ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.
157 – 495
ΕΠΟ-ΕΛΠ
ΤΑ ΕΙ∆Η ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Α. Με βάση τη δοµή
• Απλή : έχει µόνο τους κύριους όρους της
πρότασης, δηλαδή:
• Υποκείµενο και Κατηγόρηµα :
α) αµετάβατο ρήµα: Οι µαθητές συνερ-
γάζονται
β) µεταβατικό ρήµα + αντικείµενο: Η
Μαρία σκουπίζει την αυλή.
γ) συνδετικό ρήµα + κατηγορούµενο: Ο
Πέτρος διορίστηκε δάσκαλος.
• Σύνθετη : έχει περισσότερα από ένα
υποκείµενα και κατηγορούµενα, π.χ. : Οι
µαθητές και οι µαθήτριες συνεργάζονται.
Με βάση τη δοµή Με βάση το περιεχόµενο
1. Απλή 1. Κρίσεως
2. Σύνθετη 2. Επιθυµίας
3. Επαυξηµένη 3. Ερωτηµατική
4. Ελλειπτική 4. Επιφωνηµατική
ΣΥΝ∆ΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Ασύνδετο : τοποθέτηση της µιας πρότασης
δίπλα στην άλλη χωρίς σύνδεσµο, π.χ. : Οι
µαθητές διαβάζουν, γράφουν, εξασκούνται.
Παρατακτική : τοποθέτηση ισοδύναµων
προτάσεων, της µιας δίπλα στην άλλη µε
χρήση παρατακτικών συνδέσµων, π.χ. :
Είναι µικρός άγιος αλλά θαυµατουργός. –
Με βοήθησε και µε στήριξε.
Υποτακτική : εξάρτηση µιας ή περισσότε-
ρων δευτερευουσών προτάσεων από µια
κύρια πρόταση, π.χ. : ∆ιαβάζω σήµερα
γιατί αύριο έχω εξετάσεις. – Θα διαβάσω
όταν θα έχω διάθεση. – Νοµίζω ότι µου λες
ψέµατα. – Οι µαθητές θέλουν να περάσουν
την τάξη. – Πρόσεξε µην σε ξεγελάσει. –
Ρωτώ αν ξέρεις κάτι. – Ήρθε για να µε
συναντήσει. – Ο θάνατος είναι το πράγµα
που µε φοβίζει. – Αν και είναι έξυπνος δεν
τα πηγαίνει καλά στα µαθήµατα.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ
ΛΟΓΟΥ
Επίσηµο ύφος
Είναι το ύφος που θυµίζει επίσηµο λόγο
πολιτικού και όχι καθηµερινή συζήτηση.
Εκφραστική ποικιλία
Επιτυγχάνεται µε τη χρήση συνώνυµων
λέξεων.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Είναι ένα κοµµάτι λόγου, στο οποίο ανα-
πτύσσεται µία και µόνο σκέψη, άποψη ή
ιδέα. Η κάθε παράγραφος είναι αυτοτελής,
µε πλήρες νόηµα γι’ αυτό και θα πρέπει να
αναπτύσσεται σαν ξεχωριστή ενότητα.
∆ΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
Τα µέρη της Παραγράφου
α) Θεµατική πρόταση : είναι η πρώτη
φράση της παραγράφου. Σ’ αυτήν εκφράζε-
ται η κύρια ιδέα της παραγράφου, η θέση
www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr
ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΙΙ
– Ο Αριστείδης ήταν δίκαιος, τίµιος και
γενναίος.
• Επαυξηµένη : είναι η πρόταση που έχει
προσδιορισµούς, π.χ. : Η γυµνάστρια του
σχολείου περπατά καµαρωτά.
• Ελλειπτική : δεν έχει κάποιον από τους
κύριους όρους, π.χ. : Χρόνια Πολλά.
Β. Με βάση το περιεχόµενο
• Κρίσεως : εκφράζουν µια άποψη, π.χ. :
Η εκδροµή θα γίνει στα τέλη Μαΐου.
• Επιθυµίας : εκφράζουν επιθυµία, π.χ. : Θέ-
λω να µου πάρεις ένα ηλεκτρονικό παιγνίδι.
• Ερωτηµατικές : εκφράζουν ερώτηση,
π.χ. : Θα πάτε εκδροµή;
ΤΑ ΕΙ∆Η ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Ως προς την ποιότητα
1. Καταφατική
2. Αρνητική
του συγγραφέα. Τοποθετείται συνήθως
στην αρχή της παραγράφου. Aποτελεί ο-
δηγό για την ανάπτυξη της ιδέας και καθο-
ρίζει το υλικό που θα περιλάβει στο γραπτό
του. Βοηθά την παρακολούθηση του γρα-
πτού προϊδεάζοντας τον αναγνώστη.
β) Σχόλια ή Λεπτοµέρειες : είναι το µεγα-
λύτερο µέρος της παραγράφου και πρέπει
να δικαιολογεί, να αναλύει και να υποστη-
ρίζει τη θεµατική πρόταση. Οι λεπτοµέρειες
(σχόλια, νοήµατα, πληροφορίες) αναπτύσ-
σουν, επεξηγούν και διασαφηνίζουν το
θέµα, όπως αυτό αναφέρεται στην κατευ-
θυντήρια ιδέα της θεµατικής περιόδου.
Είδη των λεπτοµερειών
Βασικές: υποστηρίζουν άµεσα τη θεµατι-
κή πρόταση.
Βοηθητικές: υποστηρίζουν άµεσα τη βα-
σική λεπτοµέρεια και έµµεσα τη θεµατική
πρόταση. Οι λεπτοµέρειες αυτές εξυπηρε-
τούν δύο ανάγκες: αναπτύσσουν τη θεµα-
τική πρόταση και τη διασαφηνίζουν.
γ) Πρόταση κατακλείδα : είναι µια πρό-
ταση που κλείνει το θέµα της παραγρά-
φου. Παίζει το ρόλο του επιλόγου. Λει-
τουργεί σαν συµπέρασµα και υπογραµµί-
ζει την κύρια ιδέα της παραγράφου.
Παράδειγµα
Θεµατική πρόταση : Φρονώ, λοιπόν, ότι
µε διπλή ενέργεια πρέπει εσείς να συν-
δράµετε την κατάσταση, και µε το να σώ-
ζετε χάρη των Ολυνθίων τις πόλεις τους
στέλνοντας στρατιώτες που θα το πραγµα-
τοποιήσουν αυτό, και µε το να λεηλατείτε
τη χώρα του Φιλίππου µε πολεµικά πλοία
και µε άλλον στρατό.
Λεπτοµέρειες : Αν όµως το ένα από αυτά το
αµελήσετε, φοβούµαι µήπως µας πάει χαµέ-
νη η εκστρατεία (βασική) γιατί, αν εσείς
µόνο τη χώρα του βλάπτετε, θα το αντέξει
fast & easy
Σύνοψη
• Επιφωνηµατικές : εκφράζουν θαυµασµό,
π.χ. : Τι ωραία µπλούζα !
Γ. Με βάση την ποιότητα
• Καταφατικές : δίνουν θετικές πληροφορί-
ες, π.χ. : Το Πάσχα θα πάµε στα Γιάννενα.
• Αρνητικές: εκφράζει άρνηση, π.χ. :
Φέτος δεν θα πάµε εκδροµή.
∆. Με βάση την σχέση τους µε τις άλλες
• Kύριες : έχουν ολοκληρωµένο νόηµα,
π.χ. : Ο Γιώργος διαβάζει τα µαθήµατα της
σχολής του.
• ∆ευτερεύουσες : δεν στέκονται µόνες
τους στο λόγο, π.χ. : ∆ιαδόθηκε ότι θα
φτάσει απόψε.
Ως προς τις σχέσεις τους µε τις άλλες.
1. Κύρια ή Ανεξάρτητη
2. ∆ευτερεύουσα ή εξαρτηµένη
αυτό, θα υποτάξει την Όλυνθο και ύστερα
θα έλθει στην πατρίδα του κι εύκολα θα σας
αποκρούσει. Εάν πάλι εσείς στείλετε βοή-
θεια µόνο στην Όλυνθο, βλέποντας τη χώρα
του να µη διατρέχει κανέναν κίνδυνο, θα
καθίσει εκεί για πολιορκία και θα παρακο-
λουθεί από κοντά την επιχείρηση, και µε τον
καιρό θα υποτάξει τους πολιορκηµένους
(βοηθητικές).
Πρόταση κατακλείδα : Πρέπει, λοιπόν, η
βοήθεια να είναι µεγάλη και να προσφερ-
θεί µε διπλή ενέργεια.
TΑ ΘΕΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑ-
ΓΡΑΦΟΥ
Έµφαση: Προβάλλονται οι σπουδαίες ιδέες,
στις οποίες υποτάσσονται οι δευτερεύουσες.
Οι βασικές λεπτοµέρειες τοποθετούνται στην
αρχή για να γίνονται εύκολα αντιληπτές.
Σαφής σκοπός: Η θεµατική πρόταση
εκτός από την κύρια ιδέα που εκφράζει,
πρέπει να δείχνει και τη στάση του
συγγραφέα απέναντι στο θέµα, δηλαδή
την οπτική γωνία από την οποία βλέπει
τα πράγµατα. Αν λείπει ο σκοπός, η
παράγραφος τείνει να γίνει µια στεγνή
και άχρωµη απαρίθµηση κάποιων σκέ-
ψεων. Αυτό µπορεί να γίνει µε την
προσθήκη κάποιου επιθέτου ή επιρρή-
µατος ή άλλης κατάλληλης λέξης που
δείχνει τη δική µας στάση σε όσα γρά-
φουµε. Η σαφήνεια ενός γραπτού εξα-
σφαλίζεται και µε την ενότητα, δηλ. τον
άµεσο συσχετισµό των λεπτοµερειών
µε τις κύριες ιδέες που διασαφηνίζουν.
Κάθε άσχετο µε το θέµα υλικό απορρί-
πτεται και κρατάµε το άµεσα σχετιζό-
µενο µε το θέµα.
Ανάπτυξη: Έχει µια παράγραφος όταν στη-
ρίζει τη θεµατική πρόταση µε αρκετές συ-
γκεκριµένες. Για σωστή ανάπτυξη της παρα-
γράφου θα πρέπει να χρησιµοποιηθούν σύµ-
φωνα µε το θέµα τα ανάλογα στοιχεία:
Παραδείγµατα, ανάλυση, σύγκριση – α-
ντίθεση, αιτιολόγηση.
Ενότητα: Για να έχει ενότητα µια παρά-
γραφος πρέπει όλες οι λεπτοµέρειες µε τη
βοήθεια του κατάλληλου υλικού, ν’ ανα-
φέρονται στη θεµατική πρόταση. Η συ-
νεκτικότητα είναι η σύνδεση – συσχέτι-
ση, η φυσική σχέση ανάµεσα στις προτά-
σεις ή στα µέρη ενός κειµένου από την
άποψη του περιεχοµένου µε νοηµατικές
διασυνδέσεις.
Αλληλουχία: Επιτυγχάνεται όταν οι διά-
φορες λεπτοµέρειες µέσα στην παράγραφο
κατατάσσονται µε κάποια λογική – φυσική
σειρά, ώστε να είναι εύκολη η εύρεση της
κύριας ιδέας. Αρετή ενός γραπτού είναι
και η αλληλουχία που δίνει στις ιδέες µια
λογική και φυσική σειρά. Επιτυγχάνεται
µε τη σαφή διάκριση των τµηµάτων και
των υποτµηµάτων και µε τη σωστή διάτα-
ξη των ιδεών (χρονολογική, τοπική, επε-
ξηγηµατική, αποδεικτική, κ.ά.).
Συνοχή: Είναι συνένωση – συγκόλληση –
σύνδεση των νοηµάτων µε τη χρησιµοποί-
ηση ειδικών µεταβατικών λέξεων ή φρά-
σεων. Αποτελεί τη µορφική σύνδεση των
προτάσεων µεταξύ τους.
Οι συγκεκριµένες λεπτοµέρειες συνδέο-
νται µεταξύ τους µε µερικές λέξεις ώστε ο
αναγνώστης να µπορεί να παρακολουθή-
σει την εξέλιξη της σκέψης βήµα – βήµα.
Οι λέξεις που συνδέουν τα νοήµατα είναι
αντωνυµίες, επιρρήµατα, σύνδεσµοι ή
επανάληψη λέξεων προηγούµενων παρα-
γράφων.
ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΟΧΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
α) Χρήση διαρθρωτικών λέξεων και
εκφράσεων, όπως:
• δηλαδή, µε άλλα λόγια… (που εισάγουν
επεξήγηση),
• εποµένως, συνεπώς, λοιπόν… (που δη-
λώνουν συµπέρασµα),
• έπειτα, αργότερα, όταν.. (που δηλώνουν
χρονικές σχέσεις),
• αντιθετική σύνδεση, (µε τη χρήση αντιθετι-
κών συνδέσµων αλλά και, εντούτοις, εξάλ-
λου…),
β) Επιδοτική αντιθετική σύνδεση µε:
• τη χρήση των αντιθετικών συνδέσµων: όχι
µόνο…αλλά, όχι µόνο δε… µα ούτε ….,
• την προσθετική σύνδεση (µε τις λέξεις
και, επίσης, πρώτο…),
• τη σύνδεση µε σύζευξη ισοδύναµων
κειµενικών στοιχείων (µέσω των λέξεων
αφενός…αφετέρου, όπως …έτσι),
γ) Σύνδεση µε :
• υπόταξη στοιχείων που αλληλοεξαρτώ-
νται, µέσω σχηµάτων, όπως οι υποθετικοί
λόγοι,
• λέξεις όπως: έτσι, ώστε, επειδή, προτού
να …),
δ) Αναφορά: πραγµατοποιείται µε :
• αντικατάσταση µιας λέξης µε αντωνυµία ή
επίρρηµα,
• έλλειψη προτασιακού στοιχείου που η επα-
νάληψή του θα κούραζε τον αναγνώστη. π.χ.
- επανάληψη λέξεων ή φράσεων,
- χρήση συνυπώνυµων και υπερώνυµων
λέξεων: ο καθηγητής, ο δικηγόρος → ο
επαγγελµατίας,
- χρήση του όλου και των µερών του: προ-
καταβολή, υπόλοιπο → συνολική αµοιβή,
- χρήση γενικότερου όρου: φοιτητές,
σπουδαστές → σπουδάζουσα νεολαία,
- χρήση λέξεων που ανήκουν στον ίδιο
χώρο και παρουσιάζουν νοηµατική συγγέ-
νεια: δραχµές, → ποσό, συνολική αµοιβή.
ε) Έµφαση: πραγµατοποιείται µε την
προβολή σπουδαίων ιδεών και την υποτα-
γή δευτερευουσών ιδεών σ’ αυτές. Φρο-
ντίζουµε να τοποθετούνται στην αρχή οι
βασικές λεπτοµέρειες για να γίνονται εύ-
κολα αντιληπτές.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
Με παραδείγµατα: εµπνευσµένα από την
ιστορία, από την εµπειρία, από την καθη-
µερινότητα ή και από τη φαντασία µας.
Με σύγκριση και αντίθεση: Συγκρίνουµε
και εντοπίζουµε διαφορές και οµοιότητες
σε πράγµατα και πρόσωπα.
Με αιτιολόγηση: Αιτιολογούµε το νόηµα
της θεµατικής περιόδου.
Με ορισµό: καθορίζεται η βασική έννοια
µε τη µορφή ορισµού.
Με ορισµό και διαίρεση: αναλύουµε την
κύρια έννοια σε διάφορα τµήµατα µε βάση
κάποιο ουσιώδες γνώρισµά τους.
Με αναλογία: προβάλλεται µια οµοιότητα
ανάµεσα σε δύο αντικείµενα, που φαινο-
µενικά είναι εντελώς διαφορετικά. Υπάρ-
χουν δύο σκέλη, το ένα αναφέρεται στο
περιγραφόµενο αντικείµενο και το άλλο σε
ένα αντικείµενο που παρουσιάζει κάποιες
αναλογίες / οµοιότητες προς αυτό.
Με αίτια και αποτελέσµατα: διατυπώνεται
η αιτία που οδηγεί σε κάποιο αποτέλεσµα.
ΣΥΝ∆ΕΣΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ
Οι παράγραφοι συνδέονται µε διαρθρωτικές
λέξεις ή φράσεις.
Τέτοιες λέξεις είναι:
α) Αυτές που εξασφαλίζουν στο γραπτό
χρονική διαδοχή: πρώτα ή πρώτο, δεύτε-
ρο κ.λ.π. – έπειτα, ύστερα, στο µεταξύ,
αργότερα, τέλος κ.λ.π.
β) Αυτές που συνδέουν τις παραγράφους
µε αντιθετικό τρόπο: εντούτοις, παρόλα
αυτά, αλλά, όµως, ενώ, ωστόσο, µολαταύ-
τα, εξάλλου κ.λ.π.
γ) Με επιδοτικό τρόπο: ιδιαίτερα, επι-
πλέον, ακόµα, µάλιστα, κατεξοχήν κ.λ.π.
δ) Με συλλογιστικό ή συµπερασµατικό
τρόπο: όταν η παράγραφος περιλαµβάνει
συµπεράσµατα, π.χ. : λοιπόν, ώστε άρα,
εποµένως καταλήγουµε στο συµπέρασµα
κ.λ.π.
ε) Οµοιωµατικός – παρατακτικός τρόπος:
Όταν οι σκέψεις µας κινούνται στο ίδιο επί-
πεδο χωρίς να αλλάζει ο σκοπός, απλά περ-
νάµε σε άλλη χώρα για να τονίσουµε ότι
συµβαίνει και σ’ αυτόν ό,τι και προηγουµέ-
νως. π.χ.: Όπως…το ίδιο – Με τον ίδιο τρό-
πο… - Τα ίδια παρατηρούµε.. – Οµοιότητα
υπάρχει… Όµοια… - Το ίδιο συµβαίνει…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Μας βοηθούν να επισηµάνουµε και να κα-
ταγράψουµε τα κύρια σηµεία ενός κειµένου.
Κρατάµε σηµειώσεις κατά παράγραφο ή
κατά ευρύτερες νοηµατικές ενότητες.
Τρόποι
α) Εντοπίζω τα κύρια χαρακτηριστικά
της παραγράφου
Στην περίπτωση αυτή εντοπίζουµε τα κύ-
ρια χαρακτηριστικά της παραγράφου, δη-
λαδή το θέµα της και τις σηµαντικές λε-
πτοµέρειες, που έχουν σηµασία για την
ανάπτυξη της παραγράφου.
1. Βρίσκω τη θεµατική περίοδο και ανι-
χνεύω το θέµα της παραγράφου.
2. ∆ιακρίνω τις σηµαντικές λεπτοµέρειες.
3. Υπογραµµίζω τις λέξεις – κλειδιά της
παραγράφου, αυτές που δηλώνουν το θέµα
και τις σηµαντικές λεπτοµέρειες.
4. Χρησιµοποιώ τις λέξεις - κλειδιά για να
αποδώσω τα κύρια συστατικά της παρα-
γράφου µε δικές µου σύντοµες φράσεις.
β) Εργάζοµαι σε ευρύτερες νοηµατικές
ενότητες
Όταν πρόκειται να κρατήσουµε σηµειώ-
σεις από ολόκληρο κεφάλαιο τότε εργαζό-
µαστε σε ευρύτερες νοηµατικές ενότητες,
όπως πρόλογος, κύριο θέµα και επίλογος ή
ένα σύνολο παραγράφων που έχουν το ίδιο
νοηµατικό κέντρο.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Προκύπτει από τη λογική σύνδεση των
σηµειώσεων ή την ανάπτυξη του διαγράµ-
µατος ενός κειµένου.
Τρόποι σχηµατισµού περίληψης
1. Στην αρχή επισηµαίνουµε το θεµατικό
κέντρο του κειµένου.
2. Προσέχουµε τις διαρθρωτικές λέξεις
του κειµένου από το οποίο θα προέλθει η
περίληψη προσέχουµε δηλαδή τους δεί-
κτες της συνοχής και της συνεκτικότητας
του κειµένου.
3. Επισηµαίνουµε έτσι τη συλλογιστική
πορεία του συγγραφέα και την παρουσιά-
ζουµε µε τις κατάλληλες λέξεις. Μπορού-
µε δηλαδή να αποδώσουµε στο δικό µας
κείµενο τη σκέψη του συγγραφέα µε λέ-
ξεις όπως: Ο συγγραφέας αναφέρει, προ-
σθέτει, αναλύει, συµπεραίνει κ.λπ.
Τι προσέχουµε σε µια περίληψη
1. Την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση
δίνοντας σε σωστή αναλογία τις γενικές θέ-
σεις και τα συγκεκριµένα παραδείγµατα.
2. ∆εν µιµούµαστε το ύφος του συγγραφέα
ούτε χρησιµοποιούµε αυτούσιες φράσεις
του κειµένου.
3. Να είµαστε αντικειµενικοί, αποφεύγο-
ντας σχολιασµούς.
ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ
∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ
z Φροντιστηριακά Μαθήµατα
z Εξ’ αποστάσεως στήριξη
z Εκπαιδευτικό υλικό
z Εκδόσεις βιβλίων
Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495
www.arnos.gr