ΤΟ ΡΗΜΑ

1. Διάθεση: Η οποία δηλώνει τι κάνει, τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση είναι

το υποκείμενο.Υπάρχουν τέσσερις διαθέσεις:

Α. Ενεργητική: Αυτή η διάθεση δηλώνει μία ενέργεια που ξεκινάει από το υποκείμενο.
Ανάλογα με το που πηγαίνει η ενέργεια του ρήματος υπάρχουν οι εξής
υποκατηγορίες:

 Αμετάβατα: Η ενέργεια που εκφράζεται από το ρήμα δε μεταβαίνει κάπου.

 Μεταβατικά μονόπτωτα: Η ενέργεια μεταβαίνει σε ένα αντικείμενο
 Μεταβατικά δίπτωτα: Η ενέργεια μεταβαίνει σε δύο αντικείμενα, ένα άμεσο και
ένα έμμεσο

Β. Μέση: Η ενέργεια ξεκινά από το υποκείμενο και καταλήγει στο ίδιο το υποκείμενο.

Γ. Παθητική: Το υποκείμενο δέχεται μία ενέργεια. Συνήθως στην πρόταση υπάρχει

και ποιητικό αίτιο.

Δ. Ουδέτερη: Το υποκείμενο βρίσκεται σε μία κατάσταση

2. Φωνή

-Υπάρχουν δύο φωνές η ενεργητική και η παθητική. Γενικά, ρήματα σε ενεργητική φωνή είναι
ενεργητικής διάθεσης, ενώ ρήματα σε παθητική φωνή είναι παθητικής διάθεσης. Ωστόσο,
αυτό δεν είναι απόλυτο καθώς μπορεί ρήματα ενεργητικής φωνής να έχουν παθητική διάθεση
ή το αντίστροφο. Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή ονομάζονται αποθετικά.

3. Έγκλιση: Δηλώνει πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε τη σημασία του ρήματος Υπάρχουν

τρεις εγκλίσεις και δύο ονοματικοί τύποι : απαρέμφατο και μετοχή:

 Οριστική: Δηλώνει το πραγματικό και το βέβαιο (απλή οριστική). Φανερώνει όμως και
το δυνατό (δυνητική οριστική), το πιθανό (πιθανολογική οριστική) ευχή (ευχετική
οριστική)], παράκληση.

 Υποτακτική: Δηλώνει ενδεχόμενο, το επιθυμητό και άλλες συγγενικές σημασίες.

Ωστόοο μπορεί να δηλώνει προτροπή (προτρεπτική υποτακτική) , παραχώρηση
(παραχωρητική υποτακτική),] ευχή (ευχετική υποτακτική το δυνατό (δυνητική
 υποτακτική) , απορία (απορηματική υποτακτική), το πιθανό (πιθανολογική
υποτακτική), προσταγή (προστακτική υποτακτική)] ή απαγόρευση (απαγορευτική
υποτακτική). Η υποτακτική συνοδεύεται από μόρια

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ_ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΡΙΑ
Η υποτακτική φανερώνει κυρίως:

το επιθυμητό α) Ας γίνω πρώτα καλά, και βλέπουμε ύστερα.

το ενδεχόμενο β) Αν βρω λίγο χρόνο, θα ζωγραφίσω

Μέσα στο λόγο όμως παίρνει κι άλλες συγγενικές σημασίες. Έτσι φανερώνει:

προτροπή γ) Εδώ ας σταθώ κι ας ξαποστάσω λίγο.

παραχώρηση δ) Ας έρθει κι αυτός, αφού το θέλει.

ευχή ε) Ας πάει στο καλό (μακάρι να πάει στο καλό)

το δυνατό στ) Τότε να δεις τι αξίζω (= μπορείς να δεις)

απορία ζ) Να το πω; Να μην το πω; Τι να κάνω;

προσταγή η) Μη μου ξαναμιλήσεις

το πιθανό θ) Έρθει δεν έρθει, εγώ θα πάω

-Η υποτακτική συνοδεύεται από τα μόρια: να, ας καθώς και από τους

συνδέσμους αν, εάν, σαν, όταν, πριν,πριν, μόλις, προτού, άμα, να, για να, μη(ν), μήπ
ως
-Η υποτακτική είναι έγκλιση των προτάσεων επιθυμίας και έχει την άρνηση μη(ν
-Η πιθανολογική υποτακτική είναι έγκλιση των προτάσεων επιθυμίας και έχει την
άρνηση δε(ν)

 Προστακτική: Δηλώνει προσταγή. Η προσταγή μπορεί να γίνει προτροπή,

απαγόρευση], παράκληση], ευχή, έντονη ενέργεια[
 Απαρέμφατο: Άκλιτος τύπος που χρησιμοποιείται στο σχηματισμό ορισμένων
χρόνων.
 Μετοχή: Όνομα επίθετο και ρήμα.. Μετοχή έχει ο ενεστώτας στην ενεργητική και στην
παθητική φωνή[ και ο παρακείμενος στην παθητική

4. Οι χρόνοι
  Ενεστώτας: Παροντικός και εξακολουθητικός χρόνος

 Παρατατικός: Παρελθοντικός και εξακολουθητικός χρόνος

 Αόριστος: Παρελθοντικός και στιγμιαίος χρόνος
 Στιγμιαίος Μέλλοντας: Μελλοντικός και στιγμιαίος χρόνος
 Εξακολουθητικός Μέλλοντας: Μελλοντικός και εξακολουθητικός χρόνος
 Παρακείμενος: Παροντικός και συντελεσμένος χρόνος
 Υπερσυντέλικος: Παρελθοντικός και συντελεσμένος χρόνος.
 Συντελεσμένος μέλλοντας: Μελλοντικός και συντελεσμένος χρόνος.

5. Οι συζυγίες
-Συζυγία είναι ένα σύνολο ρημάτων που έχουν ιδιαίτερη, χαρακτηριστική κλίση.

Στα ελληνικά, ξεχωρίζουν 2 συζυγίες ανάλογα με τη μορφή που έχουν στο α' πρόσωπο του
ενεστώτα.Όσα ρήματα κλίνονται με τον ίδιο τρόπο αποτελούν μια συζυγία.

Πρώτη συζυγία
Στην 1η συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στο α' πρόσωπο του ενικού αριθμού, στην
ενεργητική φωνή τονίζονται στην παραλήγουσα (δηλαδή -ω) *π.χ. δένω*. Επίσης ανήκουν τα
ρήματα που στο α' πρόσωπο του ενικού αριθμού, στην παθητική φωνή έχουν κατάληξη -ομαι
*π.χ. εμπιστεύομαι

Δεύτερη συζυγία
Στην 2η συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στο α' πρόσωπο του ενικού αριθμού,στην
ενεργητική φωνή τονίζονται στην λήγουσα (δηλαδή -ώ) *π.χ. αγαπώ* Επίσης ανήκουν τα
ρήματα που στο α' πρόσωπο του ενικού αριθμού, στην παθητική φωνή έχουν καταλήξεις -
ιέμαι, -ούμαι, -άμαι *π.χ. αγαπιέμαι, απολογούμαι, φοβάμαι*

Τάξεις
Στην Α' συζυγία υπάρχει μία τάξη , όμως στη Β' συζυγία διακρίνουμε δύο τάξεις :

 Α τάξη : Ε.Φ. ----- -ώ, -άς, -ά , Π.Φ. -----ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται

 Β τάξη : Ε.Φ. ----- -ώ, -είς, -εί, Π.Φ. ---- -ούμαι/ -άμαι, -άσαι,-άται

6. Χρονική βαθμίδα

 Παρόν
 Παρελθόν
 Μέλλον

7. Ποιόν ενέργειας
Ποιόν ενέργειας είναι ο τρόπος του ρήματος, δηλαδή το πώς παρουσιάζεται η ενέργεια του
ρήματος.
α) μη συνοπτικά (εξακολουθητικά), με διάρκεια ή επανάληψη (ενεστώτας, παρατατικός,
εξακολουθητικός μέλλοντας)
β) συνοπτικά, χωρίς διάρκεια ή επανάληψη (αόριστος, συνοπτικός μέλλοντας)
γ) συντελεσμένα (έχει συντελεστεί-ολοκληρωθεί) (παρακείμενος, υπερσυντέλικος,
συντελεσμένος μέλλοντας)

Χρόνοι Παροντικοί Παρελθοντικοί Μελλοντικοί

Μη συνοπτικοί Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Εξακόλ.

Συνοπτικοί Αόριστος Μέλλοντας Στιγμ.

Συντελεσμένοι Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντ. Μέλλοντας

Μεταβατικά – Αμετάβατα ρήματα

 Τα ρήματα που δείχνουν ότι η ενέργεια του Υποκειμένου δε μεταβαίνει

κάπου αλλού λέγονται ενεργητικά αμετάβατα (π.χ. διαβάζω και
γράφω)
 Τα ρήματα που δείχνουν ότι η ενέργεια του Υποκειμένου μεταβαίνει σε
άλλο πρόσωπο ή πράγμα λέγονται ενεργητικά μεταβατικά.
 Πολλά ρήματα της νέας ελληνικής γλώσσας είνια και μεταβατικά και
αμετάβατα, σε διαφορετικά όμως κάθε φορά γλωσσικό περιβάλλον.
Π.χ. 1. Άρχισε να βγάζει λόγο. (Μ)
2. Η εκδήλωση άρχισε μετά τις εννέα. (Α)

Αντικείμενο – Μονόπτωτα και δίπτωτα ρήματα

Αντικείμενο

1. Των μονόπτωτων ρημάτων

 Σε αιτιατική : α. Εξωτερικό , β. Εσωτερικό ή σύστοιχο
 Σε γενική

2. Των δίπττωτων ρημάτων

 Σε αιτιατική και γενική ή εμπρόθετο
 Σε αιτιατική και αιτιατική ή εμπρόθετο

- Στα μονόπτωτα ρήματα η Γενική και στα δίπτωτα το έμμεσο

αντικείμενο μπορεί να αντικατασταθεί και από εμπρόθετο (από, με,σε,
για + αιτιατική).
- Στα δίπτωτα ρήματα που συντάσσονται με δύο αιτιατικές , η αιτιατική
προσώπου ή πράγματος είναι το άμεσο αντικείμενο.

- ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : έχει την ίδια σημασία και συχνά και

ετυμολογική συγγένεια με το ρήμα. Π.χ. α. στην εκδήλωση του
σχολείου όλοι φορούσαν ρούχα επίσημα, β. Παίζει με τα παιχνίδια του
αδερφού του κάθε απόγευμα.