Professional Documents
Culture Documents
df
gfO{6«f]hg / kf]6fl;odsf dfqfx?sf] k|efj
zf]w–;f/
gfd M ;Gtf]if kf}8]n kl/ro kq g+= M Prcf/l6–)!Pd–@)!#
;q / egf{ jif{ M k|yd, @)&) pkfwL M s[lif :gftsf]Q/
d'Vo ;Nnfxsf/ M k|f=8f= b'uf{ dl0f uf}td ljefu M jfujfgL
;b:o ;Nnfxsf/x? M k|f=8f= df]xbQ zdf{ hDdf k[i7 ;+Vof M ($
;x–k|f=8f= ch'{g s'df/ >]i7
____________________ ______________
k|f=8f= sNof0fL ld> lqkf7L ;latf s'df/L
hf]zL
d'Vo ;Nnfxsf/ n]vs
ljleGg lj?jfj4{s tTjx?sf] t/af/] km"n -cd]l/sg Jo"l6_ sf] j[l4,
km"n km"Ng], ufgf] pTkfbg / km'nbfg hLjgdf kg]{ k|efj
zf]w–;f/
gfd M cl:dtf vgfn btf{ g+= M Pr=cf/=l6=–
)%Pd–@)!#
;q tyf egf{ jif{ M k|yd, @)&) pkflw M s[lif :gftsf]Q/
d'Vo ;Nnfxsf/ M ;x–k|f= sNof0fL ld> lqkf7L ljefu M afujfgL
;b:o ;Nnfxsf/x? M 8f= pldb s'df/ k'g hDdf k[i7 ;+Vof M &#
pk–k|f= dfwj lwtfn
g]kfndf v]tL ul/g] / b}lgs k|of]udf NofOg] s6\ˆnfj/x? dWo] Unfl8of];sf] :yfg
dxTjk"0f{ /x]sf] 5 . o;sf] Joj;flos v]tL ;g\ !(*) sf] bzs b]lv g} ul/b} cfPsf] kfOG5 .
o;sf] pQd s6\ˆnfj/x? u'0f / nfdf] pTkfbgf]k/fGt hLjgn] ubf{ g]kfnL km"n ahf/df
o;sf] dfu lbgfg'lg al9 /x]sf] 5 h;n] ubf{ 7"nf] zx/x?sf] 5]p5fp / glhssf lhNnfx?df
o;sf] Jofj;flos v]tLsf] 7"nf] ;DefJotf /x]sf] 5 . Unfl8of]n; s6\ˆnfj/sf] u'0f:t/nfO{ w]/}
s'/fn] k|efj kfb{5 . o;} ;Gbe{df ljleGg lj?jfjw{ssf] ljleGg dfqfn] jfg:klts ljsf;, km"n
km"Ng], gofF ufgf / 5fp/fsf] pTkfbg tyf pTkfbgf]k/fGt hLjg tyf u'0f:t/df kg{] c;/sf]
n]vfhf]vf ug{sf] nflu @)&) sflQ{s b]lv @)&) kmfNu'g;Dd lrtjg lhNnf,, zf/bfgu/
uf=lj=;= l:yt s[lif / jg lj1fg ljZjljBfnodf Pp6f cWoog kl/If0f ul/of] . of] cg';Gwfg
¥of08dfOH8 slDKn6 Ans l8hfOgdf ul/Psf] lyof] h;df tLgj6f lj?jfjwPs -Pg=P=P=,
lh=P= # / sfOg]l6g_ sf] tLgj6f km/s dfqfnfO{ ufgf] /f]k]sf] #) lbg / $% lbgkl5
kmf]lnP/ :k]| ul/Psf] lyof] / # k6s bf]xf]¥ofOPsf] lyof] . ufgf] pd|]b]lv g} af]6sf] j[l4
ljsf;, s6\ˆnfj/ / 5fp/fx?sf] pTkfbg tyf u'0f:t/ ;DalGw ;Dk"0f{ tYof+sx?sf] ;+sng ul/
ltgsf] a}1flgs n]vfhf]vf ul/Psf] lyof] . o; cg'Gwfgaf6 leGg dfqf cg';f/sf lj?jfjw{ssf]
ljleGg c;/x? b]lvof] . lh=P= # sf] !%) lk=lk=Pd= n] lj?jfsf] prfO{, kftsf] nDafO{ /
kftsf] ;+Vofdf /fd|f] k|efj u/]sf] b]lvof] . lj?jfdf km"n km"Ng] 8's' lg:sg nfUg] ;do /
km"nn] /Ë b]vfpg nfUg] ;dodf eg] lh=;= # sf] !)) lk=lk=Pd=df /fd|f] k|efj b]lvof] .
km"n km"Ng] 8's'sf] nDafO{ / km"n km"ng] efusf] nDafO{ lh=;=# sf] !%)
lk=lk=Pd= df ;j}eGbf /fd|f] b]lvof] . t/ 8's'sf] Jof; eg] Pg=P=P=–!%) lk=lk=Pd= df
pTs[i6 b]lvof] . 8's'df km"nsf] ;+Vof / 8's'sf] tNnf] km"nsf] nDafO{ lh=P= #–!))
lk=lk=Pd= df cToflws kfOof] la?jfdf ufgf] / e'/f ufgf] pTkfbg / ltgsf] /fd|f] u'0f:t/ klg
lh=P=#–!%) lk=lk=Pd= sf] k|of]uaf6 b]lvof] . o;sf ;fy} pTkfbgf]k/fGt hLjgdf klg
lh=P=#–!%) lk=lk=Pd= sf] k|of]u ubf{ pTs[i7 k|efj b]lvof] . o; cg'Gwfgaf6
lj?jfjw{s k|of]u ug'{ cl3 pTkfbgsf] cfjZostf a'‰g' h?/L b]lvof] . lj?jfsf] /fd|f] ljsf; ul/
s6\ˆnfj/sf] u'0f:t/ a9fpg, pTkfbgf]k/fGt hLjg a9fpg / ufgf] tyf e'/f ufgf]sf] ptkfbg /
u'0f:t/ a9fpg lh=P=#–!)) b]lv lh=P=#–!%) lk=lk=Pd= sf] k|of]u k|efjsf/L b]lvG5 .
____________________
;x–k|f= sNof0fL ld> lqkf7L cl:dtf
vgfn
d'Vo ;Nnfxsf/
n]vs
uf]ne]F8fsf hftx?sf] Knfli6s / k/fnsf] 5fkf] k|ltsf]
k|ltlqmof
zf]w–;f/
gfdM lgzf s8]+n kl/ro kq g+=M Pr=cf/=6L–
)^Pd–@)!#
;q tyf egf{ jif{M k|yd, @)&) pkflwM s[lif :gftsf]Q/
d'Vo ;Nnfxfsf/M k|f=8f= df]xbQ zdf{ ljefuM afujfgL
;b:o ;Nnfxsf/x?M ;x–k|f= sNof0fL ld> lqkf7L hDdf k[i7 ;+VofM *#
pk–k|f= xf]dgfy lu/L
uf]ne]F8fsf] jif]{ / z/b afnL pTkfbgdf k/fn / Knfli6s 5fkf]x¿n] kfg]{ c;/x¿sf] cWoog
ug{ lj=;= @)&! ebf} b]lv kf}if ;Dd Pp6f kl/If0f ul/Psf] lyof] . uf]ne]8fsf rf/ hftx¿
:j/Iff, Pg=P; *!%, Pg=P;=@%#% / ;L=Pn= !!#! df k/fn / Knfli6ssf] 5fkf] k|of]u
ul/Psf] lyof] eg] t'ngfTds sfo{sf] nflu 5fkf] k|of]u gul/Psf lj¿jfx?nfO{ lgolGqt ?kdf
lnOPsf] lyof] . kl/If0f /]G8dfOH8 slDKn6 Ans l8hfO{gdf u/L # k6s bf]xf]¥ofOPsf]
lyof] . la?jfsf] a[l4, df]6f]kg, emf/kftsf] j[l4, ljlqmof]Uo kmnsf] pTkfbg df6f]sf]
tfkqmd, df6f]sf] lr:ofg cflb ;Fu ;DalGwt tYofÍx?sf] /]s8{ lnO{Psf] lyof] . ;L=Pn=
!!#! hftsf af]6x?sf] 8fF7sf] Jof;, km"nsf] ;+Vof, km"nsf] em'Kkfsf] ;+Vof, kmnsf]
;+Vof k|lt af]6df c¿ hftdf eGbf t'ngfTds ?kdf a9L b]lvof] . :j/Iff hftsf] s'n pTkfbg -
@=% s]=hL k|lt af]6_ / lalqmof]Uo kmn pTkfbg -%%d]l6«s 6g k|lt x]S6/_ c?
hftx? eGbf a9L / Pg=P;= *!%-@( d]=6 k|lt x]S6/_ df ;a}eGbf sd b]lvof] . 5fkf]
k|of]u gul/Psf -lgolGqt_ Kn6x?df af]6sf] a[l4 / kmnsf] pTkfbg lgs} sd ePsf]
kfOof] . Knfli6ssf] 5fkf] k|of]un] ;a}eGbf a9L la?jfsf] prfO{ -&( ;]=dL=_ / 8fF7sf]
Aof; -*=$ ;]=dL=_ kfOof] . k/fnsf] 5fkf] /fv]sf] Kn6df k|lt af]6 km'nsf] em'Kkfsf]
;+Vof -!)_, km'nsf] ;Vof -@(=$_, kmnsf] ;+Vof -@)_ s'n lalqmof]Uo kmn pTkfbg
-%!=# d]=6 k|lt x]S6/_ w]/} kfOPsf] 5 . To;}u/L ;a}eGbf a9L s"n gfkmf -
¿=@!,@^,()) k|lt x]S6/_ . :j/Iff hftsf] uf]ne]F8fdf Knfli6ssf] 5fkf] k|of]u ubf{ x'g]
b]lvof] eg] To;kl5 l;=Pn= !!#! hftsf] uf]ne]F8fdf klg Knfli6ssf] 5fkf] k|of]u ubf{ a9L
gfkmf -¿= !(,#!,))) k|lt x]S6/_ x'g] b]lvof] . cfDbfgL / vr{sf] lx;fa ubf{ eg] :j/Iffdf
Knfli6ssf] 5fkf] k|of]u ubf{ ;a}eGbf a9L -^=^M!_ x'g] kfOof] . k|of]u ul/Psf 5fkf]x?
dWo] Knfli6s / k/fn b'a}n] b]vfPsf] k|bz{g pTs[i6 lyof] .
zf]w–;f/
gfd M ;Gtf]if nf]xgL kl/ro kq g+= M Pr=cf/=l6=–)*Pd–
@)!#
;q / egf{ jif{ M k|yd, @)&) pkfwL M s[lif :gftsf]Q/
d'Vo ;Nnfxsf/ M k|f=8f= df]xbQ zdf{ ljefu M jfujfgL
;b:o ;Nnfxsf/M k|f=8f= >LrGb| ;fx hDdf k[i7 ;+VofM !@*
;x–k|f= 8f= ch'{g s'df/ >]i7
gfO{6«f]hg dnsf] dfqfn] ljleGg hftsf e]8] v';f{gLsf] pTkfbg / u'0f:t/df kg]{ c;/ kQf
nufpg ;g\ @)!$÷!% sf] z/b–lzlz/ Ct'df d+unk'/ lrtjgdf k/LIf0f ul/of] . e]8] v';f{gLsf
hftx? -SofnLkmf]lg{of jG8/, ;fu/, Pg=P;= ^#@ / O{Gb|f_ nfO{ klxnf] ˆofS6/ / rf/
j6f gfO{6«f]hgsf dfqf -@%), @)), !%) s]=hL= gfO{6«f]hg÷x]= /f;foflgs dnaf6 /
@)) s]=hL= gfO{6«f]hg÷x]= uf]7]dnsf] dfWodaf6_ nfO{ bf];|f] ˆofS6/ dfgL !^ j6f
pkrf/x? tof/ ul/ tLg k6s bf]xf]¥ofP/ b'O{ ˆofS6f]l/on /G8f]dfO{H8\ slDkN6 Ans
l8hfO{gdf k/LIf0f ul/of] . j0f{z+s/ hftx? O{Gb|f / Pg=P; ^#@ sf] pTkfbg /
pTkfbsTj v'Nnf ;]+lrt hftx? Solnkmf]lg{of jfG8/ / ;fu/ eGbf /fd|f] /x]sf] kfO{of] .
Pg=P;= ^#@ hftsf] af]6df Soflnkmf]lg{of jG8/ eGbf l56f] km"n km"n]sf] kfO{of] .
;aeGbf al9 af]6sf] prfO{ %@=!* ;]=ld=, 8fF7sf] km]bsf] df]6fO{ !@=$# ld=ld=,
;xfos xfFufsf] ;+Vof k|lt af]6 !#=%! j6f O{Gb|f hftdf @%) s]=hL= gf=÷x]= /f;folgs
dn k|of]u ul/Psf]df kfO{of] . ;a}eGbf al9 kftsf] ;+Vof k|lt af]6 %&=@@ j6f Pg=P;
^#@ hftsf] e]8] v';f{gLdf kfO{of] / ;a}eGbf sd kft ;+Vof $&=#& j6f eg] ;fu/ hftdf
kfO{of] . kmfnsf] tf}n ;a}eGbf al9 *&=%( u|f= / al9 pTkfbsTj #(=$% 6g÷x]=
O{Gb|f hftsf] e]8] v';f{gLdf k|fKt eof] t/ Pg=P; ^#@ hftdf k|lt af]6 kmn ;+Vof w]/}
lyof] . s'n 7f]; kbfy{sf] w]/} dfqf Pg=P; ^#@ hftdf / w]/} le6ldg l; -**=*! ld=u|f=÷!))
u|f=_ rflx O{Gb|f hftdf kfO{of] . kmnsf] tf}n 36\g] ;d:of ;a}eGbf w]/} O{Gb|f hftdf
-!$=#^Ü_ lyof] eg] ;a}eGbf sd -!)=*&Ü_ Soflnkmf]lg{of jfG8/df lyof] . dnsf] dfqf
a9fpb} hfbf af]6sf] j[l4 klg a9\b} uPsf] kfO{of] t/ km"n km"Ng] sfo{ eg] clws dfqf
dn k|of]u ul/Psf] Kn6df l9nf] eof] . /f;folgs dn -@%) s]=hL= gf=÷x]=_ sf] ;xfotfn]
Pg=P; ^#@ hftdf ;a}eGbf al9 pTkfbg kfO{of] . ;a}eGbf w]/} cfDbfgL vr{sf] cg'kft
klg Pg=P; ^#@ hft / @%) s]=hL= gf=÷x]= /f;folgs dn k|of]u u/]sf]df kfO{of] .
cg';Gwfgsf] cGTodf df6f]sf] k/LIf0f ubf{ lk=Pr= yf]/} dfqfdf 36]sf] / k|fËfl/s kbfy{,
gfO{6«f]hg, kmf]:kmf]/; eg] a9]sf] kfO{of] t/ pkrf/x?sf] lardf tflTjs km/s b]lvPg .
kf]6fl;odsf] dfqf eg] pkrf/x?df km/s kfO{of] . @%) s]=hL= gf=÷x]= uf]7]dn af6
k|of]u u/]sf]df ;a}eGbf al9 kf]6f; kfO{of] . To;}n] j0f{z+s/ hftsf] e]8] v';f{gLnfO{
@%) s]=hL= gf=÷x]= /f;folgs dn k|of]u ul/ v]tL ubf{ ;a}eGbf w]/} pTkfbg ePsf]
b]lvof] . cem}klg o:tf] cg';Gwfg cGo :yfgdf ug{ ;'emfj k|:t't ul/Psf] 5 .
s[lif tyf jg lj1fg ljZjljBfno /fdk'/ lrtjgdf cjl:yt jfujfgL ljefusf] kf]i6 xfj]{i6 k|of]uzfnfdf
lnrLsf] k|l;4 hft æd'hˆkm/k'/Æ sf] kfs]sf kmnsf] cfo' Pj+ u'0f:t/ nDAofpg] p4]Zon]
ljleGg /;fogx? km/s km/s dfqfdf /fvL lj=;= @)&! / @)&@ sf] h]i7 b]lv cfiff9;Dd
cWoog ul/of] . ;dfg ?kdf kfs]sf kmnx?nfO{ e08f/0f ubf{ k|of]uzfnfsf] sf]7fdf
;fdfGo cj:yfdf /flvPsf] lyof] . o; cWoog cjlwe/sf] ;/b/ tfkqmd #) ±%) ;]= / ;fk]lIfs
cfb{|tf &!±%)Ü lyof] . kl/If0f sfo{ æl;=cf/=8L= ljlwdfÆ ul/Psf] lyof] . tn pNn]v ul/P
cg';f/sf /;fogx? Pj+ ltgLx?sf] km/s dfqf Pj+ ldnfj6n] lnrLsf] e08f/0fdf u'0f:t/ sfod
/fVg] p2]Zon] cWoog ul/of] pkrf/ – -!_ lgolGqt -@_ l8l:6n kfgLdf % ldg]6;Dd
8'jfOPsf] -#_ lk|s'ln+u !)) ;]= df !) ldg]6sf] nflu -$_ lk|s'ln+u ± kf]6fl;od d]6f
afO;nkmfO6 &% efu k|lt !) nfv efudf -%_ lk|s'ln+u ± kf]6fl;od d]6f afO;nkmfO6
!)) efu k|lt !) nfv efudf -^_ kf]6fl;od d]6f afO;nkmfO6 &% efu k|lt !) nfv efudf -&_
kf]6fl;od d]6f afO;nkmfO6 !)) efu k|lt !) nfv efudf -*_ cShflns Pl;8 !)Ü sf] emf]n .
kl/If0fsf nflu /flvPsf ;j} PsfO{x?sf] cWoog ug{ vf]lhPsf] kIfx?sf] cjnf]sg e08f/0f
kZrft hf]/ lbgx?df ul/Psf] lyof] . o;/L kl/If0fjf6 cjnf]sg ul/Psf tYof+sx?sf] cfwf/df
lgDg tYox? ;f/f+zdf pNn]v ul/Psf] 5 . pkrf/ ul/Psf kmnx?sf] ahf/of]Uo u'0f:t/ tyf
kmnsf] :jLsf/ of]Uo /+u @ jif{sf] cjnf]sgdf ;j}eGbf j9L cShflns Pl;8 !)Ü sf]
emf]naf6 pkrfl/t kmndf kfOof] . pkrf/ ul/Psf kmnx? dWo] kl5Nnf] ;do;Dd t'ngfTds
?kn] tf}nsf] l:y/tf cShflns Pl;8 !)Ü sf] emf]nåf/f pkrfl/t kmndf kfOof] . s'n 3'nglzn
7f]; kbfy{sf] dfqf ;j}eGbf j9L kf]6fl;od d]6f afO;nkmfO6 !)) efu k|lt !) nfv efudf /
To;kl5 cShflns Pl;8 !)Ü sf] emf]nåf/f pkrfl/t kmndf kfOof] . clDnokgfsf] xsdf
;j}eGbf j9L pkof]uL glthf cShflns Pl;8 !)Ü sf] emf]ndf 8'jfOPsf] kmndf b]lvof] .
le6fldg l; sf] dfqf kf]6fl;od d]6f afO;nkmfO6 &% efu k|lt !) nfv efun] pkrf/ u/]sf]
kmndf ;j}eGbf j9L kfOof] . o;/L g} s'n 3'nglzn 7f]; kbfy{sf] / clDnokgfsf] cg'kft
;j}eGbf j9L cShflns Pl;8 !)Ü sf] emf]nn] pkrf/ u/]sf] kmndf kfOof] . u'bLsf] -Pl/n_
tf}n klxnf] jif{df ;jeGbf j9L lk|s'ln+u !)) ;]= df !) ldg]6sf] nflu pkrf/ u/]sf]df kfOof] /
bf];|f] jif{df lk|s'ln+u ± kf]6fl;od d]6f afO;nkmfO6 &% efu k|lt !) nfv efudf kfOof] .
/;sf] lk=Pr= / lnrLsf] af]s|fsf] tf}ndf dflysf] pkrf/x?n] ubf{ vf;} km/s b]lvPg .
af]s|fsf] lk=Pr= cShflns Pl;8 !)Ü sf] emf]ndf 8'afPsf] kmndf sd b]lvof] . lapsf]
tf}ndf klxnf] aif{df vf;} km/s b]lvPg t/ bf];|f] jif{df ;a}eGbf j9L lk|s'ln+u ± kf]6fl;od
d]6f afO;nkmfO6 &% efu k|lt !) nfv efudf pkrfl/t kmndf kfOof] . of] cWoogdf
lnrLsf] Ps hft / l;ldt dfqfdf /;fogx?sf] k|of]u ul/Psf] xf] . t;y{ lnrLsf cGo hftx? ;dfj]z
ul/ /;fogx? ljleGg dfqfdf k|of]u ul/ cfufdL lbgx?df cem} lj:t[t cWoog ug'{ kg]{
b]lvG5 .
;x–k|f=8f= ch'{g s'df/ >]i7 /fhLj s'df/ ofbj
d'Vo–;Nnfxsf/ n]vs
g]knfsf] lrtjg lhNnfdf kmfl;{sf] kmn / ljpsf] pTkfbdf
k/fu;]rgsf] ljleGg tl/sfn] kfg]{ c;/
zf]w ;f/
k/fu;]rgsf] ljlwx?sf] c;/ kml;{{ pTkfbgdf yfxf kfpgsf] nflu dfr{ @)!% b]lv h'g @)!%
;Dd cg';Gwfg sfo{ ul/of] . cf/=l;=lj=l8= l8hfOgdf $ k6s bf]xf]l/g] u/L pkrf/x? /flvP
. cg';Gwfg k|efjsf] nflu % ljlwx? Plk; d]lnkm]/f4f/f k/fu;]rg, xft4f/f k/fu;]rg, ljiffbL
k|of]u gu/L v'Nnf k/fu;]rg, ljiffbL k|of]u u/L v'Nnf k/fu;]rg / lgolGqt ljlwx? d'NofÍg
ul/of] . Plk; d]lnkm]/f4f/f ;]lrt lj?jfdf k|lt kmnsf] tf}n ;j}eGbf a9L kfOof] -%=##
ls=u|f=_ / To;kl5 qmdzM ljiffbL k|of]u gu/L v'Nnf k/fu;]lrt lj?jf -$=@(* ls=u|f=_,
xft4f/f k/fu;]lrt lj?jf -#=$(^ ls=u|f=_, ljiffbL k|of]u u/L v'Nnf k/fu;]lrt lj?jf -@=**(
ls=u|f=_ / lgolGqt lj?jf -@=@& ls=u|f=_ df kfOof] . Plk; d]lnkm]/f4f/f k/fu;]lrt
lj?jfdf k|lt x]S6/ kml;{sf] pTkfbg ;j}eGbf j9L -$#=&! d]=6g_ df kfOof] . To;k5L
qmdzM ljiffbL k|of]u gu/L v'Nnf k/fu;]lrt lj?jf -#!=!* d]=6g_, xft4f/f k/fu;]lrt lj?jf -
@!=^( d]=6g_, ljiffbL k|of]u ul/Psf] v'Nnf k/fu;]lrt lj?jf -!%=%) d]=6g_ / lgolGqt
lj?jf -!)=!& d]=6g_ df kfOof] . kmnsf] Jof; Plk; d]lnkm]/f4f/f ;]lrt kmndf clwstd
kfOof] . Plk; d]lnkm]/f4f/f k/fu;]lrt lj?jfdf k|lt x]S6/ kml;{sf] ljpsf] pTkfbg ;j}eGbf
j9L kfOof] -*%) ls=u|f=_ To;kl5 qmdzM ljiffbL k|of]u gu/LPsf] v'Nnf k/fu;]lrt lj?jf -
^($ ls=u|f=_, xft4f/f k/fu;]lrt lj?jf -%#) ls=u|f=_, ljiffbL k|of]u u/LPsf] v'Nnf
k/fu;]lrt lj?jf -$)@ ls=u|f_ / lgolGqt Kn6sf] lj?jfdf -@#@ ls=u|f=_ kfOof] . kl/kSs
kmndf jLp;+Vof Plk; d]lnkm]/f4f/f ;]lrtkmndf a9L kfOof] . jLpsf] pdf/zlQm
lgolGqt Kn6df eGbf, Plk; km]lnkm]/f4f/f ;]lrt jLpdf #@=@% k|ltzt, ljiffbL k|of]u
gul/Psf] v'Nnf Kn6df @$=&% k|ltzt, xft4f/f ;]lrt kmndf !&=% k|ltzt, ljiffbL k|of]u
ul/Psf] v'Nnf Kn6df !!=@% k|ltztn] j9L kfOPsf] lyof] . xhf/ bfgfsf] tf}n Plk;
d]lnkm]/f4f/f ;]lrt jLpdf @$) u|f= kfOof] eg] lgolGqt Kn6df @)@ u|f= dfq kfOof] .
lgolGqt Kn6df af]6sf] prfO / k|ltaf]6 xfuf ;+Vof c? eGbf a9L kfOof] . ls/f 5f]Kg]
hfnLn] k'mnk'mNg] cj:yfdf k'mndf ljr/0f ug]{ ls/fx?sf] ;+sng ul/ klxrfg ul/of] .
ls;fgdf kml;{sf] k/fu;]rg, Joj:yfkg / ljiffbL ;DaGwL 1fg, ;f]r / Jojxf/ d'Nof+sgsf]
;j]{If0f ubf{ ls;fgx?df lj?jfsf] k/fu;]rgsf] 1fgsf] sld kfOof] .
;'Gtnfhft kmnkm"n ljsf; s]Gb|, kfNkf, g]kfndf lj=;+= @)&! lxpFbdf gfO6«f]hg tyf
af]/gsf] ljleGg dfqfsf] k|of]ujf6 sfpnLsf] aLp pTkfbgdf x'g] c;/ x]g{ Pp6f cg';Gwfg
ePsf] lyof] . pQm cWoog b'O{ sf/s ¥ofG8f]dfOH8 slDKn6 Ans 9fFrfdf ltg k6s
bf]xf]¥ofOPsf] lyof] . k|of]u ePsf sf/s dWo] -s_ gfO6«f]hg qmdzM !)), !%), @)) /
@%) s]=hL=÷x]= -v_ af]/]S; !) / @) s]=hL=÷x]= pkrf/x? ;+nUg ul/Psf] lyof] .
cg';Gwfgsf] glthf cg';f/ gfO6«f]hgsf] tx tyf af]/gsf] ljleGg txn] aLp pTkfbgdf c;/
u/]sf] b]lvof] . @)) s]=hL= gfO6«f]hg÷x]=,@) s]=hL= af]/]S;÷x]= n] ubf{ ;a}eGbf
w]/} aLp pTkfbg !)#$=)* s]=hL=÷x]= kfO{of] . sfpnLsf] aLpsf] u'0f:t/ h:t} xhf/
bfgfsf] tf}n, pdf/ k|ltzt / cf]h;nfO{ klg gfO6«f]hg tyf af]/gsf] txn] c;/ u¥of] . @))
s]=hL= gfO6«f]hg÷x]=, @) s]=hL= af]/]S;n] ubf{ ;j}eGbf w]/} xhf/ bfgsf] tf}n
kfO{of] . ;fy} pdf/ k|ltzt / cf]h; klg @)) s]=hL= gfO6«f]hg÷x]=, @) s]=hL= af]/]S;
c?eGbf w]/} pRr kfO{of] . ;a} pkrf/nfO{ x]bf{ @)) s]=hL= gfO6«f]hg÷x]=, @)
s]=hL= af]/]S;÷x]= sf] pkrf/ dWokxf8L If]q kfNkfdf sfpnLsf] aLp pTkfbg ubf{
cfly{s ?kn] ;a}eGbf pQd kfO{of] .
s[lif tyf ag lj1fg ljZjljBfno, s[lif ;+sfo, /fdk'/ SofDk; lrtjgdf cf=a=@)!$÷@)!% sf]
hf8f] ofddf v]tL ul/g] ljleGg rf/ s]/fpsf hftx? h:t}M l;lSsd] , l;+ufk'/], cfs]{n /
lk=P;=!!)) hftsf ljleGGf s]/fpsf hftx?nfO{ ljleGg b'/Ldf nufFpbf aLp pTKffbg /
o;sf] u'0f:t/ vf;u/L Ps xhf/ bfgfsf] tf}ndf kg]{ cGt/lqmof k|efjaf/] Ps kl/If0f ul/Psf]
lyof] . pQm kl/If0f b'O{ km}S6f]l/on /]G8f]dfO{H8 :6«Lk Kn6 l8hfOgdf # j6f
/]KnLs]zgdf ul/Psf] lyof] . kl/If0fdf pkrf/sf] ?kdf g]kfndf k|rlnt rf/ j6f s]/fpsf hftx? -
l;lSsd] ,l;+ufk'/],cfs]{n / lk=P;=!!))_ Ps af]6b]lv csf]{ af]6;Ddsf] b'/L ljleGg -
$%;]=dL=×!) ;]=dL ,$%;]=dL=×!% ;]=dL, $%;]=dL=×@) ;]=dL, $%;]=dL=×#)
;]=dL_ u/L nufOPsf] lyof] . l;lSsd] hftdf Ps jLp b]lv csf]{ jLpsf] b'/L $% ;]=dL×@)
;]=dL df aLp /f]k]sf] #) lbgkl5 clwstd af]6sf] prfO{ #@=^) ;]=dL= / cg'Tkfbs
xfFufx? #=*## ePsf] kfOof] . l;lSsd]df k|ltaf]6 sf];f ;+Vof #*=^( kfOof] eg]
s]/fpx? $%;]=dL=×#) ;]=dL sf] b'/Ldf /f]Kbf klg k|ltaf]6 ;a}eGbf a9L s]/fpsf sf];f -
@*=(@@_ kmn]sf] kfO{of] . sf];fsf] tf}n l;lSsd] s]/fpsf] hftdf a9L /x]sf] 5 -
@$=%*u|fd_ / olb of] hft $%;]=dL=×#) ;]=dLsf] km/sdf /f]k]sf] a]nfdf klg sf];fsf]
;+Vof k|ltaf]6 a9L -$$=!)_ /x]sf] kfO{of] . af]6sf] b'/L a9L /fv]sf] a]nfdf sf];fsf] tf}n
klg a9L ePsf] kfOof] . l;lSsd]nfO{ $%;]=dL=×#) ;]=dL sf] b'/Ldf /f]Kbf k|ltaf]6
sf];fsf] tf}n -$$=!)u|fd_ / k|lt af]6 jLpsf] pTKffbg -##=$^u|fd_ cGo s]/fpsf hftx?
eGbf a9L kl/df0fdf pTKffbg ePsf] kfOof] . jLp pTKffbgdf hftx? ljr cGt/lqmofTds
c;/ b]vfPsf] 5 h:f cg';f/ l;lSsd]df a9L jLp pTKffbg -@=@) d]=6g÷x]=_ / sd
lk=P;=!!)) s]/fpsf] hftdf )=*& d]=6g÷x]= kfOof] . t/ jLp pTkffbgdf s]/fpsf hftx? /
nufpg] b'/Lsf] ljrdf cGt/lqmofTds c;/ / lj?jfsf] b'/Lx?sf] tYof+sLo c;/ b]lvPg t}klg
cf};tdf x]bf{ s]/fpsf ljleGg hftx?nfO{ ljleGg b'/Lx? dWo] $%;]=dL=×!% ;]=dL sf]
b'/L sfod ubf{ jLp pTKffbg !=$$ d]=6g÷x]=kfOof] . xhf/ jLp bfgfsf] tf}n l;+ufk'/]
hftsf] s]/fpdf @$#=$ u|fd kfOof] eg] cfs]{n hftdf !*&=% u|fd kfOof] .
a'4afl6sf gu/kflnsf !, slknj:t' lhNnf l:yt ls;fgsf] v]tdf @)!$ / @)!% df pknAw laleGg
k|f+ufl/s dnx?sf] Aoa:yfkg u/]/ /f;folgs dnsf] t'ngfdf km'nuf]eLsf] k5f}6] hft
dfw'/Ldf pTkfbg / u'0f:t/ ;DalGw k|efasfl/tf kl/If0f ug{ Pp6f cg';Gwfg ul/of] .pQm
cg';Gwfgdf laleGg cf7 yl/sf dnx? -s'v'/fsf] dn, u8o"nL dn, tf]/Lsf] t]n s]s, O= Pd=
af]sfzL, uf]a/ dn, cl:6«h r/fsf] dn, afv|fsf] dn / /f;folgs dn l;kmfl/z dfqfdf !)) k|lt;t
gfO6«f]hg_ sfpnLsf] k5f}6] hft dfw'/LnfO ^)*^) ;]dLsf] b'/Ldf km]s6f]l/on
of{gbdfOHb slDKn6 Ans 9f+rfdf ltg k6s bf]xf]of{P/ nufO{Psf] lyof], h;df afg:klts
j[l4, pTkfbg Ifdtf, u'0f:t/ cWoog / cfly{s d'Nof+sg k|d'v cfwf/x? lyP ./f;folgs dnsf]
k|of]u ul/ ul/Psf] v]tLdf cf}ift af]6sf] prfO{ -^@=!( ;]dL_, kftsf] ;+Vof -!(=%#_,
af]6sf] km}nfj6-&!=&) ;]dL _, kftsf] nDafO{ -%*=%# ;]dL_, kftsf] rf}8fO{ -#@=&#
;]dL_ c?df eGbf a9L kfOof] . /;folgs dnsf] k|of]u ul/ ul/Psf] v]tLdf ;a} eGbf l56f] -
^* lbg_ %) k|ltzt s8{sf] ;'?jft ePsf] kfOof] . To:t} /f;folgs dn k|of]u ul/Psf] v]tLdf
;a} eGbf al9 km'nsf] tf}n -**& u|f=_, km'nsf] nDafO{ -!#=%) ;]dL_, km'nsf] Aof; -
!*=*$ ;]dL_ / s'n pTkfbg -@$^#( lsnf] k|lt x]S6/_ kfOof] / bf]>f]df s'v'/fsf] dnsf]
k|of]uaf6 ul/Psf] v]tLdf a9L pTkfbg kfOof] . O{d af]sfzL dnsf] k|of]uaf6 ;a} eGbf
a9L h/fsf] tf}n -!@@=(* u|fd_ kfOof] eg] s'v'/fsf] dnsf] k|of]uaf6 8fysf] tf}n -!**=#
u|fd_ / h/fsf] nDafO{ -@)=&& ;]dL_ ;a} eGbf a9L kfOof] . e08f/0f u/]sf] !) lbg kl5
/f;folgs dnsf] k|of]u u/LPsf] sfpnLdf tf}n 36]/ x'g] gf]S;fgL k|ltzt -$^=@!_ ;a}
eGbf a9L kfOof] eg] u8o"nL dnsf] k|of]uaf6 tf}n 36]/ x'g] gf]S;fgL k|ltzt -@*=**_
;a} eGbf sd kfOof] | e08f/0f u/]sf] * lbg kl5 u8o"nL dnsf] k|of]u ul/Psf] sfpnLdf
;a} eGbf /fd|f] -#=)^&_ /+u kl/at{g kfOof] eg] /f;folgs dnsf] k|of]u ul/Psf] sfpnLdf
/+u kl/at{g -!=^(_ ;a} eGbf g/fd|f] kfOof] | sfpnL pTkfbf]k/fGt ul/Psf] df6f] kl/If0fdf
lkor dfg -&=)$_ s'v'/fsf] dn k|of]uaf6 ;a} eGbf a9L a9]sf] kfOof], To:t} df6f]sf]
k|f+ufl/s kbfy{sf] kl/If0f ubf{ O{d af]sfzL dn k|of]u ul/Psf] Kn6df ;a} eGbf a9L -
$=)* k|ltzt_ a9]sf] kfOof] hxfF ;'?sf] ca:yfdf lkor dfg -^=*_ / k|f+ufl/s kbfy{ -@=(
k|ltzt_ /x]sf] lyof] | s'v'/fsf] dn k|of]u ul/ sfpnL pTkfbg ubf{ gfkmf vr{ cg'kft ;a}
eGbf a9L -@=$(_ kfOof] eg] ;a} eGbf sd cg'kft -)=*#_ afv|fsf] dn k|of]u af6
kfOof] . /f;folgs dnsf] k|of]uaf6 sfpnLsf] pTkfbg cGo dnsf] eGbf a9L ePtf klg of]
dn k|of]u ubf{ df6f]sf] ef}lts, /f;folgs / h}ljs laz]iftfdf bL3{sfnLg ?kdf gs/fTds c;/
kg]{ x'gfn] s'v'/fsf] dn k|of]u ul/ sfpnL pTkfbg ubf{ pTkfbg klg ;f]lx xf/fxf/Ldf x'g] /
sfpnLsf] u'0f:t/ sfod x'g'sf] ;fy} gfkmf vr{sf] cg'kftdf klg j[l4 x'gfn] s'v'/fsf] dnsf]
plrt Joj:yfkg u/]/ sfpnL Aoa;flos sfpnL pTkfbg ug{ l;kmfl/z ul/G5 .
udL{ ofddf pTkfbg x'g] t/sf/LafnLsf] hLjg a9fpg z'Go pHff{ zLte08f/ / ;+zf]lwt
jftfj/0f Kofs]lh+un] ug]{ c;/x?sf] cWoog ug{ lj=;= @)&@ j}zfv df Pp6f k/LIf0f
ul/Psf] lyof] . t/sf/L xf]n;]n ahf/ e/tk'/ lrtjgjf6 NofOPsf] – uf]ne]8f, ld7f] v';f{gL,
le8L / jf]8LnfO{ %)) u|fd j]Unf j]Un} u/L Kjfn kf/LPsf] @% dfO{s|f]g jfSnf]
kf]lnOyfOlngsf] k|of]u u/L z'Go pHff{ zLte08f/df e08f/0f ul/Psf] lyof] . of] k/LIf0f
s[lif tyf jg ljZjljBfno /fdk'/ lrtjgsf] jfujfgL ljefudf ;DkGg ul/Psf] lyof] . oL
t/sf/Lx?nfO{ ;fdfGo jftfj/0f / z'Go pHff{ zLte08f/df e08f/0f ul/ ;+zf]lwt jftfj/0f
Kofs]lhËsf] k|of]u ePsf] / gePsf]df t'ngfTds cWoog ul/Psf] lyof] / k|To]snfO{ tLg
k6s bf]xf]/fOPsf] lyof] . ;fdfGo jftfj/0fsf] dWod tfkqmd ##±#) ;]= /;fk]lIfs cfb|tf
#%=%±(Ü kfOof] eg] z"Go e08f/0f cj:yfdf @%±#) ;]= / &)–*%∞ kfOPsf] lyof] .
t/sf/Lsf] tf}n, tfhfkg, e08f/0f hLjg cjlw / Nofadf kmLlhof]s]ldsn u'0fx?;+u ;DjlGwt
tYof+sx¿sf] /]s8{ lnO{Psf] lyof] . ;+zf]lwt jftfj/0f Kofs]lh+u ;lxt z'Go pHff{
zLte08f/df /fVbf uf]ne]8f / ld7f] v';f{gLdf nfdf] hLjg b]lvof] . uf]ne]8f -(=& lbg_,
ld7f] v';f{gL -&=$ lbg_, le+8L -^=& lbg_ / af]8L -#=$ lbg_ ;Dd tfhf cj:yfdf g} /xg
;kmn ePsf] lyof] . o;}ul/ tf}n dfkg ubf{ ;+zf]lwt jftfj/0f Kofs]lh+usf] k|of]u gu/L
;fdfGo jftfj/0fdf /flvPsf] t/sf/Lx?df jhg sd kfOof] . ;+zf]lwt jftfj/0f;xLt z"Go phf{
zLte08f/df /fVbf uf]ne]8fdf -%=# ∞_, ld7f] v';f{gLdf -^=& ∞_, le+8Ldf -^=$∞_ /
af]l8df -!=%∞_ n] jhgdf sld b]lvof] . ;+zf]lwt jftfj/0f Kofs]lh+u ;lxt z'Go pHff{
zLte08f/df /fv]sf t/sf/Lx?df ;a}eGbf w]/} cldnf]kgf kfOof] t/ u'lnof]kgfdf vf;} km/s
b]lvPg . uf]ne]8fdf le6fldg ;L -!$=@* ldnL u|fd÷!)) ldnL u|fd_ jf6 -@^=^& ldnL
u|fd÷!)) ldnL u|fd_ a9]sf] kfOof] eg] ld7f] v';f{gL, le8L / jf]8Ldf 36]sf] kfOof] .
kL=Pr= klg uf]ne]8fdf a9]sf] kfOof] eg] ld7f] v';f{gL, le8L / jf]8Ldf 36]sf] kfOof] .
;du|df ;+zf]lwt jftfj/0f Kofs]lh+usf] k|of]u ul/ z'Go pHff{ zLte08f/df e08f/0f ul/Psf]
t/sf/LnfO{ nfdf] ;do;Dd /fVg ;lsg] b]lvof] .
zf]w–;f/
gfd M gf/fo0f kf}8]n kl/ro kq g+=M Pr=cf/=l6=–
)^Pd–@)!$
;q / egf{ jif{ M k|yd, @)&! pkflw M s[lif :gftsf]Q/
d'Vo ;Nnfxsf/ M ;x–k|f=8f= ch{'g s'df/ >]i7 ljefu M jfujfgL
;b:o ;Nnfxsf/ M k|f=8f= ;'Gb/dfg >]i7 hDdf k[i7 ;+VofM %&
pk–k|f= cgGt /fh b]jsf]6f
ljleGg ef}lts Pj+ /f;folgs ljlwåf/f pkrfl/t cd|kfnL cfFksf] kmn e08f/0f Pj+
pTkfbgf]k/fGt u'0f:t/df kfg]{ k|efj k/LIf0fsf] nflu s[lif tyf jg lj1fg ljZjljBfno, /fdk'/,
lrtjgdf cjl:yt jfujfgL k|of]uzfnfdf of] k/LIf0f @)&@ ;fnsf] c;f/–>fj0f dlxgfdf ul/OPsf]
lyof] . kl/If0f cjlwdf e08f/0f sf]7fsf] cf};t tfkqmd / ;fk]lIft cf›tf qmdz M #@±@ l8u|L
;]= / *#±%∞ lyof] . pQm k/LIf0f slDkN6 /]G8dfOH8 l8hfOgdf /flvOPsf] lyof] h;df
k|To]s % j6f pkrf/ k4ltx¿ rf/ k6s bf]xf]¥ofOPsf] lyof] . k/LIf0fdf k|of]u ul/Psf pkrf/
k4ltx¿M kmnnfO{ pkrf/ lagf, l8l:6n kfgLdf !) ldg]6, %) l8u|L ;]= sf] tftf]kfgLdf !)
ldg]6, cShflns Pl;8 @Ü sf] emf]ndf !) ldg]6 / ;f]l8od xfOkf]Snf]/fO6 !%) lklkPdsf]
emf]ndf @ ldg]6 8'afO{ 5'§f 5'§} Knfl:6ssf 6«]x?df /fvL x/]s # lbgsf] km/sdf
ljleGg dfkb08x?sf] gfk lnOPsf] lyof] . %) l8u|L ;]= sf] tftf]kfgLdf 8'jfOPsf] kmndf
;a} eGbf a9L bx|f]kg b]lvOPsf] lyof] eg] l8l:6n kfgLdf !) ldg]6 / %) l8u|L ;]= sf]
tftf]kfgLdf !) ldg]6 8'afOPsf] kmndf ;a}eGbf yf]/} tf}n x|f; ePsf] b]lvOof] . pkrf/
gu/L /flvPsf] kmndf e08f/0fsf] !@ cf}+ lbgdf ;a}eGbf a9L cDnLokg kfOof] eg]
tftf]kfgLdf 8'afOPsf] kmndf ;j}eGbf sd cDnLokg kfOof] . ;f]l8od xfOkf]Snf]/fO6
!%) lklkPdsf] emf]nåf/f pkrfl/t / pkrf/ gu/L /flvPsf] kmn ;a}eGbf a9L s'lxPsf]
kfOof] eg] tftf]kfgLdf 8'afOPsf] kmn sd s'lxPsf] b]lvof] . P:sla{s Pl;8sf] dfqf
e08f/0f cjlwdf 36\b} uPsf] kfOof] h'g ljgf pkrf/ /flvPsf]] / @Ü cShflns Pl;8åf/f
pkrfl/t kmndf ;a}eGbf a9L b]lvof] eg] ;f]l8od xfOkf]Snf]/fO6 !%) lklkPdsf]
emf]ndf / tftf]kfgLdf 8'afOPsf] kmndf sd b]lvof] . of] kl/If0faf6 tftf]kfgLåf/f pkrf/
ul/OPsf] cfFksf] e08f/0f / u'0f:t/ cGo ljlwåf/f pkrf/ ul/Psf] Pj+ pkrf/ g} gu/L To;}
e08f/0f ul/Psf] kmnsf] t'ngfdf /fd|f] kfOof] .
_________________ ________
k|f=8f= c/ljGb >Ljf:tj z+s/ ;'j]bL
d'Vo ;Nnfxsf/ n]vs
Olykmf]g jfg:ktLs lg:;f/0f tyf jfo'd08nLo Kofs]lhË k|of]u u/L s]/f ksfpg' ;fy}
u'0f:t/df pTkfbgf]k/fGt ;'wf/
zf]w–;f/
s[lif tyf jg lj1fg ljZjljBfno, /fdk'/, lrtjgsf] jfujfgL k|of]uzfnfdf Sofnl;g]6]8 Sofnl;od /
df]l8kmfO8 P6df]:km]o/ Kofs]lhË k|ljlwsf] s]–s:tf] k|efj uf]ne]8fsf] cfo'df kbf{] /x]5
x]g{sf] lgldQ ;fwf/0f jftfj/0f -tfkqmd ##±#º ;]= / ;fk]lIft cfb|tf #%=%±(=%Ü_ /
Oefkf]/]l6e s'lnË -tfkqmd @%±#º ;]= / ;fk]lIft cfb|tf &)–*%Ü_ df cg';Gwfg u/LPsf]
lyof] . of] k/LIf0f sfo{df # ˆofS6/ ;dfj]z u/LPsf] lyof] . h; cGtu{t e08f/0f -;fwf/0f
jftfj/0f / Oefkf]/]l6e s'lnË_, ;]lg6fO{h/ -)=!Ü Sofnl;g]6]8 Sofnl;od, lr;f]kfgL, )=!Ü
Sofnl;g]6]8 Sofnl;od ± lr;f]kfgL / ;fwf/0f kfgL_ / df]l8kmfO{8 P6df]:km]o/
Kofs]lhË -;lDdlnt u/L / ;lDdlnt gu/L_ k|of]u u/LPsf] lyof] . o;/L k/LIf0fjf6 cjnf]sg
u/LPsf] tYof+sx?sf] cfwf/df lgDg tYox? ;f/+zdf pNn]v u/LPsf] 5 . gjf} lbgdf
Oefkf]/]l6e s'lnËdf /flvPsf] uf]ne]8fsf] cf}ift tf}ndf x|f; -^.%Ü_ ;fwf/0f jftfj/0fdf -
!^.@Ü_ /flvPsf] uf]ne]8fsf] eGbf sd kfO{of] . To;}u/L df]l8kmfO{8 P6df]:km]o/
Kofs]lhË gu/LPsf] -!@.*Ü_ eGbf Kofs]lhË u/LPsf] uf]ne]8fsf] cf}ift tf}ndf x|f; sd -
(.(*Ü_ kfO{of] . ;fwf/0f jftfj/0fdf /flvPsf] eGbf Oefkf]/]l6e s'lnËdf /flvPsf]
uf]ne]8fsf] cf}ift cfo' %=& lbgn] jl9 b]lvof] . ;]lg6fOh/ dWo] )=!Ü Sofnl;g]6]8
Sofnl;odsf] k|efj uf]ne]8fdf /fd|f] kfO{of] . o;n] uf]ne]8fsf] cf}ift cfo' (=# lbg ;Dd
j9]sf] kfO{of] . To;}u/L sd cf}ift cfo' -^=* lbg_ lr;f] kfgLn] pkfrfl/t uf]ne]8fdf kfO{of]
. Oefkf]/]l6e s'lnËdf e08f/0f ul/Psf] kmndf tfhfkg, s'n 3f]ngl;n 7f]; kbfy{, s'n
clDnokgf, kmnsf] g/dkgf / le6fldg ;L sf] dfqf jl9 kfO{of] . To:f}u/L uf]ne]8fsf] cf}ift
cfo', s'n clDnokgf, lk=Pr= / kmnsf] g/dkgf df]l8kmfO{8 P6df]:km]o/ Kofs]lhËdf
jl9 kfO{of] . ;]lg6fO{h/ dWo )=!Ü Sofnl;g]6]8 Sofnl;odn] pkrfl/t uf]ne]8fdf s'lxg] b/
sd b]lvof] . ;fy} o;n] kmnsf] c? c;n u'0fx? klg sfod /x]sf] kfO{of] . t;y{ Oefkf]/]l6e
s'lnË / df]l8kmfO{8 P6df]:km]o/ Kofs]lhËn] tfkqmd / ;fk]lIft cfb|tf Joj:yfkg ub{]
kmnsf] cfo' nDjfpg ;lsg] kfO{of] .
jfg:klts jLpjf6 pTkflbt Pr= kL= P;= @/^& j0f{z+s/ hftsf] k|yd k':tfsf] jLp cfn'sf]
bfgfsf] tf}n / la?jfsf] 3gTjsf] vfog cfn' pTkfbgdf kg]{ k|ltlqmofaf/] ?kGb]xL
lhNnfsf] ltnf]Qdf gu/kflnsf–@# df cf=j=@)&@÷&# df v]t kl/If0f ul/Psf] lyof] .
kl/If0f /]08f]dfO{H8 slDKn6 Ans l8hfO{g -km]S6f]l/on_ df !@ j6f pkrf/sf]
;+of]hgnfO{ ;dfj]z ul/ # k6s bf]x¥ofOPsf] lyof] . pQm pkrf/df la?jfsf] tLg 3gTj -^)
;]=dL= × !) ;]=dL=, ^) ;]=dL= × @) ;]=dL= / ^) ;]=dL= × #) ;]=dL=_ / tf}n cg;f/ aLp
cfn'sf] rf/ ;fOh -% u|f= eGbf sd, %–<!) u|f=, !)– <@) u|f= / @) u|f=eGbf a9L_
nfO{ pkrf/df ;dfj]z ul/Psf] lyof] . la?jfsf] 3gTj / tf}n cg';f/ aLp cfn'sf] ;fOhn] aLp
pd|g a[l4 x'g, pTkfbg / pTkfbgsf u'0fx?df pNn]vlgo ?kdf k|efj kf/]sf] kfOof] .
a[l4sf u'0fx? h:t} af]6sf] prfO{, k|lt af]6 kftsf] ;+Vof, k|ltaf]6 sf08sf] ;+Vofdf ;d]t
cfn'sf] aLpsf] bfgfsf] ;fOh / la?jfsf] 3gTjn] pNn]vlgo k|efj kf/]sf] kfOof] . k|lt ufFh
;a} eGbf w]/} sf08 @) u|f= eGbf a9L aLp cfn'sf] ;fOh / ^) ;]=dL= × #) ;]=dL=
la?jfsf] 3gTj sfod ePsf] pkrf/df kfOof] . aLp cfn'sf] ;fOh / la?jfsf] 3gTjnfO{ a9fpb}
hfFbf k|lt af]6 cfn'sf] ;+Vof / k|lt af]6 pTkflbt cfn'sf] tf}n a9b} uPsf] kfOof] . k|lt
af]6 ;a} eGbf w]/} cfn' ;+Vofdf -!#=@&_ / k|lt af]6 tf}ndf -)=%@ s]=hL=_ cfn'sf]
pTkfbg @) u|f= eGbf a9L aLpsf] ;fOh / ^) ;]=dL= × !) ;]=dL= / ^) ;]=dL= × #)
;]=dL= la?jfsf] 3gTj sfod ePsf] pkrf/df kfOof] . k|lt Kn6 klg oxL pkrf/df ;a} eGbf
a9L -@@=#* s]=hL=_ pTkfbg ePsf] kfOof] . ;a eGbf w]/} ;Vofdf -#%^=&_ ;fgf]
;fOhsf] cfn'sf] bfgf -<@%_ @) u|f= eGbf a9L ;fOhsf] aLp cfn'nfO{ ^) ;]=dL= × !)
;]=dL= sf] b'/Ldf /f]Kbf kfOof] . To;} u/L @) u|fd eGbf a9L ;fOhsf] aLp cfn'nfO{
^) ;]=dL= × @) ;]=dL= df nufpbf ;a eGbf a9L ;+Vofdf -!@(=&_ ;aeGbf 7"nf]
;fO{hsf] cfn' pTkfbg ePsf] kfOof] . h'g ^) ;]=dL= × #) ;]=dL= sf] b'/L df nufPsf
cfn'sf] pTkfbg ;+u ;dfg /x]sf] kfOof] . @) u|fd eGbf a9L ;fOhsf] aLp cfn' nfO{ ^)
;]=dL= × #) ;]=dL= sf] b'/Ldf nufpbf tLg} ;fOhsf cfn'sf] pTkfbgsf] tf}n a9L ePsf]
kfOof] . kfFr u|fd eGbf sd ;fOhsf cfn' aLp k|of]u ubf{ k|lt Kn6 ;aeGbf sd pTkfbg
;fgf] ;fOhsf -!=@^ s]=hL=_, demf}nf ;fOhsf -!=&@ s]=hL=_ / 7'nf] ;fOhsf -#=)%
s]=hL=_ qmdzM ^) × @) ;]=dL=, ^) × #) ;]=dL= / ^) × !) ;]=dL= sfod ubf{ kfOof] .
@) u|f= eGbf a9L ;fOhsf] aLp cfn'nfO{ clwstd b'/L ^) ;]=dL × #) ;]=dL= df /f]Kbf
k|lt x]S6/ #!=@# d]=6g vfog cfn'sf] pTkfbg ePsf] kfOof] . h'g c? pkrf/df eGbf
a9L ePsf] kfO{of] . lalQo laZn]if0faf6 @) u|fd eGbf a9L ;fOhsf] aLp cfn' nfO{ ^)
;]=dL= × #) ;]=dL= sf] b'/Ldf /f]Kbf ;a} eGbf a9L nfe nfut cg'kft -$=#$_ ePsf]
kfO{Psf]n] vfog cfn' pTkfbgsf] nflu of] pkrf/sf] ;dof]hg pko'Qm x'G5 .
__________________ _________
k|f= 8f= c/ljGb >Ljf:tj hf]u]Gb|
sfGb'
d'Vo ;Nnfxsf/ n]vs
g]kfnsf] sf:sL lhNnf, kf]v/fdf ljleGg nufpg] ;dodf cfn'sf hftx?sf]
k|ltlqmof
zf]w–;f/
gfdM ;/f]h clwsf/L btf{ g+ M Pr=cf/=6L=—
!$Pd—@)!$
;q tyf egf{ aif{ M k|yd, @)&! pkflw M :gftsf]Q/
d'Vo ;Nnfxsf/ M k|f=8f= c/ljGb >Ljf:tj laefuM afuafgL
;b:o ;Nnfxsf/M k|f=8f= df]xbQ zdf{ hDdf k[i7 ;+VofM &!
;x=k|f=8f= ch'{g s'df/ >]i7
kf]v/f tyf cfzkfzsf If]qdf vfog cfn'afnL pTkfbgsf nfuL pko'Qm nufpg] ;do / hft kQf
nufpg] pb]Zon] ;g\ @)!% cS6'a/ b]vL ;g\ @)!^ dfr{ ;Dd afuafgL cg';Gwfg s]Gb|,
dfn]kf6g, kf]v/fdf of] cg';Gwfg u/LPsf] lyof] . of] k/LIf0f /]G8f]dfOH8 sdlKn6 Ans
l8hfOg cGtu{t b'O j6f ˆofS6/ ePsf] o; k/LIf0fdf gf}j6f pkrf/x?sf] ;+of]hgnfO{ ;dfj]z
u/L ltg k6s k'g/fj[lQ ul/Psf] lyof] . pQm pkrf/x?df ltg j6f nufpg] ;do -cS6'a/ #),
gf]e]Da/ !$ / gf]e]Da/ @(_ / ltgj6f cfn'sf hft -hgsb]a, PnaLcf/ $) / lkcf/kL
@^^@^$=!_ /x]sf lyP . ljZn]if0f ul/Psf] glthf cg';f/ afnL nufpg] ;do / cfn'sf hftn]
w]/}h;f] af]6sf] j[l4, pTkfbg tyf pTkfbgsf ljleGg cjojx?df pNn]vlgo k|efj k/]sf]
b]lvof] . afnL nufpg] ;do / hft ljrsf] cGt/s[ofTds ;DaGwn] k|lt af]6 hldg dfyLsf]
xfFuf ;+Vof, u|fp08 se/ k|ltzt, bfgf ;+Vof k|lt af]6, ;fgf bfgf -@% u|fd d'gL_ ;+Vof
tyf tf}n, ljp tyf 7'nf bfgfsf] tf}n, k|lt Kn6 s'n bfgf ;+Vof tyf tf}n, ahf/of]Uo pTkfbg
k|lt x]S6/, s'n pTkfbg k|lt x]S6/df pNn]vlgo k|efj k/]sf] b]lvof] . gf]e]Da/ !$ df cfn'
nufpbf pNn]vlgo ?kdf a9L ahf/of]Uo pTkfbg #%=)( 6g k|lt x]S6/ / s'n pTkfbg
#&=)% 6g k|lt x]S6/ kfOof] . PnaLcf/ $) cfn'sf] hftn] ;a}eGbf a9L ahf/of]Uo
pTkfbg #$=(% 6g k|lt x]S6/ / s'n pTkfbg #^=)% 6g k|lt x]S6/ kfOof] . cS6'a/ #)
afnL nufpg] ;do / lkcf/kL @^^@^$=! sf] cGt/s[ofTds ;DaGwn] pNn]vlgo ?kdf
a9L s'n pTkfbg $!=#$ 6g k|lt x]S6/ lbPsf] kfOof] . PnaLcf/ $) cfn'sf] hftn]
pNn]vlgo ?kdf a9L bfgf ;+Vof -@!%_ / tf}n -@)=*( s]hL_ k|lt Kn6 lbPsf] kfOof] .
;a}eGbf al9 7'nf bfgf ;+Vof -@#!=^_ / tf}n -!(=)& s]hL_ k|lt Kn6 gf]e]Da/ !$ df
nufpbf kfOof] . nufpg] ;do l9nf] x'b} hfFbf ;fgf bfgf -@%u|fd d'gL_ cyjf
cahf/of]Uo bfgfsf] ;+Vof a9]sf] kfOof] . nfe nfutsf] cg'kft ;a}eGbf a9L gf]e]Da/ !$
/ PnaLcf/ $) sf] cGt/s[ofTds ;DaGwn] kfOof] .
s[lif tyf jg ljZjljBfnosf] afujfgL ljefu l:yt kf]:6 xfe]{:6 k|of]uzfnfdf dgsfdgf uf]/vfaf6
NofOPsf] :yfgLo hftsf] ;'Gtnfdf jfg:klts t]n, d}g tyf 9';Lgf;ssf] k|of]u ul/ cfo' Pj+
u'0f:t/ nDAofpg] jf ;'wf/ ug]{ pb]Zo /fvL lj=;+= @)&# ;fn kf}if % ut] b]lv lj=;+=
@)&# ;fn df3 # ut];Dd cWoog ul/of] . o; cWoogsf] cjlwe/ e08f/0f sIfsf] ;/b/
tfkqmd !&=@! ˚;] / ;fk]lIft cf›tf &&=!!Ü lyof] . kl/If0f sfo{ sDKnL6nL /ofG8fdfOh
l8hfOgdf u/L ;du|df 5 j6f pkrf/ ljlw ckgfOPsf] lyof], h'g o; k|sf/sf lyPM -!_
lgolGqt -@_ o'SoflnK6; t]n @Ü -#_ l;gfdf]dd t]n @Ü -$_ d}g !)Ü OdN;g -%_
9';Lgf;s -a]lel:6g_ )=!Ü -^_ d}g !)Ü ± a]lel:6g )=!Ü . b'O{–b'O{ lbgsf] cGt/fndf ;a}
kl/If0fLo OsfOx?sf] cWoog ul/Psf] lyof] . t;y{ o;/L kl/If0faf6 cjnf]sg ul/Psf]
tYof+sx?sf] cfwf/df lgDg tYox? ;f/f+zdf pNn]v ul/Psf] 5 . kl/If0faf6 d}g !)Ü
OdN;g ± a]lel:6g )=!Ü sf] dfqfdf k|of]u ubf{ kmnsf] c;n u'0f sfod /fVg c? pkrf/
ljlw eGbf k|efjsf/L b]lvof] . e08f/0f ul/Psf] clGtd lbgdf d}g OdN;g ± a]lel:6g k|of]u
ul/Psf] kmndf ;aeGbf a9L kmnsf] tf}ndf l:y/tf kfOof] t/ ;aeGbf sd g/dkgf kfOof] .
To:t} ul/ s'n 3'ngzLn 7f]; kbfy{ ljleGg lalwx¿ k|of]u ul/Psf] kmndf eGbf lgolGqt
kmndf a9L kfOof] / cDnLokgf eg] d}g OdN;g ± a]lel:6g k|of]u ul/Psf] / To;kl5
l;gfdf]dd t]n @Ü sf] k|of]udf kfOof] . ;aeGbf a9L le6fldg l;= sf] dfqf d}g OdN;g ±
a]lel:6g k|of]u ul/Psf] / l;gfdf]dd t]n @Ü df a/fa/ h:tf] kfOof], To;}u/L sd lau|]sf]
kmn eg] 9';Lgf;s -a]lel:6g_ )=!Ü k|of]u ul/Psf] kmnx?df kfOof] . To;}u/L kl/If0f
cg';f/ kmnsf] /; ;aeGbf a9L d}g !)Ü OdN;g k|of]u ul/Psf] kmndf kfOof] . of]
cWoogn] dfq ;jf]{Qd pTkfbg pkf]/fGt k|ljlw l;kmfl/; ug{ kof{Kt gx'g] b]lvPsfn] yk
cg';Gwfg u/L e08f/0fsf nflu k|ljlw l;kmfl/; ug{ pko'Qm x'g] b]lvG5 .
_________________ ________
k|f=8f= ch{'g s'df/ >]i7 lgnf kf}8]n
d'Vo ;Nnfxsf/ n]vs
zf]w–;f/
s[lif tyf jg lj1fg ljZjljBfno /fdk'/ lrtjgsf] jfujfgL ljefusf] k|of]uzfnfdf lj=;+ @)&$ ;fn
j}zfv dlxgfdf o'=P;= &!)( hftsf] /fdtf]/Lofsf] hLjg cjlw a9fpg e08f/0f / ljleGg
Kofs]lh+u ug]{ kf]lnlygn] ug]{ c;/x? cWoog ug{ Pp6f kl/If0f ul/Psf] lyof] . o;
kl/If0fdf b'Oj6f sf/sx?nfO{ cf/=;L=la=8L l8hfOgdf !@ j6f pkrf/ ;+of]hgnfO{ # k6s
bf]xf]of{P/ /flvPsf] lyof] . ;fdfGo cj:yfdf sf]7fsf] cf};t tfkqmd / ;fk]lIfs cf›tf qmdzM
@*–#) l8u|L ;]lG6u|]8 / ^)–&)Ü lyof] eg] z'Gophf{ lzte08f/0fsf] cf};t tfkqmd /
;fk]lIfs cf›tf qmd;M @)–@^ l8u|L ;]lG6u|]8 / (%–((Ü lyof] . /fdtf]l/ofsf] kmnsf]
zf/Ll/s tf}ndf sdL, s'n 3'ngzLn 7f]; kbfy{, 6fO{6«]an clDnokg, s8fkg, lk=Pr,
le6fldg ;L, s'n b[:6Lsf] u'0f:t/ / hLjg cjlwsf] tYof+s /]s8{ lnO{Psf] lyof] .
tYof+sx?sf] tYof+sLo ljZn]if0f cf/=:6f6 / 8LPdcf/l6 af6 ul/Psf] lyof] . ljleGg
e08f/0f cj:yfx?sf] k|efj zfl/l/s tf}ndf x|f;, s'n 3'ngzLn 7f]; kbfy{, lk=Pr=, hLjg cjlwdf
;j}eGbf dxTjk"0f{ lyof] eg] 6fO{6«]an clDnokg, s8fkg, le6fldg ;L / s'n b[:6Lsf]
u'0f:t/ d'Nof+sgdf dxTjk"0f{ lyof] . e08f/0f ul/Psf] ;ftf} lbgdf ;j}eGbf yf]/} zf/Ll/s
tf}ndf sdL -!#=!%Ü_ z'Gophf{ lzte08f/0fdf b]vfk/]sf] lyof] eg] ;j}eGbf w]/} -
#(=^^Ü_ ;fdfGo e08f/0fdf b]lvPsf] lyof] . e08f/0fsf qmddf /fdtf]l/ofsf] hLjgsf]
cGTodf s8fkgsf nfuL ;a} eGbf w]/} :sf]/ -@=^!_, nfdf] e08f/0f hLjg cjlw -*=%
lbg_, ;a}eGbf yf]/} lk=Pr -%=(&_, yf]/} s'n 3'ngzLn 7f]; kbfy{ -^=*#º la|S;_,
;j}eGbf w]/} le6fldg ;L -!&=!& ldln u|fd k|lt!)) u|fd_ z'GozLt e08f/0fdf kfOPsf]
lyof], kf]lnlygx? dWo] s8fkgsf nfuL ;a} eGbf w]/} :sf]/ -@=!&_ %) dfOqmf]gsf]
kf]nLk|f]kfO{nLgdf kfOPsf] lyof], ;a}eGbf w]/} nfdf] hLjg cjlw -*=% lbg_ %)
dfOqmf]gsf] sd 3gTj ePsf] kf]nLOyfOlngdf kfOPsf] lyof], lk=Pr ;a}eGbf a9L
kf]lnlygdf Kofs gu/Lsg v'Nnf ?kdf /flvPsf /fdtf]l/ofdf b]lvPsf] lyof], ;a}eGbf sd
tf}ndf x|f; -@@=%@Ü_ %) dfOqmf]gsf] sd 3gTj ePsf] kf]nLOyfOlngdf kfOPsf]
lyof], ;a}eGbf sd s'n 3'ngzLn 7f]; kbfy{ -^=%# º la|S;_ %) dfOqmf]gsf] sd 3gTj
ePsf] kf]nLOyfOlngdf kfOPsf] lyof] / ;a}eGbf w]/} le6fldg ;L %) dfOqmf]gsf]
kf]nLk|f]kfO{nLgdf kfOPsf] lyof] . %) dfOqmf]gsf] sd 3gTj ePsf] kf]nLOyfOlng /
z'Gophf{ lzte08f/0f sf] ;+of]hgdf ;a} eGbf sd tf}ndf x|f; -(=*#Ü_ b]lvof] / ;a}eGbf
w]/} le6fldg ;L -!(=^& ldlnu|fd k|lt !)) u|fd_ . ;du|?kdf x]bf{ /fdtf]l/ofsf] zf/Ll/s tf}ndf
x|f;, s'n 3'ngzLn 7f]; kbfy{, 6fO{6«]an clDnokg, s8fkg, lk=Pr, le6fldg ;L, s'n
b[:6Lsf] u'0f:t/ / hLjg cjlw ;fdfGo e08f/0f eGbf z'Gophf{ lzte08f/0fdf /fd|f] b]lvof]
;fy} %) dfOqmf]gsf] sd 3gTj ePsf] kf]nLOyfOlng / z'Gophf{ lzte08f/0fsf] ;+of]hg
klg kf]:6xfj]{:6 u'0f:t/ sfod /fVg /fd|f] b]lvof] . ;du|df ljleGg kf]lnlygx?sf] k|of]u u/L
z'Gophf{ lzte08f/0fdf /flvPsf] /fdtf]l/ofnfO{ nfdf] ;do;Dd u'0f:t/o'Qm /fVg ;lsg]
b]lvof] .
k|f=8f sNof0fL ld> lqkf7L nf]s]G› kf08]o
d'Vo ;Nnfxsf/ n]vs