee"er efJe<eÙeebÛeer efveJe[ keâMeer keâjeJeer?

yeeÙeesuee@peerletve heg{s peeCeeje efJe<eÙe DeMeer pejer Ùee #es$eeÛeer DeesUKe Demeueer, lejerner ieefCele,
mebieCekeâMeeŒe Je YeeweflekeâMeeŒe ÙeebÛee heeÙee Ùee #es$eele efMejCeeNÙeebmee"er hekeäkeâe nJee. jmeeÙeve Je pewJejmeeÙeveeÛeer

DeesUKener nJeer. DeeblejMeeKeerÙe efMe#eCeecegUs ns Ùeeveblej meesheb nesCeej Deens.
meeshÙee Lesš Meyoeble meebieeÙeÛeb lej, yeejeJeerheÙeËleÛeb ieefCele nJebÛe nJeb. mebieCekeâeJejerue MeeŒeerÙe
heefjYee<esÛeer, Øees«e@efcebieÛeer hegjsMeer DeesUKe DeeJeMÙekeâÛe. Yeeweflekeâ Je jmeeÙeve ns efJe<eÙe heoJeerheÙeËle lejer hetjkeâ
cnCetve nJesleÛe.
ceogjeF& ÙesLeerue keâecejepe efJeÅeeheer", peJeenjueeue vesn¤ efJeÅeeheer", hegCes efJeÅeeheer" ÙesLes Ùeeleerue
heoJÙegòej DeYÙeeme›eâce meg¤ Peeues Deensle. nUtnUt heoJeermee"erner ne DeYÙeeme›eâce meg¤ nesF&ue; heCe Skeâ
ue#eele "sJeeÙeueeÛe nJeb keâer, Keje yeeÙeesšskeävee@uee@peerÛee Jeehej ne meg¤ nesCÙeeme, keâUCÙeeme [e@keäšjsš
heeleUerheÙeËle heesnesÛeeÙeueeÛe nJeb. lÙeeefMeJeeÙe Ùee #es$eele efmLejlee efceUle veener. meuueeieej, leb$e%e, ceoleveerme,
ue@ye Deefmemšbš Ùee Glejb[erJej DeeheCe kegâ"s efmLejeJeÙeeÛeb ns mJele:ÛÙee kegâJeleervegmeej "jJeeJeb ueeieleb.
meOÙeeÛeer heefjefmLeleer heenlee, cesef[keâue, FbefpeefveDeefjbiekeâ[erue Dees{e heenlee Skeâ iees° vekeäkeâer veceto
keâjlee ÙesF&ue. megceejs 75 les 85 škeäkeäÙeebÛee SKeeoe MeeŒeMeeKesleerue yeejeJeerÛee efJeÅeeLeea Jejerue efJe<eÙe
IesTve heg{s efMeketâ FÛÚerle Demesue lej lÙeeuee yeeÙeesšskeâceOÙes vekeäkeâerÛe peeiee Deens. peeiee heškeâeJeuÙeeJej
Yejhetj JeeJener jenCeej Deens.
yeeÙeesFvHeâcexefškeämeceOeerue keâefjDej
peerJeceeefnleerMeeŒe Demeb lÙeeÛeb megšmegšerle ceje"erkeâjCe nesT Mekesâue. peerJeMeeŒeerÙe ceeefnleer Heâej ØeÛeb[
ØeceeCeeJej GheueyOe Deens. lÙeeleÛe pesveesce Øeespeskeäš, peervmeceOeerue yeoue ÙeecegUs iesuÙee oMekeâele Ùee
ceeefnleerÛee mee"e Heâej Jesieeveb Jee{le iesuee Deens. Ùee meeNÙee pewJeMeeŒeerÙe ceeefnleerÛeb mebkeâueve, efJeMues<eCe,
efJeJejCe, vetleveerkeâjCe Je mebJeOe&ve keâjCÙeeÛeb MeeŒe cnCepes yeeÙeesFvHeâcexefškeäme.
ØeLece meeje [eše mebkeâefuele keâjeÙeÛee. lÙeeÛeer efMemle meebYeeUeÙeÛeer. lÙeeÛeb vescekebâ iejpesvegmeej
efJeMues<eCe keâjeÙeÛeb, nJÙee lÙee ceeCemeeuee, nJÙee lÙee ue@yeuee les hee"JeeÙeÛeb, hegjJeeÙeÛeb, peieele keâener
veJeerve Ie[ueb keâer, les DeeheuÙee [ešeceOÙes veJÙeeveb YejeÙeÛeb. Ùee meeNÙee keâeceebmee"er keâeieo, hesefvmeue Je ceeveJeer
ceWot Dehegje he[lees.
lemesÛe Ùee ceeefnleerletve keâeuheefvekeâ yeoue Ie[Jetve efvecee&Ce nesCeeNÙee MekeäÙeeMekeäÙelesyeöue he[leeUCeer
keâjeÙeÛeer Peeueer, lej les JÙeeJeneefjkeâjerlÙee Kethe JesUKeeT Je KeÛee&Ûeb "jleb. lesÛe keâece mebieCekeâeÛÙee
meeneÙÙeeveb keâener leemeeble Jee efoJemeeble heej hee[lee Ùesleb.
Ùee meeNÙee #es$eeble efMejCÙeemee"er ieefCele, mebKÙeeMeeŒe, mebieCekeâ ÙeebÛÙee pees[eruee yeeÙeesuee@peerÛeer
Ûeebieueer peeCener DeeJeMÙekeâ Deens. lÙeeceOeerue meJe& leebef$ekeâ heefjYee<ee JÙeJeefmLele keâUCeb Jee Jeehejlee ÙesCebner
iejpesÛeb Deens.
JesOeMeeUsÛÙee nJeeceeve KeelÙeeleerue ceeršerDeesjesuee@efpemšÛes keâefjDej

DeÛeevekeâ DeeuesuÙee hegjeves, Yetkebâheeves, JeeoUeves peer mebkeâšs ceeveJeer peerJeveeJej keâesmeUleele lÙee
mebkeâšebvee leeW[ osCÙeemee"er nJeeceeveemebyebOeer DeeieeT metÛevee osCÙeeÛeb keâece ns ceeršerDeesjesuee@efpemš keâjle
Demeleele. Jesoj Heâesjkeâemš efjheesefšËie les mebMeesOeve DeMee DeeflecenòJeÛÙee #es$eeceOÙes keâefjDejmee"er ØeÛeb[ mebOeer
GheueyOe Deensle.

nJeeceeve efJeYeeieeÛÙee keâeceeÛes mJe¤he
Ùee efJeYeeieeceOÙes ceeršerDeesje@uee@efpemš nJeeceeveeÛee DeYÙeeme keâjle Demeleele. leeheceeve, Jeejs DeeefCe
heeTme, SKeeÅee Yeewieesefuekeâ heefjmejeceOÙes keâMee ØekeâejÛes nJeeceeve Demesue ne Deboepe Jele&JeCÙeeÛes keâece
ceeršerDeesje@uee@efpemš keâjle Demeleele.
ceeršerDeesje@uee@efpeefmškeâ meeÙevmeceOÙes keâefjDejÛÙee efJeefJeOe mebOeer

ceeršerDeesje@uee@efpemšÛeb š^sefvebie IesleuesuÙee JÙeòeâeRvee JesojHeâesjkeâemš efkebâJee keäueeÙece@šesuee@efpemš cnCetve
mhesMeueeÙePesMeve keâjlee Ùesles. efHeâefpekeâue ceeršerDeesje@uee@efpemš ns ceeršerDeesje@uee@efpekeâue jermeÛe& meWšjceOÙes keâece
keâjleele. lej Fb[efmš^Deue ceeršerDeesje@uee@efpemš Oetj efveÙeb$eCe Je JeeÙet Øeog<eCe DeMee efJeefJeOe yeeyeeRJej keâece
keâjleele. De@ef«ekeâuÛej hue@efvebie, ef[Hesâvme #es$eeyejesyejÛe heeÙeuešdmevee nJeeceeveeÛeer ceeefnleer osCeb, SDej›eâeHeäš
DeeefCe efcemeeF&ue mees[leevee JeeleeJejCeeÛee Deboepe IesCeb, Kejeye nJeeceeveele mecegõefkeâveeNÙeeJej efkebâJee yebojeJej
penepe LeebyeefJeCeb, nJeeceeveeMeer mebyebefOele Fb[mšêrceOeerue Dee@ieveeÙePeme&vee Ùeeyeeyele ceeefnleer osCÙeeÛeb keâece FLes
kesâueb peeleb. ceeršerDeesje@uee@peerMeer mebyebefOele GhekeâjCeb leÙeej keâjCeeNÙee kebâheveerceOÙes pee@yeÛeer mebOeer efceUles. lemebÛe
hue@efvebie, hee@Jej FefjiesMeve, De@ef«ekeâuÛej, nsuLe ef[heeš&ceWš DeeefCe Jee@šj ce@vespeceWšceOÙesner pee@yme GheueyOe
Deensle.
osMeeleerue JesieJesieàÙee Yeeieele DemeCeeNÙee ceeršerDeesje@uee@efpekeâue ef[heeš&ceWšceOÙes ne keâesme& kesâuesuÙee
efJeÅeeLÙeeËvee veeskeâjermee"er ØeÙelve keâjlee Ùesleerue. SDejHeâesme&ceOÙes Dee@efHeâmej heoeJej keâeÙe&jle DemeCeeNÙeebvee
ceeršerDeesje@ueerpeerÛeb š^sefvebie osCÙeele Ùesleb. efMeJeeÙe ceeršerDeesje@uee@peer / De@šcee@meefHeâDeefjkeâ meeÙevme / efHeâefpekeäme
/ ce@Lme / mš@efšefmškeäme / Fueskeäšê@efvekeäme / peerDeesefHeâefpekeäme / DehueeF[ efHeâefpekeäme / DehueeF[ ce@Lme
Ùeehewkeâer Skeâe efJe<eÙeele heesmš «e@pÙegSMeve efkebâJee yeerF / yeeršskeâ / Scešskeâ (Fuesefkeäš^keâue / Fueskeäšê@efvekeäme)
DeeefCe leerve Je<eeËÛee keâeceeÛee DevegYeJe Demesue lej hegCÙeeÛÙee Fbef[Ùeve FefvmššŸegš Dee@Heâ šê@efhekeâue ceeršerDeesje@uee@peer
ceOÙes jermeÛe& keâjCÙeeÛeer mebOeer efceUles.
Jejerue efJe<eÙeebÛes š^sefvebie IesleuÙeeveblej Fbef[Ùeve ceeršerDeesje@ueerefpekeâue ef[heeš&ceWšceOÙes veeskeâjer efceUt
Mekeâles. efHeâefpekeämeceOÙes «e@pÙegSMeve kesâuesuÙee 20 les 25 Je<e&s JeÙeesiešeleerue efJeÅeeLÙeeËvee FLes veeskeâjermee"er
Depe& keâjlee Ùeslees. mšeHeâ efmeueskeäMeve keâefceMeveleHexâ Ùee GcesoJeejebÛeer efveJe[ kesâueer peeles. ceeršerDeesje@uee@peerceOÙes
Dee@hejsMeveue jermeÛe& DeeefCe DehueeF[ Demes efJeYeeie Deensle. Dee@hejsMeveue jermeÛe&ceOÙes Jesoj me@šsueeFš, Jesoj
j[ej DeeefCe efjceesš mesvmeme&ÛÙee meeneÙÙeeves JeeoU, {ieebÛee ie[ie[eš, efJepee ÛecekeâCes, G<Celee, ocešheCee,
Deeõ&lee, JeeNÙeeÛee Jesie DeMee Øekeâejeleerue nJeeceeveeÛee Deboepe Jele&Jeuee peelees. nJeeceeveeÛes vekeâeMes yeveJeCeb,
De@ef«ekeâuÛej, efMeefhebie, ceefjve meskeäšj, SefJnSMeve DeeefCe meJe&meeceevÙeebmee"er nJeeceeveeÛÙee DeboepeebÛee efce[erÙee
efjheesš& leÙeej keâjCÙeeÛÙee keâeceemee"er ceeršerDeesje@uee@efpemšÛeer iejpe Demeles.
DehueeF[ ceeršerDeesje@uee@efpemš - DehueeF[ ceeršerDeesje@uee@efpemš cnCepes De@efme[ jsve, Oetj DeMee

ØekeâejÛÙee JeeÙet Øeot<eCeeÛee DeYÙeeme keâjCeb DeeefCe les keâceer nesCÙeemee"er GheeÙe megÛeefJeCes, hee@Jej mšsMeve,
hetue, lesueØekeâuhe GYeejCÙeeÛÙee keâeceele metÛevee osCes. ieJnve&ceWš, šer. Jner. Ûe@veumeceOÙes DeMee DeYÙeemekeâebvee
pee@ye efceUt Mekeâleele.

efHeâefpekeâue ceeršerDeesje@uee@epf emš - efHeâefpekeâue ceeršerDeesje@uee@epf emš JeeleeJejCeeleerue kesâefcekeâue, Fuesekf eäšk^ eâue,
Dee@efhškeâue IeškeâebÛee DeYÙeeme keâjleele. lemebÛe DeesPeesve, leeheceeve Jee{Ceb DeMee peeieeflekeâ mlejeJejerue
efJe<eÙeebÛÙee DeYÙeemeeÛee lÙeele meceeJesMe neslees.
Fv[efmš^Deue ceeršerDeesje@uee@efpemš - Fb[efmš^Deue ceeršerDeesje@uee@efpemš cnCepes Øeot<eCe mebyebefOele

IeškeâebÛee DeYÙeeme keâjCeb DeeefCe DeMee mecemÙee mees[JeCeb.
SKeeÅee ueneve Menj efkebâJee ieeJeeleerue Jesoj mšsMeveJej legcner keâece keâjle Demeeue lej SkeâšŸeeves
Denesje$e keâece keâjCÙeeÛeer leÙeejer "sJeeJeer. meeÙevme mebyebefOele ns #es$e DemeuÙeeves jermeÛe& heshej DeeefCe ue@ye efjheesš&
efueefnlee ÙeeÙeuee heeefnpes. Fb«epeerJej ØeYeglJe DeeefCe šskeävee@uee@peerleerue Dehe[sšdme peeCetve IÙeeJes.
kegâueeyee JesOeMeeUsceeHe&âle ÛeeueefJeuÙee peeCeeNÙee keâesme&Ûeer DeefOekeâ ceeefnleermee"er mebheke&â šsefueHeâesve vebyej
22150431 Deens. lÙeeÛeØeceeCes ceeršerDeesje@uee@peer keâesme& GheueyOe DemeCeeNÙee Flej mebmLee heg{erueØeceeCes
Deensle -
1) DeebOeÇ ÙegefveJnefme&šer, efJeMeeKeeheóCece, DeebOeÇ ØeosMe 530 003
(ÙesLes DeesMevees«eeHeâer DeeefCe ceeršerDeesje@uee@peer SceSmmeer keâesme& GheueyOe Deensle.)
2) ÙegefveJnefme&šer Dee@Heâ meeÙevme De@C[ šskeävee@uee@peer, keâesÛeerve ÙegefveJnefme&šer,
hees. Dee@efHeâme keâesÛeerve 682 002 kesâjU
(ÙesLes SceSmmeer Fve ceeršerDeesje@uee@peer DeeefCe Scešskeâ keâesme& keâjlee Ùeslees.)
3) SceSme ÙegefveJnefme&šer Dee@Heâ ye[esoe, Heâlesniebpe, ye[esoe 390 002
(ÙesLes SceSmmeer Fve ceeršerDeesje@uee@peer ne keâesme& GheueyOe Deens.)
4) YeejleerÙe ÙegefveJnefme&šer, ceejLeceueeF& jes[, keâesFcyeletj 641 046, leeefceUvee[t.
(ÙesLes Ùee efJe<eÙeeleerue Skeâ Je<ee&Ûee ef[hueescee GheueyOe Deens.)

5
{
Jew≈eke‚erŸe #es$eeleerue ke‚efjDej
Jew≈eke‚erŸe #es$ee¤eer JŸeehleer efoJemeWeof Jeme Jee{le Deens. Jew≈eke‚erŸe #es$eeceOŸes

JesieJesie‡Ÿee GheMeeKeeb¤ee Giece DeeefCe efJemleej nesle Deens. Ÿee
JŸeefleefjÚe‚ he@jecese[ f ke‚ue ceOŸesner Yejhetj heŸee&Ÿe GheueyOe nesle Deens.
Jew≈eke‚erŸe #es$eeceOeerue efJeefJeOe DeYŸeemeõe‚ceebeJf e<eŸeer-
DeepeÛÙee le®Ce-le®CeeRmee"er keâefjDejÛeer Deveskeâ #es$eb GheueyOe Demeueer lejer ‘[e@keäšj’ JneÙeÛeer FÛÚe
yeUeJeleeveeÛe efomeles Deens. Lees[keäÙeele JewÅekeâerÙe #es$eeÛeb Deekeâ<e&Ce DeesmejeÙeuee leÙeej veener DeeefCe Deelee lej
JewÅekeâerÙe #es$eeÛeer JÙeehleerner Kethe Jee{ueer Deens. Sce.yeer.yeer.Sme. ÛÙee meesyeleÛe he@jecesef[keâueceOÙes Yejhetj
heÙee&Ùe Deensle. [Wefšmš, F&Svešer mhesMeeefuemš, efHeâefpeDeesLesjefhemš ... ner Ùeeoer efkeâleerner Jee{t Mekeâles. Ùee
ØelÙeskeâ DeYÙeeme›eâceeÛeer ÛeÛee& keâjCeb, DeesUKe keâ¤ve osCeb Ùee ef"keâeCeer MekeäÙe veener; heCe DeeheuÙee osMeele
pÙee GheÛeejheæleer Deensle lÙeebÛee FLes Lees[keäÙeele heefjÛeÙe keâ¤ve efouee Deens. JewÅekeâerÙe MeeKesle ØeJesMe
IesCÙeemee"er DeeOeer ØeJesMehejer#ee IÙeeJeer ueeieles. DeeefCe Kethe leÙeejerves Ùee hejer#esuee meeceesjb peeJeb ueeieleb.
JewÅekeâerÙe #es$eeleerue ØecegKe MeeKee
De@ueeshe@Leer
De@ueeshe@Leer ner efJeosMeer GheÛeejheæleer mecepeueer peeles. efJeefJeOe jmeeÙeveebheemetve yeveefJeuesuÙee Deew<eOe -
ieesàÙeebveer efJeefJeOe jesieebJej Ùee MeeKesle GheÛeej kesâues peeleele. Ùee MeeKesle Sce.yeer.yeer.Sme. ner heoJeer
efceUefJeCÙeemee"er mee[sheeÛe Je<eeËÛee DeYÙeeme›eâce Deens. MeeŒe MeeKesle 12Jeer veblej ØeJesMe hejer#ee IesTve Ùee
MeeKesmee"er efJeÅeeLeea efveJe[ues peeleele. heermeeryeer Ùee «egheuee cnCepesÛe efHeâefpekeäme, kesâefcemšêr DeeefCe yeeÙeesuee@peer
Ùee efJe<eÙeebceOeerue iegCeebvee Ùee MeeKesle peemle cenòJe Deens. Sce.yeer.yeer.Sme. kesâuÙeeJej mhesMeueeÙePesMeveÛes
Deveskeâ heÙee&Ùe GheueyOe Deensle.

DeeÙegJexefokeâ
Yeejleele Deieoer $e+<eercegveeRÛÙee keâeUeheemetve ner GheÛeejheæleer DeefmlelJeele Deens. ceOÙeblejer DeeÙegJexefokeâ
GheÛeej heæle peje ceeies he[ueer nesleer; heCe nuueer hegvne veJÙeeves ueJekeâj cetU DeeheuÙee heæleerleerue
Pee[heeuÙeeÛÙee Ùee DeeÙegJexefokeâ heæleerkeâ[s JeUt ueeieues Deensle. efJeefMe° Jevemheleer, Deew<eOeer Pee[s ÙeebÛeer
heeves, Hegâues, cegàÙee, Deieoer Kees[megæe Deew<eOeer cnCetve GheÙeesieele Ùesleb. lÙeeleerue efJeefJeOe jmeebheemetve Deew<eOes,
ieesàÙee leÙeej kesâuÙee peeleele. cnCetve DeeÙegJexoekeâ[s keâue DemeCeeNÙeebvee Pee[s - Hegâues Ùeelener jme DemeeJee
ueeielees. lÙeeJej efJeÕeeme DemeeJee ueeielees. DeeÙegJexo heæleerÛÙee GheÛeejele jesie leelhegjlee yeje nesCÙeehes#ee
jesieeÛeb mecetU GÛÛeešve keâjCÙeekeâ[s keâue Demelees. lÙeecegUs iegCe ÙeeÙeuee Lees[e JesU ueeielees; heCe jesie
hetCe&heCes yeje Peeuesuee Demelees. yejsÛe jesieer efkebâJee JÙeòeâer Ùee GheÛeejheæleerkeâ[s Deelee JeUt ueeieuÙeecegUs Ùee
#es$eele keâefjDej keâjeÙeuee vekeäkeâerÛe Ûeebieueer mebOeer Deens. yeejeJeerveblej heermeeryeer iešeleerue iegCeebvegmeej Ùee
DeYÙeeme›eâceemee"er efJeÅeeLÙeeËÛeer efveJe[ kesâueer peeles. Deveskeâ pegvÙee «ebLeebceOetve DeeÙegJexoeleerue Deew<eOeebefJe<eÙeer
ceeefnleer DemeuÙeecegUs DeeefCe lÙee keâeUer mebmke=âle ner ¤{ Yee<ee DemeuÙeecegUs mebmke=âle efJeÅeeLÙeeËmee"er les
peemleerÛeb keäJeeefueefHeâkesâMeve "jleb. Fbšve&efMehemeefnle mee[sheeÛe Je<eeËÛee ne keâesme& Deens.
nesefceDeeshe@Leer
DeeÙegJexoeØeceeCesÛe De@ueeshe@LeercegUs keâenerMeer ceeies jeefnuesueer ner JewÅekeâerÙe MeeKee; heCe Deelee Ùee
MeeKesueener Ûebeieues efoJeme Deeues Deensle. Ùee MeeKesJejner Deelee Deveskeâ peCe efJeÕeeme oeKeJetve DeeJepet&ve
Deew<eOeb Iesle Deensle. lÙeecegUs Ùee MeeKesle [e@keäšj nesCÙeeÛeer Deveskeâebvee mebOeer Deens.
nve@ceve Ùee pece&ve De@ueeshe@efLekeâ [e@keäšjvesÛe Ùee GheÛeej heæleerÛee efJekeâeme kesâuee. Ùee heæleerle GheÛeej
keâjleevee pÙeecegUs jesie Peeuee Demesue lÙee keâejCeebÛeeÛe jesieeJej GheÛeej keâjCÙeemee"er Jeehej keâjleele. jesie
DeeOeer Lees[e Jee{uÙeemeejKeener Jeešlees. Kethe mebÙece "sJetve ns Deew<eOe meelelÙeeves IesleuÙeeves ®iCeebvee ÛeebieueeÛe
HeâeÙeoe neslees. Lees[er JesieUer GheÛeejheæleer DemeuÙeecegUs efJeÅeeLeea Ùee MeeKeskeâ[sner Deeke=â° nesleele. Ùee
DeYÙeeme›eâceeveblej yeer.SÛe.Sce.Sme. ner heoJeer efceUles. DeeÙegJexoeØeceeCesÛe mee[sheeÛe Je<eeËÛee Fbšve&efMehemen ne
DeYÙeeme›eâce Deens. Ùee MeeKesle ØeJesMeemee"er 12Jeer veblej heermeeryeer iešele Gòece ceeke&â efceUeJes ueeieleele.
efvemeieexheÛeej
efvemeieexheÛeej GheÛeejheæleerlener DeeOeer jesieeÛeb keâejCe MeesOetve ceie lÙeevegmeej GheÛeej kesâues peeleele.
cegKÙele: jesiÙeeuee jesieeefJe<eÙeer, ue#eCeebefJe<eÙeer yejsÛe ØeMve efJeÛee¤ve, lÙeeÛÙee DeepeejeÛÙee Feflenemeevegmeej
ceie GheÛeej keâjCÙeele Ùeslees. vee[er hejer#ee, jòeâoeye, ùoÙeeÛes "eskesâ ÙeebJej yeejerkeâ ue#e "sJetve lÙeeleerue
yeoueebÛee DeYÙeeme keâ¤ve jesiÙeeÛÙee GheÛeejebceOÙes lÙeevegmeej yeoue keâjCÙeele Ùeslees. metÙe&efkeâjCe mveeve,
JesieàÙee heeCÙeele mveeve, ogKeCeeNÙee Debieeuee ceeleerÛee ueshe osCes, ceeefueMe Demes GheÛeej, keâe@mceesLesjheer,
nw[êsLesjheer, ce[Lesjheer ns GheÛeej keâjCÙeele Ùesleele.
Flej MeeKee
Ùee JÙeefleefjòeâ obleMeeŒe, yeeÙeesškeävee@uee@peer, Heâesjes vf mekeâ meeÙevme, jse[f Deesuee@peer, jse[f Dees«eeHeâj, efHeâefpeDeesLesjheer,
Dee@keäÙeghesMeveue Lesjheer, Dee@ef[Dees Je mheerÛe Lesjheer, veefmeËie, Dee@hLeefuecekeâ, šsefkeävekeäme, me@efvešsMeve - nsuLe

ceuesefjÙee efvejer#eCe, Dee@hšescesšêr, cesef[keâue ue@ye šskeävee@uee@peer, [Wšue ceske@âefvekeâ Je ueeF&efpeefvemš, Heâece&meer,
[eÙeefšefMeDeve, ne@efmhešue ce@vespeceWš Øee@mLesefškeämed Je Dee@Leexefškeäme, keâe@mceesmepe&jer Ùee GheMeeKeebceOÙesner JewÅekeâerÙe
MeeKesletve heoJeer IesTve heg{s mhesMeueeÙePesMeve keâjlee Ùesles. Ùee GheMeeKeebceOÙes mJeleb$e JÙeJemeeÙeeÛÙeener Kethe
mebOeer efJeÅeeLÙeeËvee GheueyOe nesT Mekeâleele.
[Wefšmš
obleMeeŒeeceOÙes [Wšue mepe&ve efkebâJee keâe@mcees[Wefšmš oeleebÛÙee mecemÙeebJej ®iCeebJej GheÛeej keâjleele.
oele efkeâ[Ces, oele - oe{e ogKeCes - megpeCes, oeleele het nesCes, oeleeceOÙes Heâšer Jeiewjs oeleebÛÙee mecemÙeebJej
[Wefšmš efmeceWš Ye¤ve Ûeeboer Ye¤ve efkebâJee Flej heæleerves GheÛeej keâjlees lej oele legšCes, heg{s DeeuesuÙee
oeleebvee efkeäuehe yemeJeCes, efnj[erletve Jej peemle Deeuesuee oele keâe{Ces, ÙeesiÙe keâJeàÙee keâjCes Ùee mecemÙeebJej
[Wšue mepe&ve keâece keâjlees. oele Úeve efomeCÙeemee"er, heeb{js efomeCÙeemee"er GheÛeej ns keâe@mcees[WefšmšêrceOÙes
nesleele.
efnj[Ÿee, oeleogKeer, legšuesuee peye[e ÙeebJej Deesjue mepe&ve GheÛeej keâjlees, lej keâJeUer yemeefJeCeeNÙeeuee
ØeesmLees[Wefšmš, Jes[sJeekeâ[s, legšuesues oele veerš keâjCeeNÙeeuee Dee@Leex[Wefšmš cnCeleele. Ùee MeeKesÛÙee lep%eeuee
yeer.[er.Sme. ner heoJeer efceUles. heg{s mhesMeueeÙePesMeve keâjlee Ùesles. 12Jeer veblej 5 Je<eeËÛee ne DeYÙeeme›eâce
Deens.
[eÙeefšefMeDeve
nuueer JepeveJee{erÛÙee mecemÙeebcegUs [eÙeefšefMeDeveÛeer iejpe KetheÛe Jee{le Deens. JÙeòeâeRÛÙee DeenejeÛee
DeYÙeeme keâ¤ve ÙeesiÙe Deenej lÙeebvee megÛeefJeCes lemebÛe DeVe - DeVeheoeLeeËÛes DeenejefJe<eÙekeâ cetuÙe, DeVe efpeLes
yeveJeleele lÙee peeieebÛes neÙeefpeve lemesÛe ®iCeeueÙeeleerue efJeefJeOe jesieebÛÙee ®iCeebÛee Deenej Ùee meieàÙeebyeeyele
[eÙeefšefMeDeve ceeie&oMe&ve keâjlees. ner Skeâ JesieUerÛe MeeKee Deens. 12Jeer meeÙevmeveblej Ùee MeeKesuee ØeJesMe
efceUlees.
Heâece&meer
Deew<eOeebÛee DeYÙeeme, lÙeeÛeer ceeefnleer, ÙeesiÙee-ÙeesiÙelee ner [îe FvmheskeäšjÛÙee efvejer#eCeeKeeueer nesles.
Deew<eOeebÛes vecegves leheemeCeb, Deew<eOe keâejKeevÙeebvee Yesšer osCeb ns Ùee FvmheskeäšjÛeb keâece Demeleb. ÛegkeâerÛeer Deew<eOeb
ve yeveJeueer peeCeb, ÙeesiÙe ØeceeCeebceOÙes Deew<eOeb yeveJeueer Deensle keâer veener ns leheemeCeb ÙeeÛeb keâece. lÙeemee"er
Heâece&meerÛeer heoJeer lÙeeuee IÙeeJeer ueeieles. Deew<eOe kebâheveerle veeskeâjer efkebâJee mJele:Ûeb Deew<eOeeÛeb ogkeâeve, mejkeâejer
DeejesiÙeKeelÙeele veeskeâjer Demes heÙee&Ùe Ùee MeeKesle GheueyOe Demeleele.
Dee@HeäLee@ucee@uee@efpekeâue šefkeäveefMeÙeve
Dee@HeäLee@ucee@uee@efpekeâue cnCepes [esàÙeebÛÙee mecemÙeebÛes MeeŒe Je lÙeeJej GheÛeej. [esàÙeebvee Fpee efkebâJee
[esàÙeebÛes oes<e, ceesefleefyebot, keâeÛeefyebot, Ûe<cee, Ùee meJe& mecemÙeebÛee DeYÙeeme Je lÙeeJej GheÛeej ne ves$elep%e
keâjlees. Ûe<cee, Ûe<cÙeeÛee vebyej, keâe@vš@keäš uesvmesme ns meJe& GheeÙe ves$elep%eÛe keâjlees. Dee@hšescesšês ner Ùeeleueer
GheMeeKee. ®iCeeÛÙee vebyejØeceeCes ÙeesiÙe ceeheeÛee Ûe<cee leÙeej keâjCes Je lÙeeefJe<eÙeer ceeie&oMe&ve Dee@hšescesšêr

lep%e keâjlees. Heâesšesefpeefvekeâ keâeÛee, keâe@vš@keäš uesvmesme nsner leesÛe yeveJelees.
je°êrÙe heeleUerJej Sce.yeer.yeer.Sme.mee"er ØeJesMe osCeeNÙee mebmLee

1) meWšûe yees[& Dee@Heâ meskebâ[jer SpÙegkesâMeve, 2, keâcÙegefvešer meWšj, efMe#ee keWâõ, Øeerle efJenej,
efouueer - 110092. Yeejleeleerue meJe& cesef[keâue keâe@uespeceOÙes 15³ peeieebmee"er ØeJesMe
hejer#ee (peskeäkesâ DeeefCe S.heer. mees[tve) peeefnjeleerÛee ceefnvee ef[meWyej.
2) Dee@ue Fbe[f Ùee FefvmššŸetš Dee@Heâ cese[f keâue meeÙevmesme, Devmeejerveiej, veJeer efouueer - 110029.
peeefnjeleerÛee ceefnvee peevesJeejer / HesâyeÇgJeejer.
3) keâmlegjyee cesef[keâue keâe@uespe, ceCeerheeue De@ke@â[ceer Dee@Heâ neÙej SpÙegkesâMeve, ceCeerheeue,
keâvee&škeâ - 576119. peeefnjeleerÛee ceefnvee HesâyeÇgJeejer.
4) meWš pee@vme ve@Meveue De@ke@â[ceer Dee@Heâ nsuLe meeÙevmesme, pee@veveiej, yeWieueesj - 560034
peeefnjeleerÛee ceefnvee ceeÛe&.
5) Deec[& Heâesmexme cesef[keâue keâe@uespe, meesueehetj jes[, hegCes - 411040. peeefnjeleerÛee ceefnvee
peevesJeejer.
6) Yeejleer efJeÅeeheer" cesef[keâue keâe@uespe, keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes. peeefnjeleerÛee ceefnvee ces.
7) cenelcee ieebOeer FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[keâue meeÙevmesme, mesJee«eece, efpe. JeOee& - 442102
peeefnjeleerÛee ceefnvee ef[meWyej / peevesJeejer.
8) peJeenjueeue FefvmššŸetš Dee@Heâ heerpeer cesef[keâue SpÙegkesâMeve Je jermeÛe&, heeBef[Ûejer, OeveJebleerveiej
- 605006. peeefnjeleerÛee ceefnvee HesâyeÇgJeejer.
9) ef¡e§eve cesef[keâue keâe@uespe, Leesjeheg[er heesmš Dee@efHeâme Jesuueesj - 63002 peeefnjeleerÛee
ceefnvee HesâyeÇgJeejer.
10) ßeerjeceÛebõ cesef[keâue keâe@uespe Je jermeÛe& FefvmššŸetš, heesvetj, ÛesVeF& - 600016 peeefnjeleerÛee
ceefnvee SefØeue.
11) peJeenjueeue vesn¤ cese[f keâue keâe@uespe, Deefueie{ cegemf uece Ùegevf eJnefme&šer, Deefueie{ - 202002
peeefnjeleerÛee ceefnvee ceeÛe&.
ceneje°êleerue De@ueeshe@efLekeâ cesef[keâue keâe@uespesme

1) yeer. pes. cesef[keâue keâe@uespe, hegCes - 411001
2) [er. JeeÙe. heešerue SpÙeg. meesmee. cesef[keâue keâe@uespe, keâmeyee yeeJe[e, keâesunehetj - 6.
3) [e@. Jner. Sce. cesef[keâue keâe@uespe, meesueehetj - 431003.
4) ieJnve&ceWš cesef[keâue keâe@uespe, Deewjbieeyeeo - 431001.
5) ieJnve&ceWš cesef[keâue keâe@uespe, efcejpe, meebieueer - 416410.
6) ieJnve&ceWš cesef[keâue keâe@uespe, veeiehetj - 440003.
7) ieJnve&ceWš cesef[keâue keâe@uespe, veebos[ - 431601.
8) «eBš cesef[keâue keâe@uespe, cegbyeF& - 400028.
9) Fbefoje ieebOeer cesef[keâue keâe@uespe, meWšûe DeJnsvÙeg jes[, veeiehetj - 440018.

10) peJeenjueeue vesn¤ cesef[keâue keâe@uespe meeÙevmesme, keâje[ - 415110.
11) ke=â<Cee FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[keâue meeÙevmesme, keâje[ - 415110.
12) ueeskeâceevÙe efšUkeâ cÙegefveefmeheue cesef[keâue keâe@uespe, meeÙeve, cegbyeF& - 400022.
13) cenelcee ieebOeer efceMevme cesef[keâue keâe@uespe, keâecees"s, veJeer cegbyeF& - 400209.
14) cenelcee ieebOeer efceMevme cesef[keâue keâe@uespe, Sve-6, efme[keâes, Deewjbieeyeeo - 3.
15) veeefMekeâ ef[eqmš^keäš ce. efJe. Øe. me. cesef[keâue keâe@uespe, Jemebleoeoeveiej, Dee[ieebJe,
veeefMekeâ - 422003.
16) jepeerJe ieebOeer cesef[keâue keâe@uespe, keâUJee, "eCes - 400605.
17) SmeDeejšer mejue cesef[keâue keâe@uespe, DebyespeesieeF& - 431517.
18) mes" peer. Sme. cesef[keâue keâe@uespe, hejsue, cegbyeF& - 400012.
19) ßeer. YeeTmeensye efnjs ieJnve&ceWš cesef[keâue keâe@uespe, OegUs - 424001.
20) ieJnve&ceWš cesef[keâue keâe@uespe meerheerDeej ne@efmhešue, keâesunehetj.
21) šesheerJeeuee ve@Meveue cesef[keâue keâe@uespe, [e@. S. Sue. veeÙej ceeie&, cegbyeF& - 400008.
22) [e@. [er. JeeÙe heešerue cesef[keâue keâe@uespe, efhebhejer, hegCes - 411018.
23) [e@. hebpeeyejeJe osMecegKe GHe&â YeeTmeensye osMecegKe cesceesefjÙeue cesef[keâue keâe@uespe, efMeJeepeerveiej,
DecejeJeleer - 444603.
24) peJeenj cesef[. HeâeTb. DeCCeemeese òeg[eceve heešerue cescees. cesef[keâue keâe@uespe, ngleelcee efMejer<e
kegâceej OPR, peJeenj metle efiejCeermeceesj, mee›eâer jes[, OegUs - 424001.
25) kesâ. pes. meesceÙÙee cesef[keâue keâe@uespe, DeeÙegefJe&nej, F&mšve& - SkeämØesme neÙeJes, meeÙeve, cegbyeF&
- 400077.
26) ceneje°^ FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[. meeÙevmesme, mesJee«eece Je jermeÛe&, ueeletj - 413531.
27) cenelcee ieebOeer FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[. meeÙevmesme, mesJee«eece, JeOee& - 442102.
28) Sve kesâheer meeUJes FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[. meeÙevmesme Je jermeÛe& meWšj, efoioesn efnume,
efnbieCeejes[, veeiehetj - 440012.
29) [er. JeeÙe. heešerue cesef[keâue keâe@uespe, [er. JeeÙe. heešerue veiej, meskeäšj 7, ves¤U,
veJeer cegbyeF& - 400706.
30) ¤jue cesef[keâue keâe@uespe, ueesCeer, lee. ßeerjecehetj, efpe. Denceoveiej - 413726.
31) lesjCee cesef[keâue keâe@uespe, meskeäšj - 1, Hesâpe - 1. keâeshej KewjeCes, veJeer cegbyeF& - 440701.
32) [e@. [er. JeeÙe. heešerue cesef[keâue keâe@uespe Heâe@j JegF&cesve, efhebhejer, hegCes.
33) hegCes efJeÅeeheer", ieCesMe efKeb[, hegCes - 411007. Sce.Smmeer. (yeeÙeesšskeävee@. - Fbefš«esšs[)
- 12Jeer (efJe%eeve) - 60³.
34) FefvmššŸetš Dee@Heâ yeeÙeesFvHeâcexefškeäme, hegCes efJeÅeeheer" keBâheme, ieCesMeefKeb[, hegCes - 411007.
Sce.Smmeer./Sce.šskeâ. - [Ÿeg[ue ef[«eer - 12Jeer (meeÙevme) - 6 Je<ex (yeeÙeesšskeävee@uee@peer)
35) efJeÅee Øeefle‰eve Je Deešd&me, meeÙevme Je keâe@ceme& keâe@uespe ± mketâue Dee@Heâ yeeÙeesšskeävee@uee@peer,
efJeÅeeveiejer, yeejeceleer, efpe. hegCes - 413133. yeer. Smmeer.(yeeÙeesšskeävee@.) - 12Jeer
(heermeerSceyeer 60³) - 3 Je<ex yeer. Smmeer. (De@hueeF&[ yeeÙeesšskeävee@) - yeer. Smmeer. (yee@š./

meer / heer / efpeDee@uee@ / De@ef«e. 55³) 3 Je<ex mhesMeueeF&PesMeve - ceeÙe›eâesefyeÙeue yeeÙeesšskeävee@
/ hueBš yeeÙeesšskeävee@)
36) hegCes efJeÅeeheer", ieCesMe efKeb[, hegCes - 411007.
Sce.yeer.S (yeeÙeesšskeävee@) yeer.Smmeer.
(yeeÙeeskesâefce / yeeÙee@uee@ / yee@š / kesâefce / SvJneÙeve&ceWš meeÙevme / pesvesefškeäme / ueeF&Heâ
meeÙevmesme / ceeÙe›eâesyeeÙee@uee@. / Peg / De@ef«e.) / heoJeer (cesef[keâue meeÙevmesme / Heâece& /
DeeÙegJexo/ Jnsšsjvejer meeÙevme / šskeävee@. / Sbefpe]) 2
37) DeeÙeDeeÙeyeerSce. DeebOeÇ mketâue, [skeäkeâve efpeceKeevee, mebYeepeer heeke&âmeceesj, pes. Sce. jes[, hegCes
411004. yeer.Smmeer. (yeeÙeesšskeävee@.) - 12Jeer (heermeeryeer) 50³ - 3
38) n[eakeâj ne@efmhešue, 1160 / 61, efMeJeepeerveiej, hegCes 5, meerheerSme[er (Dee@Leex).
39) ve@Meveue FefvmššŸetš Dee@Heâ Dee@HeäLeeucee@uee@peer, 1187/30, Dee@Heâ Ieesues jes[, Hegâues
cÙegePf eÙecepeJeU, efMeJeepeerveiej, hegCes 411005. [erDeesSceSme. [er.Sve.yeer. (Dee@HeäLeeucee@uee@peer).
40) ¤yeer ne@ue efkeäueefvekeâ, 40 memetve jes[, hegCes 411001. [er.Sve.yeer. (keâeef[&Dee@uee@peer)
cesef[meerve/peve. mepe&jer/Ùegje@uee@peer)
41) [e@. [er. JeeÙe. heešerue cese[f keâue keâe@uespe, efhebhejer, hegCes 411018. [er.Sve.yeer. (De@vesmLeseMf eDeeuee@
/ cesef[ / jsef[Dees [eSvee@efmeme) Dee@yemšs Je ieeÙeves.
42) hegCes efJeÅeeheer", ef[heeš&. Dee@Heâ ce@. ceWš meeÙevmesme, hegCes 411007 Sce.yeer.S. (yeeÙeesšskeävee@)
- yeer.Smmeer. (yeeÙeeskesâefce / yeeÙee@uee@/ yee@š / kesâefce / SvJneÙeve&. meeÙevme / pesvesefškeäme/
ueeF&Heâ meeÙevme / ceeÙe›eâes / Peg) heoJeer (cesef[. meeÙe.) yeer.Heâece&. / yeer.Jner.Smmeer. / yeer.F&.
/ yeer.šskeâ. - 45³ - 2.
43) ueeskeâceevÙe ne@efmhešue, uees. ces. keâe. efÛebÛeJe[, hegCes - 411033. [er.Sve.yeer. (Dee@Leex.)
Keeueerue cesef[keâue keâe@uespesmeceOÙes Skeâef$ele ØeJesMe hejer#eeÉejs ØeJesMe efouee peele veener.
1) Deec[& Heâesmexme cesef[keâue keâe@uespe, meesueehetj jes[, hegCes 411040.
2) ßeer meerleeosJeer efveceuekegâceej pejesef[Ùee cesef[keâue keâe@uespe, ueb[ve efceumevesj He@âkeäšjer, ves¤U,
veJeer cegbyeF&.
3) Yeejleer efJeÅeeheer" cesef[keâue keâe@uespe, keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes 411043.
4) [e@. [er. JeeÙe heešerue cesef[keâue keâe@uespe, efhebhejer, hegCes - 411018.
5) ce. FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[keâue SpÙeg Je jermeÛe& cesef[. keâe@uespe, leUsieeJe oeYee[s,
hegCes 410507.
6) cenelcee ieebOeer FefvmššŸetš Dee@Heâ cesef[. meeÙevmesme, mesJee«eece, JeOee& 442102.
ceneje°êleerue DeeÙegJexefokeâ cesef[keâue keâe@uespesme

1) De°ebie DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, 2062, veJeer meoeefMeJe hes", hegCes 411030.
2) DeeÙegJexo keâe@uespe, hegCes 411043.
3) DeeÙegJexo keâe@uespe, hegmeo, ÙeJeleceeU - 445204.

4) DeeÙegJexo keâe@uespe, efme[keâes, Deewjbieeyeeo.
5) DeeÙegJexo keâe@uespe, meeÙeve, cegbyeF& 400022.
6) DeeÙegJexo keâe@uespe, ieCesMeJee[er, veeefMekeâ 422003.
7) DeeÙegJexo keâe@uespe, mebiecevesj 422605.
8) DeeÙegJexo keâe@uespe, ßeer efMeJeepeer veiej, jengjer He@âkeäšjer - 413706
9) DeeÙegJexo keâe@uespe, n[hemej, hegCes 411028.
10) DeeÙegJexo cesef[keâue keâe@uespe, hes" Je[ieeJe, keâesunehetj 416706.
11) DeeÙegJexo cesef[keâue keâe@uespe, JemeF&, efpe. "eCes 401209.
12) ÛewlevÙe DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, meekesâieeJe, YegmeeJeU 425201.
13) keâe@uespe Dee@Heâ DeeÙegJexo jermeÛe& meWšj, Deekegâ[ea, hegCes 411044.
14) [erpeerSme DeeÙegJexo keâe@uespe, OegUs 424002
15) [erSce DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, vebove, veeiehetj 440009.
16) [erSce ceefpeefLeÙee DeeÙegJexo keâe@uespe, ÙeJeleceeU 445001.
17) [erSmeSve DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, OegUs 424002.
18) ieb. S. mees. DeeÙegJexo cesef[keâue keâe@uespe, keâesunehetj 416012.
19) iebieeOejMeeŒeer iegCes DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, efJeßeeceyeeie, Denceoveiej - 1.
20) ieJnve&ceWš DeeÙegJexo keâe@uespe, Gmceeveeyeeo 413501.
21) ieJnve&ceWš DeeÙegJexo keâe@uespe, veebos[ 431001.
22) ieJnve&ceWš DeeÙegJexo keâe@uespe, jepes jIegpeerveiej, veeiehetj 440009.
23) «eeceerCe DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, yeesueehetj jes[, ueeletj 444501.
24) keâce&Jeerj kesâšer jCeOeerj DeeÙegJexo keâe@uespe, yeesj[er, efmejhetj 425428.
25) DeejS heesleoej DeeÙegJexo cesef[keâue keâe@uespe, JejUer, cegbyeF& 400018.
27) Smemeer cegLee, DeeÙeeËiue JewÅekeâ ceneefJeÅeeueÙe, ieW[eceeU, meeleeje 415002.
28) mes" ieesefJebopeer jeJepeer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, 21 - S - 13, yegOeJeej hes",
meesueehetj 413001.
29) ßeer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, nvegceeveveiej, veeiehetj 440009.
30) ßeer jeOeeke=â<Ce lees<CeerJeeue DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, pe"ej hes" jes[, Dekeâesuee.
31) ßeer ieg¤osJe DeeÙegJexo keâe@uespe, ieg¤kegbâpe Deeßece, DecejeJeleer - 444902.
32) ßeer keâceueeosJeer pee. efceòeue hegveJe&meg DeeÙegJexo keâe@uespe, cegbyeF& 400002.
33) efšUkeâ DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, 583/2, jemlee hes", hegCes 411011.
34) Jemebleoeoe heešerue DeeÙegJexo cesef[keâue keâe@uespe, meeTLe efMeJeepeerveiej, meebieueer - 416416.
35) efJeoYe& DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, DecejeJeleer 444005.
36) ÙeMeJeble DeeÙegJexefokeâ keâe@uespe, keâesmeueer, keâesunehetj 416114.
37) Sjuee Scešer DeeÙegJexo keâe@uespe, keâjer jes[, cegbyeF& 400012.
38) efmeækeâuee DeeÙegJexefokeâ ceneefJeÅeeueÙe, vesn¤ Ûeewkeâ, Denceoveiej.
39) [e@. [er. JeeÙe. heešerue DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, efhebhejer, hegCes.

40) yeerSme[eršer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, JeeIeesueer, efpe. hegCes.
41) SuekesâDeej DeeÙegJexeof keâ ceneefJeÅeeueÙe, ieJnve&ceWš jsmš neTme meceesj, keâ[ieeJe jes[, ie[efnib uepe,
keâesunehetj.
42) SmeSme[erSmeSme DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, Dee°e, efpe. meebieueer.
43) ßeer mehleëe=bieer Sme. DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, ke@âve[e keâe@ve&j, veeefMekeâ.
44) heerJnerJner Deej heer DeeÙegJexefokeâ ceneefJeÅeeueÙe, MesJeieeJe, efpe. Denceoveiej.
45) DeeÙegJexo cesef[keâue keâe@uespe, veejeÙeCeJee[er, heeryeer veb. 2, ÛeeUermeieeJe, efpe. peUieeJe.
46) yeerSmeheerSce OevJeblejer DeeÙegJexo keâe@uespe, Goieerj, ueeletj.
47) Scemeeršer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, ueeletj.
48) SceSme DeeÙegJexefokeâ keâe@uespe, keâešbieer, ieeWefoÙee.
49) Sme Deej ÛegveeJeues DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, efÛeKeueer, yegue{eCee.
50) Yeejleer efJeÅeeheer" DeeÙegJexo keâe@uespe, keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes.
51) De°ebie DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, 2026, meoeefMeJe hes", Sme. heer. keâe@uespepeJeU, hegCes
411030. meefš&. (Ùeesie) - 10Jeer - 3ceefnves, meefš& (DeeÙegJexo) 10Jeer - 12 ceefnves.
ef[huees (DeeÙegJexo) - yeer.S.Sce.Sme. / yeer.SÛe.Sce.Sme. / Sce.yeer.yeer.Sme. / yeer.Ùeg.Sce.Sme.
- 2 Je<ex meefš& (mJemLeJe=òe) - 10Jeer - 6 ceefnves, meefš& (cemeepe Lesjheer) - 10Jeer - 6
ceefnves. meefš&. (DeeÙegJexo [eÙešsefjkeäme) - 10Jeer - 6 ceefnves.
hegCes efJeÅeeheer"
heerpeer (hebÛekeâce&) -
yeer.Sce.Sme. / yeer.SÛe.Sce.Sme. / Sce.yeer.yeer.Sme. / yeer.Ùeg.Sce.Sme. - 12 ceefnves
ceevÙelee Øeehle heerpeer ([eÙešsefškeäme) - yeer.SÛe.Sce.Sme. / Sce.yeer.yeer.Sme. / yeer.Ùeg.Sce.Sme.
- 12 ceefnves. meefš&. (cesef[keâue-hue@šme) 10Jeer - 3 ceefnves.
53) DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe Je mebMeesOeve keWâõ, efveie[er hegCes - 411044. heerpeer ef[huees.
(hebÛekeâce&) - yeer.S.Sce.Sme. - 1. meefš& (cemeepe Lesjheer) - 12 Jeer - 6 ceefnves. meefš&
(DeeÙegJexo cesef[. hue@šme) - 10Jeer - 3 ceefnves. meefš& (DeeÙegJexo [eÙešsefškeäme) 10Jeer - 3
ceefnves.
DeeÙegJexo - heerpeer
1) Deej. S. heesöej cesef[keâue (DeeÙegJexo) ceneefJeÅeeueÙe, JejUer, cegbyeF&, mebefnlee, keâeÙeeefÛeefkeâlmee,
MeuÙeleb$e, MeeuekeäÙeleb$e.
2) Suepeer efceieue hegveJe&meg DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, cegyb eF&, DeeÙegJexo efmeæeble Je oMe&ve, keâeÙeeefÛeefkeâlmee.
3) DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, meeÙeve, cegbyeF&.
4) efšUkeâ DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, hegCes, jÛeveeMejerj, keâeÙeeefÛeefkeâlmee, jesie efveoeve, efJeke=âleereJf e%eeve,
MeuÙeleb$e.
5) De°ebie DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, hegCes, jÛeveeMejerj, Øemetleerleb$e Je Œeerjesie.
6) DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, hebÛeJešer, veeefMekeâ - keâeÙeeefÛeefkeâlmee.

7) DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, jengjer, efpe. Denceoveiej, Øemetleerleb$e Je Œeerjesie, keâeÙeeefÛeefkeâlmee, MeuÙeleb$e.
8) DeeÙeeËiue JewÅekeâ ceneefJeÅeeueÙe, meeleeje - Mejerj jÛevee.
9) mes" peer. Deej. DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, meesueehetj - keâeÙeeefÛeefkeâlmee.
10) ieJnve&ceWš DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, veebos[ - MeuÙeleb$e.
11) ieJnve&ceWš DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, veeiehetj - MeuÙeleb$e - mebefnlee, mJeemLÙeefjóe.
12) ßeer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, veeiehetj - mebefnlee, Mejerj jÛevee, Mejerjef›eâÙee, õJÙeiegCe,
efJe%eeve, jmeMeeŒe, keâeÙeeefÛeefkeâlmee, jesieefveoeve / efJeke=âleer efJe%eeve, MeuÙeleb$e, Deieoleb$e,
leewkeâj ce=lÙet, MeeuekeäÙeleb$e.
13) efJeoYe& DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, DecejeJeleer - MeeuekeäÙeleb$e.
14) Deejšer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, Dekeâesuee - keâeÙeeefÛeefkeâlmee, MeuÙeleb$e.
15) [erkesâkesâ DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, ÙeJeleceeU - keâeÙeeefÛeefkeâlmee.
16) DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, n[hemej, hegCes - keâeÙeeefÛeefkeâlmee.
17) efšUkeâ ceneje°^ efJeÅeeheer", efJeÅeeheer" YeJeve, ieguešskeâ[er, hegCes 411037. ef[huees.
(DeeÙegJexo Je [eÙeefšefMeDeve) - yeer.S.Sce.Sme. - 1 Je<ex. ef[huees (DeYÙebie ceo&ve leb$e%e) -
yeer.S.Sce.Sme. (heefnues Je<e&) 1 Je<e&. ef[huees (Ùeesie DeeÙegJexo) - 10Jeer - JeÙe 18 Ûes Jej.
ef[huees. (Ùeesie DeeÙegJexo - ØeejbefYekeâ)- 12Jeer - 1 Je<e&.
18) [e@. [er. JeeÙe. heešerue DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, efhebhejer, hegCes, Øeiele ef[huees (Ùeesie DeeÙegJexo)
- ef[huees (Ùeesie DeeÙegJexo - ØeejbefYekeâ) 1 Je<e&. ef[huees (DeYÙebie ceo&ve leb$e%e) - yeer.S.Sce.Sme.
(heefnues Je<e&) 1 Je<e&. Sce.efHeâue. (DeeÙegJexo) - yeer.S.Sce.Sme. heerSÛe.[er. (DeeÙegJexo).
19) yeerSme[eršer DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, JeeIeesueer, efpe. hegCes.
20) Sue kesâ Deej DeeÙegJexefokeâ ceneefJeÅeeueÙe, ieJnve&ceWš jsmš neTme meceesj, keâ[iebeJe jes[,
ie[efnbiuepe, keâesunehetj.
21) SmeSme[erSmeSme DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, Dee°e, meebieueer.
22) SceSme DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, keâešbieer, ieeWefoÙee.
23) SmeDeej ÛegveeJeeuee DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, efÛeKeueer, efpe. yegue{eCee.
24) Yeejleer efJeÅeeheer" DeeÙegJexo ceneefJeÅeeueÙe, OevekeâJe[er, keâe$epe, hegCes.
ceneje°êleerue nesefceDeeshe@efLekeâ keâe@uespesme

1) nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe Je ne@efmhešue, mebiecevesj, veJeerve veiej jes[, Denceoveiej -
422605.
2) keâeWkeâCe SpÙeg. Je cesef[. š^mš nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Jeerj meeJejkeâj ceeie&, efJejej
(het.), lee. JemeF&, efpe. "eCes.
3) efmeefceefueÙee efmeefjueefyeme kegâjWšj pevemesJee ceb[U nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[keâue keâe@uespe, ogie[Heâeše,
lee. efYeJeb[er, efpe. "eCes - 421302.
4) efkeâ. iÙee. ceb[U ieg{s mebÛeefuele nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, efvecePejer jes[, efMejhetj,
efpe. OegUs - 425405.

5) keâes. SpÙeg. meesmee. Ûebõkeâeble njer kesâUtmekeâj nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Deefueyeeie,
efpe. jeÙeie[.
6) nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, YeeieJele keâerleea cebefoj, 3 cepeuee, cegjejpeer hes", meesueehetj -
413001.
7) oeheesueer nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Deehešer, lee. oeheesueer, efpe. jlveeefiejer.
8) Øe. SpÙeg. meesmee. heer. [er. pewve nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, mšsš yeBkeâ Dee@Heâ nwõeyeeo
meceesj, hejYeCeer - 431401.
9) Denceoveiej nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, meeJes[er jes[, Denceoveiej.
10) uees. cesef[. HeâeG. nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, efÛebÛeJe[, hegCes.
11) OeeW[tceecee mee"s nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[keâue keâe@uespe, SHeâheer veb. 23, Dee@Heâ keâJex jes[,
hegCes - 411004. Sce.[er.
12) keâekeâemeese cemkeâes nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Denceoveiej.
13) ßeer. keâebÛeveyeeF& yeeyetueeuepeer DeeJeo nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[keâue keâe@uespe, ÛeeboJe[.
14) ve@Meveue nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, veeefMekeâ.
15) Ûeboeyesve ceesnveYeeF& hešsue nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, cegbyeF&.
16) JeWieguee& nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe Je ne@efmhešue, JeWieguee&.
17) LesjUe nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe Je ne@efmhešue, JeWieguee&.
18) JesCetleeF& ÙeMeJeblejeJe ÛeJneCe nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, keâesunehetj.
19) nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, leejejeCeer Ûeewkeâ, keâesunehetj.
20) iegueeyejeJe heešerue nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, meebieueer.
21) meceLe& SpÙeg. š^mš nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, meebieueer.
22) [e@. pes. pes. ceieotce š^mš nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, peÙeefmebiehetj.
23) ßeer lejJeleceue ßeer JeuueYe nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, DecejeJeleer.
24) nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Dekeâesuee jes[, Dekeâesuee.
25) heb. nes. efMe. Øe. ce. nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, KeeceieeJe.
26) ßeer pevelee nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Dekeâesuee.
27) heb. pe. ves. ces. FefvmššŸetš Dee@Heâ nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. meeÙevmesme, DecejeJeleer.
28) veeiehetj keâe@uespe Dee@Heâ nesefceDeeshe@efLekeâ Je yeeÙeeskesâefcemšêr, veeiehetj.
29) ieeWefoÙee nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe Je ne@efmhešue, ieeWefoÙee.
30) heg¤<eesòeceYeeF& ÛeJneCe nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe Je ne@efmhešue, Ûebõhetj.
31) DeeblejYeejleer nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe Je Fbefoje ieebOeer cesceesefjÙeue ne@efmhešue, Deewjbieeyeeo.
33) meesveepeerjeJe #eerjmeeiej nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, yeer[.
34) oef#eCe kesâmejer cegveer. efceßeerueeuepeer nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Deewjbieeyeeo.
35) Heâe@mšj [sJnueheceWš nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[. keâe@uespe, Deewjbieeyeeo.
36) he©eßeer [e@. [er. JeeÙe. heešerue nesefceDeeshe@efLekeâ cesef[keâue keâe@uespe Je jermeÛe& meWšj, efhebhejer,
hegCes - 411018.

37) he©eßeer [e@. [er. JeeÙe. heešerue cesef[keâue keâe@uespe Heâe@j JegF&cesve, efhebhejer, hegCes - 18.
[ermeerSÛe, [er[erJner, šer[er[er, [erheerSce, [erDeesSceSme, [erDee@Leex, [erDeejDeesSue, [erSceDeejF&,
[erS, [erheeryeer, [erheerSÛe, [erpeerDees, [erSveyeer - mepe&jer, Dee@yemšs Je ieeÙeves, cesef[keâue,
De@vemLesefMeÙee.
38) [er. JeeÙe. heešerue cesef[keâue keâe@uespe, meskeäšj - 7, ves¤U, veJeer cebgyeF& - 400703.
ef[huees (Dee@HeäLeeucee@ / DevesmLes / F&Svešer / Dee@Leex / Dee@yemšs Je ieeÙevee / hesef[Ùee / he@Lee@/
efmkeâve Je Jner[er / meeÙeefkeâÙee / heerSmeSce / jsef[Dee@uee@).
[Wšue keâe@uespesme
1) peceveeueeue ieesSbkeâe [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, ieesj#eCejes[, heeryeer 153,
Dekeâesuee - 444004.
2) [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, leheesJeve jes[, DecejeJeleer - 444602.
3) [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, keâe$epe , OevekeâJe[er, hegCes - 411043. (Yeejleer efJeÅeeheer")
4) ieJnve&ceWš [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, meWš pee@pexme ne@efmhešue kebâheeGb[, cegbyeF& - 400001.
5) veeÙej ne@efmhešue [Wšue keâe@uespe, [e@. S. Sue. veeÙej jes[, YeeÙeKeUe, cegbyeF& - 400008.
6) he©eßeer [e@. [er. JeeÙe. heešerue [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, [e@. [er. JeeÙe.heešerue veiej,
meskeäšj - 7, ves¤U, veJeer cegbyeF& 400706.
7) [Wšue keâe@uespe Je ne@eefmhešue, Heäuee@š 4, ue#ceer efvece&ue efyeefu[bie, keâveeš huesme, efme[keâes,
Deewjbieeyeeo - 43003.
8) ieJnve&ceWš [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, OeveJeblejerveiej, Deewjbieeyeeo - 431001.
9) ieJnve&ceWš [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, veeiehetj - 440003.
10) [Wšue keâe@uespe , meeJebieer (cesIes), JeOee& - 442004.
11) [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, hebÛeJešer, veeefMekeâ - 422003.
12) ØeJeje ¤jue [Wšue keâe@uespe, ueesCeer, lee. ßeerjecehetj, efpe. Denceoveiej - 413736.
13) Jemebleoeoe heešerue [Wšue keâe@uespe Je ne@efmhešue, meeTLe efMeJeepeerveiej, meebieueer - 416416.
14) efJe. Øe. ceb. [Wšue keâe@uespe, efob[esne efnume, efnbieCee jes[, veeiehetj.
15) he©eßeer [er. JeeÙe. heešerue [Wšue keâe@uespe, efhebhejer, hegCes.
16) Sce. S. jbietveJeeuee keâe@uespe, Dee@Heâ [Wšue meeÙevmesme Je jermeÛe& meWšj, 2390, yeer. kesâ. yeer.
efnoeÙeleguuee ceeie&, DeePece keBâheme, hegCes - 411001.
17) SmeSceyeeršer [Wšue keâe@uespe, Dece=leveiej, mebiecevesj, efpe. Denceoveiej - 422608.
18) Ùesjuee cesef[keâue š^mš [Wšue keâe@uespe, KeejIej, veJeer cegbyeF&.
ve@Ûejeshe@Leer mebmLee
1) ieesJeOe&veoeme meskeämeeefjÙee keâe@uespe Dee@Heâ Ùeesie Je keâuÛejue efmebLesefmeme, kewâJeuÙeOeece, ueesCeeJeUe,
hegCes - 410403. ef[huees. (Ùeesie) - heoJeer 1 Je<ex.
2) kewâJeuÙeOeece, 43, vesleepeer megYee<e jes[, Ûeveea jes[, cegbyeF& 400002. ef[huees (Ùeesie) -

efMe#ekeâ / Sce.yeer.yeer.Sme.) - 6 ceefnves.
3) Dee@ue Fbef[Ùee FefvmššŸetš Dee@Heâ Ùeesie Je nsuLe, leHexâ [e@. kesâ. Jner. heevemes, 45, 1467,
vesn¤veiej, kegâuee& (het)- cegbyeF& - 4000024. heerpeer ef[huees (Ùeesie Lesjheer - heoJeer 1Je<ex)
4) DecejeJeleer Ùegefve., leheesJeve, DecejeJeleer, ef[huees (Ùeesie efMe#eCe) - heoJeer - 1 Je<ex.
5) efšUkeâ ceneje°^ efJeÅeeheer", efJeÅeeheer" YeJeve, ieguešskeâ[er, hegCes - 411037.
6) Sme. Sve. ceerjs keâe@uespe Dee@Heâ Deešd&me, keâe@ceme& Je ieesoeJejer osJeer mejeHeâ keâe@uespe Dee@Heâ
meeÙevme, legcemej, efpe. Yeb[eje - 441912. ef[huees (ve@Ûejeshe@Leer) heoJeer - 1Je<ex
7) ve@Meveue FefvmššŸetš Dee@Heâ ve@Ûejeshe@Leer, 6 lee[erJeeuee jes[, hegCes - 411001. meefš&
(šêršceWš De@šs[bš š^sefvebie) 10Jeer 1 Je<ex.
8) cenelcee ieebOeer vesÛej keäÙegDej Je Ùeesefiekeâ meeÙevme keâe@uespe, ieebOeer YeJeve, keâesLe¤[, hegCes
411029.
[eÙeefšefMeDeve / vÙegefšêfMeÙeefvemš
1) keâe@uespe Dee@Heâ nesce meeÙevme, efvece&ue efvekesâleve, cegbyeF&. yeer.Smmeer. (Hegâ[ Je vÙegefš^Meve) -
12Jeer - 3 Je<ex.
2) Sme.Sve.[er.šer. keâe@uespe Dee@Heâ nesce meeÙevme, keâJex veiej, hegCes - 411038. yeer.SÛe.Smmeer.
(keâcÙegefvekesâMeve cesef[Ùee Heâe@j efÛeu[^ve) - heoJeer 2 Je<ex. ef[huees (Deueea ÛeeF&u[nt[ / ne@šsue,
ne@efmheš@efuešer De@[dcesve. / kebâPÙegcej meefJn&me) heoJeer - 50³ - 1Je<ex. ef[huees. (mheesšd&me
meeÙevme Je vÙegefš^Meve / [eÙešsefškeäme) - heoJeer ([eÙešsefškeäme Je vÙegefš^Meve) - 1±6 ceefnves
Fbšve&efMehe.
3) hegCes efJeÅeeheer", ieCesMeefKeb[, hegCes - 411007. heerpeer ef[huees ([eÙešsefškeäme) - heoJeer
(efJe%eeve / meeceeefpekeâ efJe%eeve / JewÅekeâerÙe / Deew<eOe) 50³ - 1 Je<esx.
yeer.Heâece&. - ceneje°êleerue mebmLee

1) Yeejleer efJeÅeeheer" keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, Sjb[JeCes, hegCes - 411038.
2) Deefie>nes$eer keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, yeehegpeerJee[er, jeceveiej, JeOee& - 442001.
3) SDeeÙeSmeSmeSceSme keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, kesâves[er jes[, DeejšerDeespeJeU, hegCes - 413501.
4) Yeejleer efJeÅeeheer" keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, meeryeer[er yesueehetj, meskeäšj - 8, veJeer cegbyeF& - 14.
5) yeeByes keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, keâefuevee, meeblee›etâPe (het.) cegbyeF& - 400098.
6) meer. Ùeg. Meen keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, (Sme.Sve.[er.šer.), pegnt jes[, meeblee›egâPe (he.)
cegbyeF& - 400049.
7) [erSmešerSme keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, 1, pÙetue, efJepeehetj jes[, meesueehetj - 413004.
8) ef[heeš&ceWš Dee@Heâ Heâece&meer, veeiehetj Ùegefve. 460, nvegceeve veiej, veeiehetj 440010.
9) [ermeeršer DeCCeemeensye jcesMe Depecesje keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, osJehetj, OegUs - 2.
10) [e@. [er. JeeÙe. heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, efhebhejer, hegCes - 411018.
11) peerF&Sme meeleeje keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, leHexâ «eenkeâ mebIe, ceekexâš Ùee[&, Smešer mšB[peJeU,

meeleeje.
12) ieJnve&ceWš keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâece&meer ef[heeš&ceWš, Deewjbieeyeeo - 431005
13) ieJnve&ceWš keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâece&meer ef[heeš&ceWš, iee[iesveiej, Je[ieeJe jes[,
DecejeJeleer - 444603.
14) ieJnve&ceWš keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, efJeÅeeveiej, keâje[, efpe. meeleeje - 415124.
15) pewve cenekeâeueer keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, JeOee&.
16) pesSmeheerSce FefvmššŸetš Dee@Heâ Heâece&meer, 47, Deej. peer. Le[eCeer ceeie&, JejUer meer Hesâme,
cegbyeF& - 400018.
17) Suešer FefvmššŸetš Dee@Heâ Heâecee&mÙegefškeâue mš[erpe, vÙeg veboveJeve, efnbieCee jes[, veeiehetj -
440022.
18) ScemeerF&Sme keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, efveuebiee, efpe. ueeletj - 413521.
19) Scepeer SmeSce ßeerceleer Sme. Sme. heešerue FefvmššŸetš Dee@Heâ Heâece&meer, Ûeeshe[e, efpe.
peUieeJe - 425107.
20) ScepeerJnerSce keâe@uespe Dee@Heâ Heâece&meer, Dee«ee jes[, hebÛeJešer, veeefMekeâ - 422003.
21) SceSF&meeršer JeeÙe. yeer. ÛeJneCe keâe@uespe.

6
{
DeefYeŸeebe$f eke‚er #es$eeleerue ke‚efjDej
DeelceefJe’eeme, ef¤eke‚eöer DeeefCe yegeÊ f ceÚesuee JeeJe osCeejs #es$e. efJe%eeve

Je leb$e%eevee¤Ÿee ÿeieleerveblej DeefYeŸeebef$eke‚er #es$ee¤eer JŸeeheke‚lee
DeceŸee&o Jee{le Deens. efmeefJnue, ceske@‚efveke‚ue DeeefCe Fuesekf e‰ö^ke‚ue Ÿee
heejbheefjke‚ MeeKeebhegjles ceŸee&eof le ve jenlee peJeUheeme leerme MeeKeebceOŸes
ns Meeåe efJemleejues Deens.
efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve ÙeeleuÙee Øeieleerveblej Deepe FbefpeefveDeefjbie Ùee #es$eeÛeer JÙeehekeâlee DeceÙee&o
Jee{les Deens. efmeefJnue, ceske@âefvekeâue DeeefCe Fuesefkeäš^keâue FbefpeefveDeefjbie Ùee heejbheefjkeâ MeeKeebhegjlesÛe ns MeeŒe
Deelee ceÙee&efole veener. Deepe FbefpeefveDeefjbieÛÙee peJeUpeJeU 25 MeeKee Deensle. pÙeeletve heoJeer / heoefJekeâe
DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjlee Ùesleele. hetJeea FbefpeefveÙeme&Ûee mebyebOe kesâJeU Glheeove#es$eeMeer Ùesle neslee; heCe Deelee
mesJee#es$eelener lÙeeÛee ØeJesMe Peeuee Deens. efJeefMe° efJe<eÙeele mhesMeueeÙePesMeve keâ¤ve lÙeeuee JÙeJemLeeheve
DeYÙeeme›eâceeÛeer pees[ efoueer lej Ùee #es$eeÛee peemleerle peemle HeâeÙeoe keâ¤ve Ieslee Ùeslees.
mejkeâejer DeeefCe meeJe&peefvekeâ #es$eele FbefpeefveÙeme&vee cees"Ÿee mebKÙesves mebOeer GheueyOe Deensle. ÙetheerSmemeerleHexâ
ojJe<eea Fbef[Ùeve FbefpeefveDeefjbie meefJn&me (IES) Ùee veeJeeves hejer#ee Iesleueer peeles. Ùeeletve efveJe[ues peeCeejs
efJeÅeeLeea jsuJes, meerheer[yuÙet[er, mewefvekeâer FbefpeefveDeefjbie ÙeeceOÙes meeceeJeues peeleele.
Mew#eefCekeâ hee$elee : YeejleeceOÙes ne DeYÙeeme›eâce leerve heeleàÙeebJej keâjlee Ùeslees -
1) ceevÙeJej efMe#eCemebmLeebceOetve Ieslee ÙesCeejs heoJeer ØeefMe#eCe.
2) hee@ueeršsefkeävekeâ efMe#eCe mebmLeebceOetve efMekeâJeues peeCeejs heoefJekeâe DeYÙeeme›eâce
3) Fb[efmš^Ùeue š^sefvebie FefvmššŸetšceOetve efoues peeCeejs ØelÙe#e ØeefMe#eCe
DeLee&leÛe heoJeer DeYÙeeme›eâce ne meJee&le cenòJeeÛee heÙee&Ùe Deens. 10±2 ne DeYÙeeme›eâce YeeweflekeâMeeŒe,
jmeeÙeveMeeŒe DeeefCe ieefCele (PCM) ns efJe<eÙe IesTve hetCe& kesâuesues efJeÅeeLeea yeer. F&. uee ØeJesMe IesT Mekeâleele.
DeeÙe.DeeÙe.šer.uee ØeJesMe nJee DemeuÙeeme Joint Entrance Examination (JEE) Ùee ØeJesMehejer#esle GòeerCe&
JneJeb ueeieleb. mebhetCe& DeYÙeeme›eâce Ûeej Je<eeËÛee Demelees. ÙeeceOÙes efMe#eCemebmLesÛeer efveJe[ DeefleMeÙe cenòJeeÛeer
"jles. DeeÙe.DeeÙe.šer.meejKÙee mebmLeebÛes efJeÅeeLeea keâe@uespeÛÙee MesJešÛÙee Je<ee&uee DemeleeveeÛe efJeefJeOe kebâhevÙeebkeâ[tve

efveJe[ues peeleele. Ùeehewkeâer yengleskeâ peCeebvee hejosMeele peeCÙeeÛeer, GÛÛeefMe#eCeemee"er efMe<ÙeJe=òeer efceUJeCÙeeÛeer
mebOeerner ueeYeles.
FbefpeefveDeefjbieuee ØeJesMe IÙeeÙeÛee ns Deveskeâ efJeÅeeLÙeeËÛeb mJehe> Demeleb. cee$e, lÙeemee"er DeeJeMÙekeâ les
mJeYeeJeefJeMes<e DeeheuÙeele Deensle keâe, ÙeeÛee leheemener keâjeÙeuee nJee. JemletbÛeer cees[lees[ DeeefCe hegvej&Ûevee
keâjlee ÙesCeb ner keâuee FbefpeefveÙej nesCÙeemee"er hegjsMeer "jle veener. ØeelÙeef#ekeâebFlekeâeÛe FLes uesKeer mejeJeeJej,
leemevedleeme hegmlekebâ JeeÛeCÙeeJej, uesKeve keâjCÙeeJej Yej ÅeeJee ueeielees. ieefCele DeefleMeÙe Gòece DemeeJeb
ueeieleb. keâejCe lees lej FbefpefveDeefjbieÛee heeÙee Deens. oerIe&keâeU Meejerefjkeâ DeeefCe yeewefækeâ keâ° IesCÙeeÛeb meelelÙe
DemeeÙeuee nJeb. oneJeer - yeejeJeer DeeefCe FbefpeefveDeefjbie Ùee oesneWÛÙee DeYÙeemeheæleerle keâceeueerÛee Heâjkeâ Deens.
lees mecepetve Ieslee Deeuee heeefnpes. DevÙeLee lÙeele ieuuele PeeuÙeeme FbefpeefveDeefjbieÛÙee heefnuÙeeÛe mesefcemšjceOÙes
iegCe Ieme¤ Mekeâleele. SKeeÅee efJe<eÙeele heeme nesCÙeeFlekesâner ceeke&â efceUJelee Ùesle veenerle. ÙeeÛee mJele:ÛÙee
ceveesOewÙee&Jej heefjCeece nesT ve oslee mJele:ÛÙee Ûegkeâe MeesOeCÙeeÛeer, mJele:uee megOeejCÙeeÛeer iejpe Demeles. Ùee
meJe& iees°eRÛee KeesueJej efJeÛeej keâ¤veÛe Ùee #es$eele ØeJesMe keâjeJee.
FbefpeefveDeefjbieÛÙee ØecegKe MeeKee
1) Sje@vee@efškeâue FbefpeefveDeefjbie
efJeceeveb, Debleefj#e Ùeeveb, me@šsueeF&šdme DeeefCe efcemeeF&ume ÙeebÛes DeejeKe[s yeveJeCeb, efveefce&leer, efJekeâeme
Je ÛeeÛeCeer ner meJe& Sje@vee@efškeâue FbefpeefveDejÛeer keâeceb Deensle. DeefleMeÙe DeeJneveelcekeâ DeeefCe cees"e DeeJeekeâe
Demeuesueb ns #es$e meOÙee FbefpeefveDeefjbieÛÙee efJeÅeeLÙeeËceOÙes efJeMes<e ueeskeâefØeÙe Deens.
Mew#eefCekeâ hee$elee -
Fueskeäše@^ efvekeäme efkebâJee Yeewelf ekeâMeeŒe Ùee efJe<eÙeeletve heoJeer IesleuesuÙee efJeÅeeLÙeeËvee lÙeeveblej Sje@vee@ešf keämeceOetve
mhesMeueeÙePesMeve keâjlee Ùesleb. ÙeeÛe efJe<eÙeeletve heoJeerner Ieslee Ùesles. lÙeemee"er Sje@vee@efškeâue meesmeeÙešer Dee@Heâ
Fbef[Ùee FLes mebheke&â meeOeeJee.
Sje@vee@efškeâue meesmeeÙešer Dee@Heâ Fbef[Ùee - 13 - yeer, FbõØemLe Fmšsš, veJeer efouueer - 110002.
otjOJeveer : (011) 3370516 / 3370058
He@âkeäme : (011) 3370768
F&-cesue : aerosoc@bol.net.in
JesyemeeF&š : http://www.aesi.org/
veeskeâjerÛeer mebOeer : efJeceeve Jeenletkeâ Je efJeceeve Glheeokeâ kebâhevÙee, mebj#eCe ceb$eeueÙeeleerue mebMeesOeve
DeeefCe efJekeâeme efJeYeeie, DeblejeU mebMeesOeve mebmLee F.
2) De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveDeefjbie
MesleerGÅeesieele Jeehejueer peeCeejer meeOeveb DeeefCe Ùeb$emeece«eer ÙeebÛeer efveefce&leer Je efJekeâeme, Jeenletkeâ,
OeevÙeeÛÙee mee"JeCeerÛes heÙee&Ùe, peuemebOeejCe, ce=oemebOeejCe ner meJe& De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveÙeme&Ûeer keâeÙe&#es$eb
Deensle.

Mew#eefCekeâ hee$elee : De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveDeefjbieÛeer heoJeer
veeskeâjerÛeer mebOeer : Meslekeâer GlheeoveebÛeer efJe›eâer, Øeefmeæer Je osKeYeeue keâjCeb; Mesleermee"er DeeJeMÙekeâ
DemeuesuÙee FceejleeRÛeer (ieesoeceb, «eerveneTmesme F.) yeebOekeâeceb keâjCeb Ùee peyeeyeoeNÙee De@e«f ekeâuÛejue Fbepf eefveÙejkeâ[s
Demeleele. ÙeeefMeJeeÙe yeBkeâ, DeOÙeeheve#es$e, mebMeesOeve, ØeefmeæerceeOÙeceb, keWâõ DeeefCe jepÙe mejkeâejÛeer Meslekeâer
Keeleer DeMee Deveskeâ ef"keâeCeer veeskeâjerÛeer efJeefJeOe mebOeer efceUt Mekeâles.
3) Dee@šesceesyeeF&ue FbefpeefveDeefjbie
Ùee MeeKesÛee mebyebOe JeenveebÛÙee efveefce&leerMeer Deens. lÙeebÛes DeejeKe[s yeveJeCÙeeheemetve les Glheeove,
efJekeâeme, og¤mleer, Ùee meJe&Ûe keâeceebceOÙes Dee@šesceesyeeF&ue FbefpeefveÙeme& DeeJeMÙekeâ "jleele. Ùeele JeenveeÛeer
keâeÙe&#ecelee, efškeâeTheCee, «eenkeâebÛeer efveJe[, lemebÛe Deueerkeâ[s FbOeveecegUs nesCeejb Øeot<eCe DeMee Deveskeâ
iees°eRÛeb Yeeve "sJeeJeb ueeieleb.
veeskeâjerÛeer mebOeer : JeenvebeÛeb Glheeove efkebâJee JeenveebÛÙee megšŸee YeeieebÛeer pegUCeer keâjCeeNÙee kebâhevÙee,
Keepeieer Jeenletkeâ kebâhevÙee, efJecee kebâhevÙee DeMee ef"keâeCeer Dee@šesceesyeeF&ue FbefpeefveÙeme&vee veeskeâjer efceUt Mekeâles.
4) kesâefcekeâue FbefpeefveDeefjbie
jmeeÙeveMeeŒe DeeefCe DeefYeÙeebef$ekeâer Ùee MeeŒeebÛeer meebie[ Ieeuetve efJeefJeOeesheÙeesieer jmeeÙeveb DeeefCe
jemeeÙeefvekeâ Glheeoveb ÙeebÛeer efveefce&leer kesâueer peeles. Ùee Glheeove Øeef›eâÙesmee"er DeeJeMÙekeâ Demeuesueer Ùeb$emeece«eer
GYeejCeb DeeefCe Ùee Øeef›eâÙesle ÙesCeeNÙee De[ÛeCeer mees[JeCeb ns kesâefcekeâue FbefpeefveÙeme&Ûeb keâece Deens.
veeskeâjerÛeer mebOeer : meeJe&peefvekeâ DeeefCe Keepeieer #es$eeleuÙee meeyeCe, lesue, jbie, hueeefmškeâ, efmebLesefškeâ
HeâeÙeyeme&, mHeâesškebâ, hesšêskesâefcekeâue Glheeoveb Ùee kebâhevÙeebceOÙes kesâefcekeâue FbefpeefveÙeme&Ûeer heob Demeleele.
5) efmeefJnue FbefpeefveDeefjbie
Jemeenleer, jmles, efJeceeveleU, yebojb, yeesieos, hetue, ueesnceeie&, OejCeb, heeCeer efJelejCe JÙeJemLee, ner
meieUer GYeejCeerÛeer keâeceb efmeefJnue FbefpeefveÙejÛÙee osKejsKeerKeeueer nesleele. keâeieoeJejerue efveÙeespeveeheemetve les
Øekeâuhe ØelÙe#eele GlejsheÙeËle meJe& peyeeyeoejer efmeefJnue FbefpeefveDejÛeer Demeles.
veeskeâjerÛeer mebOeer : jsuJes, mewvÙe, meeJe&peefvekeâ DeeefCe Keepeieer #es$eeleerue yeebOekeâece kebâhevÙee F. ceOÙes
ner heos Demeleele. ÙeeefMeJeeÙe Ùeele mJele:Ûeer keâvmeefušbie Heâce&ner meg¤ keâjlee Ùesles.
6) FvmšÎceWšsMeve FbefpeefveDeefjbie :
efJeefJeOe ØekeâejÛÙee Glheeoveebmee"er ueeieCeejer ceefMevejer yeveJeCÙeeÛeb keâece FvmšÎceWšsMeve FbefpeefveÙeme&
keâjleele. GlheeoveeÛee opee& DeeefCe GheÙegòeâlee DeefOekeâele DeefOekeâ "sJeCÙeeÛeer keâeUpeer lÙeebvee IÙeeJeer ueeieles.
veeskeâjerÛeer mebOeer : heesueeo, jmeeÙeveb, Keleb, MegæerkeâjCe keâejKeeves, mejkeâejer kebâhevÙee, mebj#eCe oueb
FLeues mebMeesOeve DeeefCe efJekeâeme efJeYeeie DeMee ef"keâeCeer FvmšÎceWšsMeve FefpeefveÙeme&vee veeskeâjer efceUles.
7) ceefjve FbefpeefveDeefjbie
ceefjve Fbefpevme, yee@Ùeueme&, jseføeâpejsefšbie ceMeerve, [skeâ ceefMevejer, mšerce keâveskeäMevme Ùee penepeeMeer

mebyebefOele GhekeâjCeebÛes DeejeKe[s yeveJeCeb, efveefce&leer keâjCeb ceefjve FbefpeefveÙeme&vee keâjeJeb ueeieleb. Ùee keâeceele
efJeMes<e keâeUpeer IÙeeJeer ueeieles.
Mew#eefCekeâ hee$elee : keâesuekeâòee FLeuÙee ceefjve FbefpeefveDeefjbie jermeÛe& FefvmššŸetš (MERI) FLes Ûeej
Je<eeËÛee ceefjve FbefpeefveDeefjbieÛee DeYÙeeme›eâce GheueyOe Deens. Ùeemee"er IITÛeer JEE(Joint Entrance
Examination) ner hejer#ee ÅeeJeer ueeieles.
ceefjve FbefpeefveDeefjbie jermeÛe& FefvmššŸetš (MERI) - heer - 19, leejeleesuee ceeie&, keâesuekeâòee -
700088, he. yebieeue.
veeskeâjerÛeer mebOeer : ceÛeËš vesJner, heesš& DeB[ neye&j Dee@Lee@efjšerpe, penepe og¤mleer kebâhevÙee FLes ceefjve
FbefpeefveÙeme&Ûeer efveÙegòeâer kesâueer peeles.
8) cešsefjÙeue, cesšeueefpe&keâue DeeefCe efmej@efcekeâ FbefpeefveDeefjbie

keâe@chÙegšj efÛehme, šsefueefJnpeve m›eâervme, mhesme ›eâeHeäšÛeb yee¢eeJejCe DeMee efJeefJeOe efveefce&leerle cešsefjÙeue
FbefpeefveÙeme& menYeeieer nesleele. cesšeueefpe&keâue FbefpeefveDeefjbie DeeefCe efmej@efcekeâ FbefpeefveDeefjbie ¢ee GlheeoveeÛeer
efveÙee&le peieele meJee&efOekeâ Demesue. yeeÙeesšskeävee@uee@peerceOeerue ØeJesMeemee"er 12 Jeer efkebâJee lelmece mlejeJejerue
efHeâefpekeäme, kesâefcemšêr DeeefCe yeeÙeesuee@peerleerue ceeke&â «ee¢e Oejues peeleele. yeeÙeesšskeävee@uee@peerÛeb Yeejleeleerue cenòJe
yejbÛe Jee{ueb DemeuÙeeves Heâecee&mÙegefškeâume, nsuLekesâDej, Mesleer, heÙee&JejCe, Øeot<eCe, FvMegjvme DeMee efJeefJeOe
#es$eebceOÙes yeeÙeesšskeävee@uee@peerÛee GheÙeesie kesâuee peelees. FbefpeveerDejeRie, meeÙevme, yeeÙeescesef[keâue meeÙevme DeeefCe
efkeäueefvekeâue Øe@efkeäšmeÛÙee ceeOÙeceeletve ceeveJeer Mejerjeleerue megOeejCee yeeÙeescesef[keâue FbefpeefveDeefjbieceOÙes kesâuÙee
peeleele. ÙeeceOÙes yeeÙeesšskeävee@uee@peer DeeefCe DeeÙešer Ùee #es$eeÛeb efceßeCe Demeleb. Ùeele Mew#eefCekeâ jermeÛe&,
[eÙeie>esefmškeâ efkebâJee LesjshÙegefškeâ FvmšÎceWšÛeb Glheeove efkebâJee nsuLekesâDejmee"er keâece keâjlee Ùesles.
yeeÙeesšskeävee@uee@peerØeceeCes pesvesefškeâ FbefpeefveDeefjbie Ùee #es$eeÛeb ØemLener Jee{le Deens. pesvesefškeâ FbefpeefveDeefjbie ns
mebhetCe&le: mebMeesOeveeJej DeeOeejuesueb #es$e Deens. Ùee efJe<eÙeele jme vemesue lej keâefjDej keâjlee ÙesCeb DeJeIe[ Deens.
peieele Ie[le DemeuesuÙee mebMeesOeve keâeÙee&Ûee ceeieesJee IesTve meelelÙeeves efJeefJeOe efJe<eÙeebJej DeYÙeeme keâjCÙeeÛeer
leÙeejer "sJeeJeer ueeieles. cesef[keâue, Heâecee&mÙegefškeâue kebâhevÙee, De@ef«ekeâuÛej meskeäšj, Keepeieer DeeefCe mejkeâejer
kebâhevÙeebceOeerue jermeÛe& DeB[ [sJnueheceWš efJeYeeieeceOÙes pesvesefškeäme FbefpeefveÙeme&vee keâefjDej keâjlee ÙesT Mekeâles.
cee@ueskeäÙeguej, cesef[keâue, [sJnueheceWšue, efheef[De@efš^keâ, efkeäueefvekeâue ¢etceve pesvesefškeämeceOÙes efJeÅeeLÙeeËvee jermeÛe&
efkebâJee efJeMes<e ØeeefJeCÙe efceUJelee Ùesleb. Ùee JÙeefleefjòeâ pesvesefškeâ FbefpeefveDeefjbie, peerve ce@efhebie ns efJe<eÙemegæe
GheueyOe Deensle. DeeÙešer, efHeâefpekeäme efkebâJee cee@ueskeäÙeguej yeeÙeesuee@peer Ùee MeeKeebMeer mecevJeÙe meeOetve efJeÅeeLÙeeËvee
yeeÙees-FvHeâe@cexešf keäme efkebâJee ve@vees- šskeävee@uee@peerceOÙes meghej mhesMeueeÙePesMeve efceUJelee Ùesleb. pesvesešf keâ Fbepf eefveDeefjib eceOÙes
MejerjeÛÙee Skeâe DeJeÙeJeeleerue peervme ogmeNÙee DeJeÙeJeele vesues peeleele. Deb[j«e@pÙegSš mlejeJej pesvesefškeämeÛee
keâesme& Heâej Lees[Ÿee efJeÅeeheer"ebceOÙes GheueyOe Deens. yeejeJeerveblej heeÛe Je<eeËÛee Sce.šskeâ. keâesme& keâjlee Ùeslees
efkebâJee yeer.F&. / yeer.šskeâ. / Sce.šskeâ. kesâuÙeeveblejner heesmš «e@pÙegSš mlejeJej ne keâesme& keâjlee Ùeslees.
9) Deeefke&âšskeäÛej
ue#e JesOetve IesCeeNÙe Deved Lekeäkeâ keâjCeeNÙee YeJÙe, DeJee{JÙe DeeefCe meJe&Ûe Â°erves GheÙegòeâ Fceejleer,
he@uesme ns meJe& Deeefke&âšskeäšves leÙeej kesâuesuÙee mkesâÛesme, ef[PeeF&vmeÛes yuÙet efØebšme, ÙeeletveÛe meekeâejueb peeleb.

Deeefke&âšskeäš nesCÙeemee"er efJnpÙegSueeÙepe keâjCÙeeÛeer #ecelee DeeJeMÙekeâ Deens. efyeefu[bie JÙeJemLeeheve, keâvmš^keäMeve
heæleer, Deeš& DeeefCe Deeefke&âšskeäÛejÛee Fefleneme Deeefo iees°eRÛee meKeesue DeYÙeeme keâjlee Ùeslees. Deeefke&âšskeäÛejÛÙee
ef[PeeFveØeceeCes leÙeej PeeuesuÙee efyeefu[bieuee «eenkeâebÛÙee FÛÚsØeceeCes mJe¤he osCÙeeÛeb keâece FbefšefjDej
ef[PeeÙevej keâjlees. "jeefJekeâ peeiesceOÙes jenCeeNÙeebÛee Âef°keâesve, peerJeveMewueer, lÙeebÛeer mebmke=âleer, keäueeSbšÛeb
yepesš Ùee meejKÙee Deveskeâ iees°er ue#eele IÙeeJÙee ueeieleele. efLeSšme&, Deeš& ie@uejerpe, FJnWšmee"erÛes mesšdme,
SefkeäPeefyeMeveÛeb FbefšefjDej keâjCÙeeÛeer mebOeerner efceUles. JeemlegMeeŒe efkebâJee HeWâieMegF&Ûeb %eeve GheÙeesieer he[t Mekeâleb.
jbieeÛeer peeCe, ØekeâeMeÙeespevee, [skeâesjsMeve Ùee yeeyeleerleuee legceÛÙee mebkeâuhevee keäueeSbšuee hešJetve osCÙeemee"er
ØesPeWšsMeve DeeefCe megmebJeeo keâewMeuÙeeÛeerner iejpe Demeles.
ØeefMeef#ele Deeefke&âšskeäš yeveCÙeemee"er ceevÙeleeØeehle FefvmššŸetšceOetve ye@Ûeuej Dee@Heâ Deeefke&âšskeäÛejÛee
keâesme& hetCe& keâjeJee ueeielees. Ùee keâesme&uee ØeJesMe efceUefJeCÙeemee"er efHeâefpekeäme, kesâefcemšêr DeeefCe ieefCele efJe<eÙe
IesTve yeejeJeer efkebâJee lelmece hejer#esle efkeâceeve 60³ iegCe efceUJeeÙeuee nJesle. Deeefke&âškeäÛejÛÙee keâeceele Deeš&
DeeefCe meeÙevme Ùee oesvner MeeKeebÛee cesU meeOeuee peelees. lÙeecegUs ØeJesMe osleevee meeÙevmeÛÙee ceekeâeËyejesyejÛe
keâueelcekeâ keâuhevee, meeQoÙe& Â°er ÙeebÛeener efJeÛeej kesâuee peelees. legcneuee mJeleb$e JÙeJemeeÙe keâjeÙeÛee Deens keâer,
SKeeÅee Deeefke&âšskeäš Heâce&men keâece keâjeÙeÛes Deens ns hetCe&le: legceÛÙee keâewMeuÙeeJej DeeefCe meeOeveebÛÙee
GheueyOelesJej DeJeuebyetve Deens. Ùee #es$eele legcner šeTve hue@efvebie, Deye&ve hue@efvebie, ue@v[mkesâhe, Deeefke&âšskeäÛej,
efjpeveue hue@efvebie DeMee ØekeâejÛes mhesMeueeÙePesMeve keâ¤ Mekeâlee.
10) ceske@âefvekeâue FbefpeefveDeefjbie (Ùeebef$ekeâer MeeKee)

ceske@âefvekeâue Fbepf eefveDeefjib eÛÙee Glheeove DeefYeÙeebe$f ekeâer (Øe@e[keäMeve Fbepf eefveDeefjib e), Glheeove Ùeb$e DeefYeÙeebe$f ekeâer
(ceMeerve šgume FbefpeefveDejeRie), mJeÙebÛeefuele Jeenve DeefYeÙeebef$ekeâer (Dee@šesceesyeeF&ue FbefpeefveDeefjbie), GÅeesie
efveÙeespeve DeefYeÙeebef$ekeâer (Fb[efmš^Deue FbefpeefveDeefjbie), Ùee mebyebefOele GheMeeKee Deensle. meOÙeeÛÙee Ùegieele
ceske@âefvekeäme ner meJe&JÙeeheer ieess° DemeuÙeeves Ùee FbefpeefveDeefjbieuee KetheÛe ceeieCeer Deens. Ùeebef$ekeâer MeeKesÛeer heoJeer
IesleuÙeeveblej DeefYeÙeblÙeeme veeskeâjer, mJele:Ûee JÙeJemeeÙe, heoJÙegòej efMe#eCe Demes heÙee&Ùe GheueyOe Deensle.
ceske@âefvekeâue FbefpeefveDeefjbie ne ØelÙe#e Glheeove Øeef›eâÙee pesLes Ûeeueles lesLes keâece keâjlees. cnCetveÛe
veeskeâjerÛÙee Â°erves ¢ee MeeKesuee JeeJe Deens. JÙeJemeeÙe keâjCÙeemener Ùee #es$eele Yejhetj JeeJe Deens. cesš@uepeea,
cešsefjDeue, meeÙevme, mebieefCeke=âle Ùeb$e, Ùeb$eceeveJeMeeŒe Ùee #es$eele ceske@âefvekeâue DeefYeÙeblÙeeuee mebMeesOeveeme JeeJe
Deens; hejbleg Ùee mee"er cesnvele, efÛekeâešer DeeefCe efpeö DemeeÙeuee nJeer.
11) Fb[efmš^Ùeue FbefpeefveDeefjbie

Ùeb$eeÛeer #ecelee, lÙeeÛee hegjshetj Jeehej, ogmeNÙee lelmece Ùeb$eeMeer leguevee keâ¤ve ceie efceUCeejer leewueefvekeâ
keâeÙe&#ecelee Ùee meJe& IeškeâebÛee jemle efJeÛeej Ùee efJeYeeieele efMekeâJeuee peelees.
12) Glheeove DeefYeÙeebef$ekeâer (Øee@[keäMeve FbefpeefveDeefjbie)

keâeU, keâece, Jesie, KeÛe& ÙeebÛeb ieefCele meebYeeUtve Skeâ keâeceieej Jee one keâeceieej, oesve Ùeb$e Jee heeÛe
Ùeb$e Ùee iees°erÛeb DeJeOeeve keâmeb "jJeeJeb ÙeeÛeb leb$e FLeb efMekeâJeueb peeleb.

13) Glheeove leb$e DeefYeÙeebef$ekeâer (ceefMeve DeB[ štume FbefpeefveDeefjbie)
FLes keâefšbie štume, ef[ûe yeesušdme ÙeebÛes Glheeove DeeefCe Jeehej lÙeeÛeØeceeCes Glheeove Øeef›eâÙesceOÙes
JeehejCÙeele ÙesCeejer nsuLe ceMeerve, «eeFËef[bie ceMeerve DeMee Ùeb$eebÛÙee keâeÙe&heæleer DeeefCe mebjÛevesJej Yej efouesuee
Deens.
14) JeŒeefvecee&Ce leb$e%eeve (šskeämešeF&ue FbefpeefveDeefjbie)

cegUeleÛe HeâejÛe Lees[s šskeämešeF&ue FbefpeefveDej ojJe<eea ne efJe<eÙe IesTve yeensj he[le DemeuÙeecegUs
Deepener Ùee #es$eele Yejhetj veeskeâNÙee menpe GheueyOe nesT Mekeâleele.
15) yeeÙeescesef[keâue FbefpeefveDeefjbie

JewÅekeâerÙe GhekeâjCeeMeer mebyebefOele DemeCeejer ner MeeKee Kejer lej GhekeâjCeerÙe DeefYeÙeebef$ekeâeMeer mebyebefOele
Deens; heCe JewÅekeâerÙe GhekeâjCeeMeer mebyebefOele cnCetve efleÛes veeJe yeeÙeescesef[keâue "sJeCÙeele Deeueb Deens. efJeefJeOe
Dee@hejsMevme keâjCÙeemee"er ueeieCeejer Ùeb$eb, ogefye&Ceer, HeâeÙeyej Dee@efhškeâue GhekeâjCe, Fueskeäšêskeâef[&Dees«eece
ceMeerve, mke@âefvebie ceMeerve ÙeeÛeer efveefce&leer, osKeYeeue Ùee MeeKesle efMekeâJeueer peeles. DelÙeble Øeiele leb$e%eeveeÛeb
efMe#eCe Demeb Ùee MeeKesÛeb mJe¤he Deens.
16) HeäueeF&š FbefpeefveDeefjbie Je Sjesvee@efškeâue FbefpeefveDej

efJeceeveeÛeb leb$e%eeve, efJeceeveebÛeer osKeYeeue, lÙeeleerue mebMeesOeve, efJekeâeme Ùee meboYee&leerue ner Skeâ
ceske@âefvekeâue MeeKee Deens. yeWieueesj Je ÛesVeF& ÙesLes lÙeeÛeb Gòece efMe#eCe efceUles. ØeJesMe DelÙeuhe Deens. DeeefCe
ceespekeäÙeebveeÛe FLes keâece keâjCÙeeÛeer mebOeer efceUles.
17) Fuesefkeäš^keâue FbefpeefveDeefjbie

efJepesÛeer efveefce&leer, efJepesÛeb Jenve, efJepesÛee Jeehej , lÙeemebyebOeer GhekeâjCeb, lÙeebÛeer og®mleer, osKeYeeue
DeeefCe lÙeeyeöueÛes mebMeesOeve DeeefCe efJekeâeme ns Ùee MeeKesle cees[les.
18) Fueskeäšê@efvekeäme FbefpeefveDeefjbie

meJee&le peemle ceeieCeer Demeuesueer ner FbefpeefveDeefjbieÛeer MeeKee Deens. ceeieCeer lemee hegjJe"e Ùee vÙeeÙeeves
ceneje°êle meJee&le peemle ØeJesMemebmLee Ùee MeeKesle Deensle. ojJe<eea hemleerme npeejebhes#ee peemle efJeÅeeLeea
DeefYeÙeebef$ekeâer ceneefJeÅeeueÙeele Fueskeäšê@efvekeäme Ùee MeeKesle ØeJesMe Iesle Demeleele. peerJeveeÛeb ØelÙeskeâ #es$e
Fueskeäšê@efvekeäme Jemletveb JÙeeheueb Deens. šerJner, keâe@chÙegšj, jsef[Dees, Jner meer Deej, Deveskeâ Iejiegleer kebâšêsue
he@veume ns Fueskeäšê@efvekeäme FbefpeefveDejceOeerue ØeieleerÛebÛe iecekeâ Deens. Decesefjkesâleerue GÅeesie#es$eele peJeUpeJeU
30³ YeejleerÙe FbefpeefveDej meOÙee keâece keâjle Deensle.
19) šsefuekeâcÙegefvekesâMeve FbefpeefveDeefjbie

ner Kejb cnCepes Fueskeäšê@efvekeämeÛeer GheMeeKee Deens. keâener DeefYeÙeebef$ekeâer ceneefJeÅeeueÙeebceOÙes oesvner
efJe<eÙe Skeâ$e efMekeâefJeues peeleele. Heâej cees"Ÿee ØeceeCeeJej keâece DeeefCe mebMeesOeve keâjCeeNÙee kebâhevÙeebceOÙes Ùee

Øekeâejeleerue FbefpeefveDej keâece keâjleele. oUCeJeUCeeÛeer meeOeveb cnCepes šsefueefØebšj, šsefueHeâesve, He@âkeäme ÙeeÛes
Deveskeâ MenjebceOÙes peeUb keâmeb efJeCeeÙeÛeb efkebâJee SKeeob šsefueHeâesve SkeämeÛeWpe GYeejCeer Ùee mebyebOeerÛes %eeve ns
¢ee MeeKesle cees[les.
20) keâe@chÙegšj FbefpeefveDeefjbie

GÅeesie, JÙeeheej, ke=â<eer, Tpee&, DeLe& DeMee #es$eeleerue efJeefJeOe ØeMveebÛeer mees[JeCetkeâ keâjeÙeuee mebieCekeâeÛee
ØeYeeJeer Jeehej keâjCÙeemee"er, mebieCekeâeÛeer mebjÛevee, lÙeeÛeer keâeÙe&heæleer, lÙeeÛeer osKeYeeue, lÙeekeâefjlee
ueeieCeeNÙee efJeefJeOe ØeCeeueer DeeefCe mebieCekeâeÛes efJeefJeOe GheÙeesie ÙeebÛee meKeesue DeYÙeeme cnCepes mebieCekeâ
DeefYeÙeebef$ekeâer. ner Skeâ Fueskeäšê@efvekeämeÛeerÛe GheMeeKee Deens.
21) ceeÙeefvebie De@C[ cesšuepeea FbefpeefveDeefjbie

efJeefJeOe Oeelet lÙeebÛeb Glheeove, MegæerkeâjCe, JÙeJenejele Jeehej ÙeemebyebOeerÛes ns MeeŒe Deens. Ùee meJe&
iees°er Jejerue MeeKesle DeYÙeemeuÙee peeleele.
22) SveJneÙevceXš FbefpeefveDeefjbie

keâejKeevÙeeletve yeensj he[Ceejb otef<ele heeCeer, Oetj, GmeeÛeer ceUer, OeeskeâeoeÙekeâ jmeeÙeveb ÙeeJej keâesCelÙee
Øekeâejs leeyee "sJelee ÙesF&ue DeeefCe heÙee&JejCe Megæ keâmeb jenerue ns heenCes MeeKesleerue DeefYeÙeblÙeeÛeb ØecegKe keâece
Deens. YeefJe<Ùeele ner MeeKee DeeleeÛÙeehes#eener Kethe efJemleejerle nesCeej Deens.
23) Jee@šj De@C[ ueB[ ce@vespeceWš FbefpeefveDeefjbie

heeCÙeeÛeer GheueyOeer DeeefCe lÙeeÛee peefceveermee"er ÙeesiÙe lees Jeehej ns Ùee #es$eele keâece keâjCeeNÙeebÛeb keâece
Deens.
24) hesšêskesâefcekeâume FbefpeefveDeefjbie

iegpejeleceOeerue mecegõele DeeefCe DeemeeceOÙes cees"Ÿee ØeceeCeele Keefvepe lesue DeeefCe JeeÙet efceUeÙeuee
ueeieuÙeeheemetve Ùee MeeKesÛÙee DeefYeÙeblÙeeÛeer iejpe Yeemet ueeieueer Deens.
25) hee@efuecej De@C[ hueeefmškeäme FbefpeefveDeefjbie DeeefCe šskeämešeF&ue kesâefcemšêr De@C[ šskeävee@uee@peer
ke=â$eerce Oeeies, ke=â$eerce Jemlet, hueeefmškeâÛes heeš&dme, hueeefmškeâ Jemlet ÙeecegUs Deveskeâ iees°eRÛeb jbie¤he
DeeheCe yeIele Demelees. lÙeebÛeer efveefce&leer, lÙeeÛÙeekeâefjlee ueeieCeejer meece«eer, je@-cešsjerÙeue Ùee meJeeËMeer mebyebefOele
kesâefcekeâume FbefpeefveDeefjbieÛeer ner Skeâ GheMeeKee Deens.
26) efjueeSefyeefuešer FbefpeefveDeefjbie

DeeÙe. DeeÙe. šer. ceOÙes ner veJeerveÛe meg¤ Peeuesueer MeeKee Deens. Deieoer ceespekeäÙee peeiee Demeleele.
keäJeeefuešer DeesefjSbšs[ Ûeskeäme efJeefJeOe #es$eele keâmes DemeeJesle, ns Ùee MeeKesle efMekeâJeueb peeleb. DeefYeÙeebef$ekeâer
#es$eeÛÙee efJeefJeOe MeeKeebÛeer ef[«eer efceUefJeuÙeeveblej keâener #es$eele heerSÛe.[er. efceUJelee Ùesles. hejosMeele peeTve

SceSmemeerÛeer heoJeer IesCeejs megæe Deensle.
DeefYeÙeebef$ekeâerÛes efMe#eCe ns ef[hueescee (heoefJekeâe) DeeefCe ef[«eer (heoJeer) DeMee oesve mlejeble efoues peeles.
lÙeehewkeâer ef[hueesceeÛee pees heÙee&Ùe Deens, lÙeele efJeÅeeLÙeeËvee 10Jeer veblej ØeJesMe efceUefJelee Ùeslees. ef[hueesceeÛÙee
MesJešÛÙee Je<ee&le ØeLece ßesCeerle GòeerCe& PeeuesuÙee efJeÅeeLÙeeËvee heoJeer ceneefJeÅeeueÙeele Lesš ogmeNÙee Je<ee&uee
ØeJesMe efceUt Mekeâlees. lÙeecegUs 10Jeer veblej mene Je<eeËle (ef[hueescee±ef[«eer) FbefpeefveDej neslee Ùesles.
DeMeer ner DeefYeÙeebef$ekeâerÛeer efJeefJeOe #es$es Deensle. SKeeÅee #es$eele ØeJesMe efceUle Deens cnCetve peeCÙeehes#ee
veerš ceeefnleer keâ¤ve IesTve ceveeÛee keâue "jJetve ceieÛe ØeJesMe IÙeeJee cnCepes keâefjDejuee Ûeebieueb ÙeMemJeer
JeUCe efceUt Mekeâles.
DeefOekeâ ceeefnleermee"er mebheke&â

Fbef[Ùeve FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@uee@peer, 1uee cepeuee, ›esâefmeš, heJeF&, cegbyeF& - 400076.
FbefpeefveDeefjbie keâe@uespesme (ceneje°^)

yeer.F&. / yeer. šskeâ. - 12Jeer (heermeerSce) 50³ - 4 Je<ex.
jepÙeheeleUerJej Skeâef$ele ØeJesMe

1) FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@ - Heâe@j JegF&cesve, SmeSve[eršer Ùegefve. mej efJeúueoeme efJeÅeeefJenej,
pegnt jes[, meeblee›etâPe, cegbyeF& - 400049.
keâe@chÙeg. F&. Je šer. DeeÙe.šer.
3) Ùeg[ermeeršer, cegbyeF& Ùegefve. veeLeveueeue heejsKe ceeie&, ceešgbiee, cegbyeF& - 400019.
[eF&pe, Hetâ[me Dee@F&ue, heWš Heâecee&mÙeg, hue@efmškeäme, šskeämšeF&ue, kesâefcekeâue.
4) mejoej hešsue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., cegvMeerveiej, DebOesjer (he.) cegbyeF& 58-
meer. Sce. F&.
5) Jeerjceelee efpepeeyeeF& šskeävee@. FefvmššŸetš, SÛe. Deej. cenepeveer ceeie&, ceešgbiee,
cegbyeF& - 400019.
meer, keâe@chÙeg, F, Fueskeäšê@, DeeÙešer, Sce, Øee@[, šskeämšeF&ue.
6) Heâeoj meer. Deej. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., Heâeoj De@ie>sue Deeßece, yeB[ mšB[, yeebõe (he.)
cegbyeF& - 400050.
keâe@chÙeg, Fueskeäšê@, DeeÙešer, Øee@[.
7) kesâ. pes. meescewÙÙee keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., efJeÅeeveiej, efJeÅeeefJenej, cegbyeF& - 400077.
keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@, DeeÙe.šer.Sce.
8) SceSÛe meeyet efmeefökeâer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., heeryeer - 4627, 8 MesHeâF& jes[, YeeÙeKeUe,
cegbyeF& - 400008.
Dee@šes, keâe@chÙeg, keâvmš^, Fueskeäšê@, DeeÙe. šer., Øee@[.
9) he©eYet<eCe Jemebleoeoe heešerue Øeefle‰eve keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., Fmšve& SkeämØesme neÙeJes,

SJnjb[veiej peJeU, ÛegveeYeóer, ÛeWyetj, cegbyeF& - 400022.
keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@, DeeÙešer.
10) mejoej hešsue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. keâe@uespe, cegvMeerveiej, DebOesjer (he.) cegbyeF& 400058.
keâe@chÙeg, Fueskeäšê@, DeeÙešer.
11) Mene Je Debkeâj keâÛÚer Fbefpe. keâe@uespe, SceF&šer, efMeJeepeer cenejepe ÛeewkeâepeJeU, Jeeceve
legkeâejece heešerue ceeie&, [Ÿegkeâ kebâ. veblej, meer, cegbyeF& - 400058.
keâe@chÙeg, keâvmš^, F Je šer, Fueskeäšê@, DeeÙe. šer.
12) ßeer efJeues heeuex kesâUJeCeer ceb[U, Éejkeâeoeme pes. mebIeJeer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. huee@š veb. Ùeg
- 15, Jnerheer[er mkeâerce, YeòeâerJesoeble mJeeceer ceeie&, efJeuesheeuex (he.) cegbyeF& - 400056.
yeeÙeescesef[, kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@, DeeÙe. šer. Øee@[.
13) Le[ecesue MeneCeer Fbefpe. keâe@uespe, heerpeerKesj jes[, šerheerSme - 3, Dee@Heâ efuebefkebâie jes[, yeebõe
(he), cegbyeF& - 400050.
yeeÙeescesef[, kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, Fueskeäšê@, DeeÙe. šer.
14) efJeJeskeâevebo FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@. JnerF&Sme, efmebOeer keâe@ueveer, ÛeWyetj, cegbyeF& - 400071.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer., FvmšÎ.
15) kesâF&Sme, SveSveÛeer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., cegbyeF& - ieesJee jes[, S / heer, lee. hesCe,
efpe. jeÙeie[ - 402107.
kesâefcekeâue, keâvmš^, Fueskeäšê@.
16) efMeJeepeerjeJe Sme. peeWOeJes keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Meerue keâuÙeeCe neÙe-Jes, JÙebkeâšsMe hesšêsue
hebhe, meeieebJe, meesveejhee[er, [eWefyeJeueer, efpe. "eCes - 421203.
kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer., Sce, Øee@[.
17) De@ie>sue Ûe@efjšer Heâeoj meer je@[efjipe FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@., meskeäšj - 9 S JeeMeer, veJeer
cegbyeF& - 400703.
keâe@chÙeg, F, F Je šer, DeeÙe. šer., Sce.
18) pesF&Sme DeCCeemeensye Ûeg[eceCe heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., meskeäšj - 66, keâeshej KewjeCes,
cegbyeF& - 400703.
keâe@chÙeg, F, Fueskeäšê@, DeeÙe, šer, FvmšÎ.
19) Yeejleer efJeÅeeheer" keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. meeryeer[er meskeäšj - 7 , yesuehee[e,
veJeer cegbyeF& - 400614.
kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙešer, Sce, FvmšÎ.
20) Suešer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. pesSmeSme, meskeäšj - 4, huee@š veb. 17, 18, efJekeâemeveiej,
keâeshejKewjeCes, veJeer cegbyeF& - 400709.
keâe@chÙeg, F, F Je šer, Fueskeäšê@, Sce.
21) jepeerJe ieebOeer FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@., Ssjesueer, me. veb. - 161, meeršerSme veb. -
1176/1/48, JemeexJee, efuebkeâ jes[, SÛe[erSHeâmeer ceeies, cegbyeF& - 400061.
keâe@chÙeg, F Je šer, FvmšÎ, Sce.

22) ScepeerSce keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Je šskeävee@, SveSÛe - 4 meeÙeve-heveJesue neÙe-Jes pebkeäMeve,
meskeäšj - 18, keâecees"s, veJeer cegbyeF& - 410209.
yeeÙeescesef[, kesâefcekeâue, meer, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙešer.
23) oòee cesIes keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. SveJeeÙeSmeSmes, heeryeer - 15, efme[keâes keâe@ueveer, huee@š veb -
98, meskeäšj - 3, Ssjesueer, veJeer cegbyeF& - 400007.
kesâefcekeâue, meer, keâe@chÙeg, Fueskeäšê@, DeeÙešer, Sce.
24) DeejSF&Sme jecejeJe Deeefokeâ FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@., meskeäšj - 7, [e@. [er. JeeÙe.
heešerue efJeÅeeveiej, ves¤U, veJeer cegbyeF& - 400706.
keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@, DeeÙešer, FvmšÎ.
25) ßeerceleer Fbefoje ieebOeer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., efme[keâes meskeäšj 16, keâeshejKewjeCes, meskeäšj -
400709.
keâe@chÙeg, F, F Je šer.
26) lesjCee Fbefpe. keâe@uespe, meskeäšj 12, Hesâpe 2, ves¤U, veJeer cegbyeF& - 400706.
keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@.
27) heeÕe&veeLe keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. heermeeršer, Iees[yeboj jes[, keâemeej Jee[Jeueer, SÛeheer hesšêsue hebhe
peJeU, efpe. "eCes - 400601.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer., FvmšÎ, Sce.
28) efJeÅeeJeefOe&veer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Je šskeävee@, JemeF& jes[ (he.), efpe. "eCes - 401202.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer., FvmšÎ, Sce.
29) DeejF&Sme efjPeJeer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. efjPeJeer SpÙeg. keâe@chueskeäme, Mesueea jepeve, Dee@Heâ keâeš&j
jes[, yeebõe (he), cegbyeF& - 400050.
meer, Sce, Fueskeäšê@.
30) DeLeJe& keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Sce. kesâ. neÙemketâue kebâheeGb[, 2 je cepeuee, He@âkeäšjer uesve,
yeesefjJeueer (he), cegbyeF& - 400092.
keâe@chÙeg, F Je šer, F.
31) meWš øeâeefvmeme FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@., (Fbefpe - keâe@uespe). ceeTbš heesF&vmej, SmeJnerheer
jes[, yeesefjJeueer (he), cegbyeF& - 400092.
keâe@chÙeg. F Je šer, DeeÙe. šer.
32) efJeÅeeuebkeâej FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@. Fbef[Ùeve ¢egce heeF&he jes[, Je[eUe (het).
cegbyeF& - 400037.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer.
33) "eketâj keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Je šskeävee@. "eketâj efJnuesye, F&mš Dee@Heâ Jesmšve& neÙeJes, keâebefoJeueer
(het), cegbyeF& - 400101.
34) [e@ve yee@mkeâes FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@. leHexâ meWš øeâeefvmeme šefkeäve. FefvmššŸetš Dee@Heâ ØeerefceÙej
Dee@šesceesyeeF&ue jes[, kegâuee&, cegbyeF& - 400070.

35) ieJnve&ceWš keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Jesumues jes[, efMeJeepeerveiej, hegCes - 411005.
meer. Sce. F&, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe šer, FvmšÎ, ceWš@, Øee@[.
36) SmeJnerheerSce efMeJeveiej keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. ceeUsieeJe yeg, lee. yeejeceleer,
efpe. hegCes - 413115.
meer, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer. Sce.
37) SDeeÙeSmeSmeSceSme keâe@uespe Dee@Heâ Fbepf e. kesâves[er jes[, DeejšerDees peJeU, hegCes - 411001.
kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, F, Fueskeäšê@, Sce. Sme. (Sme[yuÙeg), Øee@[. (Sme[yuÙeg)
38) keâefcevme keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâe@j JegF&cesve, ScekesâSmeSmeSÛe, keâJexveiej, hegCes - 411052.
39) [e@. [er. JeeÙe. Øeefle‰eve, [e@. [er. JeeÙe. heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Deekegâ[ea, hegCes -
411035.
meer, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙešer FvmšÎ, Sce.
40) ceneje°^ FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@, heew[ jes[, me. veb. 124, Skeäme - meefJe&mecesve keâe@ueveer,
keâesLe¤[, hegCes - 411038.
meer, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙešer, hesšêskesâefce, hesšêsue, heesueercej, Sce (Sme[yuÙet).
41) heerJnerpeer keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Je šskeävee@., 44, efJeÅeeveiejer, heJe&leer, hegCes - 411009.
F, F Je šer, DeeÙešer, Sce, efØebefšbie.
42) efmebnie[ keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., 44/1 Je[ieebJe yeg., Dee@Heâ efmebnie[ jes[, hegCes - 411041.
kesâefcekeâue, meer, keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙešer, Sce, Øee@[.
43) efJeÕekeâcee& FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@, yeerDeejSmeeršer, Dehhej Fbefojeveiej, efyeyeJesJee[er, hegCes -
411037.
kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@, Fb[, DeeÙešer, FvmšÎ, Sce, Øee@[.
44) he©eßeer [e@. [er. JeeÙe. heešerue Øeefle‰eve [e@. [er. JeeÙe. heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâe@j
JegF&cesve, SÛeS He@âkeäšjermeceesj, efhebhejer, hegCes - 411018.
keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@, DeeÙešer, FvmšÎ.
45) heer[erF&S FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@., ceeOeJeveiej, n[hemej, hegCes - 411028.
keâe@chÙeg, Fueskeäšê@, DeeÙe.šer., FvmšÎ, Sce.
46) Sve[erJnerheerSme keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., iebieehetj jes[, veeefMekeâ - 422005.
47) hetvee FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@chÙegšj šskeävee@., me. veb. 27, hegCes - meeleeje jes[, OevekeâJe[er,
hegCes - 411043.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙešer.
48) SDeeÙeSmeSmeSceSme JegF&cesvme keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. kesâves[er jes[, DeejšerDeespeJeU,
hegCes - 411001.
keâe@chÙeg, F, Fueskeäšê@, FvmšÎ.
49) ceneje°^ De@ke@â[ceer Dee@Heâ Fbefpe. ÛewlevÙe DeeßeceepeJeU, DeeUboer (osJeeÛeer) lee. Kes[,

kesâefcekeâue, keâe@chÙeg, F Je šer, Fueskeäšê@.
50) heerF&Sme keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. 1186S, efMeJeepeerveiej, Dee@Heâ pes. Sce. jes[,
hegCes - 411005.
keâe@chÙeg, F Je šer, Sce
51) heerF&Sme keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Jeeef[Ùee keâe@uespe ke@âcheme, 19 uesš Jner. kesâ. peesie ceeie&,
hegCes - 411001.
keâe@chÙeg, F Je šer, Sce.
52) iesveyee Sme. ceesPes keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. me. veb 25/1/3, yeeuesJee[er, Ú. efMeJeepeer cenejepe
mšsef[Ùecemeceesj, yeeCesj, hegCes - 411045.
keâe@chÙeg, F Je šer, Sce.
53) efhebhejer efÛebÛeJe[ keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. meskeäšj - 26 ØeeefOekeâjCe, Deekegâ[ea jsuJes mšsMevepeJeU,
efveie[er, hegCes - 411044.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer., Sce.
54) Jnerheer FefvmššŸetš Dee@Heâ keâe@chÙegšj šskeävee@. yeejeceleer, efYeieJeCe jes[, efpe. hegCes - 413133.
55) SmešerF&Sme ßeerceleer keâeMeeryeeF& veJeues keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâe@j ieume&, 44/1, Je[ieeJe yeg,
Dee@Heâ efmebnie[ keâe@uespe, hegCes - 411041.
56) SceDeeÙešer JegF&cesvme Fbefpe. keâe@uespe, me. veb. 12-1, Skeäme-meefJn&mecesve keâe@ueveer, heew[ jes[,
keâesLe¤[, hegCes - 411038.
57) keâmejes Jeeef[Ùee FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@, yeb[iee[&ve jes[, hegCes - 411001.
F Je šer, meer, Sce, F.
58) pesSmeheerSce jepe<eea Meent keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., me. veb. 80, hegCes-cegbyeF& yeeÙeheeme, neÙeJes,
leeLeJe[s, hegCes - 411030.
keâe@chÙeg, F Je šer, DeeÙe. šer., Sce.
59) vesJnue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. ueesCeeJeUe, efpe. hegCes.
ceefjve, F, Fueskeäšê@, Sje@vee@efš, vesJnue Deeefke&â.
60) Fbef[Ùeve FefvmššŸetš Dee@Heâ Sje@vee@efš. Fbefpe. Je FvHeâcexMeve šskeävee@, 140/6, Ûee@F&me meWšj,
Jeejpes ÛeewkeâepeJeU, Sve[erS, Jeejpes ceeUJee[er, hegCes - 411029.

7
{
JŸeJemLeeheve -
DeceŸee&o mebOeer efceUJetve osCeejs #es$e
G≈eesie #es$eeheemetve, jepeke‚ejCe, meceepeke‚ejCe, mesJee#es$e, mebIeöve

ke‚ewMeuŸe DeMee meJe& #es$eeuee JŸeehetve öeke‚Ceejs Meeåe cnCetve
JŸeJemLeeheve Meeåe GoŸeeme Ÿesle Deens. lŸeeefJe<eŸeer Lees[ms es...
JÙeJemLeeheve ns Demeb Skeâ #es$e Deens pÙeeÛee peerJeveeÛÙee kegâ"uÙeener šhhÙeeJej keâeÙece GheÙeesieÛe neslees.
DeeefCe Deepe Ùee #es$eeÛeer iejpe GÅeesie#es$eeheemetve, jepekeâejCe, meceepekeâejCe, mesJee#es$e DeMee meJe&Ûe yeeyeeRceOÙes
Jee{erme ueeieueer Deens. mebIešve keâewMeuÙe, efveCe&Ùe#ecelee, ceeefnleerÛee DeÛetkeâ GheÙeesie keâjCÙeeÛeer neleesšer,
mebJeeokeâewMeuÙe, kegâMee«e yegefæceòee ns iegCe DemeCeeNÙee JÙeefòeâceòJeemee"er ce@vespeceWš ns #es$e keâefjDejÛÙee Â°erves
KejesKejÛe DeeJneveelcekeâ Deens.
keâefve‰ heeleUerJejÛes DeefOekeâejer - Ùee heoebmee"er JÙeJemLeeheve efJe<eÙeeleues ØeefMe#eCeeLeea (Management
Trainee) vesceues peeleele. lÙeebvee keâener keâeU ØeefMe#eCe efoueb peeleb. Ùee keâeUele lÙeebvee kebâheveerÛÙee
keâecekeâepeeÛeer hetCe& DeesUKe keâ¤ve efoueer peeles. ØeefMe#eCe hetCe& PeeuÙeeveblej lÙeebvee mesJesle keâeÙece kesâueb peeleb.
ns ØeefMe#eCeeLeea heoJeerOej; hejbleg keâeceeÛee DevegYeJe vemeuesues Demeleele. lÙeebÛeer efveJe[ mebYee<eCekeâuee DeeefCe
ØelÙe#e keâece keâjCÙeeÛeer leÙeejer DeeefCe heæle ÙeeJe¤ve kesâueer peeles. kebâheveerÛÙee DeeJeMÙekeâlesvegmeej lÙeebvee
keâecekeâepe efMekeâJeueb peeleb.
ceOÙece heeleUerJejÛes DeefOekeâejer - yeÇ@vÛe ce@vespeme&, DekeâeGbšdme ce@vespeme&, mšesDej ce@vespej, mesume
ce@vespej DeMee heoebÛee meceeJesMe Ùee heeleUerÛÙee DeefOekeâeNÙeebceOÙes neslees. JejÛÙee heeleUerJejÛes DeefOekeâejer DeeefCe
KeeueÛÙee heeleUerJejÛes DeefOekeâejer ÙeebÛÙeele mecevJeÙe meeOeCÙeeÛes keâece Ùeebvee keâjeJeb ueeieleb. JejÛÙee heeleUerJej
ye{leer efceUCÙeehetJeea Ùeebvee Deveskeâ Je<e& Ùee heoebJej keâece keâjeJeb ueeieleb.
Jeefj‰ heeleUerJejÛes DeefOekeâejer - ce@vesefpebie [eÙejskeäšme&, ÛeerHeâ hemeexvesue ce@vespeme&, HeâeÙeveeefvMeDeue
kebâšêsueme&, JneFme Øesefme[Wš, [eÙejskeäšme& F. meJe& Jeefj‰ heeleUerJejÛes JÙeJemLeehekeâerÙe DeefOekeâejer Demeleele.
keâecekeâepeemeboYee&leerue OeesjCeb efveef§ele keâjCeb, kebâheveerÛÙee Øeieleermee"er DeeJeMÙekeâ les efveCe&Ùe IesTve lÙeeØeceeCes

DebceueyepeeJeCeer keâjCeb DeeefCe Ùee meJe& Øeef›eâÙesmee"er me#ece DeMee JÙeJemLeehekeâerÙe DeefOekeâeNÙebeÛÙee vesceCegkeâe
keâjCeb ner Ùee DeefOekeâeNÙeebÛeer peyeeyeoejer Demeles.
JÙeJemLeeheve MeeŒeeÛÙee ØecegKe MeeKee
1) ceekexâefšbie ce@vespeceWš
kebâheveerÛÙee GlheeoveebÛee efkebâJee mesJeebÛee «eenkeâeuee nesCeeje hegjJe"e efveÙeefcele jeKeCeb ns ceekexâefšbie
ce@vespeceWšÛÙee keâeÙe&keâ#esle Ùesleb. GlheeoveeÛeer efkebâcele, iejpesØeceeCes mee"e, DeeJeMÙekeâ lesLes hegjJe"e keâjCeb,
JesieJesieàÙee Deekeâ<e&keâ ÙeespeveebceeHe&âle efJe›eâer Jee{JeCÙeemee"er ØeÙelve keâjCeb ÙeeÛee leeUcesU lÙeebvee meeOeeJee
ueeielees. Ùeele efveÙee&leerÛeener meceeJesMe neslees. ceekexâefšbie ce@vespeme&, ceekexâš jermeÛe&, SefkeäPekeäÙegefšJnped DeMee
JesieJesieàÙee heoebJejÛeer ceeCemeb Ùee efJeYeeieele keâece keâjleele. Ùee mebhetCe& šerceves efJe›eâer JÙeJemLeeheve, ceekexâš
ceOeuÙee ceeieCeer - hegjJe"ŸeeÛee DeYÙeeme, Øee@[keäš [sJnueheceWš, efJelejCe Ùee meieàÙee peyeeyeoeNÙee meebYeeUCeb
Dehesef#ele Demeleb.
Mew#eefCekeâ hee$elee - Sce.yeer.S.ÛÙee DeYÙeeme›eâceele ceekexâefšbie ce@vespeceWš Ùee efJe<eÙeeÛee DebleYee&Je
kesâuee peelees. efJe%eeve, leb$e%eeve, JeeefCepÙe, keâuee Ùee meJe&Ûe MeeKeebceOeues heoJeerOej efJeÅeeLeea Ùee DeYÙeeme›eâceemee"er
ØeJesMe IesT Mekeâleele. Ùee efMeJeeÙe keâceer keâeueeJeOeerÛes cetueYetle ØeefMe#eCe osCeejs DeYÙeeme›eâce keâener mebmLeebceOetve
keâjlee Ùesleele. Ùee DeYÙeeme›eâceele efceUJeuesuÙee ØeeefJeCÙeeJej veeskeâjer JÙeJemeeÙeeÛeer mebOeer GheueyOe nesT
Mekeâles.
2) hemeexvesue ce@vespeceWš
GÅeesieefJeÕeeÛÙee yeouelÙee mebkeâuheveebvegmeej ¢egceve efjmeesme& ce@vespeceWš Ùee efJe<eÙeeuee cenòJe Øeehle Peeueb
Deens. keâÛÛee ceeue, Ùeb$emeece«eer, efJelejCeJÙeJemLee ÙeebÛÙeeFlekebâÛe cenlJe keâece keâjCeeNÙee ceeCemeebveener efoueb
peeT ueeieueb Deens. Deepekeâeue meJe&Ûe kebâhevÙeebceOÙes hemeexvesue ef[heeš&ceWš ns mJeleb$e Keeles veeskeâjYejleer,
ØeefMe#eCe, mebmeeOeve efJekeâeme, [sJnueheceWš, Ùeemee"er ÛeeueJeueb peeleb. [eÙejskeäšj Dee@Heâ hemeexvesue ne Ùee
KeelÙeeÛee ØecegKe Demelees. lÙeeÛÙee neleeKeeueer efj›etâšceWš ce@vespej, š^sefvebie ce@vespej, efjmeesme& [sJnueheceWš
ce@vespej DeMee JesieJesieàÙee JÙeòeâer keâece keâjleele. ØelÙeskeâ kebâheveerÛÙee iejpesvegmeej hemeexvesue KeelÙeeÛeer jÛevee
yeoueles.
Ùee efJe<eÙeeleueb %eeve DeÅeÙeeJele "sJeCÙeeÛÙee Â°erves Fbef[Ùeve meesmeeÙešer Heâe@j š^sefvebie De@C[ [sJnueheceWš,
ve@Meveue FefvmššŸetš Dee@Heâ hemeexvesue ce@vespeceWšmeejKÙee mebmLeebÛeb meYeemeolJe IesleuÙeeme HeâeÙeoe nesT Mekeâlees.
Mew#eefCekeâ hee$elee : meJe& ce@vespeceWš efJe<eÙeeÛeb ØeefMe#eCe osCeeNÙee efMe#eCe mebmLeebceOetve Ùee efJe<eÙeeble
mhesMeueeÙePesMeve keâjlee Ùesleb. cegbyeF& ÙesLeerue šeše FefvmššŸetš Dee@Heâ meesMeue meeÙevmesme ner mebmLee Ùeemee"er
veeceebefkeâle Deens.
3) HeâeÙeveevme ce@vespeceWš
keâesCelÙeener #es$eele keâece keâjCeejer kebâheveer Demeueer, lejer efleLes HeâeÙeveeefvMeÙeue ce@vespejÛeer DeeJeMÙekeâlee
Demeles. š^spejj, kebâšêsuej, ›esâef[š ce@vespej, ke@âMe ce@vespej DeMeer JesieJesieUer heob Ùee KeelÙeele Demeleele.

kebâheveerÛÙee DeeÙe-JÙeÙeeJej efveÙeb$eCe "sJeCeb, DeeefLe&keâ OeesjCeb efveef§ele keâjCeb, DeeefLe&keâ yeeyeleerle Deuhekeâeueerve
Je oerIe&keâeueerve efveÙeespeve keâjCeb Ùee peyeeyeoeNÙee Ùee KeelÙeeceeHe&âle heej hee[uÙee peeleele. keâe@heexjsš HeâeÙeveevme,
Øeespeskeäš HeâeÙeveevme, ceÛeËš yeBefkebâie, FefkeäJešer De@veeefueme, heesš&HeâesefueDees ce@vespeceWš, š^spejer ce@vespeceWš Demes
Ùeeleues mhesMeueeÙePesMeveÛes efJe<eÙe Deensle.
Mew#eefCekeâ hee$elee : HeâeÙeveevme Ùee efJe<eÙeeletve Sce.yeer.S.Ûeer heoJeer Ieslee Ùesles. Ùeemee"er keâesCelÙeener
MeeKesÛes heoJeerOej DemeCes DeeJeMÙekeâ Deens.
4) Øee@[keäMeve ce@vespeceWš
Glheeove Øeef›eâÙesMeer meJe& yeeyeeRÛeb JÙeJemLeeheve keâjleele. JesUehe$ekeâ DeeKeCeb, keâÛÛÙee ceeueeÛeer GheueyOelee,
ceveg<ÙeyeUeÛee hegjJe"e, Ùeb$emeeceg«eer DeMee meJe& IeškeâebÛee leeUcesU meeOeeJee ueeielees. Ùeebvee DeeheuÙee
keâeceeyeeyele hue@vš ce@vespejMeer mebheke&â "sJeeJee ueeielees. Glheeove Øeef›eâÙesÛÙee ØelÙeskeâ šhhÙeeMeer mJeleb$e Øee@[keäMeve
ce@vespejÛeer vesceCetkeâ kesâueer peeles.
Mew#eefCekeâ hee$elee : Ùee heoeJej keâece keâjCeeNÙee JÙeòeâerkeâ[s Sce.yeer.S.meesyeleÛe mebyebefOele efJe<eÙeeÛeer
heoJeer DemeCeb DeeJeMÙekeâ Demeleb. KeeÅeheoeLeeËÛÙee kebâheveerceOÙes Sce.yeer.S.meesyeleÛe Hetâ[ šskeävee@uee@peer, vÙetefšM^ eve
Ùee efJe<eÙeeleueer heoJeer DemeeJeer ueeieles.
5) cešsefjÙeue ce@vespeceWš
Ùee KeelÙeeleuÙee heoeefOekeâeNÙeebvee keâÛÛÙee ceeueeÛeb JÙeJemLeeheve keâ¤ve lÙeeÉejs GlheeoveKeÛe& keâceerle
keâceer keâmee keâjlee ÙesF&ue, ÙeeJej ue#e "sJeeJeb ueeieleb. lÙeecegUs kebâheveerÛÙee Debeflece veHeäÙeeJej ØeYeeJe he[t
Mekeâlees. mšesDej ce@vespej, š^@efHeâkeâ ce@vespej, heÛexme ce@vespej, FvJnWšjer kebâšêsue, FvHeâe@cexMeve ce@vespej DeMee
JesieJesieàÙee heoebJej FLes vesceCegkeâe kesâuÙee peeleele.
Mew#eefCekeâ hee$elee : cešsefjÙeue ce@vespeceWš Ùee efJe<eÙeeleerue efJeMes<e ØeeefJeCÙe.
6) Skeämheesš& ce@vespeceWš
Skeämheesš& ce@vespeceWš efkebâJee Fbšjve@Meveue efyePevesme ce@vespeceWš ÙeeÛee mebyebOe Deeblejje°êrÙe JÙeeheejeMeer
Ùeslees. efveÙee&leermebyebOeerÛÙee JeešeIeešer keâjCÙeeheemetve ns JÙeJenej heej hee[CÙeeheÙeËle meJe& peyeeyeoejer Skeämheesš&
ce@vespejJej Demeles. Ùee heoemee"er keâece keâjCeeNÙee JÙeòeâeRvee JesieJesieàÙee GlheeoveebceOÙes mhesMeueeÙepesMeve keâjlee
Ùesleb. ner heob ceefušve@Meveue kebâhevÙeebceOÙes, je°êrÙe efveÙee&le YeJeveebceOÙes, š^sef[bie neTmesmeceOÙes, ceefušve@Meveue
yeBkeâebceOÙes Demeleele. Skeämheesš& ce@vespeme&, keâmšce yeÇeskeâme&, Fbheesš& Skeämheesš& Spebšdme, nesuemesueme&, øesâšHeâesjJe[&me&
DeMeer keâeceebÛeer efJeYeeieCeer kesâueer peeles.
Mew#eefCekeâ hee$elee : Deeblejje°êrÙe JÙeeheej Ùee efJe<eÙeeleerue heoJÙegòej heoJeer IesleuÙeeveblej Ùee
heoemee"er keâece keâjlee Ùesleb.
7) FJnWš ce@vespeceWš
SKeeoe keâewšgbefyekeâ efkebâJee Dee@efHeâefMeÙeue meesnUe, efJeefJeOe efJe<eÙeebJejÛeer ØeoMe&veb, cesUeJes, jes[ Mees,
SKeeob Glheeove veJÙeeveb yeepeejele DeeCeCÙeemee"erÛee keâeÙe&›eâce, mesefceveeme&, keâe@vHeâjvmesme Ùeemee"er iejpe

Demeles leer ÛeebieuÙee FJnWš ce@vespejÛeer. pees keâeÙe&›eâceeÛeb mebhetCe& keâe@vš^@keäš IesF&ue DeeefCe efJeveeJÙelÙeÙe mebhetCe&
keâeÙe&›eâce heej hee[sue. Deelee FJnWš ce@vespeceWš Ùee efJe<eÙeeÛeb ØeefMe#eCe meg¤ Peeueb Deens. Ùeemee"er Skeâ Je<ee&Ûee
ef[hueescee keâjeJee ueeielees. ve@Meveue FefvmššŸetš Dee@Heâ FJnWš ce@vespeceWš, cegbyeF&, HeâiÙeg&meve keâe@uespe, hegCes DeMee
keâener mebmLeebceOÙes ne keâesme& GheueyOe Deens. efpelekeâe peemle ueeskeâmebheke&â Demesue eflelekebâ les HeâeÙeosMeer "¤
Mekeâleb. ne efJe<eÙe efMeketâve mJele:Ûee mJeleb$e JÙeJemeeÙe GYeejlee ÙesF&ue efkebâJee SKeeÅee FJnWš ce@vespejkeâ[s
veeskeâjerner keâjlee ÙesF&ue. meg®Jeeleeruee mene npeej ®heÙeebheemetve heg{s GlheVe Jee{t Mekeâleb.
8) nsuLe DeeefCe ne@efmhešue ce@vespeceWš

DeejesiÙemesJee hegjJeCeeNÙee DeemLeeheveebceOÙes JÙeJemLeeheveeÛeer peyeeyeoejer nsuLe ce@vespeceWšceOÙes ØeeefJeCÙe
efceUJeuesuÙee JÙeòeâerJej meesheJeueer peeles. yengleebMe cees"Ÿee Je ceOÙece mJe¤heeÛÙee ®iCeeueÙeebceOÙes ne@efmhešue
De@[efceefvemš^sšjÛeer vesceCetkeâ kesâuesueer Demeles. lÙeeÛÙee DeKelÙeejerle ne@efmhešue JÙeJemLeeheve, efveÙeespeve DeeefCe
efveÙeb$eCe, cesef[keâue mšeHeâ ce@vespeceWš, mebMeesOeve efJeYeeieeÛeb keâecekeâepe Ùee meJe& iees°er Ùesleele.
Ùeemee"er JewÅekeâerÙe MeeKesÛes heoJeerOej DeeefCe Flej MeeKeebÛes heoJeerOej ØeJesMe IesT Mekeâleele. lÙeebÛÙee
mhesMeueeÙePesMevevegmeej efJeefMe° peyeeyeoejer lÙeebÛÙeeJej meesheJeueer peeles.
Mew#eefCekeâ hee$elee : JewÅekeâ efkebâJee Flej MeeKeebceOeueer heoJeer efceUJeuÙeeveblej Ùee efJe<eÙeemee"er ØeJesMe
Ieslee Ùeslees. pÙee [e@keäšjebveer JÙeJemLeeheveeleerue heoJeer Iesleueer Demesue, lÙeebÛeer vesceCetkeâ ØeeOeevÙeeves Ùee heoemee"er
kesâueer peeles.
9) ne@šsue ce@vespeceWš
ne@šsue Fb[mšêrceOÙes Deveskeâ ØekeâejÛÙee JÙeJemeeÙe mebOeer GheueyOe Deensle. efJeMes<ele: cees"Ÿee ne@šsueebceOÙes
Deveskeâ heeleàÙeebJej JÙeJemLeeheveeMeer mebyebefOele peyeeyeoeNÙee meebYeeUeJÙee ueeieleele. meJe&Ûe ne@šsumeceOÙes
ce@vespej DeeefCe Deefmemšbš ce@vespejuee «eenkeâebvee efouÙee peeCeeNÙee meesÙeermegefJeOeebJej ue#e "sJeeJeb ueeieleb.
ne@šsueÛÙee opee&vegmeej Ùee KeelÙeeleerue keâce&ÛeeNÙeebÛeer mebKÙee keâceer-peemle nesles. ÙeebÛÙeeJej DeVeeÛee opee&,
neTmekeâerheeRie, mepeeJeš, yesvkeäJesš Dee@hejsMevme DeMee efJeefJeOe peyeeyeoeNÙee Demeleele. Ùeehewkeâer efveJeemeer
JÙeJemLeehekeâebvee 24 leeme ne@šsueeleÛe jneJeb ueeieleb.
kesâšefjbie ne ne@šsue ce@vespeceWšceOeuee DeeCeKeer Skeâ cenòJeeÛee efJeYeeie Deens. Ùee Debleie&le DeVeOeevÙeeÛee
mee"e keâjCes, DeVeheoeLe& yeveJetve IesCes, lÙeemee"er ueeieCeeNÙee meeOeveebÛeer JÙeJemLee keâjCes ner keâeces Demeleele.
Ùee oesve cenòJeeÛÙee KeelÙeebKesjerpe ne@šsueceOÙes DekeâeGbšdme, ceekexâefšbie, FbefpeefveDeefjbie, hemeexvesue DeMee
JÙeJemLeeheveeÛÙee Deveskeâ MeeKeebceOeues keâce&Ûeejer keâece keâjle Demeleele.
Mew#eefCekeâ hee$elee : yeejeJeerveblej efkebâJee heoJeerveblej ne@šsue ce@vespeceWš efJe<eÙeemee"er ØeJesMe Ieslee Ùeslees.
Ùee DeYÙeeme›eâceeuee ØeJesMe IesCÙeehetJeea ØeJesMe hejer#ee ÅeeJeer ueeieles. Hetâ[ Øee@[keäMeve ce@vespeceWš, [eSefškeäme
De@v[ vÙegefš^Meve, neGmekeâerheeRie, š^@Jnue De@v[ šgefjPece, šgefjPece ce@vespeceWš Demes mhesMeueeÙePesMeveÛes efJe<eÙe
Deensle.
efMe#eCe mebmLee
1) vejmeer ceesvepeer FefvmššŸetš Dee@Heâ ce@vespeceWš mš[erpe, Jner. Sue. cesnlee ceeie&, efJeuesheeuex (he)

cegbyeF& - 400056.
2) YeejleerÙe efJeÅee YeJeve, Sme. heer. pewve FefvmššŸetš Dee@Heâ ce@vespeceWš De@v[ jermeÛe&, cegvMeer veiej,
oeoeYeeF& ceeie&, DebOesjer (he) cegbyeF& - 400058.
3) efmebyee@Ùeefmeme FefvmššŸetš Dee@Heâ efyePevesme ce@vespeceWš, 5Jee cepeuee, Deeletj meWšj, ieesKeues
›eâe@me ceeie&, cee@[sue keâe@ueveer, hegCes - 411016.
4) SefMeÙeve FefvmššŸetš Dee@Heâ ce@vespeceWš, Fbef[Ùee efjhe. Dee@efHeâme, 520 ceskeâj ÛeWyej, 5,
veefjceve hee@FËš, cegbyeF& - 400021.
5) Fbef[Ùeve FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@uee@peer, mketâue Dee@Heâ ce@vespeceWš, DeeÙeDeeÙešer heJeF&,
cegbyeF& - 400076.
6) efMeJeepeer efJeÅeeheer", efJeÅeeveiej, keâesunehetj - 416004
ne@šsue ce@vespeceWš
1) FefvmššŸetš Dee@Heâ ce@vespeceWš kesâšefjbie šskeävee@uee@peer De@v[ DehueeF&[ vÙetefš^Meve - Jeerj meeJejkeâj
ceeie&, cegbyeF& - 400028.
FLes Hegâ[ Øee@[keäMeve ce@vespeceWš, [eSefškeäme De@v[ vÙetefš^Meve, neGmekeâerefhebie, š^@Jnue De@v[
šgefjPece ce@vespeceWš Ùee meJe& efJe<eÙeeble ef[hueescee DeeefCe ef[«eer keâesme& keâjlee Ùesleele.
2) Hetâ[›eâeHeäš FefvmššŸetš, FbefpeefveDeefjbie keâe@uespe, ne@mšsue ke@âcheme, efMeJeepeerveiej,
hegCes - 411005.
3) De@«ees keâe@uespe Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš, Dee«ee-cegbyeF& neÙe-Jes, veeefMekeâ - 422009.
ef[huees (ne@šsue ce@vespeceWš) - 10Jeer - 60³ - 3 Je<ex.
ef[huees (ne@šsue ce@vespeceWš) - 12Jeer - 4 Je<ex. ef[huees. - 12 Jeer - 3Je<ex.
ye@Ûeuej Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš (yeer.SÛe.Sce.)

1) Yeejleer efJeÅeeheer" FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, hegCes - meeleeje
jes[, OevekeâJe[er, hegCes - 411043. (yeer.SÛe.Sce.)
2) [e@. [er. JeeÙe. heešerue FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, efhebhejer,
hegCes - 411018. (yeer.SÛe.Sce.)
3) ceneje°^ mšsš FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, 12 meer,
Yeebyeg[e&, kesâ. Sce. cegvMeer jes[, efMeJeepeerveiej, hegCes - 411016 (yeer.SÛe.Sce.)
4) meskeäšj - 8, meeryeer[er, keâeWkeâCeYeJevemeceesj, veJeer cegbyeF& - 400014. ([er.SÛe.Sce.)
5) [e@. [er. JeeÙe. heešerue, SpÙeg. De@ke@â[ceer [e@. [er. JeeÙe. heešerue FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue
ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, efJeÅeeveiej, meskeäšj - 7, ves¤ue, veJeer cegbyeF& -
400706. ([er.SÛe.Sce.)
6) [e@. [er. JeeÙe. heešerue Øeefle. FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer,
leeLeJe[s, lee. cegUMeer, efpe. hegCes. ([er.SÛe.Sce.)
7) FefvmššŸetš Dee@Heâ š^@Jnue Je šgefjPece, keâeJesMej, Yeejle keâesu[ mšesDejspepeJeU, Iees[yeboj

jes[, "eCes - 400601. ([er.SÛe.Sce.)
8) FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, Je DehueeF&[ vegefš^Meve, Jeerj
meeJejkeâj ceeie&, oeoj, cegbyeF& - 400028. (yeer.SÛe.Sce.)
9) vesJnue FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, SÛekeäÙet Jesmšve& vesJnue
keâceeb[, 4, heemleeuesve, kegâueeyee, cegbyeF& - 400005. ([er.SÛe.Sce.)
10) efjPeJeer keâe@uespe Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@. efjPeJeer neTme, yeebõe (he), cegbyeF&.
([er.SÛe.Sce.)
11) iueesyeue De@kesâ[ceer, iueesyeue keâe@uespe Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš, Øesefmšpe keâe@chueskeäme - 1.
Deevebo $e+<eer ceeie&, censMe yeBkesâJej SceDeeÙe[ermeer Dee@efHeâmemeceesj, efÛebÛeJe[, hegCes - 411029.
12) SmeSve[eršer keâe@uespe Dee@Heâ nesce meeÙevme, keâJexjes[, hegCes - 411004 ([er.SÛe.Sce. -
heoJeer - 1Je<e&).
13) megceve cesšê@hee@efuešve FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer, FbõØemLe,
DeekeâeMeJeeCeerpeJeU, ceebpejer Heâeše, n[hemej, hegCes - 411028.
[er.SÛe.Sce. - 12Jeer - 3 Je<ex / heoJeer megæe.
14) keâesefnvetj Fbšjve@Meveue ne@šsue ce@vespeceWš FefvmššŸetš, 51, efnue še@he, Keb[eUe,
ef[hueescee (ne@šsue ce@vespeceWš) - 12Jeer - 3 Je<ex.
15) oervee FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@šsue Je efyePeer. ce@vespeceWš, veb. 3, efÛeceCÙee efveJeeme, 940/2,
cee@[sue keâe@ueveer, hegCes - 411016.
ef[huees (Fbšjve@Meveue ne@šsue ce@vespeceWš) - 12Jeer - 27 ceefnves,
ef[huees (Fbšjve@Meveue ne@šsue ce@vespeceWš) - ef[hueescee (ne@šsue ce@vespeceWš) 2 Je<ex. Flej
DeYÙeeme›eâce.
16) megceve cee@šsume FefvmššŸetš, FbõØemLe, DeekeâeMeJeeCeerpeJeU, ceebpejer Heâeše, n[hemej,
hegCes - 411028.
Deheiehhee ÙegefveJnefme&šer heoJeermee"er ± SDeeÙemeeršerF& ef[hueesceemee"er.
yeerSÛeScešer (ne@efmheš@efuešer Je šgefjPece) - 12 Jeer - 3 Je<ex.
ef[huees. (ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie šskeävee@uee@peer) - 10Jeer - 1 Je<e&, yeer.SÛe.Sce. -
[er.SÛe.Sce. - 12Jeer - 3 Je<e&.
ef[huees. (Fbšjve@Meveue ne@efmheš@efuešer ± ce@vespeceWš Je ke@âšefjbie Dee@hejsMeve) - 12Jeer - 3Je<e&.
heerpeer ef[huees. (ne@efmheš@efuešer ± ce@vespeceWš) - heoJeer - 1 Je<e& ef[huees (ne@šsue ce@vespeceWš Je
ke@âšeEjie šskeävee@.) - 10Jeer - yeer.SÛe.Sce. - [er.SÛe.Sce.
17) veeiesÕej cesceesefjÙeue ne@efmheš@efuešer De@ke@â[ceer - 1330, 18/19, Ú$eheleer keâe@ueveer MeeŒeer
Ûeewkeâ, MeeŒeerveiej, keâesunehetj / meeÙeyej iesš, Mee@he veb. 3, Ûew$eJeve jsefme[vmeer, efyeu[eRie S,
DeeQOe, hegCes - 411007.
[er.SÛe.Sce. - 12Jeer - 3 Je<e& efMeJeeÙe 2/1 Je<ee&Ûee ef[hueescee.
18) hÙegveerpe De@ke@â[ceer Dee@Heâ ne@efmheš@efuešer, keâe@uespe Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš, huee@. - 6, ÙeMeßeer

meesmeeÙešer, SceDeeÙešer keâe@uespepeJeU, Dee@Heâ heew[ jes[, keâesLe¤[, hegCes - 411038.
[er.SÛe.Sce. - 12Jeer - 3 Je<e&s.
19) SmeSve[eršer keâe@uespe Dee@Heâ nesce meeÙevme, keâJexjes[, hegCes - 411004.
ef[huees. (ne@šsue ce@vespeceWš) - heoJeer - 1, heerpeer (keâcÙegefve) - cesef[Ùee Heâe@j efÛeu[^sve)
heoJeer 2.
20) veJeyeeueesÅeeve š^mš, keâesefnvetj keâe@uespe Dee@Heâ ne@šsue Je šgefjPece ce@vespeceWš mš[erpe, ne@šsue
keâesefnvetj SefkeäPekeäÙegefšJn, Deehešs jes[, [skeäkeâve efpeceKeevee, hegCes - 4

8
{
ke=‚<eer #es$eeleerue ke‚efjDej - Ske‚ veJeer efoMee
MesleerG≈eesie ne vesnceer¤e YeejleerŸe DeLe&JŸeJemLes¤ee ke‚Cee jeefnuesuee Deens.

efJe%eeve DeeefCe leb$e%eeve Ÿee oesneW¤Ÿee ceoleercegUs MesleerGlheeoveeb¤ee
opee& DeeefCe Glheeove#ecelee ŸeeceOŸes Kethe¤e megOeejCee Peeueer Deens.
lŸee¤eÿeceeCes Ÿee JŸeJemeeŸeeMeer mebyebefOele veeske‚NŸeebceOŸesner Deveske‚
heele‡ŸeebJej JesieJesie‡Ÿee jespeieejeb¤eer efveefce&leer nesle Deens.
‘DeeOegefvekeâ heæleerves kesâuee peeCeeje heejbheefjkeâ GÅeesie’ Demeb Deepe MesleerÛeb JeCe&ve keâjlee ÙesF&ue. ØelÙe#e
Mesleele keâece keâjCeeNÙee ueeskeâebyejesyejÛe mebMeesOeve DeeefCe efJekeâeme Ùeemee"er keâece keâjCeeNÙee ueeskeâebÛeerner
ceeieCeer MesleerJÙeJemeeÙeele Jee{les Deens. Ùeele ne@efš&keâuÛej, HeäueesefjkeâuÛej, [sDejer Øee@[keäšdme, heesušêr HeâeefceËie
DeeefCe efHeâMejer DeMeer mhesMeueeÙePesMeveÛeer #es$eb Deensle.
Mew#eefCekeâ hee$elee : heejbheefjkeâ heæleeRvegmeej keâesCelebner DeewheÛeeefjkeâ efMe#eCe ve Ieslee Mesleer keâjlee Ùesles.
cee$e, veJÙeeves efJekeâefmele nesle DemeuesuÙee MeeKeebceOÙes DeMee ØekeâejÛÙee efMe#eCeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Deens. ØelÙeskeâ
jepÙeeceOÙes Mesleer efJeÅeeheer" meg¤ keâjCÙeele Deeueb Deens. lÙeeefMeJeeÙe o Fbef[Ùeve De@ef«ekeâuÛejue jermeÛe&
FefvmššŸetš, veJeer efouueer; o Fbef[Ùeve Jnsšve&jer jermeÛe& FefvmššŸetš, yejsueer; o ve@Meveue [sjer jermeÛe&
FefvmššŸetš, keâvee&ue; o mesCšûe FefvmššŸetš Dee@Heâ efHeâMejerpe SpÙegkesâMeve, cegbyeF& Ùee mebmLee Deensle.
MesleerefMe#eCeeceOÙes 12 MeeKee Deensle

1) Mesleer 2) Jnsšve&jer meeÙevmesme 3) De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveDeefjbie 4) Heâe@jsmšêr 5) nesce meeÙevmesme
6) [sDejer šskeävee@uee@peer 7) efHeâMejerpe 8) mesefjkeâuÛej 9) ceekexâefšbie 10) yeBefkebâie DeeefCe menkeâej 11)
neefš&keâuÛej 12) Hetâ[ meeÙevme. ÙeeefMeJeeÙe De@ef«ekeâuÛej Fkeâe@vee@efcekeäme, De@ef«ekeâuÛejue kesâefcemšêr, ne@efš&keâuÛej,
De@efveceue npeyeC[jer Ùeele heoJeer DeeefCe heoJÙegòej DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjlee Ùesleele. efJe%eeve efJe<eÙeeletve
10±2 Ûee DeYÙeeme›eâce hetCe& kesâuÙeeveblej 4 Je<eeËÛÙee yeer. Smmeer. Fve De@ef«ekeâuÛej Ùee efJe<eÙeemee"er ØeJesMe
Ieslee Ùeslees. ØeJesMe hejer#esle peerJeMeeŒe / ieefCele / Meslekeâer Ùeehewkeâer Skeâ DeeefCe YeeweflekeâMeeŒe, jmeeÙeveMeeŒe
ns efJe<eÙe Demeleele.

Ùee efJeÅeeLÙeeËvee DeeÙeSmeerDeej leHexâ megceejs 1200 ØekeâejÛÙee HesâueesefMehme DeeefCe mkeâe@uejefMehmener
efouÙee peeleele.
ke=â<eer JÙeJemeeÙeeleerue MeeKee
1) De@ef«ekeâuÛejue meeÙeefvšmš
yeer-efyeÙeeCeb DeeefCe jesheb ÙeebÛÙee veJeerve Øepeeleer efJekeâefmele keâjCÙeeÛeb keâece De@ef«ekeâuÛejue meeÙeefvšmš
keâjleele. ¢ee veJÙee Øepeeleer peemleerle peemle Glheeove osCeeNÙee DeeefCe jesiepeblet Je jesieebvee menpeemenpeer yeUer
ve he[CeeNÙee DemeeJÙee ueeieleele. ceeleerÛeer Øele GbÛeeJeCeb, peue DeeefCe ce=o mebOeejCe, DeVeOeevÙeeJejerue
Øeef›eâÙee, mee"JeCegkeâerÛeer leb$eb, MesleerÛeer pees[Glheeoveb, Mesleermee"er Jeehejues peeCeejs ØeeCeer DeMee MesleerMeer
mebyebefOele Flej #es$eeblener mebMeesOeve keâjlee Ùesleb.
Mew#eefCekeâ hee$elee - Meslekeâer efJe<eÙeeleueer heoJeer
veeskeâjerÛeer mebOeer - Ùee #es$eeleues efJeMes<e%e jepÙe DeeefCe keWâõ mejkeâejÛÙee Meslekeâer KeelÙeele; o Fbef[Ùeve
keâeTefvmeue Dee@Heâ De@ef«ekeâuÛejue jermeÛe& (DeeÙemeerSDeej); DeVeOeevÙeeJej Øeef›eâÙee keâjCeeNÙee kebâhevÙee FLes
veeskeâjer keâ¤ Mekeâleele.
2) De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveDeefjbie
Mesleer JÙeJemeeÙeemee"er DeeJeMÙekeâ Demeuesueer Ùeb$emeece«eer efJekeâefmele keâjCeb, «eeceerCe Yeeieeleerue JeerpehegjJe"e
Je DeMee leebef$ekeâ yeeyeeRMeer mebyebefOele MesleerÛeer keâeceb De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveÙeme& keâjleele. «eeceerCe Yeeieeleerue
MesleerJÙeJemeeÙeeÛÙee hegvej&Ûevee keâ¤ve lÙeeuee DeeOegefvekeâleskeâ[s vesCÙeeÛeer cenòJeeÛeer peyeeyeoejer ÙeebÛÙeeJej Deens.
lÙeecegUsÛe Ùeele keâefjDejÛÙee Heâej cees"Ÿee mebOeer GheueyOe Deensle.
Mew#eefCekeâ hee$elee - De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveDeefjbieceOeerue heoJeer.
veeskeâjerÛeer mebOeer - heeCeer JÙeJemLeeheve Øekeâuhe, heefjmej efJekeâeme Øekeâuhe, ueneve mJe¤heeÛes efmebÛeve
Øekeâuhe lemebÛe Hetâ[ keâe@heexjsMeve Dee@Heâ Fbef[Ùee, ve@Meveue meer[dme keâe@heexjsMeve, [sDejer DeB[ Hetâ[ Fb[mšêr,
ve@Meveue [sDejer [sJnueheceWš yees[& Ùee mebmLeebceOÙes De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveÙeme&vee JeeJe Deens. mejkeâejer DeeefCe
Keepeieer #es$eebceOÙes DeMee Deveskeâ mebOeer GheueyOe nesT Mekeâleele.
3) De@ef«ekeâuÛejue Dee@efHeâmeme&
ØelÙeskeâ jepÙeeÛeb Mesleer Keeleb GlheeoveebMeer mebyebefOele keâener Ùeespevee jeyeJele Demeleb, efveÙeesefpele ue#Ùe
"jJele Demeleb Je lÙeeJej efvejer#ekeâeÛeer Yetefcekeâe yepeeJele Demeleb. Ùee KeelÙeebceOÙes jepeheef$ele DeefOekeâeNÙeebÛÙee
vesceCegkeâe kesâuÙee peeleele. Goe : ef[efmš^keäš, De@e«f ekeâuÛejue Dee@eHf eâmeme&, DeefmemšCš [eÙejskeäšj Dee@Heâ De@e«f ekeâuÛej,
Jeiewjs. ÙeeefMeJeeÙe Flejner mejkeâejer KeelÙeebceOetve Je yeBkeâeceOetve DeMee ØekeâejÛÙee vesceCegkeâe kesâuÙee peeleele.
Mew#eefCekeâ hee$elee : De@ef«ekeâuÛej efkebâJee De@ef«ekeâuÛejue FbefpeefveDeefjbie Ùee efJe<eÙeeleerue heoJeer.
4) [sDejer šskeävee@uee@efpemš
Glheeove DeeefCe Øeef›eâÙee Ùee oesve efJeYeeieele ÙeeceOeuÙee veeskeâjerÛÙee mebOeer efJeYeeieuÙee peeleele.

Øeef›eâÙesceOÙes otOe efJelejCe DeeefCe ogiOepevÙe heoeLeeËÛeer efveefce&leer ÙebeÛee meceeJesMe neslees. [sDejer šskeävee@uee@efpemšvee
ÙeeJej ue#e keWâefõle keâjeJeb ueeieleb.
Mew#eefCekeâ hee$elee - [sDejer šskeävee@uee@peer Ùee efJe<eÙeeletve yeer. šskeâ. efkebâJee heoefJekeâe.
veeskeâjerÛeer mebOeer - menkeâejer mebmLee, Hesâ[jsMevme, «eeceerCe yeBkeâe, Ùee mejkeâejer DeeefCe otOe efJelejCe
Je ogiOepevÙe heoeLeeËÛeer efveefce&leer keâjCeeNÙee kebâhevÙee FLes [sDejer šskeävee@uee@efpemš keâece keâ¤ Mekeâleele. Ùee
#es$eeleues yejsÛe JÙeeJemeeefÙekeâ mJeleb$eheCes [sDejerÛee JÙeJemeeÙener keâjleele.
5) efHeâMejer meeÙeefvšmš
celmÙeeslheeove JÙeJemeeÙeeÛee efJekeâeme Ie[Jetve DeeCeCeb, mebMeesOekeâebÛÙee iešeletve keâece keâjCeb, Dees{s Je
mejesJejb ÙeebÛeer heenCeer keâjCeb, heeCÙeeÛee opee& DeeefCe peueØeot<eCe ÙeeJej efveÙeb$eCe "sJeCeb, ceeMeebceOÙes jesie
heme¤ veÙesle ÙeeÛeer keâeUpeer IesCeb F. keâeceb ÙeeceOÙes kesâueer peeleele. ÙeeefMeJeeÙe [yeeyebo celmÙeeslheeoveb
efJekeâCeeNÙee kebâhevÙeebveener efHeâMejer meeÙeefvšmšÛeer iejpe he[les. efJeMes<ele: keâesUbyeerÛÙee efveÙee&leeruee Yeejleele
cees"e JeeJe Deens. YeejleeceOÙes cees"Ÿee mebKÙesves DemeCeejs veÅee, mejesJejb DeeefCe 8,000 efkeâ. ceer. ueebyeerÛee
mecegõefkeâveeje ÙeecegUs mece=æ peuepeerJeve Dee{Uleb. hejkeâerÙe Ûeueve efceUJetve osCeeNÙee JÙeJemeeÙeebceOÙes celmÙeesÅeesieeÛee
cees"e Jeeše Deens. cee$e Depetvener Ùeeleerue mebOeeRÛee hegjsmee efJekeâeme Peeuesuee veener.
Mew#eefCekeâ hee$elee - efHeâMejer meeÙevme Ùee efJe<eÙeeletve yeer.Smmeer. efkebâJee Sce.Smmeer.
veeskeâjerÛeer mebOeer - meer Hetâ[ kebâheveerpe, mejkeâejer celmÙe Mesleer mebmLee, ØeefMe#eCe mebmLee ÙeeyejesyejÛe
mJeÙebjespeieejeÛee heÙee&Ùener GheueyOe Deens.
6) ne@efš&keâuÛeefjmš
HeâUb-Hegâueb DeeefCe Yeepeerheeuee ÙeebÛÙee GlheeoveeMeer mebyebefOele keâeÙe&#es$eele ne@efš&keâuÛeefjmš keâece keâjleele.
efšMÙet keâuÛej, SefcyeÇÙees keâuÛej, ceeÙe›eâes-ØeesheeiesMevemeejKÙee leb$eebÛee Jeehej keâ¤ve Ùee GlheeoveebÛÙee veJeveJÙee
peeleer efJekeâefmele keâjCeb, mepeeJešermee"er JesieJesieàÙee ØekeâejÛÙee jesheebÛee efJekeâeme Ie[JeCeb Demeb mhesMeueeÙePesMeve
Ùeele keâjlee ÙesF&ue.
Mew#eefCekeâ hee$elee - heescee@uee@peer (HeâUebÛee efJekeâeme) efkebâJee Heäuee@efjkeâuÛej Ùee efJe<eÙeebceOetve Mesleer
efJe<eÙeeleerue heoJeer.
veeskeâjerÛeer mebOeer - ue@C[mkesâefhebie, yeeiee, ieesuHeâkeâesme&, yeesš@efvekeâue iee[&vme, ÛeneÛes ceUs ÙeemeejKeer
hueevšsMevme FLes efoJemeWefoJeme efJeefJeOe mJe¤heeÛÙee mebOeer efJemleejle Deensle. ÙeeefMeJeeÙe Fbef[Ùeve keâeTefvmeue
Dee@Heâ De@ef«ekeâuÛej jermeÛe& (DeeÙemeerSDeej), FefvmššŸetš Dee@Heâ ne@efš&keâuÛej jermeÛe&, ve@MeveueeF&p[ yeBkeâe,
veeyee[&, F. ef"keâeCeer veeskeâjerÛÙee mebOeer GheueyOe Deensle.
7) heesušêr HeâeefceËie
keâeWye[ŸeebÛeb Glheeove keâjCeb Heâejmeb efkeâÛekeâš vemeuÙeecegUs DeeefCe Ùeele yeNÙeehewkeâer veHeâe nesle DemeuÙeecegUs
ne JÙeJemeeÙe iesuÙee keâener Je<ee&le ueeskeâefØeÙe yeveuee Deens.
Mew#eefCekeâ hee$elee - Jnsšve&jer meeÙevme Ùee efJe<eÙeele heoJeer
veeskeâjerÛeer mebOeer - heesušêr Heâecme&, keâeWye[ŸeebÛeb KeeÅe efvecee&Ce keâjCeeNÙee kebâhevÙee, F.

8) Jnsšve&jer [e@keäšj
heMetbvee nesCeejs Deepeej, peKecee ÙeebÛÙeeJej GheÛeej keâjCeb, Deepeejer peveeJejebÛeb hejer#eCe keâjCeb, Øemebieer
MeŒeef›eâÙee keâjCeb, peveeJejebvee nesCeeNÙee mebmeie&pevÙe jesieeÛeer leheemeCeer keâ¤ve lÙeeJej ØeefleyebOekeâ GheeÙe
keâjCeb, me#ece DeeefCe efvejesieer heMegOeve keâmeb Jee{erme ueeiesue Ùeemee"er ØeÙelve keâjCeb ner peyeeyeoejer Jnsšve&jer
[e@keäšjebÛeer Demeles. ÙeeefMeJeeÙe KeeefškeâKeevÙeele ceejCÙeele ÙesCeeNÙee peveeJejebÛeer ceejCÙeeDeeOeer DeeefCe ceejCÙeeveblej
hejer#eCeb keâjCeb, lÙeebÛeb ceebme jesiecegòeâ DeeefCe KeeCÙeeÙeesiÙe Deens efkebâJee veener ÙeeÛee efveJee&Ue osCeb, heMegØeoMe&ve
YejJeCeb ner peyeeyeoejerner Jnsšve&jer [e@keäšjebvee heej hee[eJeer ueeieles.
ceneefJeÅeeueÙeb Je efJeÅeeheer"b
1) Fbefoje ieebOeer ke=â<eer efJeÅeeheer" - Úòeermeie{
2) ceneje°^ De@efveceue De@C[ efHeâMejer meeÙevmesme ÙegefveJnefme&šer - neÙeue@C[ [êF&Jn jes[, mesefcevejer
efnume, veeiehetj - 440006.
3) ve@Meveue [sDejer jermeÛe& FefvmššŸetš - keâvee&ue, njÙeeCee.
4) hebpeeyejeJe ke=â<eer efJeÅeeheer", Dekeâesuee.
5) ke=â<eer efJeÅeeheer", jengjer, efpe. Denceoveiej.
ceneje°êleerue ke=â<eer efMe#eCe mebmLee

ke=â<eer efJeÅeeueÙe - yeer.Smmeer. (De@ef«e) - 12Jeer (heermeerSceyeer) - 4 Je<ex
1) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, oeheesueer.
2) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, OegUs.
3) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, hegCes.
4) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, keâesunehetj.
5) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, hejYeCeer.
6) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, ueeletj.
7) De@ef«ekeâuÛej keâe@uespe, veeiehetj.
8) Deevebo efvekesâleve keâe@uespe Dee@Heâ De@ef«e., Jejesje, efpe. Ûebõhetj.
9) ßeer efMeJeepeer De@ef«e. keâe@uespe, DecejeJeleer.
10) De@ef«e. keâe@uespe, Dekeâesuee.
De@ef«ekeâuÛej meghejJeeF&pej -
meefš& - 10 Jeer - 2Je<ex.
1) keâeskeâCe ke=â<eer efJeÅeeheer", oeheesueer.
2) De@ef«e mketâue, jesne, jlveeefiejer.
3) De@ef«e. mketâue, ueebpee, jlveeefiejer.
4) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, mesuemegje, efpe. JeOee&.
5) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, efnJeje, efpe. Yeb[eje.

6) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, meeJebieer , efpe. veeiehetj.
7) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, hejes[e, efpe. Ûebõhetj
8) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, ef[«epe, lee. kegâ[eU, efpe. efmebOegogie&.
9) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, KejJeles, oefnJeueer (meeJe[x), lee. efÛeheUtCe, efpe. jlveeefiejer
10) Mesleer efJeÅeeueÙe keWâõ, megkeâerJeueer, lee. Kes[, efpe. jlveeefiejer.
11) veeLe hew ke=â<eer efJeÅeeueÙe, Keeveesueer, lee. JeWieguee&, efpe. jlveeefiejer.
DeMeer efJeÅeeueÙes Keeueerue ef"keâeCeerner Deensle. veebos[, ueeletj, hejYeCeer, efvebKeeF& (Dekeâesuee), yegue{eCee,
Je¤[, ÙeJeleceeU, DecejeJeleer.
ne@efš&keâuÛej (GÅeeveMeeŒe)
yeer.Smmeer. (ne@efš&) 12Jeer (heermeerSceyeer) - 5/4 Je<ex.
1) keâeskeâCe ke=â<eer efJeÅeeheer" De@ef«e. keâe@uespe, oeheesueer.
2) keâe@uespe Dee@Heâ De@ef«e., efMeJeepeerveiej, hegCes - 411005.
3) keâe@uespe Dee@Heâ De@ef«e., Dekeâesuee.
4) keâe@uespe Dee@Heâ ne@efš&keâuÛej, hejYeCeer.
5) hebpeeyejeJe ke=â<eer efJeÅeeheer", ne@efš&keâuÛej keâesme&, Dekeâesuee - 444104.
6) cegbyeF& efJeÅeeheer", Heâesš&, cegbyeF& - yeerS (ueB[mkesâefhebie Je ne@efš&keâuÛej) 12Jeer - 3.
7) veeefyeje ceneefJeÅeeueÙe, keâešesue, efpe. veeiehetj.
8) Deevebo efvekesâleve Meslekeâer ceneefJeÅeeueÙe, Jejesje, efpe. Ûebõhetj.
celmÙeMeeŒe (efHeâMejerpe)
yeer.SHeâ.Sme.meer. - 12Jeer (heermeeryeer) 4 Je<ex
1) keâe@uespe Dee@Heâ efHeâMejerpe - jlveeefiejer - 415612.
2) meWšu^ e FefvmššŸetš Dee@Heâ efHeâMejerpe SpÙegkesâMeve, heeryeerSkeäme 7392, keâekeâesjer keBâhe, pes.heer.jes[,
JemeexJee, cegbyeF& - 400061.
ef[huees (efHeâMejerpe De@[efceefve Je [sJnueheceWš / Dee@hejsMeve / ceekexâefšbie) - yeer.Smmeer. (Pes[)
yeer.Sce.Smmeer. ± 2 Je<ex Deveg. - 2 Je<ex.
heerpeer meefš&efHeâkesâš (efHeâMejerpe De@[efceefve / [sJnueheceWš / Dee@hejsMeve / ceekexâefšbie) - yeer.Smmeer.
(Pes[ / yee@š / meer) 2 Je<ex.
3) ceefjve yeeÙee@uee@efpekeâue jermeÛe& mšsMeve, jlveeefiejer - 415612.
Sce.Smmeer. (cejerve efHeâMejerpe) yeer.Sce.Smmeer. - 2 Je<ex.
4) leejeheesjJeeuee ceefjve yeeÙee@uee@efpekeâue jermeÛe& mšsMeve, Ûeewheešer, cegbyeF& - 400002.
Sce.Smmeer. (efHeâMejerpe) - yeer.SHeâ.Smmeer. - 2 meefš& (efHeâMejerpe) 10Jeer - 6 ceefnves.
5) ieJnve&ceWš efHeâMejerpe š^sefvebie meWšj, JemeexJee, cegbyeF&.
6) ieJnve&ceWš efHeâMejerpe š^sefvebie meWšj, jlveeefiejer
7) ieJnve&ceWš efHeâMejerpe š^sefvebie meWšj, Deefueyeeie, jeÙeie[.

8) ieJnve&ceWš efHeâMejerpe š^sefvebie meWšj, JemeF&, "eCes.
9) mejkeâejer celmÙe ØeefMe#eCe keWâõ, jlveeefiejer.
10) celmÙe JÙeJemeeÙe ØeefMe#eCe, jlveeefiejer.
Jnsšve&jer [e@keäšj
1) cegbyeF& Jnsšve&jer keâe@uespe, hejsue, cegbyeF& - 400063.
2) ›eâebleerefmebn veevee heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Jnsšve&jer meeÙevme, efMejJeU, meeleeje.
3) keâe@uespe Dee@Heâ Jnsšve&jer meeÙevme Je De@efveceue npeyeb[êr, Goieerj, ueeletj.
4) keâe@uespe Dee@Heâ Jnsšve&jer meeÙevme Je De@efveceue npeyeb[êr, hejYeCeer.
5) veeiehetj Jnsšve&jer keâe@uespe, veeiehetj.
6) FefvmššŸetš Dee@Heâ heesušêr ce@vespeceWš, GjUer keâebÛeve, hegCes
ef[huees (yesefmekeâ keâesme&) - 10Jeer, 6 ceefnves.
DeesefjSbšsMeve keâesme& - 10Jeer Deveg. 12 Dee"Je[s.
De@[Jnevm[ keâesme& - yeer.Smmeer. ± 1Je<e& Deveg. 48 Dee"Je[s.
7) meWšûe FvkeäÙegyesMeve meWšj, hegCes, keâesunehetj.
meefš& (heesušêr) - efMeef#ele - 6 ceefnves / 1 ceefnvee.
8) Deeefš&efHeâefMeÙeue FvmesefcevesMeve meWšj, ieesKeues jes[, hegCes.
meefš& (ueeF&Jnmše@keâ) 10Jeer - 1.
9) cenelcee Hegâues ke=â<eer efJeÅeeheer", jengjer, efpe. Denceoveiej 413722.
10) keâeskeâCe ke=â<eer efJeÅeeheer", oehees[er, 415712.
11) heerpeer FefvmššŸetš Dee@Heâ hebpeeyejeJe ke=â<eer efJeÅeeheer", Dekeâesuee - 444001.
Sce.yeer.yeer.Sce. yejesyejÛe yeer.Jner. Smmeer. Je S SÛe mee"er SceSÛemeerF&šer ØeJesMe hejer#ee
Iesleueer peeles.

9
{
ke‚eŸeoe #es$e -
mJele:¤eer DeesUKe efvecee&Ce ke‚§ve osCeejs #es$e
meeceeefpeke‚ DeejesiŸee¤eb meblegueve "sJeCŸeemee"er ke‚eŸeoe Je megJŸeJemLee

efveleeble iejpes¤eer Deens. ke‚eŸeoe #es$ee¤eer JŸeehleer efoJemeWeof Jeme Jee{le
¤eeueueer Deens. heejbheefjke‚ MeeKeebJŸeefleefjÚe‚ ke‚eŸeosefJe<eŸeke‚ efJeefJeOe
MeeKeeb¤ee Giece nesle Deens. lŸee MeeKeebeJf e<eŸeke‚ Lees[ms es...
meeceeefpekeâ DeejesiÙeeÛeb meblegueve "sJeCÙeemee"er keâeÙeoe DeeefCe JÙeJemLesÛeer iejpe Demeles. Ùee #es$eele
ceesueeÛeer keâeceefiejer keâ¤ve Deveskeâ Leesj DeeefCe efJeÉeve JÙeòeâeRveer meceepeemeceesj DeeoMe& "sJeuee Deens. kesâJeU
keâeUs keâesš Ieeuetve keâesš&¤ceYeesJeleer efHeâjCeejs les ‘Jekeâerue’ ner Øeeflecee Deepe jeefnuesueer veener. Jekeâerue DeeefCe
peppe Ùeeheueerkeâ[sner keâeÙeoslep%eeÛeer keâeÙe&keâ#ee efJemleejueer Deens. Flej meJe&Ûe #es$eebØeceeCes keâeÙeosefJe<eÙeelener
Deveskeâ MeeKee Demetve efJeefMe° MeeKesÛee hetCe& DeYÙeeme keâjCÙeeJej Yej efouee peeT ueeieueeÙe.
SKeeoer JÙeòeâer Heâej Jeeo IeeueCeejer Demeueer, keâer ‘let JekeâerueÛe nes vee’ Demee meuuee efouee peelees;
heCe Heâòeâ ‘Jeeo Ieeuelee Ùeslees’ ner iees° keâeÙeoslep%e JneÙeuee hegjsMeer "jle veener. kegâMee«e yegefæceòee, leke&âefve‰
efJeÛeejheæleer, leheMeerue mJeerkeâe¤ve lÙeeÛeb efJeMues<eCe keâjCÙeeÛeer #ecelee, efceUeuesuÙee ceeefnleerletve iejpesÛeer
ceeefnleer keâesCeleer ns heejKeCeb iegCe ns yeewefækeâ iegCe SKeeÅee Jeefkeâueemee"er DeeJeMÙekeâ Deensle. ÙeeefMeJeeÙe
Deveskeâ ueeskeâebceOÙes efcemeUCeb; meueie Deveskeâ leeme JeeÛeve, uesKeve keâjlee ÙesCeb; DeewIeJeleer Yee<ee Je mJeÛÚ
JeeCeer DemeCeb; ve Lekeâlee efkeâlÙeskeâ leeme yeesuelee ÙesCeb ns meieUbner Skeâe Gòece Jeefkeâueekeâ[s DemeeJeb ueeieleb.
keâeÙeosefJe<eÙekeâ ØecegKe MeeKee

1) ef›eâefceveue uee@
Heâewpeoejer iegv¢eebÛeer ØekeâjCeb neleeUCeejs Jekeâerue Ùee efJe<eÙeele efJeMes<e ØeeefJeCÙe efceUJeleele.
met#ce efvejer#eCe, meleke&âlee DeeefCe efve[j Je=òeer FLes nJeer Demeles.
2) ceeueceòeeefJe<eÙekeâ keâeÙeoe
Ùee Jeefkeâueebvee ceeueceòesmebyebOeerÛes Jeeo, ceeueceòee keâj, ceeueceòesÛeb nmleeblejCe Ùee meboYee&leueer

ØekeâjCeb neleeUeJeer ueeieleele.
3) veeiejer keâeÙeoe
keâesCelÙeener ØekeâejÛÙee keâjejeÛee Yebie PeeuÙeeme veeiejer keâeÙeoe peeCeCeeje Jekeâerue DeeJeMÙekeâ
"jlees. Ùeebvee SKeeÅee ceeueceòesÛes š^mšer cnCetve keâece heenCÙeeÛes DeefOekeâej Demeleele. keâjejveeces,
FÛÚehe$eb, ieneCeKeles Ùee yeeyeer leÙeej keâjCeb nsner lÙeebÛÙee DeKelÙeejerle Ùesleb.
4) keâjkeâeÙeoe
Øeehleerkeâj, Deyekeâejer keâj, mebheòeerkeâj, ceeueceòeekeâj, Yesš/oeve ÙeeJejÛee keâj Ùee mebyebOeeleueer
ØekeâjCeb ns Jekeâerue neleeUleele.
5) Deeblejje°êrÙe keâeÙeoe
oesve osMeebceOeuÙee hejmhejmebyebOeebvee efveÙebef$ele keâjCeejs keâener Deeblejje°êrÙe keâeÙeos, efveÙece
DeensleÛe. ÙeeÛee efJeMes<e DeYÙeeme hetCe& keâ¤ve Ùeele keâefjDej Ie[Jelee Ùesleb.
6) keâeceieejefJe<eÙekeâ keâeÙeoe
JÙeJemLeeheve DeeefCe keâeceieej mebIešvee ÙeebÛÙeeleuÙee De[ÛeCeer, yesyeveeJe otj keâjCÙeemee"er
keâeceieej keâeÙeÅeeÛee DeYÙeeme kesâuesues Jekeâerue DeeJeMÙekeâ "jleele.
7) keâe@heexjsš uee@
kebâheveer uee@, Fb[mšêrÙeue ef[mhÙetš uee@, keâe@heerjeF&š De@keäš, keâvPÙegcej ØeesšskeäMeve uee@, hesšbš
uee@ ¢ee keâeÙeÅeeÛÙee MeeKeebÛeb cenòJe Deueerkeâ[s Jee{t ueeieuesueb Deens. Ùee meboYee&leueer ØekeâjCeb
neleeUCeb ns keâe@heexjsš uee@ efJe<eÙeele ØeeefJeCÙe efceUJeuesuÙee JÙeòeâerÛeb keâece Demeleb.
Flej
kegâšgbye keâeÙeoe, SkeämeeF&Pe uee@, keâe@efvmššŸegMeveue uee@, Jeenletkeâ keâeÙeoe ns keâeÙeoe #es$eeleues Flej
DeYÙeeme›eâce Deensle.
DeYÙeeme›eâce
keâeÙeoslep%eeuee Fefleneme, leòJe%eeve, DeLe&MeeŒe, jepÙeMeeŒe, meeefnlÙe Ùee meieàÙee efJe<eÙeebÛeer meebie[
IeeueeJeer ueeieles. keâeÙeosefJe<eÙekeâ DeYÙeeme›eâceele efJeMues<eCe, mebMeesOekeâ Je=òeer, keâeÙeosefJe<eÙekeâ efueKeeCe,
peenerj mebYee<eCe Je efveCe&Ùe#ecelee Ùee iegCeebÛee efJekeâeme Ie[JeCÙeeJej Yej efouee peelees.
yeejeJeerveblej heeÛe Je<ex DeYÙeeme keâ¤ve ‘keâeÙeoe’ Ùee efJe<eÙeele yeer. S. Sue. Sue. yeer. (Dee@veme&) ner
heoJeer efceUJelee Ùesles. Ùee efMeJeeÙe Flej MeeKesÛÙee heoJeerOejebvee leerve Je<eeËÛee keâeÙeosefJe<eÙekeâ heoJÙegòej
DeYÙeeme›eâce keâjlee Ùeslees. lemebÛe Ùee oesvner DeYÙeeme›eâceebveblej keâeÙeoe Ùee efJe<eÙeeleueer ceemšme& (SueSueSce)
ner heoJeerosKeerue efceUJelee Ùesles.
keâeÙeoseJf e<eÙekeâ DeYÙeeme›eâceemee"er YeejleYejele JesieJesieàÙee mebmLee Deensle. Ùeehewkeâer keâeneRvee efJeÕeceevÙeleener
efceUeuesueer Deens.
1) ve@Meveue uee@ mketâue, yebieueesj

Ùee mebmLesuee ÙegefveJnefme&šer «eBšme keâefceMeveves ef[ce[d ÙegefveJnefme&šerÛee opee& efouesuee Deens. YeejleeÛes

‘efÛeHeâ peefmšme’ Ùee mebmLesÛÙee pevejue keâeTefvmeueÛes DeOÙe#eheo meebYeeUleele. megØeerce DeeefCe neÙekeâesše&Ûes
efveJe=òe vÙeeÙeeOeerMe lemebÛe pÙes‰ keâeÙeoslep%e FLes keâeÙeoslep%e cnCetve keâece heenleele. ÙeeceOÙes yeej keâeTefvmeueÛÙee
meJeexlke=â° meYeemeoebÛee meceeJesMe Demelees. ØelÙe#e keâecekeâepeeÛÙee DevegYeJeemee"er ueb[ve mketâue Dee@Heâ Fkeâe@vee@efcekeäme,
ÙegefveJnefme&šer Dee@Heâ n@cyeie& F. Deeblejje°êrÙe mebmLeebceOeues efJeÅeeLeea hee"Jeues peeleele. kesâJeU osMeeleuesÛe veJns,
lej hejosMeeleues efJeÅeeLeeaner ¢ee mebmLesuee ØeeOeevÙe osleele.
efveJe[Øeef›eâÙee : 10 ± 2 hejer#esle 50³ hes#ee DeefOekeâ iegCe Demeuesues, mebyebefOele Mew#eefCekeâ Je<ee&ÛÙee
1 peguewuee JeÙeeÛeer 20 Je<ex hetCe& Peeuesues (DevegmetefÛele peeleer-peceeleeRmee"er 22Je<ex) efJeÅeeLeea Depe& keâ¤
Mekeâleele. ØeJesMe hejer#esle ØeeefJeCÙe efceUJeuesuÙee efJeÅeeLÙeeËvee FLes ØeJesMe efouee peelees. hejosMeer efJeÅeeLÙeeËvee
ØeJesMe hejer#esSsJepeer Lesš cegueeKele ÅeeJeer ueeieles. heeÛe Je<eeËÛee yeer. S. Sue. Sue. yeer. Ûee DeYÙeeme›eâce FLes
efMekeâJeuee peelees. lemebÛe otjmLe efMe#eCeheæleerletve ‘SvJneÙeve&cesCšue uee@’ Ûee DeYÙeeme›eâcener FLetve hetCe&
keâjlee Ùeslees. Je=òehe$eebceOÙes ÙeeÛeer peeefnjele ceeÛe& ceefnvÙeele Ùesles. ØeJesMe hejer#ee cesÛÙee heefnuÙee jefJeJeejer nesles.
mebhetCe& ØeJesMe Øeef›eâÙee petve ceefnvÙeele hetCe& nesles.
KeÛe& : FLeuee efMe#eCeeÛee Jeeef<e&keâ KeÛe& Jemeefleie=nemen megceejs ®. 30,000/- Flekeâe neslees.
ve@Meveue uee@ mketâue Dee@Heâ Fbef[Ùee ÙegefveJnefme&šer - veiejYeeJeer, hees. yee@. veb. 7201,
yebieueesj - 560072.
2) ieJnve&cesCš uee@ keâe@uespe, cegbyeF&

ueeskeâceevÙe efšUkeâ DeeefCe [e@. Deebyes[keâj ÙeebÛeb ns ceneefJeÅeeueÙe 1855 ceOÙes mLeeheve Peeuesueb
Demetve YeejleeleuÙee Deieoer pegvÙee keâeÙeosefJe<eÙekeâ mebmLeebceOÙes ÙeeÛee meceeJesMe neslees. keâeÙeÅeeMeer mebyebefOele
34,000 ntve DeefOekeâ hegmlekeâebÛeer %eevemebheoe DemeuesuÙee Ùee ceneefJeÅeeueÙeele uee@[& ceskeâe@ues Ùeeves 1886
meeueer leÙeej kesâuesuÙee ‘Fbef[Ùeve heerveue keâes[’ Ûeer cetU Øele "sJeuesueer Deens. Decesefjkeâve SkeämØesme, peerF&
kebâCšêrJeeF&[, efJeØees, kesâheerScepeer meejKÙee kebâhevÙee FLeuÙee efJeÅeeLÙeeËceOetve ke@âcheme FbšjJ¢etÉejs Deeheues
keâeÙeosefJe<eÙekeâ meuueeieej efveJe[leele. FLes heeÛe Je<eeËÛee heoJeer DeeefCe leerve Je<eeËÛee heoJÙegòej DeYÙeeme›eâce
efMekeâJeuee peelees.
efveJe[Øeef›eâÙee : FLes ØeJesMe hejer#ee Iesleueer peele veener. 10 ± 2 hejer#esle efceUJeuesuÙee iegCeebJej
ØeJesMe efouee peelees.
KeÛe& DeeefCe ØeJesMe Øeef›eâÙesÛee leheMeerue keâener DebMeer meJe&Ûe keâeÙeos efJeÅeeheer"ebÛes meceeve Deensle.
3) ve@Meveue uee@ ÙegefveJnefme&šer, ceb[esj, peesOehetj

FLetve keâeÙeÅeeÛeer heoJeer Øeehle keâjlee Ùesles. osMeYejele SkeâeÛeJesUer meJe& ØecegKe MenjebceOetve ØeJesMe
hejer#ee IesTve efJeÅeeLeea efveJe[ues peeleele.
ve@Meveue uee@ ÙegefveJnefme&šer - Sve. SÛe. - 65, veeieewj ceeie&, ceb[esj, peesOehetj - 342004.
4) Fbef[Ùeve uee@ meesmeeÙešerÛes uee@ keâe@uespe

Yeeb[ejkeâj jes[, hegCes.
FLetve keâeÙeÅeeÛeer heoJeer Øeehle keâjlee Ùessles. Ùee keâe@uespeceOÙes 12Jeer veblej keâeÙeoe heoJeer DeYÙeeme›eâceemee"er

ØeJesMe efouee peelees.
4) efmebyee@Ùeefmeme meesmeeÙešerÛes uee@ keâe@uespe, hegCes

FLes heesmš «e@pÙegSš ef[hueescee Fve ueerieue De@[efceefvemš^sMeve Øees«e@ce ne efJeMes<e heoefJekeâe DeYÙeeme›eâce
efMekeâJeuee peelees.
efmebyee@Ùeefmeme meesmeeÙešerÛes uee@ keâe@uespe - mesveeheleer yeeheš ceeie&, hegCes - 411004.
5) veeuemeej ÙegefveJnefme&šer Dee@Heâ uee@

yeer. S. Sue. Sue. yeer DeeefCe SueSueSce Ùee DeYÙeeme›eâceebmee"er YeejleYejeletve ØeJesMe hejer#esceeHe&âle
efJeÅeeLÙeeËÛeer efveJe[ nesles. FLes keâeÙeosefJe<eÙekeâ mebMeesOeveeJej DeefOekeâ Yej efouee peelees. veeuemeej ÙegefveJnefme&šerle
efMekeâCeeNÙeebmee"er Jemeefleie=nele jenCeb yebOevekeâejkeâ Deens.
veeuemeej ÙegefveJnefme&šer Dee@Heâ uee@ - 3 -4 - 761, yejkeâlehegje, nwojeyeeo - 500027.
keâeÙeÅeeMeer mebyebefOele Flej heoJÙegòej heoefJekeâe DeYÙeeme›eâce

1) ef›eâefcevee@uee@peer
hegCes efJeÅeeheer", ieCesMeefKeb[, hegCes - 411007.
iegpejele ÙegefveJnefme&šer, Denceoeyeeo - 380009.
2) Deeblejje°êrÙe keâeÙeoe
efouueer ÙegefveJnefme&šer, efouueer - 110007.
3) keâjefJe<eÙekeâ keâeÙeoe
Yeejleer efJeÅeeheer", ueeue yeneotj MeeŒeer ceeie&, hegCes - 411030.
ceneje°êleerue uee@ keâe@uespesme

1) DeceesuekeâÛebo ceneefJeÅeeueÙe, ÙeJeleceeU.
2) [e@. heer. [er. keâe@uespe Dee@Heâ uee@, DecejeJeleer.
3) meerleeyeeF& Deeš&dme keâe@uespe, Dekeâesuee.
4) ieesheeUoeme peceleceue De[Jeeveer uee@ keâe@uespe, yeebõe, cegbyeF&.
5) ieJnve&ceWš uee@ keâe@uespe, ÛeÛe&iesš, cegbyeF&.
6) efpeleWõ ÛeJneCe keâe@uespe Dee@Heâ uee@, efJeuesheeuex (he.), cegbyeF&.
7) vÙet uee@ keâe@uespe, mesveeheleer yeeheš ceeie&, hegCes.
8) heerF&Sme [e@. Deebyes[keâj keâe@uespe Dee@Heâ uee@, efšUkeâjes[, Je[eUe, cegbyeF&.
9) efmeæeLe& uee@ keâe@uespe, Heâesš&, cegbyeF&.
10) "eCee cÙegefveefmeheue keâewefvmeue uee@ keâe@uespe, "eCes.
11) oÙeevebo keâe@uespe Dee@Heâ uee@, ueeletj.
12) [e@. Deebyes[keâj keâe@uespe Dee@Heâ uee@, veeiemesve Deewjbieeyeeo.
13) uee@ keâe@uespe, yeer[ 431122.

14) ceeefCekeâÛebo hene[e uee@ keâe@uespe, Deewjbieeyeeo 431001.
15) SyeerF&Sme uee@ keâe@uespe, veebos[ 431601.
16) Ùegefve. keâe@uespe Dee@Heâ uee@, veeiehetj.
17) [e@. Deebyes[keâj keâe@uespe, veeiehetj.
18) SceSce[er keâe@uespe, ieeWefoÙee.
19) mejoej hešsue ceneefJeÅeeueÙe, Ûebõhetj.
20) ÙeMeJeble ceneefJeÅeeueÙe, JeOee&.
21) [e@. Deebyes[keâj cescees. uee@ keâe@uespe, OegUs.
22) Deebyes[keâj uee@ keâe@uespe, OegUs.
23) Yeejleer efJeÅeeheer" uee@ keâe@uespe, hegCes.
24) uee@ keâe@uespe, hegCes.
25) Sveyeeršer uee@ keâe@uespe, veeefMekeâ.
26) vÙet uee@ keâe@uespe, Denceoveiej.
27) efmebyee@Ùeefmeme uee@ keâe@uespe, hegCes.
28) [er. S. Jner. oÙeevebo uee@ keâe@uespe, meesueehetj.
29) SveSme uee@ keâe@uespe, meebieueer.
30) FmceeF&uemeensye ceguuee uee@ keâe@uespe, meeleeje.
31) vÙet uee@ keâe@uespe, keâesunehetj.
32) efØeÙeoefMe&veer %eeve ØeyeesefOeveer uee@ keâe@uespe, HeâuešCe.
33) Menepeer uee@ keâe@uespe, keâesunehetj.
34) SyeerSceSme heefj<eo uee@ keâe@uespe, hegCes 411049.
35) kesâ. meer. uee@ keâe@uespe, [er. [yuÙet jes[, cegbyeF& 400020.
36) SmeF&[yuÙegSme peJeenjueeue vesn¤ uee@ keâe@uespe, jlveeefiejer.
37) kesâheeryeer efnbogpee uee@ keâe@uespe, efJeuesheeuex (he). cegbyeF& 400056.
38) uee@ keâe@uespe, Gmceeveeyeeo.
39) uee@ keâe@uespe, hejYeCeer.
40) vÙet uee@ keâe@uespe, veeefMekeâ.
41) heerF&Sme keâe@uespe Dee@Heâ uee@, DecejeJeleer.
42) mes" yeuejece keâeyeÇe uee@ keâe@uespe, peeuevee.
43) SmeyeerF&Sce uee@ keâe@uespe, yeer[ 431122.
44) [e@. [er. JeeÙe. heešerue uee@ keâe@uespe, efhebhejer - hegCes 411028.
45) cee@[ve& uee@ keâe@uespe, hegCes efJeÅeeheer"emeceesj, ieCesMe efKeb[, hegCes 411053.
48) heer[erF&S uee@ keâe@uespe, Keje[er, n[hemej, hegCes 411028.

10
{
mebieCeke‚ efMe#eCe - ke‚eUe¤eer iejpe
ceeefnleer leb$e%eeve #es$eeleerue cenÚJee¤es efMe#eCe cnCepes mebieCeke‚

efMe#eCe. Ÿee efMe#eCeeefMeJeeŸe meJe& JŸeLe& Deens. DeMee cenÚJehetCe&
efMe#eCeeefJe<eŸeer Lees[ms es...
mebieCekeâ Ùee #es$eeÛeer JÙeehleer De#ejMe: DeceÙee&o Deens. Deepe mebieCekeâeves peerJeveeÛÙee ØelÙeskeâ Debieele
ØeJesMe kesâuee Deens. ceeefnleer leb$e%eeve, oUCeJeUCe, mebMeesOeve, efveefce&leer, JÙeJemLeeheve, mesJee#es$e, FbefpeefveDeefjbie,
Deew<eOe efveefce&leer, pesvesefškeâ FbefpeefveDeefjbie, DeJekeâeMe ceesefncee... DeMee Deveskeâ #es$eele le®Ceebvee mebieCekeâeleerue
DeYÙeeme›eâceeÉejs keâefjDej Ie[Jelee ÙesT Mekeâleb. ns Demeb #es$e Deens pes efoJemeWefoJeme Jee{le peeCeej Deens.
Øeiele nesCeej Deens.
Ûeewkeâmeyegæer, keâeÙe&keâejCeYeeJe, DeÛetkeâ MeesOetve keâe{CÙeeÛeer #ecelee, leke&âMegæ efJeÛeejmebieleer DeeefCe
leemevedleeme leke&âMeeŒe ue{Jetve ÙeesiÙe keâeÙe&ØeCeeueer leÙeej keâjCÙeeÛeb keâmeye Ùee iees°eRÛee mebiece Peeuee, lej
mebieCekeâ #es$eele ÙeMe Øeehle keâjCeb MekeäÙe Deens.
mee@HeäšJesDejÛes cetueYetle %eeve Fb«epeer Yee<esle GheueyOe DemeuÙeeves, Fb«epeer Yee<esÛes ØeeLeefcekeâ %eeve,
yeerpeieefCeleeÛes yeejeJeerheÙeËle JÙeJeefmLele Deekeâueve, leke&âMegæ efJeÛeejmebieleerÛes keâewMeuÙe Je efoJemeeuee one-one
leeme yew"keâ cee¤ve mebieCekeâØeCeeueer efueefnCeb Je ÛeeÛeCeer keâjCes ÙeebÛeer efÛekeâešer SJe{Ÿee Yeeb[JeueeJej kegâCeerner
kegâMeue mebieCekeâlep%e yevet Mekeâlees.
mebieCekeâeÛes ØelÙe#e Ùeb$e cnCepes ceeÙe›eâes Øeesmesmej Ùegefveš, ne[& ef[mkeâ, ef[mkeâ [êF&Jn, cee@efvešj Deeoer
iees°eRÛeer og®mleer keâjCeeNÙee JÙeòeâeruee ne[&JesDej FbefpeefveDej cnšueb peeleb. cegUeleÛe Ùeb$eebMeer Keg[yet[
keâjCÙeeÛeer DeeJe[, mee@HeäšJesDejÛeer cetU mebkeâuhevee DeieJele DemeCeb Je Ùeb$eeleerue efPepeuesuÙee Je efvekeâeceer
Yeeieebvee heškeâve yeepetuee keâjCeb Je veJÙee, og®mle kesâuesuÙee YeeieebÛeer pees[Ceer keâjCes ner keâewMeuÙeb ne[&JesDej
FbefpeefveDejÛÙee Debieele DemeeJeer ueeieleele.
mee@HeäšJesDejceOÙes yeejeJeerheÙeËle efMekeâuesuee ngMeej efJeÅeeLeeaosKeerue heg{s peeT Mekeâlees. ne[&JesDejceOeerue

ÙeMeemee"er ne[&JesDejÛee efkeâceeve ef[hueescee IesCeb DeeJeMÙekeâ Deens.
10 Jeer veblejÛes keâjeJeÙeeÛes cenlJeeÛes mebieCekeâ keâesme&

pej efJeÅeeLÙeeËveer mebieCekeâeÛes efMe#eCe oneJeerheÙeËleÛes efMe#eCe Iesle Demeleevee Øeehle kesâues Demesue lej heg{s
mebieCekeâeÛes JÙeeJemeeefÙekeâ efMe#eCe IesCÙeeme keâesCelÙeener De[ÛeCeer ÙesCeej veenerle. Yeues legcner Deešd&me,
meeÙevme, keâe@ceme&, ef[hueescee, DeeÙešerDeeÙe F. keâesCelÙeener DeYÙeeme›eâceekeâ[s pee. cee$e ns keâjlee keâjlee
efJeÅeeLeea Øeiele mebieCekeâeceOeerue heeÙeeYetle DeYÙeeme›eâce hetCe& keâ¤ Mekeâlees. 10 heÙeËle mebieCekeâeÛee DeYÙeeme›eâce
ve efMekeâuesuÙee meJe& efJeÅeeLÙeeËvee mebieCekeâeÛes heeÙeeYetle efMe#eCe Heâej cenòJeeÛes "jles. lÙeecegUs ØeeLeefcekeâ leeW[
DeesUKe, [e@me, efJev[espe - 95, 2000, ceeÙe›eâesmee@Heäš, Skeämesue, hee@Jej hee@FËš ns DeeheCe efMeketâ
Mekeâlees.’
Dee@hejsefšbie efmemšerce -
[e@me, efJev[espe 2000 Ùeeuee DeeheCe Dee@hejsefšbie efmemšerce Demes cnCelees. efJeÅeeLÙeeËme efkebâJee
GcesoJeejeme ÙeeÛes %eeve DemeuÙeeefMeJeeÙe lÙeeuee Deeheuee efkebâJee Flej keâesCeeÛee mebieCekeâ ÛeeueJelee ÙesCeej
veener. Dee@hejsš keâjCÙeemee"er lÙeeuee keâceeb[ efMekeâeJÙee ueeieleele. Ùee keâceeb[ DeeuÙeeveblej legcner SKeeos he$e
šeF&he keâ¤ Mekeâlee, DeeheuÙee he$eeÛee ceeÙevee yeouet Mekeâlee. Ùee meJe& iees°er legcneme M. S Word ceOÙes
efMekeâlee Ùesleele. pej SKeeÅee mebKÙeeMeeŒeemebyebOeer DeeheCeeme ceeefnleer heeefnpes Demesue efkebâJee SKeeoe Øekeâuhe
DenJeeue leÙeej keâjeJeÙeeÛee Demesue lej DeeheCeeme M. S. Excell ÙeeÛee Jeehej keâjeJee ueeielees. pej SKeeÅee
JemletÛes Presentation cnCepes ceeefnleerhej ÛeueefÛe$e keâjeJeÙeeÛes Demesue lej DeeheCeeme M. S. Power Point
efMekeâCes iejpesÛes "jles. hetJeea šbkeâuesKeve, ueIeguesKeve Ùeeuee DeefleMeÙe cenòJe nesles. Deelee šeÙeefhebieÛeer meJe&
keâeces mebieCekeâeJej kesâueer peeleele. mebieCekeâeJej kesâuesueer keâeces šeF&hejeÙešjhes#ee DeefleMeÙe mebgoj Je megyekeâ
nesleele. ÙeeefMeJeeÙe mebieCekeâeJej šeF&he kesâuesuee cepeketâj šeF&he keâ¤ve lÙeele hejle SKeeos JeekeäÙe / heefjÛÚso
Jee{efJeCÙeeÛeer DeLeJee keâceer keâjCÙeeÛeer meesÙe DemeuÙeecegUs šeF&hejeÙešjhes#ee mebieCekeâ DeefOekeâ GheÙeesieer "juee
peele Deens. lemesÛe SKeeoe šeF&he kesâuesuee cepeketâj save keâ¤ve "sJeCÙeeÛeer meesÙener mebieCekeâele DemeuÙeecegUs
lees cepeketâj legcneme kesâJnener, keâOeerner hejle heneJeÙeeme efceUlees, lÙeecegUsÛe Deelee legcner keâes"s šeÙeefhemš
efkebâJee keäueeke&â cnCetve meeOeer veeskeâjer nJeer Demesue lejerner peeefnjeleerle mebieCekeâeÛes %eeve DemeCes DeeJeMÙekeâ Demes
efouesues Demeles. DeMee ef"keâeCeer legcneme efMekeâeJeÙeeÛes Demeues lejerner mebieCekeâeÛes ØeeLeefcekeâ lemesÛe lÙeehes#eener
DeefOekeâ %eeve DemeCes DeeJeMÙekeâ "jles. lÙeecegUs Dos, Windows-95-2000, M. S. Office, M. S. Word,
Excell, Power Point efMekeâCes legcneme ueJekeâj veeskeâjer ueeieCÙeeÛÙee Â°erves DelÙeble cenòJeeÛes "jles.
10 Jeer GòeerCe& PeeuÙeeveblej ne[&JesDejÛee keâesme&

10 Jeer GòeerCe& PeeuÙeeveblej legcner mebieCekeâ og®mleerÛeener DeYÙeeme›eâce hegCe& keâ¤ Mekeâlee. Deepe
yeepeejele ueeKeeWveer mebieCekeâ efJekeâues peeleele. cee$e mebieCekeâ efJekeâCeejs ueeKees mebieCekeâ efJeketâvener mebieCekeâeÛeer
og®mleer eEkeâJee mesJee cee$e osT Mekeâle veenerle, lÙeecegUsÛe mebieCekeâ og®mleer #es$eele YeefJe<Ùeele GcesoJeejebvee Heâej
cees"er mebOeer Deens. YeefJe<Ùeele hetJeea peMeer meeÙekeâue og®mleerÛeer, jsef[Dees og®mleerÛeer, Fueskeäšê@efvekeäme og®mleerÛeer
ieuueer yeesUele ogkeâeves Demele, leMeer mebieCekeâ og®mleerÛeer ogkeâeves ieuueer ieuueerle efveIeCeej Deensle. lÙeemee"er

GcesoJeej keâe@chÙegšj ne[&JesDejÛee DeYÙeeme›eâce hetCe& keâ¤ Mekeâlees. Ùee keâesme&ceOÙes ØeJesMe IesleuÙeeveblej
GcesoJeejebvee Fueskeäšê@efvekeämeÛes heeÙeeYetle %eevener efoues peeles. ÙeeefMeJeeÙe mebieCekeâeceOeerue meJe& ÚesšŸee, cees"Ÿee
YeeieebÛeer lÙeeuee ceeefnleer DemeCes iejpesÛes Demeles. mebieCekeâ yebo PeeuÙeeveblej, lees keâMee heæleerves og®mle
keâjeJee, lees vescekeâe keâMeeves efyeIe[uee Deens, vescekeâer og®mleer keâes"s Deens, leer og®mleer keâMeer keâjeJeer ÙeeÛes %eeve
DemeCes DeeJeMÙekeâ Demeles. lÙeemee"er pÙeebvee ueJekeâj veeskeâjer nJeer Deens DeeefCe pÙeebvee leebef$ekeâ %eeveeÛeer DeeJe[
Deens DeMee GcesoJeejebvee ne[&JesDejÛee DeYÙeeme keâjCes cenòJeeÛes "jles. Demes GcesoJeej YeefJe<Ùeele ne[&JesDej
FbefpeefveDej cnCetve keâece keâ¤ Mekeâleele DeeefCe nJee lesJe{e hewmee Øeehle keâ¤ Mekeâleele.
[er. šer. heer. (D. T. P. - Desk Top Publishing)

leeye[leesye veeskeâjer efkebâJee JÙeJemeeÙe meg¤ keâjCÙeeÛee DeeCeKeer Skeâ ceeie& cnCepes D. T. P. DeYÙeeme›eâce
hetCe& keâjCes. ÙeeÉejs GcesoJeej efJeefJeOe uesKevemeeceg«eer mebieCekeâeJej šbkeâefueefKele keâ¤ Mekeâlees. hespeceskeâj, keâesjue
[ê@, HeâesšesMee@he F. ceeefnleer IesT Mekeâlees. JesieJesieUer ef[PeeF&vme leÙeej keâ¤ Mekeâlees DeeefCe Deeheuee mJele:Ûee
cegõCe JÙeJemeeÙener meg¤ keâ¤ Mekeâlees. Ùee JÙeJemeeÙeeceOÙes ØeÛeb[ ØeceeCeele hewmee keâceJet Mekeâlees. ns keâjleevee
lÙeeÛÙeekeâ[s efveefce&leer Øeef›eâÙee Demesue lej lees Gòece keâceefMe&Ùeue Deeefš&mšner nesT Mekeâlees. Ùeemee"er lees
mJeleb$ejerlÙee keâe@chÙegšj ef[PeeÙeefvebieÛee DeYÙeeme›eâce hetCe& keâ¤ Mekeâlees.
š@ueer (Tally)
pej GcesoJeej JeeefCepÙe MeeKesÛee Demesue DeeefCe lÙeeme YeefJe<Ùeele yesjerpe, Jepeeyeekeâer, iegCeekeâej,
DekeâeQšbmeer #es$eele peeÙeÛes Demesue lej mebieCekeâeceOeerue Tally he@kesâpe hetCe& keâ¤ Mekeâlees. nuueer ØelÙeskeâ
JÙeJemeeÙeele efoJeeCepeerSsJepeer š@ueerueeÛe efoJeeCepeer cnCetve Jeehejues peeles. š@ueerÛes pÙeebvee %eeve Deens Demes
GcesoJeej efJeefJeOe kebâhevÙeebÛes efnMeesye DeeheuÙee mebieCekeâeJej leeye[leesye hetCe& keâ¤ Mekeâleele. lÙeemee"erÛe Tally
ne DeYÙeeme›eâce GcesoJeejebvee GheÙegòeâ "¤ Mekeâlees. yeBkeâe, helemebmLee, cees"scees"s GÅeesie, ogkeâeveele osKeerue
mebieCekeâeÉejsÛe DekeâeQšbdme efueefnues peeles. KeepeieerkeâjCeecegUs GÅeesieJÙeJemeeÙeele Tally ÛÙee DeYÙeeme›eâceeÛes
peeUs YeefJe<ÙeeceOÙes ØeÛeb[ Jesieeves hemejCeej Deens. lÙeecegUsÛe Tally ÛÙee #es$eele GcesoJeej Gòece Øekeâejs hewmee
keâceJetve keâceer JeÙeeceOÙes efmLej nesT Mekeâlees.
vesšJeefkeËâieÛes cenòJe
Deueerkeâ[ÛÙee keâeUeceOÙes vesšJeefkeËâieÛes cenòJe DeefleMeÙe Jee{ues Deens. vesšJeefkeËâie cnCepes Skeâ
mebieCekeâ ogmeNÙeeuee pees[Ces. pÙee GcesoJeejeves ne[&JesDejÛee DeYÙeeme›eâce hetCe& kesâuee Deens DeMee GcesoJeejebvee
vesšJeefkeËâie heæle mJeerkeâejCes DeefleMeÙe meeshes peeles. Skeâe mebieCekeâemee"er DeeheCeeme Dos, Windows-95-
2000 ÙeeØeceeCes ner Dee@hejsefšbie heæle efMekeâeJeer ueeieles, lÙeeØeceeCes vesšJeefkeËâiemee"er megæe Novel, Win NT,
UNIX, LINIX Ùee Dee@hejsefšbie heæleer efMeketâve IÙeeJÙee ueeieleele. meOÙee Win NT Ûeer Ûeueleer DemeuÙeecegUs
GcesoJeejebÛee Win NT efMekeâCÙeekeâ[s keâue DeefOekeâ Deens. yeBkeâe, helemebmLee, cees"-cees"s GÅeesie, cees"scees"s
JÙeeheej ÙeebÛes Heâej cees"s peeUs ceneje°êle hemejues Deens. menkeâej #es$eecegUs mebieCekeâ Deieoer ogie&ce Yeeieeleerue
otOe [sDejerheÙeËle heesnesÛeuee Deens. pÙee ef"keâeCeer 15 les 20 keâe@chÙegšj Skeâceskeâebvee pees[ues Demeleele lÙee
ÚesšŸee efuebefkeâbieuee ue@ve cnCepesÛe ueeskeâue SefjÙee vesšJeefkeËâie Demes cnCeleele. pÙee ef"keâeCeer Kethe cees"Ÿee

ØeceeCeele keâe@chÙegšj Skeâceskeâebvee pees[ues peeleele, lÙeeuee JeeF&[ SefjÙee vesšJeefkeËâie Demes cnCeleele. Goe.
Fbšjvesš ÙeecegUs meJe& keâe@chÙegšj Skeâceskeâebvee pees[uesues Demeleele Je meJe& keâe@chÙegšjÛeer ceeefnleer Skeâe cegKÙe
keâe@chÙegšjceOÙes mee"Jeueer peeles. pÙeecegUs SKeeoer ceeefnleer DeeheCe keâe@chÙegšJej veeWo kesâueer Demesue lej leer
yeekeâerÛÙee meJe& keâe@chÙegšjJe¤ve heenlee Ùesles. efJeMes<ele: yeBkeâebceOÙes LAN Ûee Heâej cees"Ÿee ØeceeCeele GheÙeesie
kesâuee peelees. YeefJe<Ùeele Ùee vesšJeefkeËâie heæleerue Heâej cees"s mLeeve efceUCeej Deens. keâejCe Deelee MeemekeâerÙe
mesJee, jsuJes, ceneceb[Us, yengje°êrÙe kebâhevÙee meje&me LAN DeeefCe WAN Ûee Jeehej cees"Ÿee ØeceeCeele Jeehej
keâ¤ve ueeieues Deensle DeeefCe lÙeemee"er Heâej cees"Ÿee ceveg<ÙeyeUeÛeer iejpe Deens. LAN DeeefCe WAN Ùee
vesšJeefkeËâie #es$eeÛeer ceòesâoejer kesâJeU cees"Ÿee Menjehegjleer jeefnuesueer vemetve ns vesšJeke&â Deelee «eeceerCe Yeeieelener
heesnesÛeues Deens. lÙeecegUs «eeceerCe Yeeieeleerue megefMeef#ele yeskeâejebveer kesâJeU D. T. P. efkebâJee Tally hegjlesÛe
Deeheues #es$e ceÙe&efole ve "sJelee YeefJe<ÙeeÛee efJeÛeej keâ¤ve LAN DeeefCe WAN vesšJeefkeËâie efmeefmšce efMeketâve
IesCes DeeefLe&keâÂ°Ÿee lej HeâeÙeÅeeÛes "jsueÛe efMeJeeÙe mebieCekeâeÛes Øeiele %eevener legcneme efceUle peeF&ue.
vesšJeefkeËâieceOeerue Win NT efMekeâeJeÙeeÛes DemeuÙeeme GcesoJeejeme Microsoft certified system Educa-
tion ne DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjeJee ueeielees. ne DeYÙeeme›eâce peievceevÙe DeMee ceeÙe›eâesmee@Heäš kebâheveerkeâ[tve
efMekeâefJeuee peelees. Ùee DeYÙeeme›eâceeme GcesoJeejeme Online hejer#esme yemeeJes ueeieles. ceeÙe›eâesmee@Heäš mJele:
Online hejer#ee Iesle Demeles. ne DeYÙeeme›eâce peieeÛÙee hee"erJej keâes"sner ceevÙeleeØeehle mecepeuee peelees.
legcneme efMekeâeJeÙeeÛes DemeuÙeeme Certified Novell Engineering ne DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjeJee
ueeielees. Novell ner kebâheveer mJele:ÛÙee ÛeeÛeCeer keWâõebJej DeMee ØekeâejÛes Online efMe#eCe hejer#ee heæleerves
osles. Novell Éeje ns DeYÙeeme›eâce hetCe& kesâuÙeeme legcner keâe@chÙegšj vesšJeke&â FbefpeefveDej, efmemšerce FbefpeefveDej,
vesšJeke&â JÙeJemLeeheve DeMee ØekeâejÛÙee cees"Ÿee jkeâcesÛÙee veeskeâNÙee efceUJet Mekeâlee efkebâJee legcner vesškeâJe&
FbefpeefveDej, vesšJeke&â De@[efceefvemš^sšj cnCetve Deeheue mJeleb$e JÙeJemeeÙener keâ¤ Mekeâlee.
12 Jeer veblejÛes keâjeJeÙeeÛes cenòJeeÛes mebieCekeâ keâesmexme
Øees«e@efcebie
legcneme keâener efJeefMe° keâece mebieCekeâekeâ[tve hetCe& keâ¤ve IÙeeÙeÛes DemeuÙeeme lemes efJeefMe° keâece
legcneue mebieCekeâerÙe Yee<esle hetCe& keâ¤ve IÙeeJes ueeieles. cnCepesÛe legcneuee Programme efueneJee ueeielees.
peMeer DeeheCe Deeheueer ceele=Yee<ee efMekeâlees leMeer mebieCekeâeÛeer ceele=Yee<ee Demeles. lÙee ceele=Yee<esme ‘C’ Demes
cnCeleele. mebieCekeâeÛeer ‘C’ ner Yee<ee Ùesle DemeuÙeeme DeeheCeeme ogmeNÙee Yee<ee DeefleMeÙe ueJekeâj mecepeeleele.
legcner Yee<ee efMekeâuÙeeveblej C++, Oracle, Visual Basic, Visual C++, Java, HTML, DHTML,
Development-2000, Power Builiding, Access ns ner efMeketâ Mekeâlee. Programme ceOÙes Back
End, Front End Demes Meyo JeejbJeej Ùesle Demeleele. Ùeeleerue Back End Ûee DeLe& mecepetve IÙee. lÙeemee"er
Skeâ GoenjCe mecepeeJetve IesTÙee. SKeeÅee mebmLesceOÙes meJe& keâce&ÛeeNÙeebÛeer ceeefnleer DeeheCe Skeâef$ele kesâueer
Deens. ner ceeefnleer veeJe, pevceleejerKe, ®pet PeeuÙeeÛee efoveebkeâ, cetU Jesleve, heoveece, keâeceeÛes leeme ÙeeØeceeCes
mebieCekeâele mee"Jetve "sJeuesueer Demeles. Ùee hekeäkeäÙee ceeefnleerme DeeheCe Back End Demes cnCeleele.
"jeefJekeâ leejKesveblej ®pet PeeuesuÙee keâce&Ûeejer Jeiee&me DeeheCeeme 10³ yeesveme, lÙeeveblej DeeuesuÙee
keâce&ÛeeNÙeebvee 7³ yeesveme Demes ieefCele ÅeeÙeÛes Deens. lÙeemee"er pees Øees«e@ce leÙeej kesâuee peeF&ue lees Back End

ceOeerue ceeefnleerÛÙee DeeOeejs. Deelee 10³, 7³ yeesvemeÛes ieefCele leÙeej kesâues peeles lÙeeme DeeheCe Front
End Demes cnCelees. Ùeeuee Back End Je Front End ÛÙee Skeâ$eerkeâjCeecegUs DeeheCeeme keâce&ÛeeNÙeebÛee yeesveme
keâe{lee Ùeslees Ùeehewkeâer Back End cnCepesÛe Data Base mee"er Access, Oracle Ûeer GcesoJeejebvee ceeefnleer
DemeCes DeeJeMÙekeâ Demeles. Ùeehewkeâer Oracle mee"er Oracle Certified Programme cnCepes OCP ne
peievceevÙe DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjeJee ueeielees.
Front End mee"er Visual Basic, Visual C++,Development-2000 F. ceeefnleer DemeCes
DeeJeMÙekeâ Demeles. lÙeemee"er ceeÙe›eâesmee@HeäšÛee cnCepesÛe ne peievceevÙe DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjlee Ùeslees. Ùee
DeYÙeeme›eâceeÛÙee DeeOeejs DeeheCe [eše-yesme ce@vespeceWš, efmemšerce De@veeefuemšer, Øees«e@cej, Øeespeskeäš [sJnuehej,
mee@HeäšJesDej F. Gòece JesleveÛÙee, meesÙeer-meJeueleerÛÙee veeskeâNÙee efceUt Mekeâleele efkebâJee DevegYeJeeÛÙee DeeOeejs
Gòece JÙeJemeeÙe keâ¤ve Deieoer ueneve JeÙeelener ßeerceble nesT Mekeâlee. 12 Jeer efkebâJee heoJeerveblej ns
DeYÙeeme›eâce hetCe& kesâues heeefnpes, Demes keâener veener. DevegYeJeer JÙeòeâer mJele:ÛÙee yegefæceòJesJejner ne DeYÙeeme›eâce
hetCe& keâ¤ Mekeâleele; hejbleg mebieCekeâeÛes meKeesue %eeve Ùeele Dehesef#ele DemeuÙeeves mebieCekeâ leb$e%eeveeÛeer Yee<ee,
jÛevee, keâeÙe& DeeefCe mebieCekeâ YeefJe<Ùe Deekeâueveemee"er DeefOekeâ Mew#eefCekeâ hee$elee cenòJeeÛeer "jles.
Dee@šeske@â[
mebieCekeâ efJeÕeeceOÙes meelelÙeeves ÛeefÛe&uee iesuesuee DeeCeKeer Skeâ Øeeble cnCepes Auto CAD efkebâJee
CNC Auto CAD. ner MeeKee leebef$ekeâ %eeveeMeer mebyebefOele Deens. Goe. DeeheCe mJele: efmeefJnue FbefpeefveDej
efkebâJee FbefšefjDej ef[PeeÙevej Deenele DeeefCe DeeheCeeme Deeheues DeejeKe[s, jsKeešves mebieCekeâeJej leÙeej
keâjeJeÙeeÛeer Deensle lej DeeheCe Auto CAD efMekeâCes cenòJeeÛes "jles. Auto CAD efMekeâuÙeeveblej DeeheCeeme
Demes leebef$ekeâ %eeve Øeehle kesâuÙeeJej, ef[PeeÙevej JÙeòeâerkeâ[s Gòece heieejeJej veeskeâNÙeener efceUt Mekeâleele.
efMeJeeÙe legcner mJele: efmeefJnue FbefpeefveDej efkebâJee FbefšefjDej ef[PeeÙevej Demeeue DeeefCe Auto CAD efkebâJee
CNC Auto CAD efMekeâuesues Demeeue, lej JesUsÛeer yeÛele lej nesF&ueÛe efMeJeeÙe keâceer JesUsle legcner DeefOekeâ
hewmee Øeehle keâ¤ Mekeâeue. Ùeeleerue %eeve Ùeebef$ekeâ leb$e%eeveemee"er DeefleMeÙe GheÙeesieer he[les. efkebâyengvee lÙeeÛee
hespeceskeâj, [eršerheer, keâesjue-[ê@, HeâesšesMee@he, keâe@chÙegšj «eeefHeâkeäme, ef[PeeF&ve, keâceefMe&Ùeue Deeš&Jeke&â F. mee"er
cees"e GheÙeesie neslees.
cees"cees"Ÿee keâejKeevÙeebleosKeerue Deelee mebieCekeâeÉejs mJele:Ûes Øees«e@cme leÙeej kesâues peele Deensle.
mebieCekeâeJej Demee SKeeoe Øees«e@ce kesâuee keâer, mebieCekeâ lÙee keâejKeevÙeeleerue Flej Ùeb$emeeceg«eerme pees[uee peelees
Je lÙee DeeOeejs keâeceieejebefMeJeeÙe Skeâše mebieCekeâ Dee@hejsšj meJe& Glheeove nesCeeNÙee ceeueeJej efveÙeb$eCe "sJet
Mekeâlees. DeMee ceeueeÛeer iegCeJeòee Gòece opee&Ûeer Je SkeâmeejKeer nesCÙeeme ceole efceUles. Øees«e@ceÛee ne Skeâ
cees"e HeâeÙeoe efkebâyengvee lÙeecegUsÛe GÅeesie#es$eele Øees«e@cej ne Meyo hejJeueerÛee Meyo Peeuee Deens.
De@efvecesMeve
mebieCekeâeceOeerue De@efvecesMeve ne Skeâ DeefleMeÙe JesieUe Øeeble Deens. Deepe Ùee %eeveeyeöue DeeheCeeme
HeâejMeer ceeefnleer vemeueer lejer YeefJe<Ùeele Ùee #es$eeme cees"er ceeieCeer Deens. pej legceÛÙeekeâ[s keâuheveeMeòeâer Demesue
efkebâJee legcner keâueeJeble, efÛe$ekeâej Demeeue, legcneme Gòece jsKeešveeÛeer meJeÙe Demesue, lej De@efvecesMeve ns #es$e
legcneme Gòece DeeefLe&keâ mLewÙe& osT Mekeâles. Deepe-keâeue pÙeeuee meJee&le peemle ceeieCeer Deens Je pes meJe&meeOeejCe

ceeCemeebÛÙee DeefleMeÙe GheÙeesieer he[Ceejs #es$e cnCepesÛe efJnef[Deesefceefkeämebie. ÙeeueeÛe DeeheCe efhevÙeekeâue
efceefkeämebie Demes osKeerue cnCelees. Deepekeâeue kesâyeue Je efJnef[Dees MegšeRie keâjCeeNÙee ceb[UeRvee MegYekeâeÙee&mee"er
Heâej cees"er ceeieCeer Deens. lemesÛe šer. Jner. Ûe@vesueceOÙes De@efvecesMeve keâjCÙeemee"er De@efvecesšme&vee cees"er ceeieCeer
Deens. SJe{sÛe keâeÙe hejbleg Deepe-keâeue lej Heâòeâ keâešt&vemee"erner mJeleb$e Ûe@vesume efvecee&Ce Peeueer Deensle.
Ùeemee"er keâesCelÙeener DeefYeveslÙeeÛeer efkebâJee DeefYeves$eerÛeer iejpe vemeles. Skeâše De@efvecesšj hetCe& keâešt&ve efHeâuce
leÙeej keâ¤ Mekeâlees. Deepekeâeue DeeheCe pes Ûe@vesumeJej [esUs oerheJetve šekeâCeeNÙee efJeefJeOe efÛe$eceeefuekeâe
heenlees, lÙee meJe& De@efvecesš kesâuesuÙee Demeleele lemesÛe efÛe$ehešele pes mhesMeue FHesâkeäšdme Jeehejues peeleele les ner
Ùee De@efvecesMeveceOÙesÛe cees[leele. efÛe$eheš me=°erme Ùee De@efvecesšme&Ûeer Deepe efveleeble iejpe Deen. nJes lesJe{s hewmes
keâceJet Mekeâlees. cee$e lÙeemee"er nJeer leer efJeÛeejMeòeâer, keâuheveeMeòeâer DeeefCe mebieCekeâeceOeerue De@efvecesMeveÛeb
meKeesue %eeve.
Fbšjvesš
mebhetCe& peieele Fbšjvesš ne Meyo heefjÛeÙeÛee Deens. meeÙekeâueÛÙee šeÙej-šŸegyemeejKee melele GÛÛeej
meJe&$e Ûeeuet Demelees. Fbšjvesš ns meJe& Debieeves heefjhetCe& Demes ceeefnleer osCeejs DelÙeeOegefvekeâ leb$e%eeve Deens. meeshÙee
Yee<esle FbšjvesšÛeer JÙeeKÙee keâjeJeÙeeÛeer PeeuÙeeme pÙeeØeceeCes DeeheCe DeeheuÙee otjOJeveerJe¤ve SkeâceskeâebMeer
yeesuelees lemes FbšjvesšÛÙee ceeOÙeceeletve Skeâ mebieCekeâ ogmeNÙee mebieCekeâeMeer yeesuele Demelees. cnCepesÛe Skeâ
mebieCekeâ ogmeNÙee mebieCekeâ ÛeeueefJeCeeNÙeeme nJeer Demeuesueer ceeefnleer hee"efJele Demelees. meOÙeeÛÙee keâeUeÛee
efJeÛeej kesâuÙeeme DeeefCe pÙee Jesieeves Fbšjvesš Jee{les Deens lÙeeÛee efJeÛeej kesâuÙeeme FbšjvesšceOÙes megefMeef#ele
yeskeâejebvee veeskeâjer JÙeJemeeÙeeÛeer Heâej cees"er mebOeer Deens. cee$e DeeheCe vescekesâ keâeÙe efMekeâCeej Deenesle lÙeeJej
yeNÙeeÛe iees°er DeJeuebyetve Deensle. Fbšjvesš ÛeeueefJeCes cnCepes F&-cesue hee"efJeCes, yeÇeTefPebieceOetve meJe& ceeefnleer
efceUefJeCes, Ûe@efšbie keâjCes F. nesÙe. vesške@âHesâ ne Øekeâej Deelee kesâJeU cees"Ÿee Menjehegjlee ceÙee&efole jeefnuesuee
veener. ueneve-ueneve Menjeletvener vesš meeÙeyej ke@âHesâ ner Skeâ He@âMeve Deeueer Deens. lÙeecegUs Ùee #es$eelener legcner
%eeve IesTve cees"er keâceeF& keâ¤ Mekeâlee. legcner vesške@âHesâceOÙes JÙeJemLeehekeâ, meghejJeeÙePej F. heoebJej Gòece
heieejeJej lemesÛe keâefceMeveJej keâece keâ¤ Mekeâlee efkebâJee mJele:Ûee JÙeJemeeÙe keâe{tve DeeefLe&keâ heeÙeeJej GYeb jent
Mekeâlee.
FbšjvesšJej Deelee DemebKÙe yesJemeeF&š DeeuÙee Deensle. Úesšs GÅeesiener mJele:ÛÙee mJeleb$e JesyemeeF&š
leÙeej keâ¤ ueeieuÙee Deensle. Ùee JesyemeeF&šceOÙes mebyebefOele #es$eeleerue meJe& ceeefnleer Skeâef$elejerlÙee mee"efJeuesueer
Demeles. FbšjvesšJej ner ceeefnleer ÛeueefÛe$es, DeeJeepe, efÛe$es Je efueefKele mJe¤heele heenlee Ùesles DeeefCe DeeheuÙee
kebâheveeryeöue meJe& ceeefnleer yemeuÙee peeiesJe¤ve peieYej heesnesÛeefJelee Ùesles. JesyemeeF&š ef[PeeÙevej Ùee DeYÙeeme›eâceeme
cees"er ceeieCeer Deens. ÙeeÛeyejesyej peer ceeefnleer DeeheCe FbšjvesšJej heenlees lÙeeuee ‘Jesyehespe’ Demes cnCeleele.
keâejCe ØelÙeskeâeuee DeeheuÙee kebâheveerÛeer, Deeheueer peeefnjele FbšjvesšJej ÙeeJeer, Demes Jeešle Demeles. keâejCe
Fbšjvesš ns peieYej hemejues Deens, lÙeecegUs Deeheueer peeefnjele meJe& peieYej nesles. lÙeecegUs JesieJesieàÙee kebâhevÙee
DeMee JesyemeeF&š yeveefJeCÙeemee"er Yejcemee" hewmee KeÛe& keâjle Demeleele. DeMee JesyemeeF&š yeveefJeCÙeeÛes keâece
Jesyehespe ef[PeeÙevej keâjle Demelees. pÙeebvee mebieCekeâeÛeb heeÙeeYetle %eeve Deens, Demes GcesoJeej kesâJeU 10 les
15 efoJemeele FbšjvesšÛes %eeve Øeehle keâ¤ Mekeâleele. Java, HTML, Com, Webpage Designing yejsÛe
DeYÙeeme›eâce Ùee Fbšjvesš DeYÙeeme›eâceebMeer efveieef[le Deensle. ÙeeÉejs DeeheCe Deeheueer JesyemeeF&š ÛeebieuÙee

Øekeâejs efJekeâefmele keâ¤ Mekeâlees. lÙeemee"er MCSE, MCSD, CNE, OCP DeYÙeeme›eâce Deensle. lemesÛe meve,
peeJee meejKes DeYÙeeme›eâcener Deensle.
F&-keâe@ceme& - F&-efyePevesme
‘F&’ keâe@ceme& cnCepes mebieCekeâ les mebieCekeâ Kejsoer-efJe›eâer JÙeJenej. mebieCekeâeÉejs legcner mebieCekeâeme
keâesCelÙeener JemletÛÙee KejsoerÛeer Dee@[&j osT Mekeâlee. Deeheues Kejsoer-efJe›eâerÛes JÙeJenej Iej yemeuÙee ef"keâeCeentve
hetCe& keâ¤ Mekeâlee. SJe{sÛe veJns lej hewMeeÛes JÙeJenejner F&-keâe@ceme& DeeefCe F&-efyePevesmeÉejs hetCe& keâ¤ Mekeâlee.
cnCetveÛe FbšjvesšÛÙee ceeOÙeceebletve ye[Ÿee kebâhevÙeebveer peeefnjele osCÙeeme meg®Jeele kesâueer Deens. Ùee peeefnjeleerceOÙes
DeeheuÙee GlheeoveeÛeer JewefMe°Ÿes, lÙeebÛÙee efkebâceleer ÙeeÛeyejesyej meeOeejCe 24 leemeele ceeue IejheesÛe mesJee
JeiewjsÛee meceeJesMe Demelees. Ùeemee"er GcesoJeejebvee F&-keâe@ceme& DeeefCe F&-efyePevesmeÛee DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjeJee
ueeielees.
mebieCekeâeMeer
mebyebefOele DeYÙeeme›eâce
1) ØeceeCehe$e yesefmekeâ - DeeÙešerDeeÙe - 10 Jeer (ieefCele) - 6 ceefnves
2) ØeceeCehe$e De@[Jnevme - DeeÙešerDeeÙe - 12 Jeer (ieefCele / JeeefCepÙe) - 1 Je<e&
3) heesmš ef[hueescee - hee@ueeršsefkeävekeâ - ef[huees (Sbefpe.) - 1 1/2 Je<e&
4) [ermeerF&/[ermeerS - hee@ueeršsefkeävekeâ - 10 Jeer - 3 Je<ex
5) yeeršskeâ - Fbefpe. keâe@uespe - 12 Jeer - 4 Je<e& (heermeerSce - 50³)
6) heerpeer ef[huees. - yeerSmmeer - 1 Je<e& (keâe@chÙegšj meeÙevme)
7) SceSmmeer - yeerSmmeer - 1 Je<e& (keâe@chÙegšj meeÙevme)
8) SceSmmeer - yeerSmmeer / yeerkeâe@ce - 3 Je<ex
9) ScemeerS - yeeršskeâ (keâe@chÙeg. šskeävee@) / SceSmmeer - 2 Je<ex
10) Scešskeâ ceeÙe«esMeve - yeeršskeâ (SceSmmeer) / SceS (ce@Lme) Scešskeâ - 1 1/2 Je<e&
(keâesCeleener efJe<eÙe), Fueskeäšê@. (10 Jeer veblej)
11) S-ef[huees - ef[heeš&. Dee@Heâ Fueskeäšê@efvekeäme / ef[huees (Fbefpe.) - 1 Je<e& heesmš «e@pÙegSš -
ef[heeš& Dee@Heâ Fueskeäšê@efvekeäme. yeerSmmeeršskeâ / yeerF& / ScemeerS SceSmmeer (ce@Lme / Dee@hejsMeve
jermeÛe& / SceyeerS / ce@Lme Je mš@šmed heoefJekeâe) - 1 1/2 Je<e&, ScemeerSce (heoJeer) - 2
Je<ex
12) [ermeerSce - (heoJeer) 1 Je<e& ef[heeš&ceWš Dee@Heâ Fueskeäšê@efvekeäme, kebâšêsue meWšj, ce@vehee@Jej
[sJnueheceWš ef[efJnpeve, Fueskeäšê@efvekeäme efvekesâleve, meerpeerDees keâe@chueskeäme, 6, ueesoer jes[,
veJeer efouueer - 110 003.
ØeceeCehe$e DeYÙeeme›eâce yeNÙeeÛe mebmLee Iesleele.

mebieCekeâ DeYÙeeme›eâceebÛeer veeJes lemesÛe DeYÙeeme›eâce efMekeâJeCeeNÙee mebmLeebÛeer veeJes Keeueer osle Deenesle.
1) DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLee, DeeQOe, hegCes 411 007
2) jerpeveue JneskesâMeveue š^sefvebie FefvmššŸegš Heâe@j JegF&cesve, keâeefMeveeLe Oeg¤ mšêrš, oeoj,

cegbyeF& 400 028
3) efmebyeeÙeesefmeme FefvmššŸegš Dee@Heâ keâe@chÙegšj mš[erpe Je jermeÛe&, mesveeheleer yeeheš ceeie&,
hegCes 411 004
meefš&efHeâkesâš (ceeref[Ùee De@[Jnše&F&efpebie / efJeb[es 95 / hespeceskeâj / keâJnj [ê@FËie / Deefvecesšj
Øee@[keäMeve / 3 [eÙeceWMeve) 6 ceefnves.
meefš&. Deesjskeâue / hee@Jej efyeu[j / ke@â[ ± [yuÙeg he@kesâpesme) 3 ceefnves, [erSmeer - 18 ceefnves
4) keâe@uespe Dee@Heâ FbefpeefveDeefjbie, efMeJeepeerveiej, hegCes 411 005
meer Øees«eeefcebie - 12 Jeer ± keâe@chÙegšj %eeve,
meefš&. (heermeer Deeefke&âšskeäÛej) 4 Dee"Je[s, meer [yeue hueme Øees«eeefcebie - 12 Jeer ± meer
Øees«eeefcebie HeâeÙeyej Dee@efhškeäme keâcÙegefvekesâMeve - DeefYeÙeebef$ekeâer (keâcÙegefvekesâMeve) %eeve.
5) FefvmššŸegš Dee@Heâ Fueskeäšê@efvekeäme Je šsueskeâcÙegefvekesâMeve FbefpeefveDeme&, 62, jIegjepe, Fbefojeveiej,
Sjb[JeCee, hegCes 411 004
meefš&. (Øeesieeefcebie) 12 Jeer - 1 Je<e&
6) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, efJeÅeeheer" ceeie&, hegCes 411 006
meefš&. (keâe@chÙeg. ne[&JesDej ceWšs / Fbšjvesš / vesšJeefkeËâie Je ceefušceeref[Ùee) 6 ceefnves
meefš&. (ke@â[) - ceeefnleer efceUJee.
meefš&. (efJnSueSmeDeeÙe) - yeerF& (Fueskeäšê@ / F Je šer / F& / FvmšÎ / keâe@chÙeg.) SceSmmeer.
(Fueskeäšê@) 6 ceefnves
7) hegCes efJeÅeeheer", ieCesMe efKeb[, hegCes 411 007
JnerSueSmeDeeÙe ef[PeeF&ve Je jermeÛe& meWšj, ef[heeš&ceWš Dee@Heâ Fueskeäšê@efvekeäme meeÙevme
meefš& (Scyes[s[) - yeerF& (Fueskeäšê@ / F / F& Jeermeer / keâe@chÙeg. / FvmšÎ / DeeÙešer / ScemeerS
/ ScemeerSme) / SceSmmeer (Fueskeäšê@. / keâe@chÙeg / FvmšÎ / efHeâefpekeäme) - 5 ceefnves
8) Øees. S. mees. cee@[ve& meWšj Heâe@j FvHeâcexMeve šskeävee@. Je jermeÛe&, [yuÙegDeeÙeF& peJeU, mheesš&me
keâe@chueskeäme, cee@[ve& keâe@uespe jes[, efMeJeepeerveiej, hegCes 411 005
(meer[@keâ) meWšj - meefš&. (Øees«ee.) - 45 efoJeme, efØe[@keâ meer ±± - 2 ceefnves / ne[&JesDej
- 3 ceefnves, meefš& (De@hueeF&[ keâe@chÙeg. Deeš& / uees keâe@mš ceefušceeref[Ùee, ef›eâSMevme - 10
Dee"Je[s)
9) meWšj Heâe@j [sJnueheceWš Dee@Heâ De@[Jnevm[ keâe@chÙegšefjbie, 1 uee cepeuee, yeeÙees FvHeâcexefškeäme
meWšj, ieCesMeefKeb[ jes[, hegCes efJeÅeeheer" Je heefjmej, hegCes 411 007
meefš& (De@[Jnevm[ keâe@chÙegšefjbie) - yeerF& / yeeršskeâ / SceSmmeer / ScemeerS / ScemeerSme ±
DeeÙešer Dee@Heâ meer[@keâ ± meefš& (JnerSueSmeDeeÙe) - yeerF& (Fueskeäšê@ / F& / F Je šermeer /
FvmšÎ. / keâe@chÙeg. / SceSmmeer (Fueskeäšê@.) - 6 ceefnves - 2 Je<e&, Deveg - 14 Dee"Je[s
10) Jner - 3 uee@efpekeâ Øee. efue. - 866 keâesPeer vetkeâ, Yeeb[ekeâj jes[, hegCes 411 004
meefš& (JnerSueSmeDeeÙe) - yeerF& (Fueskeäšê@. / keâe@chÙeg. / FvmšÎ.) / SceSmmeer (Fueskeäšê@.) -
6 ceefnves
11) F&DeeÙeFceF&šer, 3 Sue De@ke@â[ceer, 16 F&mš mšêrš, hegCes 411 001

12) keâe@uespe Dee@Heâ FbefpeefveDeefjbie, efMeJeepeer veiej, hegCes 411 005
Fbšsue 8085, ceeÙe›eâesØeesefmebie Je FbšjHesâefmebie, heoJeer / ef[huees ± ef[efpešue Fueskeäšê@efvekeâ
- 3 Dee"Je[s
13) SDeeÙeSmeSme cescees. meesmee. FefvmššŸegš Dee@Heâ šskeävee@., kesâves[er jes[, DeejšerDees peJeU, hegCes
411 001
14) oeJeme& keâe@uespe, 201 Jesmš efJebie, 2 je cepeuee, Dejesje še@Jeme&, Sce. peer. jes[,
hegCes 411 001
15) "eketâj FefvmššŸegš Dee@Heâ keâefjDej [sJnueheceWš, keâebefoJeueer, cegbyeF&.
otjOJeveer - 022 - 2557838
meefš& (efJnSueSmeDeeÙe) - yeerF& (Fueskeäšê@. / F / F Je meer / keâe@chÙeg / FvmšÎ) SceSmmeer
(Fueskeäšê@.) 5 ceefnves
ceneje°^ vee@uespe keâe@heexjsMeve efue.

ceneje°^ vee@uespe keâe@hee&sjsMeve efue. ne ceneje°^ mejkeâejÛee GÛÛe leebef$ekeâer keâeÙe&›eâce Demetve lÙeeÉejs
mebieCekeâ veJeerve efMe#eCeØeCeeueer efJekeâefmele kesâueer Deens. Ùee Debleie&le ceneje°êleerue GÛÛe Je leebef$ekeâ 3000
ntve peemle efMe#eCe mebmLeebceOÙes F&-ueefveËie mesJee Øeoeve keâjCÙeele Deeueer Deens. keâe@hee&sjsMeveMeer meJe& mebmLee
Skeâef$ele pees[CÙeele (vesšJeefkeËâie) DeeuÙee Demetve vesšJeefkeËâie De@keämesme meWšme& efvecee&Ce keâjCÙeele Deeueer Deensle.
lÙeele GÛÛemlejerÙe mebieCekeâerÙe megefJeOee, yeÇe@[yeB[ keâvesefkeäšefJnšer, hejmhej keâeÙe&Jeener #ecelee Je efJeefJeOe F&-
ueefveËie mesJee Deensle. ÙeeÛeeÛe ØeeLeefcekeâ Yeeie cnCetve Ùee keâeheexjsMeveves ‘SceSme-meerDeeÙešer’ cnCepes ‘ceneje°^
jepÙe meefš&efHeâkesâš Fve FvHeâcexMeve šskeävee@uee@peer’ efkebâJee ‘ceneje°^ jepÙe ceeefnleer leb$e%eeve ØeceeCehe$e’ DeYÙeeme›eâce
meg¤ kesâuee Deens.
hee$elee - 10 Jeer ± ceeefnleer leb$e%eeve efMe#eCeeÛeer leer›e FÛÚe.
ceeOÙece - ceje"er ± Fb«epeer
keâeueeJeOeer - 12 Dee"Je[s, 66 leeefmekeâe
ØeelÙeef#ekesâ - ØelÙeskeâ efoJeMeer 2 leeefmekeâe
DeYÙeeme›eâce - Ùeemee"er [yuÙeg[yuÙeg[yuÙeg.ScekesâmeerSue uee Yesš ÅeeJeer.
Depe& keâesCe keâ¤ Mekeâlees? - ceneefJeÅeeueÙeerve / leb$eefvekesâleve / DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLee
efJeÅeeLeea.
ceneje°^ ueeskeâmesJee GcesoJeej Je pÙes‰ veeieefjkeâ, JÙeeJemeeefÙekeâ, ie=efnCeer Je ceeefnleer leb$e%eeve Øeehle
keâ¤ FefÛÚCeeNÙee JÙeòeâer.
Depe& keâmee keâjeJee? - keWâõele GheueyOe Demeuesuee Depe& keâjeJee. yeBkesâle Megukeâ YejuÙeeÛes Ûeueve
ÅeeJes. Heâer jesKe efkebâJee ef[ceeb[ [êHeäšvesner Yejlee Ùesles. Depee&Jej mener keâ¤ve keWâõele meeoj keâ¤ve lÙeeJej mšBhe
IÙeeJee.
Megukeâ - ØeJesMeeÛes JesUer YejCes. ns Megukeâ hejle efceUCeej veener lemesÛe DenmleeblejCeerÙe Deens.

ØeefMe#eCe osCeeNÙee mebmLee
De@hšskeâ (cegbyeF&), meer-[@keâ (hegCes), meerScemeer (cegbyeF&), F&šerSÛe ef[Mevesš [erSmeSue (hegCes), ScemeerF&[er
(Deewjbieeyeeo), SceDeeÙeSF&meeršer (veJeer cebgyeF&), efceškeâe@ve (cegbyeF&), SveDeeÙeDeeÙešer (cegbyeF&), heeLe& FvHeâesšskeâ
(cegbyeF&), hesvšemee@Heäš (ÛesVeF&), JeeÙemeerSceDeesÙeg (veeefMekeâ), Peer Fvšj De@efkeäšJn (cegbyeF&), ieJnve&&ceWš keâe@uespe
Dee@Heâ FbefpeefveDeefjbie (DecejeJeleer, Deewjbieeyeeo, yeebõe, veeiehetj, veeefMekeâ, hegCes)
keâe@heexjsMeveÛee heòee
ef[jskeäšesjsš Dee@Heâ JneskesâMeveue SpÙegkesâMeve Je š^sefvebie efyeefu[bie, SefuHeâvmšve šefkeävekeâue neÙemketâue
keBâheme, 3 ceneheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& 411 001 otjOJeveer - 022-659908/10
[sJnueheceWš Je Dee@hejsMeve meWšj, ceneje°^ mšsš FefvmššŸegš Dee@Heâ ne@šsue ce@vespeceWš Je kesâšefjbie
šskeävee@uee@peer efyeefu[bie, 412-meer, efMeJeepeerveiej, hegCes 411 016 otjOJeveer - 020-5664176/
80
ceneje°êle SketâCe 3000 ntve peemle ØeefMe#eCe mebmLee Deensle. lÙeebÛeer Ùeeoer osCes MekeäÙe veener.
iejpetbveer DeeheuÙee efJeYeeieeleerue mebmLeebMeer mebheke&â meeOeeJee.
keâener Flej mebmLee

1) ceeÙe›eâesšskeâ SbšjØeeÙePesme, FMee JeemÙece, cegjyee[ jes[, keâuÙeeCe.
2) veejmeer ceesvepeer FefvmššŸegš Dee@Heâ ce@vespeceWš mš[erpe, efJeuesheeuex (he.) cegbyeF&.
3) De@hšskeâ keâe@chÙegšj SpÙeg. 710, pebieueer cenejepe jes[, efMeJeepeerveiej, hegCes.
‘S’ keâesme&
1) ke@âjeskeäme šskeävee@. efue. SueyeerSme. ceeie&, Ieeškeâeshej (he.) cegbyeF&.
2) meWšj Heâe@j De@[Jnevm[ keâe@chÙegšj šskeävee@., 692 S, meuegpee ÛeWyeme&, hegCes-meeleeje jes[,
hegCes.
ef[hueescee (keâe@chÙegšj) - heoJeer 1 Je<e& (efJeÅeeheer" mlej) - [ermeerS

1) cegbyeF& Ùegefve., Sce. peer. jes[, Heâesš&, cegbyeF& 411 032
2) SmeSve[eršer Ùegefve., 1 veeLeeryeeF& "ekeâjmeer jes[, cegbyeF& 411 020
3) Fefvmš. Dee@Heâ ce@vespeceWš Je ueer[jMeerhe [sJnueheceWš, 510, meoeefMeJe hes",
hegCes 411 030
4) yeerSce hee@ueeršefkeävekeâ, F&uee&, pegnt jes[, efJeuesheeuex (he.) cegbyeF& 400 056
5) meW. PesefJeÙeme& šefkeävekeâue FefvmššŸegš, ceeefnce, cegbyeF&.
6) keBâhe SpÙegkesâMeve meesmeeÙešer, 2015 meer, peeve ceesncceo mšêrš, hegCes 411 001
7) leesueeveer SpÙeg. HeâeTv[sMeve, 11/1, Meejoe meWšj, Dee@Heâ keâJex jes[, hegCes 411 004
8) iejJeejs FefvmššŸegš Dee@Heâ keâefjDej SpÙeg. Je [sJnueceWš, efJeÅeeveiejer, keâefuevee, meeblee›etâPe
(het.) cegbyeF& 400 098

9) [e@. Deebyes[keâj FefvmššŸegš Dee@Heâ ce@vespeceWš Je keâe@chÙegšj mš[erpe, 896 veevee hes",
keäJeeš&jiesš peJeU, hegCes 411 002
ef[hueescee (keâe@chÙegšj) - 10 Jeer - 3 Je<ex - hee@ueeršsefkeävekeâ

1) Dee@ue Fbef[Ùee ßeer efMeJeepeer cescees. meesmee. hee@ueeršsefkeävekeâ, yeesjer Ye[keâ, efpe. hegCes.
2) Debpegceeve F& Fmueece SceSÛe meeyet efmeOeerkeâ FefvmššŸegš Dee@Heâ FbefpeefveDeefjbie Je šskeävee@uee@peer,
8 MesHeâ[& jes[, YeeÙeKeUe, cegbyeF& 400 088
3) Yee. efJe. FefvmššŸegš Dee@Heâ šskeävee@. Yesuehee[e, meeryeer[er, meskeäšj 7, keâeskeâCe YeJeve meceesj,
veJeer cegbyeF& 400 615
4) YeeJevee š^mš Meen Je DeB[ keâÛÚer hee@ueeršsefkeävekeâ, efMeJeepeer cenejepe Ûeewkeâ, Jeeceve šer. heer.
ceeie&, ÛeWyetj, cegbyeF& 400 051
5) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, KesjJee[er, yeebõe (het.), cegbyeF& 400 051
6) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, efškegâpeerJee[er meceesj, ceevehee[e, "eCes 400 607
7) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, ÙegefveJnefme&šer jes[, hegCes 411 016
ef[hueescee (FvHeâcexMeve šskeävee@uee@peer) - 10 Jeer - 3 Je<ex - hee@ueeršsefkeävekeâ

1) Debpegceeve F& Fmueece SceSÛe meeyet efmeöerkeâ FefvmššŸegš Dee@Heâ FbefpeefveDeefjbie Je šskeävee@uee@peer,
2) Yee. efMe. meb. efhebhejer-efÛebÛeJe[ hee@ueeršsefkeävekeâ, meskeäšj 26, ØeeefOekeâjCe, efveie[er,
hegCes 411 044
3) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, KesjJee[er, yeebõe (het.), cegbyeF& 400 051
4) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, efškegâpeerJee[er meceesj, ceevehee[e, "eCes 400 607
FvHeâcexMeve šskeävee@uee@peer
ØeceeCehe$ekeâ / heoefJekeâe / heoJeer / heoJÙegòej DeYÙeeme›eâce - yeerF&mees[tve.
meefš&. (DeeÙešer) - 10 Jeer - 3 ceefnves
2) efceškeâe@ve keâe@chÙegšj š^sefvebie meWšj, De@ef«e. keâe@uespe keBâheme, efMeJeepeerveiej, hegCes 411 005
ef[huees. (DeeÙešer) - 3 ceefnves - ceeefnleer efceUJeeJeer.
3) ve@Meveue FefvmššŸegš Dee@Heâ FvHeâcexMeve šskeävee@., SveDeeÙeDeeÙešer, uesuee meveJeeF&, ØeYeele
jes[, hegCes
meefš& (DeeÙešer) 12 Jeer - 2 Je<ex ieJnve&ceWš
4) De@hšskeâ keâe@chÙegšj SpÙeg., Deveble ÛeWyeme&, 3 je cepeuee, 710 pes. Sce. jes[, efMeJeepeerveiej,
hegCes 411 005
ef[huees (DeeÙešer) - 12 Jeer (efJe%eeve), 2 Je<ex

yeeršskeâ (DeeÙešer), 12 Jeer (efJe%eeve), 4 Je<ex
5) DeeÙeDeeÙešer mketâue Dee@Heâ FvHeâcexMeveue šskeävee@, iegueceesnj ›eâe@mejes[, 9 pegnt,
cegbyeF& 400 049
Scešskeâ / [erDeeÙeDeeÙešer (DeeÙešer) - yeerF& / yeeršskeâ / yeerSmmeer (Sbefpe) / ScemeerS / iesš
± 2 Je<ex Deveg. yeerF& / yeeršskeâ (DeeÙešer) - 12 Jeer (heermeerSce - 50³) - 4 Je<ex
6) ScemeerF& DeueVee FefvmššŸegš Dee@Heâ FvHeâcexMeve šskeävee@. (meer-[@keâ š^sefvebie meWšj) 2390 yeer,
efnoeÙeleguuee jes[, DeePece keBâheme, hegCes 411 001.
[erDeeÙešer - 10 Jeer - 3 Je<ex
7) Yeejleer efJeÅeeheer", ÙeMeJeblejeJe FefvmššŸegš Dee@Heâ meesMeue meeÙevmesme Je jermeÛe&, Sjb[JeCee,
hegCes 411 038
heerpeer[erDeeÙešer - heoJeer 11/ 2 Je<ex
8) efmebyeeÙeesefmeme meWšj Heâe@j FvHeâcexMeve šskeävee@., 7 Jee cepeuee, Delegj meWšj, 1068, ieesKeues
›eâe@me jes[, cee@[sue keâe@ueveer, hegCes 411 016
SceheerDeeÙešer - heoJeer 50³ - 2 Je<ex
9) FefvmššŸegš Dee@Heâ mee@HeäšJesDej Fbefpe., efceuesefveÙece efyeefPe-heeke&â šskeävee@. efyeefu[bie veb. 7,
meskeäšj 3, cenehes, veJeer cebgyeF& 440 701
yeerSmmeer (hetJeeaÛee yeermeerSme) - 12 Jeer (heerSce)

3 Je<ex ef[hueescee (Fbefpe.)
1) HeâiÙe&gmeve keâe@uespe, hegCes.
2) Deeyeemeensye iejJeejs keâe@uespe, hegCes.
3) Sme. heer. keâe@uespe, hegCes.
4) veewjespeer Jeeef[Ùee keâe@uespe, hegCes.
5) DeCCeemeensye ceiej keâe@uespe, n[hemej, hegCes.
6) ceeceemeensye ceesnesU keâe@uespe, heew[ jes[, hegCes.
7) cee@[ve& keâe@uespe, ieCesMe efKeb[, hegCes.
8) DeveblejeJe Leeshešs keâe@uespe, Yeesj, efpe. hegCes.
yeermeerS - 12 Jeer (ieefCele)

1) keBâhe SpÙegkesâMeve meesmeeÙešer, 2015 / meer, peeve ceesncceo mšêrš, hegCes 411 001
yeermeerS - 12 Jeer / ef[huees (Deeš&dme / keâe@ceme&) 3 Je<ex
2) ieg® ieesefJeboefmebie FbõØemLe ÙegefveJnefme&šer ± Pes[ keâefjDej De@ke@â[ceer, peer-4, hejsMe Fb[efmš^Ùeue
keâe@chueskeäme, 45/2, MebkeâjMes" jes[, hegCes 411 037
yeermeerS - 12 Jeer ef[hueescee (Fbefpe.) 3 Je<ex
3) efšUkeâ ceneje°^ efJeÅeeheer", efJeÅeeYeJeve mšêrš, ieguešskeâ[er, hegCes 411 017 leHexâ efJnkeäšjer
šsefkeävekeâue FefvmššŸegš, ieCesMeveiej, veJeer meebieJeer, hegCes 411 027

yeermeerS - 12 Jeer, 3 Je<ex
4) SmeSve[eršer keâe@uespe Dee@Heâ Deešd&me Je keâe@ceme&, keâJex jes[, hegCes 411 004
yeermeerS - 12 Jeer (ieefCele) / ef[huees. / Fbefpe. 50³ - 3 Je<e&s
5) SmeSmeDeeÙeSceSme keâe@uespe Dee@Heâ keâe@chÙeg. meeÙevme, yeeboue Oevekegâ[s hueePee, heerScešer
[sheesmeceesj, heew[ jes[, keâesLe®[, hegCes 411 038 (efšUkeâ ceneje°^ efJeÅeeheer")
yeermeerS - 12 Jeer - 3 Je<ex
6) Yeejleer efJeÅeeheer" keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes 411 043
yeermeerS - 12 Jeer - 50³ - 3 Je<ex
7) FefvmššŸegš Dee@Heâ efyeefPe. ce@vespeceWš Je FvHeâcexMeve šskeävee@, SceSce keâe@uespe Dee@Heâ keâe@ceme&
keBâheme, 1 uee cepeuee, 302 S, [skeäkeâve efpeceKeevee, yeerScemeermeer jes[, hegCes 411 004
yeermeerS - 12 Jeer 3 Je<ex
yeerF& (keâe@chÙegšj)
12 Jeer (heermeerSce - 50³) - 4 Je<ex
1) De@. Ûe@. Heâe. keâe@efvmekeâe je@[efjipe FefvmššŸegš Dee@Heâ šskeävee@. meskeäšj - 9 S, JeeMeer, veJeer
cegbyeF& 400 703
3) Yee. efJe. YeJeve mejoej hešsue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., cegvMeerveiej, JemeexJee jes[, DebOesjer (he.),
cegbyeF& 400 058
4) Yee. efJe. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., meeryeer[er, meskeäšj 7, keâeskeâCe YeJeve meceesj,
5) Yee. efJe. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes 411 043
6) Yee. efJe. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâe@j efJecesve, keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes 411 043
7) [e@ve yee@mkeâes FefvmššŸegš Dee@Heâ šskeävees mes. peesmesHeâ, šsefkeäve. FefvmššŸegš mketâue, ØeerefceÙej
Dee@šes jes[, kegâuee&, cegbyeF& 411 070
8) [e@. [er. JeeÙe. heešerue Fbefpe. keâe@uespe, efhebhejer, hegCes 411 018
9) S. S. Sme. kesâ. meer. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., ceer" yeboj jes[, keâesØeer, "eCes (het.) 400 603
10) Heâe. øeâeefvmemkeâes je@[êripe keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâe - Dee«esue Deeßece, heeryeer 6656, yeme
mšB[, yeebõe (he.), cegbyeF& 400 050
11) ieJnve&ceWš Fbefpe. keâe@uespe, efMeJeepeerveiej, hegCes 411 025
yeerF& (FvHeâcexMeve šskeävee@)

12 Jeer (heermeerSce 50³) 4 Je<ex,
FbefpeefveDeefjbie keâe@uespe

6) [e@. [er. JeeÙe. heešerue efJecesve Fbefpe. keâe@uespe, efhebhejer, hegCes 411 018
9) kesâ. pes. meescewÙÙee FefvmššŸegš Dee@Heâ FvHeâcexMeve šskeävee@. meerSme veb. 2 Jej/ 2 SHeâ / [yuÙet
Jee@[&, meeÙeve, cegbyeF& 400 022.
yeerF& (FvHeâcexMeve šskeävee@)

21 Jeer (heermeerSce 50³) - 4 Je<ex
FbefpeefveDeefjbie keâe@uespe
6) [e@. [er. JeeÙe. heešerue efJecesve Fbefpe. keâe@uespe, efhebhejer, hegCes 411 018
9) kesâ. pes. meescewÙÙee FefvmššŸegš Dee@Heâ FvHeâcexMeve šskeävee@. meerSme veb. 2 Jej/ 2 SHeâ / [yuÙet
Jee@[&, meeÙeve, cegbyeF& 400 022
10) uees. efš. pe. keâ. Me. meb. [e@. meer. Jner. ceneje°^ FefvmššŸegš Dee@Heâ šskeävee@. me. veb. 124,
heew[ jes[, keâesLe®[, hegCes 411 038
11) ce. efMe. meb. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., efveuebiee, efpe. ueeletj 413 521
12) ce. keâ. Œeer. efMe. meb. keâefcevme keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. Heâe@j JegF&cesve, keâJexveiej,
hegCes 411 052
13) ce. iee. efce. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. pebkeäMeve, SveSÛe-4, meeÙeve heveJesue SkeämØesme neÙeJes,
keâecees"s, veJeer cegbyeF& 400 009

14) ce. S. mees. Meen Je Debkeâj keâÛÚer Fbefpe. keâe@uespe, efMeJeepeer cenejepe Ûeewkeâ, Jee. leg. heešerue
ceeie&, ÛeWyetj, cegbyeF& 400 088
15) SceDeeÙešer JegF&cesvme Fbefpe. keâe@uespe, me. veb. 124, heew[ jes[, keâesLe®[, hegCes 411 038
16) heer[erF&S keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., ceebpejer jes[, n[hemej, hegCes 411 028
17) he. Yet. Jemebleoeoe heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe. F&mšve& SkeämehesÇme neÙemes, SJnje[&veiej
peJeU, meeÙeve ÛegveeYeóer, cegbyeF& 400 002
18) hee. Ûe@. š^. keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., keâemeejJe[Jeueer, Iees[yeboj jes[, "eCes 400 601
19) efhe. efÛe. S. š^. efhebhejer efÛebÛeJe[ keâe@uespe Dee@Heâ Fbefpe., me. veb. 682/683, efJe<Ceghetj,
leUsieeJe, efpe. hegCes 410 507

11
{
leebe$f eke‚ #es$eeleerue ke‚efjDej
leb$eefvekes‚leve (hee@ueerösefke‰veke‚) : Ske‚ leebef$eke‚ #es$eeleerue GÚece

ke‚efjDej
Deepe leebef$ekeâ efMe#eCe IesCÙeekeâ[s efJeÅeeLÙeeËÛee keâue Jee{lees Deens. pÙeebvee leebef$ekeâ #es$eele keâefjDej
keâjeJeÙeeÛes Deens, DeMeemee"er leb$eefvekesâleve DeLee&le hee@ueeršsefkeävekeâÛeener Skeâ Ûeebieuee heÙee&Ùe GheueyOe Deens.
FbefpeefveDeefjbieÛÙee cesve mšerce MeeKeebJÙeefleefjòeâ Flej MeeKeener lesJe{ŸeeÛe cenòJeeÛÙee Deensle. meOÙee jepÙeeceOÙes
efJeefJeOe hee@ueeršsefkeävekeâ mebmLeebceOetve 48 ØekeâejÛes DeYÙeeme›eâce efMekeâefJeues peeleele. ns DeYÙeeme›eâce GòeerCe&
PeeuÙeeveblej efJeÅeeLeea FbefpeefveDeefjbieÛÙee ogmeNÙee Je<ee&le Lesš ØeJesMe IesT Mekeâleele. cee$e lÙeemee"er ØeLece ßesCeerle
heeme nesCes iejpesÛes Deens. yengleskeâ efJeÅeeLeea ns 12 Jeer uee keâceer iegCe efceUeuÙeeves 10 JeerÛÙee iegCeebJej
ef[hueesceeuee ØeJesMe Iesleele. Ùee DeMee efveCe&ÙeecegUs lÙeebÛeer veenkeâ oesve Je<e&s JeeÙee peeleele. DeMeer Iees[Ûetkeâ
keâjCÙeehes#ee meg®JeeleerueeÛe ef[hueesceeÛee heÙee&Ùe efveJe[Ces ns DeefOekeâ Ûeebieues.
jepÙeYejeletve leb$eefvekesâleveeÛÙee DeYÙeeme›eâceemee"er 53,038 peeiee Deensle. lÙeemee"er DecejeJeleer,
Deewjbieeyeeo, cegbyeF&, veeiehetj, veeefMekeâ Je hegCes efJeYeeieeletve peJeUheeme 310 mebmLee keâeÙe&jle Deensle. cegbyeF&
efpeu¢eele 41, "eCÙeele 22, veJeer cegbyeF&le 2 mebmLee Demetve lÙeele Deveg›eâces 7710, 4984, 360
Flekeâer ØeJesMe #ecelee Deens. ØelÙeskeâ efpeu¢eeÛÙee ef"keâeCeer MeemekeâerÙe leb$eefvekesâleve mebmLee Demetve leer lÙee
efJeYeeieeleerue efJeÅeeLÙeeËÛeer Mew#eefCekeâ iejpe hetCe& keâjle Demeles.
efJeefJeOe MeeKee DeeefCe lÙeeleerue veeskeâjerÛeer mebOeer -

1) FvmšÎceWšsMeve / Øee@[keäMeve FbefpeefveDeefjbie - Ùee #es$eeleerue FbefpeefveÙeme& efJeefJeOe DeewÅeesefiekeâ
GhekeâjCes ÙeebÛeer efveefce&leer, osKeYeeue keâjleele. lÙeemebyebOeerÛes mebMeesOeve DeeefCe DeewÅeesefiekeâ #es$eeleerue ceeieCeerØeceeCes
opexoej Glheeoves leÙeej nesCÙeemee"er DeeefCe lÙeebÛee opee& jeKeCÙeeÛeer peyeeyeoejer lÙeebÛÙeeJej Demeles.

veeskeâjerÛeer mebOeer - Ùee #es$eeleerue heoJeerOejebvee mšerue, kesâefcekeâume, Kele, Jeerpe kebâhevÙee, efjHeâeÙevejerpe
Ùee kebâhevÙeebceOÙes lemesÛe ef[Hesâvme, efJeefJeOe mejkeâejer DeeefCe Keepeieer kebâhevÙeebceOÙes ceeieCeer Demeles.
peeieeflekeâerkeâjCeecegUs GÅeesie-JÙeJemeeÙeele Deeceguee«e yeoue nesle Deensle. lÙeecegUs 10 Jeer veblej
yengleebMe cegues-cegueer leebef$ekeâ #es$eekeâ[s JeUle Deensle. ÙeeÛes ØecegKe oesve Yeeie he[leele (1) ef[hueesceeOeejkeâ
GcesoJeej (2) DeeÙe. šer. DeeÙe.
1) ef[hueesceeOeejkeâ GcesoJeej - yengleebMeer cegues 10 Jeer veblej leerve Je<eeËÛee ef[hueesceee hetCe&
keâjleele. ef[hueesceeveblej leebef$ekeâ #es$eele cees"er ceeieCeer Demeles. meeOeejCeheCes 10 Jeer veblej GcesoJeejebvee
‘efmeefJnue, ceske@âefvekeâue, Fuesefkeäš^keâue, FbmšÎceWšsMeve, Fueskeäšê@efvekeäme De@C[ FbmšÎceWšsMeve De@C[ keâcÙegefvekesâMeve,
Fueskeäšê@efvekeäme De@C[ jsef[Dees FbefpeefveDeefjbie, Fueskeäšê@efvekeäme, keâe@chÙegšj FbefpeefveDeefjbie, Dee@šesceesyeeF&ue ner
ef[hueesceeÛeer #es$es Deensle.’ ÙeeceOÙes Deueerkeâ[s ceguee-cegueeRÛee Dees{e DeefOekeâòece Fuesefkeäš^keâue, Fueskeäšê@efvekeäme,
keâe@chÙegšj Ùee #es$eekeâ[s JeUt ueeieuee Deens keâejCe SketâCe peieeleÛe GÅeesie efJeÕeele Ùee MeeKesMeer mebyebOe cees"Ÿee
ØeceeCeele Jee{le Deensle. cee$e, ÙeeÛee DeLe& heejbheefjkeâ efmeefJnue, ceske@âefvekeâue, Dee@šesceesyeeF&ue Ùee ef[hueesceeme
ceeieCeer veener, Demes veener.
mheOee& hejer#eebÛeer leÙeejer keâjleevee keWâõ mejkeâejÛeer meWšûe heefyuekeâ Jekeäme& ef[heeš&ceWšÛeer ØeefleJe<eea
ef[hueesceeOeejkeâemee"er 600 les 650 heos Yejueer peeleele. Ùeemee"er kesâJeU efmeefJnue, ceske@âefvekeâue, Fuesefkeäš^keâue
DeeefCe Fueskeäšê@efvekeäme De@C[ keâcÙegefvekesâMeve ef[hueescee hee$elee DemeuesuÙee GcesoJeejebveeÛe Depe& keâjlee Ùeslees.
efMeJeeÙe ceneje°^ MeemeveeÛÙee efJeefJeOe ceneceb[Uele DeeefCe leebef$ekeâ mesJeebceOetve DeMee ØekeâejÛÙee heoebÛeer Yejleer
cees"Ÿee ØeceeCeele kesâueer peeles.
ceske@âefvekeâue DeeefCe Dee@šesceesyeeF&ue ef[hueesceeOeejkeâebmee"er ‘ueeskeâmesJee DeeÙeesie’ Éejs ‘meneÙÙekeâ ceesšej
Jeenve efvejer#ekeâ’ Ùee heoemee"er cees"er mebOeer Demeles.
lemesÛe Ùeemee"er keWâõ mejkeâejÛÙee Je meWšûe Jekeäme& ef[heeš&ceWšÛÙee peeefnjeleermee"er keâesCelÙeener škeäkesâJeejerÛeer
Deš vemeles. mebj#eCemesJesle efJeMes<ele: ceske@âefvekeâue ef[hueesceemee"erÛeer vesJnerceOÙes heos Yejueer peeleele.
pÙee GcesoJeejebvee ueneve JeÙeele leebef$ekeâ JÙeJemeeÙeekeâ[s JeUeÙeÛes Deens, Demes GcesoJeej efmeefJnue,
ceske@âefvekeâue, Dee@šesceesyeeF&ue, keâe@chÙegšj, Fuesefkeäš^keâue ns ef[hueescee meJe&meeceevÙeebÛÙee iejpeebMeer efveieef[le
DemeuÙeeves Ùee ef[hueesceebme vesnceerÛe ØeeOeevÙe osleele. lemesÛe efmeefJnueMeer efveieef[le Demeuesuee DeeefCe cees"Ÿee
ØeceeCeele ceeieCeer Demeuesuee DemeeÛe Skeâ ef[hueescee cnCepes kebâmš^keäMeve šskeävee@uee@peer ne nesÙe. lemesÛe Ùee
ef[hueesceeyejesyej heg{erue GheMeeKeebvee megæe Deueerkeâ[s Yejhetj ceeieCeer Deens.
1) Fueskeäšê@efvekeäme #es$e - ef[efpešue Fueskeäšê@efvekeäme, Fb[efmš^Deue Fueskeäšê@efvekeäme
2) hueeefmškeâ #es$e - hueeefmškeâ FbefpeefveDeefjbie, hueeefmškeâ šskeävee@uee@peer
3) šskeämešeF&ue #es$e - šskeämešeF&ue ce@vÙegHe@âkeäÛeefjib e, šskeämešeF&ue ef[PeeF&ve, šskeämešeF&ue šskeävee@uee@peer,
ce@veces[ šskeämešeF&ue kesâefcemšêr, efvešeRie šskeävee@uee@peer Ùee GheMeeKeebvee DeefOekeâ cenòJe Deeues Deens.
4) keâe@chÙegšj #es$e - keâe@chÙegšj FbefpeefveDeefjbie, keâe@chÙegšj šskeävee@uee@peer, keâe@chÙegšj De@efhuekesâMeve
Ùeebveener cees"er ceeieCeer Deens. efJeMes<ele: Ùee ef[hueesceemee"er cegueeRÛeer mebKÙee peemle Deens.
5) Øees[keäMeve #es$e - Øees[keäMeve šskeävee@uee@peer, Fb[efmš^Ùeue Fueskeäšê@efvekeäme, Fuesefkeäš^keâ hee@Jej
mehueeÙe, he@kesâefpebie šskeävee@uee@peer, FvHeâcexMeve šskeävee@uee@peer Ùeekeâ[s megæe cegueecegueeRÛeer DeeJe[ eflelekeâerÛe Deens.

JejerueØeceeCesÛe 10Jeer veblej heg{erue ef[hueescee megæe keâ¤ Mekeâlee -
kesâefcekeâue FbefpeefveDeefjbie, [sDejer šskeävee@uee@peer, Megiej šskeävee@uee@peer, ceeÙeefvebie FbefpeefveDeefjbie, heWš
FbefpeefveDeefjbie, cesšuepeea DeB[ cešsefjDeue šskeävee@uee@peer, ceeÙeefvebie DeB[ meJnxFbie, šsefuecesefškeäme FbefpeefveDeefjbie,
ceeÙe›eâes Øeesmesmej šskeävee@uee@peer, HeâeÙeefyeÇkesâMeve šskeävee@uee@peer, meeTb[ DeB[ De@hueeF&[ kesâefcemšêr, FjskeäMeve
FbefpeefveDeefjbie, ceMeerve šgume FbefpeefveDeefjbie, heshej DeB[ heuhe šskeävee@uee@peer, [^sme ef[PeeÙeefvebie DeB[ ce@vÙegHe@âkeäÛeefjbie
šskeävee@uee@peer, efØebefšbie šskeävee@uee@peer F. ef[hueesceebÛee meceeJesMe Deens.
DeeÙe. šer. DeeÙe.

Fb[efmš^Ùeue š^sefvebie FefvmššŸegš cnCepes DeeÙe. šer. DeeÙe. ÙeeÛes peeUs Deelee ceneje°êleerue leeuegkeâeJeej
#es$eeheÙeËle hemejuesues Deens. pÙee efJeÅeeLÙeeËvee Gòece škeäkesâJeejer veener Je MekeäÙe eflelekeäÙee ueJekeâj Deeheuee
JÙeJemeeÙe - veeskeâjer meg¤ keâjeJeÙeeÛeer Deens, Demes GcesoJeej DeeÙe. šer. DeeÙe. uee ØeJesMe Iesleele. ns
DeYÙeeme›eâce 1 Je<ee&heemetve les 3 Je<ee&heÙeËle Deensle. DeMee DeYÙeeme›eâceeme ceeme DeYÙeeme›eâce Demes cnCeleele.
DeYÙeeme›eâce
ÙeeceOÙes šve&j, efHeâšj, ceefMeefvemš, efMešcesšue Jeke&âj F. DeYÙeeme›eâce hetCe& kesâuesuÙee GcesoJeejebÛeer
cees"er iejpe vesnceerÛe Yeemele Demeles. Demes GcesoJeej DeeheDeeheuÙee DeYÙeeme›eâceevegmeej ueneve GÅeesie keâe{tve
heg{s peele Demeleele. ØeecegKÙeeves mehueeÙeÛeer efkebâJee cees"Ÿee GÅeesieebveer efouesuÙee Jeke&â Dee@[&jÛeer hetle&lee keâjCes ns
DeMee GÅeespekeâebÛes keâece Demeles. Deepener DeMee ØekeâejÛes DeeÙe. šer. DeeÙe. Ûes DeYÙeeme›eâce keâjCeeNÙee
GcesoJeejebvee efveef§eleÛe JÙeJemeeÙeele DeeefCe veeskeâjerle cees"er mebOeer Deens.
lemesÛe DeeÙe. šer. DeeÙe. Oeejkeâ GcesoJeejebvee mheOee& hejer#ee, jsuJesceOÙes, mebj#eCe mesJesceOÙes ØeÛeb[
ceeieCeer Deens.

12
{
Deew≈eeefieke‚ efMe#eCe -
mJeŸebjespeieeje¤Ÿee veJŸee efoMee
Meeueeble Je yeejeJeerÛeer hejer#ee GòeerCe& PeeuesuÙee GcesoJeejebmee"er DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLee cnCepes
Fb[efmš^Ùeue šês vf ebie FefvmššŸegš Jee DeeÙe. šer. DeeÙe. ceOÙes efJeefJeOe leebe$f ekeâ Jee DevÙe mJe¤heeÛÙee DeYÙeeme›eâceemee"er
ØeJesMe Ieslee Ùeslees. DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLeebceOÙes efJeefJeOe ØekeâejÛes jespeieej efceUCÙeeyejesyejÛe mJeÙebjespeieejmegæe
megg¤ keâjlee Ùeslees ns Ùee meboYee&le GuuesKeveerÙe Deens.
Depe& keâjeÙeÛeer heæle

DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLeebceOÙes ØeJesMeemee"er Depe& keâjCÙeemee"er efJeefJeOe ØekeâejÛes jeKeerJe GcesoJeej Je
meJe&meeOeejCe ßesCeerÛes GcesoJeej Ùeebvee efJeefnle vecegvÙeeleerue JesieJesieUs Depe& keâjeJes ueeieleele.
JÙeJemeeÙeeÛeer efveJe[
GcesoJeejeves ØeJesMeemee"er SkeâÛe Depe& keâjeÙeÛee Demelees. Ùee Depee&ceOÙes lÙeeuee pÙee JÙeJemeeÙeele ØeJesMe
IÙeeÙeÛee Deens, lÙee peemleerle peemle leerve JÙeJemeeÙeebÛeer veeJes lÙeebÛÙee hemebleer ›eâceevegmeej Je ØeeOeevÙe›eâceeves
Depee&leerue efJeefJeOe jkeâevÙeele YejeÙeÛeer Demeleele. GcesoJeejeves ØeJesMeemee"er pÙee JÙeJemeeÙeeÛeer veeJes DeeheuÙee
Depee&le veceto kesâueer Deensle lÙee JÙeJemeeÙeehegjleeÛe lÙeeÛee ØeJesMeemee"er efJeÛeej kesâuee peelees. ceeieemeJeieeaÙe
peeleer - peceeleeRÛÙee GcesoJeejebvee efpeune ob[eefOekeâeNÙeekeâ[tve Øeehle kesâuesuee DeeJeMÙekeâ lees peeleerÛee oeKeuee
meeoj keâjeJee ueeielees.

efveJe[ heæleer
DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLesleerue efJeefJeOe hejer#esceOÙes GcesoJeejebvee efceUeuesues iegCe ÙeeÛÙee DeeOeejs Je
ØeÛeefuele MeemekeâerÙe efveÙeceebvegmeej GcesoJeejebÛeer efveJe[ keâjCÙeele Ùesles.
Ùee JÙeJemeeÙeemee"er efkeâceeve Mew#eefCekeâ hee$elee cnCepes Meeueeble hejer#ee GòeerCe& DemeCeejs GcesoJeejmegæe
Depe& keâ¤ Mekeâleele. cee$e DeMee oesvner ØekeâejÛÙee GcesoJeejebveer Meeueeble ØeceeCehe$e hejer#esle efceUefJeuesuÙee
SketâCe iegCeebÛee efJeÛeej keâ¤ve lÙeebÛeer ØeJesMeemee"er efveJe[ keâjCÙeele ÙesF&ue. GheueyOe peeieebÛÙee mebKÙesvegmeej
DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLesle ØeJesMeemee"er hee$e "jCeeNÙee GcesoJeejebÛeer iegCeJeòee Ùeeoer mebyebefOele mebmLesÛÙee
metÛevee HeâuekeâeJej Depe& mJeerkeâejCÙeeÛÙee leejKesheemetve meeOeejCele: 15 efoJemeeble ueeJeCÙeele Ùesles. pÙee
GcesoJeejebvee DeeheuÙee mJele:ÛÙee Jee Ùeeoerleerue Flej GcesoJeejebÛÙee iegCeeefOeKÙeeefJe<eÙeer keâener Mebkeâe Demesue
lÙeebveer DeeheuÙee njkeâleer meyeU hegjeJÙeemen Ùeeoer metÛevee HeâuekeâeJej ueeJeuÙeeheemetve leerve efoJemeebÛÙee Deele
mebyebefOele ØeeÛeeÙeeËkeâ[s osCes Dehesef#ele Demeles.
JeÙeesceÙee&oe
DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLesle ØeJesMe IesT FefÛÚCeeNÙee GcesoJeejebmee"er mebyebefOele Je<eea 31 peguew jespeer
GcesoJeejeÛes JeÙe 14 Je<eeËhes#ee keâceer Je 25 Je<eeËhes#ee DeefOekeâ vemeeJes. ner DeefOekeâlece JeÙeesceÙee&oe
ceeieemeJeieeaÙe GcesoJeejebmee"er 3 Je<eeËveer lej pÙeebÛÙee peefceveer DeewÅeesefiekeâerkeâjCeeÛÙee ØekeâuheeceOÙes iesuÙee
Deensle lÙeebÛÙeemee"er 1 Je<eeËveer efMeefLeue#ece Deens.
efJeefJeOe JÙeJemeeÙeebÛee leheMeerue

ceneje°êleerue efJeefYeVe DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLeebceOÙes cegKÙele: heg{erue DeYÙeeme›eâce efMekeâefJeues
peeleele.
ueesnejkeâece - neleeves efkebâJee ceMeerveJej Oeelet leeheJetve lÙeeme DeeJeMÙekeâ Ieeš Jee Deekeâej osCÙeemee"er
JeekeâefJeCes.
megleejkeâece - ueeketâ[keâece keâjCÙeemee"er neleeves Je efJepesÛeer nlÙeejs Jeehe¤ve Heâefve&Ûej yeveefJeCes,

ueekeâ[er meeceeve leÙeej keâjCes Je lÙeebÛeer og®mleer keâjCes.
[êHeäšdmeceve (efmeefJnue) - Fceejleer, cees"s jmles efkebâJee Øekeâuhe, OejCes ÙeebÛes DeejeKe[s leÙeej keâjCes.
[êHeäšdmeceve (ceske@âefvekeâue) - Ùeb$es, Ùeb$emeeceg«eer, Ùeebef$ekeâ hetjkeâ Yeeie, meeefnlÙeeÛes DeejeKe[s, efšheCe
Jee ceeefnleerÛÙee DeeOeejs [ê@FËie leÙeej keâjCes.
FuesefkeäšêfMeÙeve - keâejKeeves, hee@Jej neTme, efJepesÛeer Ùeb$es F. Ûeer og®mleer keâ¤ve lÙeebÛeer efveiee
jeKeCes.

Fueskeäšêshuesšj - Fueskeäšêshuesefšbie heæleerves DeeJeMÙekeâ pee[erÛee OeeletÛee cegueecee efJepesÛÙee meneÙÙeeves
osCes.
efHeâšj - OeeletÛÙee Jemlet Je hetjkeâ Yeeieebvee [ê@FËieceOÙes oeKeefJeuÙeeØeceeCes keâjJeleerves keâehetve, legkeâ[s
hee[tve, pees[tve, Ieemetve ÙeesiÙe Deekeâej osCes Je lÙeele iejpesvegmeej og®mlÙee keâjCes.
ueeFveceve Je JeeÙejceve - peefceveerKeeueerue Je peefceveerJejerue efJepesÛÙee leeje yeebOeCes Je JeerpehegjJe"e

meg¤ keâjCes, efJeefJeOe ef"keâeCeer JeeÙejeRÛes keâece keâjCes Je Jeerpe ØeJeen keâeÙece jeKeCes.
ceefMeefvemš - efJeefJeOe ØekeâejÛeer Ùeb$es yemeefJeCes Je Ûeeuet keâjCes.
ceske@âefvekeâ (DeeÙe. meer. Fbefpeve) - ef[Pesue Jee Dee@F&ue FbefpeveÛÙee FefÛÚle keâeceemee"er lÙeeleerue oes<e
MeesOeCes, og®mle keâjCes Jee lesueheeCeer keâjCes.
ceske@âefvekeâ (FbmšÎceWš) - Ùeb$emeeceg«eerÛeer GhekeâjCes mJeÛÚ keâjCes, pegUefJeCes, lÙeeleerue oes<e MeesOeCes Je
otj keâjCes Je ÙeesiÙe GheÙeesieemee"er leheemetve heenCes. keâesCelÙeener efJeefMe° ØekeâejÛes efJeMes<eerkeâjCe meeOelee Ùesles.
Goe. ceske@âefvekeâue nw[êsefuekeâ, vÙetce@efškeâ, Dee@efhškeâue Ùeeleerue SkeâeÛe ØekeâejÛes efMe#eCe Ieslee Ùesles.
meeÛeskeâj - Ùee iešeleerue keâejeieerj JeeUtheemetve efvejefvejeàÙee ØekeâejÛÙee [ê@FËie ØeceeCes meeÛes leÙeej
keâjlees. Oeelet efJeleUtve Ùee meeÛÙeeceOetve DeeslekeâeceeÉejs Jemlet leÙeej keâjlees. Yeóerleerue JeeUt veerš keâjCes,
efve¤heÙeesieer Oeelet Jee Flej Jemlet keâe{tve šekeâCÙeeÛes keâece keâjlees.
Ùeebef$ekeâ (keâef<e&$e) - Mesleer, yeebOekeâece efkebâJee lelmece DeJepe[ keâeÙee&keâefjlee keâef<e&$eeÛeer (š^@keäšj) efveiee
"sJeCes, Fbefpeve meg¤ keâ¤ve efkebâJee ÛeeueJetve oes<e MeesOeCes, efvekeâeceer Yeeie yeoueCes, mewueYeeie veerš yemeefJeCes
DeeefCe DeMee leNnsves keâef<e&$e keâeÙe&#ece jenerue ÙeeÛeer keâeUpeer IesCes.
huebyej - heeCÙeeÛes veU, peUCeeÛee ie@me, MeewÛeketâhe Fb. heeFheueeFvme yemeefJeCes Jee og®mle keâjCes.
Ùeb$e keâejeieerj - OeeletÛes "eskeâUs, GhekeâjCes F. Jemlet efouesuÙee [ê@FËieØeceeCes leÙeej keâjCes Je
[ê@FËieÛee DeYÙeeme keâjCes.
ÙeeefMeJeeÙe keâener DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLeebceOÙes mebieCekeâ, ueIeguesKeve, yee@Ùeuej Dee@hejsšj F.

DeYÙeeme›eâceebÛee meceeJesMe keâjCÙeele Deeuee Demetve lÙeeÛee HeâeÙeoe FÛÚgkeâ GcesoJeej IesT Mekeâleele.
DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLesletve efMe#eCe Iesleuesues efJeÅeeLeea DeewÅeesefiekeâ #es$eele Jee keâejKeevÙeele GcesoJeejer
Jee veeskeâjer keâ¤ Mekeâleele. lÙeeefMeJeeÙe mJele:ÛÙee leebef$ekeâ %eeveeÛee GheÙeesie keâ¤ve mJeÙebjespeieej meg¤ keâ¤
Mekeâleele. leebef$ekeâÂ°Ÿee ØeefMeef#ele GcesoJeejebvee lÙeebÛÙee OebÅeemee"er DeLe&meneÙÙe osCÙeeme yeBkeâemegæe heg{ekeâej

Iesle DemeuÙeeves lÙeeÛee HeâeÙeoemegæe Demes GcesoJeej IesT Mekeâleele. Lees[keäÙeele cnCepes DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe
mebmLesÛÙee ceeOÙeceeletve leebef$ekeâ veeskeâjer Je mJeÙebjespeieej Demes ognsjer HeâeÙeos nesle Demeleele. Ùeemee"er DeefOekeâ
ceeefnleermee"er mebyebefOele ef"keâeCeÛeer DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLee Jee heg{erue ef"keâeCeer mebheke&â meeOeuee peeT
Mekeâlees.
ceneje°^ jepÙe Mew#eefCekeâ mebMeesOeve Je ØeefMe#eCe heefj<eo,

efJeYeeieerÙe keâeÙee&ueÙe JÙeJemeeÙe ceeie&oMe&ve Je efveJe[ mebmLee 3,
ceneheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& 400 001

13
{
oneJeer veeheemeebmee"er¤es ke‚efjDej
oneJeer veeheeme PeeuŸeeveblej veeke‚lexheCee¤ee efMeke‰ke‚e yemeuŸeeves heg{s

ke‚ener ke‚jCŸee¤eer Gceso ve∞ nesles. JeemleefJeke‚, DeMeer cegues efJeefJeOe #es$eele
Deeheues ke‚efjDej Ie[Jet Meke‚leele. lŸee ke‚efjDej #es$eeefJe<eŸeer Lees[ms es...
1) ueeskeâmesJee keWâõ
MeeUsceOÙes ‘{’ "juesuÙee cegueebceOÙes Deveskeâoe Skeâ kegâMeue leb$e%e ueheuesuee Demelees. lÙeeueeÛe hewuet
hee[CÙeeÛes keâece ‘ueeskeâmesJee keWâõ’ keâjles. Ùee keWâõeceOÙes 62 ØekeâejÛes Deuhe cegoleerÛes mJeÙebjespeieejeefYecegKe
DeYÙeeme›eâce Ûeeueleele. leerve Dee"Je[s les leerve ceefnvÙeebheÙeËle cegoleerÛes DeYÙeeme›eâce Demetve lÙeebÛeer Heâer
meeOeejCe 500 ®heÙeebheemetve 2,500 ®heÙes Flekeâer Demeles.
ueeskeâmesJee keWâõeceOÙes ceesyeeF&ue efjhesDeefjbie, De@uÙegefceefveDece mueeF&ef[bie Jekeäme&, Smeer efjhesDeefjbie,
keâe@chÙegšj ne[&JesDej Demes veJeerve ÙegieeMeer megmebiele Demes DeYÙeeme›eâce ÙesLes Iesleues peeleele. ns DeYÙeeme›eâce hetCe&
keâjCeeNÙee efJeÅeeLÙeeËÛeer ‘ueeskeâmesJee menkeâejer meesmeeÙešer’ DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLesle (DeeÙe. šer. DeeÙe.
ceOÙes) mLeehevee kesâueer peeles. Ùee ceeOÙeceeletve MeemekeâerÙe, efveceMeemekeâerÙe Je Keepeieer DeemLeeheveebÛeer keâeces
IesCÙeeme ner mebmLee ceole keâjles. Ùee DeYÙeeme›eâceebÛeer efJemle=le ceeefnleer keâesCelÙeener DeeÙe. šer. DeeÙe. ceOÙes
efceUt Mekesâue. efkebâJee heg{erue heòÙeeJej mebheke&â keâjeJee -
JÙeJemeeÙe ceeie&oMe&ve Je efveJe[ mebmLee, 3, ceneheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& 400 001
2) peveefMe#eCe mebmLeeve (ßeefcekeâ efJeÅeeheer")

MeeUe, ceneefJeÅeeueÙeebceOÙes DevegòeerCe& PeeuÙeeves DeelceefJeÕeeme njJetve yemeuesuÙee le®Ceebvee mJeÙebjespeieejemee"er
ceewefuekeâ ceeie&oMe&keâ Je ØeefMe#eCe peveefMe#eCe mebmLeeve osles. JejUer ÙesLes ÙeeÛeer cegKÙe MeeKee Demetve osMeYejele
122 MeeKee Deensle. meesÙeermkeâj JesU Je DelÙeuhe Megukeâ ns ÙesLeerue DeYÙeeme›eâceeÛes JewefMe°Ÿe Deens.
ÙeeceOÙes Iejiegleer efMeJeCekeâece, ceWoer, meeQoÙe&meeOevee, mee@Heäš še@F&pe yeveefJeCes, Yejlekeâece, iueeme

heWefšbie, kegâefkebâie heemetve Deieoer mebieCekeâeMeer mebyebefOele 60 hes#ee DeefOekeâ leebef$ekeâ Je JÙeeJemeeefÙekeâ DeYÙeeme›eâce
ÙesLes Ûeeueleele. DeefOekeâ ceeefnleermee"er heg{erue heòÙeeJej mebheke&â meeOeeJee -
peveefMe#eCe mebmLeeve, DeeoMe&veiej, pevelee neÙemketâuepeJeU, cegbyeF& 400 025
otjOJeveer - 020 24224433
3) ueIegGÅeesie mesJee mebmLeeve

Ùee mebmLesÉejs ueIegGÅeesie Je mJeÙebjespeieej hetjkeâ DeMee Deveskeâ Deuhe cegoleerÛÙee ØeefMe#eCe keâeÙe&›eâceebÛes
DeeÙeespeve Je<e&Yej meg¤ Demeles.
ÙeeceOÙes meeyeCe Je ef[špeËš efveefce&leer, DeVe, YeepÙee, HeâUebÛes hejer#eCe F. mebyebOeer ns ØeefMe#eCe Demeles
ÙeeÛeer peeefnjele JesUesJesUer ØekeâeefMele kesâueer peeles. DeefOekeâ mebhekeâe&mee"er heg{erue heòÙeeJej mebheke&â keâjeJee -
ueIegGÅeesie mesJee mebmLeeve, Yeejle mejkeâej ueIegGÅeesie ceb$eeueÙe, DebOesjer - kegâuee& ceeie&, meekeâerveekeâe,
cegbyeF& 400 072 otjOJeveer - 020 - 28756090, 020 - 28577166-215
4) ceeUer ØeceeCehe$e DeYÙeeme›eâce

hegmlekeâeceOÙes ve jcelee Pee[s Je HegâueebceOÙes jceCeeNÙee cegueebmee"er ne DeYÙeeme›eâce DeeJe[erÛee Je GheÙegòeâ
"jsue. IejeÛÙee efKe[keâerle ueeJeuesuÙee kegbâ[Ÿeeheemetve ieÛÛeerceOeueer yeeiesheÙeËle Øekeâuheele kegâMeue ceeàÙeebÛeer
DeeJeMÙekeâlee Demeles.
lÙee Â°erves [e@. yeeUemeensye meeJeble keâeskeâCe ke=â<eer efJeÅeeheer"eleHexâ meeleJeer GòeerCe& efJeÅeeLÙeeËmee"er Skeâ
Je<e& cegoleerÛee ceeUer DeYÙeeme›eâce cegbyeF&le heg{erue ef"keâeCeer Ûeeuelees.
cegbyeF& heMegJewÅekeâ ceneefJeÅeeueÙe, Deejs keâe@ueveer, ieesjsieeJe (hetJe&), cegbyeF& 400 065
lemesÛe cegbyeF& efJeÅeeheer"eceOÙes megæe veme&jermebyebOeer ØeefMe#eCe efoues peeles.
5) celmÙe JÙeJemeeÙe
celmÙe JÙeJemeeÙe efoJemeWefoJeme DelÙeeOegefvekeâ nesle Deens. KeeÅeJÙeJemeeÙeeheemetve les Iej mepeefJeCÙeemee"er
efHeâMešBkeâ yeveefJeCÙeeheÙeËle ÙeeÛeer JÙeehleer Deens. lÙee Â°erves heg{erue ef"keâeCeer DeYÙeeme›eâce GheueyOe Deensle.
1) celmÙemebyebOeer mejkeâejer efMe#eCe keWâõ, Deefueyeeie, efpe. jeÙeie[
2) leejeheesjJeeuee celmÙeeueÙe, Ûeveea jes[, cegbyeF&
ÙesLes 5 efoJemeebÛes ØeefMe#eCe efoues peeles. ØeecegKÙeeves efHeâMe šBkeâ leÙeej keâjCÙeeÛes ØeefMe#eCe efoues peeles.
ÙeeÛes Megukeâ 200 ®heÙes Deens. lÙeemee"er efJeÅeeLÙeeËveer veeWoCeer keâjCes DeeJeMÙekeâ Demeles. "jeefJekeâ mebKÙee
hetCe& PeeuÙeeveblej ØeefMe#eCe efoues peeles.
6) DeewÅeesefiekeâ ØeefMe#eCe mebmLee

Ùee mebmLeebceOÙes keâener DeYÙeeme›eâceemee"er 8Jeer, 9Jeer, oneJeer veeheeme efJeÅeeLÙeeËveener ØeJesMe efouee
peelees. lÙeeÛeer ceeefnleer heg{erueØeceeCes -
DeYÙeeme›eâceeÛes veeJe - 1) ceefMeefvemš, 2) huebyej, 3) ieJeb[erkeâece, 4) jbieejer, 5) JeeÙejceve,
6) ke=â<eer Ùeb$emeeceg«eer ceske@âefvekeâ, 7) yegkeâ yeeFËef[bie, 8) Yejlekeâece Je efJeCekeâece, 9) keâefšbie Je mÙegFËie,

10) Ûeece[er Jemlet yeveefJeCes.
DeefOekeâ ceeefnleermee"er heg{erue heòÙeeJej mebheke&â meeOee.
JÙeJemeeÙe ceeie&oMe&ve Je efveJe[ mebmLee, 3 ceneheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& 400 001
7) ceneje°^ jepÙe JÙeJemeeÙe efMe#eCe hejer#ee ceb[UeÛeer ceevÙelee Demeuesues DeYÙeeme›eâce

efJeÅeeLÙeeËceOÙes JÙeJemeeÙe efMe#eCeeÛeer DeeJe[ efvecee&Ce JneJeer Je lÙeebvee mJeeJeuebyeer yeveefJeCÙeemee"er ns
DeYÙeeme›eâce leÙeej kesâues Deensle. 6 ceefnves les 2 Je<e&s cegoleerÛes ns DeYÙeeme›eâce efJeefJeOe ceevÙeleeØeehle Keemeieer
mebmLeebceOÙes ÛeeueJeues peeleele.
DeYÙeeme›eâceeÛes veeJe - 1) Fueskeäšê@efvekeâ DemeWyueer Je šer. Jner. cesšsvevme, 2) keâe@chÙegšj Dee@hejsMeve
efJeLe Sce. Sme. Dee@efHeâme, 3) meefš&efHeâkesâš keâesme& Fve [er. šer. heer., 4) DevegjsKekeâ, 5) ef[Pesue Fbefpeve
Ùeebef$ekeâer, 6) efJeÅegle leejleb$eer, 7) hebhe Je efJeÅegle ceesšj efjhesDeefjbie, 8) ceesšj DeecexÛej JeeFef[bie,
9) ØeefMeleve Je Jeeleevegketâueve, 10) Ie[ŸeeU og®mleer, 11) pees[ejer (yeWÛeefHeâšj), 12) megJeCe&keâuee,
13) jbiekeâece, 14) Heâesšes«eeefHeâkeâ huesšcesefkebâie Je Dee@Heâmesš efØebefšbie, 15) JeeefCepÙe jbiekeâece, 16) yeebyet
›eâeHeäš, 17) meeQoÙe&MeeŒe ÙeemebyebOeer DeefOekeâ ceeefnleermee"er heg{erue heòÙeeJej mebheke&â keâje -
GhemebÛeeuekeâ, JÙeJemeeÙe efMe#eCe Je ØeefMe#eCe ØeeosefMekeâ keâeÙee&ueÙe, 49 KesjJee[er, DeefueÙeeJejpebie
ceeie&, Jeebõs (hetJe&), cegbyeF& 400 051
8) ieJnve&ceWš hee@ueeršsefkeävekeâ, Jeebõs

ÙeebÛÙee Jeleerves heg{erue oesve DeYÙeeme›eâce 10 Jeer veeheeme efJeÅeeLÙeeËmee"er GheueyOe Deensle.
1) jseføeâpejsMeve Je SDejkebâef[Meefvebie, 2) keâe@chÙegšj ne[&JesDej
9) Keeoer Je «eeceesÅeesie mebmLeeve

Jevemebheoe Je ke=â<eer GÅeesie lemesÛe DevÙe heejbheefjkeâ JÙeJemeeÙeeceOÙes DeeOegefvekeâ efMe#eCe ÙesLes ÛeeueJeCeeNÙee
DeuhecegoleerÛÙee DeYÙeeme›eâceeletve efceUles.
DeefOekeâ ceeefnleermee"er heg{erue heòÙeeJej mebheke&â keâje.
Keeoer «eeceÅeesie mebmLeeve, «eeceesoÙe, Fuee& jes[, efJeuesheeuex (he.) cegbyeF& 400 056
otjOJeveer - 020 - 26719465, 26716323
10) ue<keâjer mesJee

ue<keâjeceOÙes kesâJeU KeebÅeeJej yebogkeâe IesTve ue{Ceejs mewefvekeâ vemeleele, lej Flej Deveskeâ ve ue{Ceejs
ner Demeleele. mewvÙe oueele [êÙeJnme&, cÙegefPeefMeDevme, mJeÙebheekeâer, FueskeäšêrefMeÙeve DeMee Deveskeâ heoemee"er
Deieoer 10 Jeer veeheeme efJeÅeeLÙeeËveener mebOeer efceUles. lÙeecegUs DeeheuÙee DeeJe[erÛes keâece keâjeÙeuee lej
efceUlesÛeŠ heCe lÙeeefMeJeeÙe Ûeebieues jenCeerceeve, Øeefle‰e, Ûeebieues Jesleve, cegueebmee"er efMe#eCe megefJeOee, Flej
meJeueleer Je osMeeÛeer mesJee keâjCÙeeÛee meeLe& DeefYeceeve DeMee efkeâlÙeskeâ iees°er SkeâeÛe JesUer Øeehle nesleele.
keâener heoeÛeer ceeefnleer heg{erueØeceeCes - 1) meesupej š^s[dmeceve (pevejue [Ÿegšer) Jeeokeâ, [êÙeJnj Sšer

F. 2) meesupej š^s[dmeceve ("jeefJekeâ keâeces) ueesnej, megleej, Oeesyeer, vneJeer F. 3) vesJner mesuej (Jeeokeâ) 4)
mšgDe[& Je kegâkeâ 5) šesheme F.
ÙeeÛeyejesyej lešj#ekeâ [scesefmškeâ yeÇBÛemee"er veeefJekeâ Yejleer Demeles. Ùeemee"er 8 Jeer GòeerCe& Je JeÙe 17
les 22 Je<ex DeMeer hee$elee Demeles. ÙeeceOÙes uesKeer hejer#ee, efHeâefpekeâue šsmš, JewÅekeâerÙe ÛeeÛeCeer Je cegueeKeleerveblej
Debeflece efveJe[ nesles.
Jejerue meJe& heoemee"er mewvÙeoueeleHexâ (Deeceea, vesJner Je SDej Heâesme&) Jele&ceevehe$eeceOÙes JesUesJesUer
peeefnjeleer Øeefmeæ kesâuÙee peeleele. lÙeevegmeej Depe& keâjCes DeeJeMÙekeâ Demeles.

14
{
YeejleerŸe mesveeoueeleerue ke‚efjDej
meJe& YeejleerŸeebvee vesnceer¤e Deeke‚<e&Ce DeeefCe DeefYeceeve DemeuesuŸee

YeejleerŸe mewvŸeoueele ÿeJesMe ke‚mee IŸeeŸe¤ee? lŸeemee"er ke‚Mee ÿeke‚ej¤Ÿee
hejer#ee Demeleele? Je lŸee¤es mJe§he ke‚eŸe Demeles? ŸeeefJe<eŸeer Lees[ms es...
YeejleeÛeer mesveeoues - Yetmesvee, veewmesvee Je JeeÙegmesvee ner peieeleerue Øeyeue je°êbÛÙee mesveeoueebÛÙee
lees[erÛeer mecepeueer peeleele. Meskeâ[es Je<eeËÛeer Ùegæhejbheje Je mJeeleb$ÙeØeehleerveblejÛeer lÙeebÛeer keâeceefiejer ner Skeâ
ieewjJe-ieeLee Deens. Demes Demetvener Skeâ hesMee cnCetve DeepekeâeueÛÙee le®Ceefhe{eruee lÙeeÛes Deekeâ<e&Ce keâceer
Deens. keâener DebMeer De%eeve Je yeJnbMeer Deepe yeeskeâeUuesuee ÛebieUJeeo ¢eeuee keâejCe Deens. mewvÙemesJee ns
DeefmeOeeje›ele Deens. Ùeele Meejerefjkeâ keâ° Deensle, Deehlepeveebheemetve otj jeneJes ueeieles Je Flej veeskeâNÙeebÛÙee
ceeveeves - efJeMes<ele: hejosMeeleerue veeskeâNÙeebÛÙee ceeveeves õJÙeepe&ve keâceer Demeles. lÙeecegUs efJeveecetuÙe DeVeOeevÙe,
JewÅekeâerÙe mesJee, keBâefšvemesJee, Je<ee&letve 60 efoJeme jpee, efveJe=efòeJesleve, YeefJe<ÙeefveOeer, ue{eF&le peKeceer
PeeuÙeeme YejheeF&, ce=leebÛÙee veeleueieebvee YejheeF&, efveJe=òeerveblej keâener ØeceeCeele hegvne veeskeâNÙee, ue{eF&le
MeewÙe&heokesâ efceUefJeCeeNÙee Jeerjebvee peceerve FlÙeeoer meJeueleeRkeâ[s ogue&#e kesâues peeles. lÙeecegUs DeepekeâeueÛeer
le®Ce efhe{er DeefYeÙeebef$ekeâer, [e@keäšjerhesMee, mebieCekeâ mesJee Je keâener ØeceeCeele ØeMeemekeâerÙe mesJeskeâ[s JeUleele.
YeejleerÙe mewvÙeoueele Deepe 20 npeejebntve peemle DeefOekeâeNÙeebÛÙee peeiee efjkeâecÙee Deensle.
mewvÙeoueeefJe<eÙeer DeveemLee ceneje°êle Øekeâ<ee&ves peeCeJeles Deens. Heâej Lees[er ngMeej, ÛegCeÛegCeerle cegues-
cegueer mJeKegMeerves keWâõmesJesÛÙee hejer#esuee yemeleele. Ùeeuee keâejCe ceneje°êletve yejerÛe ueeÙekeâ cegues hejosMeer
veeskeâNÙee MeesOeleele Je Meskeâ[es cees[keäÙeelees[keäÙee DeOe&Ješ, ceevÙelee DemeuesuÙee-vemeuesuÙee FbefpeefveDeefjbie,
cesef[keâue Je keâe@chÙegšj efMe#eCe mebmLeebÛÙee yeensj jebiee ueeJeleele.
mewvÙeoueele ØeJesMe IesCÙeeÛes ceeie&

mewvÙeoueele DeefOekeâejer cnCetve ØeJesMe IesCÙeeÛes Deveskeâ ceeie& Deensle.

1) yeejeJeerveblej je°êrÙe mebj#eCe ØeyeesefOeveerle ØeJesMe.
2) heoJeerOejebkeâefjlee Fbef[Ùeve efceefuešjer De@ke@â[ceer DeLeJee veewoue Je JeeÙegoueele keâcyeeFË[ ef[Hesâvme
meefJn&mesmeÛÙee hejer#esÉejs ØeJesMe.
3) JeÙe 23-24 PeeuÙeeme Je ieefCele-meeÙevme keâÛÛes DemeuÙeeme heeÛe Je<eeËÛes Mee@š& meefJn&me
keâefceMeve. Dee@efHeâmeme& š^sefvebie De@ke@â[ceer, ÛesVeF&.
4) yeejeJeer ieefCele - meeÙevmeceOÙes 75 škeäkeäÙeebÛÙeeJej iegCe DemeuÙeeme De) keâe@uespe Dee@Heâ
FbefpeefveDeefjbie, efoIeer, hegCes DeLeJee ye) DeeÙe. Sve. Sme. efMeJeepeer, ueesCeeJeUe ÙesLes FbefpeefveDej
nesCÙeekeâefjlee ØeJesMe.
5) FbefpeefveDej heoJeerOejebvee ceewefKekeâ (Je uesKeer) ÛeeÛeCeer. meefJn&mesme efmeueskeäMeve yees[&leHexâ eflevner
oueele ØeefMe#eCe Je keâefceMeve.
6) keâeÙeÅeeÛeer heoJeer DemeuÙeeme meppe, De@[Jneskesâš pevejue KeelÙeele keâefceMeve.
7) heoJÙegòej heoJeerOeejkeâ cegueecegueeRvee efMe#eCe KeelÙeele ØeJesMe.
8) heoJeerOej cegueeRvee mewvÙe Je JeeÙegoueele Jewceeefvekeâ DeLeJee Flej KeelÙeele Dee@efHeâmej š^sefvebie
Dekeâeoceer, ÛesVeF& DeLeJee SDejHeâesme& De@ke@â[ceerle efMe#eCe IesTve 5-7 Je<eeËÛes Mee@š& meefJn&me
keâefceMeve.
9) 35-40 Je<eeËÛÙee veeskeâjerle DemeuesuÙeebvee ØeeosefMekeâ mesvesle keâefceMeve.
10) S. SHeâ. Sce. meer. ÛÙee ØeJesMe hejer#ee osTve 5 Je<ex keâesme& keâ¤ve Heâewpesle [e@keäšj neslee Ùesles.
11) 12 Jeer veblej heefjÛeeefjkeâe (veme&) neslee Ùesles.
je°êrÙe mebj#eCe ØeyeesefOeveer ØeJesMe Je kebâyeeFË[ ef[Hesâvme meefJn&mesme (meer[erSme) ØeJesMe (jsiÙeguej DeeefCe
Mee@š& meefJn&me)
je°êrÙe mebj#eCe ØeyeesefOeveer (Sve. [er. S.) Je eflevner oueeble yeejeJeer GòeerCe& Je heoJeerOej cegueebvee
ueeskeâmesJee DeeÙeesie (Ùet. heer. Sme. meer.) leHexâ IesCÙeele ÙesCeeNÙee mheOee& ØeJesMe hejer#eebÉejs ØeJesMe osCÙeele Ùeslees.
Ùee uesKeer hejer#ee Je<ee&letve oesve JesUe (SefØeue-ces Je mehšWyej-Dee@keäšesyej) IesCÙeele Ùesleele. ÙeemebyebOeer peeefnjele
jespeieej meceeÛeej (Schuee@ÙeceWš vÙetpe) Je Flej keâener owefvekeâebletve leerve ceefnves DeeOeer Øeefmeæ nesleele.
je°êrÙe mebj#eCe ØeyeesefOeveerle peevesJeejer Je peguewceOÙes ØeJesMe efouee peelees. [snje[tveuee DeeÙe. Sce. S.
ceOÙesner ¢eeÛe ceefnvÙeele efMe#eCe›eâce meg¤ nesleele. leerÛe iees° veewoue Je JeeÙegmesvee De@ke@â[ceerÛeer Deens.
ÛesVeF&ÛÙee mebmLesle Dee@keäšesyejuee keâesme& meg¤ neslees.
JeÙeesceÙee&oe Sve. [er. S. keâefjlee 16 les 19 Je<e&s Je 6 ceefnves. heoJeerOejebvee 21 Je 23 Je<e&s Mee@š&
meefJn&me keâefceMeve keâefjlee, 24 DeMeer Demeles. ner JeÙeesceÙee&oe 1 peguew Je 1 peevesJeejeruee ueeiet Demeles.
ØelÙeskeâ peeefnjeleerle pevceefove Decegkeâ leejerKe les Decegkeâ leejerKe ¢eebÛÙeeceOeuee DemeeJee, Demes mhe° veceto
kesâuesues Demeles. lÙeele le[pees[ veener Je efMeefLeuelee veener.
Mew#eefCekeâ hee$elee : keâesme&uee peeCÙeeÛÙee efoJeMeer Sve. [er. S. Ûee GcesoJeej yeejeJeer heeme Je
heoJeerOej. 9 ceefnves DeeOeer hejer#ee nesleele. lÙeecegUs 11 Jeer heeme Peeuesuee Je heoJeerefMe#eCe›eâceele MesJešÛÙee
Je<ee&Ûee efJeÅeeLeea ne hejer#eebvee yemet Mekeâlees. lemesÛe heoJeer hejer#esÛÙee ogmeNÙee Je<ee&veblej yemelee Ùesles.

mesveeoueeleerue hejer#esÛes mJe¤he
Sve. [er. S. oesve uesKeer ØeMveheef$ekeâe. 300 iegCe ieefCele, 600 iegCe, Fb«epeer, Yee<ee, meeÙevme Je
meesMeue meeÙevme DeeefCe meeceevÙe%eeve. JesU ØelÙeskeâer De[erÛe leeme. jefJeJeejer SkeâeÛe efoJeMeer oesve heshej. ØeMve
Jemlegefve‰ Demeleele. Ûetkeâ GòejeÛes iegCe keâeheues peele veenerle.
hejer#ee keWâõ cegbyeF& Je veeiehetj ÙesLes Deensle.
Sve. [er. S. ÛÙee ieefCeleeÛÙee heshejele yeerpeieefCele, Yetefceleer, ceeheve, efšîee@vee@cesšêr Je ke@âukeäÙegueme
Demeles. 11-12JeerÛÙee DeYÙeeme›eâceeJej 120 ØeMve Demeleele. meeceevÙe DeOÙeÙeveceOÙes FbefiueMe Yee<esÛÙee
Yeeieele keâe@efcØensvMeve, JeekeäÙejÛevee, Ûegkeâe MeesOeCes, meceeveeLeea-efJe®æeLeea Meyo, heefjÛÚsoeÛeer hegvej&Ûevee ÙeeJej
ØeMve Demeleele. meeÙevme Yeeieele, JeemlegMeeŒe, jmeeÙeveMeeŒe, peerJeMeeŒe ÙeeJej ØeMve Demeleele Je meeceeefpekeâ
DeOÙeÙeveele, YeejleeÛee ØeeÛeerve, ceOÙeÙegieerve Je DeJee&Ûeerve Fefleneme, he=LJeerÛee Yetieesue Je YeejleeÛee Yetieesue,
YeejleeÛes ØeeJeOeeve Je mJeeleb$Ùe ÛeUJeU, hebÛeeÙele jepe, ÙegjesheceOeuÙee Je Decesefjkesâleerue mJeeleb$Ùe ÛeUJeUer,
DeewÅeesefiekeâ ›eâebleer DeeefCe DeepekeâeueÛÙee peieeleerue cenòJeeÛÙee Ie[ecees[er Je Yeejle DeeefCe Flej Mespeejer
osMeebleerue IešveebJej ØeMve DeeOeeefjle Demeleele. meeOeejCe meeryeerSmemeer DeLeJee DeeÙemeerSmemeer efkebâJee SvemeerFD& eejšerÛÙee
DeYÙeeme›eâceeJej ØeMve DeeOeeefjle Demeleele.
mebÙegòeâ mebj#eCe oue ØeJesMe hejer#ee (keâcyeeF&v[ ef[Hesâvme meefJn&mesme Sš^vme SkeäPe@ce)
MebYej-MebYej ceekeâeËÛes ØelÙeskeâ 2 leemeebÛes leerve heshej FbefiueMe, ieefCele Je meeceevÙe DeOÙeÙeve. ØeMveebÛee
opee& 12 JeerÛÙee DeYÙeeme›eâceeJej DeeOeeefjle Demelees. pej JeeÙegmesvee efkebâJee Deejceejele veewoueele ØeJesMe nJee
Demesue lej 12Jeeruee efHeâefpekeäme Je ce@Le@ce@efškeäme Iesleues DemeCes pe®jer Deens. (keâe@ceme& Ûeeuele veener.) ner Deš
Yetoueeuee veener. pej Mee@š& meefJn&me keâefceMevekeâefjlee Depe& kesâuee Demesue lej ieefCeleeÛee heshej ÅeeJee ueeiele
veener Je JeÙeesceÙee&oener 24 heÙeËle Demeles. JeeÙegoue 21 Je<e&s Je veewoue 23 Je<e&s, Yetoue 23 Je<ex DeMeer
JeÙeesceÙee&oe Deens. meJe& ØeMve Jemlegefve‰ Demeleele.
oesvner hejer#eebÛÙee ØeMveheef$ekesâle, vekeâejoMe&keâ efkebâJee ÙeesiÙe keâejCe meebiee, uesKekeâ, hegmlekeâ, Keefvepe
heoeLe&- keâes"s GheueyOe Deens, DeMee pees[Ÿee ueeJee, YeejleeÛÙee vekeâeMeele js<eebveer oMe&efJeuesuÙee Yeeieele efhekesâ,
Keefvepe heoeLe&, keâejKeeves, OejCes, megjef#ele Jeves FlÙeeoer DeesUKee Jeiewjs ØeMve Demeleele. meer[erSmeÛÙee
DebkeâieefCeleele mejUJÙeepe, Ûe›eâJee{JÙeepe, keâeU-keâece-Jesie, Deeieiee[er Je yeesšerÛÙee JesieemebyebOeer ieefCeles,
#es$eceeheve, veHeâe-leesše FlÙeeoer 7 Jeer, 8Jeer ÛÙee DeYÙeeme›eâceeJej DeeOeeefjle ØeMve Demeleele. Sve. [er. S.
uee DebkeâieefCele vemeles.
hejer#ee osCÙeeÛee ÙeesiÙe keâeueeJeOeer

pej 11Jeer heeme nesTve 12Jeerle iesuÙeeJej mehšWyejuee hejer#esuee (efkebâJee heoJeer hejer#esÛÙee ogmeNÙee
Je<eea meer[erSmeuee) yemeuÙeeme, 12 Jeer efkebâJee heoJeer hejer#ee heeme nesleeÛe Sve. [er. S. DeLeJee DeeÙe. Sce.
S. ceOÙes ØeJesMe efceUlees Je Je<e& JeeÛeles. 12 JeerÛÙee hejer#esveblej SefØeueceOÙes hejer#ee efouÙeeme keâe@uespeÛes mene
ceefnves JeeÙee peeleele. keâejCe keâesme& peevesJeejerle meg¤ neslees. efMeJeeÙe heg{s mesJesle legceÛÙee JeÙeeÛes DeefOekeâejer
legcneuee keâeÙece 6 ceefnvÙeebveer Jeefj‰ jenleele. leerÛe iees° heoJeerOejebÛeer. ces ceefnvÙeele lÙeebÛÙee heoJeerhejer#ee
Je meer. [er. Sme. Ûeer hejer#ee SkeâoceÛe Ùesleele.

mesveeoueeleerue hejer#esÛeer leÙeejer keâMeer keâjeJeer?
Sve. meer. F&. Deej. šer. Ûeer keWâõerÙe efJeÅeeÙeueeÛeer 10 Jeer, 11 Jeer Je 12 JeerÛeer hegmlekesâ DeLeJee
DeeÙe. meer. Sme. meer., meer. yeer. Sme. meer. yees[e&Ûeer hegmlekesâ IÙeeJeer. vegmelÙee ieeF&[Je¤ve DeYÙeeme hegjsmee
vemelees. pej ieeJeele (hegCÙeemeejKÙee Menjele) Keeme GvneàÙeeÛÙee megóerle Keeme Jeie& Ûeeuele Demeleerue lej
lÙeele veeJe IeeueeJes. mJeÙebDeOÙeÙeve meeshes veener. ceeie&oMe&veeÛee HeâeÙeoe neslees. pej les MekeäÙe vemesue lej
SKeeoogmejs Sve. [er. S. DeLeJee meer. [er. Sme. Ûes ieeF&[ efJekeâle IÙeeJes. cegKÙe Heâjkeâ cnCepes Jemlegefve‰
ØeMve Je meeÙevmeÛÙee efJeÅeeLÙeeËveener meeceeefpekeâ DeOÙeÙeve (Fefleneme, Yetieesue, mebefJeOeeve Je mJeeleb$Ùe ÛeUJeU)
hegvne JeeÛeeJes ueeieles.
keâceer cegoleerÛes keâefceMeve (5 DeLeJee 7 Je<e&s) IesleuÙeeme DeepeÛee ØeMve heoJeerOejebÛÙee heg{s hegvne 5
Je<eeËveer GYee jenerue; hejbleg 5-7 Je<eeËle Lees[sHeâej Yeeb[Jeue pecesue.
mesJeeefveJe=òeer
heeÛe Je<e&s JeeÙegoueele efJeceeveÛeeuekeâeÛes efMe#eCe hetCe& keâ¤ve ceie jepeerveecee osTve veeiejer efJeceevemesJesle
ueú heieejeJej ®pet JneJes DeLeJee veewmesvesle ØeefMe#eCe IesTve 5-7 Je<ee&le ceÛeËš vesJnerle ke@âhšve cnCetve 25
npeej [e@uej heieej IÙeeJee DeMee Yeüecekeâ; heCe iees[ iewjmecepegleerheemetve otj jeneJes. Jeerme Je<e&s veeskeâjer mees[lee
Ùesle veener. efMeJeeÙe veeiejer efJeceeve mesJesle Je ceÛeËš vesJnerle Yeueer cees"er jebie ueeieuesueer Deens.
oehees[erÛÙee keâe@uespe Dee@Heâ efceefuešjer FbefpeefveDeefjbieceOÙes 12 Jeer veblej ke@â[sš cnCetve ØeJesMe Demelees.
DeeÙe. Sve. Sme. ueesCeeJeUeceOÙes, Sve. [er. S. / vesJnue De@ke@â[ceer ØeJesMe hejer#esceOetve ØeJesMe efceUlees. Sve.
[er. S. ceOÙes vesJner FbefpeefveDej neslee Ùesle veener, lej vesJner De@ke@â[ceerceOÙes SefkeäPekeäÙegefšJn (yeesš ÛeeueJeCes)
Je FbefpeefveDeefjbie oesvner efJeYeeie Deensle.
cegueeRvee Sve. [er. S. ceOÙes ØeJesMe vemelees. lÙeebvee heoJeerveblej ØeJesMe hejer#ee vemeles. Sme. Sme. yeer.
ÛeeÛeCeer Demeles. leerÛe iees° FbefpeefveDeme&, Jekeâerue, Meslekeâer heoJeerOej ÙeebÛeer. mewvÙeeceOÙes Skeâ [e@keäšj mees[tve
Flej meJe& cegueecegueeRvee, le®Ce-le®CeeRvee DeefOekeâejer yeveCÙeeÛes ØeefMe#eCe IesCÙeehetJeea keWâõmesJee DeeÙeesieeÛeer
hejer#ee GòeerCe& PeeuÙeeveblej DeLeJee heoJeerOejebÛeer ØeeLeefcekeâ efveJe[ PeeuÙeeveblej meefJn&me efmeueskeäMeve yees[e&ÛÙee
ÛeeÛeCeeruee meeceesjs peeJes ueeieles. ns yees[& yebieueesj, cnwmetj, Deueeneyeeo, [snje[tve, YeesheeU Deeoer ef"keâeCeer
Deensle. ÛeeÛeCeer Ûeej efoJeme Ûeeueles Je pes GòeerCe& nesleerue lÙeebÛeer keâmetve JewÅekeâerÙe leheemeCeer Iesleueer peeles.
GcesoJeejeuee ogmeNÙee ßesCeerÛee jsuJes ØeJeeme KeÛe& efceUlees Je 4 efoJeme jenCÙeeKeeCÙeeÛeer JÙeJemLee kesâueer peeles.
heefnuÙee efoJeMeer GcesoJeejekeâ[tve JewÙeefòeâkeâ ceeefnleerhe$ekeâ Ye¤ve Iesleues peeles. lÙeele GcesoJeej mewvÙeele
keâe ÙesT FefÛÚlees les lÙeeuee efueneJes ueeieles. lÙeeveblej lÙeeÛeer Skeâ yeewefækeâ ÛeeÛeCeer uesKeer mJe¤heele Iesleueer
peeles. yeepeejele DeeÙe. keäÙet. šsmšJej hegmlekesâ efceUleele. lÙeeJe¤ve keâuhevee ÙesF&ue. lÙeeveblej meieàÙeebvee Skeâ
Skeâ efÛe$e oeKeefJeCÙeele Ùesles. (ne@efmhešueceOÙes MeŒeef›eâÙee Ûeeuet Deens, Deeieiee[er mšsMeveele Deeueer Deens.
cegues Jeiee&le ueskeäÛej Sskeâle Deensle, DeheIeele, ojes[e FlÙeeoer) lÙeeJej ØelÙeskeâ GcesoJeejeves Deeheueer keâuhevee
ue{Jetve Skeâ 15 les 20 DeesUerÛeer iees° efueneÙeÛeer (legcner efleLes Deenele, efnjes keâeÙe keâjlees, heefjCeece
FlÙeeoer) 10-12 efceefvešs efceUleele. ceie ØelÙeskeâeves DeeheuÙee iešeuee leer ieess° JeeÛetve oeKeJeeÙeÛeer Je Demeb
keâe efueneJebmeb Jeešueb les meebieeÙeÛes. lÙeeJej ÛeÛee& nesles. lÙeeJe¤ve legceÛes Jeòe=âòJe, DeelceefJeÕeeme, Yee<esJej

YetoueeceOÙes DeefOekeâejer nesCÙeemee"erÛeer ØeJesMe Øeef›eâÙee
›eâ. efJeYeeie / ØeJesMeeÛee heg®<e / JeÙeesceÙee&oe Mew#eefCekeâ efveJe[erÛeer heæle Depe& kesâJne
Øekeâej ceefnuee Je<e&s hee$elee
1 je°êrÙe mebj#eCe ØeyeesefOeveer heg®<e 16 les 12 Jeer GòeerCe& mebIe ueeskeâmesJee DeeÙeesieeÛeer uesKeer ces-petve DeeefCe veesJnW-
kesâJeU 19 1/2 mheOee& hejer#ee DeeefCe Sme. yeer. yeer. ef[meW. ceefnvÙeele peeefnjele
Je<ee&letve oesveoe. Ùesles.
2 Fbef[Ùeve efceefuešjer De@ke@â[ceer
[snje[tve
De [eÙejskeäš Sbšêr heg®<e 19 les 24 heoJeerOej (efJe%eeve, mebIe ueeskeâmesJee DeeÙeesieeÛeer uesKeer SefØeue-ces DeeefCe Dee@keäšes.
kesâJeU ieefCele efJe<eÙeeme mheOee& hejer#ee (meer. [er. Sme.) DeeefCe veesJnW. Ùee ceefnvÙeele
ØeeOeevÙe) Sme. Sme. yeer. (Je<ee&letve oesveoe) FbšjJ¢et peeefnjele Ùesles.
ye leebef$ekeâ heoJeerOej heg®<e 20 les 27 efJeefJeOe efJe<eÙeebJejerue DeefKeue YeejleerÙe efJe<eÙeeJejerue uesKeer ces-petve ceefnvÙeele
kesâJeU DeefYeÙeebef$ekeâer heoJeer hejer#ee veener. Heâòeâ Sme. Sme. yeer. peeefnjele Ùesles.
(yeer. F&.) FbšjJ¢et
keâ heoJÙegòej heg®<e / 20 les 27 efJe%eeve, ieefCele uesKeer uesKeer hejer#ee veener. Heâòeâ Sme. Sme. yeer. ces-petve ceefnvÙeele
(Sce. S., Sce. Sme. meer.) ceefnuee FlÙeeoer efJe<eÙeebJejerue FbšjJ¢et peeefnjele Ùesles.
heoJÙegòej
3 Dee@efHeâmej š^sefvebie De@ke@â[ceer
Dees. šer. S. ÛesVeF&

[ Mee@š& meefJn&me keâefceMeve heg®<e / 19 les 25 heoJeerOej meer. [er. Sme. hejer#ee DeeefCe SefØeue-ces Je Dee@keäšes.-
iewjleebef$ekeâ ceefnuee Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et veesJnW. ceefnvÙeele peeefnjele
F& Mee@š& meefJn&me keâefceMeve heg®<e / 19 les 27 leebef$ekeâ heoJeerOej Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et SefØeue-ces Je Dee@keäšes.-
leebef$ekeâ ceefnuee veesJnW. ceefnvÙeele peeefnjele
Heâ keâeÙeoe efJeYeeieele DeefOekeâejer heg®<e / 21 les 25 keâeÙeoe heoJeerOej keâeÙeoe efJeYeeieeleHexâ uesKeer hejer#ee DeeefCe iejpesvegmeej
ceefnuee Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et
Ye ke=â<eer, heMeg DeeefCe [sDejer heg®<e / 21 les 32 Jnsšve&jer / ke=â<eer / Heâòeâ Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et iejpesvegmeej
efJeYeeieele DeefOekeâejer ceefnuee [sDejer heoJeerOej
ce Sve. meer. meer. Ûes meer heg®<e 19 les 24 heoJeerOej uesKeer hejer#ee veener. Heâòeâ Sme. Sme. yeer. SefØeue-ces Je Dee@keäšes.-
meefš&efHeâkesâš DemeCeejs kesâJeU FbšjJ¢et veesJnW. ceefnvÙeele peeefnjele
JeeÙegoueeceOÙes DeefOekeâejer nesCÙeemee"erÛeer ØeJesMe Øeef›eâÙee
›eâ. efJeYeeie / ØeJesMeeÛee heg®<e / JeÙeesceÙee&oe Mew#eefCekeâ efveJe[erÛeer heæle Depe& kesâJne
Øekeâej ceefnuee Je<e&s hee$elee
1 Jewceeefvekeâ (heeÙeueš)
De Sve. [er. S. Ke[keâJeemeuee heg®<e 16 les 19 12 Jeer GòeerCe& mebIe ueeskeâmesJee DeeÙeesieeÛeer uesKeer hejer#ee Je<ee&letve oesveoe. ces-petve Je
kesâJeU 1/2 (efJe%eeve, ieefCele nJesle) DeeefCe Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et veesJnWyej-ef[meWyej
ye SDej Heâesme& De@ke@â[ceer heg®<e / 19 les 24 heoJeerOej mebIe ueeskeâmesJee DeeÙeesieeÛeer uesKeer hejer#ee SefØeue-ces Je Dee@keäšes.-
ceefnuee (efJe%eeve, ieefCele nJesle) DeeefCe Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et veesJns. ceefnvÙeele peeefnjele.
keâ Sve. meer. meer. meefš&efHeâkesâš heg®<e / 19 les 24 heoJeerOej Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et Heâòeâ Úe$e mesvesÉeje Depe&
efceUefJeCeejs ceefnuee keâjeJesle.
2 leebef$ekeâ MeeKee
[ [eÙejskeäš FbefpeefveDeme& heg®<e / 18 les 28 Sjesvee@efškeâue ceske@âefvekeâue Heâòeâ Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et Je<ee&letve oesveoe Dee@keäšes./
ceefnuee Fueskeäšê@efvekeäme FlÙeeoer petve ceefnvÙeele peeefnjele
efJe<eÙeebJejerue heoJeerOej
3 ØeMeemekeâerÙe DeeefCe Flej

efJeYeeie
F ØeMeemekeâerÙe DeeefCe hegjJe"e heg®<e / 20 les 23 heoJeerOej keâceerle keâceer Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et SefØeue Je veesJnWyej

ceefnue 20 les 25 55³ iegCe, heoJÙegòej ceefnvÙeele peeefnjele Ùesles.
(efÉleerÙe ßesCeer)
he DekeâeQšdme MeeKee heg®<e / 20 les 23 JeeefCepÙe heoJeerOej Sme. Sme. yeer. FbšjJ¢et SefØeue Je veesJnWyej
ceefnuee 20 les 25 ØeLeceJeiee&le GòeerCe& nJes ceefnvÙeele peeefnjele Ùesles.
heoJÙegòej efÉleerÙe ßesCeer
JeeÙegmewefvekeâ / veewmewefvekeâ / peJeeve cnCetve Yejleer nesCÙeemee"erÛeer ØeJesMe Øeef›eâÙee
›eâ. efJeYeeie / ØeJesMeeÛee heg®<e JeÙeesceÙee&oe Mew#eefCekeâ hee$elee efveJe[erÛeer heæle
Øekeâej Je<e&s
1 JeeÙegmewefvekeâ (leebef$ekeâ efJeYeeie) heg®<e 17 les 20 10 Jeer meeÙevme, ieefCele IesTve GòeerCe& DeefKeue YeejleerÙe mlejeJejerue uesKeer hejer#ee ±
(keâceerle keâceer 60³ iegCe) JewÅekeâerÙe ÛeeÛeCeer
17 les 22 12 Jeer GòeerCe&. efJe%eeve, ieefCele KesUe[t, ceepeer mewefvekeâebÛeer cegues, Úe$emesvesleerue le®Ceebvee
efJe<eÙeebmen 50³ iegCe ØeeOeevÙe, uesKeer hejer#ee
2 JeeÙegmewefvekeâ (efMe#eCe efJeYeeie) heg®<e 20 les 25 heoJeerOej DeeefCe yeer. S[. efJe%eeve, ieefCele, keâe@chÙegšj meeÙevme FlÙeeoeRvee
ØeeOeevÙe, uesKeer hejer#ee
20 les 27 heoJÙegòej efÉleerÙe ßesCeer
3 veewmewefvekeâ
De [eÙejskeäš Svšêr heg®<e 17 les 20 10 Jeer GòeerCe&. ieefCele efJe<eÙeemen Yejleer keWâõeJej uesKeer hejer#ee
keâceerle keâceer 55³ iegCe
ye Deeefš&HeâeÙemej De@Øesvšsefmeme heg®<e 15 les 18 10 Jeer GòeerCe&. ieefCele, efJe%eeve Yejleer keWâõeJej uesKeer hejer#ee
efJe<eÙeebmen 60³ iegCe
keâ veewoue leebef$ekeâ MeeKee heg®<e 19 les 23 leebef$ekeâ MeeKesleerue ef[hueescee uesKeer hejer#ee DeeefCe FbšjJ¢et

4 ue<keâjeÛee peJeeve (Deeceea)
[ meesupej pevejue [Ÿegšer heg®<e 16 les 21 10 Jeer GòeerCe&. ieefCele, efJe%eeveeme Yejleer keWâõeJej uesKeer hejer#ee DeeefCe JewÅekeâerÙe ÛeeÛeCeer
ØeeOeevÙe
F meesupej š^s[dmeceve heg®<e 16 les 21 10 Jeer veeheeme megleej, ueesnej, heWšj, Oeesyeer, vneJeer, ceesÛeer
FlÙeeoeRmee"er keWâõeJej keâeceeÛeer ÛeeÛeCeer Iesleueer peeles.
ØeYeglJe, ogmeNÙeeuee Deeheues cnCeCes hešJetve ÅeeÙeÛeer keâuee Jeiewjs iegCeebÛeer ÛeeÛeCeer nesles. ÛeeÛeCeerle 30-40
peCe (80-90 hewkeâer) veeheeme nesleele Je mebOÙeekeâeUÛÙee iee[erves Iejer hejleleele.
ogmeNÙee efoJemeeheemetve Flej ÛeeÛeCÙee meg¤ nesleele.
yeewefækeâ ÛeeÛeCeer
uesKeer ÛeeÛeCeer Je efLeDeesšsmš - uesKeer ÛeeÛeCeerefJe<eÙeer Jej meebefieleues DeensÛe. efLeDeesšsmšceOÙes
JesieJesieàÙee Iešvee efvecee&Ce keâjleele. legcneuee ÙeesiÙe Jeešsue lÙee GòejeJej legcner KetCe keâjeÙeÛeer. Goe.
jmlÙeeletve peele Demeleevee efLeDeesuee Skeâ hewMeeÛes heekeâerš jmlÙeeÛÙee keâ[suee he[uesues efomeles. efLeDees-
1) hetCe& ogue&#e keâ¤ve DeeheuÙee keâeceeuee peelees.
2) heekeâerš keâesCeer Deemeheeme veener DeMeer Kee$eer keâ¤ve efKeMeele šekeâlees.
3) heeefkeâšeleues hewmes keâe{tve IesTve heekeâerš efleLesÛe "sJelees.
4) heekeâerš heesefueme ÛeewkeâerJej vesTve oslees.
5) heeefkeâšele ceeuekeâeÛee heòee heentve lÙeeuee vesTve oslees. Demes 50-60 ØeMve Demeleele.
ÙeeÛeyejesyej ogmejer ÛeeÛeCeer Iesleueer peeles.
Skeâehee"eshee" hejmhejebMeer mebyebOe vemeuesues Meyo oeKeJeues peeleele. ØelÙeskeâ MeyoeJejÛeer legceÛeer
Øeefleef›eâÙee legcner 12 meskebâoele Skeâe JeekeäÙeele efueneÙeÛeer. Depetve Skeâe ÛeeÛeCeerceOÙes DeeouÙee efoJeMeerØeceeCes
10-12 efÛe$es oeKeJeueer peeleele. leer heentve 3-4 efceefvešeble 15-20 DeesUerÛeer iees° efueneÙeÛeer.
DeMeerner Skeâ ÛeeÛeCeer Iesleueer peeles, keâer pÙeeceOÙes Skeâe ceeleerÛes (DeLeJee heshejce@Meer) cee@[sue Demeles
(efkeâuuee meerve) lÙeeJej Skeâ heefjefmLeleerÛes efÛe$eCe kesâues peeles. legcner Ùee De[ÛeCeerletve keâmeb heej he[eue ÙeeÛee
legcner yesle DeeKeeÙeÛee, lees Jeefj‰ peer. šer. Dees. DeefOekeâeNÙeeuee oeKeJeeÙeÛee Je veblej lÙeeJej ÛeÛee& keâjeÙeÛeer.
DeeheuÙee iešele Je meieàÙeebveer efceUtve meuueecemeuele keâ¤ve Skeâ hue@ve keâjeÙeÛee Je kegâCeerlejer lees peer. šer.
Dees. uee meebieeÙeÛee.
Jeòe=âlJe Je iešÛeÛee&
GcesoJeej leerve efÛeúŸee GÛeuelees. lÙeele leerve efJe<eÙe efoues Demeleele. lÙeeleuee Skeâ efveJe[tve lÙeeJej
3 efceefvešs leÙeejer keâ¤ve lÙeeves leerve efceefvešs Fb«epeerletve Yee<eCe ÅeeJeÙeeÛes. efJe<eÙe vesnceerÛes Demeleele. Goe.
iešÛeÛexkeâefjlee oesve efJe<eÙe efoues peeleele. lÙeeleuee Skeâ yengceleeves efveJe[tve lÙeeJej 15-20 efceefvešs ÛeÛee&
keâjeJeÙeeÛeer. efnjerjerves Yeeie Iesleuee lejÛe efveJe[ nesF&ue.
cewoeveer ÛeeÛeCÙee
300-400 ceeršjÛÙee heefjIeele 10-12 De[LeUs Demeleele les heej keâjeJeÙeeÛes.
leesue meebYeeUle HeâUerJe¤ve ÛeeueCes, oesjeruee Oe¤ve heefnueer G[er, ogmejer meeOeer G[er, šejPeve
efmJebie, yeesieoe heej keâjCes, ceÛeeCeeJe¤ve G[Ÿee, ceekeâ[ hetue, 9 Hetâš GbÛe efYeble Ûe{Ces-GlejCes, yecee& efyeÇpe-
oesjeÛee hetue, ueneve ieš Je cees"s ieš - menkeâeÙee&Ûeer keâeces.
4-5 peCeebÛes ueneve ieš Je 10-12 peCeebÛes cees"s ieš efvejefvejeUer keâeces keâjCÙeeme meebieCÙeele
Ùesles. lÙeele yesle DeeKeCes, keâeceeÛeer JeešCeer, vesle=òJe Je yegæerÛee Jeehej ÙeeÛeer ÛeeÛeCeer nesles.

15
{
jepŸemesJee hejer#ee - hetJe& leŸeejer
jepŸemesJee hetJe& hejer#ee DeLee&le (MPSC) Ÿee heefj#es¤eer efJe≈eeLŸeeÀveer

leŸeejer ke‚Meer Je ke‚Oeer heemetve kes‚ueer heeefnpes lemes¤e hetJe& hejer#esheemetve les
Lesö GcesoJeeje¤Ÿee cegueeKele Je efveŸegÚe‚er heŸeÀle ke‚esCeleer leŸeejer kes‚ueer
heeefnpes, Ÿee efJe<eŸeer heefjhetCe& ¤e¤ee& Ÿee ÿeke‚jCeele kes‚ueer Deens.
jepÙemesJee hetJe&hejer#ee
jepÙemesJee hetJe&hejer#esmee"er ceneje°^ ueeskeâmesJee DeeÙeesieeves Keeueerue DeYÙeeme›eâce vescetve efouee Deens.
ne DeYÙeeme›eâce mene Ieškeâ DeeefCe yeeJeerme GheIeškeâebceOÙes efJeYeeieuesuee Deens.
1. keâuee MeeKesleerue Ieškeâ
De. DeeOegefvekeâ YeejleeÛee - efJeMes<ele: ceneje°êÛee Fefleneme (1857 les 1990)
ye. ceneje°êleerue meceepemegOeejkeâebÛes keâeÙe&
keâ. YeejleeÛee - efJeMes<ele: ceneje°êÛee Yetieesue.
[. YeejleerÙe jepÙeheæleer
F. «eeceØeMeemeve
2. efJe%eeve Je DeefYeÙeebef$ekeâer MeeKesleerue Ieškeâ
De. Jew%eeefvekeâ efJeÛeejmejCeer Je Âef°keâesve - efJe%eeveeÛes mJe¤he, efJe%eeveeÛeer hetJe&ie=efnlekesâ,
MeeŒeerÙe heæleer, Jew%eeefvekeâ %eeve.
ye. DeeOegefvekeâerkeâjCe Je efJe%eeve, DeeOegefvekeâerkeâjCe cnCepes keâeÙe ? DeeOegefvekeâerkeâjCeeÛes
Øekeâej, DeeOegefvekeâerkeâjCe Je Yeejle (mecemÙee Je GheeÙe)
keâ. peeieeflekeâ lemesÛe Yeejleeleerue Jew%eeefvekeâ Je DeefYeÙeebef$ekeâer Øeieleer.
[. Jew%eeefvekeâ ØeieleercegUs Menjer lemesÛe «eeceerCe peerJeveeJej Peeuesuee heefjCeece.
F. YeejleerÙe mecemÙeebJej Jew%eeefvekeâ GheeÙe, Goe: - Tpee& mecemÙee, DeVeOeevÙe mecemÙee,
ueeskeâmebKÙee mecemÙee, heÙee&JejCe mecemÙee, ie=nefvecee&Ce mecemÙee, heefjJenve mecemÙee,

mebheke&â mecemÙee, ueeskeâmJeemLÙe F.
3. JeeefCepÙe Je DeLe&JÙeJemLee Ùee efJe<eÙeeÛes Ieškeâ
De. YeejleerÙe DeeÙeele Je efveÙee&le
ye. je°êrÙe efJekeâemeele mejkeâejer, menkeâejer, «eeceerCe yeBkeâebÛeer Yetefcekeâe.
keâ. MeemekeâerÙe DeLe&JÙeJemLee, DeLe&mebkeâuhe uesKee, uesKee hejer#eCe FlÙeeoer.
[. hebÛeJeeef<e&keâ Ùeespevee
F. efkebâceleer Jee{CÙeeÛeer keâejCes Je GheeÙe.
4. ke=â<eerefJe<eÙekeâ Ieškeâ
De. peefceveerÛee Jeehej Je ØecegKe efhekesâ.
ye. peueefmebÛeveeÛeer meeOeves Je heæleer.
keâ. heMegmebJeOe&ve Je ogiOeJÙeJemeeÙe.
[. Heâueeslheeove
F. JeveefJekeâeme Je JeveGlheeoves
Heâ. celmÙeJÙeJemeeÙe
ie. ke=â<eer DeLe&MeeŒe
5. peeieeflekeâ lemesÛe Yeejleeleerue Ûeeuet Ie[ecees[er
jepekeâerÙe, DeewÅeeseif ekeâ, DeeefLe&keâ, meeceeefpekeâ, Mew#eefCekeâ, Yeewieeseuf ekeâ, KeieesueMeeŒeerÙe, meebmke=âeflekeâ,
Jew%eeefvekeâ FlÙeeoer.
6. yegefæceeheveefJe<eÙekeâ ØeMve
GcesoJeej efkeâleer ueJekeâj Je DeÛetkeâheCes efJeÛeej keâ¤ Mekeâlees, lemesÛe efJeÅeeLÙeeËceOÙes Deekeâ[scees[,
efJeMues<eCe, mebMues<eCe, leke&â-Devegceeve, ef$eefceleer %eeve, ueheuesuee DeLe& MeesOeCes, meebkesâeflekeâ
Yee<esÛee DeLe& ueeJeCes Ùee mJe¤heeÛÙee #ecelee Deensle keâe ÙeeÛee Deboepe IesCÙeeÛÙee Â°erves ØeMve
efJeÛeejuesues Demeleele.
Jejerue meJe& DeYÙeeme›eâce heenlee hetJe&hejer#esÛee DeeJeekeâe efkeâleer efJemle=le Deens, ÙeeÛeer keâuhevee ÙesF&ue.
iegCe efJeYeeieCeerÛee efJeÛeej keâjlee Ùee meJe& menener IeškeâebceOÙes meceeve iegCeefJeYeeieCeer kesâuesueer veener Demes ue#eele
Ùesles.
jepÙemesJee cegKÙe hejer#ee

jepÙemesJee hetJe&hejer#ee GòeerCe& PeeuÙeeJej jepÙemesJesÛÙee cegKÙe hejer#esÛee šhhee heej keâjeJee ueeielees. Ùee
šhhÙeeceOÙes hejer#ee efkeâleer ceekeâe&Ûeer, efkeâleer efJe<eÙeebÛeer Demeles ? ns ØeMve meceesj Ùesleele. Ùee Deveg<ebieeves Ùee
hejer#eskeâ[s heentÙee !
mheOee& hejer#eebceOÙes meJee&le peemle efJeÅeeLeea Sce. heer. Sme. meer. hejer#esuee yemeleele. Ùee hejer#esmee"er
efÛekeâešer, cenòJeekeâeb#ee lemesÛe efpeö ÙeebÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee Demeles. Sce.heer.Sme.meer. ÛÙee hetJe& Je cegKÙe
hejer#esÛes JesUehe$ekeâ ns DeeÙeesieekeâ[tve Jele&ceevehe$eeletveÛe peenerj kesâues peeles. ÙeeceOÙes cegKÙe hejer#ee 800
ceekeâeËÛeer Deens. hetJe& hejer#ee 200 ceekeâeËÛeer Deens. 3 les 4 ceefnvÙeeble DeYÙeeme kesâuee lejer hetJe& hejer#ee heeme
nesT Mekeâles.

Sce.heer.Sme.meer.Ûeer cegKÙe hejer#ee ner 800 ceekeâeËÛeer Demeles.
cegKÙe hejer#esÛeer efJe<eÙeJeej iegCeefJeYeeieCeer KeeueerueØeceeCes Deens.
efJe<eÙe iegCe
ceje"er DeefveJeeÙe& 100
Fb«epeer DeefveJeeÙe& 100
meeceevÙe DeOÙeÙeve 1 100
meeceevÙe DeOÙeÙeve 2 100
Jewkeâefuhekeâ 1 200
Jewkeâefuhekeâ 2 200
SketâCe 800
ÙeeceOÙes SketâCe mene ØeMveheef$ekeâe mees[JeeJÙee ueeieleele. menehewkeâer Ûeej efJe<eÙe DeefveJeeÙe& Demeleele lej
DeeÙeesieele efouesuÙee Ùeeoerleerue efJe<eÙeebhewkeâer oesve efJe<eÙe SsefÛÚkeâ cnCetve efveJe[eJes ueeieleele.
ner hejer#ee uesKeer hejer#ee Demetve Ùeele JeCe&veelcekeâ Gòejs efueneJeer ueeieleele. mJe¤heeÛee efJeÛeej keâjlee
efJeÅeeheer"eÛÙee uesKeer hejer#eebmeejKeerÛe ner cegKÙe hejer#ee Demeles. Ùee hejer#eebÛeer efveJe[ efJeÅeeLÙeeËJej , ceekeâeËJej
lemesÛe lÙeeJesUÛÙee cesefjšJej DeJeuebyetve Demeles.
ÙeeceOÙes meeOeejCeheCes KeguÙee Jeiee&mee"er 800 hewkeâer 570 ceekeäme& Demeleerue lej legceÛeer efveJe[ nesT
Mekeâles. lej ceeieemeJeieeaÙeebmee"er 20 ceekeäme& keâceer DeeefCe Flej ceeieemeJeieeaÙeebmee"er 20 ceekeäme& keâceer lemesÛe
ceefnueebvee 30 ³ meJeuele efoueer peeles. lÙeecegUs Deueerkeâ[s ceefnuee ¢ee hejer#esuee cees"Ÿee ØeceeCeele yemeleele
DeeefCe ÛebeieuÙeeØekeâejs ÙeMemJeer nesleele.
Sce.heer.Sme.meer. Ùee hejer#esÛeer Øeef›eâÙee ueebyeueÛekeâ Deens. Skeâ hejer#ee hetCe& nesCÙeeme DeeefCe ogmejer
hejer#ee heeme nesCÙeemee"er Skeâ les leerve Je<eeËÛee keâeueeJeOeer peelees. lÙeecegUs Debieer efÛekeâešer DeeefCe meelelÙe nJes.
meOÙee lej FbefpeefveDeefjbie, cesef[keâue, meeÙevme heoJeerOej DeMee meJe&Ûe #es$eeleerue JÙeeJemeeefÙekeâ Sce.heer.Sme.meer.
hejer#eebvee ØeeOeevÙe osT ueeieues Deensle. lÙeecegUs Ùeener #es$eeleerue mheOee& Jee{le Deens. lemesÛe heoebÛÙee
GheueyOelesJe¤veÛe ojJe<eea efJeÅeeLÙeeËÛeer efveJe[ kesâueer peeles.
Sce.heer.Sme.meer. hejer#esceOÙes efJeefMe° leb$eehes#ee efpeö, efÛekeâešer lemesÛe meelelÙe heeefnpes. yeNÙeeÛeoe Demes
nesles keâer, heoJeerhejer#esceOÙes 80 škeäkesâ ceeke&â DemeCeeNÙee cegueebvee heo efceUeuesues veenerle; heCe 42 škeäkesâ
ceeke&â DemeCeeNÙee cegueebvee ner heos efceUeuesueer Deensle. ÙeeÛes keâejCe Ùeele 12 veblejÛes keâ°, heoJeerveblejÛeer
leÙeejer, lÙeeveblejÛee efJeefMe° DeYÙeeme ÙeeÛee legcneuee vekeäkeâerÛe HeâeÙeoe neslees. heefnuÙeeJesUer legcner DeheÙeMeer
"juee lej legcneuee Depetve Skeâ Je<e& Jeeš yeIeeJeer ueeieles. cnCetve Oeerj efškeâJetve "sJeCes ner meJee&le cegKÙe yeeye
Deens.
Sce. heer. Sme. meer. ÛÙee Yee<esÛeer leÙeejer peer Deens leer 10 JeerÛÙee DeYÙeeme›eâceeØeceeCes Deens. lÙeecegUs
leer HeâejMeer DeJeIe[ vemeles. ¢eeceOÙes ceje"er, Fb«epeer ns DeefveJeeÙe& efJe<eÙe Deensle. Ùee JÙeefleefjòeâ Got&, mebmke=âle,
efnboer Ùee Yee<eebÛee Jewkeâefuhekeâ efJe<eÙeele meceeJesMe kesâuee Deens.

ÙeeefMeJeeÙe Yetieesue, yeBefkebâie efkebâJee DekeâeGbšdme ns efJe<eÙe IesTve heeme nesCeeNÙeebÛes ØeceeCe peemleÛe Deens.
lÙeecegUs kegâ"uee efJe<eÙe DeJeIe[ efkebâJee kegâ"uee meeshee Demeuee keâener Øekeâej veener.
Ùee hejer#esmee"er heoJeerÛeer Deš DemeuÙeecegUs heoJeerÛÙee opee&vegmeej legcneuee leÙeejer keâjeJeer ueeieles.
DeeheuÙee DeeJe[ervegmeej, Deeheuee heoJeerÛee efJe<eÙe mees[tvener Flej keâesCeleener efJe<eÙe IesT Mekeâlees. GoenjCeeLe&
yeer. S. uee Yetieesue, ceje"er ns efJe<eÙener IesT Mekeâleele. efJe<eÙe efveJe[eryeöue yebOeve vemeles.
Sce. heer. Sme. meer. hejer#esÛeer heos

[shÙegšer keâueskeäšj, heesueerme GheDeOeer#ekeâ, lenmeerueoej, [shees jefpemšêj, efpeune GheefveyebOekeâ DeMeer
keäueeme - 1 heos Deensle. DeeefCe keäueeme 2 ceOÙes veeÙeye lenmeerueoej, leeuegkeâe efvejer#ekeâ DeefYeuesKe, mesume
š@keäme Dee@efHeâmej DeMeer ner heos Deensle. lÙeecegUs keäueeme -1 DeeefCe keäueeme -2 DeMeer ner heos Deensle.
cegueeKele ceeie&oMe&ve
cegueeKele ne mheOee& hejer#esÛee eflemeje DeeefCe meJeeËle cenòJeeÛee šhhee. cegueeKeleerle heeme PeeuÙeeJejÛe
heo efceUles. lÙeemee"erÛe cegueeKeleerle hee$elee efmeæ JneÙeuee nJeer. lÙeemee"er keâeÙe keâjeJeb DeeefCe keâeÙe šeUeJeb
ÙeeefJe<eÙeer....
cegueeKeleerÛeer JÙeeKÙee DeeefCe mJe¤he

keWâefyeÇpe ef[keäMevejerves cegueeKele cnCepes Interview Ûee DeLe& heg{erueØeceeCes meebefieleuee Deens. Interview
- a meeting in which a person asks you questions to see if you are suitable for a job or
course Ùee JeekeäÙeeÛee ceefleleeLe& Demee keâer, cegueeKeleerÉejs SKeeÅee keâeceemee"er GcesoJeejeÛeer hee$elee heeefnueer
peele veener; hejbleg lÙee heoemee"erÛeer ÙeesiÙelee heeefnueer peeles.
ceneje°^ ueeskeâmesJee DeeÙeesieeÛÙee lemesÛe Flej meJe& mheOee& hejer#eebÉejs nesCeeNÙee veeskeâjYejleer Øeef›eâÙesÛee
Debeflece šhhee cegueeKele DemeuÙeeÛes cenòJeeÛes keâejCe Jejerue MeyoeLee&Je¤ve mhe° nesles.
hetJe& DeeefCe cegKÙe hejer#ee Ùee oesve šhhÙeeJejerue uesKeer hejer#ee lemesÛe heer.Sme.DeeÙe. heoemee"er nesCeejer
Meejerefjkeâ ÛeeÛeCeer ÙeeJe¤ve SKeeÅee GcesoJeejeÛeer lÙee heoemee"erÛeer yeewefækeâ Je Meejerefjkeâ hee$elee efmeæ
Peeuesueer DemelesÛe. cegueeKeleercegUs DeeleeheÙeËle kesâJeU Skeâ mebKÙee ›eâceebkeâ cnCetveÛe hejer#ee ceb[Ueme %eele
DemeCeeje GcesoJeej (cnCepes legcner), ØeLeceÛe ØelÙe#eele cegueeKele ceb[Uemeceesj Ùeslee DeeefCe legcner Ùee
heoemee"er ÙeesiÙe Deenele keâer veener ns "jefJeCÙeeÛeer cegueeKele ceb[Uekeâ[s peMeer SkeâcesJe mebOeer Demeles, leMeerÛe
DeeheCe Ùee heoemee"er ÙeesiÙe GcesoJeej Deenesle ns efmeæ keâjCÙeeÛeer legceÛÙeekeâ[smegæe ner SkeâÛe mebOeer Demeles.
keâesCelÙeener heoemee"er ÙeesiÙe GcesoJeej keâmee DemeeJee ns lÙee heoeÛÙee keâeceeÛÙee mJe¤heeJe¤ve "jefJeues
peeles. cnCepes heer. Sme. DeeÙe. DeLeJee Jeie& 1 Je 2 heoeÛÙee peyeeyeoeNÙee DeeefCe keâeceeÛee DeeJeekeâe DeeefCe
lÙeemee"er DeeJeMÙekeâ DemeCeejs JÙeefòeâceòJeeÛes Ieškeâ ÙeeÛee meeÛee "juesuee Demelees DeeefCe meceesj Deeuesuee ne
GcesoJeej meeÛÙeele yemesue keâer veener ns heenCÙeeÛeer Øeef›eâÙee cnCepes cegueeKele. DeLee&le nobody is a perfect
fit in the mould; heCe meceesj Demeuesuee keâÛÛee ceeue ØeefMe#eCeeÉejs ÙeesiÙe efjlÙee Ie[efJelee ÙesF&ue keâer veener
ns "jefJeCÙeeÛeer keâeceefiejer cegueeKele ceb[U heejoMe&keâheCes legceÛÙee cegueeKeleer ojcÙeeve keâjerle Demeles.

cegueeKeleerÛes Øekeâej
ØelÙeskeâ mebmLesÛeer Skeâ efJeefMe° mebmke=âleer Demeles DeeefCe lÙeeJej DeeOeeefjle lÙeeÛeer efveJe[ Øeef›eâÙee Demeles.
cnCetve JÙeJemLeeheve #es$eele cegueeKeleerÛes keâener cenòJeeÛes Øekeâej meebefieleues Deensle. les Keeueerue lekeälÙeele
efouesues Deensle.
Keeueerue lekeälÙeele cegueeKeleerÛÙee ØekeâejeJe¤ve DeeheuÙee ue#eele Ùesles keâer, Sce. heer. Sme. meer. Ûeer
cegueeKele DeewheÛeeefjkeâ Je meeÛesyeæ Demeles. cegueeKele meeÛesyeæ DemeuÙeecegUs Lees[ŸeeHeâej ØeceeCeele cegueeKeleerle
keâeÙe Dehesef#ele Deens ns "jefJelee Ùesles; hejbleg DeMee ØekeâejÛÙee cegueeKeleerle Skeâ Oeeskeâe Demelees DeeefCe lees
cnCepes yeNÙeeÛe JesUe GcesoJeej DeMee cegueeKeleerkeâ[s Deeheueer ÙeesiÙelee efmeæ keâjCÙeeÛes ceeOÙece cnCetve
heenCÙeeSsJepeer, lesLes Deeheueer hee$elee efmeæ keâjCÙeeÛee ØeÙelve keâjleele. cnCepesÛe cegueeKeleeruee Skeâ ØeMveesòejebÛeer
ceeefuekeâe cnCetve neleeUleele DeeefCe ns efJemejleele, keâer cegueeKele ceb[U DeeheuÙeeuee ØeMve efJeÛee¤ve
DeeheuÙeeheg{s Skeâ heefjefmLeleer efvecee&Ce keâjles DeeefCe Deeheues Gòej ns lÙee heefjefmLeleeruee neleeUCÙeeÛeer Deeheueer
#ecelee DeeefCe Deeheuee Skebâojerle Âef°keâesve Ùee oge|yeCeerletve heenle Demeles. cnCetve cegueeKeleerleerue Gòejs efkeâleer
yejesyej DeeefCe efkeâleer Ûetkeâ ÙeeJe¤ve Deeheues iegCe "jle vemetve, efJeÛeejuesuÙee ØeMveebÛeer Gòejs DeeheCe keâMeer
efoueer ÙeeJe¤ve les "jle Demeleele. cnCetveÛe Gòejele DemeuesuÙee ceeefnleermeesyele Deeheues MeyoØeÙeesie, yew"keâ,
vepej, DeelceefJeÕeeme, efJeveceülee, mekeâejelcekeâ Âef°keâesve, meceÙemetÛekeâlee, ceglmeöerheCee Je ØeeceeefCekeâheCee Ùee
yeeyeeRJej cegueeKele ceb[UeÛeer yeejerkeâ vepej Demeles.
cegueeKeleerÛee Depe& keâmee YejeJee ?

cegueeKeleerÛeer leÙeejer keâjleevee yeNÙeeÛe yeeyeeRkeâ[s SkeâeÛeJesUer ue#e osCÙeeÛeer meJeÙe Deelcemeele
keâjCÙeeÛeer iejpe Demeles. Ùeehewkeâer DelÙeble cenòJeeÛes cnCepes Deeheuee cegueeKele Depe& - DeeheCe cegueeKele
ceb[Uemeceesj ØelÙe#e peeCÙeehetJeea DeeheCe Ye¤ve hee"efJeuesuee Heâe@ce& nerÛe Deeheueer DeesUKe Demeles, cnCetve
Heâe@ce& YejlesJesUer DeefleMeÙe keâeUpeerhetJe&keâ Je Kee[eKees[ ve keâjlee ÛeebieuÙee De#ejele DeeefCe ØeeceeefCekeâheCes lees
YejeJee. meieàÙeele cenòJeeÛes cnCepes lÙee Heâe@ce&Ûeer Skeâ Pesje@keäme Øele DeeheuÙeepeJeU "sJetve Deeheueer leÙeejer
lÙeeJejÛe DeeOeejeJeer.
cegueeKeleerleerue ØeMveebÛes mJe¤he

DeeheCe pesJne cegueeKeleeruee peelees lesJne cegueeKele ceb[Uekeâ[s kesâJeU DeeheCe efouesuee Heâe@ce& Demelees
DeeefCe meJe&meeOeejCeheCes lÙee Heâe@ce&Jej DeeOeeefjle heg{erueØeceeCes ØeMve efJeÛeejues peeleele.
1) JewÙeefòeâkeâ
meg®JeeleerÛes keâener ØeMve Deeheues veeJe / De[veeJe efkebâJee Jeef[ueebÛes veeJe, Deeheuee heòee Ùee efJe<eÙeer
Demeleele. DeMee ØekeâejÛes ØeMve efJeÛeejCÙeeceeies oesve GösMe Demet Mekeâleele. heefnues cnCepes cegueeKeleeruee ÙeesiÙe
meg®Jeele keâjCes DeeefCe ogmejs cnCepes GcesoJeejeuee efmLej nesT osCes; heCe ÙeecegUs DeMee ØekeâejÛÙee leÙeejerkeâ[s
ogue&#e keâ¤ve ÛeeueCeej veener, keâejCe DeeheCe cegueeKele oeueveele ØeJesMe keâjleeÛe Deeheues cetuÙeceeheve meg¤
Peeuesues Demeles.
Goe: peJeU peJeU ØelÙeskeâ GcesoJeejeuee Deeheues veeJe efJeÛeejues peeles. Skeâeves Gòej efoues - ‘DeMeeskeâ

JeeveKes[s’. ogmeNÙee GcesoJeejeves Gòej efoues - ‘mej, ceePes veeJe MeJe&jer ieesKeues Deens Je ceer iesuÙee 6
ceefnvÙeebheemetve efMe#eCemesefJekeâe cnCetve keâeÙe&jle Deens.’ Jejerue GoenjCeele oesvner Gòejs yejesyej Deensle; hejbleg
cegueeKele ceb[UeÛes ogmeNÙee GcesoJeejeyeöueÛes Ûeebieues cele leÙeej nesles DeeefCe lÙee GcesoJeejeÛee DeelceefJeÕeemener
Jee{lees. leelheÙe& SJe{sÛe keâer, keâesCelÙeener ØeMveeÛes Gòej osleevee mekeâejelcekeâ Âef°keâesve "sJetve heefjhetCe& Gòej
osCÙeeÛee ØeÙelve keâjeJee.
2) efMe#eCe
Deeheues efMe#eCe keâes"s Peeues ? heoJeerÛÙee MeeKesyeöueÛeer ceeefnleer, Mew#eefCekeâ keâeueeJeOeer, mebmLeebÛeer
veeJes, DeeheCe heoJeer pÙee efJe<eÙeele Iesleueer lÙeeÛe DeeefCe GòeerCe& PeeuesuÙee hejer#esle IesleuesuÙee Jewkeâefuhekeâ
efJe<eÙeemebyebOeerÛeer cetueYetle ceeefnleer DeeefCe lÙeeÛes ØeMeemeveeleerue cenòJe Je Ùeesieoeve, DeeheCe pej JÙeeJemeeefÙekeâ
#es$eele cnCepes [e@keäšj, FbefpeefveÙej F. heoJeer Iesleueer Demesue lej les #es$e mees[tve ØeMeemekeâerÙe #es$eele keâefjDej
keâe keâjeÙeÛes Deens ? DeMee ØekeâejÛÙee ØeMveebÛeer leÙeejer keâjCes DeeJeMÙekeâ Deens.
3) heoemebyebOeer ceeefnleer
DeeheCe pÙee heoeJej veeskeâjer keâ¤ FefÛÚlees lÙee heoebyeöue Deeheuee Âef°keâesve Je %eeve leheemeCes ns
cegueeKele ceb[UeÛes cenòJeeÛes keâece Demeles. cnCetve DeeheCe keâesCelÙee heoebmee"er Depe& keâjerle Deenele ?
Deeheuee hemebleer ›eâceebkeâ keâmee Je keâe Deens ? SKeeÅee heoemee"er DeeheCe vekeâej efouee Demesue lej lees keâe efouee
Deens ? Ùee yeeyeeRÛee mejeJe keâjCes DeeJeMÙekeâ Deens.
4) Ûeeuet Ie[ecees[er
cegueeKeleerÛÙee efoJemeeheemetve 6 ceefnves Deieesoj heÙeËleÛÙee Ie[ecees[eRJej ØeMve efJeÛeejues peeT Mekeâleele.
Ùeele jepÙemesJesÛÙee cegueeKeleerle efJeMues<eCeelcekeâ ØeMveebÛes ØeceeCe peemle Demeles. lej heer.Sme. DeeÙe. heoemee"er
ceeefnleerJej DeeOeeefjle ØeMve DeefOekeâ ØeceeCeele efJeÛeejues peeleele. ØeeosefMekeâ, je°êrÙe, Deeblejje°êrÙe, DeeheuÙee
efJe<eÙeeMeer mebyebefOele lemesÛe DeeheuÙee Úbo / DeeJe[erMeer mebyebefOele Ûeeuet Ie[ecees[eRÛee meKeesue DeYÙeeme kesâuee
heeefnpes.
5) Úbo / DeeJe[
peJeU peJeU meieUsÛe efJeÅeeLeea Ùee IeškeâeÛeer leÙeejer keâjleevee lemesÛe lÙeeJej ÙesCeeNÙee ØeMveebÛeer Gòejs
osleevee Ieeyejleele. ØelÙeskeâeÛee keâener Úbo DemeueeÛe heeefnpes Demes veener; heCe DemeuÙeeme lÙeeyeöue heefjhetCe&
ceeefnleer DeeheuÙeeuee Deens ns ie=efnle Oejues peeles. Úbo cnCepes DeeheCe efJeMes<e keâ° IesTve Je JesU KeÛe& keâ¤ve
peesheemeuesueer DeeJe[ Je DeeJe[ cnCepes menpe efjkeâecee JesU DemeuÙeeme lees DeeheCe keâmee IeeueJelees, DeMee
ØekeâejÛÙee ØeMveebÛeer Gòejs osleevee leer vesnceer ØeeceeefCekeâheCes ÅeeJeerle.
ØelÙeskeâ GcesoJeejeÛeer cegueeKele Jejerue šhhÙeebØeceeCesÛe nesF&ue Demes veener; heCe ØelÙeskeâeuee DeMee
cegöŸeebJej ØeMve efJeÛeejues peeleele. yengleskeâ JesUe cegueeKeleerle DeeheCe efouesuÙee GòejeJe¤ve heg{erue ØeMveebÛeer
meeKeUer leÙeej nesle Demeles. Lees[keäÙeele DeeheCe efouesuÙee GòejeJej heg{erue ØeMve DeeOeeefjle Demelees. cnCetve
JesU, mLeU DeeefCe heefjefmLeleerÛes Yeeve "sJetve GòejebÛeer ceeb[Ceer keâjCes DelÙeble cenòJeeÛes Demeles.

yejsÛe efJeÅeeLeea cegueeKeleerÛÙee leÙeejermee"er Je¢ee Ye¤ve veesšdme leÙeej keâjleele, lÙeebÛee DeYÙeemener
keâjleele; heCe ØelÙe#e cegueeKele osCÙeeÛee mejeJe keâjerle veenerle. pÙeeØekeâejs uesKeer hejer#esmee"er mejeJe ØeMveheef$ekeâe
mees[efJeCes cenòJeeÛes Demeles, lÙeeÛeØekeâejs cegueeKeleerÛeer leÙeejer keâjleevee mejeJeeÛeer cegueeKele osCes DeeefCe
DeejMeeheg{s yemetve cegueeKele osleevee mJeefvejer#eCe keâjCes ns DeeheuÙee ÙeMeele efveCee&Ùekeâ "¤ Mekeâles. cegueeKele
ner GcesoJeejebÛeer JÙeefòeâceòJe ÛeeÛeCeer DemeuÙeeves GcesoJeejeves DeeheCe lÙee heoemee"er keâmes ueeÙekeâ Deenesle ns
efyebyeJeCÙeeÛee vewmeefie&keâ ØeÙelve keâjeJee. lÙeele ke=â$eercelee vekeâes. JewÛeeefjkeâ mekeâejelcekeâlee, mebkeâuheveebÛeer mhe°
peeCeerJe DeeefCe heefjCeecekeâejkeâ mebJeeokeâewMeuÙe Deelcemeele kesâuÙeeme cegueeKeleerle DeeheCe 80³ hes#eener peemle
iegCe efceUJet Mekeâlee.
ceeies heeefnuÙeeØeceeCes cegueeKele ner %eeveeÛeer ÛeeÛeCeer vemetve JÙeefòeâcelJeeÛeer ÛeeÛeCeer Deens. lÙeecegUs
cegueeKeleerle DeeheCe keâeÙe yeesuelees Ùeehes#ee DeeheCe keâmes yeesuelees DeeefCe cegueeKele ceb[Ueves ØeMve mJe¤heele
DeeheuÙeemeceesj efvecee&Ce kesâuesueer heefjefmLeleer DeeheCe keâMeer neleeUlees ns heeefnues peeles. lÙeecegUs cegueeKeleerle
20 škeäkesâ Jeeše %eeveeÛee Demelees DeeefCe 20 škeäkesâ Jeeše mebJeeo keâewMeuÙeeÛee Je 60škeäkesâ Jeeše yee@[er
ueBiJespe cnCepes MeyoeefJevee kesâuesuee mebJeeo Demelees. Keeueerue ieess° keâeuheefvekeâ pejer Demeueer lejer ÙeemebyebOeer
cece&Yesoer Deens.
jepeerJe ne DeefleMeÙe ngMeej Je ØeeceeefCekeâ efJeÅeeLeea Deens. Deieoer ueneveheCeeheemetve DeeheuÙee ceeceebÛeer
ØesjCee IesTve lÙeeves [shÙegšer megheefjšW[Wš Dee@Heâ heesefueme JneÙeÛes "jefJeues. lÙeemee"er lÙeeves oneJeerle DemeleeveeÛe
efveÙeespeve keâ¤ve heoJeermee"erÛes efJe<eÙe efveJe[ues. heoJeerÛÙee Debeflece Je<ee&le DemeleeveeÛe jepÙemesJee hetJe&hejer#ee
efoueer Je cegKÙe hejer#esme lees hee$e "juee. cegKÙe hejer#eslener ÙeMemJeer Peeuee Je cegueeKeleerÛee keâe@ue Deeuee. Deelee
cee$e jepeerJeuee keâUsvee keâMeeÛeer leÙeejer keâjeJeer. ceeceener efveJe=òe Peeuesues. lÙeecegUs mebyebOe vemeuesues nesles.
lÙeeuee Skeâe efce$eeves meebefieleues, ‘‘jepeerJe, cegueeKeleerle Ûeeuet Ie[ecees[eRJejÛe ØeMve efJeÛeejleele. ceer ceb[UeÛÙee
(DeLee&le lees ÙegJee ceb[Ueyeöue yeesuele neslee) ceeefmekeâele JeeÛeues Deens. cnCetve let Ûeeuet Ie[ecees[eRÛeeÛe
DeYÙeeme keâj.’’
jepeerJeuee cnšues DeeefCe lÙeeves DeeheuÙee meJeÙeerØeceeCes Yejhetj DeYÙeeme kesâuee DeeefCe cegueeKeleeruee
iesuee. cegueeKele ceb[Uemeceesj JÙeJeefmLele neleeÛeer Ie[er Ieeuetve yemeuee. ceenerle DemeuesuÙee ØeMveebÛeer Heâe[
Heâe[ Gòejs efoueer. Gòej ceenerle vemeuÙeeme MeneCÙeemeejKee iehhe yemeuee DeeefCe 10 efceefvešele cegueeKele
osTve yeensj he[uee. lÙeeÛÙeeyejesyej DemeuesuÙee ieewjerÛeer cegueeKele cee$e 20 efceefvešs Ûeeueueer. lesJneÛe lÙeeÛÙee
ceveeuee ngjntj ueeieueer keâer, ceePeer cegueeKele ueJekeâj keâMeer Gjkeâueer ? Ùee ØeMveeÛes Gòej lÙeeuee efvekeâeue
ueeieuÙeeJejÛe meehe[ues. cegueeKeleerle lÙeeuee 100 hewkeâer Heâòeâ 20 iegCe nesles. lÙeeves ieewjeruee Heâesve ueeJeuee
lej leer Deeveboele cnCeeueer, ‘‘Dejs jepeerJe ceuee cegueeKeleerle 75 iegCe Deensle Je ceer keäueeme Jeve DeefOekeâejer
Peeues !’’ lesJne jepeerJeÛÙee ue#eele Deeues lees keâes"s Ûegkeâuee neslee. lÙeeves ceb[UeÛÙee cnCeCÙeevegmeej DeYÙeeme
kesâuee; heCe cegueeKeleerle Deeheues mebJeeo keâewMeuÙe lemesÛe Deeheueer osnyeesueer ÙeeÛes efvejer#eCe kesâues peeles Ùeeyeöue
efJeÛeejÛe kesâueeÛe veener.
MeyoebefMeJeeÙe mebJeeo efkebâJee osnyeesueer cnCepes DeeheCe ve meebietveosKeerue DeeheuÙee yemeCÙeeJe¤ve,
ÛesnNÙeeJe¤ve, neJeYeeJeebJe¤ve, neleJeeNÙeebJe¤vener mJele:yeöue yeNÙeeÛe iees°er cegueeKele ceb[Ueheg{s DeeheCe
ØeoefMe&le keâjerle Demelees. meebiele Demelees DeeefCe ÙeeÛe Deyeesue; heCe cenòJeeÛÙee yeeyeeRkeâ[s cegueeKele ceb[UeÛes
yeejerkeâ ue#e Demeles. osnyeesueer efkebâJee MeyoebefMeJeeÙeÛÙee mebJeeoeÛes cenòJeeÛes Ieškeâ heg{erueØeceeCes -

Ûeeue
DeeheCe keâmes Ûeeuelees ÙeeJe¤ve yeNÙeeÛe ieess°er ue#eele Ùesleele.
ceeve Jej keâ¤ve Je lee" ÛeeueCeeNÙee JÙeòeâer menmee Gce&š Je lešmLe Demeleele Je kegâCeeÛes Sskeâle
veenerle.
nele G[Jeerle ÛeeueCeejer JÙeòeâer keâeceeuee cenòJe osCeeNÙee Demeleele.
ceeve Keeueer keâ¤ve ÛeeueCeeNÙee JÙeòeâeRceOÙes DeelceefJeÕeemeeÛee DeYeeJe Demelees.
Sce.heer.Sme.meer. ÛÙee cegueeKeleerle DeeheuÙee ÛeeueerÛes efvejer#eCe keâceer ØeceeCeele nesles, lejer heg{erue yeeyeer
ue#eele "sJeeJÙeele.
1) hee" mejU "sJetve ÛeeueeJes.
2) Deeheueer HeâeF&ue neleele veerš OejeJeer.
3) hejJeeveieer IesTve Deele DeeuÙeeJej efJeveceüheCes Je ØemeVeleehetJe&keâ cegueeKele ceb[UeÛes DeefYeJeeove
keâjeJes. Demes keâjleevee KegÛeeaheeMeer mejU GYes jeneJes. Skeâ heeÙe heg{s šeketâve DeLeJee KegÛeeauee jsštve GYes jent
veÙes.
4) yemeeÙeÛeer hejJeeveieer efceUeuÙeeJej ie[ye[tve ve peelee neleeleueer HeâeF&ue šsyeueeJej "sJetve KegÛeea
ceeies mejkeâeJetve yemeeJes.
JesMeYet<ee
cegueeKeleeruee peeleevee lÙee Øemebieeuee meepesuemes keâhe[s DeeJeMÙekeâ Deens; heCe ‘meepesuemes’ Ùee Meyoeuee
efpelekeäÙee JÙeòeâer eflelekesâ DeLe& Deensle. Ùeeyeeyeleerle keâener cenòJeeÛÙee efšhme-
cegueeRmee"er
1) Úesšs keâe" Demeuesueer mšeÛe& kesâuesueer megleer mee[er efkebâJee meeOeer jsMeceer mee[er DemeeJeer.
2) efJeJeeefnle DemeuÙeeme veepetkeâmes cebieUmet$e, vemeuÙeeme Ûesve, keâeveele še@hme Je neleele 1 efkebâJee 2
yeebie[Ÿee (Yejhetj efnjJÙee yeebie[Ÿee šeUeJÙeele)
3) kesâme veerš efJebÛejuesuesŠ hejbleg lesueeves Ûeehetve yemeefJeuesues vemeeJesle.
cegueebmee"er
1) efHeâkeäÙee jbieeÛee Meš& Je [eke&â heBš
2) veJeerve vemeues lejer ns keâhe[s JÙeJeefmLele FŒeer kesâuesues Je meeHeâ DemeeJesle.
3) Meše&Ûee efKemee efjkeâecee DemeeJee lÙeele Skeâ hesve DemeeJes.
4) kesâme veerš keâeheuesues Je efJebÛejuesues DemeeJesle.
5) yetš JÙeJeefmLele hee@efueMe kesâuesues DemeeJesle.
Debie"Ÿee, yeÇsmeuesš, ieàÙeele Ûesve ns Øekeâej šeUeJesle.
Ûe<cee DemeuÙeeme lees meeOee Je yeejerkeâ keâe[ŸeebÛee DemeeJee.
Lees[keäÙeele keâhe[s veeršvesškesâ Je JÙeJeefmLele DemeeJesle. ceneje°êÛÙee nJeeceeveele šeÙe IeeueCes Dehesef#ele
veener. GieeÛe kegâ"slejer JeeÛeues cnCetve šeÙe IeeueeJee Je cegueeKeleerle DeJeIe[uesheCee ÙeeJee keâjeJes Ùeeuee DeLe&
veener. lemesÛe cegueeRvee mee[erÛeer meJeÙe vemeuÙeeme leer keâ¤ve IÙeeJeer. keâejCe cegueeKeleeruee heBšmetš DeLeJee [^sme
IeeleuÙeeme yespeyeeyeoejheCee Je Heâej cenòJe ve osCÙeeÛeer peeCeerJe nesles.

yew"keâ
mebhetCe& cegueeKele yemetve nesle DemeuÙeecegUs yew"keâ Deefle cenòJeeÛeer.
1) yemeleevee mejU yemeeJes; heCe lee" yemet veÙes.
2) heeÙeeJej heeÙe Ûe{Jetve yemeCeeNÙee JÙeòeâeruee peeoe DeelceefJeÕeeme Demelees, Demes ceeveues peeles.
3) heeÙe yeebOetve yemeCeejer JÙeòeâer Gce&š Je lee"j ceeveueer peeles. cegueeKeleerme yemeleevee mejU
yemeeJes, Keebos lee" DemeeJesle, KegÛeeale jsuetve yemet veÙes, Deeheueer HeâeF&ue JÙeJeefmLele ceeb[erJej "sJetve lÙeeJej
nele "sJetve yemeeJes.
megceejs hebOeje les Jeerme efceefvešs DeeheuÙeeuee cegueeKele ceb[Uemeceesj yemetve efJeÛeejuesuÙee ØeMveebÛeer ØeYeeJeer
Gòejs ÅeeJeÙeeÛeer Demeleele. lÙeecegUs Deeheueer yew"keâ ner DeeheuÙeemee"er JÙeJeefmLele DemeCes ns Kethe cenlJeeÛes
Deens. keâejCe pej cegUele DeeheCe JÙeJeefmLele vemeuees, lej meejKeer Deeheueer yew"keâ yeouele jenlees DeeefCe
lÙeeÛee heefjCeece DeeheuÙee keâeÙee&efJe<keâejeJej neslees keâejCe meejKeer yew"keâ yeouele jeefnuÙeeves DeeheCe mJele:,
cegueeKele ceb[UeÛes ue#e efJeÛeefuele nesles. Skebâojerle DeeheCe ÛebÛeue Deenesle, Demee iewjmecepe neslees.
cegueeKeleer ojcÙeeve GcesoJeejeÛeer yew"keâ heg{erueØeceeCes DemeeJeer.
µ hee" mejU
µ Keebos lee"
µ oesvner heeÙe meceeblej mejU
µ ceeve mejU
µ DeeheuÙeepeJeUÛeer HeâeF&ue ceeb[erJej "sJeeJeer Je lÙeeJej Deeheues nele "sJeeJes.
µ DeMee Øekeâejs yemeuÙeeJej Deeheuee DeelceefJeÕeeme Jee{lees Je DeeheCe cegueeKele osCÙeeÛÙee
ceve:efmLeleerceOÙes Ùeslees; hejbleg DeeheuÙeeuee vesnceerÛe Demes yemeeÙeÛeer meJeÙe vemeles. lÙeecegUs Ùee yew"keâerceOÙes
JÙeJeefmLele yemelee Deeues heeefnpes. DeeefCe ns kesâJeU mejeJeeves MekeäÙe nesles.
keâener ÛegkeâerÛes yew"keâ Øekeâej Je lÙeebÛes osnyeesueerÛÙee meboYee&le DeLe& -
µ Keebos he[uesues - DeelceefJeÕeemeeÛee DeYeeJe.
µ ceeve Pegkeâuesueer - DeelceefJeÕeemeeÛee DeYeeJe lemesÛe keâeceeÛÙee ieebYeerÙee&Ûee DeYeeJe.
µ heeÙe SkeâceskeâebJej "sJetve yemeCes - peeoe DeelceefJeÕeeme
µ šsyeueeJej nele "sJeCes DeLeJee heg{s jsštve yemeCes - keâeceeuee cenòJe ve osCes
µ neleeÛeer Ie[er Ieeuetve yemeCes - lee"jheCee / Gce&šheCee
ÛesnNÙeeJejerue neJeYeeJe
DeveskeâebÛes Ûesnjs DeefleMeÙe yeesuekesâ Demeleele. efMeJeeveerÛeener Ûesnje lemeeÛe neslee. meceesjÛÙee ceeCemeeuee
efleÛee Ûesnje heentve efleuee vescekesâ keâeÙe Jeešles ns DeÛetkeâ meebielee ÙesF&ue.
pesJne efMeJeeveer heer. Sme. DeeÙe. Ûeer cegKÙe hejer#ee GòeerCe& PeeuÙeeJej efleÛee Deevebo ieieveele ceeJesvee.
efleves Kethe cesnvele IesTve Meejerefjkeâ ÛeeÛeCeer DeeefCe cegueeKeleerÛeer leÙeejer kesâueer. Meejerefjkeâ ÛeeÛeCeerle 200
hewkeâer 170 iegCe efceUefJeues DeeefCe DeefleMeÙe DeelceefJeÕeemeeves cegueeKeleeruee iesueer. cegueeKeleerle heefnuee ØeMve
efleuee efJeÛeejuee - Your name is shivani & you have completed MA with geogrophy; can you
describe of th Sivalik ranges ? ØeMveeÛes Gòej efMeJeeveeruee ceenerle nesles; heCe Fb«epeer Yee<esle Gòej ÅeeÙeuee

ueeiesue Ùee efJeÛeejeves leer Ieeyejueer, efleÛee DeelceefJeÕeeme ueghle Peeuee DeeefCe Ûesnje Skeâoce he[uee.
DeeleeheÙeËle Glmeeneves uegkeâuegkeâCeejs efleÛes [esUs leeCeeves Keeueer Pegkeâues. ÛesnNÙeeJejerue lespe ieeÙeye Peeues.
efleuee Ieece Hegâšuee DeeefCe efMeJeeveer Heâòeâ SJe{sÛe cnCeeueer, ëSivalik is in north India.’
ogmeje ØeMve efleÛÙee heer. Sme. DeeÙe. nesCÙeeyeöue neslee, lÙeeÛeer leÙeejerner efleves kesâueer nesleer; heCe
heefnuÙee ØeMveeÛee leeCe Depetvener efleÛÙee ÛesnNÙeeJej efomele neslee DeeefCe lÙeecegUs Ùee ØeMveeÛes Gòej Meyoeble
osTvemegæe ÛesnNÙeeJejerue vekeâejelcekeâ neJeYeeJeebcegUs ØeYeeJeer "jues veener.
Ùee Gueš MejoÛes nesles. lÙeeÛÙee ÛesnNÙeeJe¤ve lÙeeÛÙee ceveele keâeÙe Deens ns keâOeerÛe mecepele vemes.
DeeveboeÛeer iees°, og:Ke, meeshes ØeMve, DeJeIe[ ØeMve, efJeefÛe$e ØeMve. MejoÛee Ûesnje ØelÙeskeâ heefjefmLeleerle
efmLeleØe%e SkeâÛe neJeYeeJe Je mejU ÛesnNÙeeves lees Gòej ÅeeÙeÛee. lÙeecegUs lees Ùee cegueeKele Øeef›eâÙesheemetve
Deefuehle Deens. lÙeeuee ÙeeÛÙee efvekeâeueeves keâenerÛe Heâjkeâ he[le veener Demes Jeešs.
ns oesvner GoenjCe neJeYeeJeemebyebOeer šeskeâeÛes Deensle; heCe DemebKÙe efJeÅeeLÙeeËÛÙee yeeyeleerle Kejs Deensle.
DeefleMeÙe yeesuekeâe Ûesnje keâjCes ns ogOeejer MeŒeemeejKes Demeles. lÙeecegUs Deeheues DeeheuÙee YeeJeveebJej efveÙeb$eCe
veener, Demee cegueeKele ceb[Ueuee mecepe neslees Je DeeheuÙeele leer heefjefmLeleer neleeUCÙeemee"er DeeJeMÙekeâ lees
ceglmeöerheCee veener, Demes efometve Ùesles. lemesÛe ÛesnNÙeeJej keâenerner neJeYeeJe ÙesT ve osCes ns megæe ÛegkeâerÛes "jles.
efmLeleØe%e ÛesnNÙeecegUs efve<keâeUpeerheCeeÛeer peeCeerJe lej neslesÛe; heCe lÙeeÛeyejesyej keâece keâjlesJesUer Deeheueer
lÙeeleerue iegbleJeCetkeâ keâceer Deens, Demesner peeCeJeles. lÙeecegUs ÛesnNÙeeJej ÙeesiÙe ØekeâejÛes DeeefCe heÙee&hle
ØeceeCeele neJeYeeJe DemeCes DeeJeMÙekeâ Deens. lÙeecegUs cegueeKele ns ØeMveesòej ve jentve heefjhetCe& ÛeÛee& yeveles.
pejer yeeye heer. Sme. DeeÙe. cegueeKeleermee"er peemle ÙeesiÙe Demeueer lejer ÛesnNÙeeJejerue neJeYeeJeebÛes keâjlee ÙesCeej
veener.
vepej
vepej ner JÙeòeâerÛÙee YeeJeveebÛee Deejmee Demeles. lÙeecegUs DeeheuÙee vepejsJe¤ve DeeheuÙee JÙeefòeâcelJeeÛes
keâener cetueYetle iegCeoes<e Goe. ØeeceeefCekeâheCee, Deeoj, keâheš, Keesšs yeesueCÙeeÛeer meJeÙe F.
jepÙemesJee hejer#ee GòeerCe& GcesoJeejebÛÙee efveÙegòeâerveblejÛee heoYeej Je peyeeyeoeNÙee.

MeemekeâerÙe mesJesle peeCÙeeÛeb mJehe>b Deveskeâ le®Ce yeIeleele. lÙeemee"er DeeJeMÙekeâ les heefjßece Iesleues
DeeefCe Yejhetj DeYÙeeme keâ¤ve hejer#ee efoueer lej ns mJehe>ner menpe hetCe& nesT Mekeâleb. MeemekeâerÙe mesJesle veeskeâjer
efceUJeCÙeemee"er Ùeg. heer. Sme. meer. DeeefCe Sce. heer. Sme. meer. meejKÙee hejer#ee osCeb iejpesÛeb Deens. hejer#ee
osCÙeemee"er keâeÙe leÙeejer keâjeJeer ueeieles ? keâesCelÙee efJe<eÙeebÛee DeYÙeeme, keâmee keâjeJee DeeefCe efkeâleer leeme
DeYÙeeme keâjeJee Ùee efJe<eÙeerÛeb ceeie&oMe&ve JesieJesieàÙee ceeOÙeceeletve neslebÛe Demeleb. cee$e Deveskeâoe Ùee hejer#ee
efouÙeeveblej keâesCelÙee mJe¤heeÛeb keâece ØelÙe#eele keâjeJeb ueeieleb ÙeeÛeer keâuhevee cee$e Deveskeâebvee vemeles. ØeeLeefcekeâ
DeeefCe cegKÙe hejer#ee efouÙeeveblej cegueeKeleerlener heeme nesCeb DeveskeâebÛÙee Â°erves menpe Demeleb. cee$e ØelÙe#eele
kegâ"s heesefmšbie neslebÙe DeeefCe vekeäkeâer keâesCelÙee mJe¤heeÛeb keâece keâjeÙeuee efceUlebÙe ÙeeÛeer keâuhevee vemeles.
DeeheCe keâesCelÙee mJe¤heeÛeb keâece keâjCeej Deenesle ÙeeÛeer hetJe&keâuhevee Deeueer lej keâece keâjCÙeeÛee DeelceefJeÕeemener
Jee{lees DeeefCe Glmeenner.
MeemekeâerÙe mesJesleerue keâecekeâepeebÛeer ceeefnleer DemeCeb ns GcesoJeejebÛÙee Â°ervesner HeâeÙeosMeerj Demeleb.

yeNÙeeÛeoe efJeefMe° #es$eeMeer mebyebefOele ØeMvener Dee@ypesefkeäšJn ØeMveheef$ekesâle efJeÛeejues peeleele. lÙeele ieefCele,
meeceevÙe %eeve, veeieefjkeâMeeŒe, Fefleneme, Yetieesue ns efJe<eÙe DemeleeleÛe; heCe ØeMeemekeâerÙe mesJesleuÙee keâener
keâecekeâepeebJejner ns ØeMve DeeOeeefjle Demeleele. Goe. MesleerÛeer keâeceb, peuemebOeejCe, keâeÙeÅeeÛÙee yeeyeer Ùee
yeeyeleerleues ØeeLeefcekeâ ØeMve Ùee hejer#esle efJeÛeejuesuesÛe Demeleele. ner Lees[keäÙeele heg{s keâjeJÙee ueeieCeeNÙee
keâeceeÛeer hetJe&leÙeejer Demeles Demeb cnCeCÙeeme njkeâle veener. Ùee efJeefJeOe heoebmee"er vekeäkeâer keâesCelÙee mJe¤heeÛeb
keâece heneJeb ueeieleb ÙeeJej Skeâ vepej šeketâÙee.
1. mesume š@keäme Dee@efHeâmej

ns heo Sce. heer. Sme. meer. hejer#ee GòeerCe& PeeuÙeeJej efceUCeeNÙee cegKÙe heoebhewkeâer Skeâ Deens. mesume
š@keäme De@keäšØeceeCes Ùee efJeYeeieeÛeb ØeMeemekeâerÙe keâecekeâepe heenCÙeemee"er Ùee DeefOekeâeNÙeeÛeer efveÙegòeâer kesâueer
peeles. mesume š@keäme ne ØelÙeskeâ jepÙeeuee GlheVe efceUJetve osCeeje ØecegKe š@keäme Deens. lÙeecegUs jepemJe
peceJeCÙeemee"er Ùee š@keämeÛeer Jemegueer keâjCeb DelÙeble iejpesÛeb Deens. DeeheuÙee jepÙeeleerue Glheeefole JemletbÛeer
efJe›eâer keâjleevee efkebâJee yeensjerue jepÙeeletve DeeÙeele kesâuesuÙee ceeueeÛeer efJe›eâer keâjleevee lÙeeJej efouee peeCeeje
efJe›eâerkeâj ieesUe keâjCeb, lÙeeÛes ÙeesiÙe efnMeesye leheemeCeb, keâj ÛegkeâJeCeeNÙeebJej keâejJeeF& keâ¤ve lÙeebÛÙeekeâ[tve
ob[emeefnle keâj jkeäkeâce Jemetue keâjCeb lÙeeÛeØeceeCes Ùeemee"er JÙeeheejer Je Glheeokeâ lemebÛe efJe›esâlÙeebvee DeeJeMÙekeâ
leer ØeceeCehe$es osCeb, lÙeele ueeÙemeve Dee@LeesjeÙePesMeve, jskeäieefveMeve DeeefCe hejceerš osCeb DeMee keâeceebÛee
ØeecegKÙeeves meceeJesMe neslees. ns hejJeeves osleevee lÙee JÙeòeâerÛeer ÙeesiÙelee Je hee$elee leheemetve yeIeCebner iejpesÛeb
Deens.
mesume š@keäme Dee@efHeâmejuee DeMee JÙeeheejer ueeskeâebkeâ[tve "jeefJekeâ keâeUeves keâj Jemetue keâjeÙeÛee Demelees.
lÙeebÛes efnMeesye leheemeCeb Je Ûetkeâ Dee{UuÙeeme ÙeesiÙe leer ob[elcekeâ keâejJeeF& keâjCeb ns DeefOekeâejner lÙeeuee
Deensle.
mesume š@keäme Dee@efHeâmej ne Deefmemšbš keâefceMevej Dee@Heâ mesume š@keäme ÙeebÛÙee DeefOehelÙeeKeeueer Ùeslees.
lÙeeuee keâefceMevejÛÙee meuuÙeevegmeej efveCe&Ùe IÙeeJes ueeieleele. lemebÛe keâeceeÛeb efjheesefšËiener keâjeJeb ueeieleb. mesume
š@keäme Dee@efHeâmejÛÙee ceoleermee"er lÙeeÛÙee neleeKeeueer keâece keâjCeejs Ûeej mesumeš@keäme Fvmheskeäšme& Demeleele. lees
lÙeebvee Deeheues keâener DeefOekeâej osTve lÙeebÛÙeekeâ[tve keâece keâ¤ve IesT Mekeâlees. mesume š@keämeÉejs pecee
nesCeeNÙee hewMeeÛee efnMeesye osCÙeeÛeer cenòJeeÛeer peyeeyeoejer lÙeeJej Demeles. ns DelÙeble keâešskeâesjheCes keâjeJeb
ueeieCeejb keâece Deens. cnCetveÛe FLes ØeeceeefCekeâ DeeefCe efve‰eJeeve DeefOekeâeNÙeebÛeer iejpe Demeles.
2) lenmeerueoej
JemegueerÛÙee keâeceeleerue Skeâ cegKÙe ogJee cnCetve lenmeerueoej ÙeebÛÙeekeâ[s heeefnueb peeleb. keâj¤heer jepemJe
ieesUe keâjCÙeeÛeb ØeeLeefcekeâ mJe¤heeÛeb keâece lenmeerueoej keâÛesjerle kesâueb peeleb. ØeecegKÙeeves efpeu¢eeÛÙee ef"keâeCeer
DeMee lenmeerueoejebÛeer vesceCetkeâ nesles ns keâjJemegueerÛeb keâece lenmeerueoej veeÙeye lenmeerueoej ÙeebÛÙee ceoleerves
keâjleele. efMeJeeÙe lÙee ef"keâeCeer ØeMeemekeâerÙe mesJesleerue DevÙe keâejketâve ceb[Uerner lenmeerueoejeÛÙee ceoleeruee
Demeleele. keâj ieesUe keâjCÙeeØeceeCesÛe lenmeerueoejeuee DevÙener keâener cenòJeeÛeer keâeceb keâjeJeer ueeieleele.
lÙeele peefceveerÛes Gleejs leÙeej keâjCeb, lÙeele meeleyeejeÛee Gleeje keâjCeb, lÙeeJej ceeuekeâer nkeäkeâ Je Jeejmee
nkeäkeâeÛeer veeWo keâjCeb DeeefCe peefceveerÛÙee JÙeJenejebÛeer oKeue "sJeCeb Ùeekeâ[sner ue#e ÅeeJeb ueeieleb. lÙeeÛÙee

neleeKeeueer ns jskeâe@[& "sJeCeeje uesKeheeuener Demelees. DeeheuÙee DeKelÙeeefjleerue peefceveerÛes JÙeJenej leheemeCeb Je
lÙeeÛeer ÙeesiÙe leer veeWo "sJeCeb Ùee keâeceebÛee lenmeerueoejeÛÙee keâeceele ØeecegKÙeeves meceeJesMe neslees.
3. Deefmemšbš keâefceMevej Dee@Heâ heesefueme

jepÙeele keâeÙeoe Je megJÙeJemLee jeKeCÙeeÛeb cenòJeeÛeb keâece heesefueme Keeleb keâjle Demeleb. veeieefjkeâebÛeer
megj#ee DeeefCe megJÙeJemLee jeKeCeb ns lÙeebÛeb ØecegKe keâece. YeejleerÙe heesefueme KeelÙeeJej Deebleefjkeâ megj#ee,
ueeskeâebÛeb j#eCe DeeefCe keâeÙeÅeeÛeer DebceueyepeeJeCeer keâjCeb DeMeer eflensjer peyeeyeoejer Deens. DeeÙe. heer. Sme. ÛÙee
opee&ÛÙee Ùee DeefOekeâeNÙeebvee ›eâeF&ce yeÇBÛe, meerDeeÙe[er, nesceiee[&dme efkebâJee š^@efHeâkeâ heesefueme DeMee efJeefJeOe
efJeYeeieele keâece keâjCÙeemee"er hee"Jeueb peeleb. heesefueme oueeleerue DelÙeble cenòJeeÛeer peeiee cnCetve Deefmemšbš
keâefceMevej Dee@Heâ heesefueme Ùee heoekeâ[s heeefnueb peeleb. keâefceMevejÛÙee ØeMeemekeâerÙe lemebÛe vÙeeÙe JÙeJemLee
jeKeCÙeeÛÙee keâeceele lÙeeuee ceole keâjCeb ns lÙeeÛeb cegKÙe keâece Demeleb.
heesefueme oueeleerue efJeefJeOe heoebÛeer efveÙegòeâer, yeouÙee lemesÛe heoesVeleer DeMee keâeceele ÙeeÛeer celeb
efJeÛeejele Iesleueer peeleele. jepÙeeÛÙee ie=nKeelÙeeÛes DeeosMeheeueve keâjCeb DeeefCe Meeblelee Je megj#ee jeKeCÙeemee"er
ØeÙelve keâjCeb DeMee cenòJehetCe& keâeceeÛeer DebceueyepeeJeCeer ÙesLes kesâueer peeles.
4. [shÙegšer keâueskeäšj
efpeune heeleUerJej keâueskeäšj, [shÙegšer keâefceMevej efkebâJee ce@efpemš^sš ns meJeexÛÛe DeefOekeâejer ceeveues
peeleele. efpeu¢eeÛeer keâeÙeoe Je megJÙeJemLee ÙeebÛeb j#eCe keâjCÙeeÛeb cenòJeeÛeb keâece ns keâjle Demeleele. ner keâener
heob YeejleerÙe ØeMeemekeâerÙe mesJesÛÙee DeeÙe. S. Sme. ßesCeerleerue Deensle. [shÙegšer keâueskeäšjÛes DeefOekeâej
keâueskeäšjÛÙee heeleUerJejÛesÛe Demeleele cee$e lÙeeÛÙee efveCe&Ùeebvee mebceleer osCÙeeÛee efkebâJee ve osCÙeeÛee DeefOekeâej
cee$e keâueskeäšjÛee Demelees. efpeu¢eeleerue keâeÙeoe JÙeJemLee, meeceevÙe veeieefjkeâebÛeer megj#ee DeeefCe keâjJemegueer Ùee
keâeceebJej osKejsKe keâjCÙeeÛes DeefOekeâej lÙeeuee Deensle.
5. [shÙegšer SkeämeeF&pe megefØešW[Wš

YeejleerÙe jepemJe MeeKesÛeer DeLee&le Fbef[Ùeve jsJnsvÙet meefJn&meÛeer ØeecegKÙeeves oesve MeeKeeble efJeYeeieCeer
nesles. heefnueer MeeKee DeeÙekeâj Keeles Je ogmejer meWšûe SkeämeeF&pe, keâmšce DeefOekeâeNÙeebvee ceõemeceOÙes
ØeefMe#eCe efoueb peeleb, lej SkeämeeF&pe DeefOekeâejer keâesCelÙeener ceneveiejeletve Deeheueer keâeÙe&ØeCeeueer meg¤ keâ¤
Mekeâleele.
ÙeebÛeb cegKÙe keâece hejosMeeletve DeeuesuÙee JemletbJej keâj ueeJeCeb ns Demeleb. lÙeemee"er lÙeebvee cegbyeF&,
keâesuekeâòee, ÛesVeF& DeMee yebojebJej lemebÛe Deeblejje°êrÙe efJeceeveleUebJej keâece keâ¤ve DevegYeJe IÙeeJee ueeielees.
meWšûe SkeämeeF&pe DeefOekeâejer Deefmemšbš keâefceMevej Ùee heoeheemetve keâeceeuee meg®Jeele keâjleele DeeefCe lÙeebvee
heoesVeleer efceUtve meWšûe yees[& Dee@Heâ SkeämeeF&pe De@v[ keâmšce Ùee MeeKesÛÙee DeOÙe#eheoeheÙeËle lÙeebÛeer efveÙegòeâer
kesâueer peeT Mekeâles. lÙeeleÛe megefØešW[bš DeeefCe [shÙegšer SkeämeeF&pe megefØešW[bš DeMeer oesve heob Ùesleele. DeeÙeele
ceeueeÛeer heenCeer keâ¤ve lÙeeJej ÙeesiÙe lees keâj DeekeâejCeb Je keâj ÛegkeâefJeCeeNÙeebefJe®æ keâejJeeF& keâjCeb ner oesve
cenòJeeÛeer keâeceb lÙeebvee keâjeJeer ueeieleele.


16
{
cese[
f ke‚ue öêvmeefõe‚hMeve - Jew≈eke‚erŸe #es$ee¤eer iejpe
Jew≈eke‚erŸe #es$eeceOŸes cese[

f ke‚ue öêvmeefõe‚hMeve ns #es$e Jesieeves hemejle
¤eeueues Deens. Jew≈eke‚erŸe #es$eeleerue efJeefJeOe megeJf eOee, hesMebö¤es jske‚e@[,&
Dee@hejsMeve¤Ÿee veeWoer DeMee efJeefJeOe iees∞eR¤ee meceeJesMe neslees. lŸeeefJe<eŸeer
Lees[smes...
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve cnCepes Decesefjkesâleerue [e@keäšjebÛes ®iCeebMeer Peeuesues mebJeeo ns[HeâesveÉejs

Yeejleele SskeâCes Je šskeämšceOÙes šeF&he keâ¤ve FbšjvesšÉeje hejle hee"efJeCes. ÙeeueeÛe cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve
Demes cnCeleele. cesef[keâue šêvmeef›eâhMeveceOeuÙee mebOeer mee@HeäšJesDejcegUs keâceer PeeuÙee DemeuÙee lejer Deefpeyeele
mebheuesuÙee veenerle.
Heâece&meer «e@pÙegSš, ef[hueescee, [e@keäšj, cesef[keâue efjØesPeWšsefšJn Ùee GcesoJeejebvee ÙeeceOÙes keâefjDej
keâjCÙeeÛeer cees"er mebOeer Deens.
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve - Jne@F&me HeâeF&ueJe¤ve šskeämš šeÙeefhebie

Decesefjkesâleerue [e@keäšme& DeeheuÙee ®iCeebMeer Peeuesues mebJeeo, ns ef[šskeäMeve HeâesveJe¤ve Jne@Fme ef[keäšsMeve
HeâeF&ueJej jskeâe@[& keâ¤ve "sJeleele. Ùee Jne@F&meHeâeF&ume ueerp[ Yeejleeleerue cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve meWšjuee
Ùesleele. šêvmeef›eâhMeve keâjCeeje Dee@hejsšj ns[HeâesveÉejs Decesefjkeâve FbefiueMe GÛÛeej Ssketâve Sskeâuesues Meyo
šeF&he keâjlees. šeF&he kesâuesuÙee šskeämš HeâeF&ume Decesefjkesâuee FbšjvesšÉejs hee"efJeuÙee peeleele. hesMebšÛes DeMeer
jskeâe@[& "sJeCes, Dee@hejsMeveÛÙee veeWoer "sJeCes ns FvMegjvme keäuesceÛÙee Â°erves ®iCeeuee Je ne@efmhešueveener
HeâeÙeosMeerj "jles.
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve - keâesme&Ûes mJe¤he

meeOeejCe 3 les 6 ceefnves cegoleerÛee HegâuešeF&ce, heeš&šeF&ce Demee ne keâesme& Demelees. Heâer meeOeejCe 7
les 15 npeej ®heÙes Demeles. Ùee keâesme&ÛÙee ojcÙeeve Decesefjkeâve mheeskeâve FbefiueMe, keâe@chÙegšjJejerue šeÙeefhebie,

Fbšjvesš Jeehej, cesef[meerve #es$eeleerue heefjYee<ee Je Meyo Demes šhhÙeešhhÙeeves efMe#eCe efoues peeles.
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve : YeefJeleJÙe keâeÙe?

ueneve Je ceOÙece DeekeâejeÛÙee keâe@ue meWšj&veer šêvmeef›eâhMeve JÙeJemeeÙe yebo kesâuee Deens. leLeeefhe keâener
meWšme&veer cesef[keâue efyeefu[bie FvMegjvme keäuescmed, nsuLekesâDej [eše ce@vespeceWš ÙeemeejKÙee veJÙee #es$eele pece
yemeJeeÙeuee meg®Jeele kesâueer Deens. Decesefjkesâleerue mebmLeebkeâ[tve Lesš pee@ye efceUJeCeeNÙee ÚesšŸee-cees"Ÿee kebâhevÙee
efceUtve 2009 meeueeheÙeËle 4-5 npeej keâesšerhes#eeÛeer peemle Guee{eue Dehesef#ele Deens. meeOeejCeheCes Skeâ
ueeKe ueeskeâebvee Ùeele jespeieej GheueyOe nesF&ue.
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve keâesCeemee"er ÙeesiÙe?

Heâece&meerceOeerue heoJeerOeejkeâebmee"er, [e@keäšme&, cesef[keâue efjØesPeWšsefšJn #es$eeleerue ueeskeâebvee cesef[keâue
heefjYee<esmee"er Heâejmes JesieUs ØeefMe#eCe ÅeeJes ueeiele veener Je šêvmeef›eâhMeefvemš veblejÛÙee meyeSef[šj, Sef[šj
meerScešer Ùee heoemee"er cees"Ÿee kebâheveerletve ÛeebieuÙee mebOeer GheueyOe nesle Deensle. cesef[keâue keâefjDejceOÙes yeoue
DeLeJee Dee@efHeâme pee@ye nJee DemeCeeNÙeebmee"er ns Depetvener Ûeebieues #es$e "¤ Mekeâles.
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve keâesme&ceOÙes Keeueerue efJe<eÙeeJej š^sefvebie efoues peeles

1) hejosMeer GÛÛeejeleerue Fb«epeer mebYee<eCe SskeâCes, yeesueCes ÙeeÛes ØeefMe#eCe Je mejeJe.
2) FbefiueMe šeÙeefhebie lemesÛe (FvmeJee@[&) meejKeer he@kesâpe.
3) Fbšjvesš / F&-cesue yesefmekeäme.
4) ces[hesvemeejKÙee mee@HeäšJesDejÛee Jeehej keâ¤ve cesef[keâue heefjYee<ee efMekeâCes.
5) [eše šêvmeef›eâhMeveceOeerue DeÛetkeâlee F.
leLeeefhe DeeheuÙeekeâ[erue keâener GcesoJeejebÛes keâÛÛes Fb«epeer Je mebieCekeâ efvej#ejlee ÙeecegUs heefnues 2
ceefnves Ùee yesefmekeäme Je šeÙeefhebie efMekeâCÙeeleÛe efveIetve peeleele. Heâece&meer cesef[keâue GcesoJeejebvee cesef[keâue
heefjYee<ee heefjÛeÙeeÛeer DemeuÙeeves Meyo ueiesÛe Deelcemeele keâjlee Ùesleele. leLeeefhe Ùee keâesme&uee 8 Jeer heemetve
De@[efceMevme efouÙeeves Demes efJeÅeeLeea Kethe ceeies he[leele. ØeefMe#eCe mebmLesuee mJele:uee ueeF&Jn Øeespeskeäšdme
kesâJeU [ceer HeâeF&ueJej keâece keâjeJes ueeieles, lej veeskeâjerle legceÛÙeekeâ[tve efMeHeäšuee 250 ueeF&vme Je 98
škeäkesâ efkeâceeve DekeäÙegjmeerÛeer Dehes#ee kesâueer peeles. š^sefvebieceOeerue ueeF&Jn ØeespeskeäšdmeÛee DevegYeJe vemeuÙeeme DeMee
GcesoJeejebvee veeskeâjer efceUCes keâ"erCe nesles.
Yeejleeleerue cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve GÅeesie

meÅe efmLeleerle Yeejleeleerue ÚesšŸee cees"Ÿee kebâheveerped efceUtve Deepeefceleeruee 160 keâesšeRÛee JÙeJemeeÙe
keâjleele. leLeeefhe peeieeflekeâ heeleUerJej leguevee keâjlee lej ner Guee{eue 5 škeäkeäÙeebntve keâceer Deens. ÙeeÛeer
keâejCes heg{erue ØeceeCes Deensle.
1) S. S. Sce. šer. ceevÙeleeØeehle kebâhevÙeebÛeer mebKÙee Skeâoce keâceer Deens, lej Skeâner ØeefMe#eCe
mebmLee S. S. Sce. šer. (Decesefjkeâve DemeesefmeSMeve Dee@Heâ cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve) ceevÙelee Øeehle veener.

2) Ùee GÅeesieele Deepe 6 npeej ØeefMeef#ele GcesoJeej cesef[keâue šêvmeef›eâhMeve, šskeämš Sef[šj,
ØetHeâefj[j, Sef[šj DeMee ngÅeeJej keâece keâjleele, hejbleg meefš&HeâeF&[ cesef[keâue šêvmeef›eâhMevemee"erner meer. Sce.
šer. Ûeer mebKÙee neleeJej ceespeCÙeeFlekeâerÛe Deens.
lejerner Deepe ceboerÛÙee keâeUelener nsuLe m›eâF&yemeejKeer kebâheveer 40 keâesšer Flekeâer Jeeef<e&keâ Guee{eue
keâjles. meeOeejCe 1 npeej ueeskeâ Ùee kebâheveerle keâece keâjleele Je vegkeâleeÛe lÙeebveer ceefnvÙeeuee 80 ueeKe ueeF&ve
šêvmeef›eâhMeve keâjCÙeeÛee efJe›eâce kesâuee.
cesef[keâue šêvmeef›eâhMeveceOeerue pee@yeÛes mJe¤he

Decesefjkesâletve Yeejleele efoues peeCeejs pee@ye ns veeceebefkeâle kebâhevÙeebvee efoues peeleele. les keâvmeušbšÛÙeeceeHe&âle
ÚesšŸee kebâhevÙeebkeâ[s kebâ$eešer heæleerves Ùesleele. ÙeeÛeer Jeie&Jeejer KeeueerueØeceeCes Demeles.
1) vee@keâuee@pe pee@ye - ns pee@ye 48 leemeebÛÙee Deele hegCe& keâ¤ve ÅeeJes ueeieleele. ne@efmhešueceOeerue
mee"Jeuesueer jskeâe@[&dme keâe@chÙegšjeF&pe keâjCes Demes ns uees ØeeÙeefjšerÛes keâece Demeles. Ùeekeâefjlee meeOeejCele: 9
les 12 meWšdWme efceUleele. (MebYej meWšsdme cnCepes - 1 [e@uej) Je 65 ke@âjskeäšjÛeer Skeâ ueeF&ve yemeles.
Lees[keäÙeele, Skeâ pee@yeÛÙee ueeF&veceeies 4 ®heÙes efceUleele Je Skeâe Dee@hejsšj Skeâe efMeHeäšuee meeOeejCe 250
ueeF&ve šêvmeef›eâhš keâjlees. ØelÙe#e kebâheveerle 4 ®heÙes efceUeues lejer yeÇeskeâme&, keâvmeušbšme ÙeebÛes ceeefpe&ve peeTve
Dee@hejsšjÛÙee neleer ceefnvee 5,000 ®. heieej efouee peelees.
2) Dee@veueeF&ve pee@ye - 24 leemeebÛÙee Deele hetCe& keâ¤ve osCÙeeÛÙee keâeceeme hebOeje-Jeerme meWšsdme
efceUleele.
3) ØeeÙeesefjšer pee@ye - jsef[Deesuee@peer, hueeefmškeâ mepe&jer, vÙegjesmepe&jerceOeerue efkeâÛekeâš šêvmeef›eâhMeve
6 leemeebÛÙee Deele hetCe& keâ¤ve ÅeeÙeÛes Demeles Je 99 škeäkesâ DeÛetkeâlee Je šskeämš HeâeF&ueJejerue legceÛeer
keâeÙe&#ecelee heentveÛe ne pee@ye efouee peelees. meeOeejCele: 95 škeäkeäÙeebÛÙeeKeeueer De@keäÙegjmeer DemeuÙeeme 70
les 100 škeäkesâ hewmes keâeheues peeleele. lesJne šêvmeef›eâhMeve kebâhevÙee Je GcesoJeejebveer DeÛetkeâlee Je keâeÙe&#ecelee
ÙeebÛes Yeeve "sJeues heeefnpes. meeOeejCe Skeâe ne@efmhešuekeâ[tve Skeâ efoJemeeÛes 15000 ueeF&ve keâece Demeles;
heCe cees"Ÿee kebâhevÙeebMeer ØelÙe#e [erue keâjleevee legcneuee 1 ueeKe ueeF&vme 14 škeäkesâ De@keäÙegjmeerÛeer ie@jbšer
ÅeeJeer ueeieles. S. S. Sce. šer. Ûes meefš&efHeâkesâš vemeCes, Dehesef#ele De@keäÙegjmeer vemeCes, ceOeuÙee yeÇeskeâme&
SpebšdmeÛes ceeefpe&ve peeTve efceUCeeje oj, GheueyOe DeOe&kegâMeue šêvmeef›eâhMeveerped ÙeecegUs npeejes keâesšer
®heÙeebÛeer keâeces DeeheCe ieceeJelees Deenesle.
meejebMe, cesef[keâue šêvmeef›eâhMeveceOeuÙee mebOeer mee@HeäšJesDejcegUs keâceer PeeuÙee DemeuÙeelejer Deefpeyeele

mebheuesuÙee veenerle. Heâece&meer ie@pÙegSš, ef[hueescee, Sce. Deej, cesef[keâue ØeesHesâMeveceOeerue GcesoJeejebvee Ùeele
keâefjDejÛeer Skeâ JesieUer mebOeer Deens. ØeefMe#eCe mebmLee ceevÙeleeØeehle Deens keâe? [ceer HeâeF&ueJej keâece ve keâjlee
ueeF&Jn Dee@ve ueeF&ve pee@yeJej Øe@efkeäšme efceUsue keâe? ØeefMeef#ele mšeHeâ, š^sefvebie megefJeOee Deensle keâe? Ùee
iees°erÛeer MeneefveMee keâ¤ve ceieÛe Ùee keâesme&uee De@[efceMeve IÙeeÙeuee njkeâle veener. keâefjDejÛÙee meg®Jeeleeruee
yeÇskeâ cnCetve efkebâJee ceefnuee GcesoJeejebmee"er ner Skeâ Ûeebieueer mebOeer Deens.

DeefOekeâ ceeefnleermee"er Keeueerue heòÙeeJej mebheke&â keâje -
1) Fbvotpe FvHeâesšskeâ efue., Sme. kegâceeme& neTme, jes[ veb. 14, huee@š veb. 60, Hesâpe - 2, Sce.
DeeÙe. [er. meer., DebOesjer (hetJe&), cegbyeF&.
2) [erSÛeSme FvHeâesefmemšce Øee. efue., 105, ceejJee keâe@chueskeäme, meekeâer efJenej jes[, DebOesjer
(hetJe&), cegbyeF&.

17
{
ke‚uee ke‚ewMeuŸe
ceeCemee¤Ÿee Debieer ke‚uee ner DebieYetle¤e DemeeJeer ueeieles. ke‚uee ner ⁄bo
cnCetve peesheemeeJeer ueeieles. leer peesheemeleevee efle¤Ÿeeke‚[s JŸeeJemeeefŸeke‚
¬ef∞ke‚esve "sJetve pej peesheemeueer lej ke‚uee-ke‚ewMeuŸeeceOŸes GÚece
ke‚efjDej nesT Meke‚les.
Demeb cnCeleele keâer, keâuee ner DebieYetleÛe DemeeJeer ueeieles. ceie lÙeeuee hewuet hee[CÙeeÛeb keâece menpe
keâjlee Ùesleb. hetJeeaÛÙee keâeUer DeYÙeemeslej iees°eRceOÙes jme Demeuee keâer, lees Úbo cnCetve ieCeuee peeÙeÛee. Deelee
cee$e keâuesÛÙee #es$eelener Gòece keâefjDej Ie[Jelee ÙesT Mekeâleb. ne Âef°keâesve DeefOekeâeefOekeâ ueeskeâebceOÙes hemejle
Ûeeueuee Deens. keâueeefMe#eCe osCeeNÙee efJeefJeOe DeYÙeeme›eâceebÛeer yeebOeCeerÛe ÙeesiÙe jerleerves keâjCÙeele Deeueer
DemeuÙeeves jerlemej hejer#ee osTve keâuee DeYÙeeme›eâceeÛeer heoJeer efceUJeCes MekeäÙe Deens. Ùee efJeefJeOe keâuee#es$eebvee
DeepeÛÙee DeeOegefvekeâ keâeUele yejbÛe iue@cej Øeehle Peeueb DemeuÙeevesner Deveskeâ peCe Ùee #es$eeÛeer efveJe[ keâjleele.
ÙeeceOÙes ØeecegKÙeeves veešŸe, DeefYeveÙe, mebieerle, ve=lÙe, efÛe$ekeâuee, efMeuhekeâuee, ÚeÙeeefÛe$eCe Ùee keâueebÛee
meceeJesMe neslees. keâuee#es$eeceOÙes keâefjDej keâ¤ve FefÛÚCeeNÙeebkeâ[s veeefJevÙeeÛeer DeeJe[, Peesketâve osCÙeeÛeer Je=òeer
ns iegCe nJesle.
DeefYeveÙe
veJeveJeerve Ûe@vesumeJej Øe#esefhele nesCeeNÙee ceeefuekeâebÛee ØeYeeJe le®CeebJej ÛeebieueeÛe he[uee Deens.
keâenerlejer JesieUb keâ¤ Mekeâlees, ne DeelceefJeÕeeme lÙeebÛÙeele efvecee&Ce PeeueeÙe. ‘peje nškesâ’ keâjCÙeeÛÙee FÛÚsves
DeveskeâebÛeer heeJeueb DeefYeveÙeekeâ[s JeUle Deensle. cee$e, Ùee #es$eele ÙesCeb SJe{b meeshheb veener. lÙeemee"er
legceÛÙeekeâ[s Ghepele DeefYeveÙeiegCe DemeeÙeuee nJesle. lÙeeÛeØeceeCes Yee<esJej ØeYeglJe DeeefCe jbiecebÛeeJej GYeb jentve
GheefmLele Øes#ekeâebvee efKeUJetve "sJeCÙeeÛeer leekeâoner iejpesÛeer Demeles.
Ùee efJe<eÙeerÛee DeYÙeeme›eâce hegCes efJeÅeeheer"ele ÛeeueJeuee peelees. Ùee efJe<eÙeele yeer. S. keâjCÙeemee"er 45
škeäkesâ iegCeebmen yeejeJeer GòeerCe& DemeeJeb ueeieleb, lej Sce. S. keâjCÙeemee"er keâesCelÙeener ceevÙeleeØeehle

efJeÅeeheer"eÛÙee heoJeerÛeer iejpe Demeles. lÙeeÛeyejesyej uesKeer DeeefCe ÛeeÛeCeer hejer#eener Iesleueer peeles. ÛeeÛeCeer
hejer#esle DeeÙelÙee JesUsme efouesuÙee SKeeÅee efJe<eÙeeJej DeefYeveÙe keâ¤ve oeKeJeeJee ueeielees. DeefYeveÙe #es$eeleuÙee
ceevÙeJej JÙeòeâer Ùee DeYÙeeme›eâceeÛes Oe[s osCÙeeme Ùesleele. GòeerCe& efJeÅeeLÙeeËvee veeškeâ, šerJner ceeefuekeâe,
efÛe$eheš Ùeeletve keâece keâjCÙeeÛeer mebOeer GheueyOe nesles. efouueerÛÙee ve@Meveue mketâue Dee@Heâ [êcee Ùee mebmLesle
veešŸe#es$eeÛeb mebhetCe& ØeefMe#eCe efoueb peeleb. Ùee mebmLesletve ØeefMe#eCe IesleuesuÙee Deveskeâ ceevÙeJej JÙeòeâeRveer
DeefYeveÙeeÛeb #es$e ieepeJeueb Deens.
ve=lÙe
DeefYeveÙeeØeceeCes hegCes efJeÅeeheer"ele ve=lÙeeÛesner yeer. S. DeeefCe Sce. S. Ûes DeYÙeeme›eâce Ûeeueleele.
lÙeemee"er YejleveešŸececeOÙes Dejbies$ece hetCe& Peeuesueb DemeeJeb ueeieleb. keâLLekeâÛebner hetJe&efMe#eCe DeeJeMÙekeâ Deens.
ÙeeefMeJeeÙe efJeÅeeheer"eÛÙee ÛeeÛeCeer hejer#esle GòeerCe& JneJeb ueeieleb. lÙeeÛeyejesyej uesKeer hejer#eener Demeles. ve=lÙeeÛeb
ØeefMe#eCe osCeeje DeYÙeeme›eâcener leerve Je<eeËÛee Demelees. Ùeele ØeecegKÙeeves meeefnlÙeeÛee DeYÙeeme keâ¤ve Iesleuee
peelees. keâLekeâ ve=lÙeeJÙeefleefjòeâ ve=lÙeeÛes Flej keâeÙe&›eâce keâjCes, yeIeCes, lÙeeJej ÛeÛee& keâjCes, efJeefJeOe keâeÙe&MeeUebceOÙes
Yeeie IesCes ÙeebÛee meceeJesMe Demelees.
ve=lÙeeÛeb ØeefMe#eCe osCeeNÙee Flej Deveskeâ mebmLeener Demeleele. hegCÙeele ‘keâueeÚeÙee’ Ùee mebmLeslener
ve=lÙeeÛes ØeefMe#eCe efoueb peeleb. yeejeJeerveblejÛee ne DeYÙeeme›eâce leerve Je<eeËÛee Deens. ve=lÙeeÛes ØeefMe#eCe
IesleuÙeeveblej ve=lÙeeÛes Jeie& meg¤ keâjlee Ùesleele. lemesÛe, mJele:Ûes keâeÙe&›eâcener keâjlee Ùesleele. cee$e, Glke=â°
ve=lÙeebievee nesCÙeemee"er Deveskeâ Je<eeËÛeer DeLekeâ cesnvele iejpesÛeer Demeles.
efMeuhekeâuee
efMeuhekeâuee ner DeefleMeÙe ØeeÛeerve keâuee Deens. efMeuhekeâej Ie[JeCeb ns keâener efceefvešebÛeb DeLeJee leemeebÛeb
keâece veener, lej Deveskeâ Je<eeËÛeer cesnvele, keâewMeuÙe Ùeemee"er DeeJeMÙekeâ Demeles. efMeuhekeâuesmee"er mJeleb$e peeiee,
ceeleer, oie[, yeÇeBPe, ueeketâ[ FlÙeeoer meeefnlÙeeÛeer iejpe Demeles. efMeuhekeâuesÛÙee DeYÙeeme›eâceele ueeketâ[,
oie[-ceeleer ÙeebmeejKÙee ceeOÙeceebyejesyejÛe uee@mš Je@keämeme, me@C[ keâeefmšbiemeejKeer DeeslekeâeceeÛeer leb$ener
efMekeâJeueer peeleele. cesCe efkebâJee ceeleerceOÙes leÙeej kesâuesuÙee efMeuheebÛeer Øeefleke=âleer keâjCÙeemee"er lÙeeÛÙeesYeesJeleer
[eÙe Ieeuetve lÙeele OeeletÛee jme mees[tve lÙee OeeletceOÙes efMeuhe yeveJelee Ùesles. ÙeeJÙeefleefjòeâ HeâeÙeyejmeejKÙee
ceeOÙeceelener efMeuheke=âleer leÙeej keâjCÙeeÛeb ØeefMe#eCe efoueb peeleb.
ne DeYÙeeme›eâce hetCe& PeeuÙeeJej efmevescee, veeškeâ, ceeefuekeâebÛes mesš ef[PeeF&efvebie keâjlee Ùesleb. FbefšefjÙej
[skeâesjsMeveÛeb keâece keâjlee Ùesleb. lÙeeefMeJeeÙe hegleUs keâ¤ve osCÙeeÛeb keâecener DeensÛe. efMeuhekeâuesÛÙee heejbheefjkeâ
DeYÙeeme›eâceeuee DeeOegefvekeâ keâe@chÙegšj efMe#eCeeÛeer pees[ efoueer lej keâe@chÙegšj ef[PeeÙevej ns veJeb #es$e efJekeâefJele
Peeueb Deens. Ùee #es$eele ØeJesMe Iesleevee heoefJekeâe IesCÙeehetJeea efkeâceeve 10 Jeer GòeerCe& DeeefCe heoJeer keâesme&
IesCÙeehetJeea 12 Jeer GòeerCe& DemeCeb DeeJeMÙekeâ Demeleb. Skeâ Je<ee&Ûee HeâeGb[sMeve keâesme&ner DeeJeMÙekeâ Demelees.
heoefJekeâe DeYÙeeme›eâce cee$e cebgyeF&ÛÙee pes. pes. DeeefCe hegCÙeeÛÙee Yeejleer efJeÅeeheer"ele efMekeâJeuee peelees.
efÛe$ekeâuee
DeefYeJÙeòeâerÛeb Skeâ peesceoej ceeOÙece cnCetve efÛe$ekeâueskeâ[s yeIelee Ùesleb. DeeheuÙee efÛe$eebveer jsKeešveebveer

Deveskeâ efoiiepe keâueekeâjebveer peieeuee efKeUJetve šekeâueb. efÛe$ekeâuee ner keâener ØeceeCeele GhepeleÛe DemeeJeer
ueeieles; heCe lÙeeuee ÙeesiÙe ØeefMe#eCeeÛeer pees[ner DeeJeMÙekeâ Demeles. efÛe$ekeâuesÛÙee DeYÙeeme›eâceeÛes oesve Yeeie
he[leele. Skeâ ‘DehueeF&[ Deeš&’ cnCepes GheÙeesefpele keâuee, lej ogmejer ‘HeâeF&ve Deeš&’ cnCepes Megæ keâuee. Ùee
DeYÙeeme›eâceebceOÙes efJeÅeeLÙeeËvee jsKeešveebÛee mejeJe efouee peelees. lÙeeÛeØeceeCes efvemeie&efÛe$eb, mšerue ueeF&Heâ
Ùeemeesyele keâuesÛee Feflenemener efMekeâJeuee peelees. meeQoÙe&MeeŒe, MejerjjÛevee MeeŒe, heesš^xš, cÙegjue ÙeemeejKes
efJe<eÙe DeYÙeeme›eâceele Demeleele. pÙes‰ efÛe$ekeâejebÛeer ØeelÙeef#ekesâ, efJeefJeOe mheOee&, ØeoMe&ves yeIeCes, SKeeÅee
efÛe$ekeâejeJej ØeyebOe meeoj keâjCes Ùeeletve efÛe$ekeâej leÙeej neslees.
ceneje°êle meOÙee 10 Jeer veblej keâjCÙeele ÙesCeeje heoefJekeâe DeYÙeeme›eâce 127 ef"keâeCeer meg¤ Deens.
ef[hueescee Fve HeâeF&ve Deešd&me Ùee DeYÙeeme›eâceeuee ØeJesMe IesCÙeehetJeea Skeâ Je<ee&Ûee HeâeGb[sMeve keâesme& keâjCes
iejpesÛes Demeles. lÙeeveblej heoefJekesâuee ØeJesMe efceUlees. Ùeeveblej Fb[efmš^Ùeue ef[PeeÙeefvebieÛee oesve Je<eeËÛee
DeYÙeeme›eâce DeeÙe. DeeÙe. šer. heJeF& ÙesLetve keâjlee Ùeslees. efMeJeeÙe De@efvecesMeve DeeefCe FbefšefjÙej ef[PeeÙeefvebieÛes
DeYÙeeme›eâcener keâjlee Ùesleele.
He@âMeve ef[PeeÙeefvebie
He@âMeveÛÙee peieleele ef[PeeF&efvebieceOÙes keâehe[eÛeer efveJe[, meerPeve, yeoueles š^sC[ Ùee iees°er Kethe
cenòJeeÛÙee "jleele. meerPeveue keâhe[ŸeebceOÙes ojJe<eea keâenerlejer veJeerve He@âMeve Ùesle Demeles Deved keâener
keâeUehegjleer leer efšketâvener jenles. «eenkeâebÛÙee Â°erves efkebâceleeryejesyejÛe keâehe[eÛeer iegCeJeòee, megšmegšerleheCee
DeMee Deveskeâ yeeyeeRÛee efJeÛeej kesâuee peelees. He@âMeve ef[PeeF&efvebieceOÙes Deekeâ<e&keâ jbiemebieleer, jbieebÛeer keâe@efcyevesMevme,
keâehe[, keâehe[eÛes Øekeâej DeeefCe heesle, efÛe$ekeâuesÛeer peeCe, meeQoÙe&Â°er DemeCeb iejpesÛes Demeles. He@âMeve
ef[PeeÙeefvebieÛÙee DeYÙeeme›eâceele šsueefjbie, efvejefvejeàÙee keâehe[ebÛeer ceeefnleer, keâuesÛee Fefleneme, efÛe$ekeâuee,
He@âMeve [ê@FËie, ef[PeeÙeefvebieÛeer mecepe, Fb[efmš^Ùeue š^sefvebie, ceefMevejerÛeer leebef$ekeâ ceeefnleer, ceekexâefšbie, Skeämeheesš&-
Fcheesš& keâeieohe$eb, ØelÙe#e Glheeove Demes meJe& efJe<eÙe He@âMeve ef[PeeÙeefvebieÛÙee DeYÙeeme›eâceele efMekeâJeues
peeleele.
He@âMeve ef[ÙeeÙeefvebieÛee DeYÙeeme›eâce hetCe& PeeuÙeeveblej mJeleb$eheCes He@âMeve ef[PeeÙevej cnCetve JÙeJemeeÙe
keâjlee Ùeslees efkebâJee He@âMeve meboYee&leerue cees"Ÿee mebmLeebceOÙes DeLeJee keâehe[ efceumeceOÙes veeskeâjer keâjlee Ùesles.
mJele:Ûeb yegefškeâ keâe{lee Ùesleb. jsef[ces[dmeÛÙee ogkeâeveebvee leÙeej keâhe[s yeveJetve hegjJelee Ùesleele. He@âMeve ef[PeeÙevej
cnCetve efÛe$ehešefveefce&leerceOÙes mebOeer efceUles.
ef[PeeÙeefvebieÛÙee #es$eele DenceoeyeeoÛeer ‘ve@Meveue FefvmššŸegš Dee@Heâ ef[PeeÙeefvebie’ ner Skeâ De«eieCÙe
mebmLee Deens. FLes heoJÙegòej DeeefCe heoJeer Demes oesvner ØekeâejÛes DeYÙeeme›eâce ÛeeueJeues peeleele. Ùee keâesmexmemee"er
ØeJesMe hejer#ee peevesJeejer ceefnvÙeele nesles. OebÅeeØeceeCes He@âMeve «eenkeâebÛÙee iejpesvegmeej yeouele Deens. iejpesØeceeCes
hegjJe"e keâjCÙeemee"er He@âMeve Fb[mšêrner meppe Peeueer Deens. cees"cees"er He@âMeve neTmesme Ûeškeâve yeoue keâ¤ve
ne@š mesefuebie keâhe[s yeepeejele DeeCele Deensle.
FbefšefjÙej ef[PeeÙeefvebie
efÛe$ekeâuee, efMeuhekeâuee, mebieerle, ve=lÙe Ùee keâueebØeceeCesÛe FbefšefjÙej ef[PeeÙeefvebie ner osKeerue Skeâ
keâueeÛe Deens. efÛe$ekeâuee DeeefCe Jeemlegkeâuee DeLee&le FbefšefjÙej ef[PeeÙeefvebie Ùee Kejblej Deieoer pees[erves

peeCeeNÙee keâuee, efkebâyengvee efÛe$ekeâuee Ûeebieueer Demesue, lej JeemlegkeâuesÛÙee #es$eele ÙeMemJeer nesCÙeemee"er Heâejmes
keâ° IÙeeJes ueeiele veenerle. lÙeeletve mkesâefÛebieJej ngketâcele Demesue, lej Kethe HeâeÙeoe neslees. keâejCe, JeemlegmebyebOeer
keâuhevee mkesâefÛebieÛÙee meneÙÙeeves keâeieoeJej mhe° keâjlee Ùesleele. Jeemlegkeâuee DeeefCe FbefšefjÙejÛeb efMe#eCe
Iesleevee lej efÛe$ekeâuesÛee HeâeÙeoe nesleesÛe; heCe mJele:Ûee JÙeJemeeÙe meg¤ keâjleevee Ùee iees°eRmee"er FlejebJej
DeJeuebyetve jenCÙeeÛeer JesU Ùesle veener. SketâCeÛe keâueebefJe<eÙeer DeelceerÙelee ne Jeemlegkeâuesmee"er Yekeäkeâce heeÙee
"¤ Mekeâlees. Ùee #es$eekeâ[s JeUeÙeÛeer FÛÚe Demesue, lej 12 Jeer hejer#esÛÙee DeeOeer leerve-Ûeej Je<eË efkebâJee
MeeuesÙe JeÙeeheemetveÛe efÛe$ekeâuesÛeb ØeefMe#eCe IÙeeJeb.
12 Jeer veblej heeÛe Je<eeËÛee ne DeYÙeeme›eâce Demetve, lÙeeveblej Fbšve&efMehe keâ¤ve ÛeebieuÙee Deeefke&âšskeäšÛÙee
neleeKeeueer 4-5 Je<ex DevegYeJe IesTve mJeleb$e JÙeJemeeÙener meg¤ keâjlee Ùeslees. Ùee MeeKesleueer heoJeer efkebâJee
heoefJekeâe 12 Jeer veblej keâjlee Ùesles, lej heoJeerveblej DeeJe[erÛÙee efJe<eÙeele mhesMeueeÙePesMevener keâjlee Ùesleb, ne
DeYÙeeme›eâce DeeefCe Fbšve&efMehe hetCe& kesâuÙeeveblej Deeefke&âšskeäšÛÙee neleeKeeueer veeskeâjer, 2-3 peCe efceUtve «eghe
efkebâJee mJeleb$e JÙeJemeeÙe keâjlee Ùeslees. veJeveJeerve, DeefYeveJe keâuheveebÛeb Ùee #es$eele vesnceerÛe mJeeiele nesle Demeleb.
Ùee JÙeJemeeÙeeuee hetjkeâ Demes ne@šsue, yeebOekeâece JÙeJemeeÙe lespeerle DemeuÙeecegUs Deeefke&âšskeäš DeeefCe FbefšefjÙej
ef[PeeÙevejuee Kethe ceeieCeer Demeles. keâceer peeiesle efkebâJee GheueyOe peeiesle Gòece ef[PeeF&veÛeer Iejb efkebâJee Jeemlet
vekeäkeâerÛe meJeeËÛÙee keâewlegkeâeÛee efJe<eÙe "jleele. DeLee&leÛe efkeâceÙee Demeles Deeefke&âšskeäš DeeefCe FbefšefjÙej
ef[PeeÙevejÛeer. lÙeeleÛe nuueer ØelÙeskeâpeCe Deeheueb Iej, Iejeleueer ueerefJnbie ®ce, efkeâÛeve, yes[¤ce DeefOekeâ
Deekeâ<e&keâ keâMeer keâjlee ÙesF&ue, ÙeeÛeeÛe efJeÛeej keâjle Demelees. lÙeecegUs FbefšefjÙej ef[PeeÙeefvebie Ùee #es$eele Yejhetj
JeeJe Deens. Ùee efJe<eÙeeÛee cee$e, heoefJekeâe DeYÙeeme›eâce hegCÙee-cegbyeF&meejKÙee Deveskeâ Menjebletve GheueyOe Deens.
efnjs, Deuebkeâej heejKeer (pescesvee@uee@efpemš)

meeQoÙe&, keâewMeuÙe, mepe&veMeeruelee DeeefCe heejKeer vepej DemeCeeNÙeebmee"er pescesvee@uee@efpemš ne GòeceÛe
heÙee&Ùe Deens. efnjs, meesvÙeeÛes oeefieves efveÙee&le keâjCeeNÙee osMeebceOÙes YeejleeÛee vebyej De«emLeeveer Deens.
pescesvee@uee@efpemš ne Keepeieer #es$eeleuee JÙeJemeeÙe Demeuee lejer Deepe Ùee #es$eele keâece keâjCeeNÙeebvee
Ûeebieueer ceeieCeer Deens DeeefCe keâeceeÛee ceesyeoueener Ûeebieuee efceUlees. heejbheefjkeâ heæleerves oeefieves Ie[efJeCeb ner
Deelee kesâJeU meesveejebÛeer ceòesâoejer jeefnuesueer veener. Deepe Ùee #es$eele keâefjDej Ie[efJeCeeNÙee le®Ce-le®CeeRÛeer
mebKÙee Jee{les Deens. veJÙee ÙegieeÛes hesnjeJe, lÙeeJejÛes oeefieves, DeeOegefvekeâ DeeefCe heejbheefjkeâ ef[PeeF&vmeÛeb
HeäÙetpeve keâ¤ve lÙeeletve veJes oeefievÙeebÛes ef[PeeF&vme Ie[JeCeb Ùeeuee Deepe yeepeejele Ûeebieueer ceeieCeer Deens. efnjs,
oeefievÙeebÛÙee #es$eele keâefjDej keâ¤ve FefÛÚCeeNÙeebvee yejsÛe heÙee&Ùe GheueyOe Deensle.
pÙegJesue meWšj - oeefievÙeebJejerue ve#eerkeâeceeØeceeCes lÙeele ceewuÙeJeeve Ke[s (pÙegJesue) yemeJeCeb DeeefCe
lÙeebÛee pees[ hekeäkeâe keâjCeb ns Ùee DeYÙeeme›eâceele efMekeâJeCÙeele Ùesleb.
pÙegJesue mee@š&j - Kejs, ogefce&U, ceewuÙeJeeve Ke[s (pÙegJesue) keâÛÛee oie[eÛÙee ef{ieeletve MeesOetve
yeepetuee keâjCeb, lÙeebÛes yeejerkeâ legkeâ[s keâjCeb DeeefCe lÙeeleerue vekeâes Demeuesuee Yeeie lÙeeletve yeepetuee keâjCeb ns
Ùee DeYÙeeme›eâceele efMekeâJeueb peeleb.
pescme efkeäueJej - efJeefMe° ØekeâejÛee nelees[e DeeefCe ÛeeketâÛÙee ceoleerves "jJeuesuÙee DeekeâejeØeceeCes
keâeheCeb, ogmeNÙee Skeâe efnNÙeeÛÙee ceoleerves lÙee ceewuÙeJeeve Ke[ŸeeJej Keñe IesCeb ner keâeceb Ùee DeYÙeeme›eâceele

efMekeâJeueer peeleele.
pescme mueeF@mej - Skeâe efHeâjCeeNÙee keâšjÛÙee meneÙÙeeves efpeceuee DeekeâejeØeceeCes keâeheCeb, cegueleeveer
ceeleerÛÙee meesuÙegMeveves Je efnNÙeeÛÙee heeJe[jÛÙee meesuÙegMeveves lÙeebvee keâeheCeb ner keâeces keâjeJeer ueeieleele.
pescme «eeFË[j - neleeves ÛeeueCeeNÙee Ùeb$eeÉejs pÙegJesue / pescmeuee ÙeesiÙe Deekeâej osCeb, Mesue@keâÛÙee
meneÙÙeeves ueekeâ[er yeebyetJej les JÙeJeefmLele yemeefJeCeb ner keâeceb Demeleele.
pescme hee@efueMej - "juesuÙee ceespeceeheeØeceeCes pescme / pÙegJesuejeruee Ùeb$eeÉejs DeLeJee neleeves hee@efueMe
keâjCes ns keâece keâjeJeb ueeieleb.
pescme ef[ûej - Skeâe ueekeâ[er KeesyeCeerle pÙescmeuee "sJetve Ùeb$eeÛÙee meneÙÙeeves lÙeeuee efÚõ hee[Ceb
ns keâece Deens.
pÙegJesuejer Sv«esJnj - DeuebkeâejeJej heeefnpes lÙeeØeceeCes ve#eerkeâece keâjCes, keâeieoeJejerue ve#eerkeâeceeØeceeCes
oeefievÙeeJej ve#eerkeâece GlejJetve IesCeb lÙeeØeceeCes lÙeeuee Deekeâej osCeb, oeefievÙeebJej "jeefJekeâ ef"keâeCeer "mes
GcešefJeCeb ner keâeceb keâjeJeer ueeieleele.
pescmeÛes Øekeâej Deveskeâ Deensle. - ®yeer, [eÙeceb[, meHeâeÙej, Scesje@u[, Deesheue ns pescme DelÙeble
ceewuÙeJeeve DemeuÙeeves lÙeebÛÙeeJej pes mebmkeâej keâjeJeÙeeÛes Demeleele les DelÙeble keâeUpeerhetJe&keâ keâjeJes ueeieleele.
efpelekesâ lÙeebÛÙeeJej mebmkeâej DeefOekeâ Je keâueekegâmejerÛes Demeleele lÙeeØeceeCes yeepeejeceOÙes lÙeebÛeer efkebâcele
"jefJeueer peeles.
DeMee ØekeâejÛes pescme ngVejer keâejeieerj Keeueerue mebmLeebceOÙes leÙeej nesleele.
ÚeÙeeefÛe$eCe (Heâesšes«eeHeâer)
SKeeob DeefleMeÙe megboj ÚeÙeeefÛe$e yeefIeleuÙeeJej ‘JJee! keäÙee yeele nw!’ DeMeer GlmHetâle& Øeefleef›eâÙee ve
osCeejer JÙeòeâer efceUCeb peje cegefMkeâueÛe. efMeJeeÙe DeeheuÙeeueener DemeeÛe yenejoej Heâesšes keâe{lee Deeuee lej...
DeMeer FÛÚe efvecee&Ce nesCebner mJeeYeeefJekeâÛe. Deelee Ùee FÛÚsuee legcner cetle& mJe¤he osT Mekeâlee. Deepe Demeb
Skeâner #es$e veener efpeLes ÚeÙeeefÛe$eCe (Heâesšes«eeHeâer) keâuesÛeb keâener keâeceÛe veener. Iejiegleer, meeJe&peefvekeâ meCe,
meceejbYe, keâeÙe&›eâce ÙeeefMeJeeÙe peeefnjele, efÛe$eheš, Je=òe#es$e, He@âMeve, cesef[keâue, FbefpeefveDeefjbie, JeeF&u[
ueeF&Heâ DeMeer Meskeâ[es #es$e Deensle efpeLes Heâesšes«eeHeâeruee efJeMes<e cenòJe Deens. keâceefMe&Deue DeeefCe Fb[efmš^Ùeue
Heâesšes«eeHeâeruee lej efJeMes<e ceeieCeer Deens.
ns #es$e lemeb ceneie[b Deens; heCe lÙeele ØeeefJeCÙe efceUJeueb lej Gòece hewmee, Øeefmeæer ÙeeÛee DeesIeÛe
legceÛÙeekeâ[s ueeielees. Heâòeâ Heâesšes«eeHeâerÛÙee #es$eele Deeheueer efoMee keâeÙe DemeCeej Deens ÙeeÛeer DeeKeCeer cee$e
efJeÛeejhetJe&keâ keâjeJeer ueeieles. lÙeele Peesketâve osCÙeeÛeer leÙeejer nJeer. veJesveJes ØeÙeesie keâjCÙeeÛeb Oee[me Debieer nJeb.
ueeskeâebvee yeesueleb keâjCÙeeÛeer keâuee nJeer; heCe SJe{ŸeeJejÛe Yeeiele veener. ØelÙeskeâ JÙeòeâerÛeb, iees°erÛeb, efvemeiee&Ûeb
DebieYetle meeQoÙe& ng[ketâve keâe{tve les ke@âcesNÙeele efšhelee ÙeeÙeuee nJeb. ueeskeâmeb«en, mebheke&â Ûeebieuee nJee, lÙeemee"er
mebJeeokeâewMeuÙe nJeb, ke@âcesNÙeeÛÙee leb$e%eeveeJej Ieó hekeâ[ nJeer.
Heâesšes«eeHeâer ne lemee 10 les 6 JesUshegjlee ceÙee&efole pee@ye veener. 24 leeme keâece keâjCÙeeÛeer leÙeejer
nJeer. cesnveleeruee meeQoÙe&Â°erÛeer pees[ efceUeueer lej legceÛee ØelÙeskeâ #eCe ne DeefJemcejCeerÙe yevet Mekeâlees DeeefCe
lees legcner ke@âcesNÙeelener hekeâ[t Mekeâlee.

peeefnjele
DeepeÛeb Ùegie ns peeefnjeleerÛeb Ùegie Deens ns keâener JesieUb meebieeÙeÛeer iejpe veener. DeeheuÙee DeeÙeg<ÙeeMeer
efveieef[le DemeuesuÙee ØelÙeskeâ iees°erÛeer peeefnjele DeeefCe lÙeeÛeb ceekexâefšbie Ùee iees°er SkeâceskeâebMeer DeefleMeÙe
efveieef[le Deens. šerJnerJe¤ve efomeCeeNÙee Deekeâ<e&keâ peeefnjeleer cnCepes peeefnjele #es$e veener. lees Ùee #es$eeleerue
Skeâ Yeeie Deens. peeefnjeleerÛeb #es$e DeceÙee&o Deens. peeefnjele yeveJeCeb ns šerceJeke&â Demeleb. peeefnjeleerÛeer
mebkeâuhevee, keâe@heerjeÙeefšbie, efJnpÙegueeÙePej, Deeš& [eÙejskeäšj, DekeâeQGbš ce@vespej Demes Deveskeâ efJeYeeie Demeleele.
Ùee #es$eele DeLee&leÛe Peesketâve osTve keâece keâjCÙeeÛeer leÙeejer lej nJeerÛe; hejbleg legceÛÙeekeâ[s mepe&veMeeruelee,
SKeeÅee iees°erÛee vescekeâe Jeehej keâ¤ve IesCÙeeÛeer neleesšer, MeyoebJej ØeYeglJe Demee iegCemebÛeÙe nJee. Ùee #es$eele
JÙeJemLeeheve keâewMeuÙe, ØemeVe JÙeefòeâceòJe, mebJeeoeÛeb keâewMeuÙe, «eenkeâebvee lemebÛe peeefnjele yeveJetve IesCeeNÙee
kebâheveeruee Deekeâef<e&le keâ¤ve IesCeejer keâuhevee megÛeCeb, ceekexâšÛeb Yeeve, DeeheuÙee GlheeoveeÛeer iegCeJeòee "emetve
meebieCÙeeÛeer keâuee DeMee Deveskeâ iees°eRÛee mecevJeÙe JÙeefòeâceòJeele nJee.
he$eekeâeefjlee
he$ekeâej, he$ekeâeefjlee Ùee Meyoebvee ÛeebieuebÛe iue@cej Øeehle Peeueb Deens. meenefpekeâÛe DeveskeâebÛee keâue
he$ekeâeefjleskeâ[s JeUlees Deens. he$ekeâeefjlesÛÙee #es$eele DeeheuÙee cegösmeto efueKeeCeeves "mee GcešJeCeeNÙeebÛeer Ùeeoer
Kethe cees"er Deens. he$ekeâeefjlee cnCepes kegâ"uÙeener #es$eele efMejkeâeJe keâjCÙeeÛee cegòeâ hejJeevee SJe{eÛe lÙeeÛee
DeLe& veener. Fefleneme, jepekeâejCe, meceepekeâejCe, ›eâer[e, efJe%eeve DeMee peJeUheeme meJe&Ûe #es$eebÛeer Gòece
peeCe nJeer. šerJner ceeefuekeâebceOetve efomeCeeNÙee ueeskeâefØeÙe DeefYeveslÙeebØeceeCesÛe keâener Je=òeefveJesokeâ, met$emebÛeeuekeâ,
jepekeâerÙe efJeMues<ekeâ DeeheuÙee Kethe heefjÛeÙeeÛes Peeues Deensle. ØeCeJe je@Ùe, jepeoerhe mejosmeeF&, yejKee oòe ner
lÙeeleueer keâener "Ukeâ veeJeb. yeeleceer meebieCÙeeÛeer Mewueer, neleesšer, meeojerkeâjCe, DeYÙeeme ÙeecegUs ns
Je=òeefveJesokeâ ueeskeâefØeÙe Peeuesues Deensle. lÙeebÛÙeecegUs mHetâleea efceUtve ÙegJekeâebÛee Dees{e he$ekeâeefjleskeâ[s Jee{uee
Deens.
meOÙeeÛÙee veJÙee Ùegieele Je=òehe$eebÛeb mJe¤hener yeouele Deens. efJeefJeOe efJe<eÙeebvee JeeefnuesuÙee hegjJeCÙee
lÙee lÙee JeeÛekeâJeiee&heÙeËle heesnesÛeCÙeemee"er Je=òehe$eebÛÙee Deblej&Ûevesle Deecetuee«e yeoue nesle Deensle. owvebefove
meceepepeerJeveeMeer efveieef[le DeLe&, GÅeesie, ›eâer[e, iegbleJeCetkeâ, DeejesiÙe, Deenej, peerJeveMewueer, efÛe$e, veešŸe,
keâuee DeMee Deveskeâ #es$eebceOÙes Ie[CeeNÙee Ie[ecees[eRyeöueÛeer JeeÛekeâebÛeer Deeme ue#eele IesTve, DeepekeâeueÛÙee
Je=òehe$eebceOÙes lÙeeÛee DebleYee&Je nesle Deens.
Je=òehe$e #es$eele keâefjDej keâjCÙeeÛeer FÛÚe DemeuÙeeme lÙeemee"er he$ekeâeefjlesÛee DeYÙeeme›eâce hetCe&
keâjCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles. meJe& efJeÅeeheer"ebceOetve ne DeYÙeeme›eâce ÛeeueJeuee peelees. keâener ef"keâeCeer ne
DeYÙeeme›eâce Skeâ Je<ee&Ûee lej keâener ef"keâeCeer oesve Je<eeËÛeener Demelees. he$ekeâeefjlesceOÙes ØeJesMe keâjCÙeemee"er ne
DeYÙeeme›eâce hetCe& keâjCeb ner cetueYetle iejpe Deens. Ùee DeYÙeeme›eâceele efJeefJeOe efJe<eÙeebÛee DebleYee&Je kesâuee peelees.
yeeleceer cnCepes keâeÙe? FLeheemetve les cegefõle MeesOeve (ØetHeâ jeref[bie), mebheeove DeMee Deveskeâ Deveskeâ efJe<eÙeebÛee
meceeJesMe Demelees. lÙeeÛeyejesyejerves keâener efoJeme Je=òehe$eeÛÙee Dee@efHeâmeceOÙes keâece keâjCÙeeÛee DevegYeJener
efceUlees.
Je=òehe$eebceOÙes Jeelee&nj cnCetve ÚesšŸee-ÚesšŸee keâeÙe&›eâceebÛeb JeeleeËkeâve keâjCÙeeÛeer mebOeer efceUles. JesieJesieàÙee
efJe<eÙeebÛes Deveskeâ Jeelee&nj Je=òehe$eele keâece keâjle Demeleele. legceÛeb keâewMeuÙe DeeefCe DevegYeJe ÙeebÛeer meebie[

Ieeuetve Je=òemebheeokeâ, Ghemebheeokeâ, mebheeokeâ heoeheÙeËleÛeer JeešÛeeue keâjlee Ùesles. Je=òehe$eebceOÙes meOÙee ÚeÙeeefÛe$ekeâejebÛeb
cenòJener Jee{ueb Deens. efJeefJeOe keâeÙe&›eâceeÛÙee, IešveebÛÙee ÚeÙeeefÛe$eeØeceeCes yeouelÙee meceepepeerJeveeÛee
Deejmee efšheCeejer ÚeÙeeefÛe$ebner JeeÛekeâebÛÙee hemebleerme Glejleele. nuueer yeNÙeeÛe Je=òehe$eebÛeb keâece keâe@chÙegšjJej
Ûeeueleb. lÙeecegUs Deeefš&mš, efJnpÙegDeueeÙePeme& Ùee mebOeerner Ùeebvee #es$eele GheueyOe Deensle.
he$ekeâeefjlesleerue heoJeer, heoefJekeâe, heoJÙegòej heoJeer efceUJeCÙeemee"er MeeŒe, keâuee efkebâJee JeeefCepÙe
MeeKesleerue keâesCelÙeener Skeâe MeeKesÛeer heoJeer DemeCeb DeeJeMÙekeâ Deens. ceevÙeleeØeehle efJeÅeeheer"ebyejesyejÛe
meOÙee Deveskeâ DeefYecele efJeÅeeheer"ebceOetvener he$ekeâeefjlesÛes DeYÙeeme›eâce Iesleues peeleele. Ùee DeYÙeeme›eâceebÛes
Deboepes Megukeâ leerve les one npeejebojcÙeeve Demeles. Ùee hejer#esmee"er yeNÙeeÛe ef"keâeCeer ØeJesMe hejer#ee Iesleueer
peeles.
Je=òeefveJesokeâ / met$emebÛeeuekeâ
Je=òeJeeefnvÙeebJej keâece keâjCÙeemee"erner he$ekeâeefjlesÛee DeLeJee ceeme keâcÙegefvekesâMeveÛee DeYÙeeme›eâce hetCe&
keâjCeb iejpesÛeb Demeleb. ne DeYÙeeme›eâce cee$e osMeYejele meJe& efJeÅeeheer"eletve ÛeeueJeuee peele veener. keâener
ceespekeäÙeeÛe efJeÅeeheer"ebceOetve ÛeeueJeuÙee peeCeeNÙee Ùee DeYÙeeme›eâceeceOÙes heef$ekeâeefjlesØeceeCesÛe yeeleceer efceUJeeÙeÛeer
keâMeer, leer ÂMÙe mJe¤heele oeKeJeCÙeele ÙesCeej DemeuÙeeves lÙeeyeeyele keâesCeleer keâeUpeer IesCeb DeeJeMÙekeâ
Deens, meceesjÛÙeeMeer yeesueleevee SKeeoe DeÛetkeâ cegöe keâmee efceUJeeÙeÛee, DeMee meJe& yeeyeleerleues ØeefMe#eCe efoueb
peeleb. lÙeeÛeyejesyej ke@âcesNÙeemeceesj ve De[KeUlee yeesueCÙeeÛee mejeJe Deved ceje"er, efnboer, Fb«epeer Ùee
Yee<esceOeerue mhe° MeyoesÛÛeejebÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee Demeles.
Je=òeJeeefnvÙeebJej DeeefCe DeekeâeMeJeeCeerJejner meOÙee Je=òe efveJesokeâ Ùee heoemee"er ÛeebieuÙee mebOeer GheueyOe
Deensle. leemee-leemeeuee efoueer peeCeejer yeeleceerhe$eb DeeefCe DeemeheemeÛÙee Ûeeuet Ie[ecees[eRJej DeeOeeefjle ÛeÛee&lcekeâ
keâeÙe&›eâceele met$emebÛeeuekeâ cnCetve Deveskeâ Ûe@vesume ÛeebieuÙee met$emebÛeeuekeâÛÙee MeesOeele Deensle. efJeefJeOe IešveebÛeb
ØelÙe#e efÛe$eCe keâ¤ve Ghe«en JeeefnvÙeebceeHe&âle les IejeIejeble heesnesÛeJeCÙeemee"er Je=òeJeeefnvÙeebJej efjheesš&j DeeefCe
ke@âcesjeceve Ùee mebOeerner GheueyOe Deensle. YeejleYejÛÙee yeelecÙeebÛeb 24 leeme DeeefCe 365 efoJeme peeUb efJeCele
jeneÙeÛeb cnCepes ØelÙeskeâ cees"Ÿee Menjele efjheesš&me&ÛÙee šerceÛeer iejpe YeemeCeejÛe. lÙeeÛeØeceeCes "jeefJekeâ
Deblejeves vÙetpe DeBkeâefjbie keâjCeejs Ûesnjsner yeoueleeleÛe. lÙeecegUs keâefjDej cnCetve ns #es$e efveJe[ueb lej YeefJe<Ùe
GppJeue Deens.
Je=òeJeeefnvÙeebJej efjheesš&j cnCetve keâece keâjeÙeÛeb Demesue lej ceeme keâcÙegefvekesâMeveÛeer heoJeer efceUJeCÙeemee"er
lÙeeDeeOeer keâesCelÙee vee keâesCelÙee MeeKesleerue heoJeer DeeJeMÙekeâ Demeles. lÙeeÛeyejesyej vÙetpe DeBkeâj efkebâJee
efjheesš&j cnCetve Ûe@vesueJej keâece keâjleevee lÙeebÛÙee m›eâervešsmšceOÙesner GòeerCe& nesCeb iejpesÛeb Demeleb. he$ekeâeefjlesÛÙee
DeYÙeeme›eâceeØeceeCesÛe ne DeYÙeeme›eâcener oesve Je<eeËÛee Demelees. Ùee DeYÙeeme›eâceeÛÙee meboYee&le meWš PesefJeÙeme&
FefvmššŸegš Dee@Heâ keâcÙegefvekesâMeve, meWš PesefJeÙeme& keâe@uespe ke@âcheme, efyeu[eRie veb. 3, heefnuee cepeuee,
ceneheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& ÙesLes ÛeewkeâMeer keâjeJeer.
efÛe$eheš ceeOÙece
oeoemeensye HeâeUkesâ Ùeebveer YeejleerÙe efÛe$ehešme=°erÛee heeÙee jÛeuee DeeefCe FLes Skeâe JesieàÙeeÛe
GÅeesieeuee meg®Jeele Peeueer. Ùee GÅeesieele keâeÙe veener? iue@cej, hewmee, Øeefmeæer, ueeskeâebÛeb Øesce Demeb Kethe keâener

Deens. Skeâ peceevee Demeener neslee keâer, efmevesceele DeLeJee efmevesceeÛÙee kegâ"uÙeener #es$eele keâece keâjCeb
keâceerheCeeÛeb mecepeueb peeF&; heCe Deepe npeejes mJehe>eUt le®Ce, le®CeeRÛes heeÙe cegbyeF&keâ[s JeUleele. keâesCeeuee
DeefceleeYe, keâesCeeuee Meen¤Ke lej SsÕeÙee&, efØešer efPebšemeejKeb yeveeÙeÛeb Demeleb. DeLee&le efmeves#es$eele keâece
keâjCeb cnCepes kesâJeU DeefYeveÙe keâjCeb SJe{bÛe veener. ns Skeâ ØeÛeb[ šerceJeke&â Deens. uesKekeâ, efoioMe&keâ,
efmevesce@šes«eeHeâj, Deeš& [eÙejskeäšj, cÙegefPekeâ [eÙejskeäšj, Sef[šj, meeTb[ jskeâe@ef[&mš, Øee@[keäMeve ce@vespej
DeMee efJeefJeOe efJeYeeieebceOÙes keâefjDej keâjlee ÙesT Mekeâleb.
efÛe$eheš #es$eeuee GÅeesieeÛee opee& efceUeuÙeeves FLes Skeâe efMemleyeæ heæleerves keâece Ûeeueleb. legceÛeb
keâewMeuÙe, ØeÛeb[ cesnvele keâjCÙeeÛeer leÙeejer, mebÙece; heCe lÙeeÛeyejesyej mebOeerÛeb meesveb keâjCÙeeÛeer #ecelee
legceÛÙeekeâ[s Demeueer lej Ùee #es$eele Kethe mebOeer Deens.
megowJeeves DeepeÛes le®Ce Ùeeleerue De[erDe[ÛeCeeRÛee JÙeJeefmLele DeYÙeeme keâ¤ve efHeâuce Fb[mšêrkeâ[s
JeUle Deensle. cegKÙe cnCepe efHeâuce Fb[mšêrÛÙee JesieJesieàÙee efJeYeeieebÛeb leebef$ekeâ DeeefCe megÙeesiÙe ØeefMe#eCe
osCeeNÙee mebmLeener GheueyOe Deensle. hegCÙeeÛeer efHeâuce De@C[ šsueerefJnpeve FefvmššŸetš ner mejkeâejceevÙe mebmLee
megheefjefÛele DeensÛe.
pÙee efJeÅeeLÙeeËvee efHeâuce Fb[mšêrceOÙes keâefjDej keâjeÙeÛeb Deens lÙeebveer ÙeesiÙe lees keâesme& efveJe[tve, lÙeele
ØeeefJeCÙe efceUJetve efHeâuce Fb[mšêrle heoehe&Ce keâjeJes. oerIe&keâeU FLes efškeâCÙeemee"er legcneuee Yejhetj DevegYeJe
efceUJeeJee ueeielees. keâefjDejÛeer meg®Jeele Deefmemšbš cnCetveÛe keâjeJeer ueeieles; heCe DevegYeJe, mepe&veMeeruelee
DeeefCe šskeävee@uee@peerÛee JÙeJeefmLele mecevJeÙe meeOelee Deeuee lej efHeâuce Fb[mšêrle veeJe jesMeve nesT Mekeâleb.
De@efvecesMeve
efÛe$eheš, šerJner, Heâesšes«eeHeâer, peeefnjele Ùee #es$eeuee vesnceerÛe Flejebhes#ee ‘peje nškesâ’ keâ¤ve oeKeJeCÙeeÛeer
iejpe Demeles. lÙeebÛÙee Ùee ‘nš kesâ’ mee"er mebieCekeâ #es$eeves De@efvecesMeveÛÙee ¤heeves Heâej cees"e neleYeej ueeJeuee
Deens. keâLee uesKekeâeÛÙee keâuhevesletve meekeâejCeeNÙee DeeieàÙeeJesieàÙee mebkeâuhevee DeeefCe efvecee&lÙee-efoioMe&keâebveener
DeeJeMÙekeâ JeešCeejer ner efš^šceWš De@efvecesMeve, ef[efpešue «eeefHeâkeäme Ùee ceefušceeref[Ùee šskeävee@uee@peercegUs MekeäÙe
Peeueer Deens.
efÛe$eheš, šerJner, peeefnjele, «eeefHeâkeâ ef[PeeF&ve, mšgef[Dees, He@âMeve Fb[mšêrheemetve les Deieoer efØebš
#es$eeheÙeËle Ùee šskeävee@uee@peerÛee GheÙeesie neslees. lÙeecegUs Ùee #es$eeleerue mebOeervee ceÙee&oeÛe veenerÛe. De@efvecesMeveÛee
GheÙeesie Deepekeâeue yengleebMe meJe&Ûe #es$eeletve keâceer-DeefOekeâ ØeceeCeele nesle DemeleesÛe. De@efvecesMeve DeeefCe
«eeefHeâkeâ #es$eele keâefjDej keâjCÙeemee"er efJeÅeeLÙeeËvee keâe@chÙegšj FefvmššŸetšceOetve mebyebefOele keâesme& hetCe& keâjeJee
ueeielees. keâener ef"keâeCeer keâesme&ojcÙeeve efJeÅeeLÙeeËvee ØelÙe#e keâece keâjCÙeeÛeer mebOeerner efceUles. keâe@chÙegšjÛÙee
%eeveeJÙeefleefjòeâ legceÛÙeekeâ[s [ê@FËie, mkesâÛesme, ef›eâSefšefJnšer DeeefCe keäueeSbšÛÙee ceeieCeervegmeej ÙeesiÙe les
ef[PeeF&ve efJnpÙegDeueeF&pe keâjCÙeeÛeer #eceleener DemeeJeer ueeieles. keäueeSbšuee nJeer DemeCeejer, lÙeeÛÙee [eskeäÙeeleerue,
ceveeleerue mebkeâuhevee ØelÙe#eele GlejJeCÙeemee"er lÙeebÛÙeeyejesyej megmebJeeo meeOeCeb DelÙeeJeMÙekeâ Demeleb. cegbyeF&,
yebieueesj, nwõeyeeo DeMee cees"cees"Ÿee MenjebceOetve De@efvecesMeve DeeefCe mhesMeue FHesâkeäšdmeÛes keâece keâjCeeNÙee
mšgef[DeeWÛeer mebKÙee melele Jee{leerÛe Deens. Deveskeâ hejosMeer efÛe$eefvecee&les osKeerue mhesMeue FHesâkeäšdmeÛes keâece
Deepe efJeÕeemeeves YeejleerÙe leb$e%eebkeâ[s meesheJele Deensle. Ùee #es$eeleerue keâefjDejÛÙee mebOeerÛÙee mebKÙesle PeheešŸeeves
Jee{ nesle Deens; heCe SKeeÅee ef"keâeCeer veeskeâjer efceUeuÙeeveblejner DeÅeÙeeJele DeeefCe melele yeoueCeeNÙee Ùee

šskeävee@uee@peerÛeb ØeefMe#eCe Iesle jeneJeb ueeieleÛe.
Gòece De@efvecesMeve DeLeJee «eeefHeâkeâ ef[PeeFve leÙeej keâjCÙeemee"er Mew#eefCekeâ hee$elesÛeer keâesCeleerner Deš
ueeiet nesle veener. cee$e, ÙeesiÙe ØeefMe#eCe IesleuÙeecegUs legcneuee efJe<eÙeeÛeb meKeesue %eeve DeeefCe Gòeceesòece mebOeer
efceUt Mekeâleele. De@efvecesMeveÛee ne keâesme& oneJeer-yeejeJeer-heesmš «e@pÙegSMeve mlejeJej keâjlee Ùeslees. keâesme&Ûee
Øekeâej DeeefCe efveJe[uesuÙee FefvmššŸetšvegmeej HeâerÛeer jkeäkeâce yeoueles. Ùee keâesme&Ûee meeOeejCele: KeÛe& 12 les
35 npeejebÛÙee ojcÙeeve Deens. efÛe$eheš, ceveesjbpeve, De@[Jnše&ÙeefPebie Ùee #es$eeceOÙes De@efvecesMeve kesâuesuÙee
efJeÅeeLÙeeËvee Ûeebieueer mebOeer efceUt Mekeâles. Heâòeâ ÙeMe DeeefCe mece=æerÛÙee efMeKejeheÙeËle heesnesÛeCÙeemee"er Deheej
cesnveleeRÛee [eWiej heej keâjeJee ueeielees.
hejkeâerÙe Yee<ee ogYee<eer

Deepe ceeOÙece #es$eele PeeuesuÙee ØeieleercegUs peie KeNÙee DeLee&ves peJeU Deeueb Deens. hejmhej osMeele
JÙeeheej, GÅeesie, leb$e%eeve, jepekeâejCe ÙeebÛeer osJeeCe-IesJeeCe Jee{uesueer Deens DeeefCe ner iejpe efoJemeWefoJeme
Jee{le Ûeeueuesueer Deens. ns meJe& JÙeJenej DeefleMeÙe megjUerleheCes heej hee[CÙeemee"er mebyebefOele osMeeÛeer Yee<ee,
lÙeebÛeer mebmke=âleer, Fefleneme ÙeebÛeb mecÙekeâ %eeve DemeCÙeeÛeer iejpe Demeles. cee$e meJeeËveeÛe meJe& Yee<eebÛeb %eeve
DemeCeb, lÙee DemKeefueleheCes yeesuelee ÙesCeb MekeäÙe vemeleb. DeMee Øemebieer ogYee<eer ner keâeceefiejer ueerueÙee heej hee[t
Mekeâlees. pÙeeuee pÙee hejkeâerÙe Yee<esÛeb %eeve veener lÙeeuee leer Yee<ee veeršheCes mecepetve meebieCeb, oesve hejkeâerÙe
JÙeòeâeRceOeuee mebJeeo DeLe& ve yeouelee mecepetve meebieCeb ns ogYee<ÙeeÛeb cegKÙe keâece Demeleb.
npejpeyeeyeerheCee, DeeheuÙee lemebÛe Flej hejkeâerÙe Yee<esJejÛeb ØeYeglJe, DeHeâeš JeeÛeve keâjCÙeeÛeer meJeÙe,
Jele&ceeveeleerue "Ukeâ Ie[ecees[eRÛeer ceeefnleer, Gòece JÙeefòeâceòJe Demes iegCe DemeCeeNÙeebvee Ùee #es$eele Kethe
Ûeebieueer mebOeer Deens. cees"s GÅeesiemecetn, ne@šsume, otleeJeemeele DeeefCe keWâõ mejkeâejceOÙes keâefjDej Ie[JeCÙeeÛeer
mebOeer efceUt Mekeâles.
- keâuee #es$eeMeer efveieef[le efMe#eCe osCeeNÙee mebmLeebÛes heòes -
ceneje°êleerue keâuee mebmLee

1) mej pes. pes. mketâue Dee@Heâ Deeš&dme, mketâue Dee@Heâ kebâheeGb[, [e@. [er. Sve. jes[, Heâesš&,
cegbyeF& 400 001
2) Fbef[Ùeve Deeš& FefvmššŸetš, 20 yeer, [e@. YeeuesjeJe ceeie, kesâUsJee[er, efiejieeJe, cebgyeF& 400 004
3) cee@[sue Deeš& FefvmššŸetš, vetj efyeefu[bie, mesveeheleer yeeheš ceeie&, oeoj (he.) cegbyeF& 400 028
4) meesefHeâÙee hee@ueeršsefkeävekeâ (Deeš& DeB[ ef[PeeF&ve ef[heeš&ceWš) YetueYeeF& osmeeF& jes[, cegbyeF& 411 050
5) Sue. Smed. jnspee mketâue Dee@Heâ Deeš&, meWš ceeefš&vme jes[, yeebõe (he.) cegbyeF& 411 050
6) "eCes mketâue Dee@Heâ Deeš&, %eeve iebiees$eer, ieg¤kegâue meesmeeÙešerpeJeU, hebÛeheeKe[er, "eCes 400 602
7) keâuee JÙeJemeeÙe keWâõ, kegâÛeve neÙemketâue kebâheeGb[, 272 jefJeJeej hes", meesueehetj 413 005
8) meeefJe$eeryeeF& Hegâues efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, meble hes", meebieesuee jes[, ceg. hees. meebieuees, lee. heb{jhetj,
efpe. meesueehetj.
9) Øeiele keâuee ceneefJeÅeeueÙe, mesvš PesefJeÙej neÙemketâue kebâheeGb[, Deewlejece jes[, leejkeâhetj,

Denceoveiej 414 001
10) keâueeßeer Deeš& De@C[ ›eâeHeäš keâe@uespe, efJeÅeeveiej, mebiecevesj, efpe. Denceoveiej 422 605
11) Deiemleer ¤jue SpÙegkesâMeve meesmeeÙešer, ceg. hees. Dekeâesuee, efpe. Denceoveiej 421 044
12) efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, ceg. hees. ßeerieeWoe, lee. ßeerieeWoe, meØesJee[er, efpe. Denceoveiej.
13) megefvelee efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, keâesUhekeâj meove, megYee<e keâe@ueveer, ßeerjecehetj 413 809
14) melkeâCeea efJecegòeâpeve ØeyeesefOeveer mketâue Dee@Heâ Deeš&, keâerleea neTefmebie meesmeeÙešer, cesve jes[, hew"Ce,
efpe. Deewjbieeyeeo.
15) ÙegJekeâ efJekeâeme efMe#eCe Øemeejkeâ ceb[U, heešerue Ûeewkeâ, efnceeÙele yeeie keâesheje, njmetue jes[,
Deewjbieeyeeo.
16) me¢eeõer mketâue Dee@Heâ Deeš&, ceg. hees. meeJe[x, lee. efÛeheUtCe, efpe. jlveeefiejer 415 606
17) efmebOegogie& keâuee ceneefJeÅeeueÙe, ceg. hees. keâCekeâJeueer, yeepeejhes" ceeie&, lesueerieuueer, YeeueÛebõ cenejepe
ce"eÛÙee ceeies, keâCekeâJeueer, efpe. efmebOegogie&.
18) oUJeerped Deeš& FefvmššŸetš, hejceej YeJeve, ue#ceerhegjer, keâesunehetj 416 002
19) keâueeefvekesâleve ceneefJeÅeeueÙe, keâUbyee jes[, efpe. keâesunehetj 416 007
20) efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, 1603/1, efleUYeeb[sÕej uesve, veeefMekeâ efmešer, veeefMekeâ 422 001
21) ueefuele keâuee ceneefJeÅeeueÙe, Keešerkeâ ieuueer, efmeVej, veeefMekeâ 422 103
22) DeefYeveJe keâuee ceneefJeÅeeueÙe, efšUkeâ jes[, hegCes 411 030
23) DeefYeveJe keâuee ceneefJeÅeeueÙe, hee<eeCe, hegCes 411 008
24) MejoÛÛebõ heJeej efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, ceg. hees. Deesletj, lee. pegVej, efpe. hegCes.
25) Yeejleer efJeÅeeheer", Yeejleer efJeÅeeheer" Mew#eefCekeâ heefjmej, keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes 411 043
26) ieJnve&ceWš efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, oer#eeYetceer Ûeewkeâ, ue#ceerveiej, veeiehetj 440 022
27) Mejo heJeej efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, 272, meWšûe yePeej jes[, vÙet jeceoeme hes",
veeiehetj 440 010
he$ekeâeefjlesMeer mebyebefOele mebmLee

ef[hueescee Fve ceeme keâcÙegefvekesâMeve De@C[ pevee&efuePece
1) iejJeejs FefvmššŸetš Dee@Heâ keâefjDej SpÙegkesâMeve De@C[ [sJnueheceWš, efJeÅeeveiejer, keâeefuevee ke@âchemed,
meeblee›etâPe (he.), cegbyeF& 400 098
2) kesâmeer keâe@uespe Dee@Heâ ce@vespeceWš mš[erpe, kesâmeer keâe@uespe, heefnuee cepeuee, Keesueer ›eâ. 7, ÛeÛe&iesš,
cegbyeF& 400 020
3) meWš PesefJeÙeme& FefvmššŸetš Dee@Heâ keâcÙegefvekesâMeve, meWš PesefJeÙeme& keâe@uespe ke@âcheme, efyeefu[bie veb. 3,
heefnuee cepeuee, ceneheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF&.
4) kesâ. šer. meescewÙÙee FefvmššŸetš Dee@Heâ ce@vespeceWš mš[erpe, efJeÅeeveiejer, efJeÅee efJenej, cegbyeF&.
ef[«eer keâesmexme
1) cegbyeF& efJeÅeeheer", ÛeÛe&iesš, cegbyeF&.

2) efmecyee@Ùeesefmeme FefvmššŸetš Dee@Heâ ceeme keâcÙegefvekesâMeve, mesveeheleer yeeheš ceeie&, hegCes 411 004
(ceemšme& Øees«e@ce Fve ceeme keâcÙegefvekesâMeve - mhesMeueeÙePesMeve efØebš ceeref[Ùee, meeÙeyej he$ekeâeefjlee, De@[.
heer. Deej, keâe@heexjsš keâcÙegefvekesâMeve, yeÇe@[keâemš, pevee&efuePece, efHeâuce De@C[ efJn[erDees Øee@[keäMeve)
3) jeve[s FefvmššŸetš, HeâiÙeg&meve keâe@uespe jes[, hegCes.
4) YeejleerÙe efJeÅee YeJeve, 20, meesueehetj jes[, YewjJe veeuee, hegCes 411 013
5) ÙeMeJeblejeJe ÛeJneCe cegòeâ efJeÅeeheer", 654 meoeefMeJe hes", DeCCeeYeeT mee"s MeeUe, ogmeje
cepeuee, kegâce"skeâj ceeie&, hegCes 411 030
6) efšUkeâ ceneje°^ efJeÅeeheer", efJeÅeeheer" YeJeve, ieguešskeâ[er, hegCes 411 037
7) Yeejleer efJeÅeeheer", keâe$epe, OevekeâJe[er, hegCes 411 043
De@[Jnše&ÙeefPebie heesmš «e@pÙegSš ef[hueescee efMekeâJeCeeNÙee mebmLee

1) meWš PesefJnÙej FefvmššŸetš Dee@Heâ keâcÙegefvekesâMevme, ceneveiejheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& 400 001
2) kesâmeer keâe@uespe Dee@Heâ ce@vespeceWš mš[erpe, kesâmeer keâe@uespe efyeefu[bie, heefnuee cepeuee, ®ce veb. 7, efoveMee@
JeeÛÚe ceeie&, ÛeÛe&iesš, cegbyeF& 411 020
3) meescewÙÙee keâe@uespe, cegbyeF&
Heâesšes«eeHeâer DeYÙeeme›eâce efMekeâJeCeeNÙee mebmLee

1) mej pes. pes. FefvmššŸetš Dee@Heâ DehueeF&[ Deeš&, cegbyeF&.
2) efÛe$ekeâuee ceneefJeÅeeueÙe, veeiehetj.
3) ieJnve&ceWš mketâue Dee@Heâ Deeš&, Deewjbieeyeeo.
4) meWš PesefJeÙej FefvmššŸetš Dee@Heâ keâcÙegefvekesâMevme, ceneveiejheeefuekeâe ceeie&, cegbyeF& 400 001
5) Heâesšes«eeHeâer meesmeeÙešer Dee@Heâ Fbef[Ùee, Heâesš& cegbyeF& 400 001
6) o efHeâuce DeB[ šsefueefJnpeve FefvmššŸetš Dee@Heâ Fbef[Ùee, uee@ keâe@uespe jes[, hegCes 411 004
7) jeÙe ÙegefveJnefme&šer, hegCes ke@âchemed, 37/1 yeer, Je[ieeJe Mesjer, Dee@Heâ veiej jes[, DeeÙevee@keäme
He@âkeäšjermeceesj, hegCes 411 014
8) iueesyeue FefvmššŸetš Dee@Heâ keâvJnPe&vmed mš[erped, meer[erSmeS, meJnx veb. 58 DeeefCe 49/4,
yeeJeOeve Kego&, Dee@Heâ Sve[erS meke&âue, hegCes 411 021
He@âMeve ef[PeeÙeefvebie
1) ve@Meveue FefvmššŸetš Dee@Heâ He@âMeve šskeävee@uee@peer, meele MeeKee - efouueer, cegbyeF&, keâesuekeâòee, yebieUtj,
nwõeyeeo, ÛesVeF&, ieebOeerveiej.
2) Sme. Sve. [er. šer. keâe@uespe, cegbyeF&.
3) meesefHeâÙee keâe@uespe, cegbyeF&.
4) mketâue Dee@Heâ He@âMeve šskeävee@uee@peer - Sme. Sve. [er. šer., hegCes.
5) mketâue Dee@Heâ He@âMeve šskeävee@uee@peer - Sve. DeeÙe. SHeâ. šer., hegCes.
6) heue& De@ke@â[ceer Dee@Heâ He@âMeve, efouueer.

7) Sve. DeeÙe. [er., Denceoeyeeo.
8) jeÙe ÙegefveJnefme&šer, hegCes ke@âchemed, 37/1 yeer, Je[ieeJe Mesjer, Dee@Heâ veiej jes[, DeeÙevee@keäme
FbefšefjÙej ef[PeeF&ve Je [skeâesjsMeve

10 Jeer (efJe%eeve) - 3 Je<ex (DeOe&JesU), 2 Je<e&s (hetCe&JesU)
1) Øesceueeruee efJeúueoeme hee@ueeršsefkeävekeâ, SmeSve[eršer ÙegefveJnefme&šer keBâheme, pegnt jes[, meeblee›etâPe (he.),
cegbyeF& 400 049
2) De@ke@â[ceer Dee@Heâ De@hueeF&[ Deeš&, cÙegefve. ceje"er MeeUe veb. 2, ieesKeues jes[, oeoj,
cegbyeF& 400 028
3) Sve. Sce. heešerue SpÙeg. 156, Ûeeskeämeer Fmšsš, heešerue Jee[er, jeve[s jes[, oeoj,
cegbyeF& 400 028
4) ßeer. yeer. Deej. meesceeCeer cescees. hee@ueeršsefkeävekeâ, YegueeYeeF& osmeeF& jes[, cegbyeF& 400 028
5) jÛevee mebmeo, ØeYeeosJeer, cegbyeF& 400 013
6) mesceSmees. ßeerceleer Meejoeyesve Ûebhekeâveiej FefvmššŸetš Dee@Heâ šskeävee@uee@peer, 338, Deej. peer efkeâ[JeeF&
ceeie&, ceešgbiee, cegbyeF& 400 019
7) vee. efpe. ce. efJe. Øe. mebmLee, efMeJeepeerveiej, iebieehetj jes[, veeefMekeâ 420 002
8) ce. efce. ces. mketâue Dee@Heâ FbšsefjÙej ef[PeeF&ve, 302, SHeâ. meer. jes[, [skeäkeâve efpeceKeevee,
hegCes 411 004
9) Øe. ce. ce. ßeerceleer JnerSÛe efJecesvme hee@ueeršsefkeävekeâ, efšUkeâ je°êrÙe MeeUsceeies, cees"er Gcejer,
Dekeâesuee 444 005
10) Debpegceeve F& Fmueece meeyet efmeefökeâ hee@ueeršsefkeävekeâ, 6, MesHeâ[& jes[, YeeÙeKeUe, cegbyeF& 400 008
11) ceje"Jee[e SpÙeg. jermeÛe& meesmee., huee@š veb. 311, ScedDeeÙe. efme[keâes, Deewjbieeyeeo.
12) [er. JeeÙe. heešerue keâe@uespe Dee@Heâ Deeefke&âšskeäÛej, meskeäšj - 29, heermeerSvešer[er, Deekegâ[ea jsuJes
mšsMeve peJeU, hegCes 411 044
pÙegJesuejer mebmLee
1) meWš PesefJeDeme& keâe@uespe, cegbyeF& 400 007
ef[hueescee (efpece/pÙegJesuejer) - 10 Jeer - 3 ceefnves
2) pescee@uee@efpekeâue FefvmššŸetš Dee@Heâ Fbef[Ùee, 29, ieg®ke=âhee ÛeWyeme&, 187/189, cegbyeeosJeer,
cegbyeF& 400 002
(ef[hueescee efpecee@uee@peer / [eÙeceb[ «esef[bie) - 10 Jeer - 3 1/2 ceefnves.
3) Fb[es Decesefjkeâve meesmeeÙešer, efkeâleeye cenue, Heâesš&, cegbyeF& 411 001
ef[hueescee ([eÙeceb[ efmeueskeäMeve)
4) megJeCee& jlveheer", ueeueyeeie, cebgyeF&.
meefš&efHeâkesâš (pÙegJesuejer ef[PeeF&ve) - 6 ceefnves

5) Øesceueeruee efJeúueoeme hee@ueeršsefkeävekeâ, SmeSve[eršer ÙegefveJnefme&šer keBâheme, pegnt jes[, meeblee›etâPe (he.),
cegbyeF& 400 049
6) peieVeeLe je"er JneskesâMeveue ieeÙe[vme Je šsefkeävekeâue FefvmššŸetš, [erF&Sme keBâheme, SHeâ. meer. jes[,
hegCes 411 004
(ef[hueescee - efpecee@uee@efpekeâue) 10 Jeer - 1 Je<e&
7) pÙegJesuejer Skeämheesš& ØeceesMeve keâewefvmeue, [er - 15, keâe@ceme& meWšj, lee[osJe, cegbyeF& 400 038
8) DeemLee FefvmššŸetš, 2414, F&mš mšêrš, yeskeâme& yeemkesâšJej, hegCes 411 001
pÙegJesuejer ef[PeeF&ve, [eÙeceb[ «esef[bie / keâefšbie
9) mketâue Dee@Heâ Deeš&keâeB[ šsefkeäve. SpÙegkesâMeve Fve pÙegJesuejer, 8 efvemeie&, 781/1, efMeJeepeerveiej,
keâceuee vesn¤ heeke&âmeceesj, hegCes 411 004
efÛe$eheš (efHeâucedme)
1) cegbyeF& efJeÅeeheer", Sce. peer. jes[, Heâesš&, cegbyeF& 400 032
meefš& (meeTb[ jskeâe@ef[Ëie / efjØee@[keäMeve) 12 Jeer - 1 Je<e&
2) efHeâuce Je šerJner FefvmššŸetš Dee@Heâ Fbef[Ùee, uee@ keâe@uespe jes[, hegCes 411 004
ef[hueescee (ceesMeve efhekeäÛej Heâesšes«eeHeâer) heoJeer - 3 Je<ex
ef[hueescee (Dee@ef[Dees«eeHeâer) heoJeer - efHeâefpe. 12 Jeer veblej - 3 Je<ex
ef[hueescee (efHeâuce Øee@[.) heoJeer - 2 Je<ex
ef[hueescee (meerve Je ef[PeeF&ve Dee@Heâ efHeâuce Je šerJner) - heoJeer / ef[hueescee
(efØešer. / «eeefHeâ / mkeâuÛej / ef[huees (Deeefke&â)) - 2 Je<ex
Mew#eefCekeâ hee$elee - heesmš ef[hueescee ([eÙejskeäMeve) heoJeer (efmevesceeMeer mebyebefOele) - 2 Je<ex
3) cegbyeF& efJeÅeeheer", Sce. peer. jes[, Heâesš&, cegbyeF& 400 032
yeerSHeâS ([evme) 12 Jeer - 3 Je<ex
4) DeefKeue YeejleerÙe iebOeJe& ceneefJeÅeeueÙe, iebOeJe& efvekesâleve, efcejpe 416 410
heoJeer ([evme) DeefYe¤Ûeer - 3 Je<ex
5) [e@. ceeF&keâ heJeej megKeMeebleer efHeâuce keâe@heexjsMeve, jCeefpele efHeâuce mšgef[Dees, oeoemeensye HeâeUkesâ
ceeie&, oeoj (het.) cegbyeF& 400 014
ef[hueescee ([evme) DeefYe¤Ûeer - 1 Je<e&
6) YeejleerÙe efJeÅee YeJeve, DebOesjer Ùegefveš - 2, cegvMeerveiej, oeoeYeeF& jes[, DebOesjer (he.),
cegbyeF& - 400 058
meefš&. ([evme) DeefYe¤Ûeer - 1 Je<e&
7) [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keâj ceje"Jee[e ÙegefveJnefme&šer, Deewjbieeyeeo 434 004
ef[hueescee ([êce@efškeäme) - heoJeer 1, meefš&efHeâkesâš ([êce@efškeäme) 10 Jeer - 6 ceefnves
8) meWš PesefJeÙeme& FefvmššŸetš Dee@Heâ keâcÙegefvekesâMeve, meWš PesefJeÙeme& keâe@uespe, cegbyeF& 400 001
ef[hueescee (efHeâuce Øee@[. Je efm›eâhš jeÙeefšbie) 12 Jeer - 6 ceefnves
9) kesâ. pes. meescewÙÙee keâe@uespe Dee@Heâ Deeš& Je keâe@ceme&, efJeÅeeveiej, efJeÅeeefJenej, cegbyeF& 400 077

ef[hueescee (efm›eâhš jeÙeefšbie)
10) SmeSve[eršer ÙegefveJnefme&šer 1, veeLeeryeeF& "ekeâjmeer jes[, cegbyeF& 400 020
meefš&efHeâkesâš (mebieerle) 10 Jeer - 1 Je<e&
11) HeâiÙe&gmeve keâe@uespe, SHeâ. meer. jes[, hegCes 411 004
meefš&efHeâkesâš (Heâesšes«eeHeâer) 10 Jeer - 1 Je<e&
12) Øemeej Yeejleer, Dee@ue Fbef[Ùee jsef[Dees, yeÇe@[ keâeefmšbie neTme, ye@keâJes jskeäuecesMeve, SceSueS nesmšsue
meceesj, cegbyeF& 400 020
leyeuee / JneÙeesefueve / ce=obie / leevehegje Jeeove - Dee@ef[Meve šsmš. cÙegefPekeâ kebâheespej - Gòece
ØeefMe#eCe
13) efšUkeâ ceneje°^ efJeÅeeheer", efJeÅeeheer" YeJeve, ieguešskeâ[er, hegCes 411 037
ef[hueescee (šerJner Øee@[keäMeve) - heoJeer - 1 Je<e&
meefš&efHeâkesâš (Dee@ef[Dees Je meeTb[ jskeâe@ef[Ëie) 10 Jeer - 1 Je<e&
meefš&efHeâkesâš (Sef[efšbie Je heesmš Øee@[keäMeve) 12 Jeer - 1 Je<e&
14) iueesyeue FefvmššŸetš Dee@Heâ keâvJnPe&vmed mš[erped, meer[erSmeS, meJnx veb. 58 DeeefCe 49/4,
yeeJeOeve Kego&, Dee@Heâ Sve[erS meke&âue, hegCes 411 021
hejkeâerÙe Yee<esÛeb ØeefMe#eCe osCeeNÙee mebmLee

1) cegbyeF& efJeÅeeheer", Sce. peer. jes[, Heâesš&, cegbyeF&
heoJeer (pece&ve, «eerkeâ, ue@efšve, heesle&gieerpe) - 2 Je<ex
ef[hueescee (øeWâÛe, jefMeÙeve, pece&ve)
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, jefMeÙeve pece&ve) heoJeer - 1 Je<e&
De@[. ef[hueescee (jefMeÙeve, pece&ve)
2) [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keâj ceje"Jee[e ÙegefveJnefme&šer, Deewjbieeyeeo 431 004
yeer. S. (jefMeÙeve) - 2 Je<ex
ef[hueescee (ÛeeÙeveerpe, øeWâÛe, pece&ve) heoJeer - 1 Je<e&
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve) 10 Jeer - 1 Je<e&
3) veeiehetj efJeÅeeheer", jJeeRõveeLe šeieesj ceeie&, veeiehetj 440 001
ef[hueescee (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve)
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve) 1 Je<e&
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve) 10 Jeer - 1 Je<e& Sce.
4) hegCes efJeÅeeheer"eÛes jeve[s FefvmššŸetš, SHeâ. meer. jes[, hegCes 411 004
yeer. S. (jefMeÙeve) - 2 Je<ex
ef[hueescee (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve)
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve) 1 Je<e&
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve) 10 Jeer
De@[. ef[hueescee (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve, peheeveer)

ef[hueescee (øeWâÛe, pece&ve, jefMeÙeve, peheeveer) 1 Je<e&
5) efMeJeepeer ÙegefveJnefme&šer, efJeÅeeveiej, keâesunehetj 416 004
neÙej ef[hueescee (jefMeÙeve), ef[hueescee (jefMeÙeve) - 1 Je<e&
meefš&efHeâkesâš (jefMeÙeve) 10 Jeer - 1 Je<e&
6) ce@keäme ceguuej YeJeve, 14/3 yeer, keäueye jes[, hegCes 411 001
pece&ve Yee<esmee"er
7) De@ueeÙevme øeBâÛeeF&pe [er, 270 [er, hegvee Fb[es øeWâÛe keâuÛejue meWšj, he$ekeâejveiej jes[,
hegCes 411 053
øeWâÛe Yee<esmee"er
8) efmebyee@Ùeesefmeme FefvmššŸetš Dee@Heâ Heâe@jsve ueBiJespesme, mesveeheleer yeeheš ceeie&, Mesleer ceneceb[U Dee@efHeâmemeceesj,
hegCes 411 016
pece&ve, øeWâÛe, peheeveer ceeefnleer efceUJee.
9) hegCes efJeÅeeheer", ieCesMe efKeb[, hegCes 411 007
meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe, peheeveer, jefMeÙeve, mhe@efveMe) 10 Jeer - 1 Je<e&
FvšsefvmeJn meefš&efHeâkesâš (øeWâÛe) 10 Jeer - 1 Je<e&
ef[hueescee (øeWâÛe, peheeveer, jefMeÙeve, mhe@efveMe) 12 Jeer - 1 Je<e&
mhesMeue ef[hueescee (jefMeÙeve)
De@[. ef[hueescee (keâceefMe&Ùeue øeWâÛe) - ef[hueescee (øeWâÛe)
yeer. S. (øeWâÛe) - 1 Je<e&
De@[. ef[hueescee (jefMeÙeve, peheeveer)
ef[hueescee (jefMeÙeve, peheeveer) 1 Je<e&
10) HeâiÙe&gmeve keâe@uespe, SHeâ. meer. jes[, efMeJeepeerveiej, hegCes 411 004
yeer. S. (øeWâÛe, peheeveer) 12 Jeer - 3 Je<ex
11) Sme. heer. keâe@uespe, efšUkeâ jes[, hegCes 411 030
yeer. S. (peheeveer) 12 Jeer - 3 Je<ex
De@efvecesMeve
1) Pes[DeeÙemeerS mšgef[Dees, Smmesue Jeu[&, ieejeF&, DeeÙeue@C[, yeesefjJeueer (he.), cegbyeF& 400 091
2) efHeâuce De@C[ šsefueefJnpeve FefvmššŸetš Dee@Heâ Fbef[Ùee (SHeâšerDeeÙeDeeÙe), uee@ keâe@uespe jes[,
hegCes 411 004
3) SefMeÙeve De@ke@â[ceer Dee@Heâ efHeâuce De@C[ šsefueefJnpeve, ceejJee mšgef[Deespe keâe@chueskeäme, SHeâmeer 14/
15, efHeâuce efmešer, meskeäšj 16 S, veesS[e - 20301 Gòej ØeosMe.
4) jeÙe ÙegefveJnefme&šer, hegCes ke@âcheme, 37/1 yeer, Je[ieeJe Mesjer, Dee@Heâ veiej jes[, DeeÙevee@keäme

18
{
DeYŸeeme ke‚ewMeuŸee¤ee ke‚eveceb$e
DeYŸeeme ke‚jCŸee¤es leb$e Je ke‚ewMeuŸe DeJeiele ke‚jCes Deepe¤Ÿee meJe&

efJe≈eeLŸeeÀmeceesjerue iejpe Deens. mheOee&lceke‚ Ÿegieele efveŸeespeveyeÊ
DeYŸeeme efJe≈eeLŸee&¤Ÿee DeeŸeg<Ÿeeuee ke‚ueeöCeer osCeeje "jlees.
JeeÛeve keâewMeuÙe
DeeheCe MeeUsle DemeleeveeÛe efueneÙeuee DeeefCe JeeÛeeÙeuee efMekeâlees; hejbleg kesâJeU efMekeâuÙeeves lÙeeleues
keâewMeuÙe DeeheuÙeeuee efceUle veener. DeeheuÙeeuee JeeÛeveeceOÙes peeCeerJehetJe&keâ megOeejCee keâjeJeer ueeieles. JeeÛeve
ns pej DeYÙeemeeÛes cenòJeeÛes meeOeve Demesue, lej lÙeeJej ØeYeglJe efceUJeeJes ueeieles. cnCepes DeYÙeemeeÛeer
iegCeJeòee DeeefCe Jesie Jee{eÙeuee JeeÛeve keâewMeuÙeecegUs DeeheuÙeeuee vekeäkeâerÛe ceole nesF&ue.
JeeÛeve Øeef›eâÙee
DeeheuÙeeuee DeYÙeeme keâjleevee heefjCeeceekeâjkeâ JeeÛeve keâjeÙeÛes Demesue lej JeeÛeveeÛeer Øeef›eâÙee mecepetve
Iesleueer heeefnpes.
µ JeeÛeleevee De#ejeÛee DeÛetkeâ DeLe& keâUCes cenòJeeÛes Demeles. SKeeos De#ej, Debkeâ efkebâJee KetCe
ÛegkeâerÛeer JeeÛeuÙeeves keâeÙe Heâjkeâ he[Ceej Demes Jeešles; heCe lÙeecegUs SKeeÅee mebkeâuhevesÛee
ÛegkeâerÛee DeLe& ueeJeuee peeT Mekeâlees DeeefCe hejer#esle lej lÙeecegUs SKeeÅee ØeMveeÛes Gòej Ûegketâ
Mekeâles.
µ JeeÛeleevee MeyoebÛee DeLe& DeeefCe lÙeeÛeyejesyej JeekeäÙeebÛee DeLe& keâUlees.
µ lÙeeveblej lÙeeÛÙeeMeer mebyebefOele pegveer ceeefnleer Dee"Jeueer peeles.
µ DeMee jerleerves Deeheueer JeeÛeveØeef›eâÙee hetCe& nesles. cnCepes JeeÛeveele Deeheues [esUs, ceWot oesIeebÛeener
menYeeie Demelees.
ns mecepetve IesleuÙeeves Meejerefjkeâ neueÛeeueer DeeefCe efJeÛeejØeef›eâÙee Ùee oesvneRceOÙes megOeejCee keâ¤ve

JeeÛevekeâewMeuÙe Jee{Jelee Ùesles.
ÛegkeâerÛÙee meJeÙeer IeeueJetve šekeâCes

DeeheuÙeeuee JeeÛeleevee Deveskeâ ÛegkeâerÛÙee meJeÙeer Demet Mekeâleele.
µ cees"Ÿeeves GÛÛeej keâjle JeeÛeCes.
µ DeesUer Keeuetve yeesš efkebâJee hesefvmeue efHeâjJeCes.
µ JeeÛeleevee ceeve [eJeerkeâ[tve GpeJeerkeâ[s nueJeCes.
µ ceveele GÛÛeej keâjle JeeÛeCes.
µ JeeÛele Demeleevee neueÛeeue keâjCes.
µ megšs megšs Meyo JeeÛeCes.
µ JeeÛelee JeeÛelee ceOÙesÛe ceeieÛÙee DeesUer hegvne JeeÛeCes.
µ efve®ösMe JeeÛeve.
µ Peeshetve JeeÛeCes.
Ùee meJeÙeer Skeâoce IeeueJetve šekeâlee ÙesCeej veenerle heCe lÙee ØeÙelvehetJe&keâ IeeueJelee cee$e vekeäkeâerÛe
Ùesleerue lÙeekeâefjlee -
µ meg®Jeeleeruee leeW[eJej yeesš "sJetve JeeÛee.
µ neleeÛeer Ie[er Ieeuetve JeeÛeeJes.
µ ceeve efmLej "sJetve JeeÛeeJes.
µ JeeÛelee JeeÛelee vepej ceeieÛÙee DeesUeRJej peeT veÙes cnCetve lÙee PeekeâeJÙeele.
Ûeebieues JeeÛeve keâmes Demeles?

DeeheCe DeYÙeemeekeâefjlee pesJne JeeÛeve keâjlees lesJne IeeueJeuesuÙee SketâCe JesUebhewkeâer HeâejÛe Lees[eJesU
KeNÙee DeLee&ves yengleskeâJesUer Deeheueer vepej hegmlekeâeleuÙee cepekegâjeJe¤ve efHeâjle Demeles; heCe lÙeeÛee DeLe&
DeeheuÙee [eskeäÙeele efMejle veener, Ùeekeâefjlee JeeÛeleevee ceve hetCe&heCes Skeâe«e nesCes DeeJeMÙekeâ Deens.
JeeÛeve keâjCÙeekeâefjlee Skeâ efJeefMe° peeiee "jJetve IÙeeJeer. menmee IejeceOÙes Meeble ef"keâeCeer šsyeue-
KegÛeeaJej yemetve JeeÛeve keâjeJes.
µ JeeÛeCÙeehetJeea ceveele keâener ØeMve "sJeeJesle. Ùee ØeMveebÛeer Gòejs JeeÛeleevee efceUefJeCÙeeÛee ØeÙelve
keâjeJee.
µ JeeÛeveeÛeer ieleer Jee{JeCÙeeÛes keâejCe veener. lÙeehes#ee JeeÛeuesuÙee MeyoebÛee DeLe& keâUlees Deens
Ùeekeâ[s ue#e ÅeeJes.
µ keâenerJesUe met#ce JeeÛeve keâjeJes ueeieles cnCepes JeeÛele Demeleevee lÙee cepekegâjeJej efJeÛeej
keâjeJee ueeielees DeeefCe hetJeea efMekeâuesuÙee keâener mebkeâuhevee Dee"JeeJÙee ueeieleele. DeMeeJesUer
meeJekeâeMe JeeÛeues lejer Ûeeueles. cnCepesÛe Deeheues JeeÛeve ueJeefÛekeâ Demeues heeefnpes. DeeheuÙee
iejpesØeceeCes Je nsletØeceeCes DeeheuÙeeuee JeeÛeveeÛÙee ieleerle yeoue keâjlee Deeuee heeefnpes.
Lees[keäÙeele, Skeâe«e efÛeòeeves kesâuesues JeeÛeve, vepejsÛÙee megÙeesiÙe neueÛeeueer keâjle kesâuesues JeeÛeve,
efveÙebef$ele Jesieeves kesâuesues JeeÛeve Je DeÛetkeâ DeLe& mecepeCeejs JeeÛeve cnCepesÛe Ûeebieues JeeÛeve. Demes JeeÛeve keâ¤ve

kesâuesuee DeYÙeemener veerš neslees.
JeeÛeveeÛes Øekeâej
JeeÛeveeÛes JesieJesieàÙee JesUer Deveskeâ nslet Demeleele. lÙeeØeceeCes JeeÛeveeÛeer ef›eâÙee DeeefCe Mewueerner
yeoueles Ùee efJeefJeOe heæleeRJe¤ve JeeÛeveeÛes keâener Øekeâej he[leele. DeeheuÙee nsletØeceeCes ÙeesiÙe ØekeâejÛes JeeÛeve
kesâues heeefnpes.
1) meJex#eCe - SKeeoe cepeketâj ØeLeceÛe JeeÛeeÙeÛee Deens, lÙeeÛee meeOeejCe heefjÛeÙe keâ¤ve IÙeeÙeÛee Deens
Demes Demesue lej lÙeeleuÙee cenòJeeÛÙee iees°er mecepeuÙee lejer Ûeeueleele. DeMee JesUer Jesieeves hegmlekeâ
JeeÛeCÙeeÛee GheÙeesie vekeäkeâerÛe neslees. Ùee cepekegâjeÛee meejebMe keâUuee lejer Ûeeuelees. Je<ee&ÛÙee meg®Jeeleeruee
veJeer hegmlekesâ Ùee heæleerves JeeÛeeJeerle.
2) met#ce JeeÛeve - cepekegâjeleuee DeLe& mecepetve IÙeeÙeÛee Deens. ue#eele "sJeeÙeÛee Deens, meJe& leheMeerue
mecepeuee heeefnpes. keâenerner efvemeštve peelee keâecee veÙes Demes Demesue lej met#ce JeeÛeve keâjeJes ueeieles
DeeefCe DeMeeJesUer JeeÛeveeÛÙee JesieeJej efveÙeb$eCe ueeieles. Ùeekeâefjlee neleeleuÙee hesefvmeueerves JeeÛeleevee
hegmlekeâeJej KegCee keâjeJÙeele. lÙeeleues DeeheuÙee Â°erves cenòJeeÛes Yeeie DeOeesjsefKele keâjeJesle.
3) hegveJee&Ûeve - GpeUCeerkeâefjlee yeNÙeeÛeoe efveJe[keâ JeeÛeve keâjeJes ueeieles. DeMeeJesUer cenòJeeÛee
cepeketâj meeJekeâeMe JeeÛeeJee ueeielees. JeeÛeleevee Jeiee&le efMekeâJeuesueer, DeeheCe meboYe& hegmlekeâele JeeÛeuesueer
Flej ceeefnleer Dee"Jetve efleÛee mebyebOe DeeheuÙee JeeÛeveeMeer pees[eJee ueeielees. JeeÛeleevee ceOÙesÛe Leebyetve
cepekegâjeefJe<eÙeer efJeÛeej keâjeJee ueeielees. ceveeleuÙee ceveele ceeefnleerÛeer hegveceeË[Ceer keâjeJeer ueeieles.
GpeUCeerkeâefjlee pej DeeheCeÛe leÙeej kesâuesueer efšheCes JeeÛele Demet, lej leer mebef#ehle DemeuÙeeves lÙeele
Lees[keäÙeele efueefnuesuÙee cepekegâjeÛee DeeheuÙee ceveeleuÙee ceveele DeLe&efJemleej keâjeJee ueeielees.
4) efÛeefkeâlmekeâ JeeÛeve - DeYÙeeme keâjleevee JeeÛele Demeuesueer SKeeoer iees° yejesyej Deens keâer Ûetkeâ Deens
ÙeeÛee efJeÛeej keâjle JeeÛeve keâjeJes ueeieles. efouesuÙee cepekegâjeleueer ie=efnles ue#eele IÙeeJeer ueeieleele.
lÙeeleuÙee leheMeerueebceOeues mebyebOe MeesOeeJes ueeieleele.
keâejCes DeeefCe heefjCeece mecepetve IesTve cepekegâjeleuÙee cegÅeebÛeer ›eâceJeejer DeeheuÙeeuee nJÙee DemeuesuÙee
jerleerves ueeJeeJeer ueeieles. cepekegâjeleuÙee ceeefnleerÛee efÛeefkeâlmekeâleehetJe&keâ mJeerkeâej keâjeÙeÛee Demelees.
DeYÙeemeeÛÙee JejÛÙee mlejebJej Demes efÛeefkeâlmekeâ JeeÛeve keâjeJes ueeieles.
hejer#esÛÙee JesUsme ØeMveheef$ekeâe neleele he[uÙeeveblej heefnuÙee heeÛe efceefvešele DeeheCe leer Ùee heæleerves JeeÛet
Mekeâuees lej DeJeIe[ ØeMve, meeshes, cees"s, Úesšs ØeMve DeMeer Jeie&Jeejer keâ¤ve efÛeefkeâlmee keâjlee Ùesles.
5) MeesOekeâ JeeÛeve - cepekegâjeletve keâener MeesOetve keâe{eÙeÛes Demeles lÙeeJesUer lÙee cepekegâjeÛeer yeejkeâeF&ves
Úeveveer keâjCÙeekeâefjlee MeesOekeâ JeeÛeve keâjeJes ueeieles. heefjÛÚsoeleueer ceOÙeJeleea keâuhevee MeesOeCÙeekeâefjleener
les lemes keâjeJes ueeieles. owvebefove DeYÙeemeelener MeyoebefMeJeeÙe Flej keâener JeeÛeeJes ueeieles. Deeke=âlÙee,
vekeâeMes JeeÛeve, efÛe$e heentve lÙeeleuee DeLe& mecepetve IesCes, DeeuesKe JeeÛetve lÙeele efouesueer ceeefnleer
mecepetve IÙeeJeer ueeieleele. ns meieUs JeeÛeve Deeheues Deekeâueve megOeejCÙeekeâefjlee GheÙeesieer he[les. Gòece
DeYÙeemeekeâefjlee DeMee JeeÛevekeâewMeuÙeebÛeer iejpe Demeles.

uesKeve keâewMeuÙe
DeYÙeeme Ûeeuet Demeleevee efšheCes keâe{CÙeekeâefjlee DeeefCe DeYÙeeme PeeuÙeeJej cetuÙeceeheveeÛÙee uesKeer
hejer#eskeâefjlee uesKevekeâewMeuÙe DeeJeMÙekeâ Deens. Sce. heer. Sme. meer. Ûeer hetJe&hejer#ee ner yengheÙee&Ùeer Demeles.
lÙeekeâefjlee DeeheuÙee hegmlekeâeJej DeOeesjsefKele keâjCes, MeyoebÛeer Ùeeoer keâjCes efkebâJee ØeMvehes{er leÙeej keâjCes
peemle meesÙeerÛes Demeles; heCe Sce. heer. Sme. meer. ÛÙee cegKÙe hejer#eskeâefjlee uesKevekeâewMeuÙe cenòJeeÛes Demeles.
Gòece DeYÙeeme, Deekeâueve, hee"eblej Demetvemegæe ØeMveeÛee vescekeâe jesKe mecepetve IesTve "jeefJekeâ MeyoceÙee&osceOÙes
efouesuÙee JesUsle GòejeÛÙee meJe& yeepet leke&âmebiele Je Deekeâ<e&keâ heæleerves ceeb[Ces meJeeËveeÛe JÙeJeefmLele efjleerves
pecelesÛe Demes veener. lÙeecegUs DeYÙeeme Ûeebieuee Demetvemegæe hejer#esle efueefnlee Deeues veener, JesU hegjuee veener
DeMee le›eâejer KetheJesUe Ùesle Demeleele. cnCetve uesKevekeâewMeuÙeeÛÙee Yeeieele Gòejheef$ekeâe uesKeveeÛes leb$e DeeefCe
ceeefnleerÛÙee hegveceeË[CeerÛes leb$e mecepeeJetve IÙeeJes ueeieles.
Gòejheef$ekeâe uesKeve
ns keâjleevee keâener keâewMeuÙe ÙeeJeer ueeieleele.
1) uesKeveeÛeer hetJe&leÙeejer - ÙeeceOÙes efJe<eÙeJeej ØeÙelve, Gòece Deekeâueve, mece=æ JeeÛeve, JewefJeOÙehetCe&
DevegYeJe, met#ce efvejer#eCe, leke&âmebiele efJeÛeejebÛeer meJeÙe DeeefCe Gòece Meyomeb«en DeeheuÙeepeJeU
DemeeJee ueeielees. Deeheues uesKeve JÙeekeâjCeÂ°Ÿee Megæ DemeCes DeeJeMÙekeâ Demeles. lÙeeceOÙes ÙeesiÙe
MeyoebÛÙee efveJe[eryejesyej megÙeesiÙe JeekeäÙejÛevee DeeefCe efJejeceefÛevnebÛee Jeehej DeeheCe kesâuee heeefnpes.
lÙeeÛeyejesyej uesKeveeÛes meej peemle cenòJeeÛes Deens. uesKeveele megšmegšerle heefjÛÚsoebÛeer jÛevee kesâueer
heeefnpes. ØelÙeskeâ heefjÛÚsoeceOÙes Skeâ cegöe DeeefCe lÙeeÛee efJemleej DemeeJee. lÙeecegUs uesKeveeÛee DeLe&
menpe keâUCes DeeefCe cegös ceeb[lee Ùesleele.
2) uesKeveeÛeer meg®Jeele - uesKeveeÛeer meg®Jeele Heâej cenòJeeÛeer Demeles. lÙeeJe¤ve Ùeeheg{Ûee cepeketâj
JeeÛeeÙeÛee keâer veener ns JeeÛekeâ "jJelees. heg{erue cepekegâjele keâeÙe DemeCeej Deens ÙeeÛeer keâuhevee lÙeele
ÙeeÙeuee heeefnpes. yeNÙeeÛeJesUe heg{ÛÙee uesKeveeÛeer ¤hejs<ee Ùee meg®Jeeleeruee efouesueer Demeles. oerIee&sòejer
ØeMveebÛeer Gòejs efueefnleevee, JewÛeeefjkeâ uesKeve keâjleevee lÙeeÛeer meg®Jeele DeMee heæleerves kesâueer peeles.
efveyebOe uesKeveele, keâLee uesKeveele ner meg®Jeele Deekeâ<e&keâ jerleerves kesâueer peeles.
3) uesKeveeÛee MesJeš - DeeheCe efueefnuesuÙee cepekegâjele MesJešer Deieesoj ceeb[uesuÙee cegÅeebÛee meejebMe
osTve MesJeš keâjlee Ùeslees. DeeheuÙeeuee SKeeos cele "emetve FLes ceeb[lee Ùesles. Ùee cepekegâjeÛee heefjCeece
oerIe&keâeU hejer#ekeâeÛÙee ceveeJej jent Mekeâlees. ns ue#eele IesTve JesieJesieàÙee uesKeveele ÙeesiÙe MesJeš
keâjeJee. efveyebOe uesKeveele keâOeer efJe<eÙeeuee JesieUs JeUCe osTve, lej keâOeer meejebMe osTve, keâOeer
keâeJÙehebòeâer efuentve uesKeveeÛee meceejeshe keâjlee Ùeslees.
keâesCelÙeener ØekeâejÛÙee uesKeveekeâefjlee efueefnCeeNÙeeÛÙee ceveele leerve ØeMveebÛeer Gòejs efveef§ele DemeeJeer
ueeieleele.
µ DeeheuÙeeuee keâeÙe meebieeÙeÛes Deens?
µ DeeheuÙeeuee keâmes meebieeÙeÛes Deens?
µ pes meebieeÙeÛes Deens les DeeheCe kegâ"uÙee ›eâceeves meebieCeej Deenesle?
Ùeeleuee heefnuee cegöe DeeheuÙee uesKeveeÛÙee DeeMeÙeeMeer mebyebefOele Deens. DeeheuÙeeuee pes meebieeÙeÛes Deens

lÙeeleues meJe& cegös MeesOetve keâe{tve lÙeebÛee hegjsmee efJeÛeej keâ¤ve lÙeeleues Gjuesues leheMeerue Skeâ$e keâje. lÙeeuee
DeeJeMÙekeâ DemeCeejer meieUer GoenjCes, Deekeâ[sJeejer ieesUe keâje.
ØelÙe#e uesKeveekeâefjlee ogmeNÙee ØeMveeÛee efJeÛeej keâjeJee ueeielees. Deeheues uesKeve megmhe°, mejU,
mecepeeÙeuee meeshes, JÙeJeefmLele DemeeJes. les ÛeebieuÙee nmlee#ejele efueefnuesues, Kee[eKees[ ve kesâuesues DemeeJes.
lÙee cepekegâjeceOÙes Skeâ megmebieleer Demeueer heeefnpes. lÙeeceOÙes Úesšer DeLe&Jeener JeekeäÙes DemeeJeerle. efJejeceefÛevnebÛee
ÙeesiÙe GheÙeesie kesâuesuee DemeeJee, MeyojÛevee iebgleeiegbleerÛeer vemeeJeer, keâ"erCe Meyo ve Jeehejlee meeOes, meeshes Meyo
lÙeele DemeeJesle.
megmebiele uesKeve cnCepes pÙeeleues cegös leke&âMegæ DeeefCe DebleefJe&jesOe vemeuesues Demes efueefnuesues Demeleele.
DeMee ØekeâejÛes heefjhetCe& uesKeve keâjleevee ceWotÛÙee efJeefJeOe #ecelee JeehejuÙee peeleele.
3) mcejCe keâewMeuÙe
Je<e&Yej DeYÙeeme keâ™vemegæe SsveJesUer hejer#esle keâener Dee"Jele veener DeMeer efkeâlÙeskeâ efJeÅeeLÙeeËÛeer
ojJe<eea le›eâej Demeles. meejKes hee"eblej keâjle yemeuees lej kebâšeUe Ùeslees; heCe lÙee lÙee JesUer meieUs Dee"Jeles
Demes Jeešle Demetve DeeÙelÙeeJesUer ie[ye[ nesles, Demes nesT veÙes cnCetve Deeheueer mcejCeMeòeâer ngketâceer DemeeJeer
ueeieles. nJes lesJne nJes lesÛe Dee"JeeJes Ùeekeâjlee mcejCeeÛes MeeŒe mecepeeJetve Iesleues heeefnpes.
DeeheuÙeeuee efceUeuesueer mcejCeMeòeâer ner Heâej cees"er osCeieer Deens. DeeheuÙee ceWotÛeer ceeefnleer ue#eele
"sJeCÙeeÛeer, mee"Jetve "sJeCÙeeÛeer #ecelee øeÛeb[ Deens. lÙeehewkeâer DeieoerÛe veieCÙe #ecelee DeeheuÙeeuee hejer#eskeâefjlee
JeehejeJeer ueeieles. DeeheuÙeeuee keâesCeleerner iees„ Dee"Jeles cnCepes vescekesâ keâeÙe nesles? mcejCeeÛÙee øeef›eâÙesle
ieÇnCe, OeejCee, hegvejeJenve, øelÙeeefYe%ee DeMee Ûeej cenòJeeÛÙee IeškeâebÛee meceeJesMe neslees. ns Ûeejner Ieškeâ
JÙeJeeqmLele keâeÙee&eqvJele Peeues lej Deeheueer mcejCeMeòeâer Ûeebieueer nesles.
ieÇnCe - DeeheCe kegâ"ueener DevegYeJe Iesleuee keâer, lÙeeÛeer ceeefnleer ceWotle pecee nesles. lÙeeleueer meieUerÛe
mce=eflehešueeJej keâesjueer peeles Demes veener. SKeeoer iees„ ue#ehetJe&keâ kesâueer, yeefIeleueer lej leer veeWoueer peeles.
Deeheues efvejer#eCe, DeJeyeesOeve DeeefCe DeJeOeeve Ûeebieues Demesue lej ieÇnCe veerš nesles; heCe efvejer#eCeÛe ÛegkeâerÛes
Demesue lej ieÇnCe ÛegkeâerÛes nesles. cnCetveÛe mcejCe nesCÙeekeâefjlee Gòece ieÇnCeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles.
OeejCee - cnCepes ieÇnCe kesâuesues %eeve ceWotle mee"Jetve "sJeCes. Ûeebieueer OeejCee nesCÙeekeâefjlee lÙee
ceeefnleerÛes Deekeâueve nesCes DeeJeMÙekeâ Demeles. megšer ceeefnleer, Meyo DeeheuÙee ue#eele jenCes DeJeIe[ Demeles.
pesJne lÙee MeyoebceOetve SKeeos JeekeäÙe, mebkeâuhevee leÙeej nesles lesJne leer mee"Jetve "sJeCes DeeheuÙee ceWotuee meeshes
peeles. veJeerve efceUeuesueer ceeefnleer pej DeeheuÙeeuee hetJeea DemeuesuÙee %eeveeMeer pees[lee Deeueer, lej veJeer ceeefnleer
mee"Jetve "sJeCÙeeÛeer MekeäÙelee Jee{les. [esàÙeebveer ieÇnCe kesâuesueer ceeefnleer keâeveebveer efceUJeuesuÙee ceeefnleerhes#ee
oerIe&keâeU jenles. Deeheues ceve, efÛeòe, YeeJevee, mebJesovee pej lÙee ceeefnleerÛÙee ieÇnCeeMeer efveieef[le Demeleerue,
lej leer ceWotle mee"tve jenCÙeeÛeer MekeäÙelee Jee{les.
Dee"JeCes - hetJeea efMekeâuesues, DevegYeJeuesues DeeheuÙeeuee pesJne heeefnpes lesJne Dee"JeCÙeekeâefjlee ieÇnCe
cegUele Ûeebieues JneJes ueeieles. lejerner nJes les lesJne Dee"JelesÛe Demes veener.
lÙeekeâefjlee ceeefnleer mee"Jeleevee efleÛeer Jeie&Jeejer kesâuesueer Demeueer heeefnpes. ceeefnleerÛÙee hegveceeË[CeercegUs
DeeheuÙeeuee ceeefnleer Dee"JeeÙeuee ceole nesles. Dee"JeCÙeeÛee mejeJe keâjCÙeevesner Deeheueer Dee"JeCÙeeÛeer #ecelee
Jee{les.

DeesUKeCes - DeeheCe hetJeea ieÇnCe kesâuesuÙee ceeefnleerÛee GheÙeesie keâ™ve meceesj DemeuesuÙee ceeefnleerletve
DeÛetkeâ ceeefnleer DeesUKeeJeer ueeieles.
Ùee Ûeejner ef›eâÙee pesJne DeefOekeâeefOekeâ heefjhetCe& nesle peeleerue lesJne DeeheesDeeheÛe Deeheueer mcejCeMeòeâerner
Jee{eÙeuee ueeieles. lÙeekeâjlee ceevemelep%eebveer cees"Ÿee øeceeCeeJej mebMeesOeve kesâues Deens.
lÙeehewkeâer DeeheuÙee DeYÙeemeeÛÙee Â„erves GheÙegòeâ leb$eebÛeer ceeefnleer Iesleueer heeefnpes. efJe<eÙeeÛÙee JeweMf e<šŸeeøeceeCes
lÙee leb$eebÛee Jeehej DeeheCe kesâuee heeefnpes. leer Jeehej Jeehejleevee Deeheueer ieÇnCe#ecelee Jee{les Deens vee ns Yeeve
melele "sJeeJes ueeieles.
mcejCeMeòeâer Jee{JeCÙeekeâjleeÛeer efJeefJeOe leb$es - Deeheueer mcejCeMeòeâer Jee{JeCÙeekeâefjlee Deveskeâ
leb$eebÛee Jeehej keâjlee Ùeslees.
hee" keâjCes - DeYÙeeme keâjleevee Jeehejues peeCeejs ns vesnceerÛes leb$e Deens. ÙeeceOÙes mJele:Ûes Meyo
Ieeuetve Deefpeyeele Ûeeuele veener. lemesÛe MeyoebÛee ›eâce yeouetvener Ûeeuele veener. cnCetveÛe leguevesves Demes hee"eblej
kebâšeUJeeCes Jeešles.
DeLe&hetCe& efJeYeeie - pes hee" keâjeÙeÛes Deens lÙeeÛes DeLe&hetCe& efJeYeeie hee[eJesle. lÙeecegUs SkeâSkeâ hee"
keâjCes leguevesves meeshes peeles.
šhhÙeebceOÙes - pes hee" keâjeÙeÛes les Skeâe yew"keâerle ueeiesue lesJe{e JesU osTve hee" keâjCÙeehes#ee,
Skeâoe-oesveoe JeeÛetve hee" keâ¤ve, Lees[er efJeßeebleer IesTve hegvne Skeâoe hee" keâjeÙeuee Iesleues heeefnpes. meueie
Kethe JesU hee"eblej keâjCÙeehes#ee les lees[tve šhhÙeebceOÙes keâjeJes.
DeLee&men - pes hee" keâjeÙeÛes Deens les DeLe&hetCe& DemeeÙeuee heeefnpes. cnCepes kesâJeU lÙeeÛes Meyo hee"
keâ¤ve veÙesle. lÙeeÛÙee DeLee&mekeâš les Meyo, JeekeäÙe hee" keâjeJes.
JeejbJeeefjlee - pÙee iees°er oerIe&keâeU ue#eele "sJeeÙeÛÙee Deensle lÙeebÛes JeejbJeej JeeÛeve JneJes. efpelekeäÙee
peemle JesUe lÙeeÛes JeeÛeve nesF&ue eflelekeäÙee oerIe&keâeU lÙee ue#eele jenleerue.
%eeveWefõÙeebÛee Jeehej - SKeeoer iees° hee"eblej keâjleevee, leer cees"Ÿeeves cnCee, keâeveeves Sskeâe, [esàÙeeves
JeeÛee, hene, efJeefMe° neueÛeeue keâje. ns meJe& keâjleevee DeYÙeemeeÛes ieebYeerÙe&, Skeâe«elee Yebie heeJeCeej veener
ÙeeÛeer keâeUpeer IÙeeJeer. ÙeecegUs vegmeleer hee" keâjCÙeehes#ee leer iees° DeefOekeâ ue#eele jenerue.
Gueš megueš, ceOetveÛe - mejOeesheš heæleerves meg®Jeeleerheemetve MesJešheÙeËle Demes hee" keâ¤ve PeeuÙeeveblej
Guešmegueš ceOetveÛe hee" keâjeJes. ÙeecegUs DeeJeMÙekeâ Demes hee"eblej kesâuÙeeves les oerIe&keâeU ue#eele jent Mekeâles.
cnCetve oeKeJeCes - hee" kesâuesueb efce$eeuee, IejeleuÙeebvee cnCetve oeKeJee. lÙeecegUs cepeketâj hee"
PeeuÙeeÛeer Kee$eer heštve DeelceefJeÕeeme Jee{sue.
efYebleerÛee Jeehej - DeeheuÙee IejeleuÙee ØelÙeskeâ KeesueerceOeueer SKeeoer efYeble efveJe[e DeeefCe lÙeeJej
Deeke=âlÙee, vekeâeMes, cepeketâj, Deeueštve heeueštve ueeJeeJee. cepekegâjeleues De#ej Flekesâ cees"s DemeeJes keâer, les
ueebyetvener JeeÛelee ÙeeJes. oesve-Ûeej efoJeme Ùee meJe& iees°er efleLes Demet ÅeeJÙeele.
efoJemeYejele peelee Ùeslee melele; heCe peeCeerJehetCe&keâ Ùee iees°er JeeÛeeJÙeele. je$eer PeesheCÙeehetJeea meJe&
KeesuÙeebceOeuÙee meJe& efYebleer [esàÙeebmeceesj DeeCetve efleLeues keâeieo, lÙeeJejÛee cepeketâj Deeke=âlÙee Dee"JeCÙeeÛee
ØeÙelve keâjeJee. pes Dee"JeCeej veener les ogmeNÙee efoJeMeer hegvne Deveskeâ JesU heeneJÙeele. oesve-leerve efoJemeebveer
cepeketâj Ûeebieuee hee" PeeuÙeeveblej lees keâeieo keâe{tve veerš Skeâe HeâeF&ueceOÙes "sJeeJee DeeefCe lÙeepeeieer ogmeje
keâeieo ueeJeeJee.

OJeefvecegõkeâeÛee Jeehej - Iejer šshejskeâe@[&j Demesue lej oesve-Ûeej Dee@ef[Dees ke@âmesšdme DeeCetve "sJeeJÙeele
DeeefCe DeeheuÙeeuee DeJeIe[ JeešCeeNÙee JÙeeKÙee, efveÙece, Gòejs mJele:ÛÙee DeeJeepeele lÙeeJej šshe keâjeJÙeele.
efoJemeYejeletve meele-Dee" JesUe ner ceeefnleer hegvne SskeâeJeer.
ner leb$es Jeehe¤ve Deeheues hee"eblej megOeejlee ÙesF&ue; heCe DeMeer MeyoMe: hee" keâjCÙeeÛeer ceeefnleer keâceerle
keâceer DemeeJeer.
efÛe$eceÙelee Jee{JeCes - efÛe$e ue#eele "sJeCÙeeÛeer Deeheueer #ecelee Meyo ue#eele "sJeCÙeeÛÙee #eceleshes#ee
Deveskeâ hešeRveer peemle Demeles.
IešveebceOeues efJeefJeOe mebyebOe MeesOeCes - DeeheuÙeeuee efJeefJeOe iees°eRceOeues leke&âmebiele mebyebOe ceeb[lee
Deeues lej les ue#eele jenleele.
ogmeNÙeeuee efMekeâJeCes - SKeeoe Yeeie efkebâJee ØeMveeÛes Gòej ogmeNÙeeuee mecepeeJetve meebieleevee DeJeIe[
Yeeie ue#eele "sJeeÙeuee meeshee peelees. ÙeeJesUer vegmeles Gòej hee" cnCetve oeKeJeeÙeÛes veener lej GoenjCe osle
lÙeeleerue cenòJeeÛes cegös Je leheMeerue mJele:ÛÙee Meyoeble ogmeNÙeeuee meebieeÙeÛes, DeeJeMÙekeâ lesLes Deeke=âlÙee
keâe{tve ogmeNÙeeuee lÙeeÛes mhe°erkeâjCe ÅeeÙeÛes Ùee Øekeâejs mejeJe kesâuee lej ue#eele "sJeeÙeÛes Deens les
veeršveerškesâheCeeves DeeheuÙee mcejCeeÛÙee efheMeJeerleuÙee Skeâe Skeâe keâhhÙeele peeTve yemesue. ceie nJÙee lÙee
JesUer DeeJeMÙekeâ lÙee iees°er Dee"JeeÙeuee ceole nesF&ue. lÙeekeâjlee DeeheuÙeeuee DeLee&leÛe lÙeeÛeer hetJe&leÙeejer
keâjeJeer ueeiesue. DeYÙeemeeÛeer leÙeejer keâceer Peeueer Demesue, Depetve meieUs JeeÛeve, ØeMveesòej uesKeve, DeJeIe[
iees°er mecepeeJetve IesCes, ØeMveheef$ekeâe mees[JeCÙeeÛee mejeJe nesCes ns peemle DeeJeMÙekeâ Jeešle Demesue lej Ùeeleueer
oesve-leerveÛe leb$es meg®Jeeleeruee Jeehe¤ve yeIeeJeerle. leer Jeehejleevee Deeheues efÛe$e Skeâe«e Demesue lejÛe lÙeeÛee
GheÙeesie nesF&ue. Ùee meieàÙee iees°eRkeâefjlee SketâCe DeYÙeemeeÛÙee one les Jeerme škeäkesâ JesU ÅeeJee.
DeeheuÙeeuee Dee"Jele veener? - efJemcejCe keâMeecegUs nesles DeeefCe les keâmes keâceer keâjlee ÙesF&ue ns
yeIeCes DeeJeMÙekeâ Deens. lÙeeÛeer keâejCes MeesOetve leer otj keâjCÙeekeâefjlee ØeeceeefCekeâ ØeÙelve keâjeJee.
µ Meejerefjkeâ efkebâJee ceeveefmekeâÂ°Ÿee LekeâJee ÙesCes, kebâšeUe JeešCes, Yeerleer efkebâJee Flej leeCe ceveeJej
DemeCes, lemesÛe DeeheuÙeeuee ns Dee"JeCeej veener Demes ceveeMeer melele cnCele jenCes ÙeecegUs KejesKejÛe
Dee"Jesveemes nesles. ÙeeJej GheeÙe cnCepes Mejerjeuee Je ceveeuee DeveeJeMÙekeâ leeCe osT veÙes. SkeâeÛe efJe<eÙeeÛee
meueie DeYÙeeme, SkeâeÛe heæleerves kesâuesuee DeYÙeeme, melele Skesâ ef"keâeCeer yemetve kesâuesuee DeYÙeeme DeMee iees°er
šeUeJÙeele. DeOetveceOetve efJeßeebleer IesCes, nuekesâ Hegâuekesâ JeeÛeve keâjCes, ieÛÛeerJej, yeeiesle peeTve HesâjHeâškeâe
ceejCes, oerIe&Õemeve keâjCes ÙeeÛee Kethe GheÙeesie neslees. Deenej Je JÙeeÙeeceeÛÙee efveÙeefceleheCeeletve Mejerj, ceve,
efvejesieer jenerue ÙeeÛeer keâeUpeer IÙeeJeer. lemesÛe Meeble Je meueie Peeshener Kethe cenòJeeÛeer Deens.
µ Yejhetj DeeefCe iebgleeiegbleerÛeer ceeefnleer ue#eele "sJeCes Kethe DeJeIe[ peeles. leer kebâšeUJeeCeer nesles
cnCetveÛe ceIeeMeer meebefieleuesuÙee efJeefJeOe leb$eebÛee Jeehej keâ¤ve leer Lees[keäÙeele cegösmetoheCes, efJeefJeOe heæleeRveer
ceeb[tve DeefOekeâ Deekeâ<e&keâ DeeefCe meesheer kesâueer lej ue#eele jent Mekeâles.
µ Skeâe«elee vemeCes, DeYÙeemeeceOÙes efJeefJeOe ØekeâejÛes JÙelÙeÙe ÙesCes ÙeecegUs SKeeoer iees° Kethe JesUe
hee" keâ¤vener ue#eele jenle veener. ÙeeJej GheeÙe cnCetve efveÙeespevehetJe&keâ DeYÙeeme keâjCÙeeÛeer meJeÙe ueeJetve
IÙeeJeer.
µ efJe<eÙeeÛes Deekeâueve veerš Peeues vemesue lej lees efJemejCÙeeÛeer MekeäÙelee Demeles. cnCetveÛe ueJekeâj lees
efJe<eÙe efMe#ekeâebkeâ[tve JÙeJeefmLele mecepeeJetve Iesleuee heeefnpes.

µ SKeeÅee efJe<eÙeeÛeer GpeUCeer oerIe&keâeU kesâueerÛe vemesue lej DeeefCe les %eeve Jeehejues iesuesÛe vemesue
lej les efJemejCÙeeÛeer MekeäÙelee Jee{les.
DeYÙeemeeÛes efveÙeespeve keâmes keâjeJes?

mheOee& hejer#eebceOÙes keWâõerÙe DeeefCe ceneje°^ ueeskeâmesJee ØeLece Jeiee&Ûes heo efceUJeeÙeÛes DeeefCe ÙeMemJeer
DeefOekeâejer cnCetve keâece keâjeÙeÛes ns Ùee hejer#esuee yemeCeeNÙee ØelÙeskeâ efJeÅeeLÙee&Ûes mJehe> Demeles. Ùeekeâefjlee
Deeleeheemetve DeYÙeemeeÛÙee efveÙeespeveeÛeer meJeÙe keâjeÙeuee heeefnpes. ØelÙeskeâekeâ[s efoJemeeÛes ÛeesJeerme leemeÛe
Demeleele; heCe les JeehejCÙeeÛeer ØelÙeskeâeÛeer heæle ogmeNÙee JÙeòeâerhes#ee Deieoer JesieUer Demet Mekeâles. efoJemeeleues
SketâCe efkeâleer leeme DeeheuÙeeuee DeYÙeemeeuee efceUleerue les MeesOeeJes ueeieles. lÙeeveblej lÙee leemeebÛes DeYÙeemeeÛÙee
Â°erves ÙeesiÙe efveÙeespeve keâjeJes ueeieles. les keâjleevee Ûeej IeškeâebÛee efJeÛeej keâjeJee ueeiesue.
meceefveÙeespeve - DeeheuÙeeuee efkeâleerJesU efceUCeej Deens? DeeefCe lees keâmee JeehejeÙeÛee?
keâeÙe&Yeej efveÙeespeve - efkeâleer efJe<eÙeebÛee IeškeâebÛee DeYÙeeme keâjeÙeÛee Deens?
#eceleebÛes efveÙeespeve - Deeheuee JeeÛeveJesie, uesKeveJesie, meueieheCes keâece keâjCÙeeÛeer #ecelee, hee"eblej,
mcejCeMeòeâer Ùee #ecelee leheemetve heeefnuÙee heeefnpesle. DeYÙeemeeuee meg®Jeele keâjCÙeehetJeea SketâCe DeYÙeeme›eâceeÛee
DeeJeekeâe ÙeeÙeuee heeefnpes.
DevÙe JeeleeJejCe - DeeJeMÙekeâ meeefnlÙe, peeiee, JÙeeÙeece, Glmeen Jee{JeCeeNÙee iees„er DeeheuÙee
DeJeleerYeJeleer Deensle vee ÙeeÛeer Kee$eer keâ™ve Iesleueer heeefnpes. efveÙeespeveecegUs DeeheuÙee keâeceeJej DeefleMeÙe
Ûeebieuee heefjCeece neslees.
keâeÙe&#ecelee Jee{les - ÙeesiÙe efveÙeespeveecegUs JesU JeeÙee peele veener DeeefCe keâceer JesUele DeefOekeâ DeeefCe
efJeefJeOe øekeâejÛeer keâeces nesleele. øeMeemekeâerÙe mesJesle ®pet nesTve pÙeebvee veJeveJeer DeeJneves hesueeÙeÛeer Deensle,
Deveskeâ ef"keâeCeer keâle=&lJe ieepeJeeÙeÛes Deens, mJele:yejesyej Flejebkeâefjleener keâece keâjeÙeÛes Deens, Flejebvee yejesyej
IesTve peeÙeÛes Deens lÙeebveer lej JesUsÛes efveÙeespeve kesâuesÛe heeefnpes.
DevÙe Ghe›eâceebceOÙes menYeeieer neslee Ùesles - øeMeemekeâerÙe mesJesÛÙee mheOee&hejer#ee DeeheCe osle Demeuees
lejer Heâòeâ hegmlekeâer DeYÙeeme keâ™ve ÛeeueCeej veener. keâejCe ner hejer#ee cnCepes vegmelÙee %eeveeÛeer veJns lej
meJeeËieerCe JÙeefòeâceòJeeÛeer hejer#ee Demeles. lÙeekeâjlee ueeskeâebvee Yesšues heeefnpes. Yejhetj JeeÛeve kesâues heeefnpes.
DeemeheemeÛÙee Ie[ecees[er mecepeeJetve IesleuÙee heeefnpesle DeeefCe lÙeeJej ÛeÛee& kesâueer heeefnpes. Deeheues JÙeefòeâceòJe
HegâueJeCÙeekeâefjlee JewefJeOÙehetCe& DevegYeJe Iesleues heeefnpesle.
ÙeesiÙe efoMesves DeYÙeeme - DeYÙeemeeÛes šhhes "jJetve lÙeeøeceeCes ›eâceJeej DeYÙeeme kesâuÙeeves ve
Yejkeâšlee ÙeesiÙe meeefnlÙe Jeehe™ve ÙeesiÙe JesUele DeYÙeeme nesF&ue.
efveeE§eleleskeâjlee efveÙeespeve - efkeâleer DeYÙeeme keâjeÙeÛee DeeefCe efkeâleer JesUele keâjeÙeÛee ns Skeâoe
efveeqMÛele Peeues keâer, lÙeeleuee efveÙeefceleheCee Jee{lees.
vescekesâheCee DeeefCe JesUsÛee GheÙeesie - efveÙeespeve kesâuÙeecegUs DeeheuÙee ceveeleues Deveskeâ øeMve DeeefCe
Mebkeâe nUtnUt megšeÙeuee ueeieleele. veener lej Skeâe efJe<eÙeeÛee DeYÙeeme keâjeÙeuee ueeieues keâer, ogmeNÙeeÛeer
keâeUpeer Jeešles. uesKeve keâjeJes keâer JeeÛeve, les keâjeÙeÛes keâer hee"eblej Demes Jeešle jenles. efJemkeâUerle efJeÛeej
keâjCÙeeleÛe Deeheuee yejeÛemee JesU efveIetve peelees. Skeâener efJe<eÙeeÛee veerš DeYÙeeme ve neslee meJe& efJe<eÙe
DeOe&Ješ jenleele. ner DeYÙeemeeefJe<eÙeerÛeer Deefvee|Cele DeeefCe DeefveeqMÛeleÛe DeJemLee efveÙeespeveeves mebheles. JesUehe$ekeâeøeceeCes

JesUsÛee GheÙeesie nesTve DeYÙeemeheæleerle vescekesâheCee Ùeslees.
SkeâeieÇlee - efveÙeespeveecegUs DeYÙeemeefveeqMÛeleer keâjlee Ùesles DeeefCe DeeheuÙeeuee ceve:hetJe&keâ, SkeâeieÇlesves
DeeefCe Deeveboeves DeYÙeeme keâjCÙeeÛee efJeMJeeme efvecee&Ce neslees.
efveÙeefceleheCee Jee{lees - efveÙeespeveecegUs DeeheuÙee efove›eâceele meblegefueleheCee Ùeslees. lÙeecegUs Glmeen
Jee{tve DeYÙeeme hetCe& keâjCÙeeÛee efJeMJeeme efvecee&Ce neslees.
efveÙeespeve keâmes keâjeÙeÛes?

JesUsÛes efveÙeespeve keâjCÙeehetJeea DeeheuÙeeuee efkeâleer DeYÙeeme keâjeÙeÛee Deens lÙeeÛes efveÙeespeve keâjCes
cenòJeeÛes Deens. neleele DemeuesuÙee JesUsle DeYÙeeme Ieškeâ yemeJeleevee DeYÙeemeeÛee DeeJeekeâe ÙeeÙeuee heeefnpes.
DeYÙeemeeuee meg®Jeele keâjCÙeehetJeea SketâCe hejer#esÛes mJe™he ceeefnleer keâ™ve IÙeeJes. mheOee& hejer#eebceOeueer
DeeJneves, DeJeIe[ mJe™he Flej hejer#eebhes#ee JesieUs Demeles. ÙeeceOÙes ojJe<eea efveJe[erkeâefjlee DeeJeMÙekeâ iegCeebÛeer
ceÙee&oe yeoueles. DeYÙeeme›eâceele Yej he[lees DeeefCe øeMveheef$ekesâÛÙee mJe™heele yeoue neslees. DeeheuÙeeuee Skeâoe
øeMveebÛes mJe™he ue#eele Deeues keâer, DeYÙeemeeÛeer vescekeâer heæle DeeefCe øelÙeskeâ efJe<eÙeeÛee DeYÙeeme efkeâleer ÙeeÛee
Deboepe ÙesF&ue. lÙeeveblej ÙeesiÙe hee"Ÿehegmlekesâ, meboYe&ieÇbLe, efšheCes ÙeebÛee efJeÛeej kesâuee heeefnpes. ÙeeceOÙes
DeeheuÙeeyejesyej DeYÙeeme keâjCeeNÙee ÛeebieuÙee efce$ecewef$eCeeRÛee ieš efceUJeCes DeeefCe Deeheuee DeYÙeeme Ûeebieuee
nesF&ue Ùeeuee øeeOeevÙe ÅeeJes. hegmlekesâ kegâ"s GheueyOe nesleerue, DeeheuÙee Yeeieele keâesCelÙee ieÇbLeeueÙeeÛes meomÙelJe
DeeheuÙeeuee Ieslee ÙesF&ue ÙeeÛeener efJeÛeej efveÙeespeveele kesâuee heeefnpes. pej leer ÙeesiÙeJesUer efceUeueer veenerle lej
Deeheuee JesU JeeÙee peelees DeeefCe lÙeeÛee DeeheuÙee efveÙeespeveeJej heefjCeece neslees.
DeeheuÙeeeuee efkeâceeve efkeâleer hee"ŸehegmlekeâebÛee DeYÙeeme keâjeÙeÛee Deens ns efveeqMÛele Peeues keâer, ceie
hegmlekesâ efJe<eÙeeÛÙee SketâCe efkeâleer heeves JeeÛeeÙeÛeer Deensle leer ceespeeJeerle. Deeheuee JeeÛeveJesie ue#eele IesTve lees
efJe<eÙe mebheJeCÙeeÛes efveÙeespeve keâjeJes. lejÛe DeYÙeemeeuee vescekesâheCee ÙesF&ue DeeefCe lees JesUsle hetCe& nesF&ue.
DeYÙeemeeÛeer met$es
efvejesieer Mejerj DemeCes ner kegâ"ueerner iees„ keâjCÙeekeâefjlee DeeJeMÙekeâ iees„ Deens. veJeveJeer DeeJneves
meceLe&heCes hesueCÙeekeâefjlee les DelÙeble cenòJeeÛes Deens. lÙeekeâefjlee-
µ jespe leemeYej lejer keâenerlejer JÙeeÙeece, DeeJe[Ceeje KesU JneÙeuee heeefnpes. efoJemeYej DeYÙeeme
keâ™ve kebâšeUuesuÙee Mejerjceveeuee ÙeemeejKes Deew<eOe veener. mebOÙeekeâeUer ceeskeâàÙee nJesle kesâuesuÙee DeeJe[lÙee
JÙeeÙeeceeves leepesleJeeves Jeešles. mekeâeUer ueJekeâj G"tve Ùeesieemeves, metÙe&vecemkeâej ÙeemeejKes JÙeeÙeece keâjeJesle.
ÙeecegUs Peeshesves DeekegbâefÛele Peeuesues mveeÙet, meebOes ceeskeâUs nesleele. megmleeJeuesues Mejerj mepeie nesles DeeefCe
DeYÙeeme keâjCÙeeÛee Glmeen Jee{lees. Deieoer hejer#esÛÙee efoJemeelener Demee JÙeeÙeece efveÙeefceleheCes meg™ "sJeeJee.
µ efveÙeefcele JÙeeÙeeceeFlekeâerÛe efJeßeebleerner eflelekeâerÛe cenòJeeÛeer Deens. le®Ce JeÙeele jespe meeOeejCeheCes
meele-Dee" leeme Peeshe iejpesÛeer Deens. ner Peeshe je$eerÛeer DemeeJeer Je ogheejÛeer Peeshe šeUeJeer. peeiejCes keâjCes,
JesUer DeJesUer PeesheCes ÙeebÛee $eeme ueiesÛe peeCeJele veener. Demes JeejbJeej nesle jeefnuÙeeves heÛevemebmLee DekeâeÙe&#ece
nesles. MejerjeÛeer øeeflekeâej Meòeâer keâceer nesles DeeefCe Ssve hejer#esÛÙee JesUer Ùee kesâuesuÙee ÛegkeâerÛÙee iees„eRÛes
og<heefjCeece YeesieeJes ueeieleele.
µ JÙeeÙeece, PeeshesyejesyejÛe Deeheuee Deenej, pesJeCener cenòJeeÛes Deens. DeefleMeÙe IeeF&ves pesJeCes, ve

DeeJe[CeeNÙee YeepÙeebyeöue jeie ÙesCes, keâceer pesJeCes, DeefveÙeefcele JesUsuee pesJeCes, DeyejÛeyej heoeLe& KeeCes Ùee
meieàÙee iees„eRÛee og<heefjCeece DeeheuÙee MejerjeJej neslees. cnCetveÛe mekeâeUÛes pesJeCe MekeäÙelees yeeje JeepeeÙeÛÙee
Deele keâjeJes DeeefCe je$eerÛes pesJeCe Dee"ÛÙee megceejeme keâjeJes. pesJeCeeveblej ueiesÛe OeeJeeOeeJe ve keâjlee heeÛe-
mene efceefvešs JepeÇemeveele yemeeJes. SkeâeÛeJesUer Kethe KeeCes kesâuÙeeves megmleer ÙesT Mekeâles.
µ DeYÙeemeeÛÙeeJesUer MekeäÙelees lee", mejU yemeCÙeeÛeer meJeÙe DemeeJeer. Jes[sJeekeâ[s yemeuÙeeves ceeve,
hee"ogKeer nesTve ue#e ogmejerkeâ[s peeles. hee"erÛee keâCee efpelekeâe lee" eflelekeâer ieÇnCe keâjCÙeeÛeer #ecelee Jee{les.
[esàÙeebJej ÙesCeeje leeCe keâceer keâjCÙeekeâefjlee DeOetveceOetve heeÛe-one efceefvešs [esUs efcešeJesle Je [esàÙeebÛes
meeOesmeeshes JÙeeÙeece keâjeJes.
µ Deeheues efveÙeespeve hetCe& keâjCÙeekeâefjlee ceveeÛeer efveMÛeÙeMeòeâer Jee{Jeueer heeefnpes. efveMÛeÙe keâjCÙeeÛeer
Meòeâer ner ceveeÛeer cenòJeeÛeer Meòeâer ceeveueer peeles. heg<keâUJesUe DeeheCe keâenerlejer "jJele Demelees; heCe
lÙeeøeceeCes Ie[le veener. ÙeeÛee DeLe& Deeheueer Ûetkeâ nesles Demes veener, lej efveMÛeÙeMeòeâer Jee{JeCÙeekeâefjlee
Skeâoce cees"s efveMÛeÙe meg®Jeeleeruee ve keâjlee ÚesšŸee efveMÛeÙeebheemetve meg®Jeele keâjeJeer. SKeeoe efveMÛeÙe hetCe&
nesT Mekeâuee veener, lej Úesšer efMe#ee IÙeeJeer. DeeheCe kesâuesuÙee efveMÛeÙeebÛeer Dee"JeCe keâ™ve ÅeeÙeuee efce$eebvee
meebiee. nUtnUt DeeheuÙeeuee Deeheues efveMÛeÙe hetCe& keâjlee Ùesleerue. efMeJeeÙe Deeheues efce$e, DeeF&-Je[erue, YeeT-
yenerCe ÙeebÛÙee menJeemeele efoJemeeÛee keâener JesU DeJeMÙe IeeueJeCÙeeÛeer meJeÙe ueeJetve IÙeeJeer. lÙeecegUs
SkeâekeâerheCee keâceer nesTve mJele:Ûee DeelceefJeMJeeme Jee{lees.
µ cew$eer ne Ieškeâner Ùee keâeUele Kethe cenòJeeÛee Demelees. ÙeesiÙe JÙeòeâerMeer Deeheueer cew$eer Deens vee,
lÙeekeâefjlee DeeheCe Heâej Yejkeâšle lej veener vee ns heenCes Kethe DeeJeMÙekeâ Demeles.
µ YeeJeefvekeâ Demeblegueve ns Ùee keâeUele mJeeYeeefJekeâ Demeles. SKeeoer iees„ DeeheuÙeeuee meeOÙe nesle
vemesue lej lÙeeuee leer meeOÙe nesCes, lÙeeyeöueÛee jeie, SKeeÅeeÛes ÙeMe menve ve nesCes, #eg¼keâ iees„eRJe™ve jeie
ÙesCes, Yeeb[Ces nesCes Demes YeeJeefvekeâ DemeblegueveeÛes øeMve DeeheuÙee DeYÙeemeeÛeer heefjCeecekeâejkeâlee keâceer keâjleele.
cnCetve DeeheCeÛe lÙeeJej peeCeerJehetJe&keâ ceele keâjeÙeuee heeefnpes. peeoe DeelceefJeMJeeme, mJele:Ûee #ecelesuee
JeemleJeehes#ee Kethe peemle mecepeCes, Denbieb[ efvecee&Ce nesCes ns DeYÙeemeeceOÙes De[LeUs keâjerle Demeleele DeeefCe
lÙeecegUs lÙee iees„erner šeUeÙeuee heeefnpesle.
ÙeeÛeyejesyej DeJeeblej JeeÛeve, cees"Ÿee JÙeòeâeRÛee menJeeme, efce$eebyejesyej iehhee, Úbo, KesU ÙeecegUs
ceeveefmekeâ DeejesiÙe DeeefCe YeeJeefvekeâ meblegueve jenCÙeekeâefjlee ceole nesles. lÙeeÛee DeYÙeemeeÛeer heefjCeecekeâejkeâlee
Jee{JeCÙeeme GheÙeesie neslees.
µ Mejerj DeeefCe ceveeyejesyejÛe yegæeruee DeYÙeemeekeâefjlee leÙeej keâjeJes ueeieles. yegæerÛÙee Deveskeâ
hewuetbhewkeâer yeNÙeeÛe JesUe DeeheCe DeYÙeemeele Heâòeâ oesve le=leerÙeebMeÛe Jeehej keâjle Demelees lÙeecegUs lÙee øekeâejÛÙee
yegæerJejÛee leeCe Jee{tve leer Lekeâles DeeefCe [eskeäÙeele keâener efMejsveemes nesles. ne yeewefækeâ LekeâJee IeeueJeCÙeekeâefjlee
DeOetveceOetve efJeßeebleerÛeer iejpe Demeles. DeeJe[lÙee, ceve jceCeeNÙee iees„er keâjCÙeeceOÙes JesU IeeueJeuee lej ceWot
hejle leepeeleJeevee neslees DeeefCe yegæerJejÛee leeCe veenermee neslees. yegæerÛÙee vesnceerÛÙee JeehejeleuÙee hewuetbvee
lÙeecegUs Deejece efceUlees. DeYÙeeme keâewMeuÙeebÛee mejeJe kesâuee, lej nUtnUt yegæer le¼Ke nesles. DeYÙeemeeuee
meg®Jeele keâjCÙeehetJeea pÙee efJe<eÙeeÛee DeYÙeeme DeeheCe keâjCeej Deenesle lees efJe<eÙe [esàÙeebmeceesj DeeCeCÙeeÛee
øeÙelve keâjeJee. ceveeves DeeefCe yegæerves lÙeeceOÙes hetCe&heCes efMejeJes DeeefCe ceie DeYÙeeme›eâce keâjeJee. DeYÙeeme
keâjleevee SKeeoer iees<š keâUueer veener, mecepeueer veener lej ueiesÛe lees efJe<eÙe yeepetuee ve "sJelee DeeheuÙee Mebkeâe

veeWoJetve "sJeeJÙee. veblej efMe#ekeâebvee efJeÛee™ve lÙeebÛes Gòej MeesOeeJes.
µ DeYÙeemeeÛeer heefjCeecekeâejkeâlee Jee{JeCÙeekeâefjlee DeeheuÙee DeepetyeepetÛes JeeleeJejCener DeefleMeÙe
øemeVe DemeeÙeuee heeefnpes. lÙeekeâjlee DeYÙeemeeÛeer peeiee "juesueer DeeefCe mJeÛÚ DemeeJeer. mJeleb$e Keesueer vemesue
lej lÙeeleuÙee lÙeele Meeble peeiee efveJe[eJeer. šsyeueeJej pÙee efJe<eÙeeÛee DeYÙeeme›eâce Deens lÙeeÛeerÛe Je¢ee,
hegmlekesâ DemeeJeerle. je$eer PeesheCÙeehetJeea ns šsyeue veerš DeeJejuesues DemeeJes. ogmeNÙee efoJeMeerÛÙee DeYÙeemeeÛes
meeefnlÙe "sJetve ÅeeJes. Mejerj, ceve DeeefCe yegæer DeYÙeemeeuee hees<ekeâ Demeues cnCepes keâceer JesUsceOÙes DeefOekeâ
Ûeebieuee DeYÙeeme keâjlee Ùeslees. DeYÙeeme efkeâleer leeme kesâuee Ùeehes#ee lees efkeâleer heefjCeecekeâejkeâ Peeuee ns DeeheuÙee
Â„erves DeefOekeâ cenòJeeÛes Deens. jespe efveÙeefcele JesUsle, SkeâeieÇheCes kesâuesuee DeYÙeeme DeefOekeâ GheÙeesieer "jlees.
ÙeeefMeJeeÙe ojjespe DeYÙeeme keâjleevee Úesšer Gefö<šs "jJeeJeerle eEkeâJee meueie DeYÙeeme keâjCÙeeÛes OÙesÙe
"jJeeJes. øelÙeskeâ Gefö„ hetCe& Peeues keâer, mJele:uee Úesšs ye#eerme ÅeeJes cnCepes SKeeÅee DeeJe[lÙee Úboele ceve
ueeJeCes eEkeâJee DeeJe[leer iees„ DeeJepet&ve keâ™ve ceve leepesleJeeves keâjeJes. DeMee yeef#emeebheemetve mJele:Ûee
DeelceefJeMJeeme Jee{lees, lemesÛe peemle DeYÙeeme keâjeÙeuee mHetâleea efceUles DeeefCe SketâCeÛe DeYÙeeme meJe&
DevegYeJe DeefleMeÙe DeevebooeÙeer neslees.
ner meJe& leb$e, efveÙeespeve Jeehe™ve DeeheCe Deeheueer leÙeejer veerš kesâueer, lej øeMeemekeâerÙe mesJeebÛÙee mheOee&
hejer#eebceOÙes ÙeMe efceUJeCÙeeÛes mJehve kesâJeU lemesÛe ve jenlee les øelÙe#eele ÙesTve legceÛes Gefö<š hetCe& nesF&ue.

Career Book PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Career Book PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ke‚efjDej¤Ÿee

efYecejeJe ieueeb[s He‚eQ[Ms eve

cegKehe=‰ : %eevesÕej jeTle

Keepeieer efJelejCeemee"er Heâòeâ

1. oneJeer Je yeejeJeer veblejÛÙee efJeefJeOe %eeveMeeKee 7

yeejeJeerveblej heg{s keâeÙe?

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 7

efJe%eeve MeeKesle 12Jeerveblej heg{s keâeÙe ?

8 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

5) yeer. Smmeer. (De@ef«ekeâuÛej)

JeeefCepÙe MeeKesle 12 Jeerveblej heg{s keâeÙe ?

12 Jeerveblej heg{erue keâesmexme keâjlee Ùesleele.

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 9

JeeefCepÙe MeeKesletve heg{erue meefš&efHeâkesâš keâesme& Je ef[hueescee megæe keâjlee Ùesleele.

10 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

1) DeLe&MeeŒe efJe<eÙeeleerue keâefjDej

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 11

YeejleeceOeerue veeJeepeuesuÙee mebmLeebceOÙes Sce. S. DeLe&MeeŒe hetCe& kesâuesuÙee GcesoJeejeme ieesKeues

DeLe&MeeŒeeÛes efJeMes<e DeYÙeeme›eâce efMekeâJeCeeNÙee mebmLee

12 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

3) Fefleneme efJe<eÙeeleerue keâefjDej

4) meeceeefpekeâMeeŒe efJe<eÙeeleerue keâefjDej

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 13

JŸeeheej efMe#eCe, ke‚e@mö Deke‚eGbeföbie, ¤eeö&[& Deke‚eGböbö DeMee

JeeefCepÙe #es$eeleerue mheOee& hejer#ee

14 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 15

meer. S. ÛÙee hejer#esmee"er hebpeerkeâjCe Keeueerue mebmLesle nesles.

mebmLee Je efleÛÙee MeeKeebÛes heòes

keâe@mš DeB[ Jekeäme& DekeâeQšbš (DeeÙe. meer. [yuÙet. S.)

16 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

keâe@mš efkebâJee Jekeäme& DekeâeQšbš hejer#esmee"er hee$elee -

ØeefMe#eCe osCeeNÙee mebmLee

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 17

kebâheveer mes›esâšjer FefvmššŸetšÛÙee ceneje°^eleerue MeeKee

18 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

De@keäÛegDejerÛes ØeefMe#eCe osCeejer mebmLee

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 19

20 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

JevemheleerMeeŒe, ØeeCeerMeeŒe, ueeF&Heâ meeÙevmeceOeerue keâefjDej

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 21

pewJeleb$e%eeve (yeeÙeesšskeävee@uee@peer) efJe<eÙeeleerue keâefjDej

yeeÙeesšskeävee@uee@peermee"er efJe<eÙeebÛeer efveJe[ keâMeer keâjeJeer?

22 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

JesOeMeeUsÛÙee nJeeceeve KeelÙeeleerue ceeršerDeesjesuee@efpemšÛes keâefjDej

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 23

ceeršerDeesje@uee@efpeefmškeâ meeÙevmeceOÙes keâefjDejÛÙee efJeefJeOe mebOeer

DehueeF[ ceeršerDeesje@uee@efpemš - DehueeF[ ceeršerDeesje@uee@efpemš cnCepes De@efme[ jsve, Oetj DeMee

24 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

Fv[efmš^Deue ceeršerDeesje@uee@efpemš - Fb[efmš^Deue ceeršerDeesje@uee@efpemš cnCepes Øeot<eCe mebyebefOele

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 25

Jew≈eke‚erŸe #es$ee¤eer JŸeehleer efoJemeWeof Jeme Jee{le Deens. Jew≈eke‚erŸe #es$eeceOŸes

JewÅekeâerÙe #es$eeleerue ØecegKe MeeKee

26 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 27

28 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

je°^erÙe heeleUerJej Sce.yeer.yeer.Sme.mee"er ØeJesMe osCeeNÙee mebmLee

ceneje°^eleerue De@ueeshe@efLekeâ cesef[keâue keâe@uespesme

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 29

30 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...

ceneje°^eleerue DeeÙegJexefokeâ cesef[keâue keâe@uespesme

keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše... / 31

32 / keâefjDejÛÙee efJeefJeOe Jeeše...