1 MBUROJA.

net

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

El Fatiha - Hapja
Është shpallur në Meke
Pjesa e parë

Kuptimi i El-Fatihas dhe emrat e saj

Kjo kaptinë quhet El-Fatiha e që në gjuhën tonë ka kuptimin Hapja e Librit, është
kaptina me të cilën fillojnë lutjet-namazi. Nga shumica e dijetarëve është quajtur Umm
Al-Kitab (Nëna e Librit). Në hadith autentik të transmetuar nga Tirmidhiu, i cili e ngriti
ne shkallën sahih, Ebu Hurejra transmeton e thotë se i Dërguari i Allahut, Muhamedi
salallahu alejhi we selem ka thënë:

«ُ‫»ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﷲِ ﺭَﺏَ ﺍﻟْﻌَﺎﻟَﻤِﻴﻦَ ﺃُﻡﱡ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﻭَﺃُﻡﱡ ﺍﻟْﻜِﺘَﺎﺏِ ﻭَﺍﻟﺴﱠﺒْﻊُ ﺍﻟْﻤَﺜَﺎﻧِﻲ ﻭَﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥُ ﺍﻟْﻌَﻈِﻴﻢ‬
“Elhamdulilahi-Rabbil-‘Alemin është Nëna e Kur’anit, Nëna e Librit dhe shtatë ajetet e
Ku’ranit të lavdishëm që përsëriten (shtatë ajetet e kësaj sureje përsëriten në çdo rekat
gjatë namazit)”.

Gjithashtu, është quajtur edhe El-Hamd dhe Es-Salah, sepse Profeti salallahu alejhi we
selem ka thënë se Allahu ka thënë:

:ُ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲ‬،َ‫ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُﺩِﷲ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَﺎﻟَﻤِﻴﻦ‬:ُ‫ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝَ ﺍﻟْﻌَﺒْﺪ‬،ِ‫»ﻗَﺴَﻤْﺖُ ﺍﻟﺼﱠﻠَﺎﺓَ ﺑَﻴْﻨِﻲ ﻭَﺑَﻴْﻦَ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻧِﺼْﻔَﻴْﻦ‬
«‫ﺣَﻤِﺪَﻧِﻲ ﻋَﺒْﺪِﻱ‬
“E kam ndarë namazin ndërmjet Meje dhe robit Tim në dy gjysma”. Kur robi
thotë:’Falënderimi i takon All-llahut, Zotit të Gjithësisë!’ Allahu thotë: “Robi im më
lavdëroi”.

El-Fatiha është quajtur edhe Salah, sepse të recituarit e saj është kusht për vlefshmërinë e
namazit. Është quajtur edhe Esh-Shifa’ (Shërimi).

Gjithashtu, quhet edhe Er-Rukjeh (shërim, mjet shërimi), sepse në Sahih ekziston rrëfimi i
Ebu Seidit ku tregon historinë e Sahabiut i cili i këndoi El-Fatihan udhëheqësit të një fisi
i cili ishte i helmuar. Më vonë, i Dërguari i Allahut tha sahabiut:

«ٌ‫»ﻭَﻣَﺎ ﻳُﺪْﺭِﻳﻚَ ﺃَﻧﱠﻬَﺎ ﺭُﻗْﻴَﺔ‬

“Nga e dite se ajo është rukje?”
2 MBUROJA.net

Ibn Abasi, Katade dhe Ebu-El Alij thonë se El-Fatiha është shpallur në Meke. Allahu
thotë:

﴾‫﴿ﻭَﻟَﻘَﺪْ ءﺍﺗَﻴْﻨَـﻚَ ﺳَﺒْﻌًﺎ ﻣﱢﻦَ ﺍﻟْﻤَﺜَﺎﻧِﻲ‬

“Më të vërtetë, Ne u kemi dhuruar juve shtatëshen Methani (shtatë ajetet e kaptinës
El-Fatiha që përsëriten)”(15:87). Allahu e di më së miri.

Sa ajete ka El-Fatiha?

Nuk ka kurrfarë mospajtimi se El-Fatiha ka shtatë ajete.

Sipas shumicës së lexuesve të Kufas, një grupi të Sahabeve, tabi’inëve dhe një numri
dijetarësh nga gjeneratat e suksesshme Bismilahi është një ajet i ndarë në fillim të kësaj
kaptine për të cilën do të bëjmë fjalë serish, me lejen e Allahut, dhe tek Ai mbështetemi.

Numri i shkronjave dhe fjalëve në El-Fatiha

Dijetarët thonë se El-Fatiha përbehet prej njëzetepesë fjalëve dhe njëqindetrembëdhjetë

shkronjave.

Arsyeja pse quhet Nëna e Librit

Në fillim të Librit të Tefsirit, në Sahihun e tij, Buhariu thotë:“Quhet Nëna e Librit sepse
me këtë kaptinë fillon Kur’ani dhe se namazi fillon me recitimin e saj”.

Është thenë se quhet Umm-el Kitab, sepse përmban tërë kuptimin e Kur’anit.

Ibn Xheriri thotë:”Arabët e quajnë gjithëpërfshirëse çdo gjë që përmban specifika të

fushave të ndryshme. Edhe flamurin që bashkon radhët e ushtrisë ata e quajnë Umm.”

Ai gjithashtu ka thënë: “Meka është quajtur Umm el-Kura (Nëna e Qyteteve) sepse është
me i madhi dhe prijësi i të gjitha fshatrave. Gjithashtu thuhet se toka është krijuar duke
filluar nga Meka“.

Më tej, imam Ahmedi shënon se Ebu Hurejre ka treguar për Umm-el Kur’an se ka
dëgjuar Profetin duke thënë:
3 MBUROJA.net

«ُ‫»ﻫِﻲَ ﺃُﻡﱡ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﻭَﻫِﻲَ ﺍﻟﺴﱠﺒْﻊُ ﺍﻟْﻤَﺜَﺎﻧِﻲ ﻭَﻫِﻲَ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥُ ﺍﻟْﻌَﻈِﻴﻢ‬

“Ajo Është Umm el-Kur'an, shtatë ajetet e Kur’anit të Lavdishëm që përsëriten“.

Të njëjtin hadith nga Ebu Hurejre e transmetojnë Ebu Xhaferi dhe Muhamed Ibn Xherir
et Taberi.

Mirësitë e El-Fatihas

Transmeton Imam Ahmed Ibn Hambeli në Musnedin e tij se Ebu Seid bin Mua’lla ka
thënë: “Isha duke u falur, kur më thirri Profeti, kështu që nuk iu përgjigja, derisa e
mbarova namazin. Më pas, iu afrova atij dhe ai më tha:’Ç’të pengoi ty të vije? A nuk ka
thënë Allahu:

﴾ْ‫﴿ﻳﺄَﻳﱡﻬَﺎ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ءَﺍﻣَﻨُﻮﺍْ ﺍﺳْﺘَﺠِﻴﺒُﻮﺍْ ﻟِﻠﱠﻪِ ﻭَﻟِﻠﺮﱠﺳُﻮﻝِ ﺇِﺫَﺍ ﺩَﻋَﺎﻛُﻢْ ﻟِﻤَﺎ ﻳُﺤْﻴِﻴﻜُﻢ‬
“O ju që keni besuar! Përgjigjuni Allahut (duke iu bindur Atij) dhe të Dërguarit të Tij
kur ai u thërret tek ajo që u jep jetë“. Pastaj tha:

«ِ‫»ﻟَﺄُﻋَﻠﱢﻢَ ﻧﱠﻚَ ﺃَﻋْﻈَﻢَ ﺳُﻮﺭَﺓٍ ﻓِﻲ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﻗَﺒْﻞَ ﺃَﻥْ ﺗَﺨْﺮُﺝَ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤَﺴْﺠِﺪ‬
“Para se të largohesh nga kjo xhami, unë do të të mësoj suren më të vlefshme në
Kur’an”. Ai më mbante dorën dhe, kur po bëhej gati të largohej nga xhamia, i thash:“O I
Dërguar i Allahut, ju thatë se do të më mësoni suren më të madhe nga Kur’ani”. “Po”,
tha ai.

﴾‫ﻦ‬
َ ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴ‬
Elhamdu lilahi Rabbil-`Alamin

«ُ‫»ﻧَﻌَﻢْ ﻫِﻲَ ﺍﻟﺴﱠﺒْﻊُ ﺍﻟْﻤَﺜَﺎﻧِﻲ ﻭَﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥُ ﺍﻟْﻌَﻈِﻴﻢُ ﺍﻟﱠﺬِﻱ ﺃُﻭﺗِﻴﺘُﻪ‬

“Ajo është shtatëshja që përsëritet dhe Kur’ani i Lavdishëm që më është dhënë mua.''

Këtë hadith e transmetojnë edhe Buhariu, Ebu Davudi, En Nesai dhe Ibn Maxhe.

Gjithashtu, Imam Ahmedi transmeton nga Ebu Hurejre:“I Dërguari i Allahut doli jashtë
derisa Ubej bin Ka’b po falej dhe tha:“O Ubej!!”. Ubej nuk u përgjigj. Profeti sërish
thirri:”O Ubej!”. Ubej e shpejtoi namazin dhe më pas vajti tek i Dërguari i Allahut duke i
thënë:”Selam alejkum, ja Resulullah”. Profeti i ktheu përshëndetjen dhe e pyeti:”O Ubej,
4 MBUROJA.net

ç’të pengoi të më përgjigjeshe kur unë të thirra?’’. Ai tha:“O i Dërguari i Allahut! Isha
duke falur namaz”. Ai tha:“A nuk ke lexuar në atë që Allahu më shpalli mua

﴾ْ‫﴿ﺍﺳْﺘَﺠِﻴﺒُﻮﺍْ ﻟِﻠﱠﻪِ ﻭَﻟِﻠﺮﱠﺳُﻮﻝِ ﺇِﺫَﺍ ﺩَﻋَﺎﻛُ ْﻢ ﻟِﻤَﺎ ﻳُﺤْﻴِﻴﻜُﻢ‬

“Përgjigjuni Allahut (duke iu bindur Atij) dhe të Dërguarit të Tij kur ai u thërret tek
ajo që juve u jep jetë”.

Ai tha:“Po, o i Dërguari i Allahut! Nuk do ta përsërisë më këtë.”' Profeti tha:

‫»ﺃَﺗُﺤِﺐﱡ ﺃَﻥْ ﺃُﻋَﻠﱢﻤَﻚَ ﺳُﻮﺭَﺓً ﻟَﻢْ ﺗَﻨْﺰِﻝْ ﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟﺘﱠﻮﺭَﺍﺓِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟْﺈِﻧْﺠِﻴﻞِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟﺰﱠﺑُﻮﺭِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ‬
«‫ﺍﻟْﻔُﺮْﻗَﺎﻥِ ﻣِﺜْﻠَﻬَﺎ؟‬
“A dëshiron të të mësoj një sure e që si kjo nuk është shpallur asgjë në Teurat, Inxhill,
Zebur dhe Furkan?’’ Ai tha:”Po, o i Dërguari i Allahut”. I Dërguari i Allahut
tha:“Shpresoj të mos dal nga kjo derë gjersa ti ta mësosh këtë”. Kabi thotë:“Derisa po
fliste i Dërguari i Allahut, më mbante dorën. Ndërkohë unë ngadalësoja nga frika se ai
do të arrinte tek dera para se ne ta mbaronim bisedën. Kur arritëm tek dera, i thash:“O i
Dërguari i Allahut! Cila është surja që më premtove të më mësosh?”Ai më pyeti:“Çka
lexon në namaz?”Ubej thotë – Ia lexova atij Umm-el Kur’an ndërsa i Dërguari tha:

ِ‫»ﻭَﺍﻟﱠﺬِﻱ ﻧَﻔْﺴِﻲ ﺑِﻴَﺪِﻩِ ﻣَﺎ ﺃَﻧْﺰَﻝَ ﺍﷲُ ﻓِﻲ ﺍﻟﺘﱠﻮﺭَﺍﺓِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟْﺈِﻧْﺠِﻴﻞِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟﺰﱠﺑُﻮﺭِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟْﻔُﺮْ ﺍﻕَﻥ‬
«‫ﻣِﺜْﻠَﻬَﺎ ﺇِﻧﱠﻬَﺎ ﺍﻟﺴﱠﺒْﻊُ ﺍﻟْﻤَﺜَﺎﻧِﻲ‬
“Pasha Atë në dorën e të Cilit është shpirti im! Allahu kurrë nuk ka zbritur në Teurat,
Inxhil, Zebur apo Furkan ndonjë sure si kjo. Këto janë shtatë ajetet që përsëriten e që më
janë dhënë mua”.

Trimidhiu thotë se ky hadith është hasen Sahih.

ٌ‫»ﻣَﺎ ﺃَﻧْﺰَﻝ ﺍﷲُ ﻓِﻲ ﺍﻟﺘﱠﻮﺭَﺍﺓِ ﻭَﻟَﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟْﺈِﻧْﺠِﻴﻞِ ﻣِﺜْﻞَ ﺃُﻡﱢ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﻭَﻫِﻲَ ﺍﻟﺴﱠﺐْﻉُ ﺍﻟْﻤَﺜَﺎﻧِﻲ ﻭَﻫِﻲَ ﻣَﻘْﺴُﻮﻣَﺔ‬
«ِ‫ﺑَﻴْﻨِﻲ ﻭَﺑَﻴْﻦَ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻧِﺼْﻔَﻴْﻦ‬
Ekziston edhe një hadith i ngjashëm rreth kësaj teme e që tregohet nga Enes bin Maliku,
më tej Abdullahu, i biri i Imam Ahmedit, i cili shënon këtë hadith nga Ebu Hurejre, ky
nga Ubei bin Ka’b, ku ai përmend një hadith më të gjatë, mirëpo me fjalë të njëjta si ky.

Trimidhiu dhe En-Nasai e transmetojnë këtë hadith nga Ebu Hurejre, nga Ubei bin Ka’b
i cili ka thënë se i Dërguari i Allahut ka thënë:“Allahu kurrë nuk ka zbritur asgjë të
ngjashme në Teurat apo Inxhill siç ka zbritur Umm el- Kur’an, janë shtatë ajetet që
përsëritën dhe është e ndarë në dy pjesë ndërmjet Allahut dhe robërve të Tij”
5 MBUROJA.net

Këto fjalë janë sipas transmetimit të En-Nesait. Tirmidhiu thotë se hadithi është Hasen
Gharib.

Transmeton Imam Ahmedi se ibn Xhabiri ka thënë:”Shkova tek i Dërguari i Allahut pasi
ai mori abdes dhe i thash:“Paqja dhe Mëshira e Allahut qoftë mbi ty, o i Dërguari i
Allahut!”Ai nuk u përgjigj, kështu që unë serish i thashë: “Paqja dhe Mëshira e Allahut
qoftë mbi ty, o i Dërguari i Allahut!”Ai ende nuk mu përgjigj, kështu që unë serish i
thashë: “Paqja dhe Mëshira e Allahut qoftë mbi ty, o i Dërguari i Allahut!”Ai prapë nuk
mu përgjigj. I Dërguari u largua ndërsa unë e ndiqja pas derisa ai arriti në
vendqëndrimin e tij. Unë shkova në xhami dhe u ula aty i mërzitur dhe i dëshpëruar. I
Dërguari i Allahut doli pasi mori abdes dhe tha; “Paqja dhe Mëshira e Allahut qoftë mbi
ty! Paqja dhe Mëshira e Allahut qoftë mbi ty! Paqja dhe Mëshira e Allahut qoftë mbi
ty!”Pastaj tha:“O Abdullah bin Xhabir! A të të njoftoj për suren më të mirë në Kur’an?’’
Unë i thashë, “Po, o i Dërguari i Allahut”. Ai tha:‘’Lexo: “I tërë falënderimi i takon
Allahut, Zotit të gjithësisë”derisa ta përfundosh atë”. Ky hadith ka zinxhir të mirë
transmetuesish.

Disa dijetarë mbështeten në këtë hadith si dëshmi se disa ajete dhe kaptina kanë më
tepër mirësi se disa ajete apo kaptina të tjera.

Veç kësaj, në kapitullin për mirësitë e Kur’anit, Buhariu transmeton se Ebu Seid El
Hudriu ka thënë: “Njëherë ishim në udhëtim kur erdhi një shërbëtore dhe
tha:“Udhëheqësi i kësaj zone është helmuar dhe populli i saj janë larguar që këtej. A ka
ndonjë mjekues ndërmjet jush?’’ Pastaj një burrë, njohuritë e të cilit nuk na interesonin,
shkoi pas saj. Ai i lexoi një rukje dhe personi u shërua. Udhëheqësi i dha atij si dhuratë
tridhjetë dele dhe ca qumësht. Kur ai u kthye, ne i thamë: “A di ndonjë rukje të re, apo e
ke bërë këtë edhe më herët”. Ai tha: “I lexova si rukje Umm Al-Kitab”. Ne i thamë: “Mos
bëjë asgjë më tepër, derisa ta pyesim të Dërguarin e Allahut”. Kur u kthyem në Medine,
ia përmendem këtë të Dërguarit dhe ai tha:

«ٍ‫»ﻭَﻣَﺎ ﻛَﺎﻥَ ﻳُﺪْﺭِﻳﻪِ ﺃَﻧﱠﻬَﺎ ﺭُﻗْﻴَﺔٌ ﺍﻗْﺴِﻤُﻮﺍ ﻭَﺍﺿْﺮِﺑُﻮﺍ ﻟِﻲ ﺑِﺴَﻬْﻢ‬

“Atij që tha se është rukje ndajani delet dhe më lini mua një pjesë”.

Muslimi në Sahih dhe En-Nasa’i në Suneh transmetojnë se Ibn Abasi ka thënë: “Kur
Xhibrili ishte me të Dërguarin e Allahut, dëgjoi një zhurmë që vinte nga lart. E ngriti
shikimin drejt qiellit dhe tha: “Kjo është një derë në qiell që po hapet e që nuk është
hapur kurrë më pare gjer me tani”. Një melek zbriti nga ajo derë, iu afrua Profetit dhe
tha: “Pranoje lajmin e gëzuar për dy drita që të janë dhënë ty e që nuk iu janë dhënë
asnjë profeti para teje: Hapja e Librit (El-Fatiha) dhe tri ajetet e fundit të surës El- Bekare.
Nuk do të lexosh asnjë shkronjë prej tyre e të mos kesh përfitim”. Ky është hadith i
mbledhur nga En-Nesai (El-Kubra 5:12) dhe Muslimi e mblodhi me fjalë të njëjta. (1:554)
6 MBUROJA.net

El-Fatiha dhe Namazi

Transmeton Muslimi nga Ebu Hurejra se i Dërguari i Allahut ka thënë:

«ٍ‫»ﻣَﻦْ ﺻَﻠَﻰ ﺻَﻠَﺎﺓً ﻟَﻢْ ﻳَﻘْﺮَﺃْ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺃُﻡﱠ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﻓَﻬِﻲَ ﺧِﺪَﺍﺝٌ ﺛَﻠَﺎﺛًﺎ ﻍَﻳْﺮُ ﺗَﻤَﺎﻡ‬
“Kushdo që falë ndonjë namaz e në të nuk lexon Umm-el Kur’an, namazi i tij s’është i
plotë”. Ai e tha këtë tri herë.

Ebu Hurejre qe pyetur:“Po kur rrimë prapa imamit?’’ Ai tha: “Lexojeni në heshtje, sepse
e kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke thënë:

:َ‫ ﻗَﺴَﻤْﺖُ ﺍﻟﺼّﻠَﺎﺓَ ﺑَﻴْﻨِﻲ ﻭَﺑَﻴْﻦَ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻧِﺼْﻔَﻴْﻦِ ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝَ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝ‬:‫» ﻗَﺎﻝَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻋَﺰﱠ ﻭَﺟَﻞﱠ‬

:َ‫ ﺣَﻤِﺪَﻧِﻲ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻭَﺇِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝ‬:ُ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲ‬،﴾ َ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬

:َ‫ ﻓَﺈﺫَﺍ ﻗَﺎﻝ‬،‫ﻲ ﻋَﺒْﺪِﻱ‬

‫ ﺃَﺛْﻨﻰ ﻋَﻠَ ﱠ‬:ُ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲ‬،﴾ ِ‫﴿ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

:َ‫ ﻓَﻮﱠﺽَ ﺇِﻟَﻲﱠ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝ‬:ً‫ ﻣَﺠﱠﺪَﻧِﻲ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻭَﻗَﺎﻝَ ﻣَﺮﱠﺓ‬:ُ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲ‬،﴾ ِ‫﴿ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦ‬

:َ‫ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝ‬،َ‫ ﻫﺬَﺍ ﺑَﻴْﻨِﻲ ﻭَﺑَﻴْﻦَ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝ‬:َ‫ ﻗَﺎﻝ‬،﴾ ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

َ‫ ﺻِﺮَﺍﻁَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻤْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻏَﻴْﺮِ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﺍﻟﻀﱠﺂﻟﱢﻴﻦ‬- َ‫﴿ﺍﻫْﺪِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬
«َ‫ ﻫﺬَﺍ ﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝ‬:ُ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲ‬،﴾
Allahu i Lartësuar ka thënë: `E kam ndarë namazin (El-Fatihan) në dy gjysma ndërmjet
Meje dhe robit Tim dhe robi do ta fitojë atë për të cilën është lutur. Nëse ai thotë:

﴾‫ﻦ‬
َ ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴ‬
“Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve”, Allahu thotë: “Robi Im më lavdëroi”'

Kur robi thotë:

﴾ ِ‫﴿ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
“Mëshiruesit, Mëshirëbërësit”, Allahu thotë: ”Robi Im më lartësoi”

Kur Robi thotë:

﴾ ِ‫﴿ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦ‬

7 MBUROJA.net

“Sunduesit të Ditës së Gjykimit”, Allahu thotë: `Robi Im më lavdëroi (i është bindur

Madhërisë Sime)'

Kur robi thotë:

﴾ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë”, Allahu thotë: `Kjo
është ndërmjet Meje dhe robit Tim, dhe ai do ta fitojë atë për të cilën është lutur.'

Kur robi thotë:

َ‫ ﺻِﺮَﺍﻁَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻤْﺖَ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِﻢْ ﻏَﻴْﺮِ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻ‬- َ‫﴿ﺍﻫْﺪِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬
﴾َ‫ﺍﻟﻀﱠﺂﻟﱢﻴﻦ‬
“Udhëzona në rrugën e drejtë, në rrugën e atyre që u ke dhuruar bekimin Tënd, jo në
rrugën e atyre me të cilët je i hidhëruar e as në të atyre që e humbën veten!”, Allahu
thotë: `Kjo është për robin Tim dhe ai do ta këtë atë që e ka kërkuar''

Këto janë fjalët e transmetuara nga En-Nesa'i, ndërsa Muslimi dhe En-Nesa'i shënojnë
hadithin me këto fjalë: "Gjysma është për Mua dhe gjysma tjetër për robin Tim, dhe robi
do ta këtë atë që e ka kërkuar.''

Shpjegimi i këtij hadithi

Në hadithin e fundit është përmendur fjala Salah (namaz), që i referohet të recituarit të

Kur’anit (në këtë rast El-Fatiha), ashtu siç thotë Allahu në një ajet tjetër Kur’anor:

﴾ً‫﴿ﻭَﻻَ ﺗَﺠْﻬَﺮْ ﺑِﺼَﻼﺗِﻚَ ﻭَﻻَ ﺗُﺨَﺎﻓِﺖْ ﺑِﻬَﺎ ﻭَﺍﺑْ َﺘﻎِ ﺑَﻴْﻦَ ﺫَﻟِﻚَ ﺳَﺒِﻴﻼ‬
“Dhe faluni jo më zë të lartë apo të ulët, por zgjidhni një rrugë të mesme”, e që
nënkupton recitimin e Kur’anit ashtu siç thuhet në Sahihun e treguar nga Ibn Abasi.

Po ashtu në hadith, Allahu thotë: "E kam ndarë namazin në dy gjysma ndërmjet Meje
dhe robit Tim dhe robi do ta fitoj atë për të cilën është lutur”.

Më tej Allahu na sqaron ndarjen në të cilën përfshihet El-Fatiha, duke na e bërë të qartë
rëndësinë e recitimit të Kur’anit gjatë namazit e që është një prej shtyllave më të
rëndësishme. Vëreni se edhe pse fjala `salah' është përdorur këtu, ajo nuk është përdorur
në kuptimin e plotë, por më tepër është përdorur si pikë referimi në kuptimin e recitimit
8 MBUROJA.net

të Kur’anit. Ngjashëm fjala ‘recitim-lexim”është përdorur me kuptimin e lutjes-namazit

ashtu siç shihet nga kjo thënie e Allahut:

﴾‫﴿ﻭَﻗُﺮْءَﺍﻥَ ﺍﻟْﻔَﺠْﺮِ ﺇِﻥﱠ ﻗُﺮْءَﺍﻥَ ﺍﻟْﻔَﺠْﺮِ ﻛَﺎﻥَ ﻣَﺸْﻬُﻮﺩًﺍ‬

“Dhe lexoni Kur’anin herët në agim. Më të vërtetë, leximi i Kur’anit në agimin e
hershëm dëshmohet gjithmonë”, duke iu referuar namazit të sabahut.

Në të dy Sahihet thuhet se melaiket e natës dhe ditës janë të pranishme gjatë këtij
namazi.

Leximi i El-Fatihas është i detyrueshëm në çdo rekat të namazit

Të gjitha këto fakte dëshmojnë për domosdoshmërinë e leximit të Kur’anit (El-Fatihas)

në çdo namaz, dhe për këtë rregull ekziston pajtueshmëri në mes të dijetareve. Këtë e
dëshmon edhe hadithi që e përmendem më herët e ku thuhet:

«ٌ‫»ﻣَﻦْ ﺻَﻠﱠﻰ ﺻَﻠَﺎﺓً ﻟَﻢْ ﻳَﻘْﺮَﺃْ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺑِﺄُﻡﱢ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﻓَﻬِﻲَ ﺧِﺪَﺍﺝ‬
“Kushdo që fal namaz dhe në të nuk lexon Umm-el Ku’ran, namazi i tij s’është i plotë“

Po ashtu në të dy Sahihet transmetohet nga ‘Ubadah bin es-Samit se i Dërguari i Allahut

ka thënë:

«ِ‫»ﻟَﺎ ﺻَﻠَﺎﺓَ ﻟِﻤَﻦْ ﻟَﻢْ ﻳَﻘْﺮَﺃْ ﺑِﻔَﺎﺗِﺤَﺔِ ﺍﻟْﻜِﺘَﺎﺏ‬

“Nuk ka namaz për këdo që nuk lexon Hapjen e Librit”.

Transmetohet nga Ebu Hurejra në Sahihet e Ibn Kuzejmes dhe Ibn Hibanit se i Dërguari
Allahut ka thënë:

«ِ‫ﻑِﻬَﺎ ﺑِﺄُﻡﱢ ﺍﻟْﻘُﺮﺁﻥ‬

‫»ﻟَﺎ ﺗُﺠْﺰِﺉُ ﺻَﻠَﺎﺓٌ ﻟَﺎ ﻳُﻘْﺮَﺃُ ﻳ‬
“Namazi gjatë të cilit nuk lexohet Umm el-Kur'an, është i pavlefshëm”.

Për këtë çështje ekzistojnë edhe shumë hadithe të tjera. Prandaj, leximi i Hapjes së
Ku’ranit gjatë namazit nga imami dhe ata që falen pas tij është i detyrueshëm dhe atë në
çdo rekat.
9 MBUROJA.net

Tefsiri i Istiadhes

Allahu thotë:

ْ‫ ﻭَﺇِﻣﱠﺎ ﻳَﻨَﺰَﻏَﻨﱠﻚَ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦِ ﻧَﺰْﻍٌ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬ‬- َ‫﴿ﺧُﺬِ ﺍﻟْﻌَﻔْﻮَ ﻭَﺃْﻣُﺮْ ﺑِﺎﻟْﻌُﺮْﻑِ ﻭَﺃَﻋْﺮِﺽ ﻋَﻦِ ﺍﻟْﺠَـﻬِﻠِﻴﻦ‬
﴾ ٌ‫ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﺇِﻧﱠﻪُ ﺳَﻤِﻴﻊٌ ﻋَﻠِﻴﻢ‬
“Ti (Muhamed) tregohu i butë (falë), urdhëro për të mirë dhe largohu prej të
padijshmëve (mos i dëno ata). E nëse të godet ndonjë vesvese nga shejtani, ti kërko
strehim tek Allahu, sepse vërtet Ai dëgjon e di”(7: 199-200)

ِ‫ ﻭَﻗُﻞْ ﺭﱠﺏﱢ ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﻚَ ﻣِﻦْ ﻫَﻤَﺰَﺍﺕ‬- َ‫﴿ﺍﺩْﻓَﻊْ ﺑِﺎﻟﱠﺘِﻰ ﻫِﻰَ ﺃَﺣْﺴَﻦُ ﺍﻟﺴﱠﻴﱢﺌَﺔَ ﻧَﺤْﻦُ ﺃَﻋْﻠَﻢُ ﺑِﻢَ ﺍ ﻳَﺼِﻔُﻮﻥ‬
﴾ ِ‫ ﻭَﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﻚَ ﺭَﺏﱢ ﺃَﻥ ﻳَﺤْﻀُﺮُﻭﻥ‬- ِ‫ﺍﻟﺸﱠﻴـﻄِﻴﻦ‬
“Dhe të keqen Ti ktheje me të mirë. Ne e dimë më së miri se çfarë shpifin ata. Dhe
thuaj: “O Zoti im, unë mbrohem me ty prej cytjeve të djajve! Dhe mbështetëm tek Ti
që ata të mos më afrohen!” (23:97-98)

‫﴿ﻭَﻻَ ﺗَﺴْﺘَﻮِﻯ ﺍﻟْﺤَﺴَﻨَﺔُ ﻭَﻻَ ﺍﻟﺴﱠﻴﱢﺌَﺔُ ﺍﺩْﻓَﻊْ ﺑِﺎﻟﱠﺘِﻰ ﻫِﻰَ ﺃَﺣْﺴَﻦُ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺑَﻴْﻨَﻚَ ﻭَﺑَﻴْﻨَﻪُ ﻋَﺪَﺍﻭَﺓٌ ﻛَﺄَﻧﱠ ُﻪ‬
َ‫ ﻭَﺇِﻣﱠﺎ ﻳَﻨﺰَﻏَﻨﱠﻚَ ﻣِﻦ‬- ٍ‫ ﻭَﻣَﺎ ﻳُﻠَﻘﱠﺎﻫَﺎ ﺇِﻻﱠ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺻَﺒَﺮُﻭﺍْ ﻭَﻣَﺎ ﻳُﻠَﻘﱠﺎﻫَﺂ ﺇِﻻﱠ ﺫُﻭ ﺣَﻆﱢ ﻋَﻈِﻴﻢ‬- ٌ‫ﻭَﻟِﻰﱞ ﺣَﻤِﻴﻢ‬
﴾ ُ‫ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦِ ﻧَﺰْﻍٌ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬْ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﺇِﻧﱠﻪُ ﻫُﻮَ ﺍﻟﺴﱠﻤِﻴﻊُ ﺍﻟْﻌَﻠِﻴﻢ‬
“Të keqen ktheje në mënyrën më të mire, se atëherë ai me të cilin kishit njëfarë
armiqësie, do të bëhet mik i afërt. Mirëpo, këtë nuk mund ta arrij askush prej jush,
pos atyre që janë të durueshëm, dhe nuk mund ta arrijë kush tjetër pos atyre që kanë
virtyte të larta. E nëse ty të ngacmon djalli, ti kërko mbrojtje prej Allahut, se vërtetë
Ai është dëgjuesi, i Dijshmi!”

Këto tri ajete janë ajetet e vetme që mbartin këtë kuptim. Allahu ka urdhëruar që ne të
jemi armiq të butë kundër njerëzve, në mënyrë që kjo butësi të na e kthejë atë në një aleat
dhe përkrahës. Ai gjithashtu urdhëron që të kërkojmë mbrojtje nga armiku shejtan,
sepse ai nuk zbutet, nëse ne e trajtojmë me mirësi dhe butësi. Shejtani kërkon
shkatërrimin e birit të Ademit si pasojë e ligësisë së tij dhe urrejtjes që ka pasur
gjithmonë kundër babait të njerëzimit, Ademit.

Allahu thotë:

﴾ِ‫﴿ﻳَـﺒَﻨِﻰ ﺁﺩَﻡَ ﻻَ ﻳَﻔْﺘِﻨَﻨﱠﻜُﻢُ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦُ ﻛَﻤَﺂ ﺃَﺧْﺮَﺝَ ﺃَﺑَﻮَﻳْﻜُﻢ ﻣﱢﻦَ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔ‬

“O Bijtë e Ademit! Mos e lini shejtanin tu mashtrojë ashtu siç mashtroi etërit tuaj
(Ademin dhe Havën)” (7:27),
10 MBUROJA.net

﴾‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦَ ﻟَﻜُﻢْ ﻋَﺪُﻭﱞ ﻓَﺎﺗﱠﺨِﺬُﻭﻩُ ﻋَﺪُﻭّﺍً ﺇِﻥﱠﻣَﺎ ﻳَﺪْﻋُﻮ ﺣِﺰْﺑَﻪُ ﻟِﻴَﻜُﻮﻧُﻮﺍْ ﻣِﻦْ ﺃَﺻْﺤَـﺐِ ﺍﻟﺴﱠﻌِﻲ‬
“Më të vërtetë shejtani është armik juaji, prandaj dijeni atë për armik. Ai i thërret
pasuesit e tij (Hizb) vetëm për ti bërë ata banues të zjarrit” (35:6)

dhe

﴾ً‫﴿ﺃَﻓَﺘَﺘﱠﺨِﺬُﻭﻧَﻪُ ﻭَﺫُﺭﱢﻳﱠﺘَﻪُ ﺃَﻭْﻟِﻴَﺂءَ ﻣِﻦ ﺩُﻭﻧِﻰ ﻭَﻫُﻢْ ﻟَﻜُﻢْ ﻋَﺪُﻭﱞ ﺑِﺌْﺲَ ﻟِﻠﻈﱠـﻠِﻤِﻴﻦَ ﺑَﺪَﻻ‬
“Vallë, a në vend Timin do ta merrni atë (Iblisin) dhe pasardhësit e tij për miq, ndërsa
ata janë armiqtë tuaj? Sa këmbim i keq dhe i shëmtuar është ai i dhalimunëve
(politeisteve, keqbërësve, jobesimtarëve etj)” (18:50)

Djalli e siguroi Ademin se ai deshi vetëm ta këshillonte, por në të vërtetë ai e gënjeu atë.
Prandaj, shihni se si do të na trajtojë pasi u betua :

﴾َ‫﴿ﻓَﺒِﻌِﺰﱠﺗِﻚَ ﻷﻏْﻮِﻳَﻨﱠﻬُﻢْ ﺃَﺟْﻤَﻌِﻴﻨَﺈِﻻﱠ ﻉِﺑَﺎﺩَﻙَ ﻣِﻨْﻪُﻡُ ﺍﻟْﻤُﺨْﻠَﺼِﻴﻦ‬

“Pasha Madhërinë Tënde, do ti shmang të gjithë nga rruga e drejtë, me përjashtim të
atyre robërve Tu të zgjedhur që janë të sinqertë (d.m.th besimtarëve, të bindurve,
besimtarëve të vërtetë në besim e pastër Islam-Monoteizëm“ (38:82-83)

Po ashtu Allahu thotë:

﴾ ِ‫﴿ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺮَﺃْﺕَ ﺍﻟْﻘُﺮْءَﺍﻥَ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬْ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺟِﻴﻢ‬

َ‫ ﺇِﻧﱠﻤَﺎ ﺳُﻠْﻄَـﻨُﻪُ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦ‬- َ‫﴿ﺇِﻧﱠﻪُ ﻟَﻴْﺲَ ﻟَﻪُ ﺳُﻠْﻄَﺎﻥٌ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ءَﺍﻣَﻨُﻮﺍْ ﻭَﻋَﻠَﻰ ﺭَﺑﱢﻬِﻢْ ﻳَﺘَﻮَﻛﱠﻠُﻮﻥ‬
﴾ َ‫ﻳَﺘَﻮَﻟﱠﻮْﻧَﻪُ ﻭَﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﻫُﻢ ﺑِﻪِ ﻣُﺸْﺮِﻛُﻮﻥ‬
“Kur dëshironi të lexoni Kur’an, kërkoni mbrojtjen e Allahut kundër djallit të
mallkuar. Vërtetë, ai (shejtani) nuk ka kurrfarë fuqie kundër atyre që besuan dhe që i
janë mbështetur Zotit të tyre. Mbizotërimi i tij (i shejtanit) është vetëm mbi ata që e
përkrahin atë dhe mbi ata të cilët shkaku i tij u bënë idhujtarë” (16:98-100)

Kërkimi i strehimit tek Allahu para leximit të Ku’ranit

Allahu thotë:

﴾ِ‫﴿ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺮَﺃْﺕَ ﺍﻟْﻘُﺮْءَﺍﻥَ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬْ ﺑِﺎﻟ ﻩِﻞﱠ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠ ﺟِﻴﻢ‬
11 MBUROJA.net

“Kur të dëshironi të lexoni Kur’an, kërkoni mbrojtjen e Allahut kundër djallit të

mallkuar…”

Njëjtë me këtë Allahu thotë:

﴾ْ‫﴿ﺇِﺫَﺍ ﻗُﻤْﺘُﻢْ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﺼﱠﻠﻮﺓِ ﻓﺎﻏْﺴِﻠُﻮﺍْ ﻭُﺟُﻮﻫَﻜُﻢْ ﻭَﺃَﻳْﺪِﻳَﻜُﻢ‬

“Kur të ngriheni për të falur namazin, lani fytyrat dhe duart tuaja gjer në bërryla…”
(5:6), që nënkupton para se të qëndroni në namaz, ashtu siç bëhet e qartë nga hadithet që
kemi përmendur. Transmeton Imam Ahmedi se Ebu Seid El-Kudriu ka thënë: “Kur i
Dërguari i Allahut zgjohej natën për të falur namaz, ai e fillonte namazin me tekbir
(duke thënë Allahu Ekber) “dhe pastaj falej”

.«َ‫ ﻭَﻟَﺎ ﺇِﻟَﻪَ ﻏَﻴْﺮُﻙ‬،َ‫ ﻭَﺗَﻌَﺎﻟَﻰ ﺟَﺪﱡﻙ‬،َ‫ ﻭَﺗَﺒَﺎﺭَﻙَ ﺍﺳْﻤُﻚ‬،َ‫»ﺳُﺒْﺤَﺎﻧَﻚَ ﺍﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﻭَﺑِﺤَﻤْﺪِﻙ‬
“I tërë falënderimi dhe lavdia të takojnë ty, o Allah. I bekuar qoftë emri yt, i lartësuar
është sundimi yt, nuk ka hyjni tjetër që meriton të adhurohet më të drejtë përveç Teje”

Pastaj do ta thoshte këtë tri herë:

«ُ‫»ﻟَﺎ ﺇِﻟَﻪَ ﺇِﻟﱠﺎ ﺍﷲ‬

“Nuk ka hyjni-Zot që meriton të adhurohet me të drejtë përveç Allahut”.

Pastaj thoshte:

«ِ‫»ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﺎﷲِ ﺍﻟﺴﱠﻤِﻴﻊِ ﺍﻟْﻌَﻠِﻴﻢِ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥِ ﺍﻟﺮﱠﺟِﻴﻢِ ﻣِﻦْ ﻫَﻤْﺰَﻩِ ﻭَﻧَﻔْﺨِﻪِ ﻭَﻧَﻔْﺜِﻪ‬
“I mbështetëm Allahut, Dëgjuesit, të Dishmit, nga shejtani i mallkuar, që të më ruajë nga
shtrëngimi, joshja në mendjemadhësi dhe në poezi”.

Këtë hadith e transmetojnë katër grumbulluesit e Sunetit, për të cilin Tirmidhiu thotë se
është hadithi më i famshëm rreth kësaj çështjeje.

Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe transmetojnë nga Xhubejr bin Mut’im se e ka dëgjuar
babanë e tij duke thënë:

َ‫»ﺍﷲُ ﺃَﻛْﺒَﺮُ ﻛَﺒِﻴﺮًﺍ ﺛَﻠَﺎﺛًﺎ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﷲِ ﻛَﺜِﻴﺮًﺍ ﺛَﻠَﺎﺛًﺎ ﺳُﺒْﺤَﺎﻥَ ﺍﷲِ ﺑُﻜْﺮَﺓً ﻭَﺃَﺻِﻴﻠًﺎ ﺛَﻠَﺎﺛًﺎ ﺍﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﺇِﻧﱢﻲ ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﻚ‬
«ِ‫ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥِ ﺍﻟﺮﱠﺟِﻴﻢِ ﻣِﻦْ ﻫَﻤْﺰِﻩِ ﻭَﻧَﻔْﺨِﻪِ ﻭَﻧَﻔْﺜِﻪ‬
“Allahu është më i Madhi, më të vërtetë më i Madhi (tri herë); I tërë falënderimi dhe
lavdërimi i takon vetëm Allahut (tri herë); dhe e tërë lavdia i takon Allahut ditën dhe
12 MBUROJA.net

natën (tri herë). O Allah! Kërkoj mbrojtje dhe strehim tek Ti nga djalli i mallkuar, nga
hemzi, nefki dhe nefthi i tij.''

Amri thotë se “Hemz” do të thotë shtrëngim (mbytje në mungesë të ajrit); Nefkh do të

thotë mendjemadhësi, dhe Nefth do të thotë poezi”.

Ibn Maxhe transmeton nga Ali bin el-Mundhiri, ky nga Ibn Fudajli, ky nga Ata bin Seidi,
ky nga Ebu Abdurr-rrahaman es-Sulami, ky nga Ibn Mesudi se i Dërguari i Allahut ka
thënë:

«ِ‫»ﺍﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﺇِﻧﱢﻲ ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﻚَ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴﻄَﺎﻥِ ﺍﻟﺮَﺟِﻴﻢِ ﻭَﻫَﻤْﺰِﻩِ ﻭَﻧَﻔْﺨِﻪِ ﻭَﻧَﻔْﺜِﻪ‬
“O Allah! Kërkoj strehim, mbështetje tek Ti nga djalli i mallkuar, nga Hemzi, Nefkhi dhe
Nefthi i tij”.

Ai ka thënë: “Hemz do të thotë vdekje, Nefkh do të thotë mendjemadhësi, dhe Nefth do të

thotë poezi.''

Kërkimi i strehimit tek Allahu, kur personi është i zemëruar

Transmeton El-Hafiz Ebu Ja’la Ahmed bin El-Muthani El-Mausili në Musnedin e tij se
Ubej bin Kab ka thënë: “Dy burra u grindën në prani të të Dërguarit të Allahut dhe
hunda e njërit prej tyre u ënjt për shkak të zemërimit të madh. Atëherë i Dërguari i
Allahut tha:

«ِ‫ ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﺎﷲِ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥِ ﺍﻟﺮﱠﺟِﻴﻢ‬:ُ‫»ﺇِﻧﱢﻲ ﻟَﺄَﻋْﻠَﻢُ ﺷَﻴْﺌًﺎ ﻟَﻮْ ﻗَﺎﻟَﻪُ ﻟَﺬَﻫَﺐَ ﻋَﻨْﻪُ ﻣَﺎ ﻳَﺠِﺪ‬
“Unë di disa fjalë të cilat, po t’i thoshte ai, zemërimi i tij do t’i largohej – ‘I mbështetem
Allahut nga djalli i mallkuar’”

Këtë hadith e transmeton edhe En-Nesai në librin e tij El-Jewm wel Lejleh.

Buhariu transmeton nga Sulejman bin Suradi: “Dy burra u grinden në praninë e profetit
ndërsa ne ishim ulur me të. Njëri prej tyre mallkonte shokun dhe fytyra e tjetrit u skuq
nga zemërimi. Profeti tha:

«ِ‫ ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﺎﷲِ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥِ ﺍﻟﺮﱠﺟِﻴﻢ‬:َ‫ ﻟَﻮْ ﻗَﺎﻝ‬،ُ‫»ﺇِﻧﱢﻲ ﻟَﺄَﻋْﻠَﻢُ ﻛَﻠِﻤَﺔً ﻟَﻮْ ﻗَﺎﻟَﻬَﺎ ﻟَﺬَﻫَﺐَ ﻋَﻨْﻪُ ﻣَﺎ ﻳَﺠِﺪ‬
“E di një thënie të cilën, po ta thoshte ai, zemërimi i tij do t’i largohej - I mbështetem
Allahut nga djalli i mallkuar”. Ata i thanë atij burrit: “A nuk e dëgjon se çfarë thotë i
Dërguari i Allahut?”, Ai tha: “Unë nuk jam i marrë''.
13 MBUROJA.net

Këtë hadith e transmetojnë edhe Muslimi, Davudi dhe En-Nesai.

Ka edhe shumë hadithe të tjera rreth kësaj teme, të cilat mund të gjinden në librat e
lutjeve dhe virtyteve të të drejtëve dhe bamirësve.

A është Istiadhja e detyrueshme?

Shumica e dijetarëve thonë se leximi i Istiadhës (në namaz dhe lexim të Kur’anit) është i
rekomandueshëm dhe jo i detyrueshëm, prandaj mosleximi i saj nuk përbën ndonjë
mëkat. Megjithatë, Er-Raziu transmeton nga Ata bin Ebu Rebah se Istiadhja është e
detyrueshme në namaz dhe gjatë leximit të Kur’anit. Er-Raziu mbështet thënien e ‘Ata’s
në bazë të kuptimit të dukshëm të ajetit

﴾ْ‫﴿ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬ‬
“Prandaj, kërkoni mbrojtje”

Ai thotë se ky ajet përmban në vete një urdhër që duhet zbatuar. Po ashtu, Istiadhja është
lexuar nga profeti salallahu alejhi we selem. Veç kësaj, Istiadhja mbron nga e keqja e
shejtanit, gjë që është e nevojshme. Rregulli thotë se mënyrat e nevojshme për të kryer
një kërkesë fetare janë të detyrueshme vetvetiu. Dhe kur njeriu thotë “Kërkoj mbrojtjen e
Allahut nga djalli i mallkuar”, atëherë kjo do t’i mjaftojë atij.

Mirësitë e Istiadhës

Istiadhja e pastron gojën nga fjalët e urryera që janë në të. Po ashtu e pastron gojën dhe e
përgatit për leximin e Kuranit. Për me tepër Istiadhja e detyron njeriun të kërkojë
mbrojtjen e Allahut dhe bën që njeriu të njohë fuqinë e Allahut për të bërë gjithçka. Në të
njëjtën kohë Istiadhja vë në pah dobësinë e robit, dobësinë e tij dhe pafuqinë për ta
luftuar dhe përballuar armikun e tij të përbetuar, djallin, të cilin Allahu e ka krijuar dhe
është ne gjendje që ta zmbrapsë dhe ta mundë. Ndryshe nga armiku njeri, ky armik nuk
e pranon mirësinë. Ne Kuran gjenden tri ajete që e konfirmojnë ketë fakt. Allahu thotë:

﴾ً‫﴿ﺇِﻥﱠ ﻋِﺒَﺎﺩِﻯ ﻟَﻴْﺲَ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﺳُﻠْﻂَـﻦٌ ﻭَﻛَﻔَﻰ ﺑِﺮَﺑﱢﻚَ ﻭَﻛِﻴﻼ‬

“Më të vërtetë, ti nuk ke kurrfarë fuqie mbi robërit e Mi (d.m.th besimtareve të
vërtetë në besimin e pastër Islam, në monoteizëm). Mbrojtja e Zotit tënd është e
mjaftueshme për ta”. (17:65)
14 MBUROJA.net

Duhet të theksojmë këtu se besimtaret te cilët vriten nga armiku njeri, bëhen dëshmorë,
kurse ata të cilët bien viktimë të armikut të brendshëm-shejtanit bëhen banditë.
Besimtarët te cilët munden nga armiku i hapët e që janë mosbesimtarë, fitojnë shpërblim,
ndërsa ata te cilët munden nga shejtani, fitojnë një mëkat dhe largohen nga rruga e
drejtë. Meqenëse shejtani e sheh njeriun dhe njeriu nuk ka mundësi ta shohë atë, është e
nevojshme që njeriu të kërkojë mbrojtje me Atë qe shejtani nuk mund ta shohë. Istiadhja
është afrim tek Allahu dhe kërkim për strehim nga çdo krijesë djallëzore.

Ç’do të thotë Istiadhe?

Istiadhe do të thotë “Kërkoj mbrojtjen e Allahut kundër djallit të mallkuar në mënyre qe

ai te mos me pengojë nga feja ime apo nga punët e kësaj bote, apo te me zmbraps nga
ajo që Ai më ka urdhëruar, apo të më mashtrojë nga ajo që Allahu më ka ndaluar”.

Më të vërtetë, Allahu është ne gjendje qe ta parandalojë shejtanin të prekë birin e

Ademit. Kjo është arsyeja pse Allahu na ka lënë qe të jemi te bute me shejtanet prej
njerëzve, ne mënyrë qe natyra e bute ta beje atë të shmanget nga e keqja ne te cilën është
përfshirë.

Mirëpo, Allahu na urdhëron qe ne te kërkojmë mbrojtjen e Tij nga e keqja e shejtanit,

sepse nëse ai nuk pranon asgjë dhe mirësia nuk ndikon ne te, ai është shejtan i plote.
Prandaj vetëm Ai qe e ka krijuar shejtanin, është ne gjendje ta ndalojë te keqen e tij. Ky
kuptim përsëritet vetëm tre here ne Kuran. Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﺧُﺬِ ﺍﻟْﻌَﻔْﻮَ ﻭَﺃْﻣُﺮْ ﺑِﺎﻟْﻌُﺮْﻑِ ﻭَﺃَﻋْﺮِﺽ ﻋَﻦِ ﺍﻟْﺠَـﻬِﻠِﻴﻦ‬

“Ti (Muhamed) tregohu i butë (falë), urdhëro për të mirë, dhe largohu prej të
padijshmëve (mos i dëno ata).” (7:199) Kjo ka te beje me qenien njerëzore.

Pastaj ne te njëjtën sure Allahu thotë:

﴾ٌ‫ﺏِﻠﱠﻪِ ﺇِﻧﱠﻪُ ﺳَﻤِﻴﻊٌ ﻋَﻠِﻴﻢ‬

‫﴿ﻭَﺇِﻣﱠﺎ ﻳَﻨَﺰَﻏَﻨﱠﻚَ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦِ ﻧَﺰْﻍٌ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬْ ﺍﻟ‬
“E nëse të godet ndonjë vesvese nga shejtani, ti kërko strehim tek Allahu, sepse vërtet
Ai dëgjon e di” (7: 200)

Dhe në suren El-Mu'minun,

ِ‫ ﻭَﻗُﻞْ ﺭﱠﺏﱢ ﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﻚَ ﻣِﻦْ ﻫَﻤَﺰَﺍﺕ‬- َ‫﴿ﺍﺩْﻓَﻊْ ﺑِﺎ ﺗﻝﱠِﻰ ﻫِﻰَ ﺃَﺣْﺴَﻦُ ﺍﻟﺴﱠﻴﱢﺌَﺔَ ﻧَﺤْﻦُ ﺃَﻋْﻠَﻢُ ﺑِﻤَﺎ ﻳَﺼِﻔُﻮﻥ‬
﴾ ِ‫ ﻭَﺃَﻋُﻮﺫُ ﺑِﻚَ ﺭَﺏﱢ ﺃَﻥ ﻳَﺤْﻀُﺮُﻭﻥ‬- ِ‫ﺍﻟﺸﱠﻴـﻄِﻴﻦ‬
15 MBUROJA.net

“Ti te keqen ktheje me te mire. Ne e dimë me se miri se fare shpifin ata. Dhe thuaj: “O
Zoti im, unë mbrohem me Ty prej cytjeve te djajve!”Dhe mbështetem tek Ti qe ata te mos
me afrohen!” (23:96-98)

Me tej Allahu thotë:

‫﴿ﻭَﻻَ ﺗَﺴْﺘَﻮِﻯ ﺍﻟْﺤَﺴَﻨَﺔُ ﻭَﻻَ ﺍﻟﺴﱠﻴﱢﺌَﺔُ ﺍﺩْﻓَﻊْ ﺑِﺎﻟﱠﺘِﻰ ﻫِﻰَ ﺃَﺣْﺴَﻦُ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺑَﻴْﻨَﻚَ ﻭَﺑَﻴْﻨَﻪُ ﻋَﺪَﺍﻭَﺓٌ ﻛَﺄَﻧﱠ ُﻪ‬
َ‫ ﻭَﺇِﻣﱠﺎ ﻳَﻨﺰَﻏَﻨﱠﻚَ ﻣِﻦ‬- ٍ‫ ﻭَﻣَﺎ ﻳُﻠَﻘﱠﺎﻫَﺎ ﺇِﻻﱠ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺻَﺒَﺮُﻭﺍْ ﻭَﻣَﺎ ﻳُﻠَﻘﱠﺎﻫَﺂ ﺇِﻻﱠ ﺫُﻭ ﺣَﻆﱢ ﻋَﻈِﻴﻢ‬- ٌ‫ﻭَﻟِﻰﱞ ﺣَﻤِﻴﻢ‬
﴾ ُ‫ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَـﻦِ ﻧَﺰْﻍٌ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬْ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﺇِﻧﱠﻪُ ﻫُﻮَ ﺍﻟﺴﱠﻤِﻴﻊُ ﺍﻟْﻌَﻠِﻴﻢ‬
“Nuk është e barabarte e mira dhe e keqja. Prandaj te keqen ktheje me te mire, se
atëherë ai me te cilin keni ndonjë armiqësi, do te behet mik i afërt. Mirëpo, ketë nuk
mund ta arrije askush, përveç atyre te cilët janë te durueshëm dhe qe kane virtyte te
larta. Dhe nëse ty te ngacmon ndonjë cytje nga djalli, ti kërko mbrojtje prej Allahut.
Vërtet, Ai është dëgjuesi, i dijshmi” (4:34-36)

Pse djalli quhet shejtan?

Në gjuhën arabe, emri Shejtan ka prejardhje nga Shatana. Thuhet se emri Shejtan ka
prejardhje nga Shata (në kuptimin letrar “i djegur”) sepse ai është krijuar nga zjarri. Disa
dijetarë thonë se te dy kuptimet janë të sakta, edhepse kuptimi i parë është më bindës.
Sijbawajh (linguisti i famshëm arab) thotë, "Arabët thonë, “Kështu dhe kështu ka
Tashejtan,' kur ai bënë ndonjë vepër të keqe. Nëse emri Shejtan ka prejardhje nga emri
Shata, ata do te thonin Tashajata (ne vend te Tashajtan) '' Se këndejmi del ne pah se emri
Shejtan ka prejardhje nga fjala qe ka kuptimin i larguar,i largët. Kjo është arsyeja pse ata
qe janë te rebeluar (djallëzuar) quhen “Shejtan”nga mesi i njerëzve dhe xhinëve.

Allau thotë,

ٍ ْ‫﴿ﻭَﻛَﺬَﻟِﻚَ ﺟَﻌَﻠْﻨَ ﺎ ﻟِﻜُﻞﱢ ﻧِﺒِﻰﱟ ﻋَﺪُﻭّﺍً ﺷَﻴَـﻄِﻴﻦَ ﺍﻹِﻧْﺲِ ﻭَﺍﻟْﺠِﻦﱢ ﻳُﻮﺣِ ﻰ ﺑَﻌْﻀُﻬُﻢْ ﺇِﻟَ ﻰ ﺑَﻌ‬
‫ﺾ‬
﴾ً‫ﻝ ﻏُﺮُﻭﺭﺍ‬ِ ْ‫ﻑ ﺍﻟْﻘَﻮ‬
َ ُ‫ﺯُﺧْﺮ‬
“Dhe kështu (sikurse edhe ty) çdo pejgamberi i bëmë armiq disa nga njerëzit dhe nga
xhinët e djallëzuar, që me fjalë të shkëlqyeshme, në mënyrë të fshehtë, nxit njëri-
tjetrin në mashtrime” (6:12)

Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu Dherri se i Dërguari i Allahut ka thënë:

«‫»ﻳَﺎ ﺃَﺑَﺎ ﺫَﺭَ ﺗَﻌَﻮﱠﺫْ ﺍﺏِﷲِ ﻣِﻦْ ﺷَﻴَﺎﻃِﻴﻦِ ﺍﻟْﺈِﻧْﺲِ ﻭَﺍﻟْﺠِﻦﱢ‬

16 MBUROJA.net

“O Ebu Dherr! Kërko mbrojtjen e Allahut nga e keqja e njerëzve dhe xhinëve.”Ebu
Dherri thotë e pyeta atë (te Dërguarin), “A ka njerëz shejtanë?” Ai u përgjigj: “Po”.

Transmetohet ne Sahihun e Muslimit nga Ebu Dherri se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“ُ‫»ﻳَﻘْﻄَﻊُ ﺍﻟﺼﱠﻠَﺎﺓَ ﺍﻟْﻤَﺮْﺃَﺓُ ﻭَﺍﻟْﺤِﻤَﺎﺭُ ﻭَﺍﻟْﻜَﻠْﺐُ ﺍﻟْﺄَﺳْﻮَﺩ‬

“Gruaja, gomari dhe qeni i zi e prishin namazin” (nëse kalojnë para atyre të cilët nuk
falën me sutra-pengesë).

Ebu Dherri thotë: "I thashë: `Ku është dallimi në mes qenit të zi, qenit të kuq apo të
verdhë’, kurse ai tha:

«‫ﻥ‬
ٌ ‫»ﺍﻟْﻜَﻠْﺐُ ﺍﻟْﺄَﺳْﻮَﺩُ ﺷَﻴْﻄَﺎ‬
“Qeni i zi është shejtan”

Po ashtu Xhabir et Taberi, transmeton se Umer bin Hatabi njëherë ngiste një Berthewn
(deve e madhe), e cila filloi te ecte ne mënyre te vrazhde. Umeri vazhdonte ta godiste
kafshën, por ajo ecte çuditshëm. Umeri zbriti nga kafsha dhe tha “Pasha Allahun, ti me
ke mbartur ne një shejtan. Unë nuk zbrita prej saj, derisa nuk ndjeva diçka te çuditshme
ne zemrën time”. Sipas zinxhirit te transmetuesve, hadithi është autentik.

Kuptimi i fjalës Rraxhim

Err-Rraxhim do të thotë i përjashtuar nga çdo lloj bamirësie. Allahu thotë:

﴾ِ‫﴿ﻭَﻟَﻘَﺪْ ﺯَﻳﱠﻨﱠﺎ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺂءَ ﺍﻟﺪﱡﻧْﻴَﺎ ﺑِﻤَﺼَـﺒِﻴﺢَ ﻭَﺟَﻌَﻠْﻨَـﻬَﺎ ﺭُﺟُﻮﻣﺎً ﻟﱢﻠﺸﱠﻴَـﻄِﻴﻦ‬

“Ne qiellin më të afërt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriçues) dhe ata i kemi
bërë gjuajtës kundër djajve” (67:5)

Allahu thotë:

‫ ﻻﱠ ﻳَﺴﱠﻤﱠﻌُﻮﻥَ ﺇِﻟَﻰ‬- ٍ‫ﻞ ﺷَﻴْﻄَـﻦٍ ﻣﱠﺎﺭِﺩ‬

‫ ﻭَﺣِﻔْﻈﺎً ﻣﱢﻦ ﻛُ ﱢ‬- ِ‫﴿ﺇِﻧﱠﺎ ﺯَﻳﱠﻨﱠﺎ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺂءَ ﺍﻟﺪﱡﻧْﻴَﺎ ﺑِﺰِﻳﻨَﺔٍ ﺍﻟْﻜَﻮَﻛِﺐ‬
َ‫ ﺇِﻻﱠ ﻣَﻦْ ﺧَﻄِﻒ‬- ٌ‫ ﺩُﺣُﻮﺭﺍً ﻭَﻟَﻬُﻢْ ﻋَﺬﺍﺏٌ ﻭَﺍﺻِﺐ‬- ٍ‫ﺍﻟْﻤَﻺِ ﺍﻻﱞﻋْﻠَﻰ ﻭَﻳُﻘْﺬَﻓُﻮﻥَ ﻣِﻦ ﻛُﻞﱢ ﺟَﺎﻧِﺐ‬
﴾ ٌ‫ﺍﻟْﺨَﻄْﻔَﺔَ ﻓَﺄَﺗْﺒَﻌَﻪُ ﺷِﻬَﺎﺏٌ ﺛَﺎﻗِﺐ‬
“Vërtet, Ne e kemi zbukuruar qiellin me te afërt me bukurinë e yjeve dhe me
mbrojtje prej çdo djalli të prishur. Ashtu që nuk mund të përgjojnë parinë më të lartë
17 MBUROJA.net

(engjëjt më të zgjedhur), pse gjuhen me shkëndija nga të gjitha anët. Ata janë të
përzënë dhe do të kenë një dënim të përhershëm. Përveç atij që rrëmben vrullshëm,
po atë e ndjek ylli që e djeg.” (37:6-10)

Me tej Allahu thotë:

‫ ﺇِﻻﱠ‬- ٍ‫ ﻭَﺣَﻔِﻈْﻨَـﻬَﺎ ﻣِﻦ ﻛُﻞﱢ ﺷَﻴْﻄَـﻦٍ ﺭﱠﺟِﻴﻢ‬- َ‫﴿ﻭَﻟَﻘَﺪْ ﺟَﻌَﻠْﻨَﺎ ﻓِﻰ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺎءِ ﺑُﺮُﻭﺟًﺎ ﻭَﺯَﻳﱠﻨﱠـﻬَﺎ ﻟِﻠﻨﱠـﻈِﺮِﻳﻦ‬
﴾ٌ‫ﻣَﻦِ ﺍﺳْﺘَﺮَﻕَ ﺍﻟﺴﱠﻤْﻊَ ﻓَﺄَﺗْﺒَﻌَﻪُ ﺷِﻬَﺎﺏٌ ﻣﱡﺒِﻴﻦ‬
“Ne në qiell kemi krijuar galaksione yjesh dhe atë (qiellin) e kemi zbukuruar për ata
që e shikojnë me vëmendje. Dhe atë (qiellin) e kemi ruajtur prej çdo djalli të
mallkuar, përveç atij që vjedh (përgjon) çka dëgjohet, po edhe atë e kapë ylli i zjarrtë
(e djeg).”

Ekzistojnë ajete te shumta me kuptim te njëjtë. Thuhet se Rraxhim do te thotë person i cili
hedh apo bombardon gjërat, sepse shejtani hedh dyshim dhe mendime te këqija ne
mendjet dhe zemrat e njerëzve. Kuptimi i pare është me i njohur dhe me shume i
pranuar.

Bismilahi është ajeti i pare i El-Fatihas

Sahabet e fillonin leximin e Librit te Allahut me Bismil-lah:

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

“1. Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Meshireberesit”.

Dijetaret pajtohen se Bismilah është pjesë e sures Neml (sureja 27).

Ata kane mospajtime se a ashte apo jo pjese e ndare nga çdo kaptine, a është ajet apo
pjese e ndonjë ajeti, përfshirë çdo kaptine ku Bismilah paraqitet ne fillim te sures.

Ed-Darakutni transmeton një hadith nga Ebu Hurejra qe mbështet hadithin e Ibn
Kuzejmes. Po ashtu thuhet se edhe Aliu, Ibn Abasi dhe te tjerët kane mendim te njëjtë.

Mendimi se Bismilahi është pjese e çdo kaptine, me përjashtim te kaptinës se nëntë të

Kuranit (Et-Teube) është mendim i sahabëve, Ibn Abasit, Ibn Umerit, Ibn Zubejrit, Ebu
Hurejres dhe Aliut.
18 MBUROJA.net

Të njëjtin mendim kanë pasur edhe tabi’inet: `Ata', Tawus, Sa`id bin Xhubajr, Makhuli
dhe ez-Zuhriu. Kjo është edhe pikëpamja e Abdullah bin el-Mubarekut, Shafiut, Ahmed
bin Hanbelit, Is’hak bin Rahwajhit dhe Ebu Ubejde El-Kasim bin Salamit.

Mendim të kundërt kanë Maliku, Ebu Hanife. Pasuesit e tyre thanë se Bismilah nuk është
ajet as në El-Fatiha dhe në asnjë sure tjetër. Davudi thotë se është ajet i ndarë në fillim të
çdo kaptine dhe nuk është pjesë përbërëse e vetë sures (këtë mendim thuhet se e ka
pasur edhe Ahmed bin Hanbeli).

Bismilahi me zë të lartë në namaz

Sa i përket thënies së Bismilahut me zë të lartë gjatë namazit, ata që nuk pajtojnë se është
pjesë e El-Fatihas, thonë se nuk duhet të thuhet me zë. Dijetaret të cilët thanë se
Bismilahu është pjesë e çdo sure (përveç sures Teube), patën mendime të ndryshme; disa
prej tyre, si Shafiu, thanë se Bismilahu duhet të lexohet me zë.

Sipas Ibn Abdul Berrit dhe El-Bejheki, ky është edhe mendimi i shumicës së sahabeve,
Tabi’ineve dhe imamëve te myslimaneve prej Selefit në gjeneratat e mëvonshme. Ky
është mendimi i Ebu Hurejres, Ibn Umerit, Ibn Abasit, Muavijes, Umerit dhe Aliut. Po
ashtu, katër kalifët thuhet të kenë mbajtur këtë qëndrim, edhe pse këto fjalë mund të
kundërshtohen nga thëniet e tyre.

Dijetaret prej Tabi’ineve të cilët e dhanë këtë Tefsir përfshijnë Sa`id bin Xhubejrin,
Ikremah, Ebu Kilabahun, ez-Zuhriun, Ali bin el-Hasanin, djalin e tij Muhamedin, Sa`id
bin el-Musajibin, `Ata'n, Tawusin, Muxhahidin, Salimin, Muhamed bin Ka`b el-Kurazin,
Ebu Bekr bin Muhammed bin `Amr bin Hazmin, Ebu Wa'ilin, Ibn Sirinin, Muhamed bin
el-Munkadirin, `Ali bin `Abdullah bin `Abbasin, djalin e tij Muhamedin, Nafi`un - robin
e liruar të Ibn `Umerit, Zaid bin Aslamin, `Umer bin `Abdul-Azizin, El-Azrak bin Kajsin,
Habib bin Ebi Thabitin, Ebu Esh-Sha`tha'un, Makhulin dhe `Abdullah bin Ma`kil bin
Mukarriun.

Po ashtu Bejhekiu kësaj liste i shton edhe `Abdullah bin Safwanin, dhe Muhamed bin
Al-Hanefije. Ndersa Ibn Abdul Berri shton edhe Amr bin Dinarin.

Dëshmia në të cilën bazohen këta dijetarë është se Bismilahu është pjesë e Fatihas dhe si e
tille duhet te lexohet si edhe pjesa tjetër e kësaj sure.

Transmetojne, En-Nesa'i në Sunenin e tij, Ibn Hibbani dhe Ibn Khuzejme në Sahihet e tyre
dhe Hakimi ne Mustadrekun e tij, se Ebu Hurejre njëherë u fal dhe lexoi Bismilahun me zë
të lartë. Pasi mbaruan faljen e namazit, Ebu Hurejre tha: "Midis jush, unë kam falur
19 MBUROJA.net

namazin që është me i përafërti me atë të të Dërguarit të Allahut”. Darekutni, el-Khatibi

dhe Bejhekiu thonë se ky është hadith sahih.

Në Sahihun e Buhariut transmetohet se Enes bin Maliku qe pyetur për mënyrën e faljes
së të Dërguarit dhe leximit te tij. Ai tha: “Leximi i tij nuk ishte i ngutshëm''. Pastaj u
tregoi atyre që e pyeten mënyrën e leximit duke zgjatur leximin e Bismilahi Rrahmani
Rrahim.

Në Musnedin e Imam Ahmedit, Sunenin e Ebu Dawudit, Sahihet e Ibn Hibbanit dhe
Mustadrekun e Hakimit, transmetohet se Ummu Seleme ka thënë: ”I Dërguari i Allahut
gjatë leximit të Kuranit e kishte zakon që të lexonte secilin ajet veç e veç”,

﴾ِ‫ ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦ‬- ِ‫ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬- َ‫ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬- ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
“Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit,

Gjithë falënderimet dhe lavdërimet janë për Alllahun, Zotin e gjithësisë

Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

Sunduesit të Ditës së Gjykimit.''

Darekutni thotë se zinxhiri i këtij transmetimi është sahih. Imam Ebu `Abdullah Esh-
Shafiu dhe Hakimi në Mustedrek, transmetojnë se Muaviu printe në namaz në Medine
dhe se ai nuk e lexoi Bismilahin me zë. Muhaxhirët që ishin te pranishëm, e kritikuan atë.
Kur ai priu në namazin tjetër, ai lexoi Bismilahun me zë.

Hadithet e lartë përmendura japin dëshmi të mjaftueshme për mendimin se Bismilahi

lexohet me zë të lartë. Ne nuk do te ndalemi shumë në shpjegimin se cilat janë hadithe te
dobëta, pasi qe kjo nuk është punë e jona.

Të tjerë thanë se Bismilahi nuk duhet të lexohet më zë të lartë gjatë namazit, dhe kjo është
praktika e ndërtuar nga katër kalifët si dhe e Abdullah bin Mughafalit dhe disa prej
tabi’ineve dhe brezave të mëvonshëm. Është edhe pikëpamje e Mehdhebit te Ebu
Hanifes, Thawarit, dhe Ahmed bin Hambelit.

Imam Maliku thotë se Bismilahi nuk lexohet as me zë, as pa zë. Ky grup thënien e tyre e
mbështesin në pikëpamjen e Imam Malikut, i cili transmeton hadithin nga Aishja
radiallahu anhu, e cili thotë se i Dërguari i Allahut e fillonte namazin me tekbir (Allahu
Ekber), dhe pastaj lexonte:

﴾َ‫﴿ﺍﻟْﺢَﻣْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬

20 MBUROJA.net

“Gjithë falënderimit dhe lavdërimet janë për Allahun, Zotin e Botëve” (Ibn Hatimi
1:12).

Po ashtu në të dy Sahihet transmetohet se Enes bin Maliku ka thënë: “Jam falur pas të
Dërguarit të Allahut, Ebu Bekrit, Umerit, dhe Uthmanit, dhe ata e fillonin namazin me:

﴾َ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻞَﻡِ ﻳﻦ‬

“Gjithë falënderimit dhe lavdërimet janë për Allahun, Zotin e Botëve”

Muslimi shton, "Dhe ata nuk përmenden:

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

“Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirbëresit”, as në fillim dhe as në fund të
leximit të Kuranit.

Njëjtë me këtë transmetohet edhe në librat e Sunetit nga Abdullah bin Mughafal, Allahu
qoftë i kënaqur me të.

Këto janë mendimet që kanë pasur imamët e shquar. Dhe thëniet e tyre janë të njëjta me
te cilat ata edhe pajtohen sa i përket leximit te Fatihas tek ai që falet me zë apo në
heshtje, se namazi i tij është i rregullt.

Vlera e El-Fatihas

Imam Ahmedi transmeton në Musnedin e tij se një njeri që kalëronte pas profetit ka
thënë: “Kafsha e Profetit mori në thua dhe unë thashë “Shejtani i mallkuar”. Profeti tha:

‫ ﻭَﺇِﺫَﺍ‬،ُ‫ ﺑِﻘُﻮﱠﺗِﻲ ﺻَﺮَﻋْﺘُﻪ‬:َ‫ ﺗَﻌَﺎﻇَﻢَ ﻭَﻗَﺎﻝ‬،ُ‫ ﺗَﻌِﺲَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥ‬:َ‫ ﻓَﺈِﻧﱠﻚَ ﺇِﺫَﺍ ﻗُﻠْﺖ‬،ُ‫ ﺗَﻌِﺲَ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥ‬:ْ‫»ﻟَﺎ ﺗَﻘُﻞ‬
“ِ‫ ﺑِﺎﺳْﻢِ ﺍﷲِ ﺗَﺼَﺎﻏَﺮَ ﺣَﺘﻰ ﻳَﺼِﻴ َﺮ ﻣِﺜْﻞَ ﺍﻟﺬُﺑَﺎﺏ‬:َ‫ﻗُﻠْﺖ‬
“Mos thuaj Shejtani i mallkuar, sepse nëse i thua këto fjalë, Shejtani bëhet arrogant dhe
thotë “Me forcën time e bëra të rrëzohej’. Kur të thuash Bismilah, shejtani bëhet i vogël sa
një mizë”.

En-Nesai transmeton në librin e tij El Jewm wel Lejleh, e po ashtu edhe Ibn Marduwxheh
në Tefsirin e tij se Usman bin Umejri ka thënë: “Isha duke kalëruar pas Profetit...” dhe ai
përmendi hadithin e mësipërm. Profeti në këtë transmetim tha:
21 MBUROJA.net

َ‫ ﻓَﺈﻧﱠﻪُ ﻳَﺼْﻐَﺮُ ﺣَﺘﱠﻰ ﻳَﻚُﻭﻥ‬،ِ‫ ﺑِﺴْﻢِ ﺍﷲ‬:‫ﻞ‬

ْ ُ‫ ﻭَﻟﻜِﻦْ ﻗ‬،ِ‫»ﻟَﺎ ﺗَﻘُﻞْ ﻫﻜَﺬَﺍ ﻓَﺈِﻧﱠﻪُ ﻳَﺘَﻌَﺎﻇَﻢُ ﺣَﺘﱠﻰ ﻳَﻜُﻮﻥَ ﻛَﺎﻟْﺒَﻴْﺖ‬
“ِ‫ﻛَﺎﻟﺬُﺑَﺎﺑَﺔ‬
“Mos i thuaj këto fjalë, sepse shejtani pastaj rritet i madh sa një shtëpi. Më mirë thuaj
Bismilah, sepse shejtani bëhet i vogël sa një mizë”

Ky është bekimi i leximit të Besmeles.

Bismilahi rekomandohet para kryerjes së çdo vepre

Të thënët e Besmeles është e pëlqyeshme para fillimit te çdo vepre dhe pune. P. Sh.
Besmelja është e pëlqyeshme para fillimit të hutbes (fjalimit).

Besmelja rekomandohet para hyrjes në vendin të cilin njeriu dëshiron ta çlirojë nga
armiku dhe për këtë praktikë ekziston një hadith. Besmelja rekomandohet para marrjes
abdes dhe para pastrimit. Imam Ahmedi dhe shkruesit e Sunenit transmetojnë nga Ebu
Hurejre, Said bin Zbejri dhe Ebu Seidi se i Dërguari i Allahut ka thënë:

«ِ‫»ﻟَﺎ ﻭُﺿُﻮءَ ﻟِﻤَﻦْ ﻟَﻢْ ﻳَﺬْﻛُﺮِ ﺍﺳْﻢَ ﺍﷲِ ﻋَﻠَﻴْﻪ‬

“Nuk ka bereqet-begati të vlefshme për atë që nuk ka përmendur emrin e Allahut në të”.

Ky hadith është hasen (i mire). Besmelja preferohet para ngrënies së ushqimit. Muslimi
transmeton në Sahihun e tij se i Dërguari i Allahut i ka thënë Umer ibnu Ebi Selemes
ndërsa ai ishte nën kujdesin e tij si fëmijë:

«َ‫»ﻗُﻞْ ﺑِﺴْﻢِ ﺍﷲِ ﻭَﻛُﻞْ ﺑِﻴَﻤِﻴﻨِﻚَ ﻭَﻛُﻞْ ﻣِﻤﱠﺎ ﻳَﻠِﻴﻚ‬

“Thuaj Bismilah, ha me dorën tënde të djathte dhe ha nga ajo qe gjendet para teje (ha
para vetes)”

Disa nga dijetaret thonë se të thënët e Besmeles para ngrënies se ushqimit është e
detyrueshme. Besmelja pëlqehet te thuhet edhe para marrëdhënieve seksuale mes
bashkëshortëve (burrë-grua). Në të dy Sahihet transmetohet nga Ibn Abasi se i Dërguari i
Allahut ka thënë:

‫ ﺑِﺴْﻢِ ﺍﷲِ ﺍﻟﻠَﻬُﻢﱠ ﺟَﻨﱢﺒْﻨَﺎ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥَ ﻭَﺟَﻨﱢﺐِ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥَ ﻣَﺎ‬:َ‫»ﻟَﻮْ ﺃَﻥﱠ ﺃَﺣَﺪَﻛُﻢْ ﺇِﺫَﺍ ﺃَﺭَﺍﺩَ ﺃَﻥْ ﻳَﺄْﺗِﻲَ ﺃَﻫْﻠَﻪُ ﻗَﺎﻝ‬
“‫ﻓَﺈﻧﱠﻪُ ﺇِﻥْ ﻳُﻘَﺪﱠﺭْ ﺑَﻴْﻨَﻬُﻤَﺎ ﻭَﻟَﺪٌ ﻟَﻢْ ﻳَﻀُﺮﱠﻩُ ﺍﻟﺸﱠﻴْﻄَﺎﻥُ ﺃَﺑَﺪًﺍ‬،‫ﺭَﺯَﻗْﺘَﻨَﺎ‬
22 MBUROJA.net

Nëse secili prej jush, para se të ketë marrëdhënie seksuale me gruan e tij, thotë: “Me
emrin e Allahut, o Zot, na e largo djallin nga ne dhe nga ajo me çka do të na furnizosh
(pasardhësit)”, nëse është e shkruar që ata të kenë fëmijë, Shejtani nuk do të jetë kurrë në
gjendje ta lëndojë atë fëmijë”.

Kuptimi i fjalës “Allah”

Allah është emri i Zotit, të Lartit, Madhështorit. Emri Allah është prej emrave më të
mëdhenj të Allahut, sepse kur i referohemi cilësive të Allahut, e përmendim me këtë
emër. P.sh Allahu thotë:

َ ‫ ﻫُﻮَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟﱠﺬِﻯ‬- ُ‫﴿ﻫُﻮَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻻَ ﺇِﻟَـﻪَ ﺇِﻻﱠ ﻫُﻮَ ﻋَﺎﻟِﻢُ ﺍﻟْﻐَﻴْﺐِ ﻭَﺍﻟﺸﱠﻬَـﺪَﺓِ ﻫُﻮَ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦُ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
‫ﻻ‬
‫ﺇِﻟَـﻪَ ﺇِﻻﱠ ﻫُﻮَ ﺍﻟْﻤَﻠِﻚُ ﺍﻟْﻘُﺪﱡﻭﺱُ ﺍﻟﺴﱠﻠَـﻢُ ﺍﻟْﻤُﺆْﻣِﻦُ ﺍﻟْﻤُﻬَﻴْﻤِﻦُ ﺍﻟْﻌَﺰِﻳﺰُ ﺍﻟْﺠَﺒﱠﺎﺭُ ﺍﻟْﻤُﺘَﻜَﺒﱢﺮُ ﺳُﺒْﺤَـﻦَ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﻋَﻤﱠﺎ‬
ِ‫ ﻫُﻮَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟْﺨَـﻠِﻖُ ﺍﻟْﺒَﺎﺭِﻯءُ ﺍﻟْﻤُﺼَﻮﱢﺭُ ﻟَﻪُ ﺍﻻﱞﺳْﻤَﺂءُ ﺍﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ ﻳُﺴَﺒﱢﺢُ ﻟَﻪُ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ﺍﻟﺴﱠﻤَـﻮَﺕ‬- َ‫ﻳُﺸْﺮِﻛُﻮﻥ‬
﴾ ُ‫ﻭَﺍﻻﱞﺭْﺽِ ﻭَﻫُﻮَ ﺍﻟْﻌَﺰِﻳﺰُ ﺍﻟْﺤَﻜِﻴﻢ‬
“Ai është Allahu dhe nuk ka zot tjetër qe meriton te adhurohet pos Tij. Vetëm Ai e di
te fshehtën dhe te dukshmen. Ai është Mëshiruesi, Mëshirberesi! Ai është All-llahu
dhe nuk ka ka zot tjetër qe meriton te adhurohet përveç Tij, Sundues i përgjithshëm, i
pastër (prej të metave që i mvishen), Shpëtimtar (që i shpëton njerëzit prej
ndëshkimit të padrejtë), Sigurues (që i siguroi njerëzit me premtimin e vet dhe
pejgamberët me mrekulli), Mbikëqyrës (që mbikëqyr dhe përcjell çdo send), i
Plotfuqishëm, Mbizotërues, i madhërishëm, i lartësuar është All-llahu nga çka i
shoqërojnë! Ai është All-llahu, Krijuesi, Shpikësi, Formësuesi. Të tij janë emrat më të
bukur. Atë (All-llahun) e madhëron çka ka në qiej e në tokë dhe Ai është
ngadhënjyesi, i urti!”

Allahu përmend disa nga emrat e Tij si veti të emrit të tij Allah. Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻭَﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻷَﺳْﻤَﺂءُ ﺍﻟْﺤُﺴْﻦَﻯ ﻓَﺎﺩْﻋُﻮﻩُ ﺑِﻬَﺎ‬

“Dhe te gjithe emrat me te mire i takojne All-llahut, andaj Atë thirreni me ta” (7:180)

dhe

﴾‫ﺎ ﻣﱠﺎ ﺗَﺪْﻋُﻮﺍْ ﻓَﻠَﻪُ ﺍﻻﱞﺳْﻤَﺂءَ ﺍﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬‫﴿ﻗُﻞِ ﺍﺩْﻋُﻮﺍْ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﺃَﻭِ ﺍﺩْﻋُﻮﺍْ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦَ ﺃَﻳ‬
“Thuaj: “Thërrisni: All-llah ose thërrisni Er Rrahman, me cilindo që ta thërrisni (me
këta dy emra), emrat e Tij janë më të bukurit”. (17:110)
23 MBUROJA.net

Transmetohet në të dy Sahihet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut ka thënë:

«َ‫ َﻣﻦْ ﺃَﺣْﺼَﺎﻫَﺎ ﺩَﺧَﻞَ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔ‬،‫ ﻣِﺎﺋَﺔً ﺇِﻟَﺎ ﻭَﺍﺣِﺪًﺍ‬،‫»ﺇِﻥﱠ ﷲِ ﺗِﺴْﻌَﺔً ﻭَﺗِﺴْﻌِﻴﻦَ ﺍﺳْﻤًﺎ‬
“Allahu ka nëntëdhjetenëntë emra, njëqind pa një. Kushdo që i mëson dhe i vepron në
pajtim me kuptimin e tyre, do të hyjë në xhenet.”

Këta emra janë përmendur në një hadith të transmetuar nga Tirmidhiu dhe Ibn Maxhe,
dhe në mes tyre ka disa dallime.

Kuptimi i Err-Rrahman dhe Err-Rrahim

Err-Rrahman dhe Err-Rrahim janë dy emra te prejardhur nga emri Err-Rrahman, por
Rrahman ka më tepër kuptime që i përshtaten mëshirës sesa Err-Rrahim. Ekziston një
thënie nga Ibn Xheriri që tregon pajtueshmëri për këtë kuptim. Kurtubiu thotë: “Prova
se këta emra janë te prejardhur (nga Err-Rrahman) është në hadithin i transmetuar nga
Tirmidhiu dhe i cili thotë është sahih nga Abdurrahman bin Auf se i Dërguari i Allahut
ka thënë:

‫ ﻓَﻤَﻦْ ﻭَﺻَﻠَﻬَﺎ‬،‫ ﺃَﻧَﺎ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤﻦُ ﺧَﻠَﻘْﺖُ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻢَ ﻭَﺷَﻘَﻘْﺖُ ﻟَﻬَﺎ ﺍﺳْﻤًﺎ ﻣِﻦِ ﺍﺳْﻤِﻲ‬:‫»ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲُ ﺗَﻌَﺎﻟﻰ‬
«ُ‫ﻭَﺻَﻠْﺘُﻪُ ﻭَﻣَﻦْ ﻗَﻄَﻌَﻬﺎ ﻗَﻄَﻌْﺘُﻪ‬
“Allahu i Madhërishëm ka thënë: 'Unë jam Err-Rrahman. Unë kam krijuar Rrehem
(mitrën, d.mth lidhjet familjare) dhe kam nxjerr emrin e saj nga emri Im. Kushdo që i
përmbahet atij, Unë do t’i mbaj lidhjet me të, dhe kushdo qe nuk i përmbahet atij, Unë
do t’i shkëpus lidhjet me të.”

Pastaj ai tha: "Ku është një tekst që tregon prejardhjen”. Më pas tha: ''Arabet e mohonin
emrin Err-Rrahman për shkak të paditurisë së tyre që kishin për Allahun dhe Cilësitë e
Tij.''

Kurtubi thotë: "Sipas Ebu Ubejdes Err-Rrahman dhe Err-Rrahim kanë të njëjtin kuptim
ashtu siç kanë fjalët Nedmen dhe Nedim.

Ebu El Farisi thotë: “Err-Rrahman, emër ekskluziv i Allahut. Ky emër përmbledh çdo lloj
mëshire që Allahu ka. Err-Rrahim është ajo çka i forcon besimtarët”. Allahu thotë:

﴾ً‫﴿ﻭَﻛَﺎﻥَ ﺑِﺎﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﻴﻦَ ﺭَﺣِﻴﻤﺎ‬

“Dhe Ai është Rrahim (i Mëshirshëm ) ndaj besimtarëve” (33:43)
24 MBUROJA.net

Ibn Abasi për Err-Rrahman dhe Err-Rrahim thotë: “Ata janë dy emra të butë. Njëri më i
butë se tjetri (d.m.th njeri nënkupton mëshirë me tepër).'''

Vazhdon .......

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Fatiha

Pjesa e dytë

Transmeton Ibn Xheriri nga Es-Suri bin Jahja et-Temimi se Uthman bin Zufari, në lidhje
me emrat e Allahut Err-Rrahman dhe Err-Rrahim, ka thënë:

"Ai është Er-Rrahman me të gjitha krijesat e Tij dhe Err-Rrahim me besimtaret.''

Thënia e Allahut

﴾ُ‫﴿ﺛُﻢﱠ ﺍﺳْﺘَﻮَﻯ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﻌَﺮْﺵِ ﺍﻟ ﱠﺮﺣْﻤَـﻦ‬

“Pastaj Ai u ngrit (Istiwa) mbi Fron (në mënyrën siç i takon Madhështisë së Tij)”
(Rrahman 25:59)

dhe

﴾‫﴿ﺍﻟﺮﱠﺡْﻣَـﻦُ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﻌَﺮْﺵِ ﺍﺳْﺘَﻮَﻯ‬

“(E Ai është) Mëshiruesi që qëndron mbi Arshin (në mënyrën siç i takon Madhështisë
së Tij).” (20:5)

Allahu e përmend Istewa-në - ngritjen mbi Fronin - së bashku me emrin Err-Rrahman,

për të treguar se Mëshira e Tij i përfshinë të gjitha krijesat.

Gjithashtu Allahu thotë:

﴾ً‫﴿ﻭَﻛَﺎﻥَ ﺑِﺎﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﻴﻦَ ﺭَﺣِﻴﻤﺎ‬

“Dhe Ai është gjithmonë Rrahim (i Mëshirshëm) me besimtarët”, duke përfshirë
besimtarët me emrin e Tij Er-Rrahim. Ata thanë: "Kjo dëshmon për faktin se Er-Rrahman
mbart një kuadër më të gjerë të kuptimeve që kanë të bëjnë me mëshirën e Allahut ndaj
krijesave të Tij në të dy jetët. Kurse, Err-Rrahim është vetëm për besimtarët.'' Por, duhet
përmendur se ka një lutje që lexohet:

« ‫»ﺭَﺣْﻤﻦَ ﺍﻟﺪﱡﻧْﻴَﺎ ﻭَﺍﻟْﺂﺧِﺮَﺓِ ﻭَﺭَﺣِﻴﻤَﻬُﻤَﺎ‬

“Rrahmani dhe Rrahimi i kësaj dhe jetës se ardhshme (pas vdekjes). ”

Emri i Allahut Err-Rrahman i takon ekskluzivisht vetëm Atij. P.sh. Allahu thotë:

﴾‫ ﻣﱠﺎ ﺗَﺪْﻋُﻮﺍْ ﻓَﻠَﻪُ ﺍﻻﱞﺳْﻤَﺂءَ ﺍﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬‫﴿ﻗُﻞِ ﺍﺩْﻋُﻮﺍْ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﺃَﻭِ ﺍﺩْﻋُﻮﺍْ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦَ ﺃَ ﺍﻱ‬
2 MBUROJA.net

“Thuaj: “Thërrisni: All-llah ose thërrisni Er Rrahman, me cilindo që ta thërrisni

(me këta dy emra), emrat e Tij janë më të bukurit”. (17:110)

dhe

﴾َ‫﴿ﻭَﺍﺳْﺌﻞْ ﻣَﻦْ ﺃَﺭْﺳَﻠْﻨَﺎ ﻣِﻦ ﻗَﺒْﻠِﻚَ ﻣِﻦ ﺭﱡﺳُﻠِﻨَﺂ ﺃَﺟَﻌَﻠْﻨَﺎ ﻣِﻦ ﺩُﻭﻥِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ءَﺍﻟِﻬَﺔً ﻳُﻌْﺒَﺪُﻭﻥ‬
“E ti pra pyeti të Dërguarit që i dërguam para teje a caktuam zota për t'u adhuruar në
vend të All-llahut?” (43:45)

Më tej, kur Musejleme gënjeshtari e quajti veten Rrahman i Jemamës, All-llahu e bëri atë
të njohur me emrin `Gënjeshtar'. Për këtë arsye, sa herë që përmendet Musejleme, ai
përshkruhet si `Gënjeshtar'. Ai u bë shembull i gënjeshtrës në mesin e banorëve të
qyteteve dhe fshatrave si dhe banorëve të shkretëtirës, beduinëve.

Prandaj, All-llahu më parë përmendi emrin e Tij - All-Allah - që është vetëm i Tij dhe e
përshkroi këtë emër me Er-Rahman, i cili nuk i lejohet askujt tjetër për përdorim, ashtu
si tha All-llahu,

﴾‫ﺎ ﻣﱠﺎ ﺗَﺪْﻋُﻮﺍْ ﻓَﻠَﻪُ ﺍﻻﱞﺳْﻤَﺂءَ ﺍﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬‫﴿ﻗُﻞِ ﺍﺩْﻋُﻮﺍْ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﺃَﻭِ ﺍﺩْﻋُﻮﺍْ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦَ ﺃَﻳ‬
“Thuaj: “Thërrisni: All-llah ose thërrisni Er Rrahman, me cilindo që ta thërrisni (me
këta dy emra), emrat e Tij janë më të bukurit”. (17:110)

Vetëm Musejlemja dhe ata që e pasuan rrugën e tij te gabuar e përshkruanin

Musejlemen me Err-Rrahman.

Sa i përket emrit të Allahut Err-Rrahim, Allahu i ka përshkruar te tjerët me këtë emër.

Për shembull, Allahu thotë:

ٌ‫ﺏِﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﻴﻦَ ﺭَءُﻭﻑ‬
‫﴿ﻟَﻘَﺪْ ﺟَﺂءَﻛُﻢْ ﺭَﺳُﻮﻝٌ ﻣﱢﻦْ ﺃَﻧﻔُﺴِﻜُﻢْ ﻋَﺰِﻳﺰٌ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻣَﺎ ﻋَﻨِﺘﱡﻢْ ﺣَﺮِﻳﺺٌ ﻋَﻠَﻴْﻜُﻢْ ﺍ‬
﴾ٌ‫ﺭﱠﺣِﻴﻢ‬
“Juve ju erdhi i dërguar( Muhamedi) nga mesi juaj( të cilin ju e njihni mirë), atij i vie
rëndë për vuajtjet tuaja, sepse është lakmues i rrugës së drejtë për ju, është i ndijshëm
dhe i mëshirshëm për besimtarët”. (9:128)

Allahu i ka përshkruar disa nga krijesat e Tij duke përdorur disa nga emrat e Tij te tjerë,
Allahu thotë:

﴾ً‫﴿ﺇِﻧﱠﺎ ﺧَﻠَﻘْﻨَﺎ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻣِﻦ ﻧﱡﻄْﻔَﺔٍ ﺃَﻣْﺸَﺎﺝٍ ﻧﱠﺒْﺘَﻠِﻴﻪِ ﻓَﺠَﻌَﻠْﻨَـﻪُ ﺳَﻤِﻴﻌﺎً ﺑَﺼِﻴﺮﺍ‬
3 MBUROJA.net

“Më të vërtetë, Ne e krijuam njeriun prej një uji të bashkëdyzuar (Nutfah) për ta
sprovuar atë, andaj e bëmë të dëgjojë (‘Sami) dhe të shohë (Basir)” (76:2)

Si përfundim, ka edhe shume emra te tjerë te Allahut te cilët përdoren përveç emrit
Allah. Disa nga këta emra janë te veçante dhe ekskluziv vetëm për Allahun, si Allah,
Rrahman, El-Khalik ( Krijues) , Er-Rrazik etj.

Allahu filloi Tesmijen ( d.m.th Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbëresit) me

emrin e Tij dhe e përshkroi veten si Err-Rrahman, që është me i butë dhe më i
përgjithshëm sesa Rrahim. Emrat më të ndershëm përmendën së pari, ashtu siç ka bërë i
Madhërishmi këtu.)

Një hadith i transmetuar nga Ummu Seleme thotë se i Dërguari i Allahut e lexonte
(Kuranin) shume qartë dhe ngadalë, shkronjë për shkronjë.

﴾ِ‫ ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦ‬- ِ‫ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬- َ‫ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬- ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
“Me emrin e All-llahut,Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! I gjithë falenderimi dhe
lavdërimi i takon All-llahut, Zotit të botëve! Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! Sunduesit
të Ditës së Gjykimit (përgjegjësisë-shpërblimit)!” (1: 1-4)

Dhe kjo është mënyra se si një grup i dijetarëve e lexojnë atë. Te tjerë e lidhin leximin e
Tesmijes me Elhamin.

﴾َ‫﴿ﺍﻟْﺢَﻣْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬

I gjithë falënderimi dhe lavdërimi i takon All-llahut, Zotit të Gjithësisë”

Kuptimi i El-Hamd

Ebu Xhafer bin Xheriri thotë "Kuptimi i

﴾ِ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪ‬
El-Hamdu Lil-lah/i tëre falënderimi dhe lavdërimi i takon Allahut, është : Të gjitha
falënderimet i takojnë vetëm Allahut dhe askujt apo asgjëje që adhurohet në
vend të Tij, dhe askujt prej krijesave të Tij.

Këto falënderime janë për mirësitë e panumërta të Allahut, numrin e të cilave e

di vetëm Ai. E tërë bujaria dhe dhuratat e Allahut përfshijnë krijimin e mjeteve
të cilat e ndihmojnë krijesën ta adhurojnë Atë: trupat fizik me të cilët ata janë në
gjendje t’i kryejnë urdhëresat e Tij, begatitë që Ai u jep atyre në këtë jetë, dhe jetë
4 MBUROJA.net

të rehatshme që Ai u ka dhënë atyre, pa ia imponuar ketë ndokush apo diçka.

All-llahu gjithashtu paralajmëroi krijesat e Tij dhe i lajmëroi ata në lidhje me
mjetet dhe metodat me të cilat ata mund të fitojnë banimin e përjetshëm në
vendbanimin e lumturisë së përjetshme. Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet
janë për All-Allahun për këto mirësi, nga fillimi deri në fund.''

Më tej, Ibn Xheriri komentoi në ajetin

﴾ِ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪ‬
“Falënderimi i takon All-llahut” se kjo do të thotë, "Një falënderim me të cilin
All-llahu e vlerësoi veten, duke treguar për robërit e Tij se edhe ata duhet ta
lavdërojnë Atë, sikur All-llahu të kishte thënë:" Thuaj: "Të gjitha falënderimet
dhe lavdërimet janë vetëm për Allahun."

Ai tha se thënia

﴾ِ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪ‬
“Të gjitha lavdërimet dhe falënderimet i takojnë vetëm All-Allahut”,

All-llahu vlerëson përmendjen nga emrat e Tij më të bukur dhe atributet më të

nderuara. Kur robi lexon, `Të gjitha falënderimet janë për shkak të All-Allahut,"
ai do të jetë duke e falënderuar Atë për mirësi e begati.''

Dallimi në mes të lavdërimit dhe falënderimit

Hamd është më e përgjithshme, ngase ajo është një deklaratë lavdërimi për
karakteristikat e dikujt, apo për atë që ai ka bërë. Falënderimet jepen për atë që është
bërë, jo thjesht për karakteristikat.

Thëniet e Selefit për El-Hamdin

Hafs ka përmendur se Umeri i tha Aliut: "Ne e dimë çka do tç thotë La ilaha illallah,
Subhan All-llah dhe Allahu Ekber. Po çka do të thotë El-Hamdu Lillah?'' Aliu i përgjigj: "Një
deklaratë që All-llahu e pëlqen për veten e tij, është i kënaqur me të për vete dhe Atij i
pëlqen që ajo të përsëritet.''

Gjithashtu, Ibn Abasi tha," El-Hamdu Lillah është deklaratë e mirënjohjes. Kur robi thotë
El-hamdu Lillah, All-llahu thotë: "Robi Im më ka falënderuar Mua.'' Këtë hadith e
transmeton Ibn Hatimi.
5 MBUROJA.net

Vlerat e El-Hamd

Imam Ahmed bin Hanbeli transmeton se El-Asuad bin Sari tha:" I thash `O i Dërguari i
All-Allahut! A t'i lexoj fjalët e lavdërimit për Zotin tim, të Plotfuqishmin, që i kam
mësuar?" Ai tha:

“Vërtetë se Zotit tënd i pëlqen falënderimi’'

« َ‫»ﺃَﻣَﺎ ﺇِﻥﱠ ﺭَﺑﱠﻚَ ﻳُﺤِﺐﱡ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪ‬

Këtë hadith e ka mbledhur En-Nesa'i. Për më tepër, Ebu Isa et-Tirmidhiu, En-Nasa'i dhe
Ibn Maxhe transmetojnë se Musa bin Ibrahim bin Kethir ky nga Talhah bin Khirash, ky
nga Xhabir bin Abdullah se i Dërguari i All-Allahut ka thënë:

«‫ ﻭَﺃَﻓْﻀَﻞُ ﺍﻟﺪﱡﻋَﺎءِ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُﺩِﷲ‬،ُ‫»ﺃَﻓْﻀَﻞُ ﺍﻟﺬﱢﻛْﺮِ ﻟَﺎ ﺇِﻟﻪَ ﺇِﻟﱠﺎ ﺍﷲ‬

“Dhikri më i mirë (përkujtimi i Allahut) është La ilahe ila Allah dhe lutja me e mirë është
Elhamdulilah”

Tirmidhiu thotë se ky hadith është Hasen Garib. Ibn Maxhe transmeton nga Enes bin
Maliku se i Dërguari i Allahut ka thënë:

« َ‫ﺃَﺧَﺬ‬ ‫ ﺇِﻟﱠﺎ ﻛَﺎﻥَ ﺍﻟﱠﺬِﻱ ﺃَﻋْﻄَﻰ ﺃَﻓْﻀَﻞَ ﻣِﻤﱠﺎ‬،ِ‫ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﷲ‬: َ‫»ﻣَﺎ ﺃَﻧْﻌَﻢَ ﺍﷲُ ﻋَﻠَﻰ ﻋَﺒْﺪٍﻧِﻌْﻤَﺔً ﻓَﻘَﺎﻝ‬
"Asnjë rob s'është bekuar nga All-llahu dhe thotë "El-hamdulillah”, përveçse ajo që Ai i
jep është më e mirë se ajo që ai vetë e ka kërkuar”

Më tej në Sunenin e tij, Ibn Maxhe transmeton nga Ibn Umeri se i Dërguari i Allahut
salallahu alejhi we selem ka thënë:

. َ‫ﻳَﺎ ﺭَﺏﱢ ﻟَﻚَ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻛَﻤَﺎ ﻳَﻨْﺒَﻐِﻲ ﻟِﺠَﻠَﺎﻝِ ﻭَﺟْﻬِﻚَ ﻭَﻋَﻈِﻴﻢِ ﺳُﻠْﻄَﺎﻧِﻚ‬:َ‫»ﺇِﻥﱠ ﻋَﺒْﺪًﺍ ﻣِﻦْ ﻋِﺒَﺎﺩِ ﺍﷲِ ﻗَﺎﻝ‬
َ‫ ﻳَﺎ ﺭَﺑﱠﻨَﺎ ﺇِﻥﱠ ﻋَﺒْﺪًﺍ ﻗَﺪْ ﻗَﺎﻝ‬: ‫ﻓَﻌَﻀَﻠَﺖْ ﺑِﺎﻟْﻤَﻠَﻜَﻴْﻦِ ﻓَﻠَﻢْ ﻳَﺪْﺭِﻳَﺎ ﻛَﻴْﻒَ ﻳَﻜْﺘُ ﺍﺐَﻧِﻬَﺎ ﻓَﺼَﻌِﺪَﺍ ﺇِﻟَﻰ ﺍﷲِ ﻓَﻘَﺎﻟَﺎ‬
‫ ﻳَﺎ ﺭَﺏﱢ‬:‫ ﻣَﺎﺫَﺍ ﻗَﺎﻝَ ﻋَﺒْﺪِﻱ؟ ﻗَﺎﻟَﺎ‬: ُ‫ ﻭَﻫُﻮَ ﺃَﻋْﻠَﻢُ ﺑِﻤَﺎ ﻗَﺎﻝَ ﻋَﺒْﺪُﻩ‬،ُ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲ‬،‫ﻣَﻘَﺎﻟَﺔً ﻟَﺎ ﻧَﺪْﺭِﻱ ﻛَﻴْﻒَ ﻧَﻜْﺘُﺒُﻬَﺎ‬
‫ ﺍﻛْﺘُﺒَﺎﻫَﺎ‬:‫ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﺍﷲُ ﻟَﻬُﻤَﺎ‬. َ‫ ﻟَﻚَ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻳَﺎ ﺭَﺏﱢ ﻛَﻤَﺎ ﻳَﻨْﺒَﻐِﻲ ﻟِﺠَﻠَﺎﻝِ ﻭَﺟْﻬِﻚَ ﻭَﻋَﻈِﻴﻢِ ﺳُﻠْﻄَﺎﻧِﻚ‬:َ‫ﺇِﻧﱠﻪُ ﻗَﺎﻝ‬
«. ‫ ﺣَﺘﱠﻰ ﻳَﻠْﻘَﺎﻧِﻲ ﻓَﺄَﺟْﺰِﻳﻪِ ﺑِﻬَﺎ‬،‫ﻛَﻤَﺎ ﻗَﺎﻝَ ﻋَﺒْﺪِﻱ‬
"Një rob i All-llahut një herë tha: "O Allah! Ty të takon Hamdi që është i përshtatshëm
për hirin e Fytyrës Tënde dhe Madhështinë e Autoritetit Tënd të Lartë". Të dy engjëjt
ishin të hutuar se si të shkruajnë këto fjalë. Ata u ngjitën tek Allahu dhe thanë: "O Zoti
ynë! Një rob sapo ka shqiptuar një fjali dhe ne nuk jemi të sigurt se si të regjistrojmë atë."
Allahu tha, ndërkohë që Ai ka njohuri më shumë në atë që robi i tij ka thënë: “Çfarë ka
thënë robi Im?” “O Allah! Ty të takon Hamdi që është i përshtatshëm për hirin e Fytyrës
6 MBUROJA.net

Tënde dhe Madhështinë e Autoritetit Tënd të Lartë.” All-llahu u tha atyre: "Shkruajeni
ashtu siç robi Im ka thënë, derisa ai të takohet me Mua dhe pastaj unë do të shpërblejë
atë për këtë”

El para Hamd përfshin të gjitha llojet e falënderimit dhe mirënjohjes

Shkronjat elif dhe lam para fjalës Hamd shërbejnë për të përfshirë të gjitha llojet e
falënderimeve dhe mirënjohjeve për Allahun, të Madhërishmin.

Në një hadith thuhet:

« ُ‫ ﻭَﺇِﻟَﻴْﻚَ ﻳُﺮْﺟَﻊُ ﺍﻟْﺄَﻣْﺮُ ﻛُﻞﱡﻩ‬،ُ‫ ﻭَﺑِﻴَﺪِﻙَ ﺍﻟْﺨَﻴْﺮُ ﻛُﻠﱡﻪ‬،ُ‫ ﻭَﻟَﻚَ ﺍﻟْﻤُﻠْﻚُ ﻛُﻠﱡﻪ‬،ُ‫»ﺍﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﻟَﻚَ ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻛُﻠﱡﻪ‬
“O All-Allah! Të gjitha falënderimet janë vetëm për Ty, Ti je pronari i gjithçkaje, të gjitha
llojet e mirësisë janë në Dorën Tënde dhe të gjitha çështjet të përkasin vetëm Ty.”

Kuptimi i Rabb, Zotit

Er-Rab është pronari i cili ka autoritet të plotë mbi pronën e tij. Er-Rab, në aspektin
gjuhësorë do të thotë pronar ose ai që ka autoritet për të udhëhequr. Të gjitha këto
kuptime janë të sakta për All-Allahun. Kur qëndron vetëm, fjala Rabb përdoret vetëm
për All-Allahun. Ndërsa pos Allahut, ajo mund të përdoret për të thënë Rabb ed-dar,
zotërues i këtij apo atij objekti. Më tej, është transmetuar se Er-Rab është emri më i madh
i Allahut.

Kuptimi i el-’Alemin

El-Alemin është shumësi për Alem, e cila përfshin çdo gjë në ekzistencë pos All-Allahut.
Vetë fjala Alem tregon shumës dhe nuk ka formë të njëjësit. Alemin janë krijesa të
ndryshme që ekzistojnë në qiej dhe në tokë, mbi tokë dhe në det. Çdo gjeneratë e krijimit
quhet Alem. El-Farra dhe Ebu Ubejd thanë:

"Alemi përfshin çdo gjë që ka mendje, xhinët, njerëzit, engjëjt dhe djajtë, por jo
edhe kafshët.''

Po ashtu Zejd bin Aslami dhe Ebu Muhajsin thanë:

“Alem përfshin çdo krijesë që Allahu e ka krijuar me shpirt.''

Më tej Katade për ajetin

7 MBUROJA.net

﴾َ‫﴿ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬
“Zotit të botëve!”

thotë:

"Çdo lloj krijimi është një Alem.''

Ez-Zexhexh gjithashtu tha:

"Alem përfshin çdo gjë që Allahu ka krijuar në këtë botë dhe në botën e
përtejme”.

Kurtubiu komentoi:

"Ky është kuptimi i saktë, se Alemi përfshin çdo gjë në të dy botët.”

Ngjashëm më këtë Allahu thotë:

﴾ َ‫ﻲْﻬُﻤَﺂ ﺇِﻥ ﻛُﻨﺘُﻢْ ﻣﱡﻮﻗِﻨِﻴﻦ‬

َ‫ ﻗَﺎﻝَ ﺭَﺏﱡ ﺍﻟﺴﱠﻤَـﻮَﺕِ ﻭَﺍﻻﱞﺭْﺽِ ﻭَﻣَﺎ ﺑَ ﻧ‬- َ‫﴿ﻗَﺎﻝَ ﻓِﺮْﻋَﻮْﻥُ ﻭَﻣَﺎ ﺭَﺏﱡ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦ‬
(Faraoni) tha: “E cili është ai zot i botëve (që ju dërgoi)?” Ai ( Musai) tha: “Zoti i
qiejve dhe i tokës dhe ç’ka ndërmjet tyre, nëse bindeni!” (26:23-24)

Pse krijimi quhet Alem?

Alem rrjedh nga Alameh, ngase është një shenjë dëshmuese për ekzistencën e Krijuesit të
saj dhe për Njësinë e Tij.''

﴾ِ‫﴿ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
“Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!”

Më tej Allahu thotë:

﴾ِ‫﴿ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
“Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!”

Këta emra i kemi sqaruar kur kemi folur për Besmelen. Kurtubiu tha:
8 MBUROJA.net

"Allahu e ka përshkruar veten me emrat Rrahman dhe Rrahim pas thënies Zoti i
botëve', prandaj kjo thënie këtu përfshin një paralajmërim e pastaj një nxitje.

Ngjashëm me këtë Allahu thotë:

﴾ُ‫ ﻭَﺃَﻥﱠ ﻋَﺬَﺍﺑِﻰ ﻫُﻮَ ﺍﻟْﻌَﺬَﺍﺏُ ﺍﻻﱞﻟِﻴﻢ‬- ُ‫﴿ﻧَﺒﱢﻰءْ ﻋِﺒَﺎﺩِﻯ ﺃَﻧﱢﻰ ﺃَﻧَﺎ ﺍﻟْﻐَﻔُﻮﺭُ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬
“Njoftoi robërit e Mi (o Muhamed) se vërtet Unë jam Ai që fal shumë dhe
mëshirues i madh. Po (njoftoji) se edhe dënimi Im është dënimi më i dhembshëm”
15:49-50

Allahu thotë:

﴾ٌ‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺭَﺑﱠﻚَ ﺳَﺮِﻳﻊُ ﺍﻟْﻌِﻘَﺎﺏِ ﻭَﺇِﻧﱠﻪُ ﻟَﻐَﻔُﻮﺭٌ ﺭﱠﺣِﻴﻢ‬

“Me të vërtetë se All-llahu është ndëshkues i shpejtë, dhe sigurisht që Ai është falës
e Mëshirues”. (6:165)

Prandaj emri Rab përfshin një paralajmërim, ndërsa Rrahman dhe Rrahim u jep zemër
besimtareve dhe i nxit ata. Më tej Muslimi në Sahihun e tij transmeton se i Dërguari i
Allahut salallahu alejhi we selem ka thënë:

ِ‫ ﻭَﻟَﻮْ ﻳَﻌْﻠَﻢُ ﺍﻟْﻜَﺎﻓِﺮُ ﻣَﺎ ﻋِﻨْﺪَ ﺍﷲ‬،ٌ‫»ﻟَﻮْ ﻳَﻌْﻠَﻢُ ﺍﻟْﻤُﺆْﻣِﻦُ ﻣَﺎ ﻋِﻨْﺪَ ﺍﷲِ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻌُﻘُﻮﺑَﺔِ ﻣَﺎ ﻃَﻤِﻊَ ﻓِﻲ ﺟَﻨﱠﺘِﻪِ ﺃَﺣَﺪ‬
« ٌ‫ﻣِﻦَ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَﺔِ ﻣَﺎ ﻗَﻨَﻂَ ﻣِﻦْ ﺭَﺣْﻤَﺘِﻪِ ﺃَﺣَﺪ‬
“Sikur ta dinin besimtarët se çfarë dënimi ka Allahu, asnjë prej tyre nuk do të shpresonte
Xhenetin e Tij, dhe sikur jobesimtarët ta dinin se çfarë mëshire ka Allahu, askush nuk do
ta humbiste shpresën nga fitimet e Tij”

﴾ِ‫﴿ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦ‬

“Sundues i Ditës së Gjykimit”

Dëshmimi i Pavarësisë në Ditën e Gjykimit

Allahu përmend sovranitetin e Tij në Ditën e Kiametit, por kjo nuk e mohon sovranitetin
e Tij mbi të gjitha gjërat e tjera. Allahu përmendi se Ai është Zoti i ekzistencës, duke
përfshirë edhe këtë jetë, edhe jetën në botën tjetër. Allahu përmend vetëm Ditën e
Gjykimit këtu, sepse në atë ditë, përveç Atij askush nuk do të jetë në gjendje të
pretendojë pronësinë e asgjëje. Atë Ditë, askush nuk do të lejohet të flasë pa lejen e Tij.

Ngjashëm me këtë Allahu thotë:

9 MBUROJA.net

﴾ً‫﴿ﻳَﻮْﻡَ ﻳَﻘُﻮﻡُ ﺍﻟﺮﱡﻭﺡُ ﻭَﺍﻟْﻤَﻠَـﺌِﻜَﺔُ ﺻَﻔّﺎً ﻻﱠ ﻳَﺘَﻜَﻠﱠﻤُﻮﻥَ ﺇِﻻﱠ ﻣَﻦْ ﺃَﺫِﻥَ ﻟَﻪُ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦُ ﻭَﻗَﺎﻝَ ﺻَﻮَﺍﺑﺎ‬
“Atë ditë Err-Rruh (Xibrili ose ndonjë melek tjetër) dhe engjëjt qëndrojnë të
rreshtuar, askush nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi dhe i cili e thotë të vërtetën”.
(78:38)

﴾ً‫﴿ﻭَﺧَﺸَﻌَﺖِ ﺍﻷَﺻْﻮَﺍﺕُ ﻟِﻠﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﻓَﻼَ ﺗَﺴْﻤَﻊُ ﺇِﻻﱠ ﻫَﻤْﺴﺎ‬

“Para të Gjithëmëshirshmit do të ulen të gjithë zërat e nuk do të dëgjosh tjetër pos
zhurmën e lehtë të hapave të tyre”. (20:108)

﴾ ٌ‫﴿ﻳَﻮْﻡَ ﻳَﺄْﺕِ ﻻَ ﺗَﻜَﻠﱠﻢُ ﻧَﻔْﺲٌ ﺇِﻻﱠ ﺑِﺈِﺫْﻥﻩِ ﻓَﻤِﻨْﻬُﻢْ ﺷَﻘِﻰﱞ ﻭَﺳَﻌِﻴﺪ‬

“E kur të vijë ajo ditë, askush nuk do të flasë, pos me lejen e Tij, e prej tyre (të
tubuarve) ka fatzi dhe fatbardhë”. (11:105)

Dahaku thotë se Ibn Abasi ka komentuar këtë ajet kështu:

“Allahu thotë: 'Atë ditë askush nuk posedon asgjë që kishte ne botën e
mëparshme/dynja'”

Kuptimi i Jeumid-din

Ibn Abasi ka thënë:

"Jeum id-din është Dita e Gjykimit për krijesat, që do të thotë Ditën e Gjykimit. Në
atë ditë, Allahu do ta marrë në llogari krijesat për veprat e tyre, të keqen me të
keqe, të mirën me të mirë, me përjashtim të atyre që Ai i fal.''

Përveç kësaj, disa sahabë të tjerë, dijetarë nga tabi’inët dhe dijetarë nga Selefi, thanë në
mënyrë të ngjashme, ngase ky kuptim i këtij ajeti është i dukshëm dhe i qartë.

Allahu është El-Malik (Mbreti, Pronari)

Allahu është poseduesi i Vërtetë (Malik) i gjithçkaje. Allahu thotë:

﴾ُ‫﴿ﻫُﻮَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻻَ ﺇِﻟَـﻪَ ﺇِﻻﱠ ﻫُﻮَ ﺍﻟْﻤَﻠِﻚُ ﺍﻟْﻘُﺪﱡﻭﺱُ ﺍﻟﺴﱠﻠَـﻢ‬

“Ai është All-llahu dhe nuk ka zot tjetër që meriton te adhurohet me të drejtë përveç
Tij, Mbreti, i Shenjti, I patëmeta” (59:23)
10 MBUROJA.net

Gjithashtu në të dy Sahihet transmetohet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut ka

thënë:

«ُ‫»ﺃَﺧْﻨَﻊُ ﺍﺳْﻢٍ ﻋِﻨْﺪَ ﺍﷲِ ﺭَﺟُﻞٌ ﺗَﺴَﻤﱠﻰ ﺑِﻤَﻠِﻚِ ﺍﻟْﺄَﻣْﻠَﺎﻙِ ﻭَﻟَﺎ ﻣَﺎﻟِﻚَ ﺇِﻟﱠﺎ ﺍﷲ‬
“Emri më i përbuzur, më i përçmuar tek Allahu është kur njeriu e quan mbret i
mbretërve, ndërkohë që nuk ka pronarë të tjerë përveç Allahut”

Gjithashtu në të dy Sahihet transmetohet se i dërguari i Allahut ka thënë:

َ‫ ﺃَﻳْﻦَ ﻣُﻠُﻮﻙُ ﺍﻟْﺄَﺭْﺽِ؟ ﺃَﻳْﻦ‬،ُ‫ ﺃَﻧَﺎ ﺍﻟْﻤَﻠِﻚ‬: ُ‫»ﻳَﻘْﺒِﺾُ ﺍﷲُ ﺍﻟْﺄَﺭْﺽَ ﻭَﻳَﻄْﻮِﻱ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺎءَ ﺑِﻴَﻤِﻴﻨِﻪِ ﺛُﻢﱠ ﻳَﻘُﻮﻝ‬
« ‫ﺍﻟْﺠَﺒﱠﺎﺭُﻭﻥَ؟ ﺃَﻳْﻦَ ﺍﻟْﻤُﺘَﻜَﺒﱢﺮُﻭﻥَ؟‬
“Në ditën e kiametit Allahu do ta kapë tokën dhe do t’i palosë qiejt me Dorën e Tij të
djathtë dhe do të thotë: "Unë jam Mbreti! Ku janë mbretërit e tokës. Ku janë mizorët. Ku
janë kryelartët? "

Gjithashtu në Kuranin e madhërishëm:

﴾‫﴿ﻟﱢﻤَﻦِ ﺍﻟْﻤُﻠْﻚُ ﺍﻟْﻴَﻮْﻡَ ﻟِﻠﱠﻪِ ﺍﻟْﻮَﺣِﺪِ ﺍﻟْﻘَﻬﱠﺎﺭ‬

“I kujt është pushteti sot? (bëhet pyetja). I All-llahut, i Atij që është Një dhe qe
meriton te adhurohet, i të Papërballueshmit (është përgjigjja)!” (40:16)

Allahu është Pronari i Vërtetë (Melik) (i çdo gjëje dhe i çdo krijese).

Allahu thotë:

﴾ُ‫ﺲﱠَـﻢ‬
‫﴿ﻫُﻮَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻻَ ﺇِﻟَـﻪَ ﺇِﻻﱠ ﻫُﻮَ ﺍﻟْﻤَﻠِﻚُ ﺍﻟْﻘُﺪﱡﻭﺱُ ﺍﻟ ﻟ‬
“Ai është All-llahu dhe nuk ka zot tjetër që meriton të adhurohet me të drejtë përveç
Tij, Mbreti, i Shenjti, i Patëmeta” (59:23)

Po ashtu në të dy Sahihet transmetohet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut salallahu

alejhi we selem ka thënë:

« ُ‫»ﺃَﺧْﻨَﻊُ ﺍﺳْﻢٍ ﻋِﻨْﺪَ ﺍﷲِ ﺭَﺟُﻞٌ ﺗَﺴَﻤﱠﻰ ﺑِﻤَﻠِﻚِ ﺍﻟْﺄَﻣْﻠَﺎﻙِ ﻭَﻟَﺎ ﻣَﺎﻟِﻚَ ﺇِﻟﱠﺎ ﺍﷲ‬
“Emri më i përbuzur, më i përçmuar tek Allahu është kur njeriu e quan mbret i
mbretërve, ndërkohë që nuk ka pronarë të tjerë përveç Allahut”

Ndërsa të quajturit e dikujt tjetër mbret përveç Allahut në këtë jetë, kjo bëhet në mënyrë
figurative. Për shembull Allahu thotë:
11 MBUROJA.net

﴾‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﻗَﺪْ ﺑَﻌَﺚَ ﻟَﻜُﻢْ ﻃَﺎﻟُﻮﺕَ ﻣَﻠِﻜًﺎ‬

“Më të vërtetë All-llahu caktoi Talutin mbret tuajin”. (2:247),

﴾ٌ‫﴿ﻭَﻛَﺎﻥَ ﻭَﺭَﺁءَﻫُﻢ ﻣﱠﻠِﻚ‬

“Mbrapa tyre ishte një mbret” (18:79) dhe

﴾ً‫﴿ﺇِﺫْ ﺟَﻌَﻞَ ﻓِﻴﻜُﻢْ ﺃَﻧْﺒِﻴَﺂءَ ﻭَﺟَﻌَﻠَﻜُﻢْ ﻣﱡﻠُﻮﻛﺎ‬

“Kur mes jush bëri pejgamberë dhe ju bëri mbretër” (5:20)

Gjithashtu në të dy Sahihet transmetohet:

«ِ‫»ﻣِﺜْﻞُ ﺍﻟْﻤُﻠُﻮﻙِ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﺄَﺳِﺮﱠﺓ‬

”Si mbretërit, të mbështetur në fronet e tyre”

Kuptimi i Ed-Din

Dini do të thotë njohja, shpërblimi ose ndëshkimi. Ngjashëm Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﻳُﻮَﻓﱢﻴﻬِﻢُ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺩِﻳﻨَﻬُﻢُ ﺍﻟْﺤَﻖﱠ‬

“Atë ditë All-llahu ua plotëson shpërblimin e merituar (për veprat e tyre)” (24:25),

dhe

﴾َ‫﴿ﺃَءِﻧﱠﺎ ﻟَﻤَﺪِﻳﻨُﻮﻥ‬
“Vërtet do të shpërblehemi apo dënohemi (sipas veprave tona)?” (37:53).

Në një hadith thuhet:

« ِ‫»ﺍﻟْﻜَﻴﱢﺲُ ﻣَﻦْ ﺩَﺍﻥَ ﻧَﻔْﺴَﻪُ ﻭَﻋَﻤِﻞَ ﻟِﻤَﺎ ﺑَﻌْﺪَ ﺍﻟْﻤَﻮﺕ‬

“Njeriu i mençur është ai që e llogarit veten dhe punon për (jetën e tij) pas vdekjes.”

Që do të thotë se ai mban përgjegjësi dhe e llogaritë vetveten. Po ashtu Umeri ka thënë:

12 MBUROJA.net

“Llogariteni vetveten para se të llogariteni, peshojeni vetveten para se të

peshoheni, dhe përgatituni për tubimin më të madh para Atij njohuria e të Cilit
përfshin tërë veprat tuaja”

﴾ ٌ‫﴿ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﺗُﻌْﺮَﺿُﻮﻥَ ﻻَ ﺗَﺨْﻔَﻰ ﻣِﻨﻜُﻢْ ﺧَﺎﻓِﻴَﺔ‬

“Atë ditë ju do të silleni për gjykim (para Zotit), duke mos mbetur fshehtë asnjë
sekret juaji.” (69:18)

﴾ ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!” (1:5)

Kuptimi gjuhësor dhe fetar i fjalës Ibadet

Në aspektin gjuhësor fjala ibadet do të thotë i nënshtruar. Për shembull, një rrugë është
përshkruar si muabbadah e që do të thotë: "e trasuar ". Në terminologjinë fetare, fjala
ibadah nënkupton dashuri të madhe, përulësi dhe frikë.

"Ty ...'', do të thotë ne të adhurojmë vetëm Ty dhe askënd tjetër, dhe mbështetmi vetëm
tek Ti dhe tek askush tjetër. Kjo është forma më e përsosur e bindjes dhe e tërë feja
nënkupton këto dy ide.

Disa nga Selefët thanë: "El-Fatiha është sekreti i Kuranit, ndërsa këto fjalë janë sekreti i
Fatihasë".

﴾ ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!”

Pjesa e parë është një deklaratë pastrimi nga Shirku (politeizmi), ndërsa e dyta mohon të
ketë ndonjë pushtet ose fuqi, duke shfaqur pranimin se të gjitha çështjet janë të
kontrolluara nga All-llahu i vetëm. Ky kuptim është përsëritur në raste të ndryshme në
Kuran. Për shembull Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﻓَﺎﻋْﺒُﺪْﻩُ ﻭَﺗَﻮَﻛﱠﻞْ ﻉَﻟَﻴْﻪِ ﻭَﻣَﺎ ﺭَﺑﱡﻚَ ﺑِﻐَـﻔِﻞٍ ﻋَﻤﱠﺎ ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮﻥ‬

“Pra adhuroje Atë (O Muhamed), mbështetu tek Ai, se Zoti yt nuk është i
pavetëdijshëm për atë që veproni.” (11:123),

﴾‫﴿ﻗُﻞْ ﻫُﻮَ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦُ ءَﺍﻣَﻨﱠﺎ ﺑِﻪِ ﻭَﻋَﻠَﻴْﻪِ ﺗَﻮَﻛﱠﻠْﻨَﺎ‬

13 MBUROJA.net

“Thuaj: “Ai është Mëshiruesi, Atij i kemi besuar dhe vetëm tek Ai jemi mbështetur,”
(67:29),

﴾ ً‫﴿ﺭﱠﺏﱡ ﺍﻟْﻤَﺸْﺮِﻕِ ﻭَﺍﻟْﻤَﻐْﺮِﺏِ ﻻَ ﺇِﻟَـﻪَ ﺇِﻻﱠ ﻫُﻮَ ﻓَﺎﺗﱠﺨِﺬْﻩُ ﻭَﻛِﻴﻼ‬

“(Ai është) Zot i lindjes dhe i perëndimit, nuk ka zot tjetër (që meriton të adhurohet
me të drejtë) vetëm Ai, pra vetëm te Ai mbështetu” (73:9), dhe

﴾ ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!”

Duhet të përmendim se në këtë ajet, lloji i të folmes ndryshon nga veta e tretë në të folme
të drejtpërdrejtë duke përdorur Kef në thënien Ijjake (Ty). Kjo për shkak se pasi robi e
lavdëroi dhe e falënderoi Allahun, ai qëndron para Tij, duke iu drejtuar drejtpërdrejtë
Atij:

﴾ ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!”

El-Fatiha tregon domosdoshmërinë e falënderimit ndaj Allahut; ajo

është e domosdoshme në çdo namaz

Fillimi i sures Fatiha përmban falënderimin e Allahut për Vetveten e Tij me emrat dhe
atributet më të mira dhe i tregon robërve të Vet që edhe ata duhet ta falënderojnë Atë në
të njëjtën mënyrë. Prandaj, namazi nuk është i vlefshëm përderisa lutësi nuk e lexon
Fatihan, nëse është në gjendje ta bëjë këtë.

Në të dy Sahihet transmetohet nga Ubade bin Samiti se i Dërguari i Allahut salallahu

alejhi we selem ka thënë:

«ِ‫»ﻟَﺎ ﺻَﻠَﺎﺓَ ﻟِﻤَﻦْ ﻟَﻢْ ﻳَﻘْﺮَﺃْ ﺑِﻔَﺎﺗِﺤَﺔِ ﺍﻟْﻜِﺘَﺎﺏ‬

“Nuk ka namaz për atë që nuk e lexon Fatihan e Librit”

Po ashtu në të Sahihun e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut

salallahu alejhi we sellem ka thënë:
‫‪14‬‬ ‫‪MBUROJA.net‬‬

‫»ﻳَﻘُﻮﻝُ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺗَﻌَﺎﻟَﻰ ‪ :‬ﻗَﺴَﻤْﺖُ ﺍﻟﺼﱠﻠَﺎﺓَ ﺑَﻴْﻨِﻲ ﻭَﺑَﻴْﻦَ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻧِﺼْﻔَﻴْﻦِ‪ ،‬ﻓَﻨِﺼْﻔُﻬَﺎ ﻟِﻲ ﻭَﻧِﺼْﻔُﻬَﺎ ﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ‬
‫ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝَ‪ ،‬ﺇِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝَ ﺍﻟْﻌَﺒْﺪُ‪:‬‬

‫»ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏّ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦَ ﻳَﻮْﻡِ ﺇِﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﻛَﻔَﺮُ ﻭﺍْ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﻏِﺸَـﻮَﺓٌ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ‬
‫ﻳُﻨﻔِﻘُﻮﻥَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺳَﻮَﺁء ﻗُﻠُﻮﺑِﻬِﻢْ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻗُﻠُﻮﺑِﻬِﻢْ ﺗُﻨﺬِﺭْﻫُﻢْ ﻳُﻮﻗِﻨُﻮﻥَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺑِﺎﻟْﻐَﻴْﺐِ ﺱَﻣْﻌِﻬِﻢْ‬
‫ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﻗُﻠُﻮﺑِﻬِﻢْ ﺗُﻨﺬِﺭْﻫُﻢْ ﻳَﻮْﻡِ ﺃَﻡْ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻟّﻠْﻤُﺘﱠﻘِﻲﻥَ ﻗُﻠُﻮﺑِﻬِﻢْ ﺑِﻤَﺂ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﺇِﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﻛَﻔَﺮُﻭﺍْ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢِ«‬

‫‪ ،‬ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲُ‪ :‬ﺃَﺛْﻨﻰ ﻋَﻠَﻲﱠ ﻋَﺒْﺪِﻱ ﻓَﺈﺫَﺍ ﻗَﺎﻝَ ‪:‬‬

‫﴿ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦِ ﴾‪ ،‬ﻗَﺎﻝَ ﺍﷲُ ‪ :‬ﻣَﺠﱠﺪَﻧِﻲ ﻋَﺒْﺪِﻱ‪ ،‬ﻭَﺇِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝَ ‪:‬‬

‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦُ ﴾‪ ،‬ﻗَﺎﻝَ ‪ :‬ﻫﺬَﺍ ﺑَﻴْﻨِﻲ ﻭَﺑَﻴْﻦَ ﻋَﺒْﺪِﻱ‪ ،‬ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝَ‪ ،‬ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺎﻝَ ‪:‬‬

‫﴿ﺍﻫْﺪِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢَ ﴾‬

‫ﻕَﻝَ‪ :‬ﻫﺬَﺍ ﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ‪،‬‬

‫﴿ﺻِﺮَﺍﻁَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻤْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻏَﻴْﺮِ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﺍﻟﻀﱠﺂﻟﱢﻴﻦَ ﴾‪ ،‬ﺍ‬
‫ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝَ«‬
‫‪Allahu ka thënë: “E kam ndarë namazin ndërmjet Meje dhe robit Tim në dy gjysma, dhe‬‬
‫‪ai (robi) do të fitojë atë për të cilën është lutur”. Kur robi thotë:‬‬

‫﴿ﺍﻟْﺢَﻣْﺪُ ﻟﻠﱠﻪِ ﺭَﺏﱢ ﺍﻟْﻌَـﻠَﻤِﻴﻦَ﴾‬

‫‪“Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve”, Allahu thotë: “Robi im më lavdëroi”. Kur‬‬
‫‪robi thotë:‬‬

‫﴿ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢِ﴾‬
‫‪“Mëshiruesit, Mëshirëbërësit”, Allahu thotë: “Robi Im më lartësoi’'. Kur robi thotë:‬‬

‫﴿ﻣَـﻠِﻚِ ﻳَﻮْﻡِ ﺍﻟﺪﱢﻳﻦِ﴾‬

‫‪“Sunduesit të Ditës së Gjykimit”, Allahu thotë: “ Robi Im më lavdëroi (i është bindur‬‬
‫‪Madhërisë sime)”. Nëse robi thotë:‬‬

‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦُ ﴾‬

‫‪“Ty të adhurojmë dhe prej Teje ndihmë kërkojmë", Allahu thotë: “ Kjo është në mes Meje‬‬
‫‪dhe robit Tim dhe ai do ta fitojë atë për të cilën është lutur”. Nëse robi thotë:‬‬
15 MBUROJA.net

َ‫ ﺻِﺮَﺍﻁَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻤْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻏَﻴْﺮِ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻ‬- َ‫﴿ﺍﻫْﺪِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬
﴾َ‫ﺍﻟﻀﱠﺂﻟﱢﻴﻦ‬
“Udhëzona në rrugën e drejtë, në rrugën e atyre ndaj të cilëve u ke dhuruar bekimin
Tënd, e jo në të atyre me të cilët je i hidhëruar dhe që kanë humbur”, Allahu thotë: “ Kjo
është për robin Tim, dhe robi Im do të ketë atë që ka kërkuar”.

Teuhidi El-Uluhije

Ed-Dahaku transmeton se Ibn Basi ka thënë:

﴾ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪ‬
“Vetëm Ty të adhurojmë” do të thotë, "Ti je Ai të cilin e njësojmë, të Cilit i frikësohemi
dhe tek i Cili shpresojmë, vetëm tek Ti, o Zoti ynë, dhe tek askush tjetër.”

Teuhidi Er-Rububije

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!” të të bindemi në të

gjitha çështjet tona.'' Më tej, Katade tha se ajeti:

﴾ ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪُ ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!” përmban urdhrin e
Allahut për ne për të kryer adhurim të sinqertë ndaj Tij dhe për të kërkuar ndihmën e Tij
në lidhje me të gjitha çështjet tona.

Allahu e përmendi

﴾ُ‫﴿ﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﻌْﺒُﺪ‬
“Vetëm Ty të adhurojmë”

para

﴾ُ‫﴿ﻭَﺇِﻳﱠﺎﻙَ ﻧَﺴْﺘَﻌِﻴﻦ‬
“dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!”, sepse këtu qëllimi është adhurimi, ndërsa
ndihma e Allahut është mjeti për ta pambushur këtë qëllim. Natyrisht se secili fillimisht
16 MBUROJA.net

kujdeset për gjerat më të rëndësishme e pastaj për ato që janë më pak të rëndësishme, e
Allahu e di më së miri.

Allahu e quajti rob Profetin salallahu alejhi ue selam

Allahu e quajti të Dërguarin e Tij ’abd’ (rob, shërbyes) kur Ai përmendi Shpalljen në
Librin e Tij dhe përfshirjen e Pejgamberit në thirrjen për tek Allahu, dhe kur u përmend
Isra (udhëtim gjatë natës nga Meka në Jerusalem dhe pastaj në qiell), dhe këto janë
misionet më të nderuara te pejgamberit salallahu alejhi we selem.

Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟِﻠﱠﻪِ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺃَﻧْﺰَﻝَ ﻋَﻠَﻰ ﻋَﺒْﺪِﻩِ ﺍﻟْﻜِﺘَـﺐ‬

“Falënderimi i takon vetëm All-llahut që ia shpalli robit të vet (Muhamedit) Librin
(Kuranin)” (18:1),

﴾ُ‫﴿ﻭَﺃَﻧﱠﻪُ ﻟﱠﻤَﺎ ﻗَﺎﻡَ ﻋَﺒْﺪُ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﻳَﺪْﻋُﻮﻩ‬

“ Dhe se kur u ngrit robi i All-llahut (Muhamedi) duke e lutur Atë.” (72:19) dhe

﴾ً‫﴿ﺳُﺒْﺤَﺎﻥَ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺃَﺳْﺮَﻯ ﺑِﻌَﺒْﺪِﻩِ ﻟَﻴْﻼ‬

“Pa të meta është Lartmadhëria e Atij që robin e Vet (Muhamedin) e mori për një
udhëtim nate” (17:1)

Nxitja e kryerjes së veprave të adhurimit gjatë kohës së fatkeqësive

Allahu gjithashtu udhëzoi profetit të Tij që t'u kthehej akteve të adhurimit gjatë kohës
kur ai u ndje i hidhëruar për shkak të jobesimtarëve që e kundërshtuan dhe e mohuan
atë.

Allahu thotë:

ْ‫ ﻭَﺍﻋْﺒُﺪ‬- َ‫ ﻓَﺴَﺒﱢﺢْ ﺑِﺤَﻤْﺪِ ﺭَﺑﱢﻚَ ﻭَﻛُﻦْ ﻣﱢﻦَ ﺍﻟﺴﱠـﺠِﺪِﻳﻦ‬- َ‫﴿ﻭَﻟَﻘَﺪْ ﻧَﻌْﻠَﻢُ ﺃَﻧﱠﻚَ ﻳَﻀِﻴﻖُ ﺻَﺪْﺭُﻙَ ﺑِﻢَ ﺍ ﻳَﻘُﻮﻟُﻮﻥ‬
﴾ ُ‫ﺭَﺑﱠﻚَ ﺣَﺘﱠﻰ ﻳَﺄْﺗِﻴَﻚَ ﺍﻟْﻴَﻘِﻴﻦ‬
“Me te vërtetë Ne e dimë mire se ty te ngushtohet shpirti nga ajo qe ata thonë. Po ti
madhëroje me falënderime Zotin tënd e bëhu prej atyre që luten (përulen duke u
falur). Dhe adhuroje Zotin tënd deri të vijë ty e vërteta (vdekja)”. (15:97-99).
17 MBUROJA.net

Pse falënderimi është përmendur në fillim?

Meqë u përmend falënderimi i All-llahut, nga i Cili kërkohet ndihmë, ishte e

përshtatshme që pas falënderimit të pasojë kërkesa për nevojën e robit.

Kemi përmendur se Allahu thotë:

« َ‫ ﻭَﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ ﻣَﺎ ﺳَﺄَﻝ‬،‫»ﻓَﻨِﺼْﻔُﻬَﺎ ﻟِﻲ ﻭَﻧِﺼْﻔُﻬَﺎ ﻟِﻌَﺒْﺪِﻱ‬

“Gjysmën për Veten Time dhe gjysmën për robin Tim, dhe robi Im do të ketë atë për të
cilën është lutur”

Kjo është metoda më e mirë për të kërkuar ndihmë, fillimisht duke e lavdëruar atë nga i
cili po kërkohet ndihma dhe pastaj të kërkojnë ndihmën e Tij për të ndihmuar vetveten
dhe vëllezërit e tij muslimanë duke thënë:

﴾َ‫﴿ﺍﻩْ ﺩِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬

“Na udhëzo ne rruge te drejte”

Kjo metodë është më se përshtatshme dhe efikase në arritjen e një përgjigje pozitive për
lutjet, dhe kjo është arsyeja pse Allahu e ka rekomanduar këtë si metodën më të mirë.

Të kërkuarit ndihmë mund të marrë formën e bartjes së gjendjes së personit i cili është
duke kërkuar ndihmë. Për shembull, pejgamberi Musa ka thënë:

﴾ٌ‫﴿ﺭَﺏﱢ ﺇِﻧﱢﻰ ﻟِﻤَﺂ ﺃَﻧﺰَﻟْﺖَ ﺇِﻟَﻰﱠ ﻣِﻦْ ﺧَﻴْﺮٍ ﻓَﻘِﻴﺮ‬

“ O Zoti im, unë kam nevojë për çfarëdo që të më japësh!” (28:24)

Gjithashtu, mund të përmendim atributet e kujtdo që kërkon ndihmë, ashtu siç tha
Junusi:

﴾َ‫﴿ﻻﱠ ﺇِﻟَـﻪَ ﺇِﻻﱠ ﺃَﻧﺖَ ﺳُﺒْﺤَـﻨَﻚَ ﺇِﻧﱢﻰ ﻛُﻨﺖُ ﻣِﻦَ ﺍﻟﻈﱠـﻠِﻤِﻴﻦ‬

“Nuk ka Zot që meriton të adhurohet përveç Teje. Qofsh i lavdëruar. Unë jam nga ata
që i bënë padrejtë vetes!” (21:87)

Për më tepër, robi mund ta falënderojë Atë pa përmendur nevojën e tij. Udhëzimi i
përmendur në këtë kapitull (sure) nënkupton udhëzimin në rrugën e drejtë dhe
udhëzimin drejt suksesit.

Allahu thotë:
18 MBUROJA.net

﴾َ‫ﻖِﻢ‬
‫﴿ﺍﻫْﺪِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَ ﻳ‬
“Udhëzona në rrugën e drejtë!” që do të thotë udhëzona, drejtona, na udhëhiq dhe na
dhuro udhëzim të drejtë. Gjithashtu:

﴾ِ‫﴿ﻭَﻫَﺪَﻳْﻨَـﻪُ ﺍﻟﻨﱠﺠْﺪَﻳﻦ‬
“Dhe i sqaruam atij për të dy rrugët.“ (90:10), do të thotë: “Ia shpjeguam atij (njeriut)
rrugën e drejtë dhe atë të gabuar, të mirën dhe të keqen.” Po ashtu, Allahu thotë:

﴾ٍ‫﴿ﺍﺟْﺘَﺒَـﻪُ ﻭَﻫَﺪَﺍﻩُ ﺇِﻟَﻰ ﺻِﺮَﻁٍ ﻣﱡﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬

“Ai (All-llahu) e zgjodhi atë (për pejgamber) dhe e udhëzoi në rrugën e drejtë.”
16:121 dhe

﴾ِ‫﴿ﻓَﺎﻫْﺪُﻭﻫُﻢْ ﺇِﻟَﻰ ﺻِﺮَﻁِ ﺍﻟْﺠَﺤِﻴﻢ‬

“Dhe të shpjerë ata në të rrugën e flaktë të zjarrit (Xhehenemit)” (37:23).

Ngjashëm me këtë Allahu thotë:

﴾ٍ‫﴿ﻭَﺇِﻧﱠﻚَ ﻟَﺘَﻬْﺪِﻯ ﺇِﻟَﻰ ﺻِﺮَﻁٍ ﻣﱡﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬

“Vërtet që ti (O Muhamed) udhëzon (njerëzit) për në rrugën e drejtë.” (42:52) dhe

﴾‫﴿ﺍﻟْﺤَﻤْﺪُ ﻟِﻠﱠﻪِ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻫَﺪَﺍﻧَﺎ ﻟِﻬَـﺬَﺍ‬

“Falënderojmë Allahun që na udhëzoi për këtë.” (7:43), do të thotë na udhëzoi në rrugë
të drejtë dhe na përshtati për këtë fund/Xhenetin.

Kuptimi i Siratal-Mustekim/Rruga e drejtë

Sa për kuptimin e fjalës Siratal mustekim, imam Ebu Xhafer Tabari ka thënë:

"Umeti është pajtuar se Siratal mustekim, sipas gjuhës së arabeve, është rruga e
drejtë, pa degë. Për shembull, Xherir bin Atijeh el Khatafi në një poemë ka thënë:

'Udhëheqës i besimtarëve është në një rrugë që do të mbetet në rregull, edhe pse

rrugët e tjera janë kërrusur.'

Tabari thekson:
19 MBUROJA.net

“Për këtë fakt ka shumë prova.”

Pastaj vazhdon:

"Arabët e përdorin termin Sirat për t’iu referuar çdo veprimi, pa marrë parasysh
a është i drejtë apo i gabuar. Së këndejmi, arabët do ta përshkruanin njeriun e
ndershëm si të drejtë, ndërsa të ligun si të shtrembër. Rruga e drejtë e përmendur
në Kuran i referohet fesë Islame.

Transmeton imam Ahmedi nga en-Nawas bin Sam'an në Musnedin e tij se i Dërguari i
Allahut ka thënë:

،ٌ‫ ﻭَﻋَﻠَﻰ ﺟَﻨْﺒَﺘَﻲِ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁِ ﺳُﻮﺭَﺍﻥِ ﻓِﻴﻬِﻤَﺎ ﺃَﺑْﻮَﺍﺏٌ ﻣُﻔَﺘﱠﺤَﺔ‬،‫»ﺽَﺭَﺏَ ﺍﷲُ ﻣَﺜَﻠًﺎ ﺻِﺮَﺍﻃًﺎ ﻣُﺴْﺘَﻘِﻴﻤًﺎ‬
َ‫ ﻳَﺎﺃَﻳﱡﻬَﺎ ﺍﻟﻨﱠﺎﺱُ ﺍﺩْﺧُﻠُﻮﺍ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁ‬: ُ‫ ﻭَﻋَﻠَﻰ ﺑَﺎﺏِ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁِ ﺩَﺍﻉٍ ﻳَﻘُﻮﻝ‬،ٌ‫ﻭَﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﺄَﺑْﻮَﺍﺏِ ﺳُﺘُﻮﺭٌ ﻣُﺮْﺧَﺎﺓ‬
َ‫ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﺃَﺭَﺍﺩَ ﺍﻟْﺈِﻧْﺴَﺎﻥُ ﺃَﻥْ ﻳَﻔْﺘَﺢَ ﺷَﻴْﺌًﺎ ﻣِﻦْ ﺗِﻠْﻚ‬،ِ‫ ﻭَﺩَﺍﻉٍ ﻳَﺪْﻋُﻮ ﻣِﻦْ ﻓَﻮْﻕِ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁ‬،‫ﺟَﻤِﻴﻌًﺎ ﻭَﻟَﺎ ﺗَﻌْﻮَ ﺟﱡﻮﺍ‬
ِ‫ ﺣُﺪُﻭﺩُ ﺍﷲ‬:ِ‫ ﺍﻟْﺈِﺳْﻠَﺎﻡُ ﻭَﺍﻟﺴﱡﻮﺭَﺍﻥ‬: ُ‫ﻭَﻳْﺤَﻚَ ﻟَﺎ ﺗَﻔْﺘَﺤْﻪُ ﻓَﺈِﻧﱠﻚَ ﺇِﻥْ ﻓَﺘَﺤْﺘَﻪُ ﺗَﻠِﺠْﻪُ ﻓَﺎﻟﺼﱢﺮَﺍﻁ‬:َ‫ﺍﻟْﺄَﺑْﻮَﺍﺏِ ﻗَﺎﻝ‬
ْ‫ ﻭَﺍﻟﺪﱠﺍﻋِﻲ ﻣِﻦ‬،ِ‫ﻭَﺍﻟْﺄَﺑْﻮَﺍﺏُ ﺍﻟْﻤُﻔَﺘﱠﺤَﺔُ ﻣَﺤَﺎﺭِﻡُ ﺍﷲِ ﻭَﺫَﻟِﻚَ ﺍﻟﺪﱠﺍﻋِﻲ ﻋَﻠَﻰ ﺭَﺃْﺱِ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁِ ﻛِﺘَﺎﺏُ ﺍﷲ‬
« ٍ‫ﻓَﻮْﻕِ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁِ ﻭَﺍﻋِﻆُ ﺍﷲِ ﻓِﻲ ﻗَﻠْﺐِ ﻛُﻞﱢ ﻣُﺴْﻠِﻢ‬
“Allahu ka vënë një shembull: një Sirat (rrugë të drejtë) e cila është e rrethuar me mure
në të dy anët, me disa dyer të hapura, të mbuluara me perde. Në derën e Siratit është një
thirrës i cili paralajmëron: 'O njerëz! Qëndroni në rrugë dhe mos iu shmangni asaj.”
Ndërsa një thirrës mbi rrugë gjithashtu paralajmëron çdo person që dëshiron ta hapë
secilën nga këto dyer: “Mjerë ti! Mos e hap, se nëse e hap, do të kalosh nëpër të.” Rruga e
drejtë është Islami, dy muret janë kufijtë e Allahut, ndërsa dyert tregojnë atë që Allahu e
ka ndaluar. Thirrësi në portën e Siratit është Libri i Allahut, ndërsa thirrësi mbi Sirat
është paralajmërimi i Allahut në zemrën e çdo muslimani.”

Besimtarët kërkojnë dhe pajtohen me udhëzimin

Nëse dikush pyet: "Përse besimtari kërkon udhëzim nga Allahu gjatë çdo lutje (falje të
namazit), kur ai tashmë veç është i udhëzuar? A ende nuk është udhëzuar ai siç duhet?''

Përgjigja për këto pyetje është se, në qoftë se nuk do të kishte fakte se besimtari duhet të
vazhdojë të kërkojë udhëzim ditë e natë, Allahu nuk do ta kishte drejtuar atë që t’i lutej
Atij për të marrë udhëzime nga Ai. Besimtari ka nevojë për Allahun e Madhëruar në çdo
orë të jetës së tij për të ndihmuar atë të qëndrojë i palëkundur në rrugën e udhëzimit dhe
për ta bërë atë edhe më të vendosur dhe më këmbëngulës. Robi nuk ka pushtet për të
përfituar ose dëmtuar veten, pos me lejen e All-llahut. Prandaj, Allahu urdhëroi që
robërit e Tij ta lusin Atë vazhdimisht Atë, në mënyrë që Ai t’u ofrojë ndihmën e Tij me
vendosmëri e sukses. Në të vërtetë, person i lumtur është ai të cilin Allahu udhëzon për
20 MBUROJA.net

të kërkuar prej Tij. Kjo vlen sidomos në rastin kur personit urgjentisht i duhet ndihma e
Allahu ditën apo natën. Allahu thotë:

‫﴿ﻳَـﺄَﻳﱡﻬَﺎ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ءَﺍﻣَﻨُﻮﺍْ ءَﺍﻣِﻨُﻮﺍْ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﻭَﺭَﺳُﻮﻟِﻪِ ﻭَﺍﻟْﻜِﺘَـﺐِ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻧَﺰﱠﻝَ ﻋَﻠَﻰ ﺭَﺳُﻮﻟِﻪِ ﻭَﺍﻟْﻜِﺘَـﺐِ ﺍﻟﱠﺬِﻯ‬
﴾ُ‫ﺃَﻧَﺰﻝَ ﻣِﻦ ﻗَﺒْﻞ‬
“O ju që u është keni besuar , besoni ne Allahun, te Dërguarin e Tij (Muhamedin),
Librin (Kuranin) qe iu zbrit atij dhe shpalljeve të cilat qenë zbritur me parë (Tevrat,
Inxhil, Zebur)”

Prandaj, në këtë ajet Allahu urdhëron besimtarët që të besojnë, dhe ky urdhër nuk është
i tepërt pasi ky urdhër ka të bëjë me qëndrueshmërinë dhe vazhdimësinë e kryerjes së
veprimeve që ndihmojnë besimtarin të mbetet në rrugën e drejtë të besimit.

Prandaj, Allahu i urdhëroi robëritë tij të besojnë, dhe ky urdhër nuk është i tepërt, meqë
ajo që kërkohet është qëndrueshmëria dhe vazhdimësia në bërjen e veprave që i
ndihmojnë personit të mbetet ne shtegun e besimit. Po ashtu, Allahu urdhëroi robërit e
Tij besimtarë që të luten:

﴾ُ‫﴿ﺭَﺑﱠﻨَﺎ ﻻَ ﺗُﺰِﻍْ ﻗُﻠُﻮﺑَﻨَﺎ ﺑَﻌْﺪَ ﺇِﺫْ ﻫَﺪَﻳْﺘَﻨَﺎ ﻭَﻩَ ﺏْ ﻟَﻨَﺎ ﻣِﻦ ﻟﱠﺪُﻧﻚَ ﺭَﺡْﻣَﺔً ﺇِﻧﱠﻚَ ﺃَﻧﺖَ ﺍﻟْﻮَﻫﱠﺎﺏ‬
“ Zoti ynë, mos na i lako zemrat tona pasi na udhëzove, na dhuro mëshirën Tënde
sepse më të vërtetë Ti je Dhurues i madh” (3:8)

Prandaj

﴾َ‫﴿ﺍﻩْ ﺩِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬

“Na udhëzo në rrugën e drejtë“ do të thotë na bëjë të qëndrueshëm në rrugën e drejtë
dhe mos lër të devijojmë nga ajo.

﴾َ‫﴿ﺻِﺮَﺍﻁَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻤْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻏَﻴْﺮِ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﺍﻟﻀﱠﺂﻟﱢﻴﻦ‬

“Në rrugën e atyre që u ke dhuruar bekimin Tënd dhe jo në rrugën e atyre me të cilët
je i zëmëruar dhe qe kanë humbur rrugën e drejtë”

Kemi përmendur hadithin ku robi thotë:

﴾َ‫﴿ﺍﻩْ ﺩِﻧَﺎ ﺍﻟﺼﱢﺮَﺍﻁَ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﻘِﻴﻢ‬

“Na udhëzo në rrugë të drejtë”, Allahu thotë: "Kjo është për robin Tim, dhe robi Im do
të këtë atë për çka është lutur”
21 MBUROJA.net

Thënia e Allahut

﴾ْ‫﴿ﺻِﺮَﺍﻁَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻤْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢ‬

“Në rrugën e atyre që u ke dhuruar bekimin Tënd” përcakton rrugën. “Ata të cilëve
Allahu u ka dhuruar bekimin e Tij, janë ata të cilët Ai i përmend në surën En-Nisa:

َ‫﴿ﻭَﻣَﻦ ﻳُﻄِﻊِ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﻭَﺍﻟﺮﱠﺳُﻮﻝَ ﻓَﺄُﻭْﻟَـﺌِﻚَ ﻣَﻊَ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﺃَﻧْﻌَﻢَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢ ﻣﱢﻦَ ﺍﻟﻨﱠﺒِﻴﱢﻴﻦَ ﻭَﺍﻟﺼﱢﺪﱢﻳﻘِﻲﻥ‬
﴾ ً‫ ﺫﻟِﻚَ ﺍﻟْﻔَﻀْﻞُ ﻣِﻦَ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﻭَﻛَﻔَﻰ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﻋَﻠِﻴﻤﺎ‬- ً‫ﻭَﺍﻟﺸﱡﻬَﺪَﺁءِ ﻭَﺍﻟﺼﱠـﻠِﺤِﻴﻦَ ﻭَﺣَﺴُﻦَ ﺃُﻭﻟَـﺌِﻚَ ﺭَﻓِﻴﻘﺎ‬
“E kush do që i bindet All-llahut dhe të Dërguarit, të tillët do të jenë së bashku me ata
që All-llahu shpërbleu: (me) pejgamberët, besnikët e dalluar, dëshmorët dhe me të
mirët. Sa shokë të mirë janë ata! Ky shpërblim i madh është prej All-llahut. Mjafton
që All-llahu di më së miri.” (4:69-70)

Thënia e Allahut:

﴾َ‫﴿ﻏَﻴْﺮِ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏِ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﺍﻟﻀﱠﺂﻟﱢﻴﻦ‬

“jo në të atyre që kundër veti tërhoqën hidhërimin, e as në të atyre që e humbën
veten!” do të thotë të na udhëzojë në rrugën e drejtë, rrugën e atyre mbi të cilët është
derdhur Mirësia Jote, e që është populli i udhëzuar, sinqeriteti dhe bindja ndaj All-llahut
dhe të Dërguarve të Tij. Ata janë njerëz që u përmbahet urdhrave të All-llahut dhe
largohen nga kryerja e asaj që Ai ka ndaluar. Por, na ndihmo t’i shmangemi rrugës së
atyre të cilëve Allahu është i zemëruar me ta, qëllimet e të cilëve janë të korruptuara, të
cilët e njohin të vërtetën, por megjithatë devijojnë nga kjo e vërtetë. Gjithashtu, na
ndihmo t’i shmangemi rrugës së atyre që ishin udhëhequr në humbje, të cilët e humben
diturinë e vërtetë dhe, si rezultat, po bredhin ne drejtime të këqija, të paaftë për të gjetur
rrugën e duhur. Allahu përmend se të dy rrugët të cilat Ai i përshkroi këtu, të dyja janë
të gabuara, prandaj ato Ai i përsërit me anë të mohimit `jo'. Këto dy rrugë janë rrugët e
të krishterëve dhe të çifutëve, një fakt që besimtari duhet të ketë kujdes, në mënyrë që ai
t’u shmanget atyre. Rruga e besimtarëve është njohja e së vërtetës dhe respektimi i saj.
Në krahasim me këtë, hebrenjtë braktisen zbatimin e fesë, ndërsa të krishterët e humbën
njohurinë e vërtetë për fenë. Kjo është arsyeja pse “zemërimi” ka zbritur mbi hebrenjtë,
ndërsa përshkrimi si “ata që e humben veten" është më e përshtatshme për të krishterët.
Ata që e dinë, por nuk e zbatojnë të vërtetën, e meritojnë zemërimin, ndryshe nga ata që
janë injorantë/të paditur. Të krishterët duan të kërkojnë njohurinë e vërtetë, por janë të
paaftë për të gjetur atë, sepse ata nuk e kërkojnë atë nga burimet e saj të duhura.

Kjo është arsyeja pse ata kanë humbur rrugën e drejtë. Duhet të përmendim se edhe të
krishterët, edhe çifutët kanë humbur rrugën e drejtë, porse hidhërimi ka të bëjë më
shumë me çifutët.
22 MBUROJA.net

﴾ِ‫﴿ﻣَﻦ ﻟﱠﻌَﻨَﻪُ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻭَﻏَﻀِﺐَ ﻋَﻠَﻴْﻪ‬

“Ata (çifutët) të cilët e tërhoqën ndaj vetës hidhërimin dhe mallkimin e Allahut”

Cilësia të cilën më shumë e meritojnë të krishterët është humbja e rrugës se drejtë, ashtu
siç thotë Allahu për ta:

﴾ِ‫﴿ﻗَﺪْ ﺿَﻠﱡﻮﺍْ ﻣِﻦ ﻗَﺒْﻞُ ﻭَﺃَﺿَﻠﱡﻮﺍْ ﻛَﺜِﻴﺮﺍً ﻭَﺿَﻠﱡﻮﺍْ ﻋَﻦ ﺳَﻮَﺁءِ ﺍﻟﺴﱠﺒِﻴﻞ‬
“ ... të cilët shkaktuan humbjen e shume të tjerëve dhe vetë humbën rrugën e drejtë”
(5:77)

Për këtë çështje ekzistojnë shume hadithe dhe transmetime nga Selefi. Imam Ahmedi
transmeton se Adi bin Hatimi ka thënë:

“Kalorësit e të Dërguarit të All-llahut e zunë rob hallën time dhe disa njerëz të
tjerë. Kur ata u sollën para të Dërguarit të Allahut, ata u detyruan të qëndronin
në rresht para tij. Halla ime tha, `O i Dërguari i Allahut! Mbështetësi është larg,
pasardhësit kanë ndalur se ardhuri dhe unë jam një grua e vjetër, e paaftë për të
shërbyer. Ma dhuro një lehtësim, All-llahu të dhëntë nga dhuntitë e Tij!"

Ai tha: “Kush është përkrahës yt?” Ajo tha: "Adi bin Hatim." Ai tha: “Ai i cili iku
nga Allahu dhe i Dërguari i Tij?” Ajo tha: “Kështu, pejgamberi më liroi." Kur
pejgamberi u kthye, ishte një njeri bashkë me të, mendoj se ai ishte Aliu, i cili i
tha asaj: "Kërkoji atij një mjet të transportit." Ajo e pyeti pejgamberin dhe ai
urdhëroi që asaj t'i jepet një kafshë. Adi pastaj tha:"Më vonë, ajo erdhi tek unë
dhe më tha: “Ai (Muhammedi) më bëri një nder që babai yt (i cili ishte një njeri i
bujar) kurrë nuk do të kishte bërë.” Kështu që unë shkova tek pejgamberi dhe
pash se disa gra dhe fëmijë ishin mbledhur rreth tij aq afër, saqë e kuptova se ai
nuk ishte një mbret si Kisra (mbreti i Persisë) apo Cezari.

Ai tha: “O Adi! Çfarë të bëri të ikësh e që të mos e shqiptosh dëshminë? A ka Zot

me të denjë për adhurim përveç All-llahut? Çfarë të bëri të largohesh, në mënyrë
që të mos thuash Allahu Ekber (All-llahu është më i madhi)? A ka ndonjë gjë më
të madhe se All-llahu". Unë shpalla Islamin tim dhe pashë fytyrën tij të
rrezatonte nga kënaqësia. Ai pastaj tha:

« ‫»ﺇِﻥﱠ ﺍﻟْﻤَﻐْﻀُﻮﺏَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢُ ﺍﻟْﻴَﻬُﻮﺩُ ﻭَ ﺇِﻥﱠ ﺍﻟﻀﱠﺎﻟِﻴﻦَ ﺍﻟﻨﱠﺼَﺎﺭَﻯ‬

“Ata të cilët kanë tërhequr hidhërimin e Allahut, janë çifutët; ata që kanë humbur
rrugën, janë të krishterët''

Ky hadith transmetohet edhe nga Trimidhiu dhe thotë se hadithi është hasen garbi.
23 MBUROJA.net

Kur Zejd Bin Amr bin Nufejli shkoi me disa shokë –para Islamit- ne Sham duke kërkuar
fenë e vërtetë, çifutët i thanë: “Nuk do ta pranosh fenë tonë pa marrë pjesën tënde nga
Zemërimi i Allahut (do ta pranosh fenë tonë, por do të marrësh pjesën tënde nga
zemërimi i Allahut)". Ai ( Zejdi) tha: “Unë nuk iki nga asgjë tjetër pos nga zemërimi i
Allahut”. Te krishterët i thanë atij (Zejdit): "Nëse bëhesh prej nesh, do te mbartësh mbi
vete pakënaqësinë e Allahut.” Ai tha: “Unë s'mund ta duroj këtë”. Kështu, ai mbeti në
natyrën e tij te pastër dhe u shmang adhurimit te idhujve dhe idhujve si dhe besimeve të
politeistëve. Ai nuk hyri as në fenë çifute e as në atë të krishtere. Shokët e tij u bënë të
krishterë, sepse e panë se ajo është me e pastër sesa e çifutëve. Waraka bin Nafwal ishte
njëri ndër ata njerëz, derisa Allahu e udhëzoi atë nëpërmjet të Dërguarit të Tij, dhe
Waraka e besoi shpalljen që iu zbrit te Dërguarit, Allahu qoftë i kënaqur me të.

Përmbledhje e El-Fatihas

Kaptina e ndershme El-Fatiha përmban shtatë ajete, përfshirë falënderimin e Allahut,

lavdërimin dhe lartësimin e Tij, duke përmendur emrat e Tij me të bukur dhe Cilësitë e
Tij më të larta. Përmend po ashtu jetën pas vdekjes, Ditën e Ringjalljes, dhe i udhëzon
robërit t'i drejtohen Atij, t'i luten Atij dhe të deklarojnë se e tërë forca dhe fuqia vijnë
vetëm prej Tij. Gjithashtu thërret për sinqeritet në adhurimin e Allahut të vetëm, duke e
njësuar Atë në adhurim, duke besuar në përsosmërinë e Tij, se Ai është i pa rivalë dhe i
panevojshëm për ortakë dhe se asgjë me Të nuk është i barabartë.

El-Fatiha i udhëzon besimtarët t'i lutën Allahut që t'i udhëzojë në rrugën e drejtë, e që
është feja e vërtetë, dhe t'i ndihmojë ata ta ruajnë këtë rrugë në këtë jetë dhe ta kalojnë
urën e Siratit (mbi të cilën do të kalojnë të gjithë) në Ditën e Gjykimit. Atë ditë,
besimtarët do të drejtohen në kopshtet e rehatisë dhe do të jenë në shoqëri të profetëve,
dëshmorëve dhe të sinqertëve. Po ashtu kjo sure nxit në kryerjen e veprave të mira,
kështu që besimtarët të jenë në shoqëri me bamirësit në Ditën e Ringjalljes. Kjo sure
tërheq vërejtjen e pasimit të rrugës së shtrembër, në mënyrë që njeriu të mos përfundojë
në Ditën e Ringjalljes me ata që shkojnë pas epsheve të veta, duke përfshirë edha ata që
kanë merituar hidhërimin e Allahut dhe të atyre që kanë humbur rrugën.

Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet janë vetëm për Allahun.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Adijat

(Kapitulli - 100)
Shpallur në Mekë

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

‫ ﻓَﻮَﺳَﻄْﻦَ ﺑِ ِﻪ‬- ً‫ﺏِ ﻧَﻘْﻌﺎ‬ ِ‫ ﻓَﺄَﺛَﺮْﻥَ ﻩ‬- ً‫ ﻓَﺎﻟْﻤُﻐِﻴﺮَﺕِ ﺻُﺒْﺤﺎ‬- ً‫ ﻓَﺎﻟﻤُﻮﺭِﻳَـﺖِ ﻗَﺪْﺣﺎ‬- ً‫﴿ﻭَﺍﻟْﻌَـﺪِﻳَـﺖِ ﺿَﺒْﺤﺎ‬
َ‫ ﺃَﻓَﻼ‬- ٌ‫ ﻭَﺇِﻧﱠﻪُ ﻟِﺤُﺐﱢ ﺍﻟْﺨَﻴْﺮِ ﻟَﺸَﺪِﻳﺪ‬- ٌ‫ ﻭَﺇِﻧﱠﻪُ ﻋَﻠَﻰ ﺫَﻟِﻚَ ﻟَﺸَﻬِﻴﺪ‬- ٌ‫ ﺇِﻥﱠ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻟِﺮَﺑﱢﻪِ ﻟَﻜَﻨُﻮﺩ‬- ً‫ﺟَﻤْﻌﺎ‬
﴾ ٌ‫ ﺇِﻥﱠ ﺭَﺑﱠﻬُﻢ ﺑِﻪِﻡْ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﻟﱠﺨَﺒِﻴﺮ‬- ِ‫ ﻭَﺣُﺼﱢﻞَ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ﺍﻟﺼﱡﺪُﻭﺭ‬- ِ‫ﻳَﻌْﻠَﻢُ ﺇِﺫَﺍ ﺑُﻌْﺜِﺮَ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ﺍﻟْﻘُﺒُﻮﺭ‬
“Pasha vrapuesit e shpejtë (kuajt) që hingëllojnë! E që me thundrat e tyre nxjerrin
xixëllima zjarri nga gurët, dhe të cilët vërsulen herët në agim. E me të (vërsulje)
atëherë çojnë pluhur. Dhe ashtu hidhen në mesin e grumbullit (të armikut). Vërtet,
njeriu është përbuzës ndaj Zotit të vet. Edhe ai është dëshmues i asaj (përbuzjeje).
Dhe ai është që shumë e do pasurinë. A nuk e di ai se kur të nxirret çka është në
varreza? Dhe të tubohet (të dalë në shesh) ajo që ishte në gjoksa. E atë ditë, pa
dyshim Zoti i tyre është i njohur hollësisht për punën e tyre!” (100: 1-11)

Betimi në kuajt e luftës, mosfisnikëria e njeriut dhe përkushtimi i tij

për të arritur pasuri

Allahu betohet në kuajt kur ata nguten në luftë në rrugën e Tij (d.m.th Xhihadi), dhe
kështu ata vrapojnë dhe gulçojnë, e që është zëri i kuajve kur ata vrapojnë.

﴾ً‫﴿ﻓَﺎﻟﻤُﻮﺭِﻳَـﺖِ ﻗَﺪْﺣﺎ‬
“E që me thundrat e tyre nxjerrin xixëllima zjarri nga gurët, ” dmth goditja e
thundrave të tyre në shkëmbinj, që shkakton daljen e shkëndijave të zjarrit prej tyre.

﴾ً‫﴿ﻓَﺎﻟْﻤُﻐِﻴﺮَﺕِ ﺻُﺒْﺤﺎ‬
“Dhe të cilët vërsulen herët në agim” do të thotë se mësymja-sulmi bëhet në kohën e
hershme të mëngjesit.

Kjo është e ngjashme me veprimin e të Dërguarit të Allahut (salalallahu alejhi we selem),

i cili sulmonte në mëngjes. Ai priste për të parë nëse do të dëgjonte ezanin (thirrjen për
namaz) nga ai popull. Nëse e dëgjonte, atëherë ai largohej, ndërsa nëse nuk e dëgjonte
thirrjen për namaz, ai do të sulmonte.

Më tej Allahu thotë:

1
2 MBUROJA.net

﴾ً‫﴿ﻓَﺄَﺛَﺮْﻥَ ﺑِﻪِ ﻧَﻘْﻌﺎ‬

“E me të (vërsulje) atëherë çojnë pluhur.” do të thotë pluhur nga kuajt në vendin e
betejës.

﴾ً‫﴿ﻓَﻮَﺳَﻄْﻦَ ﺑِﻪِ ﺟَﻤْﻌﺎ‬

“Dhe ashtu hidhen në mesin e grumbullit (të armikut). “ do të thotë, atëherë janë të
gjithë së bashku në mes të atij vendi.

Thënia e Allahut:

﴾ً‫﴿ﻓَﺎﻟْﻤُﻐِﻴﺮَﺕِ ﺻُﺒْﺤﺎ‬
“Dhe të cilët vërsulen herët në agim” Ibn Abasi, Muxhahidi dhe Katade, të gjithë këta
thanë:

"Kjo ka për qëllim invadimin e kuajve në mëngjes në rrugë të Allahut.”

Dhe thënia e Tij:

﴾ً‫﴿ﻓَﺄَﺛَﺮْﻥَ ﺑِﻪِ ﻧَﻘْﻌﺎ‬

“E me atë (vërsulje) atëherë çojnë pluhur” Ky është vendi ku bëhet sulmi. Pluhuri
bëhet nga kjo. Dhe thënia e Tij:

﴾ً‫﴿ﻓَﻮَﺳَﻄْﻦَ ﺑِﻪِ ﺟَﻤْﻌﺎ‬

“Dhe ashtu hidhen në mesin e grumbullit (të armikut).” Transmeton El-Awfi nga Ibn
Abasi, Ata, Ikrimeh, Katade dhe Ed-Dahaku se të gjithë këta kanë thëne:

"Kjo do të thotë në mesin e armikut jobesimtarë.''

Ndërsa thënia e Allahut:

﴾ٌ‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻟِﺮَﺑﱢﻪِ ﻟَﻜَﻨُﻮﺩ‬

“Vërtet, njeriu është përbuzës (kenud) ndaj Zotit të vet". Kjo është tema lidhur me të
cilën bëhet betimi, dhe kjo do të thotë se ai (njeriu) është përbuzës ndaj të mirave të Zotit
të Tij dhe i refuzon ato.

2
3 MBUROJA.net

Ibn Abasi, Muxhahidi, Ibrahim en-Nakhai, Ebu el-Xhewza, Ebu el-Alijeh, Ebu ed-Duha,
Seid bin Xhubejri, Muhamed bin Kajsi, ed-Dahaku, el-Hasani, Katade, er-Rabi bin Enes
dhe Ibn Zejdi thonë se:

"El-Kenud do të thotë mosmirënjohës.''

El-Hasani ka thënë:

“El-Kenud është ai që numëron fatkeqësitë (që i ndodhin atij) dhe harron mirat e
Allahut.”

Thënia e Allahut:

﴾ٌ‫﴿ﻭَﺇِﻧﱠﻪُ ﻋَﻠَﻰ ﺫَﻟِﻚَ ﻟَﺸَﻬِﻴﺪ‬

“Edhe Ai është dëshmues i asaj (përbuzjeje).” Katade dhe Sufjan eth-Thewri thanë:

"Dhe më të vërtetë se Allahu është dëshmitarë për këtë.”

Është e mundshme që këtu përemri “ai” t’i referohet njeriut. Kjo është thënë nga
Muhamed bin Ka`b El-Kurazi. Prandaj kuptimi do të ishte që vetë njeriu dëshmon se
është përbuzës-mosmirënjohës.

Kjo është e qartë nga gjendja e tij, do të thotë kjo është e dukshme nga deklaratat dhe
veprat e tij. Kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

﴾ِ‫﴿ﻣَﺎ ﻛَﺎﻥَ ﻟِﻠْﻤُﺸْﺮِﻛِﻴﻦَ ﺃَﻥ ﻳَﻌْﻤُﺮُﻭﺍْ ﻣَﺴَﺎﺟِﺪَ ﺍﷲ ﺷَـﻬِﺪِﻳﻦَ ﻋَﻠَﻰ ﺃَﻧﻔُﺴِﻬِﻢ ﺑِﺎﻟْﻜُﻔْﺮ‬
“Nuk është e drejtë e idhujtarëve të kujdesen për xhamitë e All-llahut, duke qenë se
vetë dëshmojnë për veten e tyre se janë mohues.” (9:17) Allahu thotë:

﴾ ٌ‫﴿ﻭَﺇِﻥﱠﻩُ ﻟِﺤُﺐﱢ ﺍﻟْﺨَﻴْﺮِ ﻟَﺸَﺪِﻳﺪ‬

“Dhe ai është që shumë e do pasurinë,” ka kuptimin se njeriu në dashurinë e tij për të
mirën, e cila është pasuria, e tepron. Për këtë çështje ka dy mendime. Njëri mendim
është se njeriu e tepron në dashurinë e tij për pasuri, ndërsa mendimi tjetër është se ai
është lakmitar dhe koprrac për shkak të dashurisë për pasuri. Sidoqoftë, mendojmë se të
dy këto mendime janë të sakta.

Kërcënimi për jetën e ardhshme

3
4 MBUROJA.net

Pastaj Allahu inkurajon shmangien nga gjërat e kësaj bote dhe përpjekjen për botën
tjetër, dhe Ai e informon se si do të jetë gjendja pas gjendjes së tanishme dhe me çfarë
tmerresh do të përballet njeriu:

Ai (Allahu) thotë:

﴾ِ‫﴿ﺃَﻓَﻼَ ﻳَﻌْﻠَﻢُ ﺇِﺫَﺍ ﺑُﻌْﺜِﺮَ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ﺍﻟْﻘُﺒُﻮﺭ‬

“A nuk e di ai se kur të nxirret çka është në varreza?" do të thotë, të vdekurit që
gjenden brenda varrezave do të nxirren jashtë.

﴾ِ‫﴿ﻭَﺣُﺼﱢﻞَ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ﺍﻟﺼﱡﺪُﻭﺭ‬

“Dhe të tubohet (të dalë në shesh) ajo që ishte në gjoksa!” Ibn Abasi dhe të tjerët kanë
thënë:

“Kjo do të thotë se ajo që ishte në shpirtrat e tyre, do të ekspozohet dhe të bëhet e

dukshme.”

﴾ ٌ‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺭَﺑﱠﻪُﻡ ﺑِﻬِﻢْ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﻟﱠﺨَﺒِﻴﺮ‬

“E atë ditë, pa dyshim, Zoti i tyre është i njohur hollësisht për punën e tyre!”
(100: 1-11) do të thotë: Ai i di të gjitha ato që ata kanë bërë, dhe Ai do t’i kompensojë ata
me shpërblimin më meritor. Ai nuk bën as padrejtësinë më të vogël.

Ky është fundi i tefsirit të sures Adijat.

Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet janë vetëm për Allahun.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

4
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures el Kari’ah

(Kaptina - 101)
Shpallur në Mekë

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

- - - -
-

“Krisma e Kijametit (Kari’ah). Çka është krisma? Dhe ç’të mësoi ty se ç’është
krisma? Ajo është një ditë kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara. Dhe
kodrat bëhen si leshi i shprishur. E sa i përket atij që i rëndohet peshoja e
veprave të tij, ai është në një jetë të këndshme. Ndërsa, atij që ka peshojën e
lehtë të veprave të tij, nënë e tij do të jetë Hawije. E çka të mësoi se ç’është ajo
(Hawije)? Eshtë zjarri me nxehtësi shumë të lartë”. (101:1-11)

El-Kari`ah është një prej emrave të Ditës së Gjykimit, ashtu siç janë edhe emrat e tjerë, si
el-Hak, et-Tamah, es-Sakhah, el-Gashije dhe emrat tjerë.

Pastaj, Allahu shtron çështjen e frikës duke thënë:

“Dhe ç’të mësoi ty se ç’është krisma?”

Pastaj, Ai e shpjegon këtë duke thënë:

“Ajo është një ditë kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara”, do të thotë në
shpërndarjen e tyre, në ndarjen e tyre, në ardhjen dhe në shkuarjet. E tërë kjo si pasojë e
të qenurit të hutuar në atë se çfarë është duke u ndodhur atyre. Ata do të jenë të
shpërndarë porsi insektet e shpërndara. Kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

“Dalin prej varreve, si karkaleca të shpërndarë”. (54:7)

Allahu ka thënë:
2 MBUROJA.net

“Dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur”, do të thotë ato do të bëhen porsi leshi i
shprishur, që ka filluar të shtirret dhe të shqyhet. Muxhahidi, `Ikrime, Sa`id bin
Xhubejri, El-Hasani, Katade, `Ata' El-Khurasani, Ed-Dahaku dhe Es-Suddi të
gjithë kanë thënë:

”Porsi leshi (‘Ihn)”.

“Porsi leshi (‘Ihn) i shprishur”.

Pastaj, Allahu na informon për rezultatet e fituara nga ata të cilët kanë bërë vepra,
nderin dhe turpin që ata do të përjetojnë si pasojë e veprave të tyre. Ai thotë:

“E sa i përket atij që i rëndohet peshoja e veprave të tij”, do të thotë veprat e tij

të mira janë më të shumta sesa veprat e tij të këqija.

“Ai do të jetojë një jetë të këndshme”, që ka kuptimin se ai do të jetë në

Xhennet.

“Ndërsa, atij që ka peshojën e lehtë të veprave të tij”, d.m.th veprat e tij të liga
janë më të shumta sesa veprat e tij të mira. Më tej, Allahu thotë:

“Nënë e tij do të jetë Hawije”.

Thuhet se kjo ka kuptimin se ai do të bie dhe do të përmbyset së pari me kokë në zjarrin

e Xhehenemit. Dhe shprehja “Nënë e tij” është përdorur për t’iu referuar trurit të tij
(sepse është nëna e kokës së tij). Një thënie e ngjashme është transmetuar nga Ibn Abasi,
Ikrimeh, Ebu Salihu dhe Katade. Katade ka thënë:

“Ai do të bjerë me kokë në zjarrin e Xhehenemit”.

Ebu Salih ka thënë ngjashëm:

3 MBUROJA.net

“Ata do të bien në Zjarr me kokat e tyre”.

Gjithashtu, është thënë që kjo do thotë se nëna e tij të cilës do t’i kthehet dhe ku do të
përfundojë në botën e ardhshme do të jetë el-Hawije, që është njeri ndër emrat e
Xhehenemit. Ibn Xheriri thotë:

“El-Hawije quhet nënë e tij vetëm sepse ai nuk do të këtë vendbanim tjetër veç
kësaj”.

Ibn Zejdi ka thënë:

“El-Hawije është Zjarri dhe do të jetë nënë e tij dhe vendbanimi i tij në të cilin ai
do të rikthehet dhe do të vendoset”.

Pastaj ai lexoi ajetin:

“Vendbanimi i tyre do të jetë xhehennemi” (3:151)

Ibn Hatimi transmeton nga Katade të ketë thënë:

"Është Zjarri, dhe ai është vendbanimi i tyre”.

Kështu, Allahu, duke e shpjeguar kuptimin e shprehjes Hawije, thotë:

“Dhe ç’të mësoi ty se ç’është ajo?”

Thënia e Allahut:

“Një zjarr Hamije”, që do të thotë një zjarr i ndezur në nxehtësinë ekstreme.

Është një zjarr që shoqërohet me zjarr dhe flakë të fortë.

Transmetohet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut ka thënë:

4 MBUROJA.net

“Zjarri i Fëmijëve të Ademit, të cilin ju të gjithë e ndizni, është një nga

shtatëdhjetë pjesët e zjarrit të Xhehenemit.” Ata (Sahabët) thanë:”O i Dërguari i
Allahut! A nuk mjafton ky?’ Ai u përgjigj:

“Është më i madh se ky për gjashtëdhjetenëntë herë”. Ky hadith transmetohet

nga Buhariu dhe Muslimi.

Në një renditje tjetër, ai ka thënë:

“Është më i madh se ky për gjashtëdhjetenëntë herë dhe secili prej tyre është
porsi nxehtësia e tij.”

Transmetohet një hadith të cilin Imam Ahmedi e transmeton nga Ebu Hurejre se i
Dërguari i Allahut ka thënë:

“Më të vërtetë, personi i cili do të marrë dënimin më të lehtë nga njerëzit e Xhehenemit,
do të jetë njeriu i cili do t’i ketë dy sandale të cilat do të bëjnë që truri i tij të vlojë”.

Transmetohet në të dy Sahihet se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Xhehenemi iu ankua Zotit të Tij dhe i tha:"O Zoti Im! Disa pjesë të mijat po i
përpijnë disa pjesë tjera të mijat”. Kështu, Allahu e lejoi atë të marrë frymë dy
herë: njëra frymëmarrje është gjatë dimrit ndërsa tjetra gjatë verës. Të ftohtit më
të madh që ju e përjetoni gjatë dimrit është nga të ftohtit e tij dhe vapën më të
madhe që e përjetoni gjatë verës është nga të nxehtit ë tij”

Në të dy Sahihet transmetohet se ai ka thënë:

“Kur vapa të bëhet e madhe, kryeni faljen kur të ftohet, sepse, më të vërtetë, vapa
e madhe është nga afshi i Xhehenemit”.
5 MBUROJA.net

Ky është fundi i tefsirit të surës el-Kari’ah. I tërë falënderimi dhe lavdërimi i takon
vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Tekethur

(Kapitulli - 102)
Shpallur në Mekë

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- - - -
- - -
“Juve u preokupoi përpjekja për shumimin (e pasurisë, të fëmijëve, të
pozitës)! Derisa të mos i vizitoni varrezat (të bëheni banues të tyre/të vdisni).
Jo, nuk është ashtu! Gjithsesi këtë do ta kuptoni më vonë! Përsëri jo, jeni
gabim! Më vonë do ta kuptoni! Jo, pse, sikur ta dinit me një dije të sigurt (nuk
do të bënit ashtu). Ju patjetër do ta shihni xhehennemin. Madje atë do ta
shihni të bindur plotësisht. Pastaj në atë ditë do të pyeteni për të mirat (e
Dunjas).” ( 102:1-8)

Pasojat e dashurisë ndaj kësaj bote dhe shkujdesja ndaj botës së

ardhshme

Allah thotë se të gjithë janë të preokupuar me dashurinë ndaj kësaj bote, me kënaqësitë e
saja dhe me zbukurimet e saj, dhe kjo gjë i huton (ua largon mendjen nga) nga kërkimi i
botës së ardhshme dhe dashurinë ndaj saj. Kjo vonon, gjersa vdekja të mos ju arrij dhe ju
t’i vizitoni varrezat (të varroseni) duke u bërë banorë të tyre. Në Sahihul Buhari, në
kaptinën “Rrëfime që e zbusin Zemrën”, transmetohet nga Enes Ibn Maliku, i cili rrëfen
nga Ubej bin Kabi të ketë thënë se:

“Ne mendonim se kjo ishte pjesë e Kuranit, derisa nuk zbriti ajeti që thotë:

“Juve u preokupoi përpjekja për shumimin (e pasurisë, të fëmijëve, të

pozitës)!” Ai i referohej hadithit të të Dërguarit në të cilin thuhet:

“Po të kishte biri i Ademit një luginë me ar (florinj), ai do të donte edhe një të
tillë...”
2 MBUROJA.net

Transmeton Imam Ahmedi nga Abdullah bin esh-Shikhir se ai ka thënë:

"Arrita tek i Dërguari i Allahut teksa ai po thoshte:

“Juve u preokupoi përpjekja për shumimin (e pasurisë, të fëmijëve, të

pozitës)! “Biri Ademit thotë: Pasuria ime! Pasuria ime!'' Por, a përfitoni ndonjë
gjë prej asaj pasurie, përveç që hani dhe e shpenzoni atë, apo me të cilën visheni
dhe i hidhni tutje, apo atë që e jepni për bamirësi dhe e shpenzoni”.

Këtë hadith e shënojnë edhe Tirmidhiu, edhe Nesaiu. Muslimi transmeton në Sahihun e
tij nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Robi thotë:"Pasuria ime! Pasuria ime!'' Mirëpo, nga pasuria e tij ai përfiton
vetëm tri gjëra: atë që e ha dhe e mbaron, atë që e vesh, derisa t’i shqyhet, ose atë
që e jep sadaka. Çdo gjë tjetër përveç kësaj do të zhduket dhe do ta lënë atë për
njerëzit.” Muslimi është i vetëm në transmetimin e këtij hadithi.

Transmeton Buhariu nga Enes ibn Maliku se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Kur të vdesë njeriu, atë e përcjellin tri gjëra. Dy kthehen ndërsa një mbetet me
të. Gjërat që e përcjellin janë familja, pasuria dhe veprat e tij. Familja dhe pasuria
e tij kthehen mbrapa ndërsa me të mbeten vetëm veprat e tij.” Ky hadith
transmetohet nga Muslimi, Trimidhiu dhe Nesai.

Imam Ahmedi transmeton nga Enesi se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem,
ka thënë:

“Biri i Ademit plaket dhe vjetrohet, por dy gjëra ende mbesin me të : shpresa dhe
lakmia.” Që të dy (Buhariu dhe Muslimi) e shënojnë këtë hadith në të dy Sahihet.
3 MBUROJA.net

Kërcënimi për pamjen e zjarrit dhe pyetjet rreth mirësive

-
“Jo, nuk është ashtu! Gjithsesi këtë do ta kuptoni më vonë! Përsëri jo, jeni
gabim! Më vonë do ta kuptoni!”

Hasan El Basriu ka thënë:

”Ky është kërcënim mbi kërcënime.”

Dahaku ka thënë:

“Jo, nuk është ashtu! Gjithsesi këtë do ta kuptoni më vonë!”, do të thotë: O ju

jobesimtarë!”

”Përsëri jo, jeni gabim! Më vonë do ta kuptoni!”, do të thotë: O ju besimtarë!

“Jo, pse, sikur ta dinit me një dije të sigurt (nuk do të bënit ashtu).” do të thotë,
sikur ta dinit me dije të sigurt, ju nuk do të argëtoheshit nga rivaliteti për pasuri
dhe të largoheni nga kërkimi i botës së ardhshme, derisa të mos jeni banorë të
varrezave.”

Më tej, Allah thotë:

-
“Ju patjetër do ta shihni xhehennemin. Madje atë do ta shihni të bindur
plotësisht.”

Ky është shpjegimi i kërcënimit të mëhershëm i cili gjendet në thënien e Allahut:

-
4 MBUROJA.net

“Jo, nuk është ashtu! Gjithsesi këtë do ta kuptoni më vonë! Përsëri jo, jeni
gabim! Më vonë do ta kuptoni!”

Kështu Allahu i kërcënon ata me këtë gjendje, të cilën banorët e Xhehenemit do ta

shohin. Është zjarr të cilit, po t’i fryhet një herë, çdo melaike që është pranë Allahut dhe
çdo profet i dërguar tek njerëzit do të binte në gjunjë nga frika, nga frikë-respekti dhe
nga shenjat e llahtarisë së tij. Kjo bazohet nga ajo që është transmetuar në hadithet që
kanë të bëjnë me këtë. Më tej, Allahu thotë:

“Pastaj në atë Ditë do të pyeteni për të mirat (e Dunjas).” do të thotë atë Ditë do
të pyetni në lidhje me mirënjohjen tuaj ndaj mirësive të Allahut me të cilat Ai ju
bekoi, siç janë shëndeti, siguria, mbështetja dhe gjëra të tjera. Do të pyetni nëse i
keni kthyer mirësitë e Tij duke qenë falënderues dhe duke e adhuruar Atë.

Transmeton Ibn Xheriri nga Husejn bin Ali es-Sudai, ky nga Walid bin el–Kasim, ky nga
Jezid bin Kajsan, i cili transmeton nga Ebu Hurejre të ketë thënë:

“Teksa Ebu Bekri dhe Umeri po rrinin ulur , erdhi i Dërguari i Allahut dhe u tha:

“Ç’ju ka nxjerr nga shtëpia në këtë orë?” Ata u përgjigjen:”Pasha Atë që të ka

dërguar ty me të vërtetën, asgjë s’na ka nxjerrë nga shtëpitë tona përpos urisë.”
Profeti u tha:

“Pasha Atë, në Dorë të të Cilit është shpirti im, edhe unë kam dal për të njëjtin
shkak siç keni dal edhe ju.” Kështu ata ecën deri tek shtëpia e njërit prej
Ensareve, gruaja e të cilit i mirëpriti ata. I Dërguari e pyeti:

“Ku është filani?” Ajo u përgjigj: “Ka shkuar për të na sjell ujë.” Ndërkohë ai
erdhi duke e bartur ujin dhe u tha:“Lavdëruar dhe falënderuar qoftë Allahu! Sot
askush nuk është me i nderuar se unë për miqtë (ngase po më viziton i Dërguari i
Allahut).” Pastaj e vari kovën pranë një hurme, u ngjit në të dhe u kthye me një
degë hurmash. Profeti i tha:
5 MBUROJA.net

“Pse nuk i more ca prej tyre?” Burri u përgjigj:“Desha që ju vetë të zgjidhnit.”

Pastaj mori thikën për të therur një dele e i Dërguari i tha:

“Kujdes, mos ther dele që jep qumësht.” Ai e theri atë dele për ta dhe ata
hëngrën nga mishi i sajë. Pastaj i Dërguari i Allahut tha:

“Ju do të pyetni për këtë në Ditën e Ringjalljes. Uria u shtyu të dilnit nga shtëpitë
tuaja dhe nuk po ktheheni në to veçse të ngopur nga ky ushqim. Kjo është nga
mirësitë.” Këtë hadith e shënon edhe Muslimi.

Në Sahihul Buhari dhe në Sunenet e Tirmidhiut, Nesaiut dhe Ibn Maxhes vërtetohet nga
Ibn Abasi se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Dy mirësi trajtohen padrejtësisht nga njerëzit: Shëndeti dhe koha e lirë.”

Kjo do të thotë se njerëzit janë të mangët në mirënjohje për këto dy mirësi. Ata i
përmbushin detyrimet ndaj tyre. Prandaj kushdo që nuk i përmbahet të drejtës
që është e detyrueshme për të, atëherë ai është i padrejtë”.

Imam Ahmedi transmeton nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Allahu i Madhërishëm në Ditën e Gjykimit do t’i thotë njeriut:“ O bir i Ademit!

Unë të dhashë mirësi të shumta. Të dhashë deve dhe kuaj me të cilat t’i kalërove.
Të dhashë grua që të martohesh me të dhe të bëra zëvendës Timin në tokë (që të
udhëheqësh dhe të sundosh). Pra, ku është falënderimi për tërë këtë?!” Ahmedi
është i vetëm në transmetimin e këtij hadithi.

Ky është fundi i tefsirit te sures Tekethur. Gjithë lavdërimet dhe falënderimet i takojnë
vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Shpjegimi Sures el-‘Asr – Koha

Imam Ibn Kethir

Në Emër të Allahut, Përdëllestarit, Mëshiruesit

1. Pasha kohën,
2. Vërtet, njeriu është në humbje,
3. Përveç atyre të cilët besojnë dhe bëjnë vepra të mira, dhe këshillojnë njëri-tjetrin në
të Vërtetën dhe këshillojnë njëri-tjetrin në durim.

"Pasha kohën", do të thotë kohërat gjatë të cilave ndodhin veprat – të mira dhe të këqija
– e bijve të Ademit, alejhis selam. Maliku ka thënë se kjo i referohet kohës së namazit të
ikindisë, por shpjegimi i parë është më i qëlluar. Allahu betohet me të (kohën) se
njerëzimi është në humbje, që do të thotë fatkeqësi dhe shkatërrim.

"Përveç atyre të cilët besojnë dhe bëjnë vepra të mira". Allahu këtu bën përjashtim të
atyre prej njerëzimit të cilët besojnë sinqerisht me gjithë zemrat e tyre dhe bëjnë vepra të
mira me duart e tyre.

"Dhe këshillojnë njëri-tjetrin në të Vërtetën", do të thotë kur të përballemi me fatkeqësi

apo katastrofë, gjërat që janë shkruar për ne dhe persekutimi i atyre që kërkojnë të
dëmtojnë ndonjë që urdhëron në të mirën dhe ndalon nga e keqja. Është transmetuar se
Musejleme (ai ishte një gënjeshtar i madh i cili jetoi në kohën e të Dërguarit të Allahut,
sallallahu alejhi ue selam, dhe rrejshëm pohoi të jetë vëlla-pejgamber) qe vizituar nga
‘Amr Ibn el-As pasi që i Dërguari i Allahut, sallallahu alejhi ue selam, filloi misionin e tij,
por para se ‘Amr ta pranonte Islamin, dhe Musejleme i tha atij: “Çfarë thotë shoku yt
(Pejgamberi, salallahu alejhi ue selam) për kohën e tashme:? ‘Amr u përgjigj: “I është
shpallur një sure e cila është e qartë, madje e mrekullueshme.” “Dhe çfarë është ajo?”
pyeti Musejleme. “Ajo është: "Pasha kohën, njeriu është në humbje, përveç atyre të cilët
besojnë dhe bëjnë vepra të mira, dhe këshillojnë njëri-tjetrin në të Vërtetën dhe
këshillojnë njëri-tjetrin në durim".” Musejleme mendoi një çast për këtë dhe pastaj tha:
“Edhe mua më është shpallur diçka e ngjashme me këtë.” “Çka mund të jetë ajo?” pyeti
‘Amr. Ai u përgjigj, “Oh uebr (Hiraks, një shtazë e përshkruar nga Ibn Kethiri të jetë
ngjashme me macen, që ka vesh të gjatë dhe gjoks të gjerë dhe që pjesën tjetër e ka
shumë të shëmtuar.)! Oh uebr! Ti mezi je dy vesh dhe një gjoks, ndërsa pjesa tjetër e jote
s’është tjetër veçse një vrimë.” Pastaj ai pyeti: “Çka mendon për këtë, O ‘Amr?” ‘Amr u
përgjigj, “Pasha Allahun! Me siguri se ti je i vetëdijshëm në atë se unë e di se ti gënjen!”
Musejleme me komponimin e këtyre vargjeve absurde kishte për qëllim që të prodhonte
diçka që ishte mu antiteza e qartësisë dhe koncizitetit të Kur’anit, dhe si rezultat nuk e
bindi madje as një pagan idhujtar të asaj kohe.
2 MBUROJA.net

Sipas et-Taberanit, sa herë që dy Shoqërues të Pejgamberit, sallallahu alejhi ue selam,

takoheshin, ata nuk ndaheshin, derisa njëri prej tyre t’ia recitonte tjetrit Suren El-‘Asr
dhe pastaj t’i jepte selam atij. Esh-Shafi’i ka thënë: “Sikur njerëzit të mendonin për këtë
sure, kjo do t’u mjaftonte atyre.” Ky është fundi i komentimit të sures el- ‘Asr, i tërë
lavdërimi i qoftë Allahut dhe prej Tij rrjedh tërë Mëshira.
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Humeze

(Kaptina – 104)
Shpallur në Mekë

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

- - -
- - - -
-
“Mjerë për këdo që humeze lumeze, i cili ka grumbulluar mall dhe (veç) e
numëron atë (e nuk jep për hir të Allahut). Ai mendon se malli i tij do ta bëjë
atë të mbetet gjithmonë (në dynja)! Jo, kurrsesi! Përkundrazi, ai do të hidhet
në el Hutame. Dhe çfarë të bën ty të kuptosh se çka është el Hutame. (Është)
Zjarri i Allahut, i ndezur fort, i cili depërton deri në zemër. Vërtet që ai do t'i
mbyllë e do të bëhet një me ta, në kolona të zgjatura”.

El-Humeze i referohet përgojimit me të folme, kurse el-Lumeze i referohet përgojimit me

vepra. Kjo do të thotë se njeriu gjen gabime te të tjerët dhe i nënçmon ata. Një shpjegim
për këtë çështje është dhënë në diskutimin e ajetit:

"Shpifaraku/lemmez, që përhap thashetheme" (68:11)

Ibn Abasi ka thënë:

"Humezeh Lumezeh do të thotë ai i cili i fyen dhe i turpëron të tjerët”.

Muxhahidi ka thënë:

"El-Humezeh është me dorë dhe me sy, ndërsa Lumezeh është me gjuhë”.

Më tej Allahu thotë:

“I cili ka grumbulluar mall dhe (veç) numëron atë”, do të thotë se ai e

grumbullon atë duke e vënë tek të tjerat dhe duke numëruar atë. Thënia e
Allahut:
2 MBUROJA.net

“Dhe grumbullojnë (pasurinë) dhe e fshehin atë” (70:18)

Kjo është thënë nga es-Sudi dhe Ibn Xheriri. Muhamed bin Ka`b ka thënë për thënien e
Allahut:

“... i cili ka grumbulluar mall dhe (veç) e numëron atë (e nuk jep për hir të
Allahut)".

"Pasuria e tij ia zë tërë kohën gjatë ditës, duke shkuar andej e këndej. Pastaj, kur
vjen nata, ai fle porsi kufomë e kalbur”.

Më pas, Allahu thotë:

“Ai mendon se malli i tij do ta bëjë atë të mbetet gjithmonë (në dynja)!", do të
thotë se ai mendon se pasuria e tij do ta bëjë atë të qëndrojë përjetësisht në këtë
botë.

“Jo, kurrsesi!” do të thotë nuk është ashtu siç ai mendon e as ashtu siç ai e
llogaritë. Më tej, Allahu thotë:

“Përkundrazi, ai do të hidhet në el Hutame”, do të thotë se, personi i cili ka

grumbulluar pasuri dhe e numëron atë (se si ta shumojë më shumë, pa dhënë për
hir të Allahut), do të hidhet në Hutame, që është njëri ndër emrat përshkrues të
Xhehenemit. Kjo, për shkak se ai e dërmon këdo që gjendet në të. Kështu, Allahu
thotë:

- -
“Dhe çfarë të bën ty të kuptosh se çka është el Hutame. (Është) Zjarri i Allahut,
i ndezur fort, i cili depërton deri në zemër.”

Thabit el-Bunani ka thënë:

3 MBUROJA.net

"Do t'i djegë ata gjerë në zemra ndërsa ata janë ende gjallë.” Pastaj tha:“Më të
vërtetë, dënimi do t'i arrijë ata.” Pastaj filloi të qante.

Muhamed bin Ka`b ka thënë:

"Ai (Zjarri) do të gëlltisë çdo pjesë të trupit të tij, derisa të arrijë zemrën, dhe do
të vijë në nivelin e fytit e pastaj do t'i kthehet trupit të tij".

“Vërtet që ai do t'i mbyllë e do të bëhet një me ta,” do të thotë do t'i mbështjellë

ashtu siç e kemi përmendur në tefsirin e sures Beled (shih 90:20).

Më tej, Allahu thotë:

“Në kolona/shtylla të zgjatura”

Atijeh el-`Aufi ka thënë:

"Kolona hekuri.''

Es-Sudi ka thënë:

"Të bëra prej zjarri.''

Aufi transmeton nga Ibn Abasi:

"Ai do t'i bëjë ata të hynë në kolona të zgjatura, që do të thotë se do të ketë kolona
mbi ta dhe në qafat e tyre ata do të kenë zinxhirë, dhe dyert e (Xhehenemit) do
t'u mbyllen".

Ky është fundi i tefsirit të sures Humeze. I tërë Lavdërimi dhe Falënderimi i takon
vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures el-Fil

(Kaptina 105)
Është shpallur në Meke

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirbërësit

- -
- -
“A nuk e sheh (Muhamed) si bëri Zoti yt me njerëzit e elefantit? A nuk bëri Ai
që komploti i tyre të dështojë? Dhe Ai dërgoi kundër tyre zogj tufë-tufë. Duke
i qëlluar ata me gurë Sixhil (baltë e pjekur, e gurëzuar). Kështu i bëri ata si
koçanë të ngrënë (nga bagëtia që e ka ngrenë bereqetin e ka lënë kashtën të
bërë lëmsh).” (105:1-5)

Ky është një nder nderet të cilat Allahu ua dhuroi Kurejshëve. Ai i shpëtoi ata nga
Populli i Elefantit, i cili u përpoq ta shembte Qaben dhe të zhdukte gjurmët e ekzistimit
të saj. Allahu i shkatërroi, i mundi ata dhe ua shkatërroi planet. Përpjekjet e tyre i bëri të
padobishme dhe i ktheu mbrapsht të shpartalluar. Ata ishin të krishterë dhe feja e tyre
ishte më e afërt me fenë e vërtetë (Islamin) sesa idhujtaria e Kurejshëve. Megjithatë, kjo
ishte një mjet i dhënies së shenjës dhe përgatitjes për ardhjen e të Dërguarit të Allahut.
Në të vërtetë, sipas mendimit të shumicës, ai u lind në të njëjtin vit. Kështu, gjuha e fatit
thoshte:“Nuk do t'ju ndihmojmë, o Kurejsh, për shkak të ndonjë pozite të cilën mund ta
keni mbi etiopasit, por po ju ndihmojmë vetëm që të mbrojmë Shtëpinë e Vjetër (Qaben)
të cilën Ne do ta nderojmë, do ta lartësojmë dhe do ta respektojmë duke dërguar
profetin analfabet, Muhamedin, të fundmin e të gjithë profetëve.”

Një përmbledhje e historisë së popullit të elefantit

Është përmendur në tregimin e Popullit të Hendekut se Dhu Nuasi, mbreti i fundit i

Himjarve, një politeist, ishte ai që urdhëroi vrasjen e popullit të hendekut (nga edhe e
kanë marr emrin, sepse u vranë në hendek). Ata ishin të krishterë dhe numri i tyre ishte
përafërsisht njëzetmijë veta. Askush prej tyre nuk shpëtoi dhe nuk arriri të ikte më
përjashtim të një burri të quajtur Daws Dhu Thaleban. Ai iku në Sham, ku kërkoi
mbrojtje nga Cezari, perandori i Shamit, i cili, po ashtu, ishte i krishterë. Cezari i shkroi
Negjashiut, mbretit të Etiopisë (Abisinisë), i cili ishte më afër shtëpisë së Thalebanit.
Negjashiu dërgoi dy guvernatorë me të: Arjat dhe Ebrehe bin Sabah Ebu Jaksumin,
bashkë me një ushtri të madhe. Ushtria hyri në Jemen dhe filloi të kërkonte për mbretin
e Himjarit në çdo shtëpi dhe duke i plaçkitur ato. Dhu Nuwas vdiq si pasojë e fundosjes
në det. Kështu, Etiopasit ishin të lire të sundonin Jemenin me Arjatin dhe Ebrehen si
ligjvënës të tyre. Megjithatë, ata të dy vazhdimisht kishin mospajtime për shumë çështje,
2 MBUROJA.net

sulmonin njëri-tjetrin, luftonin kundër njeri-tjetrit, derisa njeri i tha tjetrit:“Nuk ka

nevojë që dy ushtritë të luftojnë. Në vend të tyre, le të luftojmë ne në dyluftim dhe, ai që
e vret tjetrin, do të jetë sundimtar i Jemenit.” Tjetri e pranoi sfidën dhe ata dolën në
dyluftim.

Pas çdo burri ishte një kanal me ujë (për të mos lenë asnjërin të ikte). Arjati pati
përparësi dhe e goditi Ebrehen me shpatë, duke ia çarë hundën dhe gojën dhe duke ia
prerë fytyrën. Por, roja i Ebrehes, Atawadi e sulmoi Arjatin dhe e vrau atë. Kështu
Ebreha u kthye i plagosur në Jemen, ku u mjekua nga plagët e marra dhe u shërua. Si
rrjedhim i kësaj ngjarje, Ebreha u bë komandant i ushtrisë etiopase në Jemen.

Negjashiu, mbreti i Abisinisë, i shkroi Ebrehes, duke e fajësuar për atë çfarë kishte
ndodhur në mes tij dhe Arjatit dhe e kërcënoi atë duke thënë se do të shkojë në tokën e
Jemenit dhe do t’ia presë balluket e tij. Prandaj, Ebreha dërgoi një emisar tek Negjashiu
me dhurata dhe objekte të çmuara, që ta zbuste dhe ta lajkatonte atë, si dhe një thes në të
cilin kishte vendosur dheun e tokës së Jemenit dhe një pjesë të flokëve të tij të prera nga
balluket. Në letrën e tij dërguar mbretit, ai thoshte:”Le të ecë mbreti mbi ketë dhe kështu
le ta përmbush betimin, dhe këto janë balluket e flokëve të mija, të cilat unë po t'i dërgoj
ty.” Kur Negjashiu e mori këtë letër, u kënaq me Ebrehen dhe i dha atij miratimin e vet.

Pastaj, Ebreha i shkroi Negjashiut duke i thënë se do të ndërtonte një kishë në Jemen të
tillë çfarë nuk ishte ndërtuar kurrë më pare. Ai filloi të ndërtonte në kishë të madhe në
San’a, të lartë dhe të bukur, duke e zbukuruar në të gjitha anët. Për shkak të lartësisë së
saj shumë të madhe, arabët atë e quajtën El-Kul-lejs dhe sepse, nëse ndokush ngrinte
kokën për ta parë, kapela e tij i binte në tokë, kur ai e ngrinte kokën lart. Pasi e përfundoi
katedralen, Ebreha El-Eshrami vendosi që t'i detyronte arabët të kryenin haxhin në atë
vend ashtu siç ata e kryenin haxhin në Shtëpinë e Shenjtë në Mekë.

Ai e shpalli këtë lajm në mbretërinë e tij (Jemen), por fiset arabe të Adnanëve dhe
Kahtanët e refuzuan. Kurejshet u tërbuan aq shumë, saqë njeri prej tyre udhëtoi për në
katedrale dhe hyri brenda gjatë natës ku pastaj kreu nevojën dhe iku. Kur rojet e saj e
panë se çfarë kishte ngjarë, i treguan mbretit të tyre Ebrehes duke thenë:“Njëri nga
Kurejshët e ka bërë këtë punë nga zemërimi për Shtëpinë e tyre në vend të së cilës ke
caktuar këtë kishë.” Më të dëgjuar këtë, Ebreha u betua se do të marshonte në Shtëpinë e
Mekës (Qabe) dhe do ta shkatërronte çdo gurë të saj. Mukatil bin Sulejmani përmend se
një grup të rinjsh nga fisi i Kurejshëve hynë në kishë në një ditë me erë të fortë dhe
ndezën një zjarr. Kështu, kisha u përfshi e tëra nga zjarri dhe u shemb. Si pasoj e kësaj
ngjarje, Ebreha u përgatit dhe u nis me një ushtri të madhe dhe mjaftë të fuqishme, në
mënyrë që askush të mos ishte në gjendje ta pengonte nga misioni i tij. Ai mori një
elefant të fuqishëm, i cili kishte trup të madh, të atillë çfarë kurrë më pare nuk kishte
parë askush. Elefanti quhej Mahmud dhe i qe dërguar Ebrehesë nga Negjashiu, mbreti i
Abisinisë, pikërisht për këtë ekspeditë. Thuhet se ai kishte edhe tetë elefant të tjerë. Po
ashtu, thuhet se numri i tyre ishte dymbëdhjetë, duke shtuar edhe elefantin e madh,
3 MBUROJA.net

Mahmudin, e Allahu e di më së miri. Qëllimi i tyre ishte përdorimi i elefantëve për ta

shkatërruar Qaben. Ata planifikuan ta bënin këtë duke lidhur zinxhirë në shtyllat e
Qabes dhe duke vendosur zinxhirët në qafat e elefantëve. Pastaj do ta tërhiqnin elefantin
dhe kështu të shembnin muret e Qabes të gjithë përnjëherësh.

Kur arabet dëgjuan për ekspeditën e Ebrehes, ata e konsideruan këtë një çështje mjaft të
rendë. Ata e ndienin për detyrë mbrojtjen e Shtëpisë së Shenjët dhe ta zmbrapsin këdo
që provonte të bënte diçka kundër saj. I pari i Jemenit dhe udhëheqësi më i madh i tyre
vendosi që të përballej me Ebrehen. Ai quhej Dhu Nafr. Ai e ftoi popullin e vet dhe këdo
që do ti përgjigjej nga arabet që të shkonin në luftë kundër Ebrehesë dhe ta mbronin
Shtëpinë e Shenjtë. Ai i ftoi njerëzit ta ndalonin Ebrehen që të mos i prishte muret e
Qabesë. Ata iu përgjigjën dhe hynë në luftë, mirëpo Ebreha i mundi. Ky ishte vullneti i
Allahut dhe qëllimi i Tij për ta nderuar dhe respektuar Qaben.

Ushtria vazhdoi, derisa erdhi në token e Khathamëve, ku u ballafaqua me Nufajl bin

Habib El-Kathamijin dhe popullin e tij, si dhe me fiset e Shahranit dhe Nahisit. Ata e
luftuan Ebrehan, por ai i mposhti ata dhe e zuri rob Nufajl bin Habibin. Fillimisht ai
deshi ta vriste, por e fali dhe e mori si udhërrëfyes që t’ia tregonte rrugën për në El-
Hixhaz. Kur iu afruan zonës së Taifit, populli i Taifit i doli Ebrehes përpara. Ata donin
që ta kënaqnin dhe ta zbusnin atë, sepse kishin frikë për vendin e tyre të adhurimit, të
cilin e quanin Lat. Ebreha ishte i sjellshëm me ta, ndërsa ata i dhanë atij si udhërrëfyes
një burrë të quajtur Ebu Righal. Kur arritën në vendin e njohur si Mugamas, i cili
ndodhet pranë Mekës, ata u vendosën aty. Ebrehea dërgoi trupat e tij në ekspeditë
bastisjeje, që të zinin devetë e Mekasve dhe kafshët e tjera të mëdha, gjë që ata edhe e
bënë duke zënë edhe rreth dyqind deve të cilat i takonin Abdul Mutalibit. Udhëheqësi i
këtij grup ishte një burrë i quajtur Aswad bin Mafsud. Sipas asaj që përmend Ibn
Is’haku, disa nga arabët e përdornin emrin e tij që të ta satirizonin (për shkak të rolit që
ai pati në ketë ngjarje). Ebreha dërgoi një emisar të quajtur Hanatah El-Himjari të hynte
në Mekë dhe e urdhëroi që ta sillte me vete udhëheqësin e Kurejsheve. Ai e urdhëroi që
ta njoftonte atë se mbreti nuk do t'i luftonte njerëzit përderisa ata nuk do ta pengonin atë
në shkatërrimi e Qabes. Hanatah hyri në qytet dhe u drejtua tek Abdul Mutalib bin
Hashimi, të cilit ia përcolli mesazhin e Ebrehes. Abdul Mutalibi u Përgjigj:”Pasha
Allahun! Ne nuk kemi dëshirë që ta luftojmë atë dhe as që jemi në gjendje ta bëjmë këtë.
Kjo është Shtëpia e Allahut dhe Shtëpia e Halilit të Tij, Ibrahimit, dhe nëse Ai dëshiron ta
parandalojë (Ebrehen) nga (shkatërrimi i saj), kjo është Shtëpia e Tij dhe Vendi i Tij i
Shenjtë (që ta mbrojë). Dhe nëse Ai lejon që ai ti afrohet, Pasha Allahun, ne nuk kemi
kurrfarë metode që ta mbrojmë prej tij (Ebrehes).” Kështu, Hantani i tha:”Eja me mua
(tek Ebreha).” Abdul Mutalibi vajti me të. Kur Ebreha e pa, i bëri përshtypje, sepse
Abdul Mutalibi ishte njeri i madh dhe i pashëm. Ebreha zbriti nga karrigia e tij dhe u ul
me të në një qilim. Pastaj, i tha përkthyesit që ta pyeste:”Për çfarë ke nevojë?” Abdul
Mutalibi iu përgjigj përkthyesit:”Dua që mbreti të më kthej 200 devetë të cilat i ka
marrë.” Me anë të përkthyesit, Ebreha tha:“Fillimisht, kur të pashë, më bëre përshtypje,
por tani pasi më fole, veçohem nga ti. Ti më pyet për dyqind devetë e tua dhe çështjen e
4 MBUROJA.net

shtëpisë e cila është themeli i fesë suaj dhe baballarëve tu, të cilën kam ardhur ta
shkatërroj, ti po e lë anash.”

Abdul-Mutalibi i tha:”Më të vërtetë, unë jam pronari i deveve. Sa për Shtëpinë, ajo e ka
Pronarin e saj, i cili do ta mbrojë.” Ebreha tha:”Askush nuk mund të më ndaloj (që ta
shkatërroj atë).” Abdul-Mutalibi u përgjigj:“Atëherë, vepro.”

Thuhet se një numër i udhëheqësve të fiseve arabe e shoqëruan Abdul Mutalibin dhe i
ofruan Ebrehes një të treten e pasurisë së fisit të Tihamahut, nëse ai do të tërhiqej nga
Shtëpia, por ai refuzoi dhe Abdul Mutalibit ia ktheu devetë. Abdul-Mutalibi u kthye tek
njerëzit e tij dhe i urdhëroi që ta linin Mekën dhe të kërkonin strehim në maje të malit, të
frikësuar nga teprimi që mund të kryhej nga ushtria kundër tyre. Pastaj, ai e përqafoi
derën e metaltë të Qabes dhe, me një numër të Kurejsheve, ai i bëri thirrje Allahut që t'i
nxirrte fitimtarë kundër Ebrehesë dhe ushtrisë së tij. Abdul-Mutalibi, duke e mbajtur
dorën e tij në dorezën e derës së Qabës, tha:"Tani nuk ka asgjë më të rëndësishme për
secilin sesa mbrojtja e bagëtisë dhe pronës tij. Prandaj, O Zoti Im! Mbroje pronën Tënde.
Kur të vijë mëngjesi, inati dhe shkathtësia e tyre nuk do të jenë fitimtar mbi shkathtësinë
Tënde.'' Sipas Ibn Ishakut, Abdul Mutalibi e lëshoi dorezën e metaltë të Qabës, ata u
larguan nga Meka dhe u ngjiten në maje të malit. Mukatil bin Sulejmani përmend se ata
lanë njëqind kafshë (deve) të lidhura pranë Qabesë, duke shpresuar se disa nga ushtarët
do të merrnin disa nga ato kafshë pa pasur të drejtë të bëjnë këtë gjë dhe kështu të
tërhiqnin hakmarrjen e Allahut kundër vetvetes së tyre.

Në mëngjes, Ebreha u përgatit të hynte në qytetin e Shenjtë të Mekës. Ai përgatiti

elefantin Mahmud, mobilizoi ushtrinë dhe e nisen elefantin drejtë Qabes. Në ato çaste,
Nufejl bin Habibi iu afrua elefantit, qëndroi pranë tij dhe, duke e kapur për veshi, i
tha:”Gjunjëzohu, Mahmud! Pastaj kthehu andej nga ke ardhur. Sepse vërtet ti je në
Qytetin e Shenjtë të Allahut.” Pastaj, ai e lëshoi veshin e elefantit dhe ai u gjunjëzua. Pas
kësaj, Nufajl bin Habibi u largua dhe nxitoi për në mal. Njerëzit e Ebrehes e rrihnin
elefantin që ta bënin të çohej, por ai refuzonte. Ata e rrahën në kokë me sëpata dhe
përdorën shkopinj me grremça që ta tërhiqnin nga qëndrimi i tij dhe ta bënin të çohej,
por ai sërish refuzonte. Ata e kthyen drejt Jemenit, ai u ngrit dhe eci shpejt. E kthyen
drejt Shamit dhe veproi njësoj. E kthyen drejt lindjes dhe ai bëri të njëjtën gjë. Pastaj e
kthyen drejt Mekës dhe ai sërish u gjunjëzua. Më pas, Allahu dërgoi zogjtë nga deti, të
ngjashëm më çafka dhe dallëndyshe. Secili zog barte nga tre gurë, nga një në secilën
kthetër dhe një në sqep. Kushdo që goditej prej tyre, shkatërrohej, edhe pse jo të gjithë u
goditen. Ata ikën nga paniku duke pyetur se ku ndodhej Nufajli që tu tregonte rrugën
për në shtëpi. Mirëpo, Nufajli ishte në maje të malit bashkë me Kurejshët dhe arabët
duke vështruar zemërimin e Allahut që zbriste mbi popullin e elefantit. Nufajli filloi të
thoshte:“Ku do të ikin, kur Zoti i Vërtetë është ndjekës. Eshrami u mund dhe s’doli
fitimtar.” Nga ibn Is’haku transmetohet se Nufejli në atë kohë tha këto vargje poezie:
5 MBUROJA.net

"A nuk jetove me mbështetje të vazhdueshme me të cilën ju favorizuam të gjithë

juve me një sy rrotullues në mëngjes (d.m.th, një udhërrëfyes përgjatë rrugës).

Sikur të shihje, por ti nuk pe nga ana e shkëmbit të mbuluar në mal atë qe ne e
pamë.

Atëherë, ti do të më kërkoje falje dhe do ta lavdëroje punën time, dhe nuk do të

ankoheshe për atë çfarë humbi në mes nesh.

Allahut iu luta, kur i pashë zogjtë.

U frikësova se gurët do hidheshin mbi ne.

Njerëzit pyesnin vendndodhjen e Nufajlit, sikur unë t'u kisha borxh abisinëve.”

Ata bin Jaseri dhe të tjerët thonë se nuk u goditen që të gjithë nga dënimi i kësaj ore
ndëshkuese. Mirëpo, disa prej tyre u shkatërruan, ndërsa të tjerëve iu prishën gjymtyrët
në përpjekjet e tyre për të ikur. Ebreha ishte njeri prej atyre gjymtyrët e të cilit u prishën
dalëngadalë, derisa ai vdiq në token e Khathamit. Ibn Is’haku thotë se ata u larguan nga
Meka të plagosur dhe të shkatërruar në çdo mënyrë. Trupi i Ebrehesë ishte shkatërruar
nga murtaja e gurëve dhe ushtria e barti atë, derisa ai shprishej pjesë-pjesë gjer sa arritën
në Sanë. Kur arritën atje, ai ishte shndërruar si një zogth dhe nuk vdiq, derisa zemra i ra
nga gjoksi. Kështu thuhet. Ibn Ishaku thotë, se kur Allahu e dërgoi Muhamedin me
profetësi, nder rrëfimet që ai u tregonte Kurejshëve si bekim nga Allahu ishte nderi dhe
mirësia e Tij në mbrojtjen e tyre nga sulmi i abisinëve. Për ketë Kurejshët mund të
qëndronin në Mekë të sigurte për një kohë. Prandaj, Allahu thotë:

- -
- -
“A nuk e sheh ( Muhamed) si bëri Zoti yt me njerëzit e elefantit? A nuk bëri
Ai që komploti i tyre të dështojë? Dhe Ai dërgoi kundër tyre zogj (ebebil) tufë-
tufë. Duke i qëlluar ata me gurë Sixhil (baltë e pjekur, e gurëzuar). Kështu, i
ata bëri Asf, Me'kul, si koçanë të ngrënë (nga bagëtia që e ka ngrenë bereqetin
dhe e ka lënë kashtën të bërë lëmsh).” (105:1-5)

- - -

“(Është Dashamirësia e madhe prej Allahut) për ruajtjen e Kurejshëve. Për t’i
mbrojtur ata në udhëtimin që bëjnë dimër e verë. Le të adhurojnë, pra,
6 MBUROJA.net

Allahun, Zotin e kësaj Shtëpie (Qabes). Atë i Cili i ushqen në ditë urie dhe i
siguron në ditë frike”. (106:1-4)

Që do të thotë se Allahu nuk do ta ndryshonte gjendjen e tyre, sepse Allahu ua donte

atyre të mirën, nëse do ta pranonin Atë. Ibn Hishami ka thënë:

“Ebebil janë grupet, sepse arabët nuk flasin vetëm për një (zogë).”

Ai, po ashtu, ka thënë:

“Sa i përket fjalës Sixhil, Junus en Nahwi dhe Ebu Ubejde me kanë njoftuar se,
sipas arabëve, kjo do të thotë diçka e rëndë dhe ngurtë.” Pastaj tha:

”Disa nga komentuesve kanë përmendur se janë dy fjalë persiane të cilat arabët i
kanë përdorur si një fjalë të vetme. Këto dy fjalë janë Senxh dhe Xhil. Senxh do të
thotë gurë, ndërsa Xhil do të thotë argjilë. Gurët janë të këtij lloji, gurë dhe
argjilë.”

Ai më tej vazhdon:

"Asf janë gjethet e të korrave (apo të barit) që nuk janë të grumbulluara. Njëra prej tyre
quhet asfah.” Ky është fundi i asaj që ai ka përmendur.

Hamad bin Selemah transmeton nga Asimi, ky nga Zirri, ky nga Abdullah dhe Ebu
Seleme bin Abdu-Rrahman se ata kanë thënë:

"Zogjtë Ebebil”, dmth në grupe".

Ibn Abasi dhe Dahaku kanë thënë:

"Ebebil do të thotë disa prej tyre që ndjekin disa të tjerë.”

Hasan el-Basri dhe Katade kanë thënë:

”Ebebil do të thotë shumë.”

Muxhahidi ka thënë:

“Ebebil do të thotë në grupe të ndryshme, të suksesshme.”

Ibn Zejdi ka thënë:

7 MBUROJA.net

“Ebebil do të thotë të ndryshëm, që vijnë andej-këndej. Ata atyre u erdhën nga

çdo drejtim.”

Kasa'i ka thënë:

”Kam dëgjuar disa gjuhëtarë (që merren me gramatikë) duke thënë:'Njëjësi i

Ebebil është Ibil.”

Ibn Xheriri transmeton nga Ibn Is’hak bin Abdullah bin Harith bin Naufal se për thënien
e Allahut :

“Dhe Ai dërgoi kundër tyre zogjtë Ebbil.” ai ka thënë:"Kjo do të thotë në grupe,

ashtu siç marshojnë devetë (në kopetë e tyre).''

Transmetohet se Ibn Abasi ka thënë:

“Dhe Ai dërgoi kundër tyre zogjtë Ebebil.” "Ata kishin feçka si sqepi i zogjve
dhe putra si putrat e qenve.”

Transmetohet se Ikrime duke komentuar thënien e Allahut:

“Zogjtë Ebebil” ka thënë: "Ata ishin zogj të gjelbër, të cilët dolën nga deti dhe
kishin koka si kokat e kafshëve grabitqare.''

Transmetohet se Ubejd bin Umejr këtë ajet e ka komentuar kështu:

“Zogjtë Ebebil.” “Ata ishin zogj të zinj të detit, që kishin gurë në kthetrat dhe
sqepat e tyre.”

Zinxhirët e transmetimeve të këtyre tregimeve të gjitha janë autentike. Transmetohet se

Ubejd bin Umejri ka thënë:

"Kur Allahu deshi të shkatërronte popullin e elefantit, Ai dërgoi zogj të cilët

erdhën nga deti. Secili zog mbante nga tre gurë të vegjël - nga dy në këmbë dhe
një në sqep. Ata u grumbulluan në radhë mbi kokat ë tyre. Pastaj lëshuan një
8 MBUROJA.net

britmë të forte dhe lëshuan atë që e mbanin në këmbë dhe sqep. Kështu, asnjë
gurë nuk ra mbi kokën e ndonjërit prej tyre e të mos i dilte nga mbrapa (do të
thotë kalonte përmes), dhe nuk binte në asnjë pjesë të trupit e të mos e dilte nga
ana tjetër. Pastaj, Allahu dërgoi një erë të forte që i goditi gurët dhe i bëri ata më
të fuqishëm. Kështu, ata që të gjithë u shkatërruan.”

“Kështu i bëri ata si Asf, Mekul.”

Seid bin Xhubejri për këtë ajet ka thënë:

“Do të thotë kashtë, të cilën njerëzit e zakonshëm e quajnë Habur.”

Në një transmetim nga Sa’idi ai ka thënë:

“Gjethet e grurit.” Po ashtu, ai ka thënë:”El-Asf është kashta, dhe El-Me’kul i

referohet sanës që përdoret për ushqimin e bagëtisë.”

Hasan el Basriu ka thënë të njëjtën gjë. Ibn Abasi ka thënë:

"El-Asf është lëvozhga e drithit, ashtu siç mbështillet gruri.”

Ibn Zejdi ka thënë:

"El-Asf janë gjethet e bimëve dhe prodhimi. Kur kafshët e hanë, ato çlirohen dhe
jashtëqitja e tyre behët pleh.”

Kuptimi i këtij ajeti është se Allahu i shkatërroi, i asgjësoi dhe i zmbrapsi ata në planin
dhe zemërimin e tyre. Ata nuk arritën kurrfarë të mire. Ai i shkatërroi ata në masë dhe
askush prej tyre nuk u kthye në vendin e tyre që të tregonte se çfarë kishte ngjarë, me
përjashtim të atyre që qenë të plagosur. Kjo është e njëjtë me atë çfarë i ndodhi mbretit të
tyre Ebrehesë. Në të vërtetë, ai u ça, duke i dalë zemra jashtë mu atëherë kur arriti në
vendin e tij, Sana. Ai u tregoi njerëzve çfarë kishte ngjarë dhe pastaj vdiq. Pas vdekjes së
tij, mbret u bë djali i Ebrehes, Jaksumi. Më pas, atë e trashëgoi vëllai i Jaksumit, Masruk
bin Ebreha. Pastaj, Sejf bin Dhi Jazan El-Himjari vajti tek Kisra, mbreti i Persisë dhe
kërkoi ndihmë kundër abisinëve. Prandaj, Kisra nisi disa ushtarë me Sejf El Himjatrin të
luftonin kundër abisinëve. Në këtë mënyrë, Allahu ua ktheu arabëve të Jemenit
mbretërinë e tyre bashkë me sovranitetin që baballarët e tyre e kishin më herët. Shumë
delegacione arabe erdhën tek Himjari që ta përgëzonin për fitore. Më herët kemi
përmendur në tefsirin e sures Fet'h se, kur i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, iu afrua kalimit të malit që do ta dërgonte tek Kurejshët në Ditën e Hudejbijes,
deveja e tij u gjunjëzua. Njerëzit u munduan ta çonin, por ajo refuzonte të ngrihej. Ata
thanë: "Kaswa është bërë kokëfortë.” I Dërguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue sel-lem,
tha:
9 MBUROJA.net

El-Kaswa nuk është bërë kokëfortë, sepse nuk është pjesë e karakterit të saj. Ajo u
ndal nga Ai i cili e mposhti Elefantin (e Ebrehesë).” Pastaj tha:

“Pasha Atë, në Duart e të Cilit është shpirti im, ata (Kurejshët) nuk do të më
pyesin për asnjë çështje (për marrëveshje) në të cilat gjërat e shenjta të Allahut
janë të nderuara e që unë nuk do të pajtohesha me ta (në atë marrëveshje).”
Pastaj ai ia bëri me shenjë devesë që të ngrihej dhe ajo u ngrit në këmbë. Ky
hadith është prej haditheve të cilat vetëm Buhariu e ka transmetuar.

Transmetohet në të dy Sahihet se në Ditën e Çlirimit të Mekës, i Dërguari i Allahut, sal-

lallahu alejhi ue sel-lem, ka thënë:

“Vërtet, Allahu e kufizoi (e ndaloi) Elefantin nga Meka, dhe të Dërguarit të Tij
dhe besimtarëve u dha autoritet mbi të. Dhe vërtet që shenjtëria e saj u kthye
ashtu siç ishte e shenjtë edhe dje. Kështu, ata që janë të pranishëm le t’ua bëjnë
këtë me dije atyre që nuk janë të pranishëm.”

Ky është fundi i tefsirit të sures el Fil. Tërë Falënderimet dhe Lavdërimet i takojnë vetëm
Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Kurejsh

(Kapitulli 106)

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- - -

“(Është Dashamirësia e madhe prej Allahut) për ruajtjen e Kurejshëve. Për t’i
mbrojtur ata në udhëtimin që bëjnë dimër e verë. Le të adhurojnë, pra,
Allahun, Zotin e kësaj Shtëpie (Qabes). Atë i Cili i ushqen në ditë urie dhe i
siguron në ditë frike”.

Sahabet kanë shkruar “Bismilah” në mes këtyre dy sureve, edhe pse kjo sure ka
lidhshmëri me suren paraprake (el-Fil) ashtu siç kanë sqaruar Muhamed bin Is’haku
dhe Abdur-Rrahman bin Zejd bin Eslami. Kjo lidhshmëri në mes të këtyre dy sureve
është sepse të dyja do të thonë:"Ne e kemi ndaluar Elefantin që të hyjë në Meke dhe
kemi shkatërruar popullin e tij (në mënyrë që t'i bashkojmë Kurejshët dhe t’i kthejmë të
shëndoshë në qytetin e tyre”.

'Thuhet se kuptimi i fjalës Ilaf është bashkimi i Kurejshëve gjatë udhëtimit të tyre për në
Jemen gjatë dimrit dhe për në Sham gjatë verës për tregti dhe gjëra të tjera. Pastaj, ata do
të ktheheshin në qytet shëndosh e mirë, si pasojë e respektit që njerëzit kishin për ta,
meqenëse ata ishin banorë të vendit të Shenjtë. Prandaj, kushdo që i njihte, i nderonte.
Madje, edhe ata të cilët udhëtonin së bashku me kurejshët ishin të sigurt, për shkak të
tyre. Kjo ishte gjendja e tyre e udhëtimit gjatë verës dhe dimrit. Në lidhje me të jetuarit e
tyre në qytet, është ashtu siç Allahu ka thënë:

“A nuk e kanë parë ata se Ne e kemi bërë (Mekën) vend të sigurt ndërsa
njerëzit po grabiten nga të gjitha anët?" (29:67)

Prandaj, Allahu thotë:

“... për ruajtjen e Kurejshëve, për Ilafin e tyre”

2 MBUROJA.net

Kjo është një fjalë që vazhdon nga fjalia e parë për t’i dhënë më tepër shpjegim sures. Më
pas Allahu thotë:

"Për t’i mbrojtur ata në udhëtimin që bëjnë dimër e verë".

Ibn Xheriri thotë se:

“Kuptimi i saktë është se shkronja Lam është një parashtesë që tregon habi. Është
sikur Ai (Allahu) është duke thënë:"Ju duhet të jeni të habitur për bashkimin (ose
butësinë) e kurejshëve dhe pëlqimin Tim për ta”.

Ibn Xheriri më tej vazhdon:

"Kjo është si pasojë e pajtimit të muslimanëve se ato janë dy sure të ndara nga
njëra-tjetra dhe të pavarura”.

Më tej, Allahu i udhëzon ata që të jenë mirënjohës për këtë nder të madh në thënien e
Tij:

“Le të adhurojnë, pra, Allahun, Zotin e kësaj Shtëpie (Qabes)”, që do të thotë le

ta njësojnë vetëm Atë për adhurim, ashtu siç u ka dhënë Ai atyre një Shtëpi dhe
tokë të Shenjtë. Kjo është ashtu siç thotë Allahu:

“Unë jam urdhëruar vetëm të adhuroj Zotin e këtij qyteti (Mekës), Atë i Cili e
ka shenjtëruar atë dhe e Tij është gjithçka. Dhe unë jam urdhëruar të jem nga
muslimanët” (27:91) Më tej, Allahu thotë:

"Atë i Cili i ushqen në ditë urie”, do të thotë se Ai është Zoti i Shtëpisë dhe se Ai
është i Vetmi i Cili i ushqen ata kur ka uri.

"... dhe siguron në ditë frike”, domethënë, Ai i ka nderuar me siguri dhe me

butësi, kështu që ata duhet ta njësojnë vetëm Atë në adhurim, pa i bërë shirk. Ata
3 MBUROJA.net

nuk duhet të adhurojnë ndonjë idhull, statujë apo t’i bëjnë shok Atij. Prandaj,
kushdo që e pranon këtë urdhër, Allahu do t’i japë atij shpëtim në këtë dhe në
botën tjetër. Mirëpo, kushdo që nuk i bindet Atij, Ai do ta largojë sigurinë dhe
butësinë nga ai njeri, ashtu siç thotë Allahu: .

“(Dhe kështu) Allahu sjell shembullin e qytetit (Mekës) me banim të sigurt e

të qetë. Furnizimi i tij vjen nga të gjitha vendet, por populli i tij i mohoi
Mirësitë e Allahu, kështu që Allahu bëri që ata të shijojnë uri të tmerrshme
dhe frikë për shkak të asaj çka bënë. Dhe atyre u erdhi një i Dërguar nga vetë
radhët e tyre, por ata e mohuan atë, kështu që i mbuloi ndëshkimi duke qenë
dhalimunë ( keqbërës)” (16:112-113)

Ky është fundi i tefsirit të sures Kurejsh. Tërë Falënderimet dhe Lavdërimet i takojnë
vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Komentim i sures el-Maun

nga Ibn Kethir

Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirbërësit

1. A e sheh atë që e mohon botën tjetër?

2. Po ai është që e përzë [ashpërsisht] bonjakun
3. dhe që nuk nxit për ta ushqyer të varfërin.
4. Mjerë ata që falen
5. e që janë të pakujdesshëm ndaj namazit të tyre
6. të cilët vetëm shtiren
7. dhe nuk i japin hua askujt asgjë

Dmth Muhamed, a e ke parë atë që përgënjeshtron ringjalljen në botën tjetër,

shpërblimin dhe dënimin?

“Po ai është ai i cili e përzë [ashpërsisht] bonjakun,” ka të bëjë me atë që e abuzon dhe
i bën padrejtësi atij.

“…dhe që nuk nxit për ta ushqyer të varfrin,” dmth të varfërin që nuk ka mjet jetese. I
Lartësuari më pas thotë:

“Mjerë ata që falen, e që janë të pakujdesshëm ndaj namazit të tyre.”

Nga Sad ibn Uekas transmetohet të ketë thënë: “E pyeta të Dërguarin e Allahut
[sallallahu alejhi ue selam] se kush janë të pakujdesshmit ndaj namazit të tyre, e ai tha:
“Janë ata të cilët nuk i kryejnë namazet e tyre me kohë.”

“…të cilët vetëm shtiren.” Transmeton Imam Ahmedi nga Abdullah ibn Amr i cili ka
thënë: “I Dërguari i Allahut [sallallahu alejhi ue selam] ka thënë: “Atë i cili u flet
njerëzve për veprat e veta, dmth lavdërohet, Allahu e përbuz dhe e nënvleftëson në sytë
e krijesave të Tija.” Lidhur me fjalët e të Lartësuarit: “…të cilët vetëm shtiren” duhet
thënë se në shtirje [rija] nuk përfshihet ajo kur ndokush e bën një vepër për hir të
Allahut, e më pas njerëzit marrin vesh për këtë dhe nga kjo ndien kënaqësi kryesi i
veprës. Dëshmi se kjo është e vërtetë janë fjalët e Ebu Hurejres, të cilat i shënon Hafiz
Ebu-Ja’la el-Mensuli në Musnedin e tij, ku Ebu Hurejre [radiallahu anhu] thotë: “Ndërsa
falesha hyri një njeri, e mua më erdhi mirë për këtë. Ia përmenda këtë të Dërguarit të
Allahut [sallallahu alejhi ue selam], e ai më tha: ‘Të janë vërtetuar dy shpërblime: i
fshehti dhe i dukshmi.’”
2 MBUROJA.net

“…dhe nuk i japin hua askujt asgjë,” që do të thotë se adhurimin e vet ndaj Zotit nuk e
kryejnë si duhet, e as që sillen mirë me krijesat e Tija dhe nuk u ndihmojnë atyre, madje
nuk e japin hua as sendin më të vogël. Disa thonë se me fjalën “hua” mendohet në zekat.
Mendimi i këtillë transmetohet nga Ali dhe Ibn Umer. Hasan el-Basri thotë: “Nëse falet,
shtiret, e nëse i kalon namazi nuk merakoset fare. Dhe prej pasurisë së tij nuk e ndan
zekatin” – në një tjetër version – “…sadakan prej pasurisë së tij.” I pyetur se çfarë do të
thotë fjala “hua,” Ibn Mes’ud tha: “Kjo është ajo që njerëzit ia huazojnë njëri-tjetrit si:
sëpata, vorba, kova, etj.” Nga Ibn Abas transmetohet se me këtë është menduar në
gjësendet shtëpiake dhe në shmangien që të ndihmohet me pasurinë personale apo në
mënyrë tjetër. Për këtë, Muhamed ibn Ka’b, lidhur me fjalët e të Lartësuarit “…dhe nuk
i japin hua askujt asgjë,” thotë se me këtë mendohet në bamirësinë ndaj të tjerëve. Për
këtë shkak në hadith qëndron: “Çdo vepër e mirë është sadaka.”

Ibn Mani përmes Amir Ibn Rebia transmeton se Ali ibn Fulan en-Numejri ka thënë:
“Kam dëgjuar se i Dërguari i Allahut [sallallahu alejhi ue selam] ka thënë:‘Muslimani
për muslimanin është vëlla; kur e takon, e përshëndet me selam, e nëse përshëndetet
fillimisht me selam, e kthen me një përshëndetje edhe më të mirë dhe nuk ngurron që,
kur kërkohet prej tij që të japë hua gjësend, ta japë atë.’” Unë thashë: “O i Dërguar i
Allahut, ç’është huaja?” “Guri, druri dhe të ngjashmet me këto,” u përgjigj ai.
Megjithëkëtë, Allahu e di më së miri!
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures El-Kewther

(Kaptina 108)
Shpallur në Medine, thuhet edhe se është shpallur në Mekë

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

- -
“Vërtet që Ne të kemi dhuruar ty (Muhamed) Keutherin. Pra, ti falu për Zotin
tënd dhe ther kurban (vetëm për Të). E ai i cili të urren ty (Muhamed), mu ai
është i fatprerë”.

Transmetojnë Muslimi dhe En Nesai nga Enesi se ka thëne:

"Derisa po qëndronim ne xhami me të dërguarin e Allahut, ai ra në një gjumë të

lehtë. Pastaj, e ngriti kokën duke buzëqeshur. Ne i thamë:“O i Dërguari i Allahut!
Ç’të bëri të qeshesh?“ Ai tha:

"Me të vërtetë, sapo mu shpall një sure". Pastaj lexoi:

- -
“Vërtet që Ne të kemi dhuruar ty (Muhamed) Keutherin. Pra, ti falu për Zotin
tënd dhe ther kurban (vetëm për Të). E ai i cili të urren ty (Muhamed), mu ai
është i fatprerë”.

Pastaj tha:

“A e dini se çka është El Keuther?” Ne i thamë:"Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë

më së miri.' Ai tha:
2 MBUROJA.net

"Ky është një lum të cilin Zoti im i Gjithëfuqishëm dhe i Madhërishëm më ka

premtuar dhe ai ka pasuri te mjaftueshme. Është një burim tek i cili umeti im do
te sillet ne Ditën e Gjykimit. Numri i enëve aty do të jetë sa numri i yjeve ne qiej.
Pastaj, një rob i Allahut do të ndalohet nga ai burim dhe unë do t'i them:"O Zot!
Ai është nga umeti im.'' Allahu do të thotë:"Vërtet, ti nuk e di se çfarë ka bërë ai
pas teje”. Ky është transmetimi i Muslimit.

Ahmedi e transmeton ketë hadith nga Muhamed bin Fudajl, i cili transmeton nga El-
Mukhtar bin Fulful, ky nga Enas bin Maliku. Imam Ahmedi, po ashtu, transmeton nga
Enesi se i Dërguari i Allahut ka thëne:

“Hyra në xhenet dhe kalova pranë një lumi ne xhenet, brigjet e të cilit kishin
tenda të bëra nga perlat. I futa duart ne ujët e tij te rrjedhshëm dhe kuptova se ai
kishte erën (miskun) më të fortë. E pyeta Xhibrilin:"O Xhibril! Çka është kjo?'' Ai
u përgjigj:“Ky është El-Keuther të cilin Allahu i Gjithëfuqishëm dhe i
Madhërishëm ta ka dhëne ty.''

Buhariu transmeton në Sahihun e tij e po ashtu edhe Muslimi në besueshmërinë e Enes

bin Malikut. Në versionin e tyre, Enesi ka thëne:

”Kur pejgamberi u ngrit ne qiej (pasi u kthye) tha:

Kalova pranë një lumi (në xhenet), brigjet e të cilit kishin kuba nga perlat e
zgavërta. E pyeta Xhibrilin: “Çka është kjo?”Ai mu përgjigj:"Ky është El-Keuther.''
Kjo është renditja e hadithit ne transmetimin e Buhariut.

Ahmedi transmeton nga Enesi se një burrë e pyeti te Dërguarin:“O i Dërguari i Allahut!
Çka është Keutheri?”Ai u përgjigj:

“Është një lum në xhenet të cilin ma ka dhuruar Allahu. Është më i bardhë se

qumështi dhe me i ëmbël se mjalti. Në të ka zogj, qafat e të cilëve janë (të gjata) si
karota.” Umeri tha:"O i Dërguari i Allahut! Vërtet, ata (zogjtë) do të jenë shumë
të bukur”. Profeti u përgjigj:
3 MBUROJA.net

“Ai qe do t'i hajë (banori i xhenetit), do të jetë më i bukur sesa zogjtë, o Umer.”

Buhariu transmeton nga Seid bin Xhubejri se Ibn Abasi për suren Keuther ka thënë:

"Është mirësia që Allahu ia ka dhënë të Dërguarit .“

Ebu Bishri thotë:

"I thash Seid bin Xhubejrit:“Por, njerëzit po thonë se është një lum në xhenet?”
Seidi u përgjigj:“Lumi që është në xhenet, është nga mirësitë që Allahu i ka
dhëne atij (Muhamedit ).''

Buhariu transmeton nga Seid bin Xhubejri se Ibn Abasi ka thënë:

"Keutheri është mirësia bollshme.''

Ky shpjegim përfshin lumin e, po ashtu, edhe gjerat e tjera. Meqë fjala El-Keuther rrjedh
nga fjala Kethereh/bollëk dhe ajo (El-Keuther) në kuptimin gjuhësor do të thotë mirësi e
bollshme. Nga kjo mirësi është lumi që gjendet në xhenet. Imam Ahmedi transmeton
nga Ibn Umeri se i Dërguari i Allahut ka thënë:

"Keutheri është lum në xhenet, brigjet e të cilit janë prej arit dhe ai rrjedh mbi
perla. Ujët e tij është me i bardhë se qumështi dhe me i ëmbël se mjalti.“

Ky hadith me këto fjalë transmetohet nga Tirmidhiu, Ibn Maxhe, Ibn Abi Hatimi dhe Ibn
Xheriri. Tirmidhiu thotë:"Hasen Sahih.''

Më pas, Allahu thotë:

"Pra, ti falu për Zotin tënd dhe ther kurban (vetëm për Të)", që do të thotë
ashtu siç të kemi dhëne Ne mirësitë e pashtershme në këtë dhe në botën tjetër, e
nga këto mirësi është lumi për te cilin folëm më lart, prandaj fali namazet farz
dhe ato vullnetare dhe bëj kurban sinqerisht vetëm për Zotin tënd. Adhuroje
vetëm Atë dhe mos i bëj shok, dhe ther kurban duke përmendur emrin e Allahut,
pa i shoqëruar shok Atij. Kjo është ashtu siç thotë Allahu:
4 MBUROJA.net

"Thuaj: “Namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime janë thjesht për All-
llahun, Zotin e botëve. Ai nuk ka shok (nuk adhuroj tjetër). Me këtë
(thjeshtësi të adhurimit vetëm për Zotin) jam i urdhëruar dhe jam i pari i
muslimanëve (i pari që pranoj dhe bindem)!” (6:162-163)

Ibn Abasi, Ataa, Muxhahidi, Ikrimeh dhe El Hasani, te gjithë thanë:

"Kjo do të thotë se me këtë duhet të thërret (sakrifikohet) Budn.''

Katade, Muhamed bin Kab el Kurazi, Dahaku, Er-Rabiu, Ata’, El-Khurasani, El-Hakimi,
Isma`il bin Abi Khalid dhe te tjerët nga Selefi te gjithë thanë te njëjtëngjë. Ky është
kundërshtimi i idhujtarëve, te cilët gjunjëzohen dhe adhurojnë të tjerë zota pos Allahut
dhe te cilët therin kurban duke përmendur emrat të tjerë dhe jo atë të Allahut.

“ Dhe mos hani nga ajo qe është therur pa u përmendur emri i Allahut. Me të
vërtetë, ajo therje është Fisk (mëkat)”. (6:121)

Allahu thotë:

"E ai i cili të urren ty (Muhamed), mu ai është i fatprerë”, çka nënkupton se ata

që me të vërtetë të urrejnë ty, o Muhamed, dhe ata të cilët urrejnë atë me të cilën
ti ke ardhur, udhëzimin, të vërtetën, si provë e qartë dhe manifestim i dritës, ai
është më i përjashtuari, më i poshtri, më i ulëti njeri, i cili as që do të mbahet
mend.

Ibn Abasi, Muxhahidi, Se`id bin Xubejri dhe Katade thonë:

"Ky ajet ka zbritur për el-As bin Wailin. Kurdoherë qe emri i të Dërguarit
përmendej në praninë e tij, ai thoshte:“Lërini atë, sepse ai është një njeri i cili
është i harruar sepse nuk ka pasardhës. Kështu, kur ai të vdesë, nuk do mbahet
mend (do te harrohet)". Prandaj Allahu zbriti këtë sure.''

Shamir bin `Atijeh thotë:

"Kjo sure ka zbritur për Ukbeh bin ebi Mu’ejt.”

5 MBUROJA.net

Ibn Abasi dhe Ikrimeh thonë:

"Kjo sure ka zbritur për Ka’b bin El-Eshrefin dhe një grup jobesimtarësh ndër
Kurejshët.''

El Bezeri transmeton nga Ibn Abasi:

“Kab bin El-Eshrefi erdhi në Meke dhe Kurejshët i thanë atij:“Ti je udhëheqësi i
popullit. Çka mendon për këtë njeri të pavlerë, i cili është harruar nga populli i
tij. Ai pretendon se është më i mirë se ne ndersa ne jemi njerëzit e vendit të
haxhit, ruajtësit e shtëpisë (Qabes) dhe populli i cili i furnizon me ujë haxhinjtë?”
Ai u përgjigj:“Ju të gjithë jeni më të mirë se ai”. Pastaj, Allahu shpalli :

"E ai i cili të urren ty (Muhamed), mu ai është i fatprerë”.

Kjo është mënyra sesi El-Bezeri e transmeton këtë ndodhi dhe zinxhiri i transmetuesve
është autentik. Transmetohet se Ata’ ka thënë:

"Kjo sure ka zbritur për Ebu Lehebin, pas vdekjes së djalit të të Dërguarit të
Allahut. Ebu Lehebi shkoi tek idhujtarët dhe u tha:“Muhamedi prej sot është i
harruar (nuk do të këtë stërnipër).“ Lidhur me këtë Allahu shpalli

"E ai i cili të urren ty (Muhamed), mu ai është i fatprerë”.

Es-Sudi thotë:

"Kur vdisnin meshkujt e ndokujt, njerëzit thoshin:“Ai nuk do të mbahet mend

(është i harruar). Kështu, kur vdiqën djemtë e të Dërguarit, ata thanë:“Muhamedi
është i harruar". Kështu, Allahu shpalli:

"E ai i cili të urren ty (Muhamed), mu ai është i fatprerë”.

Kështu, ata menduan se, nëse djemtë e të Dërguarit do të vdisnin, duke mos lënë
pasardhës, Muhamedi nuk do të kujtohej më. Allahu mos e bëftë! Përkundrazi, Allahu e
ruajti kujtimin e tij (të Muhamedit) që ta shohë tërë bota dhe Ai i urdhëroi robërit e Tij të
pasojnë ligjin e Muhamedit. Kjo gjë do të vazhdojë të jetë kështu, deri në Ditën e Tubimit
6 MBUROJA.net

dhe ardhjes jetës së përtejme. Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të Dërguarin e
Allahut përgjithmonë, deri në Ditën e Gjykimit.

Ky është fundi i tefsirit të sures Keuther, dhe tërë lavdërimet dhe falënderimit i takojnë
vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Kafirun

(Kapitulli 109)
Shpallur në Mekë

Leximi i këtyre sureve në namazet nafile

Transmetohet në Sahihun e Muslimit prej Xhabirit se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi

we selem, ka lexuar këtë sure dhe suren

“Thuaj:“Ai është All-llahu, Një dhe i Vetëm! (112:1)" në dy rekate të Tavafit.

Në Sahihun e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut lexonte

këto dy sure në dy rekatet e namazeve nafile të mëngjesit. Imam Ahmad transmeton nga
Ibn Omeri se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, i ka lexuar këto dy sure në
namazet nafile të sabahut dhe të akshamit, përafërsisht në njëzetë raste të ndryshme.

Transmeton Imam Ahmedi nga Ibn Omeri të ketë thënë:

"E kam parë të Dërguarin e Allahut, salallahu alejhi we selem, njëzetekatër apo
njëzetepesë herë të ketë lexuar në namazin nafile të sabahut dhe të akshamit

“Thuaj (o Muhamed):“O ju mosbesimtarë!” dhe

“Thuaj:“Ai është All-llahu, Një dhe i Vetëm!" (112:1)

Transmeton Imam Ahmedi se Ibn Omeri ka thënë:

“E kam vëzhguar të Dërguarin e Allahut një muaj dhe ai në dy rekatet nafile të

sabahut lexonte:

“Thuaj (o Muhamed):“O ju mosbesimtarë!” dhe

2 MBUROJA.net

“Thuaj:“Ai është All-llahu, Një dhe i Vetëm!" (112:1)

Këtë hadith e transmetojnë edhe Tirmidhiu, Ibn Maxhe dhe En Nesai. Tirmidhiu thotë
hadith hasen. Më herët është përmendur se surja Kafirun është e barabartë me një të
katërtën e Kuranit dhe se surja Zelzele është e barabartë me një të katërtën e Kur’anit.

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit.

- - - -
- -
“Thuaj (o Muhamed):“O ju mosbesimtarë!” Unë (kurrë) nuk adhuroj çfarë ju
adhuroni. Dhe as ju nuk do të jeni adhurues të asaj që unë adhuroj. Dhe as
unë nuk do të jem adhurues i atyre që ju i adhuroni. Dhe as ju nuk do të jeni
adhurues të Atij që unë adhuroj. Ju keni fenë tuaj dhe unë kam fenë time
(Islamin)”.

Deklarimi i pafajësisë nga Shirku

Kjo sure është surja e mospranimit nga ana e idhujtarëve. Thënia e Allahut:

“Thuaj (o Muhamed): “O ju mosbesimtarë!” përfshin çdo besimtar në rruzullin

tokësor. Sidoqoftë, kjo thënie i është drejtuar në mënyrë të veçantë jobesimtarëve
në mesin e kurejshve. Thuhet se, gjatë injorancës së tyre ata (kurejshitet), e kishin
ftuar pejgamberin, salallahu alejhi we selem, që ai të adhuronte zotat e tyre një
vit dhe ata të adhuronin Zotin e tij (Allahun) një vit. Prandaj, Allahu shpalli këtë
sure.

Allahu urdhëroi të Dërguarin e tij që ai të mohonte në tërësi fenë e tyre

Allahu thotë:

“Unë nuk adhuroj çfarë ju adhuroni”, që do të thotë statujat dhe zotat e tjerë.
3 MBUROJA.net

“Dhe as ju nuk do të jeni adhurues të asaj që unë adhuroj”.

Ai është Allahu, i cili nuk ka rival. Kështu, fjala Ma (çfarë) këtu do të thotë njeriu. Më tej,
Allahu thotë:

“Dhe as unë nuk do të jem adhurues i atyre që ju i adhuroni, dhe as ju nuk do

të jeni adhurues të Atij që unë adhuroj”, do të thotë unë nuk adhuroj asgjë siç ju
adhuroni apo sipas mënyrës suaj të adhurimit dhe as që e pasoj atë. Unë e
adhuroj vetëm Allahun në mënyrën që ai e pëlqen dhe është i kënaqur. Kështu,
Allahu thotë:

“Dhe as ju nuk do të jeni adhurues të Atij që unë adhuroj” , që do të thotë se ju

nuk i ndiqni urdhrat e Allahut dhe legjislaturën për adhurimin e Tij. Për më
tepër, ju keni shpikur diçka të nxitur nga nefsi juaj. Allahu thotë:

“Ata ndjekin veçse hamendje dhe çfarë ata dëshirojnë, ndërkohë që tashmë u
ka ardhur Udhëzimi nga Zoti i tyre!” (53:23)

Prandaj, mohimi ka të bëjë me gjithçka që ata janë të përfshirë. Sepse adhuruesi duhet të
ketë një zot të cilin ai e adhuron dhe kryen akte adhurimi të cilat ai i pason për t'u afruar
tek ai. Kështu, i Dërguari i Allahut dhe pasuesit e tij, adhurojnë Allahun sipas asaj çfarë
Ai ka urdhëruar. Prandaj dëshmia në Islam është “Dëshmoj dhe deklaroj se nuk ka Zot
tjetër që meriton të adhurohet me të drejtë përveç Allahut dhe se Muhamedi, salallahu
alejhi we selem, është rob dhe i dërguar i Tij”. Kjo do të thotë se nuk ka asgjë, asnjë
gjësend apo objekt që meriton të adhurohet, përveç Allahut, dhe se nuk ka rrugë tjetër
për tek Ai ( d.m.th mënyre e adhurimit) veçse në atë mënyrë me të cilën ka ardhur i
Dërguari, salallahu alejhi we selem. Idhujtarët adhurojnë zota të tjerë përveç Allahut,
adhurimin e të cilëve Allahu e ka ndaluar. Prandaj, i Dërguari i Allahut u tha atyre:

“Ju keni fenë tuaj dhe unë kam fenë time ( Islamin)”

Kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

4 MBUROJA.net

“Dhe, nëse ata të përgënjeshtrojnë, thuaju:“Për mua janë veprat e mia dhe për
ju janë veprat tuaja! Ju jeni të pafajshëm për çfarë bëj unë dhe unë jam i
pafajshëm për çfarë bëni ju!” (10:41) dhe

“Ne kemi veprat tona dhe ju keni veprat tuaja” (28:55)

Buhariu thotë:

“Është thënë:

“Ju keni fenë tuaj”, domethënë mosbesimin.

“dhe unë kam fenë time”, domethënë Islamin.

Ky është fundi i tefsirit të sures Kafirun. I tërë falënderimi dhe lavdërimi i takon vetëm
Allahut.
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Nasr

(kapitulli 110)
I shpallur në Medine

Është përmendur se surja Nasr është e barabarte me një te katërtën e Kuranit. Po ashtu,
edhe surja Zelzele është e barabarte me një të katërtën e Kuranit. Transmeton En Nesai
nga Ubejdullah bin Utbah se Ibn Abasi i ka thënë atij:

“O Utbah, a e di se cila është surja e fundit që është zbritur në Kuran?” Ai u

përgjigj:“Po, ishte:

“Kur të të vjen ndihma e All-llahut (ty Muhamed kunder armiqve tu) dhe
çlirimi (i Mekes)” (110:1)

Ai (Ibn `Abbasi) tha:"Të vërtetën ke thënë.''

(
Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Meshireberesit

- -
-
“Kur të të vjen ndihma e Allahut dhe çlirimi (i Mekës), dhe ti shohësh njerëzit
të hyjnë turma-turma në fenë e Allahut. Ti, pra, lartësoje Zotin tënd duke e
falënderuar dhe kërko falje nga Ai. Ai, vërtet, pranon shumë pendimin, është
Mëshirues i madh.”

Buhariu transmeton nga Ibn Abasi se ka thënë:

”Omeri (radiallahu anhu) e kishte zakon të më merrte me vete në tubime ku

ishin pjesëmarrësit e luftës së Bedrit. Mirëpo, dukej se njëri prej tyre ndjeu diçka
në vetvete (kundër pjesëmarrjes sime), kështu që ai tha:”Përse gjithmonë e merr
këtë djalosh pranë vetes (të ulet me ne) në tubimet tona, përderisa edhe ne kemi
djem të moshës së tij?” Atëherë, Omeri, radiallahu anhu, tha:“Sepse ky djalosh
është i prej atyre që ju i njihni”. Pastaj, një ditë tjetër, ai i ftoi ata dhe më thirri
mua që të jem në mesin e tyre, që të shihnin njohuritë e mia. Omeri i pyeti:“Çka
thoni për thënien e Allahut:
2 MBUROJA.net

“Kur të të vjen ndihma e All-llahut dhe çlirimi (i Mekës).” Disa prej tyre thanë:
“Jemi urdhëruar të falënderojmë Allahun dhe të kërkojmë falje, kur Ai na
ndihmon që të fitojmë”. Disa heshtën e nuk thanë asgjë. Pastaj ai (Omeri,
radiallahu anhu) tha:“A mendon edhe ti kështu, o Ibn Abas?’' I thash:“Jo”.
Atëherë ai tha:“Çfarë thua ti?” “Ishte fundi i jetës së të Dërguarit të Allahut,
salallahu alejhi we selem, për të cilën Allahu e informonte atë. Allahu ka thënë:

“Kur të të vjen ndihma e All-llahut dhe çlirimi (i Mekës)”, do të thotë se ajo

është shenjë e vdekjes tënde”.

“Ti, pra, lartësoje Zotin tënd duke e falënderuar dhe kërko falje nga Ai. Ai,
vërtet, pranon shumë pendimin, është Mëshirues i madh.”

Kështuqë Omer ibn Hatabi tha:“As unë nuk di ndonjë koment tjetër përveç këtij
që thua ti (o Ibn Abas)” . Buhariu është i vetëm në transmetimin e këtij hadithi.

Imam Ahmedi transmeton nga Ibn Abasi se ai ka thënë:”Kur Allahu shpalli ajetin:

“Kur të të vjen ndihma e All-llahut dhe çlirimi (i Mekës)”, i Dërguari i

Allahut, salallahu alejhi we selem, tha:

“Jam njoftuar se unë do të vdes”, dhe vërtet ai vdiq atë vit.'' Ahmedi është i
vetëm në transmetimin këtij hadithi.

Buhariu transmeton se Aishja, radiallahu anha, ka thënë:

"I dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, në fund të jetës së tij thoshte
shpesh:

“ I Lartë qofsh o Allah, Zoti ynë! Vetëm Ty të takon falënderimi. O Allah, më fal
mua”. Ai e bënte këtë dua duke e zbatuar Kuranin”.
3 MBUROJA.net

Edhe të tjerët e kanë transmetuar hadithin, me përjashtim të Trimidhiut. Imam Ahmedi

transmeton nga Masruku se Aishja, radiallau anha, ka thënë se i Dërguari i Allahut,
salallahu aleji we selem, në fund të jetës së tij thoshte:

“Lartësimi dhe lëvdatat qofshin për Allahun, faljen e të Cilit e kërkoj. Dhe para
Tij pendohem” . Dhe ai (salallahu alejhi we selem) ka thënë:

- -

“Zoti im më ka paralajmëruar se unë do të shoh një shenjë në umetin tim dhe më

ka urdhëruar që, kur ta shoh atë, ta lavdëroj dhe të kërkoj falje prej Tij, sepse Ai
është i Cili e pranon pendimin. Dhe unë, më të vërtetë, e pash atë shenjë:

“Kur të të vjen ndihma e All-llahut dhe çlirimi (i Mekës), dhe t’i

shohësh njerëzit të hyjnë turma-turma në fenë e All-llahut. Ti, pra,
lartësoje Zotin tënd duke e falënderuar dhe kërko falje nga Ai. Ai,
vërtet, e pranon shumë pendimin, është Mëshirues i madh.”

Muslimi, po ashtu, e transmeton këtë hadith. Këtu kuptimi i fjalës El-Fet’h do të thotë
çlirimi i Mekës, dhe kjo është pikëpamja e vetme për këtë fjalë. Sepse, në të vërtetë,
arabët prisnin pushtimin e Mekës para se ata ta pranonin islamin. Ata thoshin:“Nëse ai
(Muhamedi salallahu alejhi we selem) del fitimtar kundër popullit të tij, atëherë ai është
Pejgamber i vërtetë’’. Kështu, kur Allahu i dha atij fitore mbi Mekën, ata hynë në fenë e
Allahut në turma të mëdha. Nuk kaluan as dy vite pas çlirimit të Mekës dhe gadishullin
Arabik e mbuloi besimi në një Zot të vetëm, Allahun. Dhe nuk mbeti asnjë fis arab që
nuk e pranoi islamin. I tërë falënderimi dhe lavdërimi i takon vetëm Allahut.

Transmeton Buhariu në Sahihun e tij se Amr bin Selemeh ka thënë:

"Kur u çlirua Meka, të gjithë njerëzit nxituan për tek pejgamberi, salallahu alejhi
we selem, për ta pranuar islamin. Vende të ndryshme e vononin hyrjen e tyre në
islam, derisa të çlirohej Meka. Njerëzit thoshin:“Lërini atë dhe popullin e tij të
qetë. Nëse ai del fitimtar, atëherë ai është profet i vërtetë”.

Ne kemi hulumtuar për ekspeditën ushtarake të çlirimit të Mekës në librin Es-Surah.

Prandaj, kushdo që dëshiron të dijë më tepër, mund ta gjejë në të. Transmeton Imam
Ahmedi nga Ebu Amari se një fqinjë i Xhabir bin Abdullahut i ka treguar atij:
4 MBUROJA.net

"U ktheva nga një udhëtim dhe Xhabir bin Abdullahu erdhi të më përshëndeste.
Kështu, unë fillova ta pyetja për përçarjen në mes të njerëzve që kishte filluar të
ndodhte. Ai filloi të qante dhe tha:“E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut,
salallahu alejhi we selem, duke thënë:

“Vërtetë, njerëzit kanë hyrë në fenë e Allahut në grupe të mëdha dhe në grupe të
mëdha do ta braktisin atë”.

Ky është fundi i tefsirit të sures Nasr, dhe i tërë falënderimi dhe lavdërimi i takon vetëm
Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Tebet

(kapitulli 111)
I shpallur në Mekë

Më emrin e Allahut, Mëshiruesit, Meshirëbëresit

- - -
-

“U thafshin dy duart e Ebu Lehebit dhe u thaftë në gjithçka! Pasuria e tij dhe
fëmijët e tij nuk do t’i sjellin asnje dobi! Ai do të digjet në zjarrin me flakë të
tërbuara! Edhe gruaja e tij, e cila mbart drurë (ferra e shkurre dhe ia hidhte
përpara në rrugë kur kalonte Pejgamberi, ose e fyente). Në qafen e saj është i
lidhur fort një litar Mesed (litar shumë i fortë, që bëhet me fije nga degët e
hurmes)“.

Transmeton Buhariu nga Ibn Abasi se i Dërguari i Allahut doli ne luginën e Bathës dhe
u ngjit ne kodër. Pastaj thirri

“O njerëz , ejani menjëherë!”

Kështu, Kurejshët u grumbulluan rreth tij. Profeti tha:

“Nëse do t'ju thosha se armiku do t’ju sulmojë në mëngjes ose në mbrëmje, a do

të më besonit?” Ata u përgjigjen:“Po”.

Në transmetimin e Seid bin Xhubejrit e ky nga Ibn Abasi, thuhet:

“Çka mendoni? Nëse do t’ju lajmëroja se në luginën e kësaj kodre ka ardhur një
kalorësi armike për t’ju sulmuar, a do të më besonit?”

Pastaj ai tha:
2 MBUROJA.net

“Atëherë, pra, dijeni se unë vërtet po ju paralajmëroj se gjendeni para një dënimi
të tmerrshëm (të madh)”

Pastaj Ebu Lehebi tha:“Qofsh i shkatërruar! A për këtë na paske mbledhur?!”

Për ketë Allahu shpalli:

“U thafshin dy duart e Ebu Lehebit dhe u thaftë në gjithçka!”, deri në fund të

sures.

Në një transmetim tjetër, thuhet se ai u ngrit duke i fërkuar duart dhe tha:“Qofsh i
shkatërruar për sa te jetë jeta! A për ketë na paske mbledhur!?''

Më pas, Allahu shpalli :

“U thafshin dy duart e Ebu Lehebit u thaftë në gjithçka!”

Pjesa e parë e këtij ajeti është një lutje që bëhet kundër Ebu Lehebit dhe pjesa e dytë
është një informim për të. Ebu Lehebi ishte njeri nga xhaxhallarët e të Dërguarit të
Allahut. Emri i tij është Abdul Uzza bin Abdul-Mutalib. Mbiemri i tij ishte Ebu Utejbeh
dhe ai quhej Ebu Leheb, për shkak te shkëlqimit te fytyrës se tij. Ai e lëndonte shpesh të
Dërguarin e Allahut. Ai e urrente dhe e përbuzte shumë fenë islame.

Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu ez Zinadi se një njeri i quajtur Rabiah bin Ebbad,
nga fisi i Beni Adileve e që ishte prej idhujtarëve që kishin pranuar islamin, i kishte
thënë atij:“E pashë Profetin në kohën e injorancës para-islamike (të tij) në tregun e Dhul
Maxhes dhe ai po thoshte:

“O njerëz! Thoni (dëshmoni) se nuk ka zot tjetër që meriton të adhurohet me

të drejtë përveç Allahut dhe do të shpëtoni!”

Njerëzit ishin mbledhur rreth tij (Muhamedit) dhe prapa tij qëndronte një njeri me fytyrë
te shndritshme, me shikim të vëngërt dhe me dy gërsheta në flokët e tij. Ai thoshte:“Me
të vërtetë, ai është renegat (femohues) dhe gënjeshtar!” Ky njeri e ndiqte profetin, kudo
qe ai shkonte. E pyeta një njeri se kush është ai dhe mu përgjigj:“ Ky është xhaxhai i tij,
Ebu Lehebi.”
3 MBUROJA.net

Imam Ahmedi e transmeton këtë hadith nga Sure, i cili transmeton nga Ibn Ebu Ez-
Zinadi, i cili transmeton nga i ati (Ebu Zinadi) te këtë përmendur të njëjtin hadith.
Mirëpo, në transmetimin e tij, Ebu Zinadi thotë:”E pyeta Rebian:“A ke qenë ti fëmijë në
atë kohe?” Ai u përgjigj:“ Jo. Pasha Allahun, atë ditë unë isha më i zgjuari dhe isha më i
forti në rënien e fyellit (për muzikë).'' Ahmedi është i vetëm në transmetimin e këtij
hadithi.

Për thënien e Allahut:

“Pasuria e tij dhe fëmijët e tij nuk do t’i sjellin asnjë dobi!”

Ibn Abasi dhe të tjerët kanë thënë:

“... dhe fëmijët e tij nuk do t’i sjellin asnjë dobi!”

Keseb do të thotë fëmijë.''

Ngjashëm transmetohet edhe nga Aisha, Muxhahidi, Ataa, El Hasani dhe Ibn Sirini.
Transmetohet nga Ibn Mesudi se, kur Profeti i thërriste njerëzit në besimin e pastër
islam, Ebu Lehebi thoshte:"Edhe nëse ajo çka thotë nipi im është e vërtetë, unë, me
fëmijët dhe me pasurinë time, do ta çliroj vetveten nga dhimbja dhe tortura në Ditën e
Gjykimit”. S i rrjedhim i kësaj, Allahu shpalli:

“ Pasuria e tij dhe fëmijët nuk do t’i sjellin asnjë dobi!”

Më tej, Allahu thotë:

“Ai do të digjet në zjarrin me flakë të tërbuara!”, do të thotë se zjarri ka flakë,

është i dëmshëm dhe djeg ashpër.

Fati i Umu Xhemiles, gruas së Ebu Lehebit

4 MBUROJA.net

“Edhe gruaja e tij, e cila mbante drurë (ferra e shkurre, dhe ia hidhte përpara
në rrugë kur kalonte Pejgamberi, ose e fyente)”.

Gruaja e tij ishte prej grave udhëheqëse të Kurejsheve dhe njihej me emrin Um Xhemil.
Emri i saj i vërtetë ishte Erwah bint Harb bin Umeje dhe ishte motra e Ebu Sufjanit. Ajo e
mbështeste bashkëshortin e saj në mosbesimin e tij, në mospranimin e islamit dhe në
kryeneçësi. Prandaj, ajo do të ndihmojë në ekzekutimin e dënimit të tij në Zjarrin e
xhehenemit në Ditën e Gjykimit. Allahu thotë:

-
“ ... e cila mbart drurë. Në qafen e saj është i lidhur fort një litar Mesed”, do të
thotë se ajo do të bartë dru në xhehenem dhe do t’i hedhë ato mbi bashkëshortin
e saj për të shtuar vuajtjen në të cilën është ai dhe do të jetë e gatshme dhe e
përgatitur të veprojë kësisoj.

“Në qafën e saj është i lidhur fort një litar Mesed”.

Muxhahidi dhe Urwah thonë:

“Nga fijet e palmës se zjarrtë.”

El Afi transmeton nga Ibn Abasi , Atije El Xhadeil, Ed Dahaku dhe Ibn Zevdi se ajo e
kishte zakon të vendoste ferra ne rrugën në te cilën kalonte i Dërguari i Allahut. El
Xhewheri thotë:

“El Mesed i referohet fijeve. Ajo, gjithashtu, është një litar i bërë nga fijet e palmës.
Po ashtu, ky lloj litari bëhet edhe nga lëkura e deveve ose nga leshi i tyre. Në
gjuhen arabe thuhet Mesedtul-Habla dhe Emseduhu Meseden, kur shtrëngoni fort
spangon.”

Muxhahidi thotë:

“Në qafen e saj është i lidhur fort një litar Mesed”, do të thotë qafore prej
hekuri.''

A nuk e shihni sesi arabët e quajnë Mesed një litar tërheqës.

5 MBUROJA.net

Ibn Ebi Hatimi thotë se i ka treguar babai i tij dhe Ebu Zura’h, këtyre Abdullah bin
Zubejr El-Humajdi, këtij Sufjani, këtij El-Welid bin Kethiri nga Ibn Tardusi, ky nga Esma
bint Ebu Beker:"Kur u shpall ajeti

“U thafshin dy duart e Ebu Lehebit dhe u thaftë në gjithçka!”, Umu Xhemile

bint Harbi që kishte vetëm një sy doli duke vajtuar dhe në dorë mbante një gur.
Ajo tha:“Ai po kritikon babën tonë, feja e tij është përçmim për ne dhe urdhri i tij
është që të mos na bindet” . I Dërguari i Allahut po qëndronte ulur në xhami me
Ebu Bekrin. Kur Ebu Bekri e pa atë, tha:“O i Dërguari i Allahut! Ajo po afrohet
dhe kam frikë se do të të shohë”. I Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem,
u përgjigj:

“Më të vërtetë, ajo nuk do të më shohë”, pastaj lexoi një pjesë të Kuranit si
mbrojtje për të. Kjo është ashtu siç thotë Allahu:

“Dhe kur ti lexon Kur’anin, Ne vëmë mes teje dhe atyre që nuk besojnë në
botën e përtejme një perde të padukshme” (17:45)

Kështu, ajo u afrua deri tek Ebu Bekri dhe nuk e pa fare të Dërguarin e Allahut.
Pastaj ajo tha:“O Ebu Beker! Më kanë treguar se shoku yt po thur poezi shpifëse
kundër meje”. Ebu Bekri i tha:“ Jo! Pasha Zotin e kësaj shtëpie (Qabës), ai nuk
shpif kundër teje”. Ajo u largua duke thënë:”Kurejshët e dinë se unë jam vajza e
udhëheqësit të tyre”.

El-Welid dhe një tjetër e transmetojnë këtë hadith në një tjetër version. "Kështu,
Umu Xhemile mori në thua në fustanin e saj ndërsa po bënte tavaf rreth Qabës
dhe tha:”Mallkuar qoftë sharësi (ai që ofendon)!” Pastaj Um Hakim bint Abdul
Mutalib tha:“ Unë jam grua e matur, prandaj nuk do të fyej. Dhe unë jam e
edukuar e nuk di kështu. Të dy ne jemi fëmijë të të njëjtit xhaxha. Megjithatë,
Kurejshët e dinë më mirë”.

Ky është fundi i tefsirit të sures Mesed, dhe tërë falënderimi dhe lavdërimi i takon vetëm
Allahut.
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Ihlas

(Kaptina – 112)
Shpallur në Mekë

Transmeton Imam Ahmedi nga Ubeje bin Kab se idhujtarët i thanë profetit:"O
Muhamed! Na trego prejardhjen e Zotit tënd”, pastaj Allahu shpalli:

- - -
“Thuaj: “Ai është All-llahu, Një dhe i Vetëm! All-llahu është Ai që çdo krijesë
i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë. Ai as nuk lind, as nuk është i lindur.
Dhe nuk ka asnjë te barabartë ose te krahasueshëm me Të.”

Njëjtë transmetohet edhe nga Trimidhiu dhe Ibn Xheriri, dhe ne transmetimin e tyre ata
shtuan se ai ka thënë:

"Es –Samed” është Ai i cili nuk ka lindur askënd dhe nuk është i lindur prej
askujt, sepse nuk ka asgjë që nuk lind e që nuk e shijon vdekjen, dhe nuk ka asgjë
që vdes, përveç atyre qe lënë pasardhës, kurse Allahu nuk vdes e as nuk ka
pasardhës (trashëgues).

“Dhe nuk ka asnjë te barabartë ose të krahasueshëm me të”.

Kjo do te thotë se nuk ka asgjë të ngjashëm me Të, asgjë te barabartë dhe se asgjë nuk i
përngjan Atij. Po ashtu, këtë hadith e transmeton edhe Ibn Ebi Hatimi dhe Trimidhiu e
përmend si transmetim Mursel dhe thotë:“Dhe kjo është më e sakta.”

Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi me sened të saktë nga Aishja, radianllahu anha, të
ketë thënë:

“I Dërguari i Allahut dërgoi njërin prej shokëve të vet si kryesues të një ekspedite
vëzhguese, i cili, gjatë qëndrimit në terren, shokëve të vet në çdo namaz ua
lexonte kaptinën “El-Ihlas”, me të cilën, po ashtu, edhe e përfundonte namazin.
Kur u kthyen në Medinë, ata ia përmendën këtë veprim të tij Pejgamberit,
salallahu alejhi we selem, dhe ai u tha:
2 MBUROJA.net

“Pyeteni shokun tuaj përse ka vepruar kështu?” Kur e pyetën shokun e vet përse
kishte vepruar kështu, ai u përgjigj:"E dua këtë sure, meqenëse në të përmenden
cilësitë e Mëshiruesit dhe për këtë arsye e fal namazin me të.

Atëherë, i Dërguari i Allahut u tha atyre:“Shkoni e thoni shokut tuaj se edhe

Allahu xh.sh. e do atë.”

Kështu e transmeton Buhariu këtë hadith në Librin mbi Teuhidin. Muslimi dhe En Nesai
e transmetojnë këtë hadith ngjashëm. Ne librin e tij mbi namazin, Buhariu transmeton se
Enesi ka thënë:

"Një burrë nga ensarët u printe njerëzve në namaz në xhaminë e Kubesë. Sa herë
që fillonte të lexonte ndonjë sure me zë, ai fillonte të lexonte “Thuaj: Ai është
Allahu... ", derisa e përfundonte atë e pastaj recitonte edhe një tjetër sure pas saj.
Dhe këtë e bënte ne çdo rekat. Prandaj, shokët e tij i thanë:"Ti e fillon lutjen
(namazin) me këtë sure (pas Elhamit) e pastaj mendon se kjo nuk është e
mjaftueshme, derisa nuk e lexon edhe një tjetër sure. Lexoje ose lëre, dhe lexo
ndonjë sure tjetër në vend të saj”. Burri u përgjigj:“Nuk do ta lë (leximin e kësaj
sureje në namaz). Nëse dëshironi t'ju prij në namaz, do ta bëj këtë; nëse ju nuk
doni, atëherë nuk do t'ju prij më.” Ata e konsideronin atë si më të mirin që mund
t'u printe në namaz dhe nuk donin që dikush tjetër t'u printe. Kështu, kur erdhi i
Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ata ia përmenden këtë çështje atij,
dhe ai e pyeti:

"O filan, ç’të pengon ty të bësh atë që të urdhërojnë shokët e tu?" Njeriu u
përgjigj:“Me të vërtetë, unë e dua shume atë (Suren Ihlas)". Atëherë Profeti i tha:

“Dashuria ndaj saj (sures Ihlas) do të të shpjerë në xhenet”.

Ky hadith transmetohet nga Buhariu me zinxhir te ndërprerë transmetuesish në një

mënyrë që tregon se edhe ai pajtohet me këtë hadith.

Transmeton Imam Maliku nga Ubejde bin Hunjan se ai e ka dëgjuar Ebu Hurerjen të
këtë thënë:
3 MBUROJA.net

"Dolëm bashkë me të Dërguarin dhe ai dëgjoi një burrë teksa po

lexonte:“Thuaj:Ai është Allahu, Një dhe i Vetëm”, dhe i Dërguari i Allahut tha:

“Është e obligueshme.”

E pyeta:“Çka është e obligueshme?” Ai, salallahu alejhi we selem, u përgjigj:

“Xheneti.''

Trimidhiu dhe En Nesai e transmetojnë këtë hadith nëpërmjet Malikut dhe Trimidhiu
thotë:"Hasen Sahih Garib. Nuk dimë rrugë tjetër përveç si transmetim i Malikut.''

Hadithi në të cilin profeti ka thënë:

“Dashuria ndaj saj (sures Ihlas) do të të shpjerë në xhenet” u përmend më herët.

Transmeton Abdullah bin Imam Ahmedi nga Mu`adh bin Abdullah bin Hubajb, ky nga
babi i tij se ka thënë:

"Ishim te etur dhe ishte errësuar ndërsa po e prisnin të Dërguarin të na printe në

namaz. Kor doli, më kapi dorën dhe më tha:

“Thuaj”, pastaj heshti. Me pas, sërish tha:

“Thuaj”, kështu që unë e pyeta:"Çka të them, o i Dërguari i Allahut?”

"Thuaj: Ai është Allahu, Një dhe i Vetmi” dhe dy suret e kërkimit të shpëtimit
tek Allahu (Felek dhe Nas) në mëngjes e në mbrëmje nga tri herë secilën. Ato do
të të mjaftojnë ty, edhe po t'i thuash nga dy herë ne ditë.”
4 MBUROJA.net

Ky hadith transmetohet edhe nga Ebu Davudi, Trimidhiu dhe En Nesai. Trimidhiu
thotë:"Hadith Hasen Sahih Garib". En Nesai e transmeton këtë hadith me zinxhir tjetër
transmetuesish me fjalët:

“Ato do të të mjaftojnë kundër çdo gjëje.”

Në librin e tij të Tefsirit, En Nesai transmeton nga Abdullah bin Burejde, i cili
transmeton nga i ati që,pasi hyri në xhami me të Dërguarin e Allahut dhe në xhami ishte
një njeri duke u falur dhe duke u lutur "O Allah! Kërkoj prej teje duke dëshmuar se nuk
ka Zot që meriton të adhurohet me të drejtë përveç Teje. Ti je i Vetmi, Mbështetësi i të
gjithë të të mbështeturve. Ti je Ai i Cili nuk lind askënd dhe as nuk je i lindur prej askujt,
dhe asgjë me ty nuk është e krahasueshme dhe e barabartë". Profeti tha:

Transmeton Buhariu nga Aishja, radiallahu anha, të ketë thënë:

“Çdoherë që i Dërguari, salallahu alejhi we selem, binte për të fjetur, mblidhte

shuplakat e tij, u frynte atyre dhe lexonte:‘Kul huvallahu ehad…, Kul eudhu bi
rabbil felek dhe Kul eudhu bi rabbi-n-nas’, pastaj me shuplaka prekte trupin a tij
aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri
herë radhazi.”

I njëjti hadith transmetohet edhe nga përmbledhësit e Sunetit.

Më emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

- - -
“Thuaj: “Ai është All-llahu, Një dhe i Vetëm! All-llahu është Ai që çdo krijesë
i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë. Ai as nuk lind, as nuk është i lindur.
Dhe nuk ka asnjë te barabartë ose te krahasueshëm me Të.”

Arsyeja e zbritjes se kësaj sureje

Ikrime thotë:
5 MBUROJA.net

"Kur çifutët thanë:“Ne adhurojmë Uzejrin, birin e Allahut” dhe të krishterët

thanë:“Ne adhurojmë Mesihun (Isen), birin e Allahut” dhe mexhusët thanë:“Ne
adhurojmë diellin dhe hënën”, dhe idhujtarët thanë:“Ne adhurojmë idhujt”,
Allahu i shpalli te Dërguarit të Tij:

“Thuaj: “Ai është All-llahu, Një dhe i Vetëm!", që do të thotë se Ai është i

Vetmi, që nuk ka shok dhe asgjë të barabartë, që nuk ka ndihmës e as rival, që
s'ka asgjë të krahasueshme dhe të barabartë me Të. Fjala el-Ehad nuk mund të
përdoret për askënd dhe asgjë tjetër përveç për Allahun e Madhërishëm, sepse
Ai është i përkryer për të gjitha cilësitë dhe veprimet e Tij. Thënia e Allahut:

“Allahu është es-Samed”.

Transmeton Ikrime nga Ibn Abasi:

"Kjo do të thotë i Vetmi në të cilin të gjitha krijesat mbështeten për nevojat dhe
kërkesat e tyre.”

Transmeton Ali bin Ebu Talha nga Ibn Abasi:

"Ai është Zotëruesi, i Cili është i përkryer në sundimin e Tij. Më Fisniku, që është
i përkryer në Fisnikërinë e Tij. Më Madhështori me Madhështinë e Tij. I
Gjithëdijshmi, që është i përkryer me Diturinë e Tij. Më i Urti me Urtësinë e Tij.
Ai është i Vetmi që është i përkryer në çdo aspekt të fisnikërisë dhe autoritetit. Ai
është Allahu. E gjithë lavdia dhe falënderimet qofshin mbi Të. Këto atribute nuk
janë te përshtatshme për askënd tjetër përveç për Allahun. Lavdia i qoftë
Allahut, të Vetmit, të Plotfuqishmit.”

El Amashi transmeton nga Shekiku, i cili ka thënë se Ebu Waili ka thënë:

Es-Samed është Pronari, mbikëqyrja e të Cilit është e plotë.''

Më pas, Allahu thotë:

-
6 MBUROJA.net

"Ai as nuk lind, as nuk është i lindur. Dhe nuk ka asnjë te barabartë ose te
krahasueshëm me Të,”që do të thotë se Ai nuk ka asnjë fëmijë, prindër apo
bashkëshorte.

Muxhahidi thotë:

"Dhe nuk ka asnjë te barabartë ose te krahasueshëm me Të", do të thotë se Ai

nuk ka bashkëshorte.'' Ashtu siç thotë Allahu:

“Ai është Filluesi i qiejve dhe i tokës. Si mund të ketë Ai fëmijë, kur Ai nuk
ka bashkëshorte? Ai krijoi gjithçka” (6:101)

Pra, kjo do të thotë se Ai ka krijuar çdo gjë dhe gjithçka është në pronësi të Tij. E, si
mund të ketë Ai shokë ndër krijesat e Tij që mund të jetë i barabartë me Të, apo ndonjë
të afërm që mund t'i ngjajë Atij? I Madhërishëm dhe i Lavdishëm është Allahu dhe Ai
është larg asaj çfarë ata i përshkruajnë. Allahu thotë:

- -
- - -
- -

“Dhe (ka që) thonë: “I Gjithëmëshirshmi ka lindur fëmijë (siç thonë çifutët se
Uzejri është biri i Allahut, ose të krishterët për Isain se është bir i Zotit, ose
paganët arabë që thoshin se Ai ka lindur vajza, melekët e tjerë). Më të vërtetë
që keni sjellë një gjë shumë të poshtër e të tmerrshme. Nga ajo (që thatë) qiejt
pothuajse u shpërthyen, edhe toka pothuajse u ça, edhe malet sa s’u shkulën e
s’u thërrmuan. Që ata i veshin e i emërojnë pasardhës e fëmijë të
Gjithëmëshirshmit. Dhe kurrë nuk i shkon (Madhështisë së Pakufishme të
Allahut) që Ai të ketë pasardhës. Nuk ka asnjë në qiej e në tokë që të mos i
kthehet të Gjithëmëshirshmit si rob e i nënshtruar. Padyshim se Ai e njeh
mirë gjithsecilin prej tyre dhe u ka bërë atyre numërim të plotë e të imët, duke
i përfshirë në llogaritjen e Tij. Dhe çdonjëri prej tyre do të kthehet Ditën e
Kijametit tek Ai i vetëm (pa ndihmës e pa mbrojtës).“ (19:88-95)

Dhe Allahu thotë:

7 MBUROJA.net

“Dhe thonë:“I Gjithëmëshirshmi ka lindur (ose ka fëmijë).” Lavdi i qoftë Atij!

Ata (të cilët këta i quajnë fëmijë të Tij, si Isai, i biri i Mejremes, Uzejri e të
tjerë) janë vetëm robër të nënshtruar e të nderuar. Ata nuk flasin, derisa të ketë
folur Ai dhe ata punojnë në komandën e Tij.” (21:26-27)

Allahu, po ashtu, thotë:

-
“Dhe kanë trilluar edhe një afri ndërmjet Tij dhe xhinëve, por xhinët e dinë
mirë se ata padyshim që do të duhet të dalin para Tij (të merren në
përgjegjësi). Lavdi i qoftë Allahut! (Ai është i Lirë) nga gjithçka që ata i veshin
Atij!” (37:158-159)

Transmetohet në Sahihun e Buharit se Profeti ka thënë:

Askush nuk është më i durueshëm se Allahu kur dëgjon diçka të dëmshme. Ata i
përshkruajnë Atij fëmijë ndërsa Ai është që i ushqen dhe i shëron.”

Transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre se Profeti, salallahu alejhi we selem, ka thënë:

“Allahu i Madhërishëm thotë:“I biri i Ademit (njeriu) më ka përgënjeshtruar dhe

më ka fyer pa pasur të drejtë a ndonjë arsye. Përgënjeshtrimi i tij ndaj Meje është
kur tha se Zoti nuk do të më rikrijojë ashtu siç më krijoi herën e parë, e, pra,
krijimi i parë nuk është më i lehtë sesa rikrijimi (ringjallja). Dhe fyerja e tij ndaj
Meje është kur tha se Zoti ka fëmijë, kurse Unë jam i Vetëm, i panevojshëm për
asgjë, nuk kam lindur kë e as nuk jam i lindur, dhe askush nuk më përngjet (nuk
është i ngjashëm e as i barabartë me Mua).”

Ky është fundi i tefsirit të sures Ihlas. Tërë Falënderimet dhe Lavdërimet i takojnë vetëm
Allahut.
8 MBUROJA.net

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i el-Mu`avedhetejn (Kaptinave Felek dhe Nas)

(Kapitujt 113-114)
Të shpallura në Medinë

Qëndrimi i Ibn Mesudit sa i përket el-Muavvedhetejn

Transmeton Imam Ahmedi nga Zirr bin Hubejsh se Ubej bin Kajb i ka treguar atij se Ibn
Mesudi nuk e ka shënuar el-Muavvedhetejn në Mus’hafin (Kopjen e Kuranit) e tij. Kështu,
Ubej tha:“ Unë dëshmoj se i Dërguari i Allahut më ka treguar se Xhibrili i ka thënë atij:

“Thuaj: I mbështetëm Zotit të Agimit (të më ruaj)” (113:1)

Dhe ai e tha këtë. Dhe Xhibrili i tha atij:

“Thuaj: I mbështetem Zotit të njerëzve” (114:1)

Dhe ai e tha këtë. Prandaj, ne themi atë që e ka thënë Profeti, salallahu alejhi we
selem.

Mirësitë e sures Felek dhe Nas

Në Sahihun e tij, Muslimi transmeton me autoritet të Ukbe bin Amr se i Dërguari i

Allahut ka thënë:

“A nuk e sheh se sonte më janë zbritur ajete të atilla që kurrë më parë s'janë parë:
Ato janë:

“Thuaj: I mbështetem Zotit të Agimit (të më ruaj)” (113:1) dhe;

2 MBUROJA.net

“Thuaj: I mbështetem Zotit të njerëzve.” (114:1) Këtë hadith e transmetojnë

Ahmedi, Trimidhiu, En-Nesai, dhe Trimidhiu thotë se është Hasen Sahih.'

Një rrëfim tjetër

Transmeton Imam Ahmedi nga Ukbe bin Amiri se (ky) ka thënë:

"Ndërsa po e udhëhiqja të Dërguarin e Allahut në një nga këto rrugë, ai tha:

“O Ukbe! A nuk do të kalërosh?” U frikësova se kjo do të konsiderohej si shenjë e

mosbindjes, kështu që i Dërguari i Allahut zbriti dhe unë kalërova për pak kohë.
Pastaj, ai kalëroi dhe tha:

“O Ukbe! A të të mësoj dy sure që janë dy suret më të mira që njerëzit i lexojnë?”

Unë i thash:“Gjithsesi, o i Dërguari i Allahut”. Dhe ai më mësoi:

“Thuaj: I mbështetem Zotit të Agimit (të më ruaj)” (113:1) dhe

“Thuaj: I mbështetem Zotit të njerëzve.” (114:1) Pastaj u thirr ezani për namaz
dhe i Dërguari i Allahut u priu njerëzve dhe i lexoi ato në namaz. Pastaj, kur
kaloi pranë meje, më tha:

“Çmendon, o Ukbe? Lexoj këto dy sure sa herë që të shkosh për të fjetur dhe sa
herë të zgjohesh nga gjumi.”

Këtë hadith e transmetojnë En-Nesai dhe Ebu Davudi.

Një tjetër rrëfim

3 MBUROJA.net

"Më të vërtetë, njerëzit nuk kërkojnë mbrojtje (më të mirë) se me këto dy (sure):

“Thuaj: I mbështetem Zotit të Agimit (të më ruaj).” (113:1) dhe

“Thuaj: I mbështetem Zotit të njerëzve.” (114:1)

En-Nesai transmeton nga Ukbe bin Amir:

“Isha duke ecur me të Dërguarin e Allahut kur ai më tha:

“O Ukbe! Thuaj!” Unë u përgjigja:“Çfarë të them?” Ai heshti dhe nuk mu

përgjigj, pastaj tha:

“Thuaj!” Unë u përgjigja:“Çfarë të them, o i Dërguari i Allahut?” Ai tha:

"“Thuaj: I mbështetem Zotit të Agimit (të më ruaj)”, kështu që unë lexova deri
në fund të sures. Pastaj ai tha:

“Thuaj!” Unë e pyeta:“Çfarë të them, o i Dërguari i Allahut?” Ai tha:

“Thuaj: I mbështetem Zotit të njerëzve.” Kështu, unë recitova deri në fund të

saj. Pastaj i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, tha:

“Asnjë person nuk lutet me diçka të ngjashme si këto dhe askush nuk kërkon
shpëtim me diçka të ngjashme si këto.“
4 MBUROJA.net

Një tjetër Hadith

Transmeton En-Nesai nga Ibn Abis El-Xhuhani se i Dërguari i Allahut i ka thënë atij:

“O Ibn Abas! A të të tregoj për gjënë me të bukur me të cilën, ata që kërkojnë mbrojtje, e
përdorin për t'u mbrojtur?’ Ai u përgjigj: "Gjithsesi , o i Dërguari i Allahut!'' Profeti tha:

"“Thuaj: I mbështetem Zotit të Agimit (të më ruaj)” dhe “ Thuaj: I mbështetem

Zotit të njerëzve.”

Këto dy sure janë mbrojtja më e mirë. Imam Malik transmeton nga Aishja se, sa herë që i
Dërguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue sel-lem, vuante nga ndonjë sëmundje, ai i
këndonte vetës Muaidhejtanen dhe frynte (mbi vete). Nëse sëmundja rëndohej, thotë
Aishja, atëherë unë i recitoja atij Muaidhejtanen, ia mbaja dorën e tij duke e fshirë trupin
e tij dhe duke kërkuar bekimin e këtyre sureve. Këtë hadith e transmetojnë Ebu Davudi,
Nesai dhe Ibn Maxhe.

Nga Ebu Seidi transmetohet se i Dërguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue sel-lem,

kërkonte mbrojtje kundër syrit të keq të njerëzve dhe të xhinëve. Por, kur Muaidhejtanet
u shpallen, atëherë ai la çdo lutje tjetër dhe lexonte këto. Këtë e transmetojnë Tirmidhiu,
Nesai dhe Ibn Maxhe. Trimidhiu thotë ky hadith është Hasen Sahih.

(
Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- - -
- -
"Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit, prej dëmit të çdo krijese që Ai e krijoi.
Dhe prej errësirës së natës, kur ngryset plotësisht. Dhe prej dëmit të atyre që
lidhin dhe fryejnë nyja. Edhe prej dëmit të smirëkeqit, kur sipas smirës
vepron". (113: 1-5)

Transmeton Ibn Hatimi se Xhabiri ka thënë:

5 MBUROJA.net

“Feleku është mëngjesi/sabahu”.

El Aufi transmeton nga Ibn Abasi:

“El Felek është mëngjesi”.

Njëjtë transmetojnë edhe Muxhahidi, Se`id bin Xhubejri, Abdullah bin Muhamed bin
Akili, El-Hasani, Katade, Muhamed bin Ka`b El-Kurazi dhe Ibn Zejdi.

Maliku, po ashtu, transmeton një thënie të ngjashme nga Zejd bin Eslam. El Kurazi, Ibn
Zejdi dhe Ibn Xheriri thonë se kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

“Ai është krijues i dritës së mëngjesit...'' (6:96)

Allahu ka thënë:

“Prej dëmit të çdo krijese që Ai e krijoi.”

Kjo do të thotë nga e keqja e të gjitha gjërave të krijuara. Thabit el Bunani dhe Hasan el
Basriu kanë thënë:

"Xhehenemi, Iblisi dhe pasuesit e tij, nga mesi i atyre që Allahu ka krijuar.”

“Dhe prej errësirës së natës, kur ngryset plotësisht.”

Muxhahidi ka thënë:

“Gasik është nata dhe, kur ajo bëhet wekab, i referohet perëndimit të diellit.''

Buhariu këtë e përmend prej tij. Ibn ebi Naxhih transmeton një hadith të ngjashëm me
Muxhahidin.

E njëjta është thënë edhe nga Ibn Abasi, Muhamed ibn Ka’b el Kurazi, Khusajfi, El
Hasani dhe Katade. Ata thanë:

“Është nata, kur fillon të errësohet”.

Ez Zuhriu ka thënë:
6 MBUROJA.net

“Dhe prej errësirës së natës, kur ngryset plotësisht."

"Kjo do të thotë kur perëndon dielli.''

Ebu El-Muhazimi transmeton nga Ebu Hurejre se ai ka thënë:

”Dhe prej errësirës së natës kur ngryset plotësisht.”

"Kjo do të thotë ylli.''

Ibn Zejdi ka thënë:

"Arabët e kishin zakon të thoshin `Gasiku është pjerrtësia (e pozitës) e trupit

qiellor të njohur si Plejada. Numri i atyre të cilin ishin të sëmurë dhe të goditur
nga murtaja rritej, sa herë që pjerrësohej, dhe numri i tyre pakësohej, sa herë që
ai ngrihej.'''

Ibn Xheriri ka thënë:

"Të tjerë kanë thënë se është hëna.”

Mendimi se është hëna mbështetet në transmetimin e Imam Ahmedit, i cili transmeton

nga Harith bin ebi Selemeh. Ai ka thënë se Aishja ka thënë:

“ I Dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, më mori për dore dhe më tregoi
hënën, kur ajo u shfaq në horizont, dhe tha:

“Kërko mbrojtje me Allahun nga e keqja e Gasikut, kur të errësohet”.

Këtë hadith e transmetojnë Trimidhiu dhe Nesai në librat e tefsirit të Suneneve të tyre.
Allahu ka thënë:

“Dhe prej dëmit të atyre që lidhin dhe fryejnë nyja.”

Muxhahidi, Ikrime, El Hasani, Katade dhe ed-Dahaku të gjithë thanë:

7 MBUROJA.net

"Kjo do të thotë magjistarët”.

Muxhahidi ka thënë:

“Kur ato bëjnë magji dhe fryjnë në nyje.”

Në një tjetër hadith, transmetohet se Xhibrili erdhi tek i Dërguari i Allahut dhe i tha:

“A po vuan nga ndonjë sëmundje e keqe, o Muhamed?” I Dërguari i Allahut,

salallahu alejhi ue selem, iu përgjigj:

“Po.” Xhibrili i tha:"Me emrin e Allahut, unë do të të lexoj një lutje (rukje) mbi
për çdo sëmundje që të mundon, për dëmin e çdo smirëkeqi dhe për mësysh.
Allahu të shëroftë!''

Magjia kundër të Dërguarit të Allahut

Në Librin e Mjekësisë së Sahihut të tij, Buhariu transmeton nga Aishja:

“Të Dërguarit të Allahut, salallahu alejhi we selem, iu bë magji, saqë ai mendoi

se kishte bërë marrëdhënie seksuale me gratë e tij, ndonëse ai nuk e kishte bërë
këtë.”

Sufjani ka thënë:

“Kur arrin në këtë shkallë, kjo është magjia më e keqe”.

Prandaj i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, tha:

Oj Ajshe! A nuk e di se Allahu mu përgjigj në lidhje me atë që unë kërkova nga

Ai. Më erdhën dy njerëz, njëri mu ul tek koka, kurse tjetri tek këmbët. Ai që ishte
ulur tek koka, i tha tjetrit:“Çka ka ky njeri?” Tjetri iu përgjigj:“Atij i është bërë
magji.” “Kush i bëri magji?” Tjetri u përgjigj:”Labid bin Asami. Ai është burrë
8 MBUROJA.net

nga fisi Benu Zurejk dhe është aleat i çifutëve, dhe hipokrit.” I pari e pyeti: “Me
çfarë (i bëri magji)?” Tjetri u përgjigj:“Me një krehër dhe flokë nga krehri.” I pari
pyeti :”Ku është krehri?” Tjetri u përgjigj:“Në një lëvore të thatë, nën një gurë, në
pusin e quajtur Dharuan.”

Ajshja thotë:

“Kështu, ai vajti tek pusi dhe e largoi krehrin prej andej. Pastaj ai tha:

“Ky është pusi të cilin e kam parë. Uji i tij dukej si të ishte i mbushur me kanë
dhe drunjtë e palmave dukeshin si kokat e shejtanëve". Kështu, ai e hoqi krehrin
prej andej. Pastaj unë ( Ajshja) e pyeta:"A do t'ua bësh këtë të njohur njerëzve?”
Ai u përgjigj:

Allahu më ka shëruar e unë urrej të shpërndaj ligësinë (poshtërimin) te njerëzit.''

(
Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- - - -
- -
1. Thuaj: "Mbështetem (mbrohem) në Zotin e njerëzve!
2. Sunduesin e njerëzve,
3. Të adhuruarin e njerëzve,
4. Prej të keqes së cytësit që tërhiqet
5. I cili bën cytje në gjokset e njerëzve,
6. Qoftë ai (cytësi) nga xhinët dhe nga njerëzit".

Këtu theksohen tri cilësi të All-llahut të madhëruar: zotërimi, pushteti dhe hyjnia.

Ai është Sundimtari, Pushtetari dhe Zoti i çdo gjëje që ekziston. Çdo gjë është e krijuar
nga Ai, është në pronësinë e Tij dhe i është nënshtruar Atij. Ndaj, këdo që kërkon
mbrojtje, Ai e urdhëron të kërkojë shpëtim tek Ai që i ka këto cilësi nga e keqja e
pëshpëritësit që tërhiqet [shejtanit]. Ky [pëshpëritës] është shejtani që i është caktuar
njeriut, së vërtet nuk ka asnjë nga pasardhësit e Ademit që s’ka një shoqërues [shejtanin
9 MBUROJA.net

e vet] që ia zbukuron mëkatet. Ky shejtan do të përpiqet ta ngatërrojë dhe ta hutojë atë. I

vetmi që është i sigurt, është ai që Allahu e mbron.

Në Sahih thuhet se i Dërguari i Allahut, sallallahu alejhi we selem, ka thënë: :

“Nuk ka ndonjë prej jush që të mos ketë shoqëruesin [një shejtan] e caktuar për
të.”

Sahabet e pyeten:"Edhe ti, o i Dërguari i All-llahut?" Ai u përgjigj:”Edhe unë.

Vetëm se All-llahu mua më ka ndihmuar kundër tij dhe ai e ka pranuar Islamin,
dhe më urdhëron vetëm për mirë".

“Edhe unë. Vetëm se All-llahu mua më ka ndihmuar kundër tij dhe ai e ka

pranuar Islamin, dhe më urdhëron vetëm për mirë.”

Është vërtetuar në dy Sahi-të nga Enesi rrëfimi i Safijes, kur ajo vizitoi pejgamberin,
ndërsa ai ishte në itikaf, dhe ai doli me të gjatë natës për ta përcjellë atë deri në shtëpi.
Gjatë rrugës, e takuan dy burra nga ensarët. Kur e panë pejgamberin, ata filluan t’i
shpejtonin hapat, kështu që pejgamberi tha:

"Mos ikni! Kjo është Safija bint Hujej!" "I lavdëruar qoftë Allahu!, o i Dërguar i
Allahut!" – ia kthyen ata [d.m.th se nuk dyshojmë në ty].

“Vërtet, shejtani lëviz nëpër njeriun sikurse gjaku, dhe vërtet u frikësova se mos
po hedh dyshime në zemrat tuaja – apo tha: ligësi.”

Seid Ibn Xhubejri transmeton se, në lidhje me thënien e Allahut :

“... Prej të keqes së cytësit që fshihet”, se Ibn Abbasi ka thënë:

10 MBUROJA.net

“[Se ky është] Shejtani që zë vend në zemrën e njeriut. Nëse njeriu harron dhe
bëhet i pakujdesshëm, shejtani i pëshpëritë, ndërsa, kur ta përkujtojë All-llahun
azze ve xhel-le, ai fshihet”.

Muxhahidi dhe Katade e kanë thënë të njëjtën gjë.

El-Mu’temir bin Sulejman transmeton prej babait të tij, i cili ka thënë:

“Më është thënë që shejtani është el-uesues/cytësi. Ai fryn në zemrën e njeriut, kur
ai është në gjendje pikëllimi si dhe kur është në gjendje gëzimi. Por, nëse njeriu
përmend All-llahun xhel-le shanuhu, shejtani tërhiqet”.

Aufi ka transmetuar nga Ibn Abasi se:

“el-uesues/cytësi” është shejtani. Ai pëshpëritë dhe, kur i tregohet bindje,

tërhiqet”.

Sa u përket Fjalëve të All-llahut:

“... I cili bën cytje në zemrat e njerëzve”,

a bëhet fjalë këtu vetëm për njerëzit, siç shihet në shikim të parë, apo përfshin edhe
njerëzit, edhe xhinët? Ka dy opinione rreth kësaj, sepse xhinët, po ashtu, përfshihen në
fjalën “en-Nas/njerëzit” në shumicën e rasteve.

Ibn Xheriri thotë:

“Fraza ‘rixhelun min el-xhin/burra nga xhinët’ [Surja el-Xhin, 6] u referohet

atyre/xhinëve, kështu që nuk është gjë e çuditshme që fjala ‘en-Nas’ përfshin
edhe xhinët”.

Pastaj All-llahu thotë:

”... prej xhinëve dhe prej njerëzve”, çka sqaron më tutje thënien e Allahut:
11 MBUROJA.net

“I cili bën cytje në gjokset e njerëzve”. Pastaj, Allahu e shpjegon këtë duke
thënë:

“Nga xhinët dhe nga njerëzit”. Kjo e përforcon qëndrimin e dytë [se kjo vlen
edhe për njerëz, edhe për xhinë].

Po ashtu, është thënë se thënia e Allahut:

“Nga xhinët dhe nga njerëzit”, është shpjegim rreth asaj se kush është ai që
pëshpërit/cyt në gjokset e njerëzve, nga shejtanët njerëz e xhinë. Kjo është e
ngjashme me thënien e Allahut:

“Dhe kështu (sikurse edhe ty) çdo pejgamberi i caktuam armiq nga njerëzit
dhe nga xhinët e djallëzuar, që me fjalë të zbukuruara nxisin njëri-tjetrin për
mashtrim...” (6:112)

Imam Ahmedi ka shënuar se Ibn Abbasi ka thënë:

“Erdh një njeri tek i Dërguari i All-llahut, sal-lAll-llahu alejhi ve se-lem, dhe i tha:
O i Dërguari i All-llahut, unë nganjëherë i mendoj disa gjëra dhe për mua është
më mirë të bie nga qielli, sesa ta them atë [mendim].”

I Dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, tha:

“All-llah Ekber! All-llah Ekber! Lavdërimi i takon Allahut që e ktheu kurthin e tij
[shejtanit] vetëm në pëshpëritje.”

Këtë hadith e transmetojnë Ebu Davudi dhe En Nesai.

Ky është fundi i Tefsirit.

I tërë falënderimi i takon vetëm Allahut, Zotit të Gjithësisë.

Përktheu nga anglishtja: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Nuh

Kaptina 71
Shpallur në Mekë
Ibn Kethiri

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

-
- -

“Ne e dërguam Nuhun te populli i vet (dhe i thamë): “Tërhiqja vërejtjen

popullit tënd para se ata t’i godasë dënimi i rëndë!” Ai tha: “O populli im, unë
jam i dërguar te ju, jam i qartë. Adhurojeni All-llahun, kini frikë prej Tij dhe
mua më dëgjoni. Ai jua falë juve mëkatet tuaja dhe jua vazhdon jetën, deri në
një afat të caktuar (pa u dënuar), e kur të vijë afati i caktuar prej All-llahut, ai
nuk shtyhet për më vonë, nëse jeni që e dini”. ( 73: 1- 4)

Thirrja që Nuhu, alejhi selam, i bëri popullit të tij

Në lidhje me Nuhun, Allahu i Madhërishëm na rrëfen se Ai e dërgoi atë që t’ua tërhiqte
vërejtjen popullit të tij nga dënimi i Allahut para se dënimi i Allahut t’i përfshinte ata. Ai
u thoshte atyre se, nëse pendohen dhe kthehen me adhurim tek Allahu, atëherë dënimi
nuk do t’i kaplonte ata. Për këtë Allahu i Madhërishëm thotë:

"Tërhiqja vërejtjen popullit tënd para se ata t’i godasë dënimi i rëndë!” Ai tha:
“O populli im, unë jam paralajmërues i qartë për ju ( i dërguar te ju),” që do të
thotë paralajmërues i qartë dhe i kuptueshëm, i cili jua bën të qartë çështjen.

“Ju duhet ta adhuroni vetëm Allahun dhe të keni frikë (takua) prej Tij”, që do
të thotë braktisni gjërat të cilat Ai i ka ndaluar dhe shmanguni atyre për të cilat
Ai ka thënë se janë mëkat.
2 MBUROJA.net

“Dhe bindmuni (më dëgjoni) mua” do të thotë bindmuni në atë që ju urdhëroj

të bëni dhe në atë nga e cila ju ndaloj.

“Ai jua falë juve mëkatet tuaja”, që do të thotë, nëse bëni atë që ju urdhëroj dhe
besoni në atë me të cilën kam ardhur si i Dërguar tek ju, atëherë Allahu do t’jua
falë mëkatet tuaja.

“... dhe jua vazhdon jetën, deri në një afat të caktuar (pa u dënuar)”, që do të
thotë se Ai do t’jua zgjasë jetën dhe do t’ju mbrojë nga dënimi në të cilin do të
bini, nëse nuk i përmbaheni ndalimeve të Tij. Ky ajet shërben si provë për ata të
cilët thonë se bindja ndaj Allahut, punët e mira dhe ruajtja e lidhjeve farefisnore e
zgjasin jetëgjatësinë e njeriut. Kjo është e ngjashme me atë që transmetohet në
hadith:

“Ruajtja e lidhjeve farefisnore e zgjatë jetën e njeriut.”

Ndërsa thënia e Allahut:

“E kur të vijë afati i caktuar prej All-llahut, ai nuk shtyhet për më vonë, nëse
jeni që e dini”, do të thotë nxitoni në bindje ndaj Allahut para se t’ju përfshijë
hakmarrja e Tij. Sepse, nëse Ai urdhëron që kjo të ndodhë, atëherë dijeni se ajo
nuk zmbrapset dhe as që mund të parandalohet, sepse Ai është i Madhërishmi, i
Vetmi (që meriton adhurim) dhe Ai është i Plotfuqishmi, Fuqisë së të Cilit i
nënshtrohet (i dorëzohet) çdo krijesë.”

- -
-
- -
- -
- - -
- -
3 MBUROJA.net

- - -

“Ai tha: “O Zoti im, unë e thirra popullin tim natën e ditën, por thirrja ime
vetëm ua shtoi ikjen. Dhe sa herë që unë i thërritja ata për t’ua falur Ti
mëkatet, ata i vënin gishtat e tyre në veshë dhe mbulonin kokat me teshat e
tyre dhe vazhdonin në të tyren me mendjemadhësi. Pastaj, unë i kam thirrur
ata haptazi. Pastaj, unë thirrjen ua drejtoja atyre publikisht, e shumë herë edhe
fshehurazi”. Unë u thashë: “Kërkoni falje Zotit tuaj, se Ai vërtet fal shumë. Ai
ju lëshon nga qielli shi me bollëk, jua shumon pasurinë dhe fëmijët, ju bën të
keni kopshte dhe ju jep lumenj. Ç’është me ju që All-llahut nuk i shprehni
madhërinë që e meriton, kur Ai ju krijoi në disa etapa? A nuk e keni parë se si
All-llahu krijoi shtatë palë qiej (në kate)? Dhe në ta hënën e bëri dritë, diellin
e bëri ndriçues. Dhe All-llahu ju nxori juve prej tokës si bimë, pastaj ju kthen
në të, e pa dyshim që ju nxjerr sërish. All-llahu juve jua bëri tokën të sheshtë.
(71: 5-19)

Nuhu ankohet rreth takimit me popullin e tij

Allahu na rrëfen për robin dhe të Dërguarin e Tij, Nuhun, alejhi selam, i cili iu ankua
Allahut për përgjigjën që ai (Nuhu) mori nga populli i tij dhe sesi ai ishte i durueshëm
me ta për një periudhë të gjatë kohore, e cila ishte nëntëqindepesëdhjetë vite. Ai u
ankua, për shkak të shpjegimit dhe sqarimit të çështjeve që u bënte atyre, duke i ftuar
ata drejt udhëzimit, në rrugë të drejtë. Prandaj, Nuhu, alejhi selam, tha:

“Ai tha: “O Zoti im, unë e thirra popullin tim natën e ditën,” që do të thotë unë
nuk iu shmanga thirrjes së tyre gjatë natës dhe ditës, duke e bartur urdhrin Tënd,
me bindje ndaj Teje.

“Por thirrja ime vetëm ua shtoi ikjen”, do të thotë sa më shumë që i thërrisja për
tek e vërteta, aq më shumë ata i shmangeshin asaj.”

“Dhe sa herë që unë i thërritja ata për t’ua falur Ti mëkatet, ata i vënin gishtat
e tyre në veshë dhe mbulonin kokat me teshat e tyre”, do të thotë ata i mbyllnin
veshët, që të mos dëgjonin atë me të cilën unë i thërrisja. Kjo është e ngjashme me
atë që Allahu i Madhërishëm thotë për jobesimtarët e Kurejshëve:
4 MBUROJA.net

“Ata që nuk besuan, thanë: “Mos e dëgjoni këtë Kur’an! Dhe, kur të lexohet ai,
ju bëni zhurmë (bërtitni) ashtu që ta pengoni!” (41:26)

“... mbulonin kokat me teshat e tyre.”

Transmeton Ibn Xheriri nga Ibn Abasi se ky i fundit ka thënë:

”Ata fshiheshin në pretendime të rreme prej tij, në mënyrë që ai të mos i njihte.”

Se`id bin Xhubejri dhe Es-Sudi kanë thënë:

"Ata i mbulonin kokat e tyre, që të mos dëgjonin atë që ai u thoshte.”

“... dhe vazhdonin”, d.m.th ata vazhdonin në atë që ishin më parë, në mosbesim
të madh dhe duke i bërë shokë Allahut.

“... në të tyren me një mendjemadhësi të fortë”, d.m.th ata ishin larg nga pasimi
i rrugës së vërtetë dhe nënshtrimit.

“Pastaj, unë i kam thirrur ata haptazi”, d.m.th haptas, në mesin e njerëzve.

“Pastaj, unë thirrjen ua drejtoja atyre publikisht”, do të thotë me fjalime

publike dhe zëshëm.

“... e shumë herë edhe fshehurazi”, do të thotë duke diskutuar me ta. Pra, ai
tentoi lloje të ndryshme të davetit, që të ishte sa më i dobishëm dhe i efektshëm
me ta.
5 MBUROJA.net

Çfarë ka thënë Nuhu, kur e thirri popullin e tij që ta adhuronin Allahun

“Unë u thashë: “Kërkoni falje Zotit tuaj, se Ai vërtet fal shumë”, do të thotë
kthejuni Atij dhe hiqni dorë nga ajo në të cilën jeni të përfshirë. Pendohuni Atij sa
më shpejtë, sepse, më të vërtetë, Ai e pranon pendimin e atyre të cilët i kthehen
Atij me pendim të sinqertë, pa marrë parasysh çfarë mëkati keni bërë, qoftë ai
mëkat mosbesimi dhe politeizmi. Prandaj, ai ( Nuhu) tha:

-
“Unë u thashë: “Kërkoni falje Zotit tuaj, se Ai vërtet fal shumë. Ai ju lëshon
nga qielli shi me bollëk (Midrar)”, do të thotë shi të vazhdueshëm. Prandaj,
sipas këtij ajeti, rekomandohet që, gjatë lutjes për shi, të recitohet kjo sure. Kjo
transmetohet nga Udhëheqësi i besimtarëve Umer bin Hatab. Ai u ngjit në
minber që të lutej për shi dhe nuk bëri asgjë më shumë veçse kërkoi falje nga
Allahu dhe lexoi ajetin më të cilin kërkohet që Allahu t’i falë robërit e Tij. Ndër
këto ajete ishte edhe:

-
“Unë u thashë: “Kërkoni falje Zotit tuaj, se Ai vërtet fal shumë; Ai ju lëshon
nga qielli shi me bollëk.”

Pastaj Umeri tha:

“Vërtet, unë kërkova të bjerë shi me çelësat e qiellit, të cilët bëjnë që shiu
të bjerë.”

Ibn Abasi dhe të tjerët kanë thënë:

“Midrar do të thotë shiu që pasohet nga shiu tjetër.”

Ndërsa thënia e Allahut:

“Jua shumon pasurinë dhe fëmijët, ju bën të keni kopshte dhe ju jep lumenj”,
do të thotë, nëse pendoheni dhe Allahut i kërkoni falje, Ai do t’jua rrisë
furnizimin dhe do t’ju japë ujë nga bekimet e qiellit. Ai do të bëjë që toka të rrisë
drithëra për ju. Do t’jua rrisë numrin e bagëtive dhe do t’ju japë më shumë fëmijë
6 MBUROJA.net

dhe pasuri. Kjo do të thotë se Ai do t’ju jap më shumë pasuri, fëmijë dhe kopshte
me fruta të llojllojshme. Ai do të bëjë që lumenjtë të rrjedhin nëpër këto kopshte.

Kjo është pozita e thirrjes me inkurajim. Pastaj, Ai e bëri baraspeshimin për ta

duke përdorur frikësimin. Ai tha:

“Ç’është me ju që All-llahut nuk i shprehni madhërinë që e meriton?”, do të

thotë ta madhëroni. Kjo është thënë nga Ibn Abasi, Muxhahidi dhe Katade. Ibn
Abasi ka thënë:

"Ju nuk e madhëroni Allahun në mënyrën e duhur ashtu siç Ai e meriton

të jetë i madhëruar. Që do të thotë a nuk frikësoheni nga dënimi dhe
hakmarrja e Tij?”

“Kur Ai ju krijoi në disa etapa.”

Është thënë se kjo do të thotë nga lëngu i spermës, pastaj nga droçka e gjakut e pastaj
nga mishi. Kjo është thënë nga Ibn Abasi , Ikrimeh, Katade, Jahja bin Rafi, Es-Sudi dhe
Ibn Zejdi. Ndërsa thënia e Allahut:

“A nuk e keni parë sesi All-llahu krijoi shtatë palë qiej (në kate),” do të thotë
njërin mbi tjetrin. A mund të kuptohet kjo vetëm duke e dëgjuar këtë ajet, apo
është çështje e cila mund të perceptohet me anë të gjërave të cilat janë të njohura
për lëvizjen (e trupave qiellorë) dhe eklipseve. Dihet se dijetarët kanë mendime
të ndryshme për këtë çështje dhe ne nuk do t’i diskutojmë këtu. Qëllimi i vetëm
këtu është se Allahu ka thënë:

“A nuk e keni parë sesi All-llahu krijoi shtatë palë qiej (në kate). Dhe në ta
hënën e bëri dritë, diellin e bëri ndriçues. Dhe All-llahu ju nxori juve prej
tokës si bimë. Pastaj ju kthen në të e, pa dyshim, ju nxjerr sërish. All-llahu
juve jua bëri tokën të sheshtë”, do të thotë Ai ka bërë dallim në mes (diellit dhe
hënës) në ndriçimin e tyre. Ai bëri që secili të vendoset në një mënyrë të qartë, që
të dallohet nata nga dita. Ato (nata dhe dita) dallohen me ngritjen e hënës dhe
perëndimin e diellit. Ai, gjithashtu, përcaktoi pozitat fikse për hënën, dhe dritën
7 MBUROJA.net

e saj e bëri të ndryshojë, saqë nganjëherë ajo ndriçon deri në maksimum e pastaj
fillon t’i humbasë shkëlqimi, gjersa të bëhet tërësisht e fshehtë. Kjo tregon
kalimin e muajve dhe viteve. Kjo është ashtu siç ka thënë Allahu:

“Ai e bëri diellin shndritës e hënën dritë dhe asaj (hënës) ia caktoi fazat, që ta
dini numrin e viteve dhe llogarinë. All-llahu nuk e krijoi këtë për tjetër pos
me qëllim të caktuar. Ai ia sqaron argumentet një populli që kupton.” (10:5)

Thënia e Allahut:

“Dhe All-llahu ju nxori juve prej dheut të tokës.”

Kjo (Nebet) është emër foljor (për përforcim të kuptimit) dhe përdorimi i saj është më
madhështorja.

“Pastaj ju kthen në të” (71:18), do të thotë, kur të vdisni.

“Dhe do t’ju nxjerrë prej saj”, do të thotë, në Ditën e Gjykimit, Ai do ta përsërisë

krijimin tuaj ashtu siç bëri herën e pare.

“Dhe Allahu për ju tokën ua bëri hapësirë të gjerë”, do të thotë Ai e zgjeroi, e

sheshoi atë, e bëri atë të qëndrueshme me male të forta dhe të larta.

“Që të mund të udhëtoni në rrugë të gjëra”, d.m.th Ai e krijoi atë që ju të

vendosni në të dhe të udhëtoni ngado që të dëshironi në pjesë dhe vise të
ndryshme. E tërë kjo është çfarë Nuhu u kishte rrëfyer atyre për fuqinë e Allahut
dhe Madhërinë e Tij në krijimin e tokës dhe qiejve. Kjo tregon nderin që Ai ua
bëri atyre duke bërë që ata të përfitojnë nga toka dhe qielli, sepse Ai është
Krijuesi dhe Furnizuesi, i Cili bëri qiellin kulm dhe tokën shtrat, dhe Ai i shumoi
8 MBUROJA.net

të mirat e për krijesat e Tij. Prandaj, Ai është i Vetmi të cilin është e detyrueshme
ta adhurojmë dhe ta njëjësojmë si Zot. Askush nuk duhet t’i shoqërohet ortak
Atij, sepse Ai nuk ka shokë, të barabartë, grua, djalë, ministër apo këshilltarë,
sepse Ai është më i Larti, më i Madhërishmi.

-
- -

“Nuhu tha: “Zoti im, ata më kundërshtuan; ata shkuan pas atyre (pasanikëve),
të cilëve pasuria dhe fëmijët e tyre vetëm ua shtuan dëshpërimin. Dhe ata
(pasanikët) u kurdisën atyre kurthe shumë të mëdha, dhe u thanë: “Mos
braktisni zotat tuaj kurrsesi! Mos braktisni Vedda-në, as Suvva-në e as Jeguth-
in, Jeukë-n e Nesre-n. Dhe ata i bënë të humbur shumë sish, e Ti zullumqarëve
mos u jep tjetër vetëm se humbje”. (71:21-24)

Allahu na rrëfen se Nuhu u kthye kah Allahu që të informojë - të Gjithëdijshmin prej të

Cilit asgjë nuk mund të ikë/shpëtojë - se ai e përfaqëson thirrjen e qartë, siç e
përmendëm më lart, dhe thirrjen e kuptueshme në mënyra të ndryshme. Ai i ftonte
njerëzit nganjëherë duke i inkurajuar dhe nganjëherë duke i frikësuar me paralajmërime.
Mirëpo, ata prapëseprapë e kundërshtonin dhe e mohonin dhe ndiqnin Fëmijët e botës.
Ata ishin të pavëmendshëm ndaj urdhrave të Allahut dhe kënaqeshin me fëmijë e me
pasuri. Mirëpo, këto gjëra (përfitimet e kësaj bote) ishin për dënim shkallë-shkallë dhe
shtyrje të përkohshme, jo për nder dhe bekim. Prandaj, Allahu thotë:

“Ata shkuan pas atyre (pasanikëve), të cilëve pasuria dhe fëmijët e tyre vetëm
ua shtuan humbjen/dëshpërimin.”

Kuptimi i thënies së Allahut:

“Dhe ata (pasanikët) u kurdisën atyre kurthe shumë të mëdha”, është se ata
planifikonin kurthe mashtruese për pasuesit e tyre, duke i mashtruar dhe duke i
bërë të mendonin se ata janë duke e pasuar te vërtetën dhe udhëzimin e drejtë.
Në Ditën e Gjykimit, ata do t’u thonë atyre:
9 MBUROJA.net

“Jo, por dredhia juaj natë e ditë (na largoi prej besimit), kur ju na thërrisnit të
mos e besojmë All-llahun dhe t’i bëjmë Atij shokë.” (34:33)

Për këtë arsye, Ai këtu thotë:

“Dhe ata (pasanikët) u kurdisën atyre kurthe shumë të mëdha, dhe u

thanë:”Mos braktisni zotat tuaj kurrsesi! Mos braktisni Vedda-në, as Suvva-në
e as Jeguth-in, Jeukë-n e Nesre-n.”

Këta janë emrat e idhujve të tyre, të cilët ata i adhuronin krahas Allahut. Buhariu
transmeton nga Ibn Abasi se:

“Idhujt të cilët ishin tek populli i Nuhut, i dëmtuan arabët të cilët erdhën më
vonë pas popullit të tij. Në lidhje me Vedanë, ai u bë idhulli i Kalbeve në pjesën e
Daumat al-Xhandalit. Suvva u bë idhull i popullit të Hudhejlit. Jaguthi u bë
idhull i njerëzve të Murdarit, pastaj njerëzit e Beni Gutajfit në El-Xhuruf, në
pjesën e Saba’asë, i adhuruan ata pas tyre. Jeuku u bë idhulli i njerëzve të
Hamdanit. Nesra i popullit të Himjarit për familjen Dhu Kala.”

Këta idhuj ishin emëruar sipas besim-drejtëve nga populli i Nuhut. Pastaj, kur këta
vdiqën, Shejtani i mësoi ata që të ndërtonin statuja në vendtubimet ku ata tuboheshin
dhe uleshin në nderim të tyre dhe këto statuja t’i emëronin sipas emrave të tyre. Dhe ata
vepruan ashtu siç i mashtroi Shejtani. Mirëpo, këto statuja nuk adhuroheshin nga ky
brez, deris, ata që ndërtuan këto statuja nuk vdiqën dhe dituria u zhduk. Pas vdekjes së
tyre, filloi adhurimi i këtyre statujave.''

Kjo ngjashëm transmetohet edhe nga Ikreme, Ed-Dahaku, Katade dhe Ibn Is’haku. Nga
Ali bin Ebu Talha transmetohet se Ibn Abasi ka thënë:

"Këto janë statuja të cilat adhuroheshin në kohën e Nuhut.''

Ibn Xheririri transmeton nga Muhamed bin Kajsi se ai ka në lidhje me Jeguthin, Jeukën
dhe Nesren ka thënë:

"Ata ishin njerëz në rrugë të drejtë ndërmjet kohës së Ademit dhe Nuhut dhe ata
kishin njerëz të cilët i pasonin për në rrugën e drejtë. Pastaj, kur ata vdiqën,
pasuesit e tyre thanë:’Nëse bëjmë pamje të tyre, do të rritet dëshira për adhurim
sa herë që t’i kujtojmë ata.’ Kështu, ata bënë pamje të tyre. Pastaj, kur këta vdiqën
dhe pas tyre erdhën gjenerata të tjera, Iblisi iu afrua atyre dhe u tha:’Ata
10 MBUROJA.net

(paraardhësit tuaj) adhuronin këto statuja dhe me adhurimin e tyre binte shi.’
Kështu, njerëzit që erdhën më vonë, i adhuruan këto statuja.”

Lutja e Nuhut kundër popullit të tij dhe për ata të cilët i besuan atij

Allahu pastaj thotë:

“Dhe ata i bënë të humbur shumë sish,” që do të thotë idhujt të cilët ata i morën
për adhurim, ata i larguan nga rruga e drejtë një numër të madh të njerëzve.
Sepse, në të vërtetë, adhurimi i këtyre idhujve vazhdoi deri në ditët tona tek
arabët dhe tek jo arabët, si dhe tek të gjithë grupet e pasardhësve të Ademit. El
Halil (Profeti Ibrahim) në lutjen e tij ka thënë:

“Dhe më mbro mua e bijtë e mi nga adhurimi i idhujve (statuja gurësh). Zoti
im! Ata, vërtet, i shmangin (nga rruga e drejtë) shumë njerëz...” (14:35,36)

Allahu më tej thotë:

“E Ti zullumqarëve mos u jep tjetër vetëm se humbje.”

Kjo është lutje të cilën Nuhu e bëri si pasojë e rebelimit, mosbesimit dhe kryeneçësisë së
tyre. Kjo është e ngjashme me lutjen e Musait, alejhi selam, kundër Faraonit dhe prijësve
të tij në thënien:

“Zoti ynë, zhduke pasurinë e tyre, shtrëngoi zemrat e tyre, që të mos besojnë,
derisa ta shijojnë dënimin e hidhur”. (10:88)

Më të vërtetë, Allahu u është përgjigjur lutjeve të këtyre dy profetëve kundër popujve të

tyre dhe kombet e tyre i përmbyti, si pasojë e refuzimit të asaj me çfarë kishte ardhur i
Dërguari tek ata.

-
-
11 MBUROJA.net

“Për shkak të mëkateve të tyre, ata u përmbytën dhe menjëherë u futën në

zjarr dhe ata, përveç All-llahut, nuk gjetën ndihmëtarë. E Nuhu tha: “O Zoti
im, mos lë mbi tokë asnjë nga jobesimtarët! Sepse, nëse Ti i lë ata, robërit Tu
do t’i humbin dhe prej tyre nuk lind tjetër vetëm të prishur e jobesimtarë. Zoti
im, më fal mua dhe prindërit e mi, dhe ata që hyjnë në shtëpinë time duke
qenë besimtarë, dhe besimtarët e besimtaret, ndërsa jobesimtarëve mos u shto
tjetër vetëm se dëshpërim/shkatërrim”. (71:25-28)

Allahu thotë:

“Për shkak të mëkateve të tyre”, gjithashtu, lexohet edhe si ( )/Për

shkak të gabimeve të tyre.

“Ata u përmbytën”, do të thotë, për shkak të mëkateve të tyre të shumta,

rebelimit, kokëfortësisë në mosbesim dhe kundërshtim të të Dërguarit të tyre.

“Ata u përmbytën dhe menjëherë u futën në zjarr”, do të thotë ata do të barten

nga përmbytja e deteve në nxehtësinë e Zjarrit (Xhehenemit).

“Dhe, përveç All-llahut, nuk gjetën ndihmëtarë”, do të thotë ata nuk do të kenë
ndihmës apo ndokënd që t’i shpëtojë nga dënimi i Allahut. Kjo është e ngjashme
me thënien e Allahut:

“Nuk ka sot mbrojtës prej dënimit të All-llahut, pos atë që Ai e ka mëshiruar!”

( 11:43 )
12 MBUROJA.net

“E Nuhu tha: “O Zoti im, mos lë mbi tokë asnjë nga jobesimtarët (Dejjer)!”, do
të thotë mos e lërë asnjë prej tyre mbi faqe të dheut, madje, asnjë njeri të vetëm.
Kjo është një mënyrë e të folurit e cila e përforcon mohimin. Dahaku ka thënë:

“Dejjer do të thotë një”.

Es-Sudi ka thënë:

“Dejjer është personi që qëndron në shtëpi.”

Kështu, Allahu iu përgjigj lutjes së tij dhe Ai i shkatërroi të gjithë ata që ishin mbi
faqen e dheut e që ishin mohues. Allahu, madje, shkatërroi edhe djalin biologjik
të Nuhut, i cili u largua nga babai i tij. Djali i Nuhut tha:

“Ai (djali) tha: “Unë do të ngjitem në një kodër që do të më mbrojë nga uji
(vërshimi)!” Tha: “Nuk ka sot mbrojtës prej dënimit të All-llahut, pos atë që
Ai e ka mëshiruar!” Vala hyri mes tyre të dyve e ai (djali) u mbyt në ujë.”
(11:43)

Allahu i shpëtoi njerëzit të cilët besuan së bashku me Nuhun dhe të cilët ishin me të.
Dhe ata ishin për të cilët Allahu e kishte urdhëruar Nuhun t’i merrte me vete. Allahu i
Madhërishëm ka thënë:

“Sepse, nëse Ti i lë ata, robërit Tu do t’i humbin”, do të thotë, nëse do të lësh

ndonjërin prej tyre, ata do t’i shmangin robërit tu nga rruga e drejtë. Kjo ka të
bëjë me ata të cilët Allahu i Madhërishëm do t’i krijojë pas tyre.

“Dhe prej tyre nuk lind tjetër vetëm se të prishur e jobesimtarë”, do të thotë të
ligj në veprat e tyre dhe mosbesues/mohues në zemra. Ai (Nuhu) e tha këtë duke
i njohur mirë ata pasi ai në mesin e tyre qëndroi nëntëqindepesëdhjetë vite.
Pastaj, ai ka thënë:

“Zoti im, më fal mua dhe prindërit e mi, dhe ata që hyjnë në shtëpinë time
duke qenë besimtarë”.
13 MBUROJA.net

Dahaku ka thënë:

“Kjo do të thotë Mexhidin/Xhaminë time.”

Megjithatë, nuk ka dëm në kuptimin e ajetit sipas kuptimit të tij të dukshëm, e që është
se Nuhu, alejhi selam, është lutur për çdo person që hynë në shtëpinë e tij si besimtar.
Pastaj, ai thotë:

“Edhe besimtarët e besimtaret.” Ai është lutur për të gjithë besimtarët, burra

dhe gra. Dhe lutja përfshin të gjallët dhe të vdekurit. Për këtë arsye,
rekomandohet që të lutemi kësisoj, duke ndjekur shembullin e Nuhut, alejhi
selam, dhe nga ajo që është transmetuar nga hadithet e njohura. Pastaj Nuhu tha:

“Ndërsa jobesimtarëve mos u shto tjetër vetëm se dëshpërim/shkatërrim”.

Es-Suddi ka thënë:

“Përveç shkatërrim.”

Muxhahidi ka thënë:

"Përveç humbjes.”

Kjo do të thotë në të dy botët, në këtë dhe në botën e ardhshme.

Ky është fundi i tefsirit të sures Nuh. I tërë falënderimi dhe lavdia i takon vetëm Allahut
të Madhërishëm.

Përktheu: Avni Xhemajli

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Buruxh

(Kapitulli 85)
Shpallur në Mekë
Ibn Kethiri

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- - - -
- - -
-
-

“Pasha qiellin që mban yjet. Pasha Ditën e Premtuar. Pasha atë që Dëshmon
dhe atë që Dëshmohet! Mallkuar qofshin njerëzit e hendeqeve, të zjarrit me
plot lëndë djegëse, kur ata rrinin ulur rreth tij dhe dëshmonin atë që bënin
kundër besimtarëve. E nuk patën pse t’i urrejnë, përveç që e besuan All-
llahun, Ngadhënjyesin, të Lavdëruarin, Të Cilit i takon sundimi i qiejve e i
tokës; e All-llahu është dëshmitar i çdo sendi. Është e sigurt se ata që i
sprovuan besimtarët dhe besimtaret dhe nuk u penduan, ata kanë dënimin e
Xhehennemit dhe dënimin e djegies.” ( 85:1-10)

Interpretimi i fjalës Buruxh

Allahu betohet në qiejt dhe buruxhet e tij.

Buruxh janë yjet e mëdhenj, ashtu siç thotë Allahu:

“I Madhërishëm është Ai që krijoi yje në qiell dhe vendosi në të dritë (diell) e

hënë që ndriçon.” (25:61)

Ibn Abasi, Muxhahidi, Dahaku, El Hasani, Katade dhe Es-Sudi të gjithë kanë thënë:

“El Buruxh janë yjet”.

2 MBUROJA.net

El Minhal ibn Amr ka thënë se

“Pasha qiellin që mban yjet”, d.m.th krijimi i bukur.''

Ibn Xheriri zgjodhi pikëpamjen se ky ajet ka kuptimin e pozicioneve të diellit dhe të

hënës, të cilët janë dymbëdhjetë yje. Dielli udhëton rreth secilit yll për një muaj. Hëna
udhëton rreth secilit yll brenda njëzetetetë ditësh dhe nuk shihet gjatë dy netëve të
muajit.

Shpjegimi i Ditës së Premtuar dhe i të Dëshmuarit që Dëshmohet

Allahu thotë:

-
“Pasha atë që Dëshmon dhe atë që Dëshmohet!”

Transmeton Ibn Hatimi nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, ka thënë:

“Pasha Ditën e Premtuar” ka të bëjë me Ditën e Gjykimit.

“Pasha atë që dëshmon” i referohet ditës së premte, dhe dielli nuk lind as nuk perëndon
në ndonjë ditë më të mirë sesa të premten (xhuma). Gjatë kësaj dite, është një orë (të
cilën duhet kërkuar) gjatë së cilës s’ka musliman i cili i lutet Allahut për ndonjë të mirë e
vetëm se Allahu do t’ia japë.
3 MBUROJA.net

“Dhe atë që Dëshmohet!” ka të bëjë me Ditën e Arafatit (në Haxh)”.

Edhe Ibn Kuzejme e transmeton të njëjtin hadith. Transmetohet edhe si thënie e Ebu
Hurejres dhe është e ngjashme me këtë hadith.

Shtypja e popullit të Hendekut kundër myslimanëve

Thënia e Allahut:

“Mallkuar qofshin (kutile) të zotët e hendeqeve (uhdud)”, do të thotë se shokët

e Uhdudit qenë të mallkuar. Shumësi i fjalës Uhdud është Ahdid, që do të thotë
hendeqe në tokë (kanale). Ky është një informacion për një grup njerëzish që
jetonin në mesin e jobesimtarëve. Ata i ndiqnin ata që besuan në Allahun dhe u
përpoqën t’i largonin me forcë nga feja e Allahut. Megjithatë, besimtarët
refuzuan të tërhiqeshin, kështu që ata (jobesimtarët) hapen për ta një hendek. Ata
ndezën në të një zjarr dhe përgatiten lëndë djegëse, që ta mbanin të ndezur.
Pastaj u përpoqën t’i bindnin besimtarët të hiqnin dorë nga feja e tyre, por ata
ende refuzonin. Për shkak refuzimit që të largohen nga besimi i tyre i drejtë, ata
u hodhën në zjarr nga jobesimtarët. Për këtë Allahu thotë:

- - -

“Mallkuar qofshin njerëzit e hendeqeve, të zjarrit me plot lëndë djegëse, kur

ata rrinin ulur rreth tij, dhe dëshmonin atë që bënin kundër besimtarëve”, do
të thotë ata ishin dëshmitarë të asaj çfarë është bërë kundër besimtarëve. Allahu
ka thënë:

“E nuk patën pse t’i urrejnë, përveç që e besuan All-llahun, Ngadhënjyesin, të

Lavdëruarin”, do të thotë ata nuk bënë ndonjë mëkat kundër këtyre njerëzve, siç
edhe dëshmojnë vetë ata, përveç që besuan në Allahun e Madhërishëm, i Cili nuk
i trajton në mënyrë të padrejtë ata të cilët dëshirojnë të jenë me Të. Ai është më i
Fuqishmi dhe më i Lavdërueshmi në të gjitha thëniet, veprimet, rregullat dhe
vendimet e Tij. Ai përcaktoi se çfarë do t’u ndodhë shërbëtorëve të Tij, të cilët
ishin në duart e jobesimtarëve. Dhe Ai është më i Fuqishmi, më i Lavdërueshmi,
edhe pse arsyeja e këtij caktimi është e panjohur për shumë njerëz.
4 MBUROJA.net

Më tej Allahu thotë:

“Të Cilit i takon sundimi i qiejve e i tokës”. Nder atributet e Tij të përkryera
është edhe ajo se Ai është Pronari i të gjithë qiejve, tokës dhe çdo gjëje që
ndodhet në to dhe në mes tyre.

“E All-llahu është Dëshmitar i çdo sendi” do të thotë se asgjë nuk është e

fshehtë dhe e panjohur për Të, si në qiej, ashtu edhe në tokë.

Tregimi për magjistarin, murgun, djaloshin dhe ata të cilët u detyruan të

futën në hendek

Transmeton Imam Ahmedi nga Shuajbi se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem
ka thënë:

“Ndër njerëzit të cilët ishin para jush, ishte një mbret që kishte një magjistar dhe,
kur magjistari u plak, i tha mbretit:’Unë tashmë jam plakur dhe koha ime
pothuajse ka mbaruar, prandaj, të lutem, më dërgo një djalosh të ri, të cilit do të
mund t’ia mësoj magjinë.’ Kështu mbreti ia dërgoi djaloshin dhe magjistari ia
mësonte magjinë. Sa herë që djali shkonte tek magjistari, djaloshi ulej me një
murg dhe i dëgjonte fjalimet e tij e i admironte ato. Kur shkonte tek magjistari, ai
kalonte nga murgu dhe ulej me të dhe, kur e vizitonte magjistarin, ky e rrihte
djaloshin. Djaloshi u ankua tek murgu i cili i tha:’Sa herë që të kesh frikë nga
magjistari, thuaj:’Më vonuan njerëzit e mi’, dhe sa herë të kesh frikë nga njerëzit
e tu, thuaju:’Më vonoi magjistari’. Kështu, djaloshi vazhdoi kësisoj për një kohë.
Pastaj një krijesë e madhe doli në rrugë dhe njerëzit nuk ishin në gjendje ta
5 MBUROJA.net

kalonin atë. Djaloshi tha:’Sot do ta di nëse magjistari është më i mirë se murgu’.

Kështu, ai e mori një gurë dhe tha:’O Allah, nëse veprat e murgut pëlqehen nga
Ti më shumë se ato të magjistarit, atëherë vrite këtë kafshë, në mënyrë që njerëzit
të mund të kalojnë (rrugën)’. Pastaj ai e goditi atë me një gurë dhe e vrau, dhe
njerëzit e kaluan rrugën.

Djaloshi vajti tek murgu dhe i tregoi për ndodhinë. Murgu u tha:’O djali im, sot ti
je më i mirë se unë dhe ke arritur këtë që unë po e shoh. Ti do të gjykohesh dhe,
nëse gjykohesh, mos u trego për mua’. Djaloshi i kuronte njerëzit nga verbëria e
lindur, nga lebra dhe nga sëmundjet tjera. Një oborrtar i mbretit u verbua dhe ai
dëgjoi për djaloshin. Ai erdhi tek djaloshi me disa dhurata dhe i tha:’Tërë këto
dhurata janë për ty, nëse je në gjendje të më shërosh’. Djaloshi u përgjigj:’Unë
nuk shëroj askënd. Vetëm Allahu i shëron njerëzit. Nëse i beson dhe i lutesh
vetëm Atij, atëherë Ai do të të shëroj’. Kështu, ai besoi dhe Allahu e shëroi.

Më vonë oborrtari erdhi tek mbreti dhe u ul në vendin e tij ku ulej më parë.
Mbreti e pyeti:
- Kush ta ktheu shikimin?
- Zoti im -, u përgjigj oborrtari.
- Unë?
6 MBUROJA.net

- Jo, Zoti im dhe Zoti yt, Allahu.

- A ke ndonjë Zot tjetër përveç meje?
- Zoti im dhe Zoti yt është Allahu.
Mbreti e torturoi dhe nuk u ndal, derisa oborrtari i tregoi për djaloshin.
E sollën djaloshin tek mbreti dhe ai i tha:
- O djalosh! Magjia jote ka arritur në atë shkallë, saqë ti je në gjendje të shërosh
verbërinë e lindur, lebrën dhe sëmundjet e tjera.
- Unë nuk e shëroj askënd. Vetëm Allahu mund të shëroj -, ia ktheu djaloshi.
- Unë? – pyeti mbreti.
- Jo.
- A ke ti Zot tjetër përveç meje?
- Zoti im dhe Zoti yt është Allahu.
Kështu, ai e mundoi atë derisa ai tregoi për murgun. E sollën murgun tek mbreti
dhe ky i tha:
- Hiq dorë nga feja jote!
Murgu refuzoi, kurse mbreti urdhëroi të sillnin një sharrë, të cilën e vendosën në
mes të kokës së murgut dhe e ndanë në dysh. Pastaj njeriut që kishte qenë i
verbër iu tha:
- Hiq dorë nga feja jote!
Ai refuzoi të bënte një gjë të tillë, kështu që edhe atij ia vendosën sharrën në mes
të kokës dhe ia ndanë në dysh. Pastaj e sollën djaloshin dhe po ashtu nga ai
kërkuan të njëjtën gjë:
- Hiq dorë nga feja jote!
Ai refuzoi ndërsa mbreti me disa njerëz e dërgoi atë në majën e filan vendit. Ai u
tha atyre:
- Ngjituni me të, derisa të arrini majën e malit. Shihni nëse e braktisë fenë e tij.
Nëse nuk e bën këtë, atëherë hidheni nga maja e malit.
Ata e morën dhe, kur arritën majën, djaloshi tha:
- O Allah! Më shpëto prej tyre ashtu siç do Ti.
Mali u dridh dhe të gjithë ata ranë poshtë ndërsa djaloshi u kthye duke ecur tek
mbreti. Mbreti e pyeti:
- Çka bënë njerëzit që i dërgova me ty?
- Allahu më shpëtoi prej tyre -, ia ktheu ai.
Mbreti pastaj urdhëroi që ta merrnin djaloshin në një varkë dhe ta shpinin në
mes të detit duke thënë:
- Nëse heq dorë nga feja e tij, lëreni të qetë, por, nëse refuzon, atëherë mbyteni
atë.
Ata e dërguan në det, ku ai tha:
- O Allah!, më shpëto prej tyre ashtu siç do Ti.
Dhe ata të gjithë u fundosen në det.
7 MBUROJA.net

Djaloshi sërish u kthye tek mbreti i cili e pyeti:

- Çka ndodhi me njerëzit që i dërgova me ty?
- Allahu më shpëtoi prej tyre -, u përgjigj djaloshi. Pastaj ai i tha mbretit:
- Nuk do të mund të më vrasësh, derisa nuk bën ashtu siç të të urdhëroj. Dhe,
nëse ti bën atë që unë do të të urdhëroj, atëherë ti do të mund të më vrasësh.
- E çka duhet të bëjë?
- Mblidhi njerëzit në një vend të lartë dhe mua më lidh në trungun e një peme.
Pastaj merre një shigjetë nga shigjetat e mija dhe thuaj:’Në emër të Allahut,
Zotit të djaloshit’. Nëse e bën këtë, atëherë ti do të jesh në gjendje të më
vrasësh.
Ai kështu edhe veproi. Vendosi shigjetën në hark dhe e qëlloi atë duke thënë:’Në
emër të Allahut, Zotit të djaloshit’. Shigjeta e goditi djaloshin në tëmth. Ai e
vendosi dorën mbi plagën e shigjetës dhe vdiq. Njerëzit deklaruan:’Besojmë në
Zotin e djaloshit!’ dhe pastaj i thanë mbretit:
- A e sheh se ajo të cilës i druheshe tashmë ndodhi. Pasha Allahun, të gjithë
besuan’.
Mbreti urdhëroi që të hapeshin hendeqet në hyrje të rrugëve dhe zjarret u
ndezën në ta. Pastaj mbreti tha:
- Kushdo që e braktis fenë e tij, lëreni të shkojë; kushdo që nuk e bën këtë,
hidheni në zjarr’.
Ata po luftonin dhe po përlesheshin më zjarrin, derisa e sollën një nënë e cila e
kishte fëmijën në gji dhe dukej sikur po hezitonte të hidhej në zjarr, por foshnja i
tha:
- Ki durim nënë! Sepse ti je në rrugë të drejtë!’”

Muslimi e transmeton këtë hadith në fund të Sahihut. Muhamed ibn Is’hak ibn Jasiri e
rrëfen këtë tregim në librin e tij të Siras, në një formë tjetër dhe me disa ndryshime nga
sa u tha më lart. Pastaj, pasi Ibn Is’haku sqaroi se populli i Naxhranit e ndoqi fenë e
djaloshit pas vrasjes së tij, e që ishte Krishterimi (që dallon rrënjësisht nga ky i tanishmi).
Ai ka thënë:
8 MBUROJA.net

“Mbreti Dhu Nuwas erdhi tek ai popull dhe i ftoi ata në judaizëm. Ai u dha atyre
një mundësi zgjedhjeje: ta pranonin judaizmin ose të vriteshin. Ata zgjodhën
vdekjen. Ai hapi një hendek dhe disa prej tyre i dogji në zjarrin e hendekut
ndërsa të tjerët i vrau me shpatë. Ai e bëri këtë si shembull për ta (duke i therur
me shpatë), derisa vrau për afërsisht njëzetë mijë veta. Për Dhu Nuwasin dhe
ushtrinë e tij Allahu i shpalli të Dërguarit:

- - -
- -

“Mallkuar qofshin njerëzit e hendeqeve, të zjarrit me plot lëndë djegëse, kur

ata rrinin ulur rreth tij dhe dëshmonin atë që bënin kundër besimtarëve. E nuk
patën pse t’i urrejnë, përveç që e besuan All-llahun, Ngadhënjyesin, të
Lavdëruarin, Të Cilit i takon sundimi i qiejve e i tokës; e All-llahu është
dëshmitar i çdo sendi.” (85:4-9)''

Kështu thotë Muhamed ibn Is’haku në librin e tij të Siras - Ai që vrau popullin e
Hendekut, ishte Dhu Nuwas dhe emri i tij ishte Zur’a. Në kohën e mbretërimit të tij ai
quhej Jusuf. Ishte i biri i Tuban Es’ad Ebi Karibit. Tubani ishte ai që pushtoi Medinën.
Ai i mbajti dy rabinë nga çifutët e Medinës. Pas kësaj ndodhie, disa njerëz nga Jemeni
pranuan judaizmin në sajë të këtyre dy personave, siç e përmend Ibn Is’haku më
gjerësisht. Dhu Nuwasi vrau njëzet mijë veta gjatë një mëngjesi në Hendek. Vetëm një
njeri prej tyre arriti të ikte. Ai njihej me emrin Devs Dhu Thalebani. Ai iku me një kalë
ndërsa ata filluan ta ndiqnin atë, por nuk mundën ta zënin. Ai vajti tek Cezari, perandori
i Shamit, i cili i shkroi Nexhashiut, mbretit të Abisinisë. Ai dërgoi një ushtri me ushtarë
të krishterë, të cilët udhëhiqeshin nga Arjati dhe Ebreha. Ata shpëtuan Jemenin nga
duart e çifutëve. Dhu Nuwasi u përpoq të ikte, mirëpo ra në det dhe u fundos. Pas kësaj,
mbretëria e Abisinisë mbeti nën fuqinë e krishtere për shtatëdhjetë vjet. Pastaj, pushteti
u hoq prej të krishterëve nga Sajf bin Dhi Jazin El Himjari, kur Kisra, mbreti i Persisë,
dërgoi atje një ushtri (Jemen). Mbreti me Asajf El Himjarin dërgoi njerëz të cilët kishin
qenë të burgosur dhe të cilët ishin përafërsisht shtatëqind veta. Sajf El Himjari e pushtoi
Jemenin me këta persona dhe ia ktheu mbretërinë njerëzve të Himjarit (Jemenasve). Për
këtë do të bëjmë fjalë sërish (nëse do Allahu) në tefsirin e sures:

“A nuk e sheh (Muhamed ) si bëri Zoti yt me njerëzit e elefantit?” (105:1)

Dënimi i popullit të hendekut

9 MBUROJA.net

Allahu ka thënë:

“Është e sigurt se ata që i sprovuan besimtarët dhe besimtaret...” do të thotë që

i dogjën ata. Këtë e kanë thënë Ibn Abasi, Muxhahidi, Katade , Dahaku dhe Ibn
Abzi.

“... dhe nuk u penduan”, do të thotë ata nuk u penduan për atë çfarë janë duke
bërë dhe për atë që bënë më parë.

“... ata kanë dënimin e Xhehennemit dhe dënimin e djegies.”

Kjo, për shkak se shpërblimi bazohet në bazë të veprave të kryera. Hasan el Basriu ka
thënë:

“Shikoni këtë zemërgjerësi dhe mirësi. Njerëzit kanë vrarë evlijat e Allahut dhe
Ai ende i fton ata të pendohen dhe të kërkojnë falje.”

- - - - -
- - - -
- -
”Ata që besuan dhe bënë vepra të mira, ata kanë xhennete nën të cilët burojnë
lumenj, e ai është suksesi më i madh. Është e vërtetë se goditja e Zotit tënd
është e fortë. Në të vërtetë, Ai është që e fillon (krijimin) dhe e rikthen. Ai
është që fal mëkatet, është i dashur. Është i zoti i Arshit të madhërishëm! Ai e
punon atë që dëshiron. A të ka ardhur ty lajmi i ushtrive të faraonit dhe të
Themudit? Por, këta që mohuan (idhujtarët) vazhdojnë me gënjeshtër. Po All-
llahu ata i ka rrethuar (nuk mund t’i shpëtojnë)! Përkundrazi, (ata që
gënjejnë), ai është Kur’an i famshëm. Në një pllakë të ruajtur mirë (në Levhi
Mahfudhë).” ( 85: 11-22 )

Shpërblimi për të drejtit dhe ashpërsia e pushtimit nga ana e armiqve të

Allahut
10 MBUROJA.net

Allahu na informon për robërit e Tij besimtarë se:

“..ata kanë xhennete nën të cilët burojnë lumenj”. Kjo është e kundërta e asaj
çfarë Allahu ka përgatitur për armiqtë e Tij, të cilët do të jenë banorë të Zjarrit
dhe Xhehenemit. Për këtë i Madhërishmi thotë:

“... e ai është suksesi më i madh.”

Më tej Allahu thotë:

“Është e vërtetë se goditja e Zotit tënd është e fortë ( dhe e dhimbshme)”, do të

thotë se vërtet dënimi i Tij dhe hakmarrja e Tij ndaj armiqve të cilët i refuzuan të
Dërguarit e Tij dhe kundërshtuan urdhrat e tij, është shumë i ashpër, i fortë dhe i
madh. Sepse, në të vërtetë, Ai është Pronari i fuqisë, më i Fuqishmi. Ai është i Cili
çdo gjë që do dhe siç Ai e do bëhet. Prandaj, Allahu thotë:

“Në të vërtetë, Ai është që e fillon (krijimin) dhe e përsërit”, do të thotë nga

fuqia e Tij e përkryer dhe forca e Tij është edhe fakti se Ai e fillon krijimin dhe e
përsërit atë ashtu siç e pat filluar, pa kundërshtarë apo rezistencë.

“Ai është që fal mëkatet, është i dashur”, do të thotë se Ai i fal mëkatet e cilitdo
person që pendohet para Tij dhe përulet para Tij, pa marrë parasysh se çfarë
është mëkati. Ibn Abasi dhe të tjerët për emrin El Wedud kanë thënë:

“Ka kuptimin El Habib/I Dashuri.”

“Pronari i Fronit”, do të thotë Pronari i Fronit të madh, që është mbi tërë

krijimin. Pastaj Ai thotë:
11 MBUROJA.net

“Është i zoti i Arshit të madhërishëm!” Kjo fjalë është lexuar në dy forma të

ndryshme: me damme mbi shkronjë (El Mexhidu), që është një cilësi e Allahut, ose
me kesra nën shkronjë (El Mexhid), që është përshkrim i Fronit. Sidoqoftë, të dy
kuptimet janë të sakta.

“E punon atë që Ai dëshiron,” do të thotë se çfarëdo që Ai dëshiron e vepron,

dhe nuk ka asgjë që mund t’i kundërvihet në sundimin e Tij. Ai nuk pyetet për
atë çfarë bën pikërisht për shkak të fuqisë, mençurisë dhe drejtësisë së Tij. Kjo
është ashtu siç kemi rrëfyer më herët nga Ebu Beker Es Sidiku, të cilit, gjatë
sëmundjes që kishte, para se të vdiste, i patën thënë:
- A të ka vizituar mjeku?
- Po.
- Çfarë të tha?
- Unë bëj atë që dua.

Sa i përket thënies së Allahut:

-
“A të ka ardhur ty lajmi i ushtrive të faraonit dhe Themudit?”, ka kuptimin a të
ka arritur lajmi i asaj çfarë ngjau me ta nga dënimi i Allahut dhe çfarë zbriti Ai si
dënim për ta e për të cilin ata nuk ishin në gjendje të ruheshin. Ky është pohimi i
thënies së Tij:

“Më të vërtetë, dënimi i Zotit tënd është i rreptë dhe i dhimbshëm”, e ka

kuptimin se, kur Ai e mbërthen keqbërësin, e mbërthen atë me një dënim të
rreptë dhe të dhimbshëm. Është mbërthimi i dënimit të më të Fuqishmit dhe më
të Fortit. Pastaj Allahu thotë:

“Por, këta që mohuan (idhujtarët), vazhdojnë me gënjeshtër”, do të thotë se

ata janë në dyshim, në mosbesim dhe rebelim.

“Po All-llahu ata i ka rrethuar (nuk mund t’i shpëtojnë)!”, do të thotë Ai ka

fuqi mbi ta dhe është në gjendje t’i detyrojë ata. Ata nuk mund t’i ikin apo t’i
shmangen Atij.
12 MBUROJA.net

“Ai është Kur’an i famshëm”, do të thotë madhështor dhe fisnik.

“Në një pllakë të ruajtur mirë (në Levhi Mahfudhë)”, që do të thotë në mes të
mbledhësit më të mirë, të ruajtur nga çdo shtim, pakësim, shtrembërim apo ndryshim.

Ky është fundi i sures Buruxh. I tërë Falënderimi dhe Lavdërimi i takon vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Tarik – Vizitori i natës

(Kapitulli 86)
Shpallur në Mekë
Ibn Kethiri

Vlera e sures Tarik

Transmeton En Nesai se Xhabiri ka thënë:

“Muadhi na printe në namazin e akshamit dhe në të lexoi suren Bekare dhe En

Nisa. Prandaj pejgamberi, salallahu alejhi we selem, i tha:

“A po i vë njerëzit në prove, o Muadh! A nuk të mjaftoi të lexoje ues Semai we tarik

dhe esh-Shemsi we duha apo diç të ngjashme?”

- - - -
- - -
- - -
“Pasha qiellin dhe yllin ndriçues (të natës)! E ku e di ti se çka është tariku/
trokitësi? Ai është ylli që shpon (errësirën me dritë). Nuk ka asnjë njeri që
ndaj tij të mos ketë përcjellës. Le të shikojë njeriu se prej çka është krijuar? Ai
është krijuar prej një uji që hidhet fuqishëm, që del nga kurrizi i shpinës dhe
nga dërrasa e gjoksit. E s’ka dyshim se Ai ka fuqi ta rikthejë në jetë atë. Ditën
kur do të gjurmohen të fshehtat. E ai (njeriu) nuk ka as forcë, as ndihmëtarë.”
(86:1-10)

Betimi në ekzistimin e njerëzimit të rrethuar nga Sistemi i Organizuar i

Allahut

Allahu betohet në qiejt dhe në tërë atë çfarë Ai ka vendosur në ta si dhe në yjet
vezullues. Prandaj, Ai thotë:
2 MBUROJA.net

“Pasha qiellin dhe yllin ndriçues (të natës)!”

Më tej, Ai thotë:

“E ku e di ti se çka është tariku/trokitësi?” Pastaj e sqaron këtë duke thënë:

“Ai është ylli (Eth-Thakib) që shpon (errësirën me dritë).”

Katade dhe të tjerët kanë thënë:

“Ylli është emërtuar Tarik, për shkak se shihet vetëm gjatë natës dhe fshihet gjatë
ditës.”

Mendimi i tij mbështetët nga sa është thënë në hadithin autentik, që ndalon njeriun të
vijë tek familja e tij Taruk. Ko do të thotë se ai vjen tek familja papritmas, gjatë natës
(vonë).

Për thënien e Allahut:

“Eth-Thakib.” Ibn Abasi ka thënë:

“Ndriçues.”

Ikrimeh ka thënë:

“Është ndriçues dhe e djeg Shejtanin.”

Më tej, Allahu thotë:

“Nuk ka asnjë njeri që ndaj tij të mos ketë përcjellës”, do të thotë se çdo njeri
ka ruajtës mbi të nga Allahu që e mbrojnë atë. Kjo është e njëjtë me thënien e
Allahut:
3 MBUROJA.net

“Ai (njeri) ka përcjellës një pas një, para tij dhe prapa tij, që me urdhrin e All-
llahut e ruajnë atë ...” (13:11)

Se si është krijuar njeriu është një provë e Zgjuarsisë së Allahut që ta

kthejë sërish atë tek Ai

Allahu thotë:

“Le të shikojë njeriu se prej çka është krijuar?”

Kjo është një vërejtje për njeriun për pafuqinë e tij nga origjina prej së cilës është krijuar.
Qëllimi i saj është të udhëzojë njeriun për ta pranuar realitetin e botës së ardhshme,
sepse, kushdo që është në gjendje të fillojë krijimin, ai është në gjëndje që ta përsëris atë
në të njëjtën mënyrë. Kjo është ashtu siç thotë Allahu:

“Dhe Ai është që e shpik jetën dhe pastaj e përsërit atë, e ajo (përsëritja) është
edhe më e lehtë për Të.” (30:27)

Pastaj Allahu thotë:

“Ai është krijuar prej një uji që hidhet fuqishëm”, do të thotë lëngu që del
jashtë duke shpërthyer jashtë nga mashkulli dhe femra. Prandaj fëmija formohet
nga të dy, me lejen e Allahut. Pikërisht për këtë, Allahu thotë:

“E që del nga kurrizi i shpinës dhe dërrasa e gjoksit”, do të thotë shtylla

kurrizore (ose kryqet) e mashkullit dhe nga brinjët e femrës, që i referohet gjoksit
të saj. Transmeton Shabib bin Bishr nga Ikrimeh, i cili transmeton nga Ibn Abasi
se ky i fundit ka thënë:

“E që del nga kurrizi i shpinës dhe dërrasa e gjoksit”

4 MBUROJA.net

Shtylla kurrizore e mashkullit dhe brinjët e femrës. Lëngu ka ngjyrë të verdhë

dhe ndërtim të shkëlqyeshëm. Fëmija nuk lind veçse prej të dyve (do të thotë nga
lëngu seksual i tyre – bashkimi i spermës së mashkullit me vezorët e femrës)''.

Sa i përket thënies së Allahut:

“E s’ka dyshim se Ai ka fuqi ta rikthejë në jetë atë”.

Kjo do të thotë se Ai është në gjendje ta kthejë njeriun që është i krijuar nga lëngu që
hidhet jashtë fuqishëm. Me fjalë të tjera, Ai është në gjendje ta përsërisë krijimin e tij dhe
ta ringjallë atë për në vendbanimin përfundimtar. Kjo është krejtësisht e mundur, sepse,
kushdo që është në gjendje ta fillojë krijimin, ai, me siguri, është në gjendje ta përsërisë
atë. Në të vërtetë, Allahu e ka përsëritur më shumë se një herë këtë provë në Kur’an.

Në Ditën e Gjykimit, njeriu nuk do të këtë as ndihmës as fuqi

Në këtë vështrim, Allahu thotë:

“Ditën kur do të gjurmohen të fshehtat”, do të thotë se, në Ditën e Gjykimit, të fshehtat

do të zbulohen. Kjo do të thotë se ato do të ekspozohen dhe do të bëhen të njohura.
Kështu, të fshehtat do të bëhen të njohura dhe, ajo që mbahej e fshehtë, do të dihet mjaft
mirë. Në të dy Sahihet, vërtetohet thënia e të Dërguarit të Allahut, salallahu alejhi we
selem, nën autoritetin e Ibn Umerit se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Çdo tradhtar do të ketë një flamur të ngritur pas shpine dhe do të thuhet:’Ky
është filan tradhtari, i biri i filanit’”.

Sa i përket thënies së Allahut:

“Atëherë, ai nuk do të ketë”, do të thotë njeriu në Ditën e Gjykimit.

“Asnjë fuqi”, do të thotë brenda vetvetes.

5 MBUROJA.net

“As ndonjë ndihmës”, do të thotë askënd tjetër përveç vetes së tij. Kjo thënie ka
kuptimin se ai nuk do të jetë në gjendje ta shpëtojë veten nga dënimi i Allahut
dhe atë nuk do të mund ta shpëtojë askush.

- - - -
- -
“Pasha qiellin që kohë pas kohe kthehen me shi dhe tokën që çahet për bimë,
është e vërtetë se ai (Kur’ani) është një fjalë që dallon/gjykon. Nuk është ai i
parëndësishëm (lojë e kotë)! Ata, vërtet, bëjnë kurthe. Po edhe Unë përgatis
dështimin e kurtheve të tyre! E ti jobesimtarëve jepu afat, afatizoj ata pak.”
(86:11-17)

Betimi në Vërtetësinë e Kur’anit dhe dështimi i atyre që e kundërshtojnë

atë

Ibn Abasi ka thënë:

"Er-raxh do të thotë shi.''

Po ashtu, ai ka thënë:

“Ka kuptimin e reve që bartin shiun”.

Gjithashtu, ai ka thënë:

“Pasha qiellin që kohë pas kohe kthehen me shi” do të thotë se bie shi e pastaj
sërish bie shi.”

Katade ka thënë:

"I kthehet ushqimi i robërve (krijesave) çdo vit. Po të mos ishte kjo, ata do të
shkatërroheshin e, po kështu, edhe bagëtia e tyre (do të shkatërroheshin).”

“Edhe tokën që çahet (për bimë)”.

6 MBUROJA.net

Ibn Abasi ka thënë:

"Çan tokën, që bimët të rritën.''

Kjo është thënë edhe nga Seid bin Xhubejri, Ikremeh, Ebu Maliku, Ed Dahaku, El
Hasani, Katade, Es Suddi dhe të tjerët. Për thënien e Allahut:

“Eshtë e vërtetë se ai (Kur’ani) është një fjalë që dallon/gjykon/Fasl.”

Ibn Abasi ka thënë:

“(Fasl është)I vërtetë.''

Edhe Katade e thotë të njejtën gjë. Dikush tjetër ka thënë:

“Një sundim i drejtë.”

“Nuk është ai i parëndësishëm (lojë e kotë)!”, do të thotë se është serioz dhe i

vërtetë. Më tej Allahu na informon për jobesimtarët duke thënë se ata e mohojnë
atë dhe i pengojnë të tjerët nga rruga e Tij. Allahu thotë:

“Ata vërtet bëjnë kurthe”, do të thotë se ata bëjnë kurthe kundër njerëzve me
thirrjet e tyre, që ta kundërshtojnë Kur’anin.

“E ti jobesimtarëve jepu afat, afatizoj ata pak”, do të thotë prit për ta dhe mos u
nxito në lidhje me ta.

“Sillu me butësi me ta për një kohë”, do të thotë pak më shumë. Kjo do të thotë
se do të shohësh se çfarë do të ndodhë me ta nga mundimi, ndëshkimi dhe
shkatërrimi, ashtu siç thotë Allahu:
7 MBUROJA.net

“Ne u japim të jetojnë pak (në këtë botë) e pastaj i shtrëngojmë ata me një
dënim të rëndë.” (31:24)

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures El-Gashije

Kapitulli 88
Shpallur në Mekë

Leximi i sures El A’la dhe El-Gashije në namazin e Xhumasë

Është përmendur më herët nën autoritetin e Numan bin Bishirit se i Dërguari i Allahut e
kishte zakon të lexonte suren El-A`la (87) dhe El-Gashije gjatë festës së bajrameve dhe
namazin e Xhumasë.

Imam Maliku transmeton se Dahak bin Kajs e pyeti Numan bin Bishrin: “Çfarë lexonte
tjetër i Dërguari i Allahut në namazin e Xhumasë, përveç sures Xhuma?” Numani u
përgjigj: "El-Gashije (88).''

Ky tregim është transmetuar nga Ebu Daudi, Nesai, Muslimi dhe Ibn Maxhe.

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- ً‫ ﺗَﺼْﻠَﻰ ﻧَﺎﺭﺍً ﺣَﺎﻣِﻴَﺔ‬- ٌ‫ ﻋَﺎﻣِﻠَﺔٌ ﻧﱠﺎﺻِﺒَﺔ‬- ٌ‫ ﻭُﺟُﻮﻩٌ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﺧَـﺸِﻌَﺔ‬- ِ‫﴿ﻫَﻞْ ﺃَﺗَﺎﻙَ ﺣَﺪِﻳﺚُ ﺍﻟْﻐَـﺸِﻴَﺔ‬
﴾ ٍ‫ ﻻﱠ ﻳُﺴْﻤِﻦُ ﻭَﻻَ ﻳُﻐْﻨِﻰ ﻣِﻦ ﺟُﻮﻉ‬- ٍ‫ ﻟﱠﻴْﺲَ ﻟَﻬُﻢْ ﻃَﻌَﺎﻡٌ ﺇِﻻﱠ ﻣِﻦ ﺿَﺮِﻳﻊ‬- ٍ‫ﺗُﺴْﻘَﻰ ﻣِﻦْ ﻋَﻴْﻦٍ ءَﺍﻧِﻴَﺔ‬
“A të ka arritur ngjarja e mbulimit? Ditën kur disa fytyra do të poshtërohen, të
rraskapitur. Ata do të hidhen në Zjarrin e nxehtë flakërues. Atyre do t’u jepet për të
pirë nga burimi që vlon. Asnjë ushqim nuk do të ketë për ta, përveç Edh-Dharie, e cila
as nuk ushqen dhe as nuk largon urine”. (88:1-7)

Dita e Gjykimit dhe çfarë do të ndodhë me njerëzit e Xhehenemit gjatë

kësaj dite

El-Gashijeh është njëri nder emrat e Ditës së Gjykimit. Kjo është thënë nga Ibn Abasi,
Katade dhe Ibn Zejdi. Është quajtur kështu sepse do t’i tronditë dhe do t’i dërrmojë
njerëzit. Allahu më tej thotë:

﴾ ٌ‫﴿ﻭُﺟُﻮﻩٌ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﺧَـﺸِﻌَﺔ‬

"Ditën kur disa fytyra do të poshtërohen", do të thotë të turpërohen e të poshtërohen.
Kjo është thënë nga Katade. Ibn Abasi ka thënë:
2 MBUROJA.net

"Ata do të përulen, por ky veprim i tyre nuk do t’u bëjë dobi.''

Më tej Allahu thotë:

﴾ٌ‫﴿ﻋَﺎﻣِﻠَﺔٌ ﻧﱠﺎﺻِﺒَﺔ‬
“të rraskapitur,” që nënkupton se ata bënë vepra të shumta dhe u lodhën në punën e
tyre, por ata do të hidhen në një zjarr të ndezur fort në Ditën e Gjykimit.

Transmeton El-Hafiz Ebu Bekr El-Burkani nga Ebu Imran El-Xhawni se ai ka thënë:
"Umer bin Hatabi kaloi pran një manastiri të një murgu dhe thirri: “O murg!” Murgu
doli jashtë dhe, kur Umeri e pa, filloi të qante. E pyetën: "O udhëheqësi i besimtarëve!
Përse po qan?” Ai u përgjigj: "Mu kujtua thënia e Allahut të Madhërishëm në Librin e
Tij:

﴾ً‫ ﺗَﺼْﻠَﻰ ﻧَﺎﺭﺍً ﺣَﺎﻣِﻴَﺔ‬- ٌ‫ﺹِﺔ‬

َ‫﴿ﻋَﺎﻣِﻠَﺔٌ ﻧﱠﺎ ﺑ‬
“... të rraskapitur. Ata do të hidhen në Zjarrin e nxehtë flakërues,” dhe kjo ishte ajo që
më bëri të qaja.”

Buhariu transmeton se Ibn Abasi në lidhje me këtë ajet:

﴾ٌ‫﴿ﻋَﺎﻣِﻠَﺔٌ ﻧﱠﺎﺻِﺒَﺔ‬
“të rraskapitur,” ka thënë: “Të Krishterët.''

Transmetohet se Ikrime dhe Es-Sudi kanë thënë:

"Duke punuar në jetën e kësaj bote me mosbindje, dhe mërzi në zjarr nga dënimi
dhe mundimet e ferrit".

Ibn Abasi, El-Hasani, dhe Katade thanë:

﴾ً‫﴿ﺗَﺼْﻠَﻰ ﻧَﺎﺭﺍً ﺣَﺎﻣِﻴَﺔ‬

“Ata do të hidhen në Zjarrin e nxehtë flakërues,” do të thotë i nxehtë me nxehtësi të
madhe.

﴾ٍ‫﴿ﺗُﺴْﻘَﻰ ﻣِﻦْ ﻋَﻴْﻦٍ ءَﺍﻧِﻴَﺔ‬

“Atyre do t’u jepet për të pirë nga burimi që vlon,” domethënë, ngrohja e saj ka arritur
kufirin maksimal dhe pikën e vlimit.
3 MBUROJA.net

Kjo është thënë nga Ibn Abasi, Muxhahidi, El-Hasani dhe Es-Sudi.

Thënia e Allahut:

﴾ٍ‫﴿ﻟﱠﻴْﺲَ ﻝَﻫُﻢْ ﻃَﻌَﺎﻡٌ ﺇِﻻﱠ ﻣِﻦ ﺿَﺮِﻳﻊ‬

“Asnjë ushqim nuk do të ketë për ta, përveç Edh-Dharie.”

Ali bin Ebi Talha transmeton nga Ibn Abasi se Edh-Dahrie do të thotë:

“Një pemë nga Xhehenemi.''

Ibn Abasi, Muxhahidi, Ikrime, Ebu El-Xheuza dhe Katade thonë se:

"Është Esh-Shibrik (një lloj bime).''

Katade thotë:

"Kurejshët e quanin këtë bimë Esh-Shabrak në pranverë dhe Edh-Dharie gjatë

verës.''

Ikrime thotë:

"Është një dru me gjemba, gjethet e të cilit arrijnë në tokë.”

Ndërsa Buhariu tregon se Muxhahidi ka thënë:

"Edh-Dharie është një pemë të cilën njerëzit e quajnë Esh-Shibrik. Banorët e

Hixhazit e quajnë Edh-Dharie kur ajo thahet, dhe është helmuese.”

Ma`mari tregon se Katade ka thënë:

﴾ٍ‫﴿ﻟﱠﻴْﺲَ ﻟَﻬُﻢْ ﻃَﻌَﺎﻡٌ ﺇِﻻﱠ ﻣِﻦ ﺿَﺮِﻱ‬

“Asnjë ushqim nuk do të ketë për ta, përveç Edh-Dharie.”

"Kjo është Esh-Shibrik. Kur thahet, quhet Edh-Dharie.''

Seidi tregon se Katade ka thënë:

﴾ٍ‫﴿ﻟﱠﻴْﺲَ ﻝَﻫُﻢْ ﻃَﻌَﺎﻡٌ ﺇِﻻﱠ ﻣِﻦ ﺿَﺮِﻱﻉ‬

“Asnjë ushqim nuk do të ketë për ta, përveç Edh-Dharie”: "Ky është ushqimi
më i keq, më i pështirë dhe me i urryer nder të gjitha ushqimet.''
4 MBUROJA.net

Thënia e Allahut:

﴾ ٍ‫﴿ﻻﱠ ﻱُﺳْﻤِﻦُ ﻭَﻻَ ﻳُﻐْﻨِﻰ ﻣِﻦ ﺟُﻮﻉ‬

“E cila as nuk ushqen dhe as nuk largon urinë”, do të thotë se qëllimi për ngrënien e
saj nuk do të arrihet, dhe asgjë e dëmshme nuk do të zmbrapset nëpërmjet saj.

ٌ‫﴿ﻭُﺟُﻮﻩٌ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﻧﱠﺎﻋِﻤَﺔٌ – ﻟﱢﺴَﻌْﻴِﻬَﺎ ﺭَﺍﺿِﻴَﺔٌ ﻓِﻰ ﺟَﻨﱠﺔٍ ﻋَﺎﻟِﻴَﺔٍ ﻻﱠ ﺗَﺴْﻤَﻊُ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻟَـﻐِﻴَﺔً ﻓِﻴﻬَﺎ ﻋَﻴْﻦٌ ﺟَﺎﺭِﻳَﺔ‬
﴾ ٌ‫ﻓِﻴﻬَﺎ ﺱُﺭُﺭٌ ﻣﱠﺮْﻓُﻮﻋَﺔٌ ﻭَﺃَﻛْﻮَﺍﺏٌ ﻣﱠﻮْﺿُﻮﻋَﺔٌ ﻭَﻧَﻤَﺎﺭِﻕُ ﻣَﺼْﻔُﻮﻓَﺔٌ ﻭَﺯَﺭَﺍﺑِﻲﱡ ﻣَﺒْﺜُﻮﺛَﺔ‬
“(Të tjera) fytyra atë Ditë do të jenë të gëzuara, të kënaqura me përpjekjet e tyre, në
Xhenetin e lartë, në të cilin ata nuk do të dëgjojnë as fjalë të rëndë as gënjeshtër, në të
cilin do të ketë burim që rrjedh, në të cilin do të ketë frone të lartë dhe kupa pranë
duarve, dhe divane në radhë” (88:8-15)

Gjendja e njerëzve të Xhenetit në Ditën e Gjykimit

Pasi përmend gjendjen e njerëzve të pafatë, Allahu ndryshon diskutimin dhe përmend
ata të cilët do të jenë të lumtur.

Ai thotë:

﴾ٍ‫﴿ﻭُﺟُﻮﻩٌ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬ‬
“(Të tjera) fytyra atë Ditë

﴾ٌ‫﴿ﻧﱠﺎﻋِﻤَﺔ‬
“do të jenë të gëzuara,” do të thotë se kënaqësia e tyre do të jetë e dukshme në fytyrat e
tyre. Kjo do të jetë si pasojë e përpjekjeve të tyre. Sufjani thotë:

﴾ٌ‫﴿ﻟﱢﺴَﻌْﻴِﻬَﺎ ﺭَﺍﺿِﻴَﺔ‬
“të kënaqura me përpjekjet e tyre,”:

"Ata do të jenë të kënaqur me veprat e tyre.”

Më tej Allahu thotë:

﴾ٍ‫﴿ﻓِﻰ ﺟَﻨﱠﺔٍ ﻋَﺎﻟِﻴَﺔ‬

5 MBUROJA.net

“në Xhenetin e lartë,” domethënë, i ngritur dhe i shkëlqyer, të sigurt në vendbanimin e

tyre.

﴾ً‫﴿ﻻﱠ ﺗَﺴْﻤَﻊُ ﻓِﻴﻪَ ﺍ ﻟَـﻐِﻴَﺔ‬

“në të cilin ata nuk do të dëgjojnë as fjalë të rëndë as gënjeshtër,” do të thotë se ata
nuk do të dëgjojnë në Xhenet ndonjë fjalë të paarsyeshme. Kjo është e ngjashme me
thënien e Allahut:

﴾ً‫﴿ﻻﱠ ﻳَﺴْﻤَﻌُﻮﻥَ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻟَﻐْﻮﺍً ﺇِﻻﱠ ﺳَﻠَـﻤﺎ‬

“Aty nuk dëgjojnë fjalë boshe, por vetëm përshëndetje (Selam).”

Allahu gjithashtu thotë:

﴾ٌ‫﴿ﻻﱠ ﻟَﻐْﻮٌ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻭَﻻَ ﺗَﺄْﺛِﻴﻢ‬

“aty nuk ka fjalë të kota e as mëkat.” (52:23) dhe Ai thotë:

﴾ً‫ﺱََـﻤﺎ‬
‫ ﺇِﻻﱠ ﻗِﻴﻼً ﺳَﻠَـﻤﺎً ﻟ‬- ً‫﴿ﻻَ ﻳَﺴْﻤَﻌُﻮﻥَ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻟَﻐْﻮﺍً ﻭَﻻَ ﺗَﺄْﺛِﻴﻤﺎ‬
“Aty nuk dëgjojnë fjalë të këqija as që janë mëkat (gënjeshtër). Vetëm thënie: Selam!
Selam!.» (56:25-26)

Pastaj Allahu vazhdon:

﴾ٌ‫﴿ﻓِﻴﻬَﺎ ﻋَﻴْﻦٌ ﺟَﺎﺭِﻳَﺔ‬

“në të cilin do të ketë burim që rrjedh,” d.m.th rrjedh lirshëm.

Kjo është përmendur me qëllim të theksimit të pohimit dhe nuk ka për qëllim të thotë se
ka vetëm një burim. Këtu u referohet burimeve në mënyrë të përgjithshme. Prandaj,
kuptimi është se në të (Xhenet) ka burime rrjedhëse.

Ibn Ebi Hatimi transmeton nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut (sallallahu alejhi we
selem) ka thënë:

« ‫»ﺃَﻧْﻬَﺎﺭُ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔِ ﺗَﻔَﺠﱠﺮُ ﻣِﻦْ ﺗَﺤْﺖِ ﺗِﻠَﺎﻝِ ﺃَﻭْ ﻣِﻦْ ﺗَﺤْﺖِ ﺟِﺒَﺎﻝِ ﺍﻟْﻤِﺴْﻚ‬
"Lumenjtë e Xhenetit burojnë nën kodrat – apo malet - e miskut".
6 MBUROJA.net

﴾ٌ‫﴿ﻓِﻴﻬَﺎ ﺳُﺮُﺭٌ ﻣﱠﺮْﻓُﻮﻋَﺔ‬

“në të cilin do të ketë frone të lartë,” dmth, kolltukë të shumtë e të lartë, të lezetshëm,
me tavanet e ngritura, në të cilët do të jenë të ulura vajza të bukura, me sy të mëdhenj.

Ata kanë përmendur se sa herë që miku i Allahut dëshiron të ulet në këto frone të larta,
ato (fronet) vetë do të ulën për të.

﴾ ٌ‫﴿ﻭَﺃَﻛْﻮَﺍﺏٌ ﻣﱠﻮْﺿُﻮﻉَﺓ‬
“dhe kupa pranë duarve,” do të thotë enë për pirje, që janë përgatitur dhe u paraqiten
kujtdo që i do ato prej pronarëve të tyre (pra, njerëzve të Xhenetit).

﴾ٌ‫﴿ﻭَﻧَﻤَﺎﺭِﻕُ ﻣَﺼْﻔُﻮﻓَﺔ‬
“dhe en-Nemerik të renditur” Ibn Abasi thotë:

"En-Nemerik janë jastëkët.''

Ngjashëm kanë thënë edhe Ikrime, Katade, Ed-Dahaku, Es-Sudi, Eth-Theuri dhe të
tjerët.

Thënia e Allahut:

﴾ ٌ‫﴿ﻭَﺯَﺭَﺍﺑِﻲﱡ ﻣَﺒْﺜُﻮﺛَﺔ‬
"Dhe Zarabi, Mabthuthe" Ibn Abasi thotë:

"ez-Zarabi janë qilimat.''

Kjo është thënë edhe nga Dahaku dhe të tjerët. Këtu fjala ‘Mabthuthe’ do të thotë e
vendosur gjithandej për këdo që dëshiron të ulet.

َ‫ ﻭَﺇِﻟَﻰ ﺍﻟْﺠِﺒَﺎﻝِ ﻛَﻴْﻒ‬- ْ‫ ﻭَﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺂءِ ﻛَﻴْﻒَ ﺭُﻓِﻌَﺖ‬- ْ‫﴿ﺃَﻓَﻼَ ﻳَﻨﻈُﺮُﻭﻥَ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻹِﺑِﻞِ ﻛَﻴْﻒَ ﺧُﻠِﻘَﺖ‬
‫ ﺇِﻻﱠ‬- ٍ‫ ﻟﱠﺴْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢ ﺑِﻤُﺴَﻴْﻄِﺮ‬- ٌ‫ ﻓَﺬَﻛﱢﺮْ ﺇِﻧﱠﻤَﺂ ﺃَﻧﺖَ ﻣُﺬَﻛﱢﺮ‬- ْ‫ ﻭَﺇِﻟَﻰ ﺍﻻﱞﺭْﺽِ ﻙَﻳْﻒَ ﺳُﻄِﺤَﺖ‬- ْ‫ﻧُﺼِﺒَﺖ‬
﴾ ْ‫ ﺛُﻢﱠ ﺇِﻥﱠ ﻋَﻠَﻴْﻨَﺎ ﺣِﺴَﺎﺑَﻬُﻢ‬- ْ‫ ﺇِﻥﱠ ﺇِﻟَﻴْﻨَﺂ ﺇِﻳَﺎﺑَﻬُﻢ‬- َ‫ ﻓَﻴْﻌَﺬﱢﺑُﻪُ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟْﻌَﺬَﺍﺏَ ﺍﻻﱞﻛْﺒَﺮ‬- َ‫ﻣَﻦ ﺗَﻮَﻟﱠﻰ ﻭَﻛَﻔَﺮ‬
« A nuk i shikojnë devet se si janë krijuar? Edhe qiellin se si është ngritur lart! Edhe
kodrat se si janë vënduar! Edhe tokën se si është shtruar! E ti pra këshillo, se je vetëm
përkujtues, ti ndaj tyre nuk je mbizotërues! Përveç atij që zbrapset e nuk beson, All-
llahu e dënon atë me vuajtje të mëdha. Vetëm te Ne kthimin e kanë. Dhe vërtet Neve
na takon t'i marrim në përgjejësi ata »
7 MBUROJA.net

Këshilla për të parë në krijimin e devesë, qiellit, maleve dhe tokës

Allahu urdhëron shërbëtorët e Tij të shohin në krijimet e Tij, që të vërtetojnë fuqinë dhe
madhështinë e Tij. Ai thotë:

﴾ ْ‫﴿ﺃَﻓَﻼَ ﻳَﻨﻈُﺮُﻭﻥَ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻹِﺑِﻞِ ﻛَﻴْﻒَ ﺧُﻠِﻘَﺖ‬

"A nuk i shikojnë devet se si janë krijuar?"

Në të vërtetë, ky është një krijim i mahnitshëm, dhe mënyra se si i është dhënë forma,
është e çuditshme. Sepse ajo është jashtëzakonisht e fuqishme dhe e fortë, por
njëkohësisht e butë, që mban ngarkesa të rënda. Ajo e lejon veten të udhëhiqet nga një
kalorës i dobët. Është e ngrënshme, ka dobi nga qimet e saj dhe qumështi i saj pihet. U
përkujtohet kjo, për shkak se shumica e kafshëve shtëpiake tek arabët ishte deveja.

Shurejh El-Kadi thoshte:

"Ejani me ne që të mund të shikojmë si janë krijuar devetë dhe si është ngritur

qielli.''

Që do të thotë se si Allahu e ngriti atë (qiellin) me madhësi mbi tokë. Kjo është e
ngjashme me thënien e Allahut:

﴾ٍ‫ﻱﱠﱠـﻬَﺎ ﻭَﻣَﺎ ﻟَﻬَﺎ ﻣِﻦ ﻓُﺮُﻭﺝ‬

‫﴿ﺃَﻓَﻠَﻢْ ﻳَﻨﻈُﺮُﻭﺍْ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺂءِ ﻓَﻮْﻗَﻬُﻢْ ﻛَﻴْﻒَ ﺑَﻨَﻴْﻨَـﻬَﺎ ﻭَﺯَ ﻧ‬
"A nuk shikojnë ata me vëmendje kah qielli se si e kemi ndërtuar atë mbi ta, e kemi
zbukuruar atë duke mos pasur në të ndonjë zbrazëti. (50:6)

Më tej Allahu thotë:

﴾ ْ‫﴿ﻭَﺇِﻟَﻰ ﺍﻟْﺠِﺒَﺎﻝِ ﻛَﻴْﻒَ ﻧُﺼِﺒَﺖ‬

"Edhe malet se si janë rrënjosur!" që do të thotë se si janë ndërtuar ato. Sepse në të
vërtetë ato janë vendosur në atë mënyrë që toka të mos ndikojë në banorët e saj me
dridhje apo lëkundje, çka vërteton se malet mbajnë baraspeshën e tokës. Dhe Ai i bëri
që ata të marrin të mira dhe minerale nga ajo që ato (malet) përmbajnë.

﴾ْ‫﴿ﻭَﺇِﻟَﻰ ﺍﻻﱞﺭْﺽِ ﻛَﻴْﻒَ ﺳُﻄِﺤَﺖ‬

"Edhe tokën se si është shtruar!", që do të thotë se ajo është shtrirë, zgjeruar dhe
sheshuar. Prandaj Ai e instrukton beduinin të marrë në konsideratë atë për të cilën ai
vetë është dëshmitar. Deveja mbi të cilën ai kalëron, qielli që gjendet mbi kokën e tij,
mali me të cilin ai përballet, dhe toka që gjendet nën këmbët e tij, e tërë kjo është provë e
8 MBUROJA.net

fuqisë së Krijuesit të tyre. Këto gjëra duhet ta bëjnë atë të shohë dhe të kuptojë se Ai
është Zoti, Më i Madh, Krijuesi, Zotëruesi, dhe Kontrolluesi i çdo gjëje. Prandaj, nuk ka
zot tjetër që meriton të adhurohet me të drejtë, përveç Tij.

Historia e Dimam 1 bin Thalebes

Këto janë gjërat në të cilat Dimami betohej pasi e pyeste të Dërguarin e Allahut. Kjo
mund të shihet në transmetimin e Imam Ahmedit, i cili transmeton nga Thabiti e ky nga
Enesi: "Neve na ishte ndaluar ta pyesnim të Dërguarin e Allahut për çfarëdo qoftë,
prandaj mahniteshim kur ndonjë njeri i mençur nga shkretëtira (beduinët) vinte dhe e
pyeste atë ndërsa ne dëgjonim. Kështu, një njeri nga shkretëtira erdhi dhe e pyeti:

“O Muhamed! Ka ardhur lajmëtari yt tek ne dhe pohon se ti je i Dërguari i Allahut!”

Profeti u përgjigj:

«‫»ﺻَﺪَﻕ‬
“Të vërtetën ka thënë.”

Burri pyeti: "Kush e krijoi qiellin?” Ai (Profeti) u përgjigj:

«‫»ﺍﷲ‬
“Allahu”.

Burri serish pyeti: "Kush e krijoi token?” Ai ( Profeti ) u përgjigj:

«‫»ﺍﷲ‬
“Allahu”.

Burri pyeti: “Kush i vendosi malet dhe çfarë ka në to?” Ai ( Profeti ) u përgjigj:

“Allahu.”

Pastaj burri tha: “Pash Atë , i Cili krijoi qiellin, tokën dhe vendosi këto male, a të ka
dërguar ty Allahu (pejgamber)?” Ai ( Profeti ) u përgjigj:

«‫»ﻧَﻌَﻢ‬
“Po.”
9 MBUROJA.net

Burri atëherë tha: "Lajmëtari yt thotë se jemi të obliguar të falemi pesë here gjatë ditës
dhe natës.” Profeti u përgjigj:

«‫»ﺻَﺪَﻕ‬
“Të vërtetën ka thënë.”

Burri atëherë tha: “Pashë Atë që të ka dërguar, a të ka urdhëruar Allahu për këtë?” I
Dërguari i Allahut u përgjigj:

«‫»ﻧَﻌَﻢ‬
“Po.”

Burri vazhdoi: "Lajmëtari yt thotë se jemi të obliguar të japim nga pasuria jonë.” Ai
(Profeti) tha:

«‫»ﺻَﺪَﻕ‬
“Të vërtetën ka thënë.”

Atëherë beduini serish pyeti: "Pashë Atë që të ka dërguar ty (pejgamber), a të ka

urdhëruar Allahu për këtë?” Ai (Profeti) u përgjigj:

«‫»ﻧَﻌَﻢ‬
“Po.”

Burri atëherë tha: "Lajmëtari yt thotë se jemi të urdhëruar ta kryejmë pelegrinazhin

(Haxhin) në Shtëpi (Qabe) për këdo që ka mundësi ta bëjë këtë.” Ai (profeti) tha:

«‫»ﺻَﺪَﻕ‬
"Të vërtetën ka thënë".

Burri atëherë u kthye dhe duke u larguar tha: “Pasha Atë që të ka Dërguar me të
vërtetën, nuk do t’i shtoj gjë e as që do të pakësoj gjë nga kjo.” I Dërguari i Allahut tha:

« ‫»ﺇِﻥْ ﺻَﺪَﻕَ ﻟَﻴَﺪْﺧُﻠَﻦﱠ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔ‬

“Nëse e ka folur të vërtetën, ai padyshim se do të hyjë në Xhenet.”
10 MBUROJA.net

Ky hadith është transmetuar nga Buhariu, Muslimi, Ebu Dawudi, Tirmidhiu, En-Nesai
dhe Ibn Maxhe.

I Dërguari është i ngarkuar vetëm me përcjelljen e mesazhit

Allahu thotë:

﴾ٍ‫ ﻟﱠﺴْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢ ﺑِﻤُﺴَﻴْﻄِﺮ‬- ٌ‫﴿ﻓَﺬَﻛﱢﺮْ ﺇِﻧﱠﻤَﺂ ﺃَﻧﺖَ ﻣُﺬَﻛﱢﺮ‬

"E ti pra këshillo, se je vetëm përkujtues, ti ndaj tyre nuk je mbizotërues!" që do të
thotë: "O Muhamed! Përkujto njerëzit për atë me të cilën je dërguar".

﴾ُ‫﴿ﻓَﺈِﻧﱠﻤَﺎ ﻋَﻠَﻴْﻚَ ﺍﻟْﺒَﻠَـﻎُ ﻭَﻋَ ﻳْﻞَﻨَﺎ ﺍﻟْﺤِﺴَﺎﺏ‬

“Obligim yti është vetëm kumtimi, kurse e Jona është llogaria.” (13:40)

Më tej Allahu thotë:

﴾ٍ‫﴿ﻟﱠﺴْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢ ﺑِﻤُﺴَﻴْﻄِﺮ‬

"... ti nuk je Musejtir i tyre!" Ibn Abasi, Muxhahidi dhe të tjerët thanë:

"Ti nuk je diktator mbi ta.”

Kjo do të thotë se ti nuk mund ta krijosh besimin në zemrat e tyre. Ibn Zejdi thotë:

“Ti nuk je ai që mund t’i detyrosh të besojnë.”

Imam Ahmedi transmeton nga Xhabiri se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem)
ka thënë:

ْ‫ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻗَﺎﻟُﻮﻫَﺎ ﻋَﺼَﻤُﻮﺍ ﻣِﻨﱢﻲ ﺩِﻣَﺎءَﻫُﻢ‬،ُ‫ ﻟَﺎ ﺇِﻟﻪَ ﺇِﻟﱠﺎ ﺍﷲ‬: ‫ﻕَﺗِﻞَ ﺍﻟﻨﱠﺎﺱَ ﺣَﺘْﻰ ﻳَﻘُﻮﻟُﻮﺍ‬
‫»ﺃُﻣِﺮْﺕُ ﺃَﻥْ ﺃُ ﺍ‬
« ‫ ﻭَﺣِﺴَﺎﺑُﻬُﻢْ ﻋَﻠَﻰ ﺍﷲِ ﻋَﺰﱠ ﻭَﺟَﻞ‬،‫ﻭَﺃَﻣْﻮَﺍﻟَﻬُﻢْ ﺇِﻟﱠﺎ ﺑِﺤَﻘﱢﻬَﺎ‬
“Jam urdhëruar që t'i luftojë njerëzit, derisa të dëshmojnë se s’ka Zot tjetër që meriton të
adhurohet me të drejtë pos Allahut. Kush thotë dëshminë, e ka të mbrojtur nga unë
gjakun, pasurinë dhe vetën e tij, pos me hakun e islamit, dhe llogaria e tij është tek
Allahu i Madhërishëm.”

Pasta ai lexoi:

﴾ٍ‫ ﻟﱠﺴْﺖَ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢ ﺑِﻤُﺴَﻴْﻄِﺮ‬- ٌ‫﴿ﻓَﺬَﻛﱢﺮْ ﺇِﻧﱠﻤَﺂ ﺃَﻧﺖَ ﻣُﺬَﻙﱢﺭ‬

11 MBUROJA.net

"E ti pra këshillo, se je vetëm përkujtues, ti ndaj tyre nuk je mbizotërues!"

Kështu e transmeton këtë hadith Muslimi në librin e tij “Libri i Besimit”. Po ashtu këtë
hadith e transmetojnë edhe Tirimidhiu dhe Nesai në Sunenet e tyre. Ky hadith mund të
gjendet edhe në të dy Sahihet.

Kërcënimi për këdo që largohet nga e vërteta

Thënia e Allahut:

﴾َ‫﴿ﺇِﻻﱠ ﻣَﻦ ﺗَﻮَﻟﱠﻰ ﻭَﻛَﻔَﺮ‬

“Përveç atij që zbrapset e nuk beson,” do të thotë ai largohet nga kryerja e shtyllave të
fesë dhe mohon të vërtetën me gjuhën dhe me zemrën e tij.

Kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

﴾‫ ﻭَﻟَـﻜِﻦ ﻛَﺬﱠﺏَ ﻭَﺗَﻮَﻟﱠﻰ‬- ‫﴿ﻓَﻼَ ﺻَﺪﱠﻕَ ﻭَﻻَ ﺻَﻞﱠﻯ‬

"E ai as nuk vërtetoi atë që duhej e as nuk u fal, por përgënjeshtroi dhe ktheu
shpinën." (75:31-32)

Prandaj Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﻓَﻴْﻌَﺬﱢﺑُﻪُ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺍﻟْﻌَﺬَﺍﺏَ ﺍﻻﱞﻛْ َﺒﺮ‬

“All-llahu e dënon atë me vuajtje të mëdha”

Allahu pastaj thotë:

﴾ْ‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺇِﻟَﻴْﻨَﺂ ﺇِﻳَﺎﺑَﻬُﻢ‬

"Vetëm Neve do të na kthehen", dmth vendi i tyre i kthimit dhe strehimit.

﴾ْ‫ﺙُ ﺇِﻥﱠ ﻋَﻠَﻴْﻨَﺎ ﺣِﺴَﺎﺑَﻬُﻢ‬

‫﴿ ﻡﱠ‬
“Dhe vetëm detyrë Jona është llogaria e tyre", do të thotë se Ne do të marrim parasysh
veprat e tyre dhe do t’i shpërblejmë për ato vepra. Nëse ata kanë punuar mirë, do të
gjejnë mirë, e në qoftë se ata kanë bërë keq, do të gjejnë keq.

Ky është fundi i sures Gashije.

12 MBUROJA.net

Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet janë vetëm për Allahun.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

1
Fisi i Benu Bekr b. Sa’d e kishte dërguar Dimam b. Sa'd b. Tha'lebe-n tek i dërguari i Allahut
dhe ai me te arritur kishte thënë: Cili prej jush është i biri i Abdul Muttalibit? Pejgamberi,
13 MBUROJA.net

salallahu alejhi we selem i tha: “Unë jam”. Damameja i tha: Unë do te pyes dhe do te jam
pakëz i vrazhde por mos u hidhëro!” Pyet çka të duash- tha Pejgamberi, alejhi selam.

Të bëj be ne Allahun, Zotin tënd, Zotin e atyre që ishin para teje dhe te atyre qe do te vijnë
pas teje, a Allahu te ka urdhëruar qe ti të na urdhërosh neve ta adhurojmë vetëm Atë dhe te
mos i bëjmë shok? Pejgamberi, alejhi selam i tha: O Allahu im! Po. Dimami: A Allahu te ka
urdhëruar qe t'i falim këto pese namaze? Pejgamberi, alejhi selam i tha: O Allahu im! Po.
Pastaj Dimami vazhdoi ta pyeste për obligimet tjera dhe kur përfundoi dëshmoi: La ilahe il-la
Allah Muhamedun Resulullah. Kur u kthye tek populli i vet mbrëmja nuk e zuri pa e pranuar
tere populli i vet Islamin.
1 MBUROJA.net

Komentim i sures el-Beled

Kaptinë Mekase
Tefsir Ibn Kethir

"Jo! Betohem në këtë qytet, dhe ju jeni të lirë në këtë qytet. Betohem në atë që lind
dhe në atë çfarë ai lind. Vërtet, kemi krijuar njeriun në Kebed. A mendon ai se askush
s'mund ta mposhtë. Ai thotë:'Kam harxhuar pasuri me tepri!' A mendon se askush
nuk e sheh. A nuk ia krijuam dy sy, gjuhën e dy buzët, si dhe ia parashtruam dy
Rrugët".

- Betimi me shenjtërinë e Mekës dhe gjëra tjera, që njeriu u krijua në

vështirësi

Këtu, Allahu betohet në Meken, Nënën e qyteteve, duke iu drejtuar banorëve të saj [gjatë
muajve që s'janë të shenjtë], të lirë në këtë qytet, me qëllim që të tërheqë vëmendjen për
rëndësinë e shenjtërisë së saj, kur banorët e saj janë në gjendje paprekshmërie.

Khusejf ka transmetuar nga Muxhahid:"'Jo! Betohem në këtë qytet': Fjala la [jo] i

referohet kundërshtimit ndaj kurejshitëve. Betohem në këtë qytete1".

Shebib bin Bishr ka transmetuar nga Ikrimeh, nga Ibn Abas:"'Jo! Betohem në këtë qytet':
Këtu mendohet në Meken". Në lidhje me ajetin:

"... dhe ju jeni të lirë në këtë qytet", Ibn Abas ka thënë:"O Muhamed, të është lejuar të
luftosh në të".2

1. Ed-Durr el-Menthur 8:517.

2. El-Kurtubi 20:60, dhe Ed-Durr el-Menthur 8:518.

Ngjashëm është transmetuar nga Se'id bin Xhubejr, nga Ebu Salih, nga Atijah, nga ed-
Dahak, nga Katade, nga es-Sudi dhe nga Ibn Zejd.3 El-Hasan el-Basri ka thënë:"Allahu e
bëri të lejueshme [luftimin] për të [pejgamberin] për një kohë të caktuar të ditës".4
Domethënia e asaj çfarë kanë thënë u përmend në një hadith, i cili është i vërtetë. Në të,
pejgamberi, salallahu alejhi ue selam, ka thënë:

"Vërtet, Allahu e bëri të shenjtë këtë qytet, në ditën kur Ai krijoi qiejt dhe tokën. Ndaj,
është bërë i shenjtë me anë të shenjtërimit nga Allahu, deri në Ditën e Gjykimit. Lisat e tij
s'bën të shkulen, shkurret e barishtet s'bën të hiqen. Mua më është lejuar [të luftojë në të]
për një pjesë të caktuar të ditës. Sot, shenjtëria e tij është kthyer, mu siç ka qenë e shenjtë
dje. Kështu, le t'i njoftojë i pranishmi ata që po mungojnë".4
2 MBUROJA.net

Me një tjetër formulim të këtij hadithi, ka thënë:

"Nëse dikush përpiqet të arsyetohet [për të luftuar aty] me luftimin e të dërguarit [me
pushtimin e Mekës], thoni atij që Allahu e ka lejuar për të dërguarin e vet, jo edhe për
ty".5

Për sa i përket thënies së Allahut "Betohem në atë që lind dhe në atë çfarë ai lind",
Muxhahid, Ebu Salih, Katade, ed-Dahak, Sufjan eth-Theuri, Sa'id Ibn Xhubejr, es-Sudi,
el-Hasan el-Basri, Khusejf, Shurehbil bin Sa'd, dhe të tjerët kanë thënë:"Ai që lind është
Ademi, dhe ajo çfarë ai ka lind janë fëmijët e tij".6 Ky opinion, të cilën e kanë zgjedh
Muxhahid dhe bashkëkohësit e tij, është i mirë dhe i qëndrueshëm. Kjo mbështet nga
fakti që Allahu betohet në Nënën e qyteteve, që janë vendbanime. Pas kësaj, Ai betohet
në banorët e atyshëm, që është Ademi, babai i gjithë njerëzimit, dhe fëmijët e tij.

Ebu Imran el-Jeuni ka thënë:"Kjo i referohet Ibrahimit dhe pasardhësve të tij".

Ibn Xherir e ka shënuar këtë thënie7, si edhe Ibn Ebi Hatim. Ibn Xherir parapëlqeu
opinionin se kjo është e përgjithshme dhe i referohet çdo babai dhe fëmijëve të tij. Ky
opinion, po ashtu, është i pranueshëm.8

3. El-Kurtubi 20:60, dhe Ed-Durr el-Menthur 8:518.

4. Ed-Durr el-Menthur 8:518.
5. Fet'h el-Bari 4:56.
6. Fet'h el-Bari 1:238.
7. El-Kurtubi 20:61, ed-Durr el-Menthur 8:519, dhe et-Taberi 24:432.
8. Et-Taberi 24:433.

Më tej, Allahu ka thënë:

"Vërtet, kemi krijuar njeriun në Kebed".

Ibn Ebi Nexhih dhe Xhurejxh kanë transmetuar nga 'Ata, nga Ibn Abas, lidhur me frazën
"në Kebed": "Ai është krijuar në vështirësi, a nuk e shihni". Pastaj, përmendi lindjen e tij
dhe daljen e dhëmbëve të tij.9

Muxhahid ka thënë:"'Në Kebed', domethënë, një pikë sperme, pastaj një droçkë, pastaj
një kokërr mishi, duke pësuar në krijimin e vet". Më pas, Muxhahid ka thënë:"Kjo është e
ngjashme me thënien e Allahut:"Nëna e tij e mbart me vështirësi dhe e lind me
vështirësi" [46:15], dhe ajo e ushqen me gji, me vështirësi, dhe jetesa e tij është një
vështirësi në vete. Pra, ai e pëson tërë këtë".

Se'id bin Xhubejr ka thënë:"'Vërtet, kemi krijuar njeriun në Kebed', domethënë, në

vështirësi, që mundohet të mbijetojë".
3 MBUROJA.net

Ikrime ka thënë:"Në vështirësi dhe vuajtje të gjatë".10

Katade ka thënë:"'Në vështirësi'.11 Nga El-Hasan është transmetuar të ketë

thënë:'Pësimi nga vështirësitë e kësaj bote dhe ashpërsia e jetës së përtejme'.

- Njeriu është i rrethuar me mirësitë e Allahut

Allahu ka thënë:

"A mendon ai se askush s'mund ta mposhtë".

El-Hasan el-Basri ka thënë:"'A mendon ai se askush s'mund ta mposhtë', domethënë, që

askush nuk mund t'ia marrë pasurinë".

Katade ka thënë:"'A mendon ai se askush s'mund ta mposhtë', domethënë, i biri i

Ademit mendon s'e nuk do të pyetet për këtë pasuri të tij, se si e ka fituar dhe si e ka
harxhuar".12

9. Et-Taberi 24:434.
10. Ed-Durr el-Menthur 8:520.
11. At-Taberi 24:433.
12. At-Taberi 24:436.

Allahu ka thënë:

"Kam harxhuar pasuri me tepri!"

Kjo do të thotë: I biri i Ademit thotë:"Kam harxhuar pasuri me tepri!" Muxhahid, el-
Hasan, Katade, es-Sudi dhe të tjerët e kanë thënë këtë.13

"A mendon se askush nuk e sheh". Muxhahid ka thënë:"A mendon ai që Allahu, i

fuqishmi dhe i madhërishmi, nuk e sheh atë". Të tjerë nga selefët kanë thënë ngjashëm
me këtë. Allahu ka thënë:

"A nuk ia krijuam dy sy", domethënë, që ai të shohë me ta.

"... gjuhën", domethënë, që ai të flasë, në mënyrë që ta shprehë atë çfarë ka në brendi.

"... e dy buzët", domethënë, që këto t'i ndihmojnë gjatë të folurit, në të ngrënit, dhe që ia
zbukuron fytyrën dhe gojën e tij.
4 MBUROJA.net

- Aftësia për të dalluar mes së mirës dhe së keqes, po ashtu, është një bekim

"... dhe ia parashtruam dy Rrugët". Kjo i referohet dy Rrugëve. Sufjan eth-Theuri ka

transmetuar nga Asim, nga Zirr, nga Abdullah bin Mes'ud:

"... dhe ia parashtruam dy Rrugët", domethënë e mira dhe e keqja".14 Ngjashëm me këtë
është transmetuar nga Ali, nga Ibn Abas, nga Muxhahid, nga Ikrime, nga Ebu Ue'il, nga
Ebu Salih, nga Muhamed bin K'ab, nga ed-Dahak, dhe nga 'Ata el-Khurasani, midis të
tjerëve.15

13. Et-Taberi 24:436.

14. Et-Taberi 24:437.
15. Et-Taberi 24:437, 438, dhe Ed-Durr el-Menthur 8:521, 522.

Ngjashëm me këtë ajet është thënia e Allahut:

"Vërtet, kemi krijuar njeriun nga Nutfeh Amshexh, me qëllim që ta provojmë. Kështu,
e bëmë atë dëgjues dhe shikues. Vërtet, i treguam atij Rrugën, qoftë ai falënderues
apo përbuzës". [76:2-3]

"Por, ai nuk ka bërë orvatje të kalojë në rrugën e rrëpirët. E, ku e di ti ç'është rruga e

rrëpirët? Kjo është lirimi i një robi, apo të ushqyerit e dikujt, në një ditë plot
Mesghabeh. Një jetim të afërm, apo një meskin të pluhurosur. Pastaj, ai u bë një ndër
ata që besuan dhe këshilluan njëri-tjetrin për durim dhe këshilluan njëri-tjetrin për
mëshirë. Ata janë të së djathtës. Por, ata që mohuan ajetet tona, janë të së majtës.
Zjarri ata do t'i Mu'sadeh".

- Inkurajimi për të përshkuar rrugën e mirësisë

Ibn Zejd ka thënë:"'Por, ai nuk ka bërë orvatje të kalojë në rrugën e rrëpirët',

domethënë, a nuk do ta përshkojë ai rrugën e shpëtimit dhe së mirës. Ai e shpjegon këtë
rrugë, me thënien e Tij:

'E, ku e di ti ç'është rruga e rrëpirët? Kjo është lirimi i një robi, apo të ushqyerit e
dikujt'".16

Imam Ahmed ka shënuar nga Sa'id bin Merxheh, se ai ka dëgjuar Ebu Hurejren të thotë
që i dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam, ka thënë:
5 MBUROJA.net

"Kushdo që liron një rob besimtar, Allahu, për çdo gjymtyrë [të robit], do ta lirojë një
gjymtyrë të tijën. Kjo zbatohet deri në atë masë, saqë Ai do ta lirojë një dorë për një dorë,
një këmbë për një këmbë, një organ gjenital për një organ gjenital".

Ali bin Husejn, më pas, i tha:"A e ke dëgjuar këtë nga Ebu Hurejre?" "Po", - u përgjigj
Se'id. Atëherë, Ali bin Husejn i tha një robi-djalë që kishte, i cili ishte më i shpejti ndër
robërit e tij:"Ma thirr Mutarrifin!" Kur robi iu soll përpara, ai tha:"Shko! Je i lirë, për hir
të Fytyrës së Allahut".17 El-Buhari, Muslim, et-Tirmidhi, en-Nesa'i, të gjithë e kanë
shënuar këtë hadith nga Se'id bin Merxheneh.18

16. Et-Taberi 24:440.

17. Ahmed 2:422.
18. Fet'h el-Bari 5:174 dhe 11:608, dhe Muslim 2:1147, Tuhfet el-Ahwedhi 5:144; en-Nesa'i, në el-Kubra 3:168.

Imam Ahmed ka shënuar nga Amr bin Abeseh, se pejgamberi, salallahu alejhi ue selam,
ka thënë:

"Kushdo që ndërton një xhami, që Allahu të kujtohet në të, Allahu do t'ia ndërtojë një
shtëpi në xhenet. Kushdo që e liron një musliman, kjo për të do të jetë çlirim nga
xhehenemi. Kushdo që thinjet në Islam, kjo, në Ditën e Gjykimit, do të jetë një dritë për
të".19

Sipas një rruge tjetër të transmetimit, Ahmed ka shënuar nga Ebu Umameh, nga Amr
bin Abeseh, se es-Sulemi i ka thënë atij:"Na trego një hadith që ke dëgjuar nga i dërguari
i Allahut, pa mangësi apo pa gabime". Ai [Amr] tha:"E kam dëgjuar të thotë:

"Kujtdo që i lindin tre fëmijë në Islam dhe i vdesin para se ta mbërrijnë moshën
madhore, Allahu do ta fusë atë në xhenet, për shkak të mëshirës ndaj tyre. Kushdo që
thinjet në rrugën e Allahut [duke bërë xhihad], kjo, në Ditën e Gjykimit, do të jetë dritë
për të. Kushdo që e gjuan një shigjetë në rrugën e Allahut [duke bërë xhihad], e cila e
mbërrin armikun, goditi apo jo me të, ai do të marrë shpërblimin e lirimit të një robi.
Kushdo që e liron një rob besimtar, Allahu do të lirojë secilën nga gjymtyrët e tij nga
zjarri për çdo gjymtyrë që robi i tij ka. Kushdo që pajis dy kafshë mbartëse për në rrugën
e Allahut [duke bërë xhihad], atëherë, vërtet, xheneti ka tetë porta, dhe Allahu do ta
lejojë atë të hyjë nëpër cilëndo që ai të dëshirojë".20

Ahmed e ka shënuar këtë hadith nga rrugë të ndryshme të transmetimit, që janë të mira
e të forta, dhe i gjithë lavdërimi i takon Allahut.

Allahu ka thënë:

"... apo të ushqyerit e dikujt, në një ditë plot Mesghabeh".

6 MBUROJA.net

Ibn Abas ka thënë:"Ditë urie".21 Ikrime, Muxhahid, ed-Dahak, Katade dhe të tjerët, të
gjithë kanë thënë të njëjtën gjë.22 Fjala Saghb do të thotë uri.

19. Ahmed 4:386.

20. Ahmed 4:386.
21. Et-Taberi 24:442.
22. Et-Taberi 24:442, 443.

Më tej, Allahu ka thënë:

"... një jetim", domethënë, ai e ushqen një jetim, në një ditë të këtillë [me uri].

"... të afërm", domethënë, që ka lidhje familjare me të. Ibn Abas, Ikrime, El-Hasan, ed-
Dahak, dhe Es-Sudi, të gjitha e kanë thënë këtë.23 Kjo është e ngjashme me çfarë është
transmetuar në një hadith, i cili është shënuar nga Imam Ahmed, nga Selman bin Amir, i
cili ka thënë të ketë dëgjuar të dërguarin e Allahut, salallahu alejhi ue selam, të thotë:

"Lëmosha [sadaka] e dhënë një të varfri njehet si një lëmoshë, kurse, nëse kjo i jepet një
të afërmi, njehet si dy lëmosha: lëmoshë dhe mbajtje e lidhjeve familjare".24

Et-Tirmidhi dhe en-Nesa'i25, të dytë kanë shënuar hadithin, dhe zinxhiri i tij i
transmetimit është i vërtetë. Më pas, Allahu thotë:

"... apo një meskin të pluhurosur [Dha metrebeh]", domethënë, një të varfër, një të mjerë
e të pluhurosur. Pra, ata që janë në skamje të madhe. Ibn Abas ka thënë:"Dha metrebeh
është zemërvrari i pastrehë, që s'ka shtëpi apo diçka që ta mbrojë nga pluhuri".26

Allahu ka thënë:

"Pastaj, ai u bë një ndër ata që besuan", domethënë, atëherë, së bashku me këto cilësi të
bukura e të pastra, ai, në zemrën e vet, u bë një besimtar që kërkon shpërblim për këtë
nga Allahu. Kjo është siç ka thënë Allahu:

"Kushdo që e dëshiron jetën e përtejme dhe përpiqet për të me mundin e

domosdoshëm, ndërsa është besimtar, të tillëve do t'u çmohet përpjekja". [17:19]

Allahu, po ashtu, ka thënë:

"Kushdo që bën vepra të mira, qoftë mashkull apo femër, dhe është besimtar i
vërtetë..." [16:97]

23. Ed-Durr el-Menthur 8:525.

24. Ahmed 4:214.
7 MBUROJA.net

25. Tuhfat el-Ahwedhi 3:324, dhe en-Nesa'i 5:92.

26. Et-Taberi 24:444.

Allahu ka thënë:

"... dhe këshilluan njëri-tjetrin për durim dhe këshilluan njëri-tjetrin për mëshirë",
domethënë, ai ka qenë ndër besimtarët që kryenin vepra të mira, dhe që këshillonin
njëri-tjetrin për durim, për shkak të dëmeve të njerëzve, dhe që të jenë të mëshirshëm
ndaj tyre. Kjo është e ngjashme me çfarë është transmetuar në hadithin fisnik:

"Njerëzit e mëshirshëm, do të trajtohen me mëshirë nga më i Mëshirshmi [Allahu]. Ji i

mëshirshëm ndaj atyre që janë në tokë, dhe ai që është mbi qiejt do të jetë i mëshirshëm
ndaj teje".27

Në një tjetër hadith, ka thënë:

"Allahu nuk do të jetë i mëshirshëm ndaj kujtdo që s'është i mëshirshëm ndaj

njerëzve".28

Ebu Daud ka shënuar nga Abdullah bin Amr, se ai ka transmetuar nga pejgamberi,
salallahu alejhi ue selam:

"Kushdo që nuk tregon mëshirë ndaj fëmijëve tanë dhe nuk njeh të drejtën e të vjetërve
tanë, nuk është prej nesh".29

Më pas, Allahu ka thënë:

"Ata janë të së djathtës", domethënë, ata që kanë këto cilësi, janë njerëzit e Dorës së
Djathtë.

- Njerëzit e Dorës së Majtë dhe shpërblimi i tyre

"Por, ata që mohuan ajetet tona, janë të së majtës", domethënë, njerëzit e Dorës së
Majtë.

27. Ebu Daud 5:231.

28. Muslim 4:1809.
29. Ebu Daud 5:231.
8 MBUROJA.net

"Zjarri ata do t'i Mu'sadeh", domethënë, zjarri do të jetë i mbyllur mbi ta dhe as nuk do
të mund t'i shmangen, as nuk do të mund të dalin nga ai.

Ebu Hurejre, Ibn Abas, Ikrime, Se'id bin Xhubejr, Muxhahid, Muhamed bin Ka'b el-
Kurezi, Atijeh el-Aufi, el-Hasan, Katade, dhe es-Sudi, të gjithë kanë thënë:"'Mu'sadeh' do
të thotë [zjarr] i mbyllur".30 Ibn Abas ka thënë:"Dyert e tij do të jenë të mbyllura".31

Ed-Dahak ka thënë:"'Mu'sadeh', domethënë, do të jetë i mbyllur mbi ta dhe s'do të ketë

dyer".

Katade ka thënë:"'Mu'sadeh', domethënë, do të jetë i mbyllur, pa dritë brenda, pa të çara

[s'mund të ikë], dhe pa kurrfarë mënyrë për të dalë nga ai, përjetë".

30. Et-Taberi 24:447, Ed-Durr el-Menthur 8:526.

31. Ed-Durr el-Menthur 8:526.
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Shems

(Kapitulli - 91)
Shpallur në Mekë

Leximi i sures Shems në namazin e Jacisë

Në të dy Sahihet, është transmetuar hadithi i Xhabirit, në të cilin Muhamedi, salallahu

alejhi we selem, i tha Muadhit:

“Përse nuk u fale me: “Lavdëro emrin e Zotit tënd, më të Lartit” (87), me suren
Shems (91), dhe “Betohem për natën kur mbështjell” (92)”

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit , Mëshirëbërësit

- - - -
- - - -
- -
“(Betohem) për diellin dhe shkëlqimin e tij! Për hënën që e ndjek atë! Për
ditën që e shfaq ndriçimin (e diellit). Për natën kur e mbulon atë! Për qiellin
dhe Atë i Cili e ndërtoi atë! Për token dhe për Atë i Cili e shtriu atë! Për Nefsin
dhe Atë i Cili e përsosi atë në përmasa. Pastaj i tregoi atij se çfarë është e
gabuar dhe çfarë është e drejtë për të! Vërtet se do të ngadhënjejë ai i cili e
pastron vetveten dhe vërtetë se dështon ai i cili e prish vetveten” (91: 1-10)

Allahu betohet në gjërat e krijuara prej Tij se njeriu i cili e pastron

vetveten, do të jetë i sukseshëm ndërsa njeriu i cili e prish vetveten, do
të dështojë
2 MBUROJA.net

Muxhahidi ka thënë:

"(Betohem) për diellin dhe shkëlqimin e tij!" do të thotë drita e diellit”.

Katade ka thënë:

We duhaha dmth e tërë dita".

Ibn Xheriri ka thënë:

"Mendimi i saktë nga ajo që është thënë është se Allahu betohet në diellin dhe
ditën, për shkak të dritës së tij të qartë gjatë ditës”.

"Për hënën që e ndjek atë!“

Muxhahidi ka thënë:

"Ajo (hëna) e ndjek atë (diellin)”.

El-Aufi transmeton nga Ibn Abasi të ketë thënë:

"Për hënën që e ndjek atë!“, dmth ajo e ndjek ditën.''

Katade ka thënë:

"Që Talaha (e ndjek atë)“ i referohet natës së Hilalit (gjysëmhënës së re). Kur dielli
perëndon, Hilali është e dukshme.''

Sa i përket thënies së Allahut:

"Për ditën që e shfaq ndriçimin (e diellit)“.

Muxhahidi ka thënë:
3 MBUROJA.net

"Kur ai ndriçon”.

Si rrjedhim i kësaj, Muxhahidi ka thënë:

"Për ditën që e shfaq ndriçimin (e diellit)“ 'është e ngjashme me thënien e

Allahut:

“Për ditën kur texhl-leh (që agon)“ (92:2) ''Dhe për thënien e Allahut kanë thënë:

"Për natën kur e mbulon atë!“, do të thotë kur e mbulon diellin, gjë që ndodh
atëherë kur dielli zhduket dhe horizonti errësohet.

Për thënien e Allahut:

‘‘Për qiellin dhe Ma Banaha!’’, kuptimi këtu mund të jetë për qëllime
përshkrimi, që do të thotë "Për qiellin dhe Krijuesin e tij”. Kjo është thënë nga
Katade. Gjithashtu, mund të kuptohet edhe si “Për qiellin dhe Krijuesin e qiellit”.
Kjo është thënë nga Muxhahidi. Të dy kuptimet janë të ndërlidhura me njëra-
tjetrën dhe fjala krijim do të thotë lartësim. Kjo është e ngjashme me thënien e
Allahut:

“Ne Duart Tonë e ngritëm qiellin”, domëthënë, me fuqi.

-
“Dhe, me të vërtetë, Ne jemi në gjëndje ta zgjerojmë atë. Edhe tokën Ne e
kemi shtruar. Sa shtrues të mirë jemi Ne!" ( 51:47-78)

Kjo është e njëjtë më thënien e Allahut:

4 MBUROJA.net

“Për tokën dhe për Atë i Cili e shtriu atë!”

Muxhahidi ka thënë:

“Fjala Tahaha do të thotë Ai e shtriu atë”.

El-Aufi transmeton nga Ibn Abasi se ky ka thënë:

“Dhe Ma Tahaha”, "Kjo do të thotë atë çfarë Ai krijoi në të’’.

Transmeton Ali ibn Talha nga Ibn Abasi:

“Tahaha do të thotë se Ai e shtriu atë”.

Muxhahidi, Katade, Ed-Dahaku, Es-Sudi, Eth-Theuari, Ebu Salihu dhe Ibn Zejdi kanë
thënë:

“Tahaha do të thotë se Ai e shtriu atë".

Allahu më pas thotë:

“Për Nefsin dhe Atë i Cili e përsosi atë në përmasa” do të thotë Ai e krijoi të
fortë dhe të rregullt, në natyrën e duhur (Fitrah). Kjo është ashtu siç thotë Allahu:

“Përqëndro vetveten tënde sinqerisht në fenë, ( Hanif) i larguar prej çdo të

kote. (E ajo fé) Feja e All-llahut në të cilën i krijoi njerëzit. S’ka ndryshim (mos
ndryshoni) të asaj natyrshmërie të krijuar nga All-llahu.” (30:30)

I Dërguari i Allahut ka thënë:

5 MBUROJA.net

"Secili fëmijë që lind, lind në natyrën e tij të pastër (Fitrah), por prindërit e tij e
kthejnë atë në çifut, në të krishterë ose në adhurues të zjarrit. Kjo është ashtu siç
lind kafsha, e plotë në të gjitha pjesët e saj. A vëreni në të ndonjë gjymtim?"

Të dy, Muslimi dhe Buhariu, e transmetojnë këtë hadith nga Ebu Hurejre. Në Sahihun e
Muslimit, transmetohet nga Ijad bin Himar Al-Muxhashi se i Dërguari i Allahut,
salallahu alejhi we selem, ka thënë:

“Allahu i Madhërishëm thotë: “ Unë i krijova robërit e mi Hunefa (në besim të

pastër monoteist), por pastaj shejtani u erdhi atyre dhe i largoi nga feja e tyre.”

Më tej Allahu thotë:

"Pastaj i tregoi atij se çfarë është Fuxhur (e gabuar) dhe çfarë është Takua (e
drejtë; e devotshme) për të!“ që do të thotë Ai i tregoi atij devotshmërinë dhe
mëkatet. Kjo do të thotë se Ai i qartësoi njeriut dhe e udhëzoi atë në atë çfarë i
është urdhëruar. Ibn Abasi ka thënë:

"Pastaj i tregoi atij se çfarë është e gabuar dhe çfarë është e drejtë për të!"

"Ai ia sqaroi të mirën dhe të keqën atij (d.m.th shpirtit të njeriut).''

Të njëjtën gjë e thanë edhe Muxhahidi, Katade, Dahaku dhe Eth-Thewari. Se`id bin
Xhubejri ka thënë:

"Ai i dha atij frymëzim (për të pare se çka është) e drejtë dhe e gabuar.''

Ibn Zejdi ka thënë:

"Ai e bëri Fuxhur (të gabuarën) dhe Takuan (të drejtën) brenda tij.”

Ibn Xheriri transmeton nga Ebul-Aswad Ed-Dili se ai ka thënë:

"Më tha Imran bin Husejni:"A mendon se ajo çfarë bëjnë njerëzit dhe ajo për të
cilën ata përpiqen është një gjë e parapërcaktuar për ta, apo mendon se është një
gjë që është shkruar vetëm atëherë pasi që u erdhi Mesazhi nga i Dërguari i
Allahut, kur do të ketë dëshmi kundër tyre?” I thashë:"Është diçka që është
6 MBUROJA.net

parapërcaktuar për ta.” Pasta ai tha:"A mos është kjo një padrejtësi?” Atëherë,
unë u frikësova jashtëzakonisht shumë nga ai (për shkak të asaj që po thoshte)
dhe i thash:"Nuk ka asgjë që Ai (Allahu) ka krijuar dhe që Ai nuk e ka në Dorën e
Tij. Ai nuk pyetet për atë çfarë Ai bën, ndërsa krijesat e Tij do të pyetën.” Imrani
më tha:"Allahu të udhëzoftë! Të pyeta për këtë që të të tregoj se një njeri nga fisi
Muzejneh erdhi tek i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, dhe e pyeti:"O
i Dërguari i Allahut! A i konsideron veprat e njerëzimit dhe luftërat e tyre si të
parapërcaktuara për ta dhe të shkruara sipas Kaderit, apo si diçka të shkruar për
ta vetëm pasi që u erdhi atyre Mesazhi nga Profeti i tyre, kur dihet se do të ketë
dëshmi kundër tyre?” Ai (i Dërguari) u përgjigj:

“Është diçka e parapërcaktuar për ta.” Atëherë burri tha:"Atëherë, ku është

qëllimi i veprimeve tona?” Profeti u përgjigj:

-
“Secilin që Allahu e ka krijuar për njërin nga dy vendet (Xhenetin ose
Xhehenemin), Ai ia lehtëson mënyrën për ta arritur atë. Prova për të është Libri i
Allahut:"Pasha Nefsin dhe Ma Sawwaha (i Cili e shpërndau atë) Pastaj ia tregoi
çfarë është e Drejtë dhe çfarë është e gabuar."”

Këtë hadith e transmetojnë imam Ahmedi dhe Muslimi. Allahu më tej thotë:

-
“Vërtet se do të ngadhënjejë ai i cili e pastron vetveten, dhe vërtet se dështon
ai i cili e prish vetveten”

Më të vërtetë se korr sukses ai i cili e pastron vetveten dhe vërtet se dështon ai i cili
Dasaha/e prishë vetveten. Kjo mund të këtë kuptimin se cilido që e pastron vetveten me
bindje ndaj Allahut, do të jetë i suksesshëm. Kjo është e ngjashme me thënien e Katadës,
i cili ka thënë:

“Ai e pastron atë nga cilësitë e ulëta dhe të neveritshme e të përbuzura.”

Njëjtë me këtë transmetohet edhe nga Muxhahidi, Ikrime dhe Seid Ibn Xhubejri.
7 MBUROJA.net

“Dhe vërtet se dështon ai i cili e prish vetveten” do të thotë ta fshehë të

vërtetën. Kjo do të thotë se ai bëhet i plogësht (nga mendja) dhe e nënvlerëson
atë duke e shpërfillur dhe duke mos e lejuar që ta marrë udhëzimin. Ai e trajton
atë në këtë mënyrë, për aq kohë sa kryen vepra të mosbindjes dhe braktisë
bindjen ndaj Allahut. Gjithashtu, mund të ketë kuptimin se vërtet është i
suksesshëm ai, shpirtin e të cilit e pastron Allahu dhe se është i dështuar ai, të
cilit Allahu ia prish shpirtin.

Kjo është ashtu siç ka transmetuar El Afi dhe Ali ibn Talha nga Ibn Abasi. Taberani
transmeton se Ibn Abasi ka thënë:

”I Dërguari i Allahut ndalej sa herë që e lexonte këtë ajet:

-
"Për Nefsin dhe Atë i Cili e përsosi atë në përmasa. Pastaj i tregoi atij se çfarë
është e gabuar dhe çfarë është e drejtë për të!"

Pastaj, ai thoshte:

“O Allah! Jepi shpirtit tim të mirën e tij. Ti je Ruajtësi dhe Zotëruesi dhe më i miri
për ta pastruar atë.”

Në një hadith tjetër, të transmetuar nga Imam Ahmedi prej Zejd ibn Erkamit, i Dërguari
i Allahut, salallahu alejhi we selem, ka thënë:

“O Allah! Kërkoj ndihmën Tënde që të më ruash nga përtacia, nga koprracia, nga
dobësia e pleqërisë dhe nga dënimi i varrit. O Allah! Jepi të mirën shpirtit tim
dhe pastroje atë, sepse Ti je Pastruesi më i Mirë. Ti je Ruajtësi dhe Pronari i Tij. O
Allah! Kërkoj ndihmën Tënde nga zemra që nuk është e përulur dhe nga shpirti
që nuk është i kënaqur, nga dituria prej të cilës nuk ka dobi dhe nga lutja e cila
nuk pranohet (nga Ti).”

Zejdi pastaj tha:"I Dërguari i Allahut na mësonte neve këto fjalë dhe tani ne po ua
mësojmë juve.”

Këtë hadith e transmeton edhe Muslimi, por me pak ndryshim.

8 MBUROJA.net

- - -
-
“Themudi përgënjeshtroi (pejgamberin e vet) duke u shfrenuar. Kur më i
poshtri nga ata doli (për të vrarë devenë). Por, i Dërguari i Allahut (Salihu
alejhi selam) u tha atyre: “Kini mendjen! Ajo është deveja e Allahut! (Mos e
dëmtoni) dhe mos e ndaloni të pijë hisen e saj të ujit!” Pastaj ata e
përgënjeshtruan atë (Salihun, alejhi selam) dhe e vranë devenë. Kësisoj, Zoti i
tyre i shkatërroi, për shkak të mëkatit të madh të tyre dhe i bëri ata të
barabartë në shkatërrim! Dhe Ai nuk pati frikë për pasojat nga kjo“.

Refuzimi i popullit të Themudit dhe shkatërrimi i tyre nga ana e Allahut

Allahu na informon se populli i Themudit e refuzoi pejgamberin që ishte dërguar tek ta,
për shkak të padrejtësisë dhe mëkateve të cilat ata i vepronin. Kjo është thënë nga
Muxhahidi, nga Katade dhe nga të tjerët. Prandaj, kjo ndikoi në një refuzim nga ana e
zemrave të tyre për udhëzim dhe bindje ndaj të Dërguarit, i cili kishte ardhur në mesin e
tyre.

"Kur më i poshtri nga ata doli ( për të vrarë devenë)", do të thotë njeriu më i
poshtër dhe më i ligë nga fisi, e ai ishte Kudar ibn Salifi, i cili e vrau devenë (e
pejgamberit Salih). Ai ishte prijësi i fisit të Themudit dhe është ai për të cilin
Allahu thotë:

“Po ata e ftuan shokun e tyre e ai mori( një shpatë) dhe e theri atë” (54:29)

Ky njëri ishte i fuqishëm dhe respektohej nga populli i tij. Ai ishte me prejardhje fisnike
dhe një udhëheqës të cilit i bindeshin. Për këtë ngjarje Imam Ahmedi transmeton prej
Abdullah Ibn Hamza, i cili thotë se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, na
mbajti një fjalim në të cilin përmendi devenë dhe përmendi njeriun i cili e kishte vrarë
atë (devenë). Pastaj ai tha:
9 MBUROJA.net

“Kur më i poshtri nga ata doli (për të vrarë devenë)" Një njeri i fortë dhe i
fuqishëm, i cili ishte i pamposhtur në mesin e fisit të tij siç ishte Ebu Zamahu".

Ky hadith përmendet nga Buhariu në Librin e Tefsirit dhe nga Muslimi në Librin e
përshkrimit të Xhehenemit. Trimidhiu dhe en-Nesai e transmetojnë në librat e tyre të
Tefsirit.

Tregimi për devenë e Salihut, alejhi selam

Allahu më pas thotë:

"Por, i Dërguari i Allahut (Salihu, alejhi selam) u tha atyre:

“Ajo është deveja e Allahut!", që do të thotë kini kujdes dhe mos e prekni
devenë e Allahut dhe mos i bëni dëm asaj.“

"(Mos e dëmtoni) dhe mos e ndaloni të pijë hisen e saj të ujit!”, do të thotë mos
bëni mëkate ndaj saj në hisen e saj të uji, sepse juve ju është caktuar të pini ujë një
ditë e një ditë i është caktuar asaj, ashtu siç ju e dini.“ Më tej Allahu thotë:

"Pastaj ata e përgënjeshtruan atë (Salihun, alejhi selam) dhe e vranë devenë“,
që do të thotë se ata e refuzuan atë me të cilën erdhi i Dërguari tek ta. Si pasojë e
mosbesimit të tyre, erdhi deri tek vrasja e devesë, të cilën Allahu e nxori nga
shkëmbi si shenjë dhe argument kundër tyre.

“Kësisoj, Zoti i tyre i shkatërroi, për shkak të mëkatit të madh të tyre”, do të

thotë se Ai (Allahu) u zëmërua dhe i asgjësoi ata.

“Dhe i bëri ata të barabartë në shkatërrim!”, do të thotë Ai bëri që dënimi dhe

ndëshkimi i Allahut të bie mbi të gjithë ata në mënyrë të barabartë.
10 MBUROJA.net

Katade ka thënë:

"Na ka ardhur lajmi se udhëheqësi i Themudit nuk e ka vrarë devenë, derisa të

rinjtë, pleqtë, meshkujt dhe femrat i dhanë atij zotimin për besnikëri. Kështu, kur
populli bashkëpunoi në vrasjen e saj, Allahu i shkatërroi të gjithë ata me të njëjtin
dënim, si pasojë e mëkatit të tyre.''

Allahu ka thënë:

“Dhe Ai nuk pati frikë” është lexuar edhe si:

( )
“Dhe Ai nuk u frikësua”

“… për pasojat e kësaj“.

Ibn Abasi ka thënë:

"Allahu nuk u frikësohet pasojave nga kushdo.”

Të njëjtën gjë e kanë thënë edhe Muxhahidi, El Hasani, Bekr ibn Abdullah el Muzani dhe
të tjerët.

Ky është fundi i tefsirit të sures Esh-Shems. I tërë Falënderimi dhe Lavdërimi i takon
vetëm Allahut të Madhërishëm.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures El-Lejl

(Kapitulli - 92)
Shpallur në Mekë

Leximi i sures Lejl në namazin e Jacisë

Kemi përmendur më herët thënien e Pejgamberit (salallahu alejhi we selem) kur ai i tha
Muadhit:

‫»ﻓَﻬَﻠﱠﺎ ﺻَﻠﱠﻴْﺖَ ﺏ‬

﴾‫﴿ﺳَﺒﱢﺢِ ﺍﺳْﻢَ ﺭَﺑﱢﻚَ ﺍﻻّﻋْﻠَﻰ‬

﴾‫﴿ﻭَﺍﻟﺸﱠﻤْﺲِ ﻭَﺿُﺤَـﻬَﺎ‬

«﴾‫﴿ﻭَﺍﻟﱠﻴْﻞِ ﺇِﺫَﺍ ﻳَﻐْﺸَﻰ‬

“Përse nuk u fale me: “Lavdëro emrin e Zotit tënd, më të Lartit” (87), me suren Shems
(91), dhe “Betohem për natën kur mbështjell’’ (92)”

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

Me emrin e All-Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

‫ ﻓَﺄَﻣﱠﺎ‬- ‫ ﺇِﻥﱠ ﺳَﻌْﻴَﻜُﻢْ ﻟَﺸَﺘﱠﻰ‬- ‫ ﻭَﻣَﺎ ﺧَﻠَﻖَ ﺍﻟﺬﱠﻛَﺮَ ﻭَﺍﻻﱟﻧﺜَﻰ‬- ‫ ﻭَﺍﻟﻨﱠﻬَﺎﺭِ ﺇِﺫَﺍ ﺗَﺠَﻠﱠﻰ‬- ‫﴿ﻭَﺍﻟﱠﻴْﻞِ ﺇِﺫَﺍ ﻳَﻐْﺸَﻰ‬
- ‫ ﻭَﺃَﻣﱠﺎ ﻣَﻦ ﺑَﺨِﻞَ ﻭَﺍﺳْﺘَﻐْﻨَﻰ‬- ‫ ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴﱢﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻴُﺴْﺮَﻯ‬- ‫ ﻭَﺻَﺪﱠﻕَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬- ‫ﻣَﻦْ ﺃَﻋْﻄَﻰ ﻭَﺍﺗﱠﻘَﻰ‬
﴾ ‫ ﻭَﻣَﺎ ﻳُﻐْﻨِﻰ ﻋَﻨْﻪُ ﻣَﺎﻟُﻪُ ﺇِﺫَﺍ ﺗَﺮَﺩﱠﻯ‬- ‫ ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴﱢﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻌُﺴْﺮَﻯ‬- ‫ﻭَﻛَﺬﱠﺏَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬
“Pasha natën që me errësirë mbulon gjithësinë! Pasha ditën kur ajo shkreptin! Pasha
Atë që krijoi mashkullin e femrën! Vërtet, veprimi juaj është i llojllojtë. E, sa i përket
atij që jep dhe ruhet, dhe vërteton bindshëm për më të mirën, Ne do ta përgatitim atë
për më të lehtën. E sa i përket atij që bën koprraci dhe ndien veten të pavarur (nga
Zoti), dhe që përgënjeshtron atë më të mirën, Ne do ta përgatisim për më të vështirën.
E pasuria e tij nuk do t’i bëjë dobi, kur ai të bjerë në gropë.”

Betimit në shumëllojshmërinë e përpjekjeve të njerëzve dhe informimi

për rezultatet e të ndryshme në këtë

Allahu betohet duke thënë:

2 MBUROJA.net

﴾‫﴿ﺍﻟْﻠﱠﻴْﻠَﺈِﺫَﺍ ﻳَﻐْﺸَﻰ‬
“Pasha natën që me errësirë mbulon gjithësinë!” që do të thotë kur e mbulon krijimin
me errësirë.

﴾‫﴿ﻭَﺍﻟﻨﱠﻬَﺎﺭِ ﺇِﺫَﺍ ﺗَﺠَﻠﱠﻰ‬

“Pasha ditën kur ajo shkreptin!” do të thotë me dritën dhe me ndriçimin e saj.

﴾‫﴿ﻭَﻣَﺎ ﺧَﻠَﻖَ ﺍﻟﺬﱠﻛَﺮَ ﻭَﺍﻻﱟﻧﺜَﻰ‬

"Pasha Atë që krijoi mashkullin e femrën!"

Kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

﴾ً‫﴿ﻭَﺧَﻠَﻘْﻨَـﻜُﻢْ ﺃَﺯْﻭَﺟﺎ‬
“Dhe Ne ju krijuam juve në çifte.” (78:8)

Është e ngjashme me thënien:

﴾ِ‫﴿ﻭَﻣِﻦ ﻛُﻞﱢ ﺷَﻰْءٍ ﺧَﻠَﻘْﻨَﺎ ﺯَﻭْﺟَﻴْﻦ‬

“Dhe Ne krijuam prej çdo sendi dy lloje (mashkull e femër)” (51:49)

Dhe ashtu siç gjërat me të cilat betohet janë të kundërta, po ashtu edhe ky betim është
rreth gjërave të kundërta.

Prandaj Allahu thotë:

﴾‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺳَﻌْﻴَﻜُﻢْ ﻟَﺸَﺘﱠﻰ‬

“Vërtet, veprimi juaj është i llojllojtë. “ Veprimet e robërve që ata kanë kryer janë të
kundërta dhe të larmishme. Prandaj, ka nga ata që bëjnë vepra të mira dhe ata që bëjnë
të këqija.

Më tej Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻓَﺄَﻣﱠﺎ ﻣَﻦْ ﺃَﻋْﻄَﻰ ﻭَﺍﺗﱠﻘَﻰ‬

“E, sa i përket atij që jep dhe ruhet” do të thotë, ai e jep atë që ai ka qenë i urdhëruar
për ta dhënë dhe ai ka frikë Allahun në çështjet e tij.
3 MBUROJA.net

﴾‫﴿ﻭَﺻَﺪﱠﻕَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬
“dhe vërteton bindshëm për më të mirën (el Husna)“ d.m.th në kompensim të saj. Këtë
e ka thënë Katade. Khusajfi ka thënë: "Në shpërblim.'' Pastaj Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴﱢﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻴُﺴْﺮَﻯ‬
“Ne do ta përgatitim atë për më të lehtën.“ Ibn Abasi thotë:

"Kuptimi për mirësi”

Prandaj Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﻭَﺃَﻣﱠﺎ ﻣَﻦ ﺑَﺨِﻞ‬

“E sa i përket atij që bën koprraci,” do të thotë me atë që ai ka.

﴾‫﴿ﻭَﺍﺳْﺘَﻐْﻨَﻰ‬
« dhe e ndien veten të pavarur (nga Zoti)“, do të thotë se ai është koprrac me pasurinë e
tij dhe e konsideron veten të panevojshëm për Zotin e vet të Plotfuqishëm dhe të
Madhëruar.” Këtë e transmeton Ibn ebi Hatimi.

﴾‫﴿ﻭَﻛَﺬﱠﺏَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬
“dhe që përgënjeshtron atë më të mirën” do të thotë, shpërblim në vendbanimin e
botës së përtejme.

﴾‫﴿ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴﱢﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻌُﺴْﺮَﻯ‬
"Ne do ta përgatisim për më të vështirën.” që do të thotë në rrugën e gabuar. Kjo është
e ngjashme me thënien e Allahut:

﴾ َ‫﴿ﻭَﻧُﻘَﻠﱢﺐُ ﺃَﻓْﺌِﺪَﺗَﻬُﻢْ ﻭَﺃَﺑْﺼَـﺮَﻫُﻢْ ﻛَﻤَﺎ ﻟَﻢْ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﺍْ ﺑِﻪِ ﺃَﻭﱠﻝَ ﻣَﺮﱠﺓٍ ﻭَﻧَﺬَﺭُﻫُﻢْ ﻓِﻰ ﻃُﻐْﻴَﺎﻧِﻬِﻢْ ﻳَﻌْﻤَﻬُﻮﻥ‬
“Ne i rrotullojmë zemrat dhe të parët e tyre (prej besimit) ashtu sikundër nuk e
besuan atë (Kuranin) për herë të parë, dhe i lëmë të bredhin të hutuar në atë
mashtrimin e tyre.” (6:110)

Ka shumë ajete me këtë kuptim që vërtetojnë se Allahu i shpërblen me sukses ata që

duan të mira, ndërsa kushdo që ka për qëllim të keqen, braktiset, dhe e tërë kjo është në
4 MBUROJA.net

pajtueshmëri me atë që Allahu ka paracaktuar. Ka edhe shumë hadithe të tjera që e

vërtetojnë këtë:

Tregimi i Ebu Beker es-Sidikut

Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Bekri se e ka pyetur të Dërguarin e Allahut

(salallahu alejhi we selem): "O i Dërguari i Allahut! A veprojnë sipas asaj që tashmë
është vendosur, apo është vetëm çështje (d.m.th. ende e pavendosur)?” Ai u përgjigj:

« ‫»ﺑَﻞْ ﻋَﻠَﻰ ﺃَﻣْﺮٍ ﻗَﺪْ ﻓُﺮِﻍَ ﻣِﻨْﻪ‬

“Në të vërtetë, ajo është në përputhje me atë që tashmë është vendosur.”

Pastaj Ebu Bekri tha: "Atëherë si qëndron puna me veprat, o i Dërguari i Allahut?'' Ai u
përgjigj:

« ‫»ﻛُﻞﱞ ﻣُﻴَﺴﱠﺮٌ ﻟِﻤَﺎ ﺧُﻠِﻖَ ﻟَﻪ‬

“Secili do ta ketë të lehtë kryerjen e vepra të atilla që do ta çojnë atë në atë për të cilën ai
është krijuar.”

Transmetimi i Aliut

Transmeton Buhariu nga Ali bin ebi Talibi se ata (Sahabet) ishin në një varrim me të
Dërguarin e Allahut tek varrezat e Beki el-Gharkadit, kur i Dërguari i Allahut tha:

« ‫»ﻣَﺎ ﻣِﻨْﻜُﻢْ ﻣِﻦْ ﺃَﺣَﺪٍ ﺇِﻟﱠﺎ ﻭَﻗَﺪْ ﻛُﺘِﺐَ ﻣَﻘْﻌَﺪُﻩُ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔِ ﻭَﻣَﻘْﻌَﺪُﻩُ ﻣِﻦَ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ‬
“Nuk ka asnjë prej jush, përveçse vendi i tij tashmë është shkruar, një vend në Xhenet
ose një vend në Zjarr.”

Ata thanë: "O i Dërguari i Allahut! A duhet të mbështetemi në këtë?” Ai u përgjigj :

«‫ ﻓَﻚُﻝﱞ ﻣُﻴَﺴﱠﺮٌ ﻟِﻤَﺎ ﺧُﻠِﻖَ ﻟَﻪ‬، ‫»ﺍﻋْﻤَﻠُﻮﺍ‬

“Punoni sepse secilit do t’i lehtësohet kryerja e veprave të tilla që do ta çojnë atë në atë
për të cilën ai është krijuar.”

Pastaj lexoi ajetin:

﴾‫ ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴﱢﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻴُﺴْﺮَﻯ‬- ‫ ﻭَﺻَﺪﱠﻕَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬- ‫﴿ﻓَﺄَﻣﱠﺎ ﻣَﻦْ ﺃَﻋْﻄَﻰ ﻭَﺍﺗﱠﻘَﻰ‬

5 MBUROJA.net

"E, sa i përket atij që jep dhe ruhet, dhe vërteton bindshëm për më të mirën, Ne do ta
përgatitim atë për më të lehtën.”

deri tek ajeti:

﴾‫﴿ﻟِﻠْﻌُﺴْﺮَﻯ‬
“për më të vështirën.”

Imam Buhariu transmeton një hadith të ngjashëm nga Ali bin ebi Talibi në të cilin ai ka
thënë: "Ishim në një varrim në varrezat e Beki el Gharkadit kur erdhi i Dërguari i Allahut
(salallahu alejhi we selem) dhe u ul. Kështu, ne u afruam dhe u ulëm rreth tij e ai mbante
një shkop me vete. Pastaj u përkul dhe me shkop filloi të bënte vija në tokë. Pastaj ai tha:

ْ‫ﻭَﺇِﻟﱠﺎ ﻗَﺪْ ﻙُﺗِﺒَﺖ‬،ِ‫»ﻣَﺎ ﻣِﻨْﻜُﻢْ ﻣِﻦْ ﺃَﺣَﺪٍ ﺃَﻭْ ﻣَﺎ ﻣِﻦْ ﻧَﻔْﺲٍ ﻣَﻨْﻔُﻮﺳَﺔٍ ﺇِﻟﱠﺎ ﻛُﺘِﺐَ ﻣَﻜَﺎﻧُﻬَﺎ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔِ ﻭَﺍﻟﻨﱠﺎﺭ‬
«‫ﺷَﻘِﻴﱠﺔً ﺃَﻭْ ﺳَﻌِﻴﺪَﺓ‬
“Nuk ka ndonjë prej jush e nuk ka ndonjë shpirt të gjallë (deri ditën e kiametit) vetëm se
i është shkruar vendi në xhenet apo në xhehenem, dhe është shkruar nëse ai do jetë prej
të lumturve apo prej të humburve (ne ahiret)…”

Një burrë tha: "O i Dërguari i Allahut! A duhet të mbështetemi vetëm në atë që është
përcaktuar për ne dhe të ndalojmë së kryeri vepra të mira, ngase secilit prej nesh tashmë
i është caktuar vendi ose prej të lumturve ose prej të humburve?” Profeti u përgjigj:

ِ‫ ﻭَﺃَﻣﱠﺎ ﺃَﻫْﻞُ ﺍﻟﺸﱠﻘَﺎءِ ﻓَﻴُﻴَﺴﱠﺮُﻭﻥَ ﺇِﻟَﻰ ﻋَﻤَﻞِ ﺃَﻫْﻞ‬،ِ‫»ﺃَﻣﱠﺎ ﺃَﻫْﻞُ ﺍﻟﺴﱠﻌَﺎﺩَﺓِ ﻓَﻴُﻴَﺴﱠﺮُﻭﻥَ ﻟِﻌَﻤَﻞِ ﺃَﻫْﻞِ ﺍﻟﺴﱠﻌَﺎﺩَﺓ‬
:َ‫ ﺛُﻢﱠ ﻗَﺮَﺃ‬،ِ‫ﺍﻟﺸﱠﻘَﺎء‬
“Ata njerëz që janë njerëz të lumtur, do të kryejnë veprat e njerëzve të lumtur dhe do t’u
lehtësohet. Dhe ata njerëz që janë njerëz të mjerimit, do të kryejnë veprat e njerëzve të
mjerimit dhe do t'u lehtësohet (kryerja e veprave të tilla)".

Pastaj ai lexoi ajetin:

﴾ ‫ ﻭَﺃَﻣﱠﺎ ﻣَﻦ ﺑَﺨِﻞَ ﻭَﺍﺳْﺘَﻐْﻨَﻰ‬- ‫ ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴﱢﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻴُﺴْﺮَﻯ‬- ‫ ﻭَﺻَﺪﱠﻕَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬- ‫﴿ﻓَﺄَﻣﱠﺎ ﻣَﻦْ ﺃَﻋْﻄَﻰ ﻭَﺍﺗﱠﻘَﻰ‬

«﴾-‫ ﻓَﺴَﻨُﻴَﺴّﺮُﻩُ ﻟِﻠْﻌُﺴْﺮَﻯ‬-‫ﻭَﻛَﺬﱠﺏَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻨَﻰ‬

“E, sa i përket atij që jep dhe ruhet, dhe vërteton bindshëm për më të mirën, Ne do ta
përgatitim atë për më të lehtën. E sa i përket atij që bën koprraci dhe e ndien veten të
pavarur (nga Zoti), dhe që përgënjeshtron atë më të mirën, Ne do ta përgatisim për më
të vështirën.”
6 MBUROJA.net

Edhe hartuesit e tjerë nga grupi e transmetojnë këtë hadith.

Transmetimi i Abdullah bin Umerit

Imam Ahmedi transmeton se Ibn Umeri ka thënë: "O i Dërguari i Allahut! A mendon se
veprat që ne i bëjmë janë të paracaktuara, apo është diçka e re? » I Dërguari i Allahut
(salallahu alejhi we selem) u përgjigj :

ِ‫ ﺃَﻣﱠﺎ ﻣَﻦْ ﻛَﺎﻥَ ﻣِﻦْ ﺃَﻫْﻞِ ﺍﻟﺴﱠﻌَﺎﺩَ ﺓ‬،ٌ‫ﺎ ﻣُﻴَﺴﱠﺮ‬‫ ﻓَﺈِﻥﱠ ﻛُﻠ‬،ِ‫ ﻓَﺎﻋْﻤَﻞْ ﻳَﺎ ﺍﺑْﻦَ ﺍﻟْﺨَﻄﱠﺎﺏ‬،ُ‫»ﻓِﻴﻤَﺎ ﻗَﺪْ ﻓُﺮِﻍَ ﻣِﻨْﻪ‬
« ‫ ﻭَﺃَﻣﱠﺎ ﻣَﻦْ ﻛَﺎﻥَ ﻣِﻦْ ﺃَﻫْﻞِ ﺍﻟﺸﱠﻘَﺎءِ ﻓَﺈِﻧﱠﻪُ ﻳَﻌْﻤَﻞُ ﻟِﻠﺸﱠﻘَﺎء‬،ِ‫ﻓَﺈِﻧﱠﻪُ ﻳَﻌْﻤَﻞُ ﻟِﻠﺴﱠﻌَﺎﺩَﺓ‬
“Është diçka që është e paracaktuar. Prandaj punoni, o biri i Hatabit, sepse vërtet se
secilit njeri do t’i lehtësohet çështja. Kushdo që është prej njerëzve të lumtur, atëherë ai
do të kryejë vepra për të arritur lumturinë, dhe kushdo që është prej të mjerëve, ai do të
punoj vepra të mjerimit.”

Ky hadith transmetohet nga Tirmidhiu në librin për Natën e Kadrit dhe ai thotë se
hadithi është "Hasen Sahih.''

Në një tjetër hadith të Xhabir bin Xheririt, transmetohet nga Xhabir bin Abdullahu se ka
thënë: "O i Dërguari i Allahut! A jemi duke kryer vepra sipas asaj që është paracaktuar,
apo është çështje e bazuar në atë që jemi duke e bërë tani?'' Profeti u përgjigj:

«‫»ﻟِﺄَﻣْﺮٍ ﻗَﺪْ ﻓُﺮِﻍَ ﻣِﻨْﻪ‬

“Kjo është një çështje që ka qenë e paracaktuar”

Atëherë, Suraka tha: “Atëherë, cili është qëllimi i veprimeve?'' I Dërguari i Allahut tha:

« ‫»ﻛُﻞﱡ ﻋَﺎﻣِﻞٍ ﻣُﻴَﺴﱠﺮٌ ﻟِﻌَﻤَﻠِﻪ‬

“Kushdo që bënë vepra, do t’i lehtësohet kryerja e tyre.”

Këtë hadith e transmeton edhe Muslimi. Ibn Xheriri transmeton nga Amir bin Abdullah
bin ez-Zubejr se ai ka thënë:

"Ebu Bekri e kishte zakon të lironte robërit dhe shërbëtorët e tij pasi ata e pranon islamin
në Mekë. Ai i lironte gratë dhe të moshuarit të cilët hynin në islam. Prandaj babai i tij i
tha: "O biri im! Po e shoh se po liron të dobëtit, por nëse i liron burrat e fortë, atëherë ata
do të të bëheshin krahë (ndihmës) në mbrojtjen tënde.” Ebu Bekri u përgjigj: "O babai
im! Unë vetëm dua - mendoj se tha – atë që është tek Allahu.”
7 MBUROJA.net

Disa prestarë të familjes sime më kanë thënë se ky ajet ka zbritur për të:

﴾‫ ﻓَﺴَﻨُﻴَﺲﱢﺭُﻩُ ﻟِﻠْﻴُﺴْﺮَﻯ‬- ‫ ﻭَﺻَﺪﱠﻕَ ﺑِﺎﻟْﺤُﺴْﻦَﻯ‬- ‫﴿ﻓَﺄَﻣﱠﺎ ﻣَﻦْ ﺃَﻋْﻄَﻰ ﻭَﺍﺗﱠﻘَﻰ‬

“E, sa i përket atij që jep dhe ruhet, dhe vërteton bindshëm për më të mirën, Ne do ta
përgatitim atë për më të lehtën.”

Më tej Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻭَﻣَﺎ ﻳُﻐْﻦِﻯ ﻋَﻨْﻪُ ﻣَﺎﻟُﻪُ ﺇِﺫَﺍ ﺗَﺮَﺩﱠﻯ‬

“E çfarë do t’i bëjë dobi pasuria e tij kur ai do të shuhet.” Muxhahidi thotë:

"Kjo do të thotë kur ai të vdesë.''

Ebu Salihu dhe Maliku thanë—duke transmetuar nga Zejd bin Aslami:

"Kur ai të shkojë poshtë në zjarr.''

‫ ﻻَ ﻳَﺼْﻠَـﻬَﺂ ﺇِﻻﱠ ﺍﻻﱞﺷْﻘَﻰ‬- ‫ ﻓَﺄَﻧﺬَﺭْﺗُﻜُﻢْ ﻧَﺎﺭﺍً ﺗَﻠَﻈﱠﻰ‬- ‫ ﻭَﺇِﻥﱠ ﻟَﻨَﺎ ﻟَﻼﱞﺧِﺮَﺓَ ﻭَﺍﻻﱟﻭﻟَﻰ‬- ‫﴿ﺇِﻥﱠ ﻋَﻠَﻴْﻨَﺎ ﻟَﻠْﻬُﺪَﻯ‬
‫ﺣَﺪٍ ﻉِﻧﺪَﻩُ ﻣِﻦ‬‫ ﻭَﻣَﺎ ﻻ‬- ‫ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻳُﺆْﺗِﻰ ﻣَﺎﻟَﻪُ ﻳَﺘَﺰَﻛﱠﻰ‬- ‫ ﻭَﺳَﻴُﺠَﻨﱠﺒُﻬَﺎ ﺍﻻﱞﺗْﻘَﻰ‬- ‫ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻛَﺬﱠﺏَ ﻭَﺗَﻮَﻟﱠﻰ‬-
﴾ ‫ ﻭَﻟَﺴَﻮْﻑَ ﻳَﺮْﺿَﻰ‬- ‫ ﺇِﻻﱠ ﺍﺑْﺘِﻐَﺂءَ ﻭَﺟْﻪِ ﺭَﺑﱢﻪِ ﺍﻻﱞﻋْﻠَﻰ‬- ‫ﻧﱢﻌْﻤَﺔٍ ﺗُﺠْﺰَﻯ‬
“Detyrë e jona është vetëm të udhëzojmë. Dhe vetëm Jona është bota tjetër si dhe kjo.
Unë u kam tërhequr vërejtjen për zjarrin të ndezur fort, që aty nuk hyn tjetër pos atij
që është më i prishuri, i cili përgënjeshtroi dhe u zmbraps. Ndërsa ai që është më i
devotshëm, do të jetë larg tij. Ai që e jep pasurinë e vet e pastrohet, e jo për ta
shpërblyer ndokënd që i ka bërë mirë më parë, por vetëm për të fituar kënaqësinë e
Zotit të vet, më të lartit, për Zotin, ai do ta gëzojë atë kënaqësi!”

Çështja e udhëzimit dhe çështjet e tjera janë në dorë të Allahut, dhe

paralajmërimi i Allahut për Xhehenemin

Katade ka thënë:

﴾‫﴿ﺇِﻥﱠ ﻋَﻠَﻴْﻨَﺎ ﻟَﻠْﻬُﺪَﻯ‬

“Detyrë e jona është vetëm të udhëzojmë.“ dmth, Ne do të shpjegojmë se çfarë është e
ligjshme dhe çfarë është e ndaluar.'' Të tjerë kanë thënë se kjo do të thotë: "Kushdo që
përshkon mbi rrugën e udhëzimit, atëherë ai do të arrijë Allahun (pra, në botën tjetër)”
8 MBUROJA.net

Ata e konsiderojnë këtë ajet ngjashëm me thënien e Allahut:

﴾ِ‫﴿ﻭَﻋَﻠَﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﻗَﺼْﺪُ ﺍﻟﺴﱠﺒِﻴﻞ‬

“Udhëzimi për në rrugë të drejtë i takon All-Allahut” (16:9)

Kjo është përmendur nga Ibn Xheriri. Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻭَﺇِﻥﱠ ﻟَﻨَﺎ ﻟَﻼﱞﺧِﺮَﺓَ ﻭَﺍﻻﱟﻭﻟَﻰ‬

“Dhe vetëm Jona është bota tjetër si dhe kjo”, dmth, ato të dyja na takojnë Neve dhe
unë (Allahu) jam në kontroll të plotë të tyre. "

Pastaj Allahu thotë:,

﴾‫﴿ﻓَﺄَﻧﺬَﺭْﺗُﻜُﻢْ ﻧَﺎﺭﺍً ﺗَﻠَﻈﱠﻰ‬

“Unë u kam tërhequr vërejtjen për zjarrin të ndezur fort”

Muxhahidi tha:

"Që flakëron.''

Transmeton imam Ahmedi nga Simak bin Harbi se e ka dëgjuar En-Numan bin Bashirin
duke mbajtur një hutbe ku tha: "E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke predikuar,
ku ai tha:

«‫»ﺃَﻧْﺬَﺭْﺗُﻜُﻢُ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ‬
“Unë u kam tërhequr vërejtjen për zjarrin të ndezur fort”, dhe ai tha këtë me aq zë,
saqë, në qoftë se një njeri do ishte në treg, ai do të mund të dëgjonte nga vendi ku unë po
qëndroj tani. Dhe ai e tha (me një forcë të atillë), saqë veshja që e kishte mbi shpatullat ra
tek këmbët e tij”

Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Ishaku se e ka dëgjuar Numan bin Bashirin tek
këshillonte, ku ai tha: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut (salallahu alejhi we selem)
duke thënë:

‫»ﺇِﻥﱠ ﺃَﻫْﻮَﻥَ ﺃَﻫْﻞِ ﺍﻟ ﺍﻦﱠﺭِ ﻋَﺬَﺍﺑًﺎ ﻳَﻮْﻡَ ﺍﻟْﻘِﻴَﺎﻣَﺔِ ﺭَﺟُﻞٌ ﺗُﻮﺿَﻊُ ﻓِﻲ ﺃَﺧْﻤَﺺِ ﻗَﺪَﻣَﻴْﻪِ ﺟَﻤْﺮَﺗَﺎﻥِ ﻳَﻐْﻠِﻲ‬
«‫ﻣِﻨْﻬُﻤَﺎ ﺩِﻣَﺎﻏُﻪ‬
9 MBUROJA.net

“Vërtetë, personi që do të ndëshkohet më së lehti nga xhehnemlinjtë në Ditën e Gjykimit,

do të jetë një njeri të cilit do t'i vendosen dy gaca të zjarrit nën këmbët e tij, të cilat do
bëjnë që truri i tij të vlojë”

Këtë hadith e transmeton edhe Buhariu.

Muslimi transmeton nga Ebu Is’haku, ky nga Nu`man bin Beshiri se i Dërguari i Allahut
(salallahu alejhi we selem) ka thënë:

‫»ﺇِﻥﱠ ﺃَﻫْﻮَﻥَ ﺃَﻫْﻞِ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭِ ﻋَﺬَﺍﺑًﺎ ﻣَﻦْ ﻟَﻪُ ﻧَﻌْﻠَﺎﻥِ ﻭَﺷِﺮَﺍﻛَﺎﻥِ ﻣِﻦْ ﻧَﺎﺭٍ ﻳَﻐْﻠِﻲ ﻣِﻨْﻬُﻤَﺎ ﺩِﻣَﺎﻏُﻪُ ﻛَﻤَﺎ ﻳَﻐْﻠِﻲ‬
« ‫ ﻭَﺇِﻧﱠﻪُ ﻟَﺄَﻫْﻮَﻧُﻬُﻢْ ﻋَﺬَﺍﺑًﺎ‬،‫ ﻣَﺎ ﻳَﺮَﻯ ﺃَﻥﱠ ﺃَﺣَﺪًﺍ ﺃَﺷَﺪﱡ ﻣِﻨْﻪُ ﻋَﺬَﺍﺑًﺎ‬،ُ‫ﺍﻟْﻤِﺮْﺟَﻞ‬
“Vërtet se dënimin më të lehtë në mesin e banoreve të zjarrit e ka ai që të cilit i vihen
sandale rripat e të cilave do të jenë prej zjarri, të cilat do të bëjnë që truri t'i vlojë ashtu
siç vlon kusia, dhe ai mendon se asnjë nuk është duke u dënuar më shumë se ai, kurse ai
e ka dënimin më të lehtë.”

Allahu thotë:

﴾‫﴿ﻻَ ﻳَﺼْﻠَـﻬَﺂ ﺇِﻻﱠ ﺍﻻﱞﺷْﻘَﻰ‬

“që aty nuk hyn tjetër pos atij që është më i prishuri” do të thotë askush nuk do të hyjë
i rrethuar nga ai nga të gjitha anët, me përjashtim të atyre më të prishurve.

Pastaj Allah e sqaron se kush janë të prishurit në thënien e Tij:

﴾َ‫﴿ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻛَﺬﱠﺏ‬
“i cili përgënjeshtroi dhe u zmbraps“ do të thotë në zemrën e tij:

﴾‫﴿ﻭَﺗَﻮَﻟﱠﻰ‬
“dhe u zmbraps”, do të thotë nga veprimi me gjymtyrët e tij dhe kryerjen e veprave
sipas shtyllave të tyre.

Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we
selem) ka thënë:

« ‫»ﻛُﻞﱡ ﺃُﻣﱠﺘِﻲ ﻳَﺪْﺧُﻞُ ﺍﻟْﺠَﻨﱠـﺔَ ﻳَﻮْﻡَ ﺍﻟْﻘِﻴَﺎﻣَﺔِ ﺇِﻟﱠﺎ ﻣَﻦْ ﺃَﺑَﻰ‬

“Të gjithë pasuesit e mi Ditën e Gjykimit do të hyjnë në Xhenet, përveç atij që refuzon”
Ata (Sahabet) thanë: “E kush do të refuzonte, o i Dërguari i Allahut?” Ai u përgjigj:
10 MBUROJA.net

« ‫ ﻭَﻣَﻦْ ﻋَﺼَﺎﻧِﻲ ﻓَﻘَﺪْ ﺃَﺑَﻰ‬،َ‫»ﻣَﻦْ ﺃَﻃَﺎﻋَﻨِﻲ ﺩَﺧَﻞَ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔ‬

“Kushdo që më bindet mua, ai do të hyjë në Xhenet, dhe kushdo që nuk më bindet,
atëherë ai ka refuzuar.”

Këtë hadith gjithashtu e transmeton edhe Buhariu.

Allahu pastaj thotë:

﴾‫﴿ﻭَﺳَﻴُﺠَﻨﱠﺒُﻬَﺎ ﺍﻻﱞﺗْﻘَﻰ‬
"Ndërsa ata që patën devotshmëri (takva), do të jenë larg tij" do të thotë, i drejti, i
pastërti, dhe personi më i devotshëm do të shpëtojë prej zjarrit. Pastaj Ai e sqaron këtë
me thënien e Tij:

﴾ ‫﴿ﺍﻝﱠﺫِﻯ ﻳُﺆْﺗِﻰ ﻣَﺎﻟَﻪُ ﻳَﺘَﺰَﻛﱠﻰ‬

“Ai që e jep pasurinë e vet e pastrohet” do të thotë, ai e shpenzon pasurinë e tij në
bindje ndaj Zotit në mënyrë që të pastrojë veten e tij, pasurinë e tij dhe çdo gjë që Allahu
i ka dhënë me anë të fesë dhe gjërave të kësaj bote.

﴾ ‫ﺣَﺪٍ ﻋِﻨﺪَﻩُ ﻣِﻦ ﻧﱢﻌْﻤَﺔٍ ﺗُﺠْﺰَﻯ‬‫﴿ﻭَﻣَﺎ ﻻ‬

“e jo për ta shpërblyer ndokënd që i ka bërë mirë më parë” do të thotë duke dhënë
pasurinë e tij dhe nuk e bënë në mënyrë që ai të fitojë nga dikush dhe nuk pret që t’ia
kthejnë të mira të tij. Ai vetëm shpenzon pasurinë e tij.

﴾‫﴿ﺍﺑْﺘِﻐَﺂءَ ﻭَﺟْﻪِ ﺭَﺑﱢﻪِ ﺍﻻﱞﻋْﻠَﻰ‬

“por vetëm për të fituar kënaqësinë e Zotit të vet, më të lartit” do të thotë duke
shpresuar për të arritur bekimin e Tij në banesën përfundimtare, Kopshtet e Xhenetit.

Allahu më tej thotë:

﴾‫﴿ﻭَﻟَﺴَﻮْﻑَ ﻳَﺮْﺽَﻯ‬
“Për Zotin, ai do ta gëzojë atë kënaqësi!” do të thotë, me të vërtetë se ata që i kanë këto
karakteristika, do të jenë të kënaqur.

Shkaku i shpalljes dhe cilësitë e Ebu Bekrit

11 MBUROJA.net

Shumica e dijetareve të tefsirit kanë përmendur se shkaku i zbritjes së këtyre ajeteve

ishte Ebu Beker es Sidiku. Disa madje kanë përmendur se për këtë tek komentuesit e
Kuranit ka pajtueshmëri. Nuk ka dyshim se ai është përfshirë në kuptimin e këtyre
ajeteve dhe se ai është më i merituari i këtij umeti për t’u përshkruar me këto
karakteristika në përgjithësi, ngase në të vërtetë, fjalët e këtyre ajeteve janë
gjithëpërfshirëse. Si në fjalët e Allahut:

﴾‫ﺣَﺪٍ ﻋِﻨﺪَﻩُ ﻡِ ﻥ ﻧﱢﻌْﻤَﺔٍ ﺗُﺠْﺰَﻯ‬‫ ﻭَﻡَ ﺍ ﻻ‬- ‫ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻳُﺆْﺗِﻰ ﻣَﺎﻟَﻪُ ﻳَﺘَﺰَﻛﱠﻰ‬- ‫﴿ﻭَﺳَﻴُﺠَﻨﱠﺒُﻬَﺎ ﺍﻻﱞﺗْﻘَﻰ‬
“Ndërsa ai që është i devotshëm, do të jetë larg tij. Ai që e jep pasurinë e vet e
pastrohet, e jo për ta shpërblyer ndokënd që i ka bërë mirë më parë,”

Sidoqoftë, ai ( Ebu Bekri) ishte i pari dhe më kryesori i këtij Umeti që të ketë të gjitha
këto karakteristika dhe karakteristika të tjera më të cilat ia vlen për t'u lëvduar. Sepse në
të vërtetë, ai ishte i sinqertë, besimtar, bujar, bamirës, dhe ai gjithmonë shpenzonte
pasurinë e tij në bindje të Zotit të Tij (Allahut), dhe në ndihmë të Dërguarit të Allahut. Sa
dërhemë e dinarë ka shpenzuar ai duke kërkuar Fytyrën e Zotit të tij Fisnik! Dhe nuk
konsideronte se ndonjë nga njerëzit i detyrohej atij. Përkundrazi, virtyti dhe mirësia e tij
gjithashtu shfaqeshin edhe ndaj udhëheqësve dhe parisë së të gjitha fiseve të tjera.

Kjo është arsyeja pse Urwah bin Mesudi, i cili ishte kryetari i fisit Thakif, në ditën e
Traktatit të Hudejbijes i tha: “Pasha Allahun, sikur të mos të të kisha borxh të cilin nuk
ta kam kthyer, do të të përgjigjesha (në thirrjen për në Islam).” Ebu Bekër es-Sidiku u
zemërua për këtë thënie të tij (të kam borxh).

Pra, nëse kjo ishte pozita e tij me shefat e arabëve dhe krerët e fiseve, atëherë si
qëndronte puna me të tjerët?

Prandaj Allahu thotë:

﴾‫ ﻭَﻟَﺴَﻮْﻑَ ﻳَﺮْﺿَﻰ‬- ‫ ﺇِﻻﱠ ﺍﺑْﺘِﻐَﺂءَ ﻭَﺟْﻪِ ﺭَﺑﱢﻪِ ﺍﻻﱞﻋْﻠَﻰ‬- ‫ﺣَﺪٍ ﻋِﻨﺪَﻩُ ﻣِﻦ ﻧﱢﻌْﻤَﺔٍ ﺗُﺠْﺰَﻯ‬‫﴿ﻭَﻣَﺎ ﻻ‬
“ e jo për ta shpërblyer ndokënd që i ka bërë mirë më parë, por vetëm për të fituar
kënaqësinë e Zotit të vet, më të lartit, për Zotin, ai do ta gëzojë atë kënaqësi!”

Dhe në të dy Sahihet transmetohet se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) ka

thënë:

« ‫ ﻫَﺬَﺍ ﺧَﻴْﺮ‬،ِ‫»ﻣَﻦْ ﺃَﻧْﻔَﻖَ ﺯَﻭْﺟَﻴْﻦِ ﻓِﻲ ﺳَﺒِﻴﻞِ ﺍﷲِ ﺩَﻋَﺘْﻪُ ﺧَﺰَﻧَﺔُ ﺍﻟْﺠَﻨﱠﺔِ ﻳَﺎﻋَﺒْﺪَﺍﷲ‬
"Kushdo që përgatitë dy kafshë për hipje në rrugën e All-llahut, derëtarët e Xhenetit e
thërrasin atë duke i thënë: "O shërbëtor i All-llahut! Kjo është e mirë.''
12 MBUROJA.net

Ebu Bekri tha: "O i Dërguari i Allahut! Ai i cili do të thirret prej tyre, nuk do të ketë asnjë
nevojë. A do të jetë ndokush që të thirret nga të gjitha ato dyer?” Profeti iu përgjigj:

« ‫ ﻭَﺃَﺭْﺟُﻮ ﺃَﻥْ ﺗَﻜُﻮﻥَ ﻣِﻨْﻬُﻢ‬، ْ‫»ﻧَﻌَﻢ‬

“Po, dhe unë shpresoj që ti të jesh njeri prej tyre.”

Ky është tefsiri i sures Lejl. Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet i takojnë vetëm
Allahut dhe vetëm tek Ai mbështetemi.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Ed-Duha

(Kapitulli 93)
Shpallur në Mekë
Ibn Kethiri

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

- - - -
- - -
- - -
“Pasha paraditën! Pasha natën, kur shtrin errësirën! Zoti yt nuk të ka lënë e as
nuk të ka përbuzur. Dhe dije se bota e ardhshme është shumë më e mirë për ty
se e para. E Zoti yt do të të japë e ti do të kënaqesh. A nuk të gjeti ty jetim e Ai
të bëri vend (të dha përkrahje). Dhe të gjeti të paudhëzuar e Ai të udhëzoi.
Dhe të gjeti të varfër e Ai të begatoi. Pra, mos e përul jetimin! As lypësin mos e
përzë! E, me të mirat që t’i dha Zoti yt, trego (udhëzo njerëz)!” (93:1-11)

Arsyet e zbritjes së sures Ed-Duha

Imam Ahmedi transmeton nga Xhundubi se ai ka thënë:

“I Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, u sëmur, kështu që ai nuk u ngrit

për namaz një apo dy net. Pastaj atij i erdhi një grua dhe i tha:’O Muhamed! Kam
shpresë se të la shejtani yt, se po shoh që s’po të vjen/s’po të afrohet ka disa
ditë…’ Prandaj Allahu zbriti këtë kaptinë.

- -
“Pasha paraditën! Pasha natën, kur shtrin errësirën! Zoti yt nuk të ka lënë e as
nuk të ka përbuzur”.

Këtë hadith e transmetojnë Buhariu, Muslimi, Tirmidhiu, En-Nesa'i, Ibn Abi Hatimi dhe
Ibn Xheriri. Personi që e ka transmetuar këtë hadith është Xhundub ibn Abdullah el–
Aaxheli- el–Alaki.

Në një transmetim nga El-Eswed bin Kajs, ai ka thënë se ka dëgjuar Xhundubin të ketë
thënë se Xhibrili u vonua nga ardhja tek i dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem,
2 MBUROJA.net

për disa ditë, gjë që i shtyu idhujtarët të thoshin:"Zoti i Muhamedit e ka braktisur atë.”
Kështu, Allahu shpalli:

- -
“Pasha paraditën! Pasha natën, kur shtrin errësirën! Zoti yt nuk të ka lënë e as
nuk të ka përbuzur”.

-
“Pasha paraditën! Pasha natën, kur shtrin errësirën!”.

El-`Awfi tranmeton nga Ibn Abasi:

"Kur Kurani i shpallej Muhamedit, salallahu alejhi we selem , Xhibrili u vonua në

ardhjen e tij për disa ditë (në një rast) dhe i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, u ndikua nga kjo. Idhujtarët filluan të thoshin:’Zoti i Tij e ka braktisur dhe
e urren atë,’ kështu që Allahu shpalli:

“Zoti yt nuk të ka lënë e as nuk të ka përbuzur.”

Më këtë, Allahu betohet në paraditen dhe në dritën të cilën Ai e ka vendosur në të.

“Pasha natën, kur shtrin errësirën!”, do të thotë vendos, errëson dhe i mund ato.
Kjo është thënë nga Muxhahidi, Katade, Ed-Dahaku, Ibn Zejdi dhe të tjerët. Kjo
është një provë e qartë e Krijuesit të kësaj (dritës) dhe asaj (errësirës). Kjo është
ashtu siç thotë Allahu:

-
“Pasha natën që me errësirë mbulon gjithësinë! Pasha ditën, kur ajo
paraqitet!” (92:1-2)

Allahu, po ashtu, thotë:

3 MBUROJA.net

“Ai është krijues i dritës së mëngjesit. Natën e bëri kohë pushimi, diellin dhe
hënën për llogaritje të kohës. Ky (rregull) është caktim i të Plotfuqishmit, të
Gjithëdijshmit.” (6:96)

Më tej Allahu thotë:

“Zoti yt nuk të ka lënë e as nuk të ka përbuzur,” do të thotë Ai nuk të ka

braktisur.

“As nuk të ka përbuzur,” do të thotë Ai nuk të urren.

Bota e ardhshme është më e mirë sesa kjo e tanishmja

“Dhe dije se bota e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para”, do të

thotë vendbanimi i jetës së ardhshme (pas ringjalljes) është më i mirë sesa
vendbanimi i tanishëm.

Për këtë arsye, i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ishte më i maturi prej
njerëzve sa i përket gjërave të kësaj bote, dhe ai ishte më i miri prej tyre në shpërfilljen e
çështjeve të dynjasë. Kjo është e njohur nga varfëria dhe skamja për të cilën flitet në
biografinë e tij. Kur të Dërguarit iu dha mundësia e zgjedhjes në fund të jetës së tij në
mes qëndrimit në këtë botë përgjithmonë dhe shkuarjes në Xhenet e kalimit në shoqëri të
Allahut, ai zgjodhi atë që është me Allahun mbi këtë botë të ulët.

Transmeton Imam Ahmedi se Abdullah bin Mesudi ka thënë:

“I Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ishte shtrirë në një hasër prej
kashte dhe ajo i kishte lënë shenja në gjymtyrët e tij. Unë i thash:’O i Dërguari i
Allahut, a po na lejon të shtrojmë diçka të butë mbi këtë hasër kashte?’ Ai u
përgjigj:

“Çfarë kam unë me këtë botë! Shembulli im dhe shembulli i kësaj bote është
sikur i një udhëtari, i cili është ndalur të pushojë nën hijen e një peme, pastaj
ngrihet dhe vazhdon udhën e tij”.
4 MBUROJA.net

Trimidhiu dhe Ibn Maxhe e transmetojnë këtë hadith nga El-Mesudi. Tirmidhiu thotë se
ky hadith është “Hasen Sahih.''

Të Dërguarin e Allahut, salallahu alejhi we selem, në botën tjetër e

presin mirësi të pa numëruara

Pastaj Allahu thotë:

“Dhe më të vertetë që Zoti yt do të të japë e ti do të jesh i kënaqur”, do të thotë

se në vendbanimin e ardhshëm (Xhenet) Allahu do t’i japë atij, derisa Ai ta
kënaqë atë (Muhamedin, salallahu alejhi we selem), e që ka të bëjë me pasuesit e
tij dhe me atë çfarë Ai ka përgatitur nga fisnikëria dhe bujaria e Tij. Nga kjo do të
jetë edhe lumi i Keutherit, i cili do të ketë tërësisht kupa të zbrazura
margaritarësh në brigjet e tij, kurse balta në brigjet e tij do të ketë aromë më të
fortë se misku.

Transmeton imam Ebu Amr El Awza se Ibn Abasi ka thënë:

“Të Dërguarit të Allahut, salallahu alejhi we selem, iu tregua ajo me çka umeti i
tij do të bekohej pas tij - thesar mbi thesar. Dhe ai qe i kënaqur me atë. Pastaj
Allahu shpalli:

“Dhe më të vertetë që Zoti yt do të të japë ty e ti do të jesh i kënaqur”.

Allahu, pra, do t’i japë atij një milion pallate në Xhenet dhe secili pallat do të këtë
çfarëdo që ai dëshiron nga gratë dhe shërbëtorët. Kjo është transmetuar nga Ibn Xheriri
dhe nga Ibn Hatimi me rrugën e tij të transmetimit, i cili është i vërtetë, derite Ibn Abasi.
Dhe thënie të këtilla mund të thuhen vetëm nga ajo që është Teukif (e ndërlidhur me
tekstin sheriatik).

Përmendja e disa lehtësimeve të Allahut ndaj të Dërguarit dhe renditja e

lehtësimeve ndaj të Dërguarit të Tij, Muhamedit, salallahu alejhi we
selem

Allahu thotë:
5 MBUROJA.net

“A nuk të gjeti ty jetim e Ai të bëri vend (të dha përkrahje)?”

Kjo ka të bëjë me faktin se babai i të Dërguarit të Allahut vdiq ndërsa e ëma e tij ishte
ende shtatzënë me të, dhe se Eminja, e bija e Wehbit, vdiq kur ai ishte vetëm gjashtë vjeç.
Pas kësaj, ai kaloi nën kujdesin e gjyshit të tij, Abdul Mutalibit, derisa edhe ai vdiq, kur
Muhamedi ishte tetë vjeç. Më pas, përgjegjësinë për të e mori xhaxhi i tij Ebu Talibi, i cili
vazhdoi ta mbronte dhe ta ndihmonte atë, si dhe ta përmirësonte gjendjen e tij, ta
nderonte dhe madje edhe ti përmbante njerëzit e tij që të mos e lëndonin atë, kur ai arriti
moshën dyzet vjeçare dhe Allahu e ngarkoi atë me profetësi. Madje, edhe pse Ebu Talibi
vazhdonte kështu, ai ende ndiqte fenë e popullit të tij dhe adhuronte idhujt. E tërë kjo
ndodhi me vendimin hyjnor të Allahut dhe vendimi i tij është më i përkryeri. Ebu Talibi
vdiq pak para se të ndodhte Hixhreti. Pas vdekjes së Ebu Talibit, populli i paditur i
Kurejshëve filloi që ta sulmonte atë. Kështu, Allahu zgjodhi që Muhamedi, salallahu
alejhi we selem, të migronte larg prej tyre, në qytetin e El-Awsit dhe El-Hazrexh, në
mesin e atyre që më vonë e ndihmuan atë (Në Medine). Allahu bëri që Suneti i tij të
shpërndahej në mënyrën më të plotë dhe më të përkryer. Pastaj, kur ai arriti në qytetin e
tyre, ata e strehuan, e mbështetën, e mbrojtën dhe luftuan kundër armiqve të Islamit,
Allahu qoftë i kënaqur me të gjithë ata. E tërë kjo ishte nga mbrojtja e Allahut, ruajtja
dhe kujdesi i Tij për të.

Pastaj Allahu thotë:

“Dhe të gjeti të paudhëzuar e Ai të udhëzoi”.

Kjo është e ngjashme me thënien e Allahut:

“Po kështu, me urdhrin tonë, Ne ta dërguam Ruhun. Ti nuk ke ditur çka është
libri (Kur’ani) e as ç’është besimi, por Ne atë e bëmë dritë me të cilën e vëmë
në rrugë të drejtë atë që dëshirojmë prej robërve tanë...” (42:52)

Allahu thotë:

“Dhe Ai të gjeti të varfër e të begatoi,”do të thotë ti ishe i varfër dhe kishe njerëz
prej të cilëve vareshe, por Allahu të bëri të pasur (në besim) dhe të pavarur prej
6 MBUROJA.net

të gjithë atyre, përveç nga Ai. Kështu, Allahu kombinoi për të dy pozicione:
njërin që është i varfër dhe i durueshëm, tjetrin e të qenët i pasur dhe rob
falënderues. Në të dy Sahihet transmetohet nga Ebu Hurejre se i Dërguari i
Allahut, salallahu alejhi we selem, ka thënë:

“Nuk është pasuri të kesh shumë, por pasuri është kur ke një shpirt të pasur.”

Në Sahihun e Muslimit, transmetohet nga Abdullah bin Amri se i Dërguari i Allahut,

salallahu alejhi we selem, ka thënë:

“Kushdo që e pranon Islamin, kujdeset për gjërat elementare dhe Allahu e bën të
kënaqur me atë që i ka dhënë atij, ai do të jetë i suksesshëm.”

Si duhet t’i përgjigjemi kësaj mirësie?

Pastaj Allahu thotë:

“Pra, mos e përul jetimin! (mos u sill ashpër me të)”, do të thotë ashtu siç ti ishe jetim
dhe Allahu të strehoi, atëherë, pra, mos e shtyp jetimin. Me fjalë të tjera, mos e poshtëro,
mos e përbuz apo mos përçmo atë. Duhet të jesh i dashur dhe i butë me të. Katade ka
thënë:

“Ji ndaj jetimit si një baba i mëshirshëm.”

“As lypësin mos e përzë! (pa ia vënë veshin atij)”, do të thotë ashtu siç ishe ti i
humbur dhe Allahu të udhëzoi, prandaj mos e përbuz atë që pyet për dituri duke
kërkuar të jetë i udhëzuar.

Ibn Is’haku ka thënë:

“As lypësin mos e përzë! (pa ia venë veshin atij)”, do të thotë mos ji shtypës,
arrogant, i ligë apo dorështrënguar ndaj robërve të dobët të Allahut.”
7 MBUROJA.net

Katade ka thënë:

“Kjo do të thotë t’u përgjigjesh të varfërve me mëshirë, me butësi dhe me

mirësi.”

“E, me të mirat që t’i dha Zoti yt, trego (udhëzo njerëz)! (Trego për
Dashamirësinë e Zotit tënd)”, do të thotë ashtu siç ti ishe i varfër dhe nevojtar
dhe Allahu të bëri të pasur, ashtu trego për mirësitë e Allahut që ti dhuroi ty.

Transmeton Ebu Davudi nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, ka thënë:

“Kushdo që nuk është falënderues ndaj njerëzve, nuk është falënderues as ndaj
Allahut.”

Këtë hadith e transmeton edhe Trimidhiu dhe thotë se është Sahih. Ebu Davudi
transmeton nga Xhabiri se i Dërguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ka thënë:

“Kushdo që tejkalon ndonjë sprovë (qetësisht) dhe ua përmend të tjerëve, ai

është falënderues; kushdo që e mban atë të fshehtë, atëherë, më të vërtetë, ai
është mosmirënjohës.” Ebu Davudi është i vetëm në transmetimin e këtij hadithi.

Ky është fundi i sures Ed-Duha. I tërë Falënderimi dhe Lavdërimi i takon vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures esh- Shehr

(Kapitulli 94)
Shpallur në Mekë

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

Më emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit.

َ َ‫ ﻭَﺭَﻓَﻌْﻨَﺎ ﻟَﻚَ ﺫِﻛْﺮ‬- َ‫ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺃَﻧﻘَﺾَ ﻇَﻬْﺮَﻙ‬- َ‫ ﻭَﻭَﺿَﻌْﻨَﺎ ﻋَﻨﻚَ ﻭِﺯْﺭَﻙ‬- َ‫﴿ﺃَﻟَﻢْ ﻧَﺸْﺮَﺡْ ﻟَﻚَ ﺻَﺪْﺭَﻙ‬
‫ﻙ‬
﴾ْ‫ ﻭَﺇِﻟَﻰ ﺭَﺑﱢﻚَ ﻓَﺎﺭْﻏَﺐ‬- ْ‫ ﻓَﺈِﺫَﺍ ﻓَﺮَﻏْﺖَ ﻓَﺎﻧﺺَﺏ‬- ً‫ ﺇِﻥﱠ ﻣَﻊَ ﺍﻟْﻌُﺴْﺮِ ﻳُﺴْﺮﺍ‬- ً‫ ﻓَﺈِﻥﱠ ﻣَﻊَ ﺍﻟْﻌُﺴْﺮِ ﻳُﺴْﺮﺍ‬-
“A nuk ta hapëm Ne ty gjoksin tënd (O Muhamed)? Dhe e hoqëm prej teje
barrën e cila të rëndonte ty mbi shpinë? Dhe a nuk e ngritëm lart Ne namin
dhe emrin tënd? Padyshim që pas vështirësisë është lehtësimi. Vërtet, pas
vështirësisë vjen lehtësimi. Kështu, kur të kesh mbaruar (punën dhe detyrën
tënde), ngrihu dhe qëndro në adhurim të Allahut (duke kërkuar falje). Dhe
vetëm te Zoti yt ktheji (të gjitha shpresat, qëllimet, dhe) lutjet.” (94:1-8)

Kuptimi i hapjes së gjoksit

Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﺃَﻟَﻢْ ﻧَﺸْﺮَﺡْ ﻟَﻚَ ﺻَﺪْﺭَﻙ‬

“A nuk ta hapëm Ne ty gjoksin tënd (O Muhamed)?”, do të thotë Ne e
ndriçuam atë, e hapëm dhe e zgjeruam. Kjo është e njëjtë me thënien e Allahut:

﴾ِ‫﴿ﻓَﻤَﻦ ﻳُﺮِﺩِ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺃَﻥ ﻳَﻬْﺪِﻳَﻪُ ﻳَﺸْﺮَﺡْ ﺻَﺪْﺭَﻩُ ﻟِﻺِﺳْﻠَـﻢ‬

“Dhe atë që Allahu dëshiron ta udhëzojë, Ai ia hap gjoksin për në Islam”
(6:125)

Dhe ashtu siç Allahu ia zgjeroi atij gjoksin, Ai, gjithashtu, e bëri Ligjin e Tij të pafund të
gjerë, të përshtatshëm dhe të lehtë, pa vështirësi, pa mundim apo pa ngarkesa.
2 MBUROJA.net

Një diskutim rreth lehtësimit të Allahut ndaj të Dërguarit të Tij

Sa i përket thënies së Allahut:

﴾َ‫﴿ﻭَﻭَﺿَﻌْﻨَﺎ ﻋَﻨﻚَ ﻭِﺯْﺭَﻙ‬

“Dhe e hoqëm prej teje barrën”, do të thotë:

﴾َ‫﴿ﻟﱢﻴَﻐْﻔِﺮَ ﻟَﻚَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﻣَﺎ ﺗَﻘَﺪﱠﻡَ ﻣِﻦ ﺫَﻧﺒِﻚَ ﻭَﻣَﺎ ﺗَﺄَﺧﱠﺮ‬

“Që Allahu të t’i falë gjynahet tua të kaluara dhe të ardhshme” 1 (48:2) 0F

﴾َ‫﴿ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺃَﻧﻘَﺾَ ﻇَﻬْﺮَﻙ‬

“E cila të rëndonte/inkad ty mbi shpinë”.

El-Inkad do të thotë shëndet. Dhe më shumë se një nga Selefi për këtë ajet kanë thënë:

﴾َ‫﴿ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺃَﻧﻘَﺾَ ﻇَﻬْﺮَﻙ‬

“E cila të rëndonte ty mbi shpinë”, do të thotë e cila rëndonte shumë mbi ty.
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Tinë

(Kapitulli 95)
Shpallur në Mekë

Leximi i sures Tinë në namaz gjatë udhëtimit

Transmetojnë Maliku dhe Shubahu nga Adi bin Thabiti, ky nga El Bera bin Azibi:

“I Dërguari i Allahut e kishte zakon të lexonte gjatë udhëtimit në një rekat suren
Uet-tini we zejtun, dhe nuk kam dëgjuar askë më zë më të bukur sesa të atij“

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

ٍ‫ ﻟَﻘَﺪْ ﺧَﻠَﻘْﻨَﺎ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻓِﻰ ﺃَﺣْﺴَﻦِ ﺗَﻘْﻮِﻳﻢ‬- ِ‫ ﻭَﻫَـﺬَﺍ ﺍﻟْﺒَﻠَﺪِ ﺍﻻﱞﻣِﻴﻦ‬- َ‫ ﻭَﻃُﻮﺭِ ﺳِﻴﻨِﻴﻦ‬- ِ‫﴿ﻭَﺍﻟﺘﱢﻴﻦِ ﻭَﺍﻟﺰﱠﻳْﺘُﻮﻥ‬
- ٍ‫ ﺇِﻻﱠ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ءَﺍﻣَﻨُﻮﺍْ ﻭَﻋَﻤِﻠُﻮﺍْ ﺍﻟﺼﱠـﻠِﺤَـﺖِ ﻓَﻠَﻬُﻢْ ﺃَﺟْﺮٌ ﻏَﻴْﺮُ ﻣَﻤْﻨُﻮﻥ‬- َ‫ﺱَﻔِﻠِﻴﻦ‬ ‫ ﺛُﻢﱠ ﺭَﺩَﺩْﻧَـﻪُ ﺃَﺳْﻔَﻞَ ـ‬-
﴾ َ‫ ﺃَﻟَﻴْﺲَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺑِﺄَﺣْﻜَﻢِ ﺍﻟْﺤَـﻜِﻤِﻴﻦ‬- ِ‫ﻓَﻤَﺎ ﻳُﻜَﺬﱢﺑُﻚَ ﺑَﻌْﺪُ ﺑِﺎﻟﺪﱢﻳﻦ‬
“Pasha fikun dhe ullirin! Dhe (kodrën) Turi Sini-in! Dhe këtë qytet të sigurisë! Vërtet,
Ne e krijuam njerin në formën më të bukur. Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të
ultëve. Përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira; ata kanë shpërblim të
pandërprerë. E pas gjithë kësaj, ç’të shtyri të përgënjeshtrosh ditën e shpërblimit
(përgjegjësisë)? A nuk është All-llahu më i urti i gjykuesve?” (95:1-8)

Shpjegimi i sures Tinë dhe çfarë vjen pas saj

El Awfi transmeton nga Ibn Abasi se kuptimi i Tinë është Xhamia e Nuhut, e cila qe
ndërtuar në malin Xhudi.

Muxhahidi ka thënë:

"Është fiku të cilin ju e keni”

﴾ِ‫﴿ﻭَﺍﻟﺰﱠﻳْﺘُﻮﻥ‬
"Pasha Zejtunin". Ka`b Al-Ahbar, Katade, Ibn Zejdi dhe të tjerët kanë thënë:

1
2 MBUROJA.net

"Është xhamia e Jerusalemit (Bejtul Makdes)".

Muxhahidi dhe Ikrime kanë thënë:

"Është ulliri të cilin ju e shtypni (për të nxjerrë vajin).''

﴾َ‫﴿ﻭَﻃُﻮﺭِ ﺳِﻴﻨِﻴﻦ‬
"Pasha Turi Sinin". Ka`b Al-Ahbar dhe disa të tjerë kanë thënë:

"Është mali në të cilin Allahu i foli Musait.''

﴾ِ‫﴿ﻭَﻫَـﺬَﺍ ﺍﻟْﺒَﻠَﺪِ ﺍﻻﱞﻣِﻴﻦ‬

"Dhe këtë qytet të sigurisë" nënkupton Meken. Kjo është thënë nga Ibn Abasi,
Muxhahidi, Ikrime, El-Hasani, Ibrahimi en-Nakha'i dhe Ibn Zejd dhe Kab el-Ahbar. Në
lidhje me këtë, nuk ka ndryshim mendimesh. Disa nga imamët kanë thënë se këto janë
tri vende të ndryshme, dhe se Allahu dërgoi një të Dërguar tek secili prej tyre nga të
Dërguarit e dalluar, të cilët i paraqiten Kodet e Mëdha të Ligjit. Vendi i parë është vendi
i fikut dhe i ullirit, e që ishte Jerusalemi, ku All-llahu dërgoi Isain, të birin e Mejremes.
Vendi i dytë është mali Sinin, që është kodra Sina, ku All-llahu i foli Musait, të birit të
Imranit. Vendi i tretë është Meka, dhe është qyteti i sigurisë, ku kushdo që hyn, është i
sigurt. Ai është edhe qyteti në të cilin u dërgua Muhamedi.

Ata kanë thënë se këto tri vende janë përmendur në fund të Tevratit. Në një varg thuhet:
"Allahu ka ardhur nga mali Sinai – që do të thotë nga mali në të cilin Allahu i foli Musa
bin Imranit; dhe ndriçoi nga Sa’ir – që do të thotë mali i Jerusalemit nga i cili Allahu
dërgoi Isain, dhe u shfaq nga malet e Faranit – do të thotë në malet e Mekës, nga të cilat
Allahu dërgoi Muhamedin.'' Kështu, Ai i përmendi ato në mënyrë që të informojë rreth
tyre, bazuar në mënyrën e ekzistencës së tyre në kohë. Kjo është arsyeja pse Ai u betua
me një vend fisnik, pastaj me një vend më fisnik dhe pastaj nga një vend që është më
fisniku se dy të parat.

Njeriu bëhet i ulët, edhe pse Ai e krijoi atë në formën më të mirë

dhe si pasojë e kësaj Allahu thotë:

﴾ ٍ‫﴿ﻟَﻘَﺪْ ﺧَﻠَﻘْﻨَﺎ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻓِﻰ ﺃَﺣْﺴَﻦِ ﺗَﻘْﻮِﻳﻢ‬

“ Vërtet, Ne e krijuam njerin në formën më të bukur.”

2
3 MBUROJA.net

Ky është subjekti i betimit, dhe kjo ngase Allahu krijoi njeriun në imazhin dhe formën
më të mirë, duke qëndruar në këmbë dhe gjymtyrë ashtu siç Ai vërtet e zbukuroi.

﴾َ‫﴿ﺛُﻢﱠ ﺭَﺩَﺩْﻧَـﻪُ ﺃَﺳْﻔَﻞَ ﺳَـﻔِﻠِﻴﻦ‬

“Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve” do të thotë në zjarrin e Xhehenemit. Kjo
është thënë nga Muxhahidi, Ebu el-Alijeh, El Hasani, Ibn Zejdi dhe të tjerët. Pastaj pas
kësaj tërheqje dhe bukurie, destinacioni i tyre do të jetë në zjarr, nëse kundërshton
Allahun dhe përgënjeshtron të Dërguarit. Kjo është arsyeja pse All-llahu thotë:

﴾ِ‫﴿ﺇِﻻﱠ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ءَﺍﻣَﻨُﻮﺍْ ﻭَﻋَﻤِﻠُﻮﺍْ ﺍﻟﺼﱠـﻠِﺤَـﺖ‬

"Me përjashtim të atyre që besuan, që bënë vepra të mira... "

Disa kanë thënë:

﴾َ‫﴿ﺛُﻢﱠ ﺭَﺩَﺩْﻧَـﻪُ ﺃَﺳْﻔَﻞَ ﺳَـﻔِﻠِﻴﻦ‬

“Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve.” Kjo do të thotë mosha e
shtyrë/pleqëria. Kjo është transmetuar nga Ibn Abasi dhe Ikrimeh. Madje Ikrimeh ka
thënë:

"Kushdo që mbledh Kuranin ( d.m.th e mëson përmendesh atë), ai nuk do të

plaket."

Ibn Xheriri preferonte këtë shpjegim. Edhe nëse ky është kuptimi i saj, nuk do të ishte e
drejtë të përjashtosh besimtarët nga kjo, sepse disa prej tyre janë të dërmuar nga pleqëria
dhe mosha e shtyrë. Prandaj kuptimi këtu është ajo që e kemi përmendur edhe më herët
tek pikëpamja e parë rreth kësaj çështje e që është i ngjashëm me thënien e Allahut:

﴾ِ‫ ﺇِﻥﱠ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻟَﻔِﻰ ﺧُﺴْﺮٍ ﺇِﻻﱠ ﺍﻟﱠﺬِﻳﻦَ ءَﺍﻣَﻨُﻮﺍْ ﻭَﻋَﻤِﻠُﻮﺍْ ﺍﻟﺼﱠـﻠِﺤَـﺖ‬- ِ‫﴿ﻭَﺍﻟْﻌَﺼْﺮ‬
“Pasha kohën! Nuk ka dyshim se njeriu është në një humbje të sigurt. Me përjashtim
të atyre që besuan, që bënë vepra të mira..” (103:1-3)

Thënia e Allahut

﴾ٍ‫﴿ﻓَﻠَﻬُﻢْ ﺃَﺟْﺮٌ ﻏَﻴْﺮُ ﻣَﻤْﻨُﻮﻥ‬

“ata kanë shpërblim të pandërprerë.” do të thotë që nuk do të ketë kurrë fund, ashtu siç
e kemi përmendur edhe më herët. Më tej Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﻓَﻤَﺎ ﻳُﻜَﺬﱢﺑُﻚ‬

3
4 MBUROJA.net

“E pas gjithë kësaj, ç’të shtyri të përgënjeshtrosh” që do të thotë : `O biri i Ademit!'

﴾ِ‫﴿ﺑَﻌْﺪُ ﺑِﺎﻟﺪﱢﻳﻦ‬
“ditën e shpërblimit (përgjegjësisë)?” që do të thotë shpërblimin që do të bëhet në
botën tjetër.

Ngase në të vërtetë ju e dini fillimin dhe ju e dini se Ai që është në gjendje të fillojë

(krijimin), dhe është gjithashtu në gjendje ta përsërisë atë e që është edhe më e lehtë. Pra,
çfarë është ajo që ju bën të refuzoni kthimin përfundimtar në botën tjetër, pasi ju tashmë
keni njohuri për këtë "

Prandaj Allahu thotë:

﴾َ‫﴿ﺃَﻟَﻴْﺲَ ﺍﻟﻠﱠﻪُ ﺑِﺄَﺣْﻜَﻢِ ﺍﻟْﺤَـﻜِﻤِﻴﻦ‬

“A nuk është All-llahu më i urti i gjykuesve?” (95:1-8) do të thotë: a nuk është ai më i
miri gjykues, i Cili nuk shtyp dhe nuk i bën ndonjë padrejtësi askujt. Dhe nga Drejtësia e
Tij është se Ai do ty gjykojë dhe do të ndëshkojë këdo që i ka bërë padrejtësi tjetrit në
këtë jetë.

Ky është fundi i sures Tin. Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet janë vetëm për
Allahun.

Përktheu: Avni Xhemajli ( Ebuensarij)

4
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Ikre (Alak)

(Kapitulli 96)
Shpallur në Medine

Kjo sure është e para e shpallur në Kuran

﴾ ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

ِ‫ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻋَﻠﱠﻢَ ﺑِﺎﻟْﻘَﻠَﻢ‬- ُ‫ ﺍﻗْﺮَﺃْ ﻭَﺭَﺑﱡﻚَ ﺍﻻﱞﻛْﺮَﻡ‬- ٍ‫ﺲَﻦَ ﻣِﻦْ ﻋَﻠَﻖ‬ ‫ ﺧَﻠَﻖَ ﺍﻹِﻧ ـ‬- َ‫﴿ﺍﻗْﺮَﺃْ ﺑِﺎﺳْﻢِ ﺭَﺑﱢﻚَ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺧَﻠَﻖ‬
﴾ ْ‫ ﻋَﻠﱠﻢَ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻣَﺎ ﻟَﻢْ ﻳَﻌْﻠَﻢ‬-
“Lexo me emrin e Zotit tënd, i cili krijoi (çdo gjë). Krijoi njeriun prej një gjaku të
ngjizur (në mitrën e nënës). Lexo! Se Zoti yt është më bujari! Ai që e mësoi
(njeriun) të shkruajë me pendë. Ia mësoi njeriut atë që nuk e dinte.” (96:1-5)

Fillimi i profetësisë së Muhamedit (salallahu alejhi we selem) dhe ajetet

e para të shpallura në Kuran

Transmeton Imam Ahmedi se Aishja (radiallahu anha) ka thënë: “

"Gjëja e parë që filloi të ndodhte me të Dërguarin e Allahut para shpalljes ishin ëndrrat
që i shihte në gjumë e që pastaj bëheshin realitet. Nuk ka pasur ndonjë ëndërr që nuk do
t’i dilte qartë si agimi i mëngjesit. Pasta ai filloi të vetmohej. Vetmohej në shpellën Hira
dhe aty bënte vazhdimisht ibadet me net të tëra dhe merrte furnizimin me vete. Pastaj
kthehej tek Hatixhja dhe plotësonte furnizimin për disa net të tjera. Kjo vazhdoi kështu
derisa papritur i erdhi shpallja në shpellën Hira. Atij i erdhi meleku ndërsa ai ishte në
shpellë dhe i tha: “Lexo!" I Dërguari i Allahut iu përgjigj:

«‫ ﻣَﺎ ﺃَﻧَﺎ ﺑِﻘَﺎﺭِﻯء‬:ُ‫»ﻓَﻘُﻠْﺖ‬

"Unë u përgjigja: Nuk di të lexoj." Pastaj ai tha: "Meleku më mori dhe më shtrëngoi
derisa s'mund të duroja më, pastaj më lëshoi e tha: “Lexo!” Kështu, unë iu përgjigja:
“Nuk di të lexoj.” Ai më mori për herë të dytë dhe më shtrëngoi, derisa s'mund të duroja
më, pastaj më lëshoi dhe tha:

﴾َ‫﴿ﺍﻗْﺮَﺃْ ﺑِﺎﺳْﻢِ ﺭَﺑﱢﻚَ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺧَﻠَﻖ‬

“Lexo me emrin e Zotit tënd, i cili krijoi gjithçka” derisa arriti ajetin
2 MBUROJA.net

﴾ْ‫﴿ﻣَﺎ ﻟَﻢْ ﻳَﻌْﻠَﻢ‬

“...atë që nuk e dinte”

Kështu, ai u kthye më to (këto ajete) dhe me zemër të dridhur, derisa arriti në shtëpi tek
Hatixhja dhe i tha asaj :

« ‫»ﺯَﻣﱢﻠُﻮﻧِﻲ ﺯَﻣﱢﻠُﻮﻧِﻲ‬
“Më mbuloni! Më mbuloni!" E mbuluan derisa i kaloi frika, pastaj ia tregoi ndodhinë
Hatixhës dhe i tha:

« ‫»ﻗَﺪْ ﺧَﺸِﻴﺖُ ﻋَﻠَﻰ ﻧَﻔْﺴِﻲ‬

“'Vërtet, kam frikë për vetën time!''

Hatixhja iu përgjigj: ''Jo, për Allahun! Allahu, kurrsesi, s'të poshtëron, asnjëherë. Sepse ti
mban lidhje me të afërmit, u ndihmon nevojtarëve, i ushqen të varfrit, e mirëpret mikun
dhe përkrah ata që mbrojnë të vërtetën''.

Më pas, Hatixhja vajti me të te Uereka bin Neufel bin Esed bin Abdu el-Uza, i cili ishte
djali i xhaxhait të Hadixhes. Ky njëri kishte pranuar krishterimin gjatë kohës së
injorancës dhe i kopjonte tekstet e shenjta në arabisht. Ai shkruante nga Inxhili në
hebraisht aq sa Allahu donte që ai të shkruante. Ishte i shtyrë në moshë dhe ishte i
verbër. Hatixhja i tha:''O biri i xhaxhait, dëgjo (diç) nga biri i vëllait tënd!'' Uereka i
tha:''O bir i vëllait tim, ç'është ajo që po sheh?'' Pasi Profeti i tregoi për ndodhinë që i
ngjau, Uereka i tha:''Ky është Namusi (Xhibrili), që Allahu ia zbriti edhe Musait. Ah,
sikur të kisha qëlluar i ri. Ah, sikur të isha gjallë, kur do të të nxjerrë populli yt!'' I
Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) pyeti:

« ‫»ﺃَﻭَ ﻣُﺨْﺮِﺟِﻲﱠ ﻫُﻢْ؟‬

"Do të më nxjerrin (përzënë)!?"

Uereka ia vërtetoi këtë duke i thënë: "Asnjëherë s'ka ndodhur të vijë ndonjë njëri me atë
që erdhe ti veçse populli i tij e kanë dëmtuar. Sikur të më mbërrinte ajo ditë, do të të
jepja një ndihmesë të fortë''.

Nuk kaloi shumë dhe Uereka vdiq, ndërsa shpallja pushoi për një kohë dhe i Dërguari i
Allahut u pikëllua ashtu siç na kanë treguar të tjerët. "

Për shkak të këtij hidhërimi, disa herë shkonte në majën e malit me qëllim që të hidhej
nga lart. Megjithatë, sa herë që ai arrinte majën malit dhe dëshironte të hidhej prej aty, i
3 MBUROJA.net

shfaqej Xhibrili dhe i thoshte: "O Muhamed! Ti më të vërtetë je i Dërguari i Allahut!''

Prandaj, shqetësimi i tij hiqej, shpirti i tij qetësohej dhe ai kthehej (nga mali). Pastaj, kur
shpallja pushoi për një kohë, ai dilte ashtu si më parë. Kur arrinte majën më të lart,
Xhibrili i shfaqej dhe ia thoshte të njëjtat gjëra si më parë.”

Ky hadith transmetohet në të dy Sahihet nëpërmjet Ez-Zuhriut. Zinxhirin e

transmetuesve, tekstin dhe kuptimin e tij e kemi diskutuar gjerësisht në fillim të
shpjegimeve tona të Sahihul Buhari. Prandaj, kush dëshiron ta lexojë, mund të kërkojë
atje, dhe i gjithë falënderimi dhe lavdërimi është vetëm për Allahun. Kështu, gjëja e parë
e shpallur në Kuran, janë këto ajete të bekuara dhe fisnike. Ato janë mëshira e parë, të
cilën Allahu e zbriti mbi shërbëtorët e Tij dhe dhurata e parë me të cilën Allahu i
favorizoi ata.

Nderi dhe Fisnikëria e njeriut qëndrojnë në Diturinë e tij

Këto ajete na informojnë fillimin e krijimit të njeriut nga një droçkë e varur dhe se nga
mirësia e tij Allahu i mësoi njeriut atë që ai nuk e dinte. Andaj Allahu i Madhërishëm e
nderoi njeriun duke i dhënë atij dije dhe dinjitet me të cilën babai i njerëzimit, Ademi, u
dallua nga engjëjt. Dituria nganjëherë gjendet në mendje, nganjëherë në gjuhë dhe
nganjëherë në shkrimin e saj. Për këtë arsye Allahu thotë:

﴾ْ‫ ﻋَﻠﱠﻢَ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻣَﺎ ﻟَﻢْ ﻳَﻌْﻠَﻢ‬- ِ‫ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻋَﻠﱠﻢَ ﺑِﺎﻟْﻘَﻠَﻢ‬- ُ‫﴿ﺍﻗْﺮَﺃْ ﻭَﺭَﺑﱡﻚَ ﺍﻻﱞﻛْﺮَﻡ‬
“ Lexo! Se Zoti yt është më bujari! Ai që e mësoi (njeriun) të shkruajë me pendë. Ia
mësoi njeriut atë që nuk e dinte.” (96:1-5)

Në një transmetim thuhet:

"Ruajeni diturinë duke e shkruar.”

Po ashtu ekziston një thënie ku thuhet:

“Kushdo që vepron sipas asaj që di, Allahu do t’ia mundësojë diturinë që ai

(njeriu) nuk e di.”

- ‫ ﺃَﺭَﺃَﻳْﺖَ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻳَﻨْﻬَﻰ‬- ‫ ﺇِﻥﱠ ﺇِﻟَﻰ ﺭَﺑﱢﻚَ ﺍﻟﺮﱡﺟْﻌَﻰ‬- ‫ ﺃَﻥ ﺭﱠءَﺍﻩُ ﺍﺳْﺘَﻐْﻨَﻰ‬- ‫﴿ﻛَﻼﱠ ﺇِﻥﱠ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻟَﻴَﻄْﻐَﻰ‬
- ‫ ﺃَﺭَءَﻳْﺖَ ﺇِﻥ ﻛَﺬﱠﺏَ ﻭَﺗَﻮَﻟﱠﻰ‬- ‫ ﺃَﻭْ ﺃَﻣَﺮَ ﺑِﺎﻟﺘﱠﻘْﻮَﻯ‬- ‫ ﺃَﺭَءَﻳْﺖَ ﺇِﻥ ﻛَﺎﻥَ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﻬُﺪَﻯ‬- ‫ﻋَﺒْﺪﺍً ﺇِﺫَﺍ ﺻَﻠﱠﻰ‬
ُ‫ ﻓَﻠْﻴَﺪْﻉ‬- ٍ‫ ﻧَﺎﺻِﻴَﺔٍ ﻛَـﺬِﺑَﺔٍ ﺧَﺎﻃِﺌَﺔ‬- ِ‫ ﻛَﻼﱠ ﻟَﺌِﻦ ﻟﱠﻢْ ﻳَﻨﺘَﻪِ ﻟَﻨَﺴْﻔَﻌﺎً ﺑِﺎﻟﻨﱠﺎﺻِﻴَﺔ‬- ‫ﺃَﻟَﻢْ ﻳَﻌْﻠَﻢ ﺑِﺄَﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﻳَﺮَﻯ‬
﴾ ‫ ﻛَﻼﱠ ﻻَ ﺗُﻄِﻌْﻪُ ﻭَﺍﺳْﺠُﺪْ ﻭَﺍﻗْﺘَﺮِﺏ‬- َ‫ ﺳَﻨَﺪْﻉُ ﺍﻟﺰﱠﺑَﺎﻧِﻴَﺔ‬- ُ‫ﻧَﺎﺩِﻳَﻪ‬
4 MBUROJA.net

“Jo, është e vërtetë se ai i kalon kufijtë. Për shkak se e ndien veten të pavarur. Po
kthimi është vetëm te Zoti yt. A e ke parë atë që pengon një rob, kur ai falet? A nuk
është ai (robi) në rrugë të drejtë? Dhe urdhëron për devotshmëri. A më tregon nëse
ai përgënjeshtron dhe zbrapset (nga besimi)? A nuk e di ai se All-llahu e sheh? Jo,
jo! Nëse nuk tërhiqet, vërtet do ta kapim për ballukesh. Për ballukesh të
gënjeshtarit e fajtorit. Ai le t’i thërrasë ata të vetët. Ne do t’i thërrasim zebanitë. Jo,
jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo me sexhde dhe afroju Zotit me të.” (96:6-19)

Kërcënimi i atyre që e teprojnë për shkak të pasurisë

Allahu na njofton se njeriu është shumë i kënaqur, më mëkatari, përbuzës dhe shkelës i
kufijve kur ai e mendon se i mjafton vetvetja dhe se ka pasuri me bollëk. Pastaj Allahu
kërcënon, paralajmëron dhe e qorton atë në thënien e Tij:

﴾‫﴿ﺇِﻥﱠ ﺇِﻟَﻰ ﺭَﺑﱢﻚَ ﺍﻟﺮﱡﺟْﻌَﻰ‬

“Po kthimi është vetëm te Zoti yt.” do të thotë se tek Allahu është paracaktimi i fundit
dhe se tek Ai do të ktheheni dhe Ai do t’ju marrë në përgjegjësi për pasurinë tuaj se si e
keni fituar dhe si keni shpenzuar atë.

Qortimi i Ebu Xhehlit

Pastaj Allahu thotë:

﴾‫ ﻋَﺒْﺪﺍً ﺇِﺫَﺍ ﺻَﻠﱠﻰ‬- ‫﴿ﺃَﺭَﺃَﻳْﺖَ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﻳَﻨْﻬَﻰ‬

"A e ke parë atë që pengon një rob, kur ai falet?" Ky ajet ka zbritur në lidhje me Ebu
Xhehlin, Allahu e mallkoftë. Ai kërcënonte të Dërguarin e Allahut kur falej në Qabe.
Prandaj, fillimisht e paralajmëron atë me atë që është më e mirë duke thënë:

﴾‫﴿ﺃَﺭَءَﻳْﺖَ ﺇِﻥ ﻛَﺎﻥَ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟْﻬُﺪَﻯ‬

"A nuk është ai (robi) në rrugë të drejtë?" që do të thotë “a mendon se ky njeri, të cilin ti
po e pengon nga veprat e tij, është në rrugë të drejtë, apo

﴾‫﴿ﺃَﻭْ ﺃَﻣَﺮَ ﺑِﺎﻟﺘﱠﻘْﻮَﻯ‬

"Dhe ai urdhëron për devotshmëri" në fjalimet e tij e ti ende e kundërshton atë duke e
kërcënuar teksa ai falet?

Prandaj Allahu thotë:

5 MBUROJA.net

﴾‫﴿ﺃَﻟَﻢْ ﻳَﻌْﻠَﻢ ﺑِﺄَﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪَ ﻳَﺮَﻯ‬

“A nuk e di ai se All-llahu e sheh?” që do të thotë, a nuk e di ky njeri i cili e pengon
këtë njeri i cili e ndjek rrugën e drejt se Allahu e sheh dhe e dëgjon atë, dhe se Ai do ta
shpërblejë (me dënim) atë në tërësi për tërë atë që ai ka bërë. Pastaj Allahu duke u
kërcënuar dhe paralajmëruar thotë:

﴾ِ‫﴿ﻛَﻼﱠ ﻟَﺌِﻦ ﻟﱠﻢْ ﻳَﻨﺘَﻪ‬

“Jo! Nëse nuk tërhiqet” d.m.th nëse nuk i tërheq mbrapsht mendimet dhe
kokëfortësinë e tij, atëherë

﴾ِ‫﴿ﻟَﻨَﺴْﻔَﻌﺎً ﺑِﺎﻟﻨﱠﺎﺻِﻴَﺔ‬
“Vërtet Ne do ta kapim.” që do të thotë se vërtet Ne do ta nxijmë atë jashtëzakonisht në
Ditën e Gjykimit. Pastaj Ai thotë:

﴾ٍ‫﴿ﻧَﺎﺻِﻴَﺔٍ ﻛَـﺬِﺑَﺔٍ ﺧَﺎﻃِﺌَﺔ‬

“Për ballukesh të gënjeshtarit dhe fajtorit“ do të thotë balli i Ebu Xhehlit që gënjen me
thëniet dhe veprimet e tij mëkatare.

﴾ُ‫﴿ﻓَﻠْﻴَﺪْﻉُ ﻧَﺎﺩِﻳَﻪ‬
“Ai le t’i thërrasë ata të vetët “ që nënkupton njerëzit e fisit të tij. Me fjalë të tjera, le t’i
thërrasë ai ata e të kërkojë ndihmë prej tyre.

﴾َ‫﴿ﺳَﻨَﺪْﻉُ ﺍﻟﺰﱠﺑَﺎﻧِﻴَﺔ‬
“Ne do t’i thërrasim Zebanitë (rojet e Xhehenemit” Dhe ata janë engjëjt e mundimit
dhe torturës. Kjo sa për ta ditur se kush do të fitojë, grupi ynë apo grupi i tij.

Transmeton Buhariu se Ibn Abasi ka thënë:

"Ebu Xhehli tha: Nëse e shoh Muhamedin të falet në Qabe, do t’ia vë këmbën në
qafë.” Kjo arriti tek i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem), i cili tha:

«‫»ﻟَﺌِﻦْ ﻓَﻌَﻞَ ﻟَﺄَﺧَﺬَﺗْﻪُ ﺍﻟْﻤَﻠَﺎﺋِﻜَﺔ‬

“Nëse e bënë këtë, atë do ta kapin melaiket.”
6 MBUROJA.net

Këtë hadith po ashtu e transmetojnë edhe Tirimidhiu dhe En-Nesai në librat e tyre të
tefsireve. Njëlloj është transmetuar nga Ibn Xheriri.

Ahmedi, Tirmidhiu, En-Nesai dhe Ibn Xheriri e transmetojnë këtë hadith nga Ibn Abasi
si vijon:

"I Dërguari i Allahut po falej tek Mekami i Ibrahimit (vendi ku falej Ibrahimi
alejhi selam) kur aty kaloi Ebu Xhehl bin Hisham dhe i tha: ”O Muhamed! A nuk
të kam ndaluar nga kjo” Ai e kërcënoi të Dërguarin e Allahut, kështu që i
Dërguari u zëmërua shumë dhe e qortoi atë. Pastaj Ebu Xhehli tha: “O
Muhamed! Si mund të më kërcënosh mua me Allahun, kur unë kam shumicën e
të afërmeve me vete më këtë luginë.”

Pastaj Allahu shpalli:

﴾َ‫ ﺳَﻨَﺪْﻉُ ﺍﻟﺰﱠﺑَﺎﻧِﻴَﺔ‬- ُ‫﴿ﻓَﻠْﻴَﺪْﻉُ ﺍﻥَﺩِﻳَﻪ‬

“Ai le t’i thërrasë ata të vetët. Ne do t’i thërrasim Zebanitë”.

Ibn Abasi thotë:

"Nëse ai do t’i thërriste njerëzit e tij, atëherë melaiket e ndëshkimit do ta kapnin

atë menjëherë.''

Tirmidhiu thotë se ky hadith është Hasen Sahih.

Transmeton Ibn Xheriri nga Ebu Hurejre se Ebu Xhehli ka thënë: “A e mbulon
Muhamedi fytyrën e tij me pluhur (gjatë sexhdes) kur ai ende gjendet në mesin tuaj?’
Njerëzit iu përgjigjen “Po.” Atëherë ai tha: "Pasha Latin e Uzan, nëse e shohë atë duke u
falur, do ta shkeli në qafë dhe sigurisht se do t’ia vë fytyrën përdhe.'' I Dërguari i Allahut
erdhi dhe filloi të falej, gjë që ia mundësoi Ebu Xhehlit ta shkelte atë në qafë. Pastaj
njerëzit u befasuan kur Ebu Xhehli filloi të tërhiqej dhe të mbrojhej me duar. E pyeten:
"Çfarë po ndodh me ty?" Ai u përgjigj: "Vërtet, midis meje dhe tij ka hendek me zjarr,
përbindësha dhe krahë.''

Atëherë i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) tha:

«‫»ﻟَﻮْ ﺩَﻧَﺎ ﻣِﻨﱢﻲ ﻟَﺎﺧْﺘَﻄَﻔَﺘْﻪُ ﺍﻟْﻤَﻠَﺎﺋِﻜَﺔُ ﻋُﺾْﻭًﺍ ﻋُﻀْﻮًﺍ‬

“Po të më afrohej, melaiket do ta kapnin për çdo gjymtyre.”

Transmetuesi shton: "Allahu ka shpallur një ajet, por unë nuk e di nëse kjo ka të bëjë me
hadithin e Ebu Hurejres.”
7 MBUROJA.net

﴾ ‫﴿ﻙَﻻﱠ ﺇِﻥﱠ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦَ ﻟَﻴَﻄْﻐَﻰ‬

“Jo, është e vërtetë se ai i kalon kufijtë" deri në fund të sures.''

Këtë hadith e transmetojnë Imam Ahmed bin Hanbeli, Muslimi, En-Nesai dhe Ibn Ebi
Hatimi.

Lehtësim për profetin

Më tej Allahu thotë:

﴾ُ‫﴿ﻛَﻼﱠ ﻻَ ﺗُﻄِﻌْﻪ‬
"Jo, Ti mos iu bind atij", që do të thotë: O Muhamed! Mos iu bind atij në atë që ai të
ndalon nga qëndrueshmëria në adhurim dhe adhurimi i shumtë. Lutu (falu) sa herë që
të duash dhe mos u shqetëso për të, sepse Allahu do të të përkrahë, do të të ndihmojë
dhe do të të mbrojë nga njerëzit.

﴾‫﴿ﻭَﺍﺳْﺠُﺪْ ﻭَﺍﻗْﺘَﺮِﺏ‬
“Vazhdo me sexhde dhe afroju Zotit me të.” Kjo është e ngjashme me atë që është
konfirmuar në Sahihun e Muslimit nën autoritetin e Ebu Salihut, i cili transmeton nga
Ebu Hurejra se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) ka thënë:

« ‫ ﻓَﺄَﻛْﺜِﺮُﻭﺍ ﺍﻟﺪﱡﻋَﺎء‬،ٌ‫»ﺃَﻗْﺮَﺏُ ﻣَﺎ ﻳَﻜُﻮﻥُ ﺍﻟْﻌَﺒْﺪُ ﻣِﻦْ ﺭَﺑﱢﻪِ ﻭَﻫُﻮَ ﺳَﺎﺟِﺪ‬

"Besimtari është më së afërmi me Zotin e tij gjatë sexhdes, prandaj shtoni lutjet gjatë
sexhdes".

Më herët kemi përmendur se i Dërguari i Allahut bënte sexhde sa herë që lexonte

﴾ْ‫﴿ﺇِﺫَﺍ ﺍﻟﺴﱠﻤَﺂءُ ﺍﻧﺸَﻘﱠﺖ‬

“Kur të pëlcet qielli.” (84:1) dhe

﴾َ‫﴿ﺍﻗْﺮَﺃْ ﺑِﺎﺳْﻢِ ﺭَﺑﱢﻚَ ﺍﻟﱠﺬِﻯ ﺧَﻠَﻖ‬

“Lexo me emrin e Zotit tënd, i cili krijoi (çdo gjë).” (96:1)
8 MBUROJA.net

Ky është fundi i sures Alak. Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet janë vetëm për
Allahun. Ai është Dhuruesi i suksesit dhe mbrojtësi i gabimeve.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

1 MBUROJA.net

Shpjegim i sures el-Kadr

Tefsir Ibn kethir

Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit

1. Vërtet, Ne e zbritëm atë në natën e el-Kadr

2. Dhe ç'të mësoi ty se ç'është el-Kadr?
3. Nata e el-Kadr është më e mirë se një mijë muaj
4. Në të zbresin engjëjt dhe Shpirti me lejen e Zotit me të gjitha Vendimet
5. Paqe!, deri në shfaqjen e agimit

Allahu, më i larti, na informon se Ai ka zbritur Kur'anin në natën e el-Kadr, dhe kjo

është një natë e bekuar të cilës i referohet në fjalët e Tij, të Gjithpushtetshmit:"Vërtet, Ne
e zbritëm atë në natën e el-Kadr". Nata e el-Kadr ndodh në muajin e Ramazanit, siç
thotë Allahu:"Muaji Ramazan në të cilën është zbritur Kur'ani" [el-Bekare, 185]. Ibn
Abas, mes tjerash, shpjegon se Kur'ani i plotë është zbritur nga el-Leuh el-Mahfudh [Pllaka
e Ruajtur] në natën e el-Kadr deri në Bejt el-Izzeh [Shtëpinë e Lavdisë] në qiellin më të
ulët, prej ku ai i është shpallur pjesë-pjesë pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] sipas
ngjarjeve që zunë vend gjatë jetës së tij për një periudhë kohore prej njëzet e tre vjetësh.
Pastaj, me qëllim që ta qartësojë madhështinë e çështjes së el-Kadr, të cilën Ai e ka
zgjedhur për ta zbritur Kur'anin fisnik, Allahu thotë:"Dhe ç'të mësoi ty se ç'është el-
Kadr? Nata e el-Kadr është më e mirë se një mijë muaj". [dmth një mijë muaj gjatë të
cilëve njeriu bart shpatën e tij në Rrugën e Allahut]. [Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim]

Ibn Xherir rrëfen në autoritetin e Muxhahidit, se ka qenë një njeri nga beni Israilët i cili
falej tërë natën e pastaj në mëngjes, ai luftonte armiqtë në Rrugë të Allahut gjatë ditës
deri në mbrëmje, dhe ai e bëri këtë për një mijë muaj, kështu që Allahu shpalli
suren:"Nata e el-Kadr është më e mirë se një mijë muaj". Domethënë, qëndrimi në
namaz në atë natë, është më i mirë se veprat e atij njeriu. Sufjan eth-Theuri transmeton
në autoritetin e Muxhahidit poashtu, se të qenit e natës së el-Kadr më e mirë se një mijë
muaj do të thotë se veprat e mira që bëhen në të, agjërimi dhe namazi, janë më të mira se
veprat e mira, namazet dhe agjërimet e një mijë muajve. [Transmetuar nga Ibn Xherir]

Ibn Ebi Hatim transmeton në autoritetin e Muxhahidit se kjo do të thotë: Nata e el-Kadr
është më e mirë se një mijë muaj pa natën e el-Kadr. Kjo poashtu është thënë nga
Katadeh ibn De'ameh dhe esh-Shafi'i dhe të tjerët, përfshirë edhe ibn Xheririn, dhe ky
është komentimi i saktë dhe është sikur thënia e pejgamberit [salallahu alejhi ue
selam]:"Të kalosh natën në Rrugë të Allahut është më mirë se një mijë netë që s'kalohen
në adhurim". [Transmetuar nga Ahmed]

Njëlloj, është transmetuar se kushdo që shkon në namazin e xhumasë i veshur me

kujdes dhe me qëllim të pastër, atij do t'i shkruhet shpërblimi i veprave të mira të një
2 MBUROJA.net

viti, sikur ai të kishte agjëruar në të dhe të kishte kaluar netët e këtij viti në adhurim dhe
të tjera akte të adhurimit.

Është transmetuar nga Ebu Hurejre se ai ka thënë:"Kur erdhi muaji Ramazan, i dërguari
i Allahut [salallahu alejhi ue selam] tha:'Ka ardhur muaji Ramazan. Një muaj i bekuar në
të cilin Allahu e ka bërë agjërimin detyrim për ju. Në të hapen portat e parajsës dhe
portat e Xhehenemit mbyllen dhe shejtanët lidhen me zinxhirë. Në të është një natë më e
mirë se një mijë muaj, kushdo që e humb dobinë e saj, ai ka humbur diçka të
pazvendësueshme". [Transmetuar nga Imam Ahmed. Kjo poashtu është transmetuar
nga en-Nesa'i]

Është transmëtuar nga Ebu Hurejre, se i dërguari i Allahut [salallahu alejhi ue slam] ka
thënë:"Kushdo që qëndron në namaz në natën e el-Kadr me besim dhe shpresë për një
shpërbim te Allahu, atij do t'i falen të gjitha mëkatet e kaluara". [Transmetuar nga el-
Buhari dhe Muslim]

"Në të zbresin engjëjt dhe Shpirti". Domethënë, engjëj të panumërt zbresin me mëshirë
dhe bekime të panumëruara, siç zbresin kur lexohet Kur'ani dhe i rrethojnë ata që janë
ulur në rreth dhe që përkujtojnë Allahun, dhe ata i ulin krahët e tyre në praninë e
kërkuesit të sinqertë të diturisë në shenjë nderimi ndaj tij. Përsa i përket Shpirtit, është
thënë se më këtë mendohet në engjëllin Xhibril [alejhis-selam] dhe se ai përmendet në
këtë mënyrë për ta dalluar atë nga engjëjt tjerë. Poashtu është thënë se kjo do të thotë:
një grup engjëjsh, dhe Allahu e di më së miri. [Shiko tefsirin e sures Nebe', ajeti 38]

"Me të gjitha Vendimet". Transmeton Se'id ibn Mensuri në autoritetin e Muxhahidit, se

kjo do të thotë që nata është e sigurt nga makinacionet e djajve; ata s'mund të kryejnë
ligësira apo dëme në të. Katade dhe të tjerët kanë thënë se kjo do thotë që Vendimet
Hyjnore lëshohen atë natë, vendoset koha e caktuar për gjithçka dhe bekimet
shpërndahen, si në fjalët e Allahut:"Në të [atë natë] vendoset çdo çështje e paracaktuar".
[ed-Dukhan, 4]

"Paqe!, deri në shfaqjen e agimit". Se'id ibn Mensur rrëfen në autoritetin e esh-She'bi, se
kjo do të thotë se engjëjt dërgojnë përshëndetjet e tyre të paqes mbi ata që janë të zënë
me namaz në xhamitë deri në agim. Është transmetuar në autoritetin e Ebu Hurejres, se i
dërguari i Allahut [salallahu alehi ue selam] ka thënë:"Kjo është nata e njëzet e shtatë
apo e njëzet e nëntë, dhe vërtet engjëjt në atë natë janë të panumërt". el-Amesh thotë, në
autoritetin e Ebu Leilas, se ky ajet do të thotë se e gjithë nata është mirësi, në të s'ka
kurrfarë të keqe deri në shfaqjen e agimit. Kjo mbështetet nga një transmetim në
autoritetin e Ubadeh ibn es-Samit, se i dërguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam] ka
thënë:"Nata e el-Kadr mund të gjindet më dhjetë [netët] të fundit [të Ramazanit].
Kushdo që qëndron në namaz gjatë këtyre netëve, duke dëshiruar shpërblimin e këtyre
netëve, do t'i falen mëkatet nga Allahu, të mëhershmet dhe të vonat. Dhe kjo natë është
tek: nëntë, shtatë, pesë, tre apo nata e fundit e saj". [Transmetuar nga Imam Ahmed]
3 MBUROJA.net

Është transmetuar në autoritetin e Ibn Abas [radiallahu anhu] se i dërguari i Allahut

[salallahu alejhi ue selam] ka thënë:"Kjo është natë e zemërgjerësisë dhe gëzimit, as
shumë e nxehtë as shumë e ftohët, dhe dielli në mëngjesin pas saj është i dobët dhe me
ngjyrë të kuqe". [Transmetuar nga Ebu Daud et-Tejalisi]

Është transmetuar në autoritetin e Xhabir bin Abdullah, se i dërguari i Allahut [salallahu

alejhi eu selam] ka thënë:"Vërtet, unë pashë natën e el-Kadr e pastaj u bëra që ta harrojë
atë, por ajo është [duhet kërkuar] në dhjetë netët e fundit. Nata është e qetë dhe e mirë,
as e nxehtë as e ftohët, sikur të ishte hëna e plotë, dhe në këtë natë shejtanët nuk dalin
deri në dritën e agimit". [Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim] Dijetarët janë dalluar për atë
se a ishte nata e el-Kadr edhe për komunitetet që i paraprinë atij të Muhamedit
[salallahu alejhi ue selam] apo është caktuar veçanërishtë për ta. Janë dy shkolla
mendimi përsa i përket kësaj teme: Ebu Musab Ahmed ibn Ebi Bekr ez-Zuhri [v.42H] ka
thënë që Malik e informoi atë se të dërguarit të Allahut [salallahu alejhi ue selam] i janë
treguar gjeneratat e lashta të njerëzimit dhe ishte që jetëgjatësia e komunitetit të tij ishin
më te shkurtrat, dhe kështu s'ishte e mundshme të plotësohej sasia e njëjtë e veprave si e
komuniteteve të lashta, të cilët jetuan më gjatë, dhe kështu Allahu i dha atij natën e el-
Kadr, e cila është më e mirë se një mijë muaj. Sipas Malikut, kjo doemos nënkupton që
ky komunitet [muslimanët] veçanërisht është favorizuar me natën e el-Kadr. Një nga
dijetarët Shafi'i ka thënë se ky është opinioni i shumicës së dijetrëve të fikhut, dhe
Allahu e di më së miri. Opinioni i dytë përsa i përket kësaj teme thotë që nata e el-Kadr i
qe dhënë popujve të mëparshëm ashtu siç i është dhënë edhe këtij komuniteti, dhe
dëshmi për këtë është hadithi që e thotë këtë. [Sidoqoftë, Ibn Kethir nuk e ka përmendur
hadithin].

Është transmetuar se Ebu Dherr [radiallahu anhu] pyeti pejgamberin [salallahu alejhi ue
selam]:"O i dërguar i Allahut, më trego për natën e el-Kadr, a është ajo në Ramazan apo
në një muaj tjetër?" Ai [salallahu alejhi ue selam] u përgjigj:"Jo, ajo është në Ramazan".
[Transmetuar nga Imam Ahmed]. Ai [salallahu alejhi ue selam] tha:"…ajo është deri në
Ditën e Ringjalljes". Dhe, "Kërkojeni atë në shtatë ditët e fundit të Ramazanit dhe mos
më pyesni më për të". [Transmetuar nga en-Nesa'i]. Ky hadith dëshmon që nata e el-
Kadr duhet të kërkohet vetëm në muajin e Ramazanit, jo gjatë tërë vitit pa dallim siç i
është përshkruar Ibn Mes'udit [radiallahu anhu] nga dijetarët e Kufes. Krahas kësaj, Ebu
Daud shkroi në Sunenin e tij:"Kaptina:-Dëshmi se nata e el-Kadr është në çdo Ramazan".
Ai më pas vazhdoi të transmetonte në autoritetin e Ibn Umerit [radiallahu anhu] se ai ka
dëgjuar të dërguarin e Allahut [salallahu alejhi ue selam] të pyetet rreth natës së el-Kadr,
dhe ai u përgjigj:"Ajo është në çdo Ramazan". Dhe të gjithë njerëzit në këtë zinxhirë
transmetimi janë thikat [të besueshëm] përveçse Ebu Daud tha që transmetimi është
meukuf [‘i ndalur’; transmetim prej një Shoqëruesi (Sahabi)].

Poashtu është thënë që nata e el-Kadrit është në natën e parë të Ramazanit, dhe se është
në të shtatëmbëdhjetën e Ramazanit – kjo i është përshkruar esh-Shafi'iut dhe Ebu Daud
transmetoi një hadith në autoritetin e Ibn Mes'ud [radiallahu anhu] dhe tha që ai ishte
4 MBUROJA.net

merfu, ndërsa el-Hasan el-Basri tha që ajo është në natën e Betejës së Bedrit. Dhe është
thënë: nata e nëntëmbëdhjetë – kjo i është përshkruar Aliut dhe Ibn Mes'udit [Allahu
qoftë i kënaqur me të dytë]. Dhe është thënë: e njëzet e njëta, sipas hadithit të Ebu Se'id
el-Hudrit [radiallahu anhu] në të cilin Ai tha:"I dërguarii Allahut [salallahu alejhi ue
selam] iu drejtua njerëzve duke thënë:'Kushdo që ka bërë Itikaf me mua, le të kthehet,
ngase unë kam parë natën e el-Kadr dhe më pas jam bërë që ta harrojë atë, por vërtet, ajo
është në dhjetë ditët e fundit dhe në ditët tek, dhe pashë veten sikur po bëja sexhde në
baltë dhe ujë" – kulmi i xhamisë së pejgamberit ishte bërë nga gjethet e palmës dhe ne
s'mund të shihnim gjë në qiell, por retë erdhën dhe ra shi mbi ne dhe i dërguari i Allahut
[salallahu alejhi ue selam] na udhëhoqi në namaz, derisa mund të shihja shenjat e shiut
dhe baltës në ballin e tij – dëshmi e asaj çfarë ai kishte parë në visionin e tij". Në një
version tjetër qëndron se kjo ndodhi në mëngjesin e pas njëzet e njëshit; kjo është
transmetuar nga el-Buhari dhe Muslim, dhe sipas esh-Shafi'i, ky është transmetimi më i
vërtetë. Ai [esh-Shafi'i] thotë, lidhur më këto transmetime në dukje kontradiktore:"Kur i
dërguari i Allahut u pyet:'A ta kërkojmë atë në këtë-e-këtë natë?', ai u përgjigj:'Po' [me
qëllim që t'i inkurajonte ata të falen në të gjitha dhjetë netët e fundit], por nata e el-Kadr
është një natë e fiksuar dhe nuk ndryshon". Mirëpo, sipas Ahmedit, eth-Theurit, Ibn
Khuzejmes dhe të tjerëve, ajo mund të ndodhë në cilëndo kohë në netët tek gjatë dhjetë
netëve të fundit të Ramazanit dhe kjo është më afër të vërtetës, dhe Allahu e di më së
miri.

Muslimi transmeton se i dërguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam] instruktoi A'ishen

[Allahu qoftë i kënaqur ne të] t'i lutet Allahut:"O Allah, Ti je Falës, Ti e do faljen, pra më
fal". [Allahume inneke afuwun tuhibul afwa fe'fu'ani] et-Tirmidhi, en-Nesa'i dhe Ibn
Maxheh transmetuan të njëjtën gjë. Sipas Malikut, natën e el-Kadr duhet kërkuar gjatë
dhjetë netëve të Ramazanit dhe nuk duhet përpjekur që të identifikohet se cila është nata
e el-Kadr, por të intensifikohet devocioni gjatë kësaj periudhe. Dhe vepra më e pëlqyer
është të shtohen lutjet gjatë gjithë Ramazanit, shumë në dhjetë ditët e fundit, më shumë
në ditët tek, dhe veçanërisht në fjalët e lartpërmendura të A'ishes nga i dërguari i
Allahut [salallahu alejhi ue selam].

Është transmetuar se Ka'b ka thënë:"Vërtet, kushdo që agjëron Ramazanin duke marrë

vendim mos ta kundërshtojë Allahun kur ai ndërpret agjërimin, do të hyjë në parajsë pa
llogari apo pa u marrë në pyetje". Ky është fundi i komentimit të sures el-Kadr. I gjithë
falënderimi i takon Allahut, dhe nga Ai rrjedh e gjithë mirësia.
1 MBUROJA.net

Tefsiri i sures Bejineh

(Kapitulli 98)
Është shpallur në Medine

I Dërguari i Allahut ia lexoi këtë sure Ubej bin Kabit

Transmeton Imam Ahmedi nga Enes bin Maliku se i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Allahu më ka urdhëruar të ta lexoj “Atyre që nuk besojnë nga Ithtarët e

Librit)”. Ubej tha:”Ai (Allahu) të përmendi emrin tim?'' Profeti u përgjigj:

“Po.” Dhe Ubej filloi të qante.

Transmetojnë Buhariu, Muslimi, Trimidhiu dhe En-Nesai e transmeton nga Shubahu.

(
Me emrin e Allahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti

-
- -
-
-
“Ata që nuk besojnë (Muhamedin, Ku’ranin, Allahun Një) nga radhët e ithtarëve të
Librave të Parë (çifutët dhe të krishterët) dhe Mushrikët, nuk do ta linin (rrugën tyre
të mosbesimit), derisa t’u vinte atyre dëshmi e qartë. Një i Dërguar (Muhamedi) nga
Allahu, që t’ua lexonte (Kur’anin) fletët e pastra, të cilat përmbajnë ligje të vërteta dhe
të drejta nga Allahu. Ata që u ishte dhënë Libri, u përçanë vetëm atëherë kur u erdhi
Dëshmia e qartë. E megjithatë, ata qenë urdhëruar vetëm që të adhuronin Allahun me
përkushtim të sinqertë dhe të mos adhuronin tjetër përveç a përkrah Tij, të adhuronin
atë me besim të vërtetë e me përkushtim të plotë, edhe të kryenin faljen e detyruar të
namazit (Ikametus-salat) e të jepnin zekatin. Dhe kjo është feja e drejtë, e vërtetë”.
(98: 1-5)
2 MBUROJA.net

Njerëzit e shkrimeve të shenjta dhe idhujtarët

Sa u përket Ithtarëve të Librit, ata janë çifutët dhe të krishterët, dhe idhujtarët janë
adhuruesit e zjarrit prej arabëve dhe jo arabëve. Muxhahidi thotë:

“Nuk do të linin (rrugën tyre të mosbesimit)”, do të thotë ata nuk do të

shkatërrohen, derisa t’u bëhet e qartë e vërteta.”

Katade thotë të njëjtën gjë:

“... derisa atyre t’u vije Bejineh (Dëshmia e Qartë)”, do të thotë ky Kur’an.

Prandaj, Allahu thotë:

“Ata që nuk besojnë (Muhamedin, Ku’ranin, Allahun Një) nga radhët e

ithtarëve të Librave të Parë (çifutët dhe të krishterët) dhe Mushrikët nuk do të
linin (rrugën tyre të mosbesimit), derisa t’u vinte atyre Bejineh (Dëshmi e
qartë.)”

Pastaj, Ai e sqaron këtë duke thënë:

“Një i Dërguar nga Allahu, që t’ua lexonte fletët e pastra”, do të thotë

Muhamedin, salallahu alejhi we selem, dhe Ku’ranin e Lavdishëm, që është
shkruar dhe grumbulluar në fletë të pastra. Kjo është e njëjtë me thënien e
Allahut:

- - -
“Ai ( Kur’ani) është në Shkrime të mbajtura lart në nderim (El-Leuh El-
Mauhfudh). I lartësuar, i pastruar, në duart e melekëve shkrues, të nderuar e të
bindur” (80: 13-16)

Më tej, Allahu thotë:

3 MBUROJA.net

“Shkrime të mbajtura lart në nderim”.

Ibn Xheriri thotë:

"Domethënë, në fletë të pastra janë Librat e Allahut, të cilat janë të drejta dhe të
sakta. Në to nuk ka gabime, sepse janë prej Allahut të Madhërishëm.''

Ndryshimi ndodhi vetëm pasi iu bë e qartë dituria

Allahu thotë:

“Dhe Ithtarët e Librit nuk do të linin (rrugën e tyre të mosbesimit), derisa t’u
vinte atyre dëshmi e qartë”. Kjo është e njëjtë me thënien e Allahut:

“Dhe mos u bëni si ata të cilët u përçanë dhe u ndanë në mes tyre pasi u patën
ardhur prova të qarta. Dhe mu për këtë ata do të kenë ndëshkim të madh.”
(3:105)

Kjo u referohet atyre njerëzve dhe kombeve që iu shpallen Librat para nesh. Pasi Allahu
dha prova dhe dëshmi kundër tyre , ata u përçanë dhe ndryshuan kuptimin e asaj çka
Allahu u kishte shpallur në Librat e tyre, dhe ata bënë shumë ndryshime. Sipas një
hadithi të transmetuar në shumë rrugë, i Dërguari i Allahut ka thënë:

“Më të vërtetë, bijtë e Israilit u përçanë në shtatëdhjetë e një grupe, të krishterët

në shtatëdhjetë e dy ndërsa ky umet (muslimanët) do të përçahen në shtatëdhjetë
e tri grupe. Të gjithë do të hyjnë në zjarr, përveç njërit” Ata (sahabët) e
pyeten:“Kush janë ata, o i Dërguari i Allahut?” Ai u përgjigj:

“Janë ata që janë në atë që jam unë dhe shokët (sahabët) e mi .”

4 MBUROJA.net

Urdhri i Allahut është që ata të adhurojnë vetëm Atë dhe fenë ta

praktikojnë vetëm për hir të Tij

Allahu thotë:

“E megjithatë, ata qenë urdhëruar vetëm që të adhuronin Allahun me

përkushtim të sinqertë dhe të mos adhuronin tjetër përveç a përkrah Tij, të
adhuronin atë me besim të vërtetë e me përkushtim të plotë”

Kjo është e njëjtë me thënien e Allahut:

“Dhe ne nuk kemi sjell para teje ndonjë të Dërguar e që të mos e kemi shpallur se
nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut (La Ilahe Il-la Allah)” (21:25)

Kështu, Allahu thotë:

“Hunefa” do të thotë i shmangen shirkut dhe janë plotësisht të sinqertë në

Teuhid. Kjo është e njëjtë me thënien e Allahut:

“Dhe më të vërtetë që Ne kemi çuar të Dërguar tek çdo umet (duke u shpallur):
Adhuroni vetëm Allahun dhe shmanguni Tagutit” (16:36)

Sqarimi i fjalës Hanif është përmendur më herët në surën El-En-Aam, kështu që

mendojmë se nuk është e nevojshme që sërish të përsëritet.

“Dhe të kryenin faljen e namazit” Dhe kjo është forma më e mire e adhurimit
trupor.

“e të jepnin zekatin”. Kjo është bamirësia ndaj të varfërve dhe atyre që kanë
nevojë.
5 MBUROJA.net

“Dhe kjo është feja e drejtë, e vërtetë”, do të thotë fe e drejtë dhe e vërtetë, ose
umeti i cili është i udhëzuar dhe i qetë.

- -

“Padyshim se ata të cilët mohuan (Njësinë e Allahut, Islamin, Kuranin dhe

Muhamedin), qofshin nga radhët e ithtarëve të Librave të parë, qofshin nga
Mushrikët, do të jenë në Zjarrin e Xhehenemit, aty do të banojnë përherë. Ata
janë krijesat më të këqija. Padyshim se ata të cilët besuan dhe punuan mirësi e
drejtësi (sipas besimit Islam), ata janë krijesat më të mira. Shpërblimi i tyre
është te Zoti i tyre: Kopshtet e Begata të Përjetësisë (në Xhenetin e Adnit), nën
të cilin rrjedhin lumenj. Ata do të banojnë aty përgjithmonë. Allahu është i
kënaqur me ta dhe ata janë të kënaqur me Të. Ky është shpërblimi për atë që e
ka frikë Zotin e vet” (98: 6-8)

Përmendja e së keqes dhe e së mirës së Krijimit dhe shpërblimi i tyre

Allahu na njofton se kjo do të ndodhë me besimtarët e dobët prej Ithtarëve të Librit dhe
idhujtarëve të cilët kundërshtojnë Librat e shenjtë të shpallura nga Allahu. Ai thotë se
ata në Ditën e Gjykimit do të jenë në Zjarr dhe se aty do të mbesin përgjithmonë. Kjo do
të thotë se ata do të mbesin në të dhe se qëndrimi i tyre në Zjarr nuk do të marrë fund
kurrë.

“Ata janë krijesat më të këqija”, do të thotë se ata janë krijesat më të këqija që

Allahu ka krijuar. Pastaj Allahu na njofton për gjendjen e njerëzve të drejtë, të
cilët besuan me plotë zemër dhe kryen vepra bamirësie. Ai për të tillët thotë se
janë krijesat më të mira. Ebu Hurejre dhe një grup dijetarësh këtë ajet e përdorin
si prove se besimtarët në mesin e krijesave kanë një pozitë që është më e mire se e
engjëjve.” Ata argumentojnë me thënien e Allahut

“Ata janë krijesat më të mira.”

6 MBUROJA.net

Më tej, Allahu thotë:

“Ky është shpërblimi për atë që e ka frikë Zotin e vet”, që nënkupton Ditën e
Gjykimit.

“Në kopshte të përhershme, nën të cilët rrjedhin lumenj. Aty ata do të jenë
përgjithmonë”, do të thotë qëndrimit të tyre në Xhenet nuk do t’i vjen fundi
kurrë.

“Allahu është i kënaqur me ta dhe ata janë të kënaqur me Të.”

Gjendja e kënaqësisë së Tij me ta (besimtarët) është më e shkëlqyeshme sesa tërë

kënaqësitë që do t’u jepen atyre.

“Dhe ata janë të kënaqur me Të”. Si pasojë e nderimit që Ai u ka dhënë atyre.

Më tej, Allahu thotë:

“Kjo është për atë që i frikësohet Zotit të tij”, do të thotë ky është shpërblimi që
do të arrihet nga ata të cilët i përkulen Allahut dhe i frikësohen (dënimit të) Tij,
ashtu siç Ai e meriton. Ky është ai person i cili e adhuron Allahun sikur ta shihte
Atë, se ai e di se, edhe nëse ai nuk mund ta shohë Atë (në këtë botë), Allahu e
sheh atë (njeri). Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu Hurejre se i Dërguari i
Allahut ka thënë:

“A t’ju njoftoj për krijesën më të mirë?” Ata thanë:“Gjithsesi, o i Dërguari i

Allahut!'' Ai tha:
7 MBUROJA.net

“(Ai është) Personi i cili merr frerët e kalit të tij në rrugën e Allahut dhe, sa herë
që dëgjon klithje tmerruese nga armiku, ai hidhet mbi ta. A t’ju njoftoj për
krijesën më të keqe?” Gjithsesi, o i Dërguari i Allahut!” Ai tha:

“Një njeri i cili ka një tufë dele dhe i cili e kryen faljen e detyrueshme të namazit
dhe jep lëmoshën e detyrueshme. A t’ju njoftoj për krijesën më të keqe?” Ata
thanë:“Gjithsesi”. Ai tha:

“Njeriu prej të cilit kërkohet dhe ai nuk jep në rrugën e Allahut”.

Ky është fundi i tefsirit të sures Bejineh. Tërë falënderimet dhe lavdërimet i takojnë
vetëm Allahut.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)

1 MBUROJA.net

Tefsiri i Sures Zelzele

Është shpallur në Meke

Mirësitë e sures Zelzele

Transmeton imam Ahmedi nga Abdullah bin Amri : "Një burrë erdhi tek i Dërguari i
Allahut dhe i tha:`Më mëso se çfarë të lexoj (nga Kurani), o i Dërguari i Allahut!' Profeti i
tha:

«‫»ﺍﻗْﺮَﺃْ ﺛَﻠَﺎﺛًﺎ ﻣِﻦْ ﺫَﻭَﺍﺕِ ﺍﻟﺮ‬

“Lexo nga ato që fillojnë me shkronjat Elif, Lam, Ra”

Burri i tha: “Jam plakur, zemra më është ngurtësuar dhe gjuha më është ashpërsuar.”
Profeti tha:

«‫»ﻓَﺎﻗْﺮَﺃْ ﻣِﻦْ ﺫَﻭَﺍﺕِ ﺣﻢ‬

"Atëherë, lexo nga ato që fillojnë me shkronjat Ha-Mim.”

Burri prapë tha të njëjtën gjë, kështu që profeti i tha:

«‫»ﺍﻗْﺮَﺃْ ﺛَﻠَﺎﺛًﺎ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤُﺴَﺒﱢﺤَﺎﺕ‬

“Lexo nga Musabihat (suret që fillojnë me Sebbeha ... apo Jusebihu).”

Burri sërish e tha të njëjtën gjë që e kishte thënë edhe më herët. Pasta ai tha: “O i
Dërguari i Allahut, më mirë më mëso diçka që është më gjithëpërfshirëse se këto!”
Kështu, pejgamberi (sallallahu alejhi we selem) i tha të lexonte:

﴾ ‫﴿ﺇِﺫَﺍ ﺯُﻟْﺰِﻟَﺖِ ﺍﻻﱞﺭْﺽُ ﺯِﻟْﺰَﺍﻟَﻬَﺎ‬

“Kur të dridhet toka me dridhjen e saj”

Pasta ai (pejgamberi) ia lexoi suren dhe burri i tha: “Pasha Atë që të ka dërguar ty
pejgamber me të vërtetën, unë kurrë nuk do t’i shtoj gjë kësaj.” Pastaj burri u larguar
dhe pejgamberi tha:

« ‫ ﺃَﻓْﻠَﺢَ ﺍﻟﺮﱡﻭَﻳْﺠِﻞ‬،ُ‫»ﺃَﻓْﻠَﺢَ ﺍﻟﺮﱡﻭَﻳْﺠِﻞ‬

“Shpëtoi burri i vogël! Shpëtoi burri i vogël!”
2 MBUROJA.net

Pastaj profeti tha:

«‫»ﻋَﻠَﻲﱠ ﺑِﻪ‬
“Ma sillni prapë,”

Burri u kthye tek pejgamberi dhe ky i tha atij:

« ‫»ﺃُﻣِﺮْﺕُ ﺑِﻴَﻮْﻡِ ﺍﻟْﺄَﺿْﺤَﻰ ﺟَﻌَﻠَﻪُ ﺍﷲُ ﻋِﻴﺪًﺍ ﻟِﻬَﺬِﻩِ ﺍﻟْﺄُﻣﱠﺔ‬

“Jam urdhëruar gjithashtu të festoj Bajramin, të cilin Allahu e ka bërë festë për këtë
umet.”

Burri pyeti: “Çka mendon nëse unë jam në gjendje të siguroj një deve të huazuar që
milet? A duhet ta ther atë?” Profeti i tha:

ُ‫ ﻭَﻟَﻜِﻨﱠﻚَ ﺗَﺄْﺧُﺬُ ﻣِﻦْ ﺷَﻌْﺮِﻙَ ﻭَﺗُﻘَﻠﱢﻢُ ﺃَﻇَﺎﻓِﺮَﻙَ ﻭَﺗَﻘُﺺﱡ ﺷَﺎﺭِﺑَﻚَ ﻭَﺕَﺣْﻠِﻖُ ﻋَﺎﻧَﺘَﻚَ ﻓَﺬَﺍﻙَ ﺗَﻤَﺎﻡ‬،‫»ﻟَﺎ‬
« ‫ﺃُﺿْﺤِﻴﱠﺘِﻚَ ﻋِﻨْﺪَ ﺍﷲِ ﻋَﺰﱠ ﻭَﺟَﻞ‬
“Jo, por ti duhet t’i shkurtosh flokët, t’i presësh thonjtë, t’i shkurtosh mustaqet, të rruash
vendet e turpshme dhe kjo do të jetë plotësimi i sakrificës tënde ndaj Allahut, të
Plotfuqishëm dhe të Madhërishëm”.

Këtë hadith e transmetojnë Ebu Dawudi dhe En-Nasa'i.

﴾ِ‫﴿ﺑِﺴْﻢِ ﺍﻟﻠﱠﻪِ ﺍﻟﺮﱠﺣْﻤَـﻦِ ﺍﻟﺮﱠﺣِﻴﻢ‬

“Me emrin e All-Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!”

‫ ﻳَﻮْﻣَﺌِ ٍﺬ‬-‫ ﻭَﻗَﺎﻝَ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦُ ﻣَﺎ ﻟَﻬَﺎ‬-‫ ﻭَﺃَﺧْﺮَﺟَﺖِ ﺍﻻﺭْﺽُ ﺃَﺛْﻘَﺎﻟَﻬَﺎ‬-‫﴿ﺇِﺫَﺍ ﺯُﻟْﺰِﻟَﺖِ ﺍﻻْﺭْﺽُ ﺯِﻟْﺰَﺍﻟَﻬَﺎ‬
ْ‫ ﻓَﻤَﻦ ﻳَﻌْﻤَﻞ‬-ْ‫ ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﻳَﺼْﺪُﺭُ ﺍﻟﻨﱠﺎﺱُ ﺃَﺷْﺘَﺎﺗﺎً ﻟّﻴُﺮَﻭْﺍْ ﺃَﻋْﻤَـﻠَﻬُﻢ‬-‫ ﺑِﺄَﻥﱠ ﺭَﺑﱠﻚَ ﺃَﻭْﺣَﻰ ﻟَﻬَﺎ‬-‫ﺗُﺤَﺪّﺙُ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭَﻫَﺎ‬
﴾-ُ‫ ﻭَﻣَﻦ ﻳَﻌْـﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎﻝَ ﺫَﺭﱠﺓٍ ﺷَﺮّﺍً ﻳَﺮَ ﻩ‬-ُ‫ﻣِﺜْﻘَﺎﻝَ ﺫَﺭﱠﺓٍ ﺧَﻴْﺮﺍً ﻳَﺮَﻩ‬
“Kur të dridhet toka me dridhjen e saj të fuqishme dhe të nxjerrë atë që ka në
brendinë e saj (barrën nga brenda), dhe njeriu të thotë: “Çfarë ka kjo (që bën këtë
dridhje)?” Atë ditë ajo i thotë informatat e veta, ngase Zoti yt e ka urdhëruar atë. Atë
ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe, që të shpërblehen për veprat e tyre. E kush
punoi ndonjë të mirë që peshon sa grimca, do ta gjejë atë. Dhe kush punoi ndonjë të
keqe që peshon sa grimca, do ta gjejë atë.”
3 MBUROJA.net

Dita e Gjykimit, çfarë do të ngjajë gjatë saj, gjendja e tokës dhe gjendja
e njerëzimit

Ibn Abasi ka thënë:

﴾‫﴿ﺇِﺫَﺍ ﺯُﻟْﺰِﻟَﺖِ ﺍﻻﱞﺭْﺽُ ﺯِﻟْﺰَﺍﻟَﻪَﺍ‬

"Kur të dridhet toka me dridhjen e saj të fuqishme",

"Kjo do të thotë se ajo do të lëvizë prej së poshtmi.''

﴾‫﴿ﻭَﺃَﺧْﺮَﺟَﺖِ ﺍﻷَﺭْﺽُ ﺃَﺛْﻘَﺎﻟَﻬَﺎ‬

“dhe të nxjerrë toka atë që ka në brendinë e saj (barrën nga brenda)” do të thotë, ajo
do të nxjerrë të vdekurit. Këtë e kanë thënë disa nga Selefët dhe kjo është e ngjashme me
thënien e Allahut:

﴾ٌ‫﴿ﻳﺄَﻳﱡﻬَﺎ ﺍﻟﻨﱠﺎﺱُ ﺍﺗﱠﻘُﻮﺍْ ﺭَﺑﱠﻜُﻢْ ﺇِﻥﱠ ﺯَﻟْﺰَ ﻟَﺔَ ﺍﻟﺴﱠﺎﻋَﺔِ ﺷَﻰْءٌ ﻋَﻈِﻴﻢ‬
“O ju njerëz, ruajuni dënimit nga Zoti juaj, sepse dridhja pranë katastrofës së
kiametit është një llahtari e madhe.” (22:1)

Kjo është e ngjashme me thënien e Tij:

﴾ْ‫ ﻭَﺃَﻟْﻘَﺖْ ﻣَﺎ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻭَﺗَﺨَﻠﱠﺖ‬- ْ‫﴿ﻭَﺇِﺫَﺍ ﺍﻻﱞﺭْﺽُ ﻣُﺪﱠﺕ‬

“Dhe kur toka të shtrihet në gjerësinë e saj e të nxjerrë çka ka brenda e të çlirohet,”
(84:3-4)

Muslimi transmeton në Sahihun e tij nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut ka thënë:

‫ ﻓَﻴَﺠِﻲءُ ﺍﻟْﻘَﺎﺗِﻞُ ﻓَﻴَﻘُﻮﻝُ ﻓِﻲ‬،ِ‫»ﺗُﻠْﻘِﻲ ﺍﻟْﺄَﺭْﺽُ ﺃَﻓْﻠَﺎﺫَ ﻛَﺒِﺪِﻫَﺎ ﺃَﻣْﺜَﺎﻝَ ﺍﻟْﺄُﺳْﻄُﻮَﺍﻥِ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺬﱠﻫَﺐِ ﻭَﺍﻟْﻔِﻀﱠﺔ‬
‫ ﻓِﻲ ﻫَﺬَﺍ‬: ُ‫ﻭَﻳَﺠِﻲءُ ﺍﻟﺴﱠﺎﺭِﻕُ ﻓَﻴَﻘُﻮﻝ‬،‫ ﻭَﻳَﺠِﻲءُ ﺍﻟْﻘَﺎﻃِﻊُ ﻓَﻴَﻘُﻮﻝُ ﻓِﻲ ﻫَﺬَﺍ ﻗَﻄَﻌْﺖُ ﺭَﺣِﻤِﻲ‬،ُ‫ﻫَﺬَﺍ ﻗَﺘَﻠْﺖ‬
« ‫ ﺛُﻢﱠ ﻳَﺪَﻋُﻮﻧَﻪُ ﻓَﻠَﺎ ﻳَﺄْﺧُﺬُﻭﻥَ ﻣِﻨْﻪُ ﺷَﻴْﺌًﺎ‬،‫ﻗُﻄِﻌَﺖْ ﻳَﺪِﻱ‬
“Toka do të qesë jashtë copat e mëlçisë së saj (atë që e ka brenda). Ari dhe argjendi do të
dalin si shtylla. Do të vijë një vrasës dhe do të thotë: “Kam vrarë për këtë”. Ai i cili ka
shkëputur lidhjet farefisnore, do të thotë: "Për këtë kam ndërprerë lidhjet farefisnore.”
Hajduti do të thotë: “Për këtë mu shkurtuan duart.” Pastaj ata do ta lënë atë aty dhe
askush nuk do të marrë asgjë nga ajo”.

Me tej Allahu thotë:

4 MBUROJA.net

﴾‫﴿ﻭَﻗَﺎﻝَ ﺍﻹِﻧﺴَـﻦُ ﻣَﺎ ﻟَﻬَﺎ‬

“dhe njeriu të thotë: “Çfarë ka kjo (që bën këtë dridhje)?” do të thotë, ai do të jetë i
habitur nga gjendja e tij pasi ajo ishte e qëndrueshme dhe e qetë, dhe qe i vendosur mbi
sipërfaqen e saj. Kjo i referohet ndryshimit të gjendjeve të sendeve dhe tokës kur të
dridhet e të lëvizë. Asaj (tokës) do t'i ndodhë dridhja e pashmangshme që Allahu e ka
përgatitur për të. Pastaj ajo do t’i nxjerrë jashtë njerëzit e vdekur, nga e para deri te
gjenerata e fundit. Atëherë, njerëzit do të jenë të hutuar nga ngjarja dhe shndërrimi i
tokës në diçka tjetër, e gjithashtu do të jenë të hutuar edhe nga ndryshimi i qiejve. Pastaj
ata do të dalin para Allahut, të Vetmit, Mbizotëruesit.

Për thënien e Allahut:

﴾‫﴿ﻱَﻭْﻣَﺌِﺬٍ ﺗُﺤَﺪﱢﺙُ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭَﻫَﺎ‬

“Atë ditë ajo i thotë informatat e veta,” do të thotë se toka do të flasë për atë se çfarë
vepruan njerëzit mbi sipërfaqen e saj.

Imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ebu Abdurrahman en-Nesai e transmetojnë një hadith
nga Ebu Hurejre - dhe në një version tjetër, sipas fjalëve të En-Nesait se ai ka thënë:

"I Dërguari i Allahut lexoi këtë ajet:

﴾‫﴿ﻱَﻭْﻣَﺌِﺬٍ ﺗُﺤَﺪﱢﺙُ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭَﻫَﺎ‬

“Atë ditë ajo i thotë informatat e veta”

Pastaj ai tha:

«‫»ﺃَﺗَﺪْﺭُﻭﻥَ ﻣَﺎ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭُﻫَﺎ؟‬

“A e dini se çka është informata e saj?”

Ata thanë: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dine më se miri.” Ai tha:

‫ ﻋَﻤِﻞَ ﻛَﺬَﺍ ﻭَﻛَﺬَﺍ‬: َ‫»ﻓَﺈِﻥﱠ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭَﻫَﺎ ﺃَﻥْ ﺗَﺸْﻬَﺪَ ﻋَﻠَﻰ ﻛُﻞﱢ ﻋَﺒْﺪٍ ﻭَﺃَﻣَﺔٍ ﺑِﻤَﺎ ﻋَﻤِﻞَ ﻋَﻠَﻰ ﻇَﻬْﺮِﻫَﺎ ﺃَﻥْ ﺗَﻘُﻮﻝ‬
«‫ ﻓَﻪَ ﺫِﻩِ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭُﻫَﺎ‬،‫ﻳَﻮْﻡَ ﻛَﺬَﺍ ﻭَﻛَﺬَﺍ‬
“Informatat e saj janë të dëshmojë për çdo rob ose robëreshë se çka ka punuar mbi të dhe
të thotë se ka bërë këtë dhe këtë. Këto janë informatat e saj".

Tirimidhiu thotë se ky hadith është Sahih Garib.

5 MBUROJA.net

Për sa i përket thënies së Allahut:

﴾‫﴿ﺑِﺄَﻥﱠ ﺭَﺑﱠﻚَ ﺃَﻭْﺣَﻰ ﻟَﻬَﺎ‬

“ngase Zoti yt e ka urdhëruar atë.” është e qartë se kuptimi këtu është se Ai do ta lejojë
atë (tokën).

Transmeton Shabib bin Bishri nga Ikreme se Ibn Abasi ka thënë:

﴾‫﴿ﻱَﻭْﻣَﺌِﺬٍ ﺗُﺤَﺪﱢﺙُ ﺃَﺧْﺒَﺎﺭَﻫَﺎ‬

“Atë ditë ajo i rrëfen tregimet e veta,”

"Zoti i saj do t’i thotë “Fol (trego)” dhe ajo do të flasë.''

Muxhahidi në komentin e tij për "e ka urdhëruar atë'' thotë se Ai e urdhëron atë (tokën)
të flasë.

El-Kurazi thotë:

"Ai do ta urdhërojë që ajo të ndahet prej tyre.''

Më tej Allahu thotë:

﴾ً‫﴿ﻳَﻮْﻣَﺌِﺬٍ ﻳَﺼْﺪُﺭُ ﺍﻟﻨﱠﺎﺱُ ﺃَﺷْﺘَﺎﺗﺎ‬

“Atë ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe, që të shpërblehen për veprat e tyre,” që
do të thotë se ata do të kthehen nga vendtubimi i Gjykimit në grupe të ndara. Kjo
nënkupton se ata do të jenë të ndarë në dy grupe: në mes të atyre që janë të mjerë dhe
atyre që janë të lumtur, në mes të atyre që janë të urdhëruar të hyjnë në Xhenet dhe të
atyre që janë të urdhëruar të hyjnë në Xhehenem. Es-Sudi thotë se ”eshtat” do të thotë
grupe.'

Allahu thotë:

﴾ْ‫﴿ﻟﱢﻴُﺮَﻭْﺍْ ﺃَﻋْﻤَـﻠَﻬُﻢ‬
“që të shpërblehen për veprat e tyre,” do të thotë, në mënyrë që ata të mund të veprojnë
dhe të shpërblehen për atë që vepruan në këtë jetë, qoftë e mirë apo e keqe.

Shpërblimi për çdo vepër të bërë

6 MBUROJA.net

Allahu më tej thotë:

﴾ُ‫ ﻭَﻣَﻦ ﻳَﻌْـﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎﻝَ ﺫَﺭﱠﺓٍ ﺷَﺮّﺍً ﻳَﺮَﻩ‬- ُ‫﴿ﻓَﻤَﻦ ﻳَﻌْﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎﻝَ ﺫَﺭﱠﺓٍ ﺧَﻴْﺮﺍً ﻳَﺮَﻩ‬
“E kush punoi ndonjë të mirë që peshon sa grimca, do ta gjejë atë. Dhe kush punoi
ndonjë të keqe që peshon sa grimca, do ta gjejë atë.”

Transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we selem)
ka thënë:

ٌ ُ‫ ﻓَﺄَﻣﱠﺎ ﺍﻟﱠﺬِﻱ ﻟَﻪُ ﺃَﺟْﺮٌ ﻓَﺮَﺟ‬. ٌ‫ ﻭَﻋَﻠَﻰ ﺭَﺟُﻞ ﻭِﺯْﺭ‬،ٌ‫ ﻭَﻟِﺮَﺟُﻞٍ ﺳِﺘْﺮ‬،ٌ‫ ﻟِﺮَﺟُﻞٍ ﺃَﺟْﺮ‬،ٍ‫»ﺍﻟْﺨَﻴْﻞُ ﻟِﺜَﻠَﺎﺛَﺔ‬
‫ﻞ‬
‫ ﻓَﻤَﺎ ﺃَﺻَﺎﺑَﺖْ ﻓِﻲ ﻃِﻴَﻠِﻬَﺎ ﺫَﻟِﻚَ ﻓِﻲ‬،ٍ‫ﺭَﺑَﻄَﻬَﺎ ﻓِﻲ ﺳَﺒِﻴﻞِ ﺍﷲِ ﻓَﺄَﻃَﺎﻝَ ﻃِﻴَﻠَﻬَﺎ ﻓِﻲ ﻣَﺮْﺝٍ ﺃَﻭْ ﺭَﻭْﺿَﺔ‬
ْ‫ ﻭَﻟَﻮْ ﺃَﻧﱠﻬَﺎ ﻗَﻄَﻌَﺖْ ﻃِﻴَﻠَﻬَﺎ ﻓَﺎﺳْﺘَﻨﱠﺖْ ﺷَﺮَﻓًﺎ ﺃَﻭْ ﺷَﺮَﻓَﻴْﻦِ ﻛَﺎﻧَﺖ‬،ٍ‫ﺍﻟْﻤَﺮْﺝ ﻭَﺍﻟﺮﱠﻭْﺿَﺔِ ﻛَﺎﻥَ ﻟَﻪُ ﺣَﺴَﻨَﺎﺕ‬
َ‫ ﻭَﻟَﻮْ ﺃَﻧﱠﻬَﺎ ﻣَﺮﱠﺕْ ﺑِﻨَﻬَﺮٍ ﻓَﺸَﺮِﺑَﺖْ ﻣِﻦْﻩ ﻭَﻟَﻢْ ﻳُﺮِﺩْ ﺃَﻥْ ﻳَﺴْﻘِﻲَ ﺑِﻪِ ﻛَﺎﻥ‬،ُ‫ﺁﺛَﺎﺭُﻫَﺎ ﻭَﺃَﺭْﻭَﺍﺛُﻬَﺎ ﺣَﺴَﻨَﺎﺕٍ ﻟَﻪ‬
‫ ﻭَﺭَﺟُﻞٌ ﺭَﺑَﻄَﻬَﺎ ﺗَﻐَﻨﱢـﻴًﺎ ﻭَﺗَﻌَﻔﱡﻔًﺎ ﻭَﻟَﻢْ ﻳَﻨْﺲَ ﺣَﻖﱠ ﺍﷲِ ﻓِﻲ‬.ٌ‫ ﻭَﻫِﻲَ ﻟِﺬَﻟِﻚَ ﺍﻟﺮﱠﺟُﻞِ ﺃَﺟْﺮ‬،ُ‫ﺫَﻟِﻚَ ﺣَﺴَﻨَﺎﺕٍ ﻟَﻪ‬
«‫ ﻭَﺭَﺟُﻞٌ ﺭَﺑَﻄَﻬﺎ ﻓَﺨْﺮًﺍ ﻭَﺭِﻳَﺎءً ﻭَﻧِﻮَﺍءً ﻓَﻬِﻲَ ﻋَﻠَﻰ ﺫَﻟِﻚَ ﻭِﺯْﺭ‬،ٌ‫ﺭِﻗَﺎﺑِﻬَﺎ ﻭَﻟَﺎ ﻇُﻬُﻮﺭِﻫَﺎ ﻓَﻬِﻲَ ﻟَﻪُ ﺳِﺘْﺮ‬
“Kuajt janë për tri grupe njerëzish: për disa janë shpërblim, për disa janë mbrojtje e për
disa janë mëkat. Dhuratë janë për atë që i mbajnë (për të kontribuar) në rrugën e All-
Allahut dhe i kullosin ata në livadhet dhe kopshtet e tyre, dhe çka të hanë në ato livadhe
apo kopshte, (pronarit të tyre) do t’i shkruhen të mira, se, nëse ai ia ndërron vendin
atyre duke bërë një hap apo dy hapa, edhe gjurmët që i lë pas do t’i llogariten atij. Nëse
pronari kalon me ta pranë lumit e ata pinë ujë nga ai, edhe pse ai nuk ka menduar që t’u
jep ujë atyre, megjithatë pronarit i llogaritet punë e mirë. Prandaj, për atë njeri ata janë
shpërblim. Një burrë që i mban ato për të mbajtur veten dhe të jetë i pavarur nga të tjerët
(d.m.th nuk u lutet të tjerëve) dhe nuk e harron të drejtën e Allahut mbi qafat edhe
shpinat e tyre (d.m.th Zekatin), atëherë ata janë mburojë për të (nga Zjarri i Xhehenemit).
Një burrë që i mban ata në mënyrë që të mburret, të lavdërohet para të tjerëve, atëherë
për të ata janë barrë për të (në Ditën e Gjykimit).

Atëherë i Dërguari i Allahut u pyet për gomarët, dhe ai tha:

َ‫»ﻣَﺎ ﺃَﻧْﺰَﻝَ ﺍﷲُ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺷَﻴْﺌًﺎ ﺇِﻟﱠﺎ ﻫَﺬِﻩِ ﺍﻟْﺎﻳَﺔَ ﺍﻟْﻔَﺎﺫﱠﺓَ ﺍﻟْﺠَﺎﻣِﻌَﺔ‬

﴾ُ‫ ﻭَﻣَﻦ ﻳَﻌْـﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎﻝَ ﺫَﺭﱠﺓٍ ﺷَﺮّﺍً ﻳَﺮَﻩ‬- ُ‫﴿ﻓَﻤَﻦ ﻳَﻌْﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎﻝَ ﺫَﺭﱠﺓٍ ﺧَﻴْﺮﺍً ﻳَﺮَﻩ‬
“Lidhur me këtë asgjë nuk është shpallur (nga All-llahu), pos këtij ajeti të përgjithshëm
dhe unik: "kushdo që ka punuar ndonjë të mirë, qoftë ajo e vogël sa thërrmija, do ta
shohë atë, kurse ai që ka punuar ndonjë të keqe, qoftë madje sa thërrmija, do ta shohë
atë”.

Këtë hadith e transmeton edhe Muslimi.

7 MBUROJA.net

Në Sahihun e Buhariut transmetohet nga Adi se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi we

selem) ka thënë:

« ‫ ﻭَﻟَﻮْ ﺑِﻜَﻠِﻤَﺔٍ ﻃَﻴﱢـﺒَﺔ‬،ٍ‫ﺍﻝﱠﺎﺭَ ﻭَﻟَﻮْ ﺑِﺸِﻖﱢ ﺗَﻤْﺮَﺓ‬

‫»ﺍﺗﱠــﻘُﻮﺍ ﻧ‬
“Frikësojuni dënimit të Zjarrit, qoftë edhe duke dhënë gjysmë hurme si bamirësi, dhe
madje edhe duke e thënë një fjalë të mirë.”

Po ashtu në Sahih, ai (Adi) transmeton se pejgamberi ka thënë:

‫ ﻭَﻟَﻮْ ﺃَﻥْ ﺗَﻠْﻘَﻰ‬،‫»ﻟَﺎ ﺗَﺤْﻘِﺮَﻥﱠ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤَﻌْﺮُﻭﻑِ ﺷَﻴْﺌًﺎ ﻭَﻟَﻮْ ﺃَﻥْ ﺗُﻔْﺮِﻍَ ﻣِﻦْ ﺩَﻟْﻮِﻙَ ﻓِﻲ ﺇِﻧَﺎءِ ﺍﻟْﻤُﺴْﺘَﺴْﻘِﻲ‬
« ‫ﺃَﺧَﺎﻙَ ﻭَﻭَﺟْﻬُﻚَ ﺇِﻟَﻴْﻪِ ﻣُﻨْـﺒَﺴِﻂ‬
“Mos i nënvlerësoni veprat tuaja, qoftë edhe dhënien ujë nga kova juaj atij që kërkon ose
ta takosh vëllain tënd me buzëqeshje në fytyrë.”

Gjithashtu në Sahih është transmetuar se i Dërguari i Allahut ka thënë:

« ‫ ﻟَﺎ ﺗَﺤْﻘِﺮَﻥﱠ ﺟَﺎﺭَﺓٌ ﻟِﺠَﺎﺭَﺗِﻬَﺎ ﻭَﻟَﻮْ ﻓِﺮْﺳَﻦَ ﺷَﺎﺓ‬،ِ‫»ﻳَﺎ ﻣَﻌْﺸَﺮَ ﻧِﺴَﺎءِ ﺍﻟْﻤُﺆْﻣِﻨَﺎﺕ‬
“O grup i grave besimtare! Askush nga ju nuk duhet ta nënvleftësojë dhuratën e fqinjit,
qoftë ajo edhe thundra e deles.”

Në një hadith tjetër ai ka thënë:

« ‫»ﺭُﺩﱡﻭﺍ ﺍﻟﺴﱠﺎﺋِﻞَ ﻭَﻟَﻮْ ﺑِﻈِﻠْﻒٍ ﻣُﺤْﺮَﻕ‬

“Jepi diçka lypësit, qoftë edhe një thundër e djegur.”

Transmetohet nga Aishja se ajo dha një kokërr rrushi në shenjë bamirësie e pastaj tha:
"Sa pikla pluhuri bën kjo."

Imam Ahmedi transmeton nga Auf bin el-Harith bin et-Tufejlii se Aishja ka thënë se
pejgamberi thoshte:

«‫ ﻓَﺈِﻥﱠ ﻟَﻬَﺎ ﻣِﻦَ ﺍﷲِ ﻃَﺎﻟِﺒًﺎ‬،ِ‫ ﺇِﻳﱠﺎﻙِ ﻭَﻣُﺤَﻘﱠﺮَﺍﺕِ ﺍ ﻟﺬﱡﻧُﻮﺏ‬،ُ‫»ﻳَﺎﻋَﺎﺋِﺸَﺔ‬

“Oj Aishe! Kujdes nga mëkatet e vogla që nënçmohen, sepse vërtet ato do të llogariten
nga Allahu.”

Këtë hadith e transmetojnë En-Nesai dhe Ibn Maxhe.

Imam Ahmedi transmeton nga Abdullah bin Mesudi se i Dërguari i Allahut ka thënë:
8 MBUROJA.net

« ‫ ﻓَﺈِﻧﱠﻬُﻦﱠ ﻳَﺠْﺘَﻤِﻌْﻦَ ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟﺮﱠﺟُﻞِ ﺣَﺘْﻰ ﻳُﻬْﻠِﻜْﻨَﻪ‬،ِ‫»ﺇِﻳﱠﺎﻛُﻢْ ﻭَﻣُﺤَﻘﱠﺮَﺍﺕِ ﺍﻟﺬﱡﻧُﻮﺏ‬

“Kujdes nga mëkatet e vogla që nënçmohen, sepse vërtet ato grumbullohen tek njeriu,
derisa ta shkatërrojnë atë.”

Dhe me të vërtetë i Dërguari i All-Allahut sqaroi shembullin e tyre (mëkateve që

numërohen si të vogla) duke thënë se ata janë si një popull që vendosen në një tokë
jopjellore. Atëherë, udhëheqësi i tyre vjen dhe urdhëron burrat të dalin një nga një e të
sjellin nga një thupër, derisa ata të kenë mbledhur një numër të madh thuprash. Pastaj
ata ndezin një zjarr dhe djegin gjithçka që hodhën në të.

Ky është fundi i sures Zelzele. Të gjitha falënderimet dhe lavdërimet janë vetëm për
Allahun.

Përktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)

1 MBUROJA.net

Izolimi i të rinjve i sures Kehf nga një popull i devijuar e

shtypës
Nga Imam Ibn Kethir

"Po ta rrëfejmë rrëfimin e tyre me të vërtetën: Vërtet, ata qenë disa të rinj që besonin
në Zotin e vet [Allahun] dhe Ne ua shtuam udhëzimin. Ne i bëmë të qëndrueshme
zemrat e tyre, kur u çuan e thanë:'Zoti ynë është Zoti i qiejve dhe i tokës. Kurrë s'do të
lusim ndonjë, përveç Tij. Po ta bënim këtë, vërtet që do të bënim një mosbesim të
ndyrë. Ky popull yni po adhuron zota të tjerë, përveç Tij. Përse nuk sjellin dëshmi të
qartë për ta! Dhe, kush bën padrejtësi më të madhe se ai që shpik një të pavërtetë për
Allahun'. Të rinjtë i thanë njëri-tjetrit:'Kur të largoheni prej tyre dhe prej asaj çfarë
adhurojnë ata, përveç Allahut, strehohuni në shpellë. Zoti juaj do t'ju hap rrugëdalje,
nga mëshira e vet, dhe do t'jua lehtësojë çështjen'". [Kehf, 13-16]

Prej këtu, Allahu nis të shpjegojë hollësisht rrëfenjën. Ai thotë që ata qenë djem, që e
pranonin më lehtë të vërtetën dhe që qenë më të udhëzuar sesa të vjetrit, të cilët qenë
vendosur me kokëfortësi në mënyrën e të jetuarit të tyre dhe qenë tubuar në fenë e
pavërtetësisë. Për të njëjtë arsye, shumica nga ata që iu përgjigjën Allahut dhe të
dërguarit të Tij qenë të rinj. Për sa u përket të vjetërve të kurejshitëve, shumica prej tyre
e mbajtën fenë e vet dhe vetëm disa u bënë muslimanë. Kështu, Allahu na tregon që
njerëzit e shpellës qenë të rinj. Muxhahid ka thënë:

"Jam informuar që disa prej tyre mbartnin një lloj vathësh, pastaj Allahu i udhëzoi dhe i
frymëzoi ta kinin frikë Atë, kështu që ata e njohën njësinë e Tij dhe dëshmuan që askush
nuk meriton të adhurohet, përveç Tij".

"... dhe Ne ua shtuam udhëzimin".

Nga ky dhe ajete të ngjashme, disa dijetarë, si El-Buhari dhe të tjerët kuptuan që besimi
mund të shtohet, që mund të ndryshojë në shkallë dhe që mund të luhatet. Allahu thotë:

"... dhe Ne ua shtuam udhëzimin".

Dhe, siç ka thënë gjetkë:

"Kurse, për sa u përket atyre që e pranojnë udhëzimin, Ai ua shton udhëzimin dhe i

bënë që të kenë takua [frikë ndaj Allahut]" [47:17];

"Për sa u përket atyre që besojnë, kjo ua ka shtuar besimin dhe ata gëzohen" [9:124];

"... që atyre t'u shtohet besimi, përveç besimit që kanë". [48:4]

2 MBUROJA.net

Ka të tjera ajete që tregojnë për të njëjtën gjë. Është përmendur që ata kanë qenë pasues
të fesë të Isait, birit të Merjemes, por Allahu e di më së miri. Me sa duket, ata kanë jetuar
përpara kohës së krishterimit, sepse, po të kishin qenë të krishterë, rabinët çifutë nuk do
të mundoheshin ta ruanin këtë rrëfenjë, për shkak të dallimeve të tyre. Kemi përmendur
më lart transmetimin nga Ibn Abasi se kurejshitët ua dërguan një mesazh rabinëve çifutë
në Medinë, për t'i pyetur për gjërat me të cilat do ta provonin të dërguarin e Allahut,
dhe ata u thanë që ta pyetnin rreth këtyre djemve, rreth Dhul-Karnejnit si edhe rreth
shpirtit. Kjo tregon që kjo rrëfenjë ka qenë diçka e shënuar në librat e ithtarëve të Librit
dhe ka ndodh përpara krishterimit. Allahu e di më së miri.

"Ne i bëmë të qëndrueshme zemrat e tyre, kur u çuan e thanë:'Zoti ynë është Zoti i
qiejve dhe i tokës".

Këtu, Allahu po thotë [kuptimi]:"Ne i bëmë të duruar ta kundërshtonin popullin e vet

dhe qytetin e vet, dhe ta braktisnin jetën luksoze e rehatinë që po përjetonin". Disa nga
dijetarët e kaluar të Tefsirit kanë përmendur se ata qenë bijtë e mbretërve dhe e
udhëheqësve të Bizantit, dhe se, një ditë prej ditësh, ata dolën në një nga festivalet e
popullit të vet. Ata e kishin zakon të mblidheshin një herë në vit, jashtë qytetit, ku
adhuronin idhujt dhe u ofronin kurbane atyre. Ata kishin një mbret tiran, i cili quhej
Dekian, dhe qe ky që i urdhëronte dhe i nxiste ta bënin këtë. Kur njerëzit dolën jashtë
për të marrë pjesë në këtë tubim, këta djem, së bashku me etërit e vet dhe me popullin,
dolën dhe, kur panë veprimin e popullit, kuptuan që adhurimi [sexhdeja] dhe kurbanet
që populli ua ofronte idhujve duhej të bëheshin vetëm për Allahun, i cili krijoi qiejt dhe
tokën. Secili prej tyre nisi të ftohej dhe të tërhiqej nga populli i vet. I pari prej tyre, që u
tërhoq, shkoi dhe u ul në hijen e një lisi, pastaj erdh tjetri dhe u ul tek ai, pastaj erdh tjetri
tek ta, pastaj erdhën edhe katër të tjerë, njëri pas tjetrit. Asnjëri prej tyre nuk i njihte të
tjerët, por ata u tubuan nga Ai, i cili e futi besimin në zemrat e tyre. Siç thuhet në
hadithin e shënuar nga El-Buhari, me një zinxhir të paplotësuar transmetuesish nga
Aisha, Allahu qoftë i kënaqur me të, që i dërguari i Allahut ka thënë:

"Shpirtrat janë si ushtarët e rekrutuar. Ata që njihen mes vete, do të bëhen bashkë; ata që
nuk njihen mes vete, do të largohen nga njëri-tjetri".

Muslimi, po ashtu, e ka shënuar këtë në Sahi-në e vet nga hadithi i Suhejl, nga babai i tij,
nga Ebu Hurejre, nga i dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam. Njerëzit thonë që
cilësitë e ngjashme i bëjnë bashkë njerëzit. Kështu, secili nga djemtë përpiqej ta fshihte
nga të tjerët çfarë në të vërtetë besonte, nga frika prej tyre, duke mos e ditur që janë të
njëjtë si ai. Pastaj, njëri prej tyre tha:

"O njerëz, ju e dini, pasha Allahun, që vetëm një gjë po ju shtyn ta braktisni popullin tuaj
dhe të izoloheni prej tyre, kështu që secili prej jush le ta tregojë rastin e vet".

Tjetri tha:"Për sa më përket mua, po e njëjta gjë më ka ndodhur edhe mua".

3 MBUROJA.net

Edhe të tjerët e thanë të njëjtën gjë dhe të gjithë u pajtuan dhe u bënë vëllezër në fe. Ata e
morën një vend të veçantë për adhurim dhe nisën ta adhuronin Allahun aty, por populli
i tyre e zbuluan këtë dhe e njoftuan mbretin rreth tyre. Mbreti urdhëroi që ata të dilnin
përpara tij dhe i pyeti rreth besimeve të tyre. Ata ia thanë të vërtetën dhe e thirrën të
besonte në Allahun, siç Allahu thotë për ta:

"Ne i bëmë të qëndrueshme zemrat e tyre, kur u çuan e thanë:'Zoti ynë është Zoti i
qiejve dhe i tokës. Kurrë s'do të lusim ndonjë, përveç Tij. Po ta bënim këtë, vërtet që
do të bënim një mosbesim të ndyrë. Ky popull yni po adhuron zota tjerë, përveç Tij..."

"Kurrë" [Len] nënkupton një mohim absolut, të përhershëm, domethënë, "Kjo kurrë s'do
të ndodhë. Dhe po ta bënim këtë, do të ishte e rremë". Kështu, Allahu thotë për ta:

"Po ta bënim këtë, vërtet që do të bënim një mosbesim të ndyrë", domethënë, një të
pavërtetë të plotë.

"Ky popull yni po adhuron zota tjerë, përveç Tij. Përse nuk sjellin dëshmi të qartë për
ta!", domethënë, përse nuk paraqesin argument të qartë për sjelljen e tyre.

"Dhe, kush bën padrejtësi më të madhe se ai që shpik një të pavërtetë për Allahun".

Ata thanë:"Por, duke e thënë këtë, ata janë shtypës gënjeshtarë". Thuhet që ata e thirrën
mbretin e tyre të besonte në Allahun, por ai refuzoi, i paralajmëroi dhe i kërcënoi. Ai
urdhëroi që ata të zhvisheshin nga veshjet dhe zbukurimet e popullit të tyre, pastaj u
dha afat që të mendonin për këtë, me shpresë që do t'i ktheheshin fesë së tyre të
mëparshme. Kjo qe një mirësi e Allahut ndaj tyre, sepse, gjatë kësaj kohe, ata arritën të
iknin nga ai dhe të largoheshin nga persekutimi, për shkak të fesë së tyre. Kjo është çfarë
është parashkruar në Sheriat për kohët e sprovave dhe persekutimeve: personi që ka
frikë për fenë e vet, duhet të ikë nga ndjekësit, siç është transmetuar në hadith:

"Së shpejti do të vijë një kohë kur pasuria më e mirë që ndonjë prej jush mund të ketë do
të jenë delet, të cilave mund t'u grahë për në majet e maleve dhe për në vendet ku bie
shi, [duke ikur] për hir të fesë së vet dhe nga persekutimi".

Në të tilla raste, është e lejueshme të izolohesh nga njerëzit, por kjo s'është parashkruar
në të tjera raste, sepse, me anë të një izolimi të tillë, personi humb dobitë e namazit me
xhemat dhe e namazit të xhumasë. Këta djem qenë të vendosur të iknin nga populli i
vet, dhe Allahu e caktoi këtë për ta, siç Ai ka thënë për ta:

"Kur të largoheni prej tyre dhe prej asaj çfarë adhurojnë ata, përveç Allahut",
domethënë, kur ju të largoheni prej tyre dhe të ndiqni fe tjetër, duke kundërshtuar
adhurimin qe ua bëjnë të tjerëve, krahas Allahut, atëherë ndahuni prej tyre në kuptimin
fizik, po ashtu.
4 MBUROJA.net

"Strehohuni në shpellë. Zoti juaj do t'ju hap rrugëdalje, nga mëshira e vet",
domethënë, Ai do t'ju dhurojë mëshirë, me anë të cilës do t'ju fshehë nga populli juaj.

"... do t'jua lehtësojë çështjen", domethënë, Ai do t'ju japë çfarë ju nevojitet. Kështu, ata
u larguan dhe ikën për në shpellë ku u strehuan. Pastaj, populli i tyre vërejti që ata po
mungonin dhe mbreti i kërkoi. U tha që, kur ai nuk mundi t'i gjente, Allahu i fshehu prej
tij, që ai të mos mund të gjente ndonjë gjurmë të tyre apo ndonjë informatë rreth tyre,
ashtu siç Allahu e ka fshehur pejgamberin e vet Muhamed dhe shokun e tij Ebu Bekr
Siddik, kur ata u strehuan në shpellën e Thuerit. Idhujtarët kurejshitë e ndoqën, por nuk
e gjetën, ndonëse kaluan fare pranë tij. Kur i dërguari i Allahut vërejti që Es-Siddik ishte
i shqetësuar dhe tha:"O i dërguar i Allahut, nëse njëri prej tyre shikon poshtë këmbëve të
veta, do të na shohë". Ai ia ktheu:

"O Ebu Bekr, çfarë mendon për dy vetë, i treti i të cilëve është Allahu?"

Dhe Allahu tha:

"Nëse ju nuk e ndihmoni, Allahu, vërtet, e ndihmoi atë, kur mosbesimtarët e përzunë,
tjetri nga të dytë, kur ata ishin në shpellë dhe ai i tha shokut të vet:'Mos u shqetëso.
Vërtet, Allahu është me ne'. Pastaj, Allahu e zbriti në të qetësinë e vet dhe e forcoi me
forca që ti nuk i pe, dhe fjalën e mosbesimtarëve e bëri më të ulëtën, kurse fjala e
Allahut u lartësua. Allahu është i gjithëfuqishëm, i urtë". [9:40]

Rrëfenja e kësaj shpelle [e Thuerit] është shumë më madhështore dhe më e çuditshme

sesa ajo e njerëzve të Shpellës [Kehfit].
1 MBUROJA.net

Kaptina mbi popujt që qenë shkatërruar tërësisht

shkoqitur nga Kasasul-Enbija të Ibn Kethir

Kjo ka ndodhur para shpalljes së Teuratit, sepse i Lartësuari thotë:"Ne ia dhamë Musait
Librin, pasi që shkatërruam popujt e lashtë." [el-Kasas:43]

Ibn Xherir, Ibn Ebi Hatim dhe el-Bezar transmetojnë nga Auf el-Arabi, e ai nga Ebu
Nedrete, se Ebu Seid el-Hudri ka thënë:"Pasi qe shpallur Teurati në Tokë, Allahu nuk e
ka shkatërruar asnjë popull nga qielli apo nga toka, përveç vendbanimit banorët e të cilit
u shndërruan në majmunë. A nuk e ke vërejtur që Allahu i lartësuar thotë:"Ne ia dhamë
Musait Librin pasi që shkatërruam popujt e lashtë."

El-Bezar në versionin e tij këtë e përmend si fjalë të të dërguarit [salallahu alejhi ue

selam] [Merfu]. Ndërkaq, ka gjasa, Allahu e di më së miri, që këto të kenë qenë fjalë të
sahabit [meukuf]. E gjithë kjo tregon që tërë popujt e shkatërruar tërësisht janë
shkatërruar para Musait [alejhi ue selam].

Banorët e Ressit

Allahu i lartësuar në suren el-Furkan thotë:"Edhe Adit, Themudit, dhe banorëve të

Ressit, si dhe shumë gjeneratave mes tyre – të gjithëve u kemi dhënë shembuj dhe të
gjithë i kemi shkatërruar." [el-Furkan:38-39]

Në suren Kaf, i Lartësuari thotë:"Para tyre mohuan: populli i Nuhut, banorët e Ressit,
Themudi, Adi, faraoni, populli i Lutit, banorët e Ejkes dhe populli i Tubes. Të gjithë
këta i patën përgënjeshtruar të dërguarit, kështu që e merituan denimin Tim." [Kaf:12-
14]

Ky dhe citati përpara flasin për atë se edhe ata janë rrënuar dhe shkatërruar. Kjo hedh
poshtë pohimin e Ibn Xheririt që banorët e Ejkes kanë qenë ata që patën gërmuar
hendeqet për të cilat flitet në suren el-Buruxh. Për ta Ibn Is'hak dhe disa të tjerë pohojnë
se kanë jetuar pas Isait [alejhis selam]. Mirëpo, edhe ky pohim është e dyshimtë. Ibn
Xherir përmend fjalët e Ibn Abasit, se banorët e Ressit në të vërtetë janë një nga
vendbanimet e Themudit.

Hafidh Ebu el-Kasim Ibn Asakir në fillim të Historisë së tij, kur flet për ndërtimin e
Damaskut, nga Historia e Ebu el-Kasim Abdullah ibn Abdullah ibn Xherdad dhe e të
tjerëve, pohon që banorët e Ressit kanë jetuar në Hadur dhe që Allahu ua ka dërguar
lajmëtarin me emrin Handhale Ibn Safuan, ndërsa ata e kanë përgënjeshtruar dhe e kanë
vrarë. Ad Ibn Aus Ibn Irem Ibn Sam Ibn Nuh dhe i biri i tij janë nga Ressi, por para
shkatërrimit të Ressit janë kthyer dhe janë vendosur në kodrat Ahkaf. Pas kësaj, Allahu i
2 MBUROJA.net

shkatërroi banorët e Ressit, kurse ata janë shpërndarë nëpër Jemen dhe nëpër zonat tjera
gjithandej vendit. Kështu, Xhebron Ibn Sad Ibn Ad Ibn Aus Ibn Irem Ibn Sam Ibn Nuh u
shpërngul në rajonin e Damaskut, ku ngriti qytetin të cilin e quajti Xhebron. Ky në të
vërtetë është Iremi i njohur për shtyllat që ka. Kurrkund s'ka më shumë shtylla të gurta
sesa në Damask. Më pas Allahu dërgoi Hud Ibn Abdullah Ibn Rebah Ibn Halid Ibn el-
Hulud Ibn Ad tek populli Ad – dmth pasardhësve të Adit në Ahkaf – kurse ata e
përgënjeshtruan, për çka Allahu edhe i shkatërroi.1

Sipas kësaj, banorët e Ressit kanë jetuar shumë kohë para Adit. Allahu e di më së miri!

Ibn Ebi Hatim nga Ebu Bekri Ibn Ebi Asim transmeton, se nga babai i tij ka dëgjuar që
Shebib Ibn Bishr ka kallëzuar se ka dëgjuar nga Ikrime se Ibn Abas ka thënë:"er-Ress
është emri i një pusi në Azerbejxhan." eth-Theuri transmeton nga Ebu Bekri se Ikrime ka
thënë:"er-Ress është pusi ku e kanë futur të dërguarin e tyre."

Ibn Xhurejxh thotë se Ikrime ka thënë:"Banorët e Ressit në të vërtetë janë banorët e

Felxhit për të cilët flitet në suren Ja-Sin." Katade thotë se Felxh është një nga
vendbanimet në Jemame."

Unë konsideroj që, nëse këta janë ata për të cilët flitet në suren Ja-Sin, siç thotë Ikrime,
atëherë ata ka qenë dashur të jenë tërësisht të shkatërruar. Allahu i lartësuar duke folur
për ta thotë:"Ishte vetëm një britmë e tmerrshme dhe ata të gjithë përnjëherësh
vdiqën." [Ja-Sin:29]

1. Ibn Asakir në Tarih-un e tij 1/15/Tehzib

Për ta do të flasim më vonë. Nëse, megjithatë, këta kanë qenë popull tjetër e jo ky, gjë që
është e qartë, dhe kanë qenë të rrënuar e të shkatërruar, sipas të gjitha vlerësimeve kjo
nuk përputhet me pohimin e Ibn Xheririt.

Ebu Bekr Muhamed Ibn el-Hasan el-Nakash thotë:"Banorët e Ressit e kanë pasur një
pus, i cili u mjaftonte për vaditjen e tokës. Ata i sundonte një sundues i ndershëm dhe i
drejtë, të cilin e vajtonin pasi vdiq. Disa ditë pas vdekjes së tij u erdhi shejtani në formën
e tij, dhe u tha:"Unë s'kam vdekur, por jam tërhequr pak për të parë se si do të veproni."
Ata iu gëzuan shumë kësaj ngjarjeje, dhe ai i urdhëroi ata që mes tyre dhe atij të
vendosin një perde, kështu që ai të mos vdesë kurrë. Shumë nga ata besuan në këtë, iu
nënshtruan sprovës dhe filluan ta adhurojnë atë. Atëherë, Allahu ua dërgoi lajmëtarin, i
cili u shpjegoi që pas perdes atyre u flet shejtani, duke i ndaluar kështu që ta adhurojnë
dhe duke i urdhëruar ta adhurojnë vetëm Allahun, i cili s'ka ortak.

es-Suhejli thotë:"Atij i zbriste shallja në gjumë, kurse emrin e kishte Handhale Ibn
Safuan. Ata në mashtrim e sulmuan, e vranë dhe e hodhën në pus. Pas kësaj pusi u thâ
3 MBUROJA.net

dhe ata vuanin nga etja, pasi që kishin pasur ujë më bollëk. Për shkak të thatësisë drunjtë
u thanë, të mbjellat nuk u jepnin fryte, shtëpitë u rrënuan, kështu që pas jetës së
rehatshme ata u detyruan të shijojnë ashpërsinë dhe pas unitetit përçarjen, gjersa u
shkatërruan të gjithë. Shtëpitë e tyre i zunë xhinët dhe shtazët e egra, kështu që nga aty
mund të dëgjoheshin vetëm zërat e xhinëve, hungërima e luanëve dhe ulërima e
hienave.

Ibn Xherir transmeton nga Muhamed Ibn Humejdi, e ai nga Seleme, e ai nga Ibn Is'hak, e
ky nga Muhamed Ibn Ka'b el-Kurejdhi, se i dërguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam]
ka thënë:"Njeriu i parë që do të hyjë në Xhenet në Ditën e Kijametit do të jetë robi i zi."
Kjo ngase Allahu i lartësuar ua pat dërguar një lajmëtar banorëve të një vendi, e në të
nuk besoi askush pos robit të zi. Banorët e këtij vendi pastaj e sulmuan atë të dërguar, ia
gërmuan një pus dhe e hodhën në të, dhe më pas e mbyllën hyrjen e tij më një pllakë të
madhe guri. Ky rob mblidhte drunj në shpinën e tij dhe i shitte ato për të blerë ushqim
dhe pije. Pastaj këto i çonte tek pusi, e ngrinte pllakën, ndërsa në këtë i ndihmonte
Allahu, dhe fshehurazi ia jepte të dërguarit ushqimin dhe pijen, e më pas prapë e
kthente pllakën aty ku ishte." Ai më tej thotë:"Kështu qëndroi puna aq sa dëshiroi
Allahu. Mirëpo, një ditë prej ditësh kur shkoi të mblidhte drurë ashtu siç vepronte deri
atëherë, pasi i mblodhi ato, i lidhi dhe mendoi t'i bartte, por e kaploi gjumi dhe ra për të
fjetur. Allahu ia vulosi veshët dhe ai mbeti shtatë vite duke fjetur. Më pas luajti nga
vendi, u zgjat dhe u kthye në anën tjetër dhe vazhdoi të flinte. Allahu prapë ia vulosi
veshët edhe për shtatë vitet e ardhshme, pas çka ai u ngrit, mori tufën e drunjtëve dhe u
nis duke menduar se ka fjetur vetëm një pjesë të ditës. U kthye në vendbanimin e tij,
shiti tufën e drunjtëve dhe bleu ushqim dhe pije siç kishte vepruar edhe më herët. Pastaj
shkoi tek pusi, dmth tek vendi ku ishte, por atje ai nuk gjendej më. Populli e kishin
përkujtuar të dërguarin, e kishin nxjerr, e kishin pranuar dhe i kishin besuar."

Ai më tej thotë."I dërguari i pyeti se çfarë kishte ndodhur me të ziun, kurse ata i ishin
përgjigjur se nuk e dinin. Vetëm pasi i dërguari ishte shpërngulur në Ahiret, i ziu ishte
zgjuar nga gjumi. Për të Muhamedi [salallahu alejhi ue selam] ka thënë:"Ai njeri i zi do
të jetë i pari që do të hyjë në Xhenet."

Ky hadith është mursel [i shthurur] dhe ka elemente të dyshimta në vetvete. Përmbajtjen

e këtij hadithi me gjasë e ka përhapur Muhamed Ibn Ka'b el-Kuredhi. Allahu, prapë, e di
më së miri!

Ndërkaq, edhe vetë Ibn Xherir nuk e pranon këtë hadith ngase thotë:"Për këtë popull
s'mund të thuhet se kanë qenë banorët e Ressit për të cilët flitet në Kur'an, ngase Allahu
për ta thotë që janë shkatërruar tërësisht, kurse populli në këtë hadith i është përgjigjur
dhe i ka besuar të dërguarit të tij. Përveç nëse – Allahu im – ata kanë besuar në
lajmëtarin e tyre pasi që janë shkatërruar paraardhësit e tyre." Allahu e di më së miri!
4 MBUROJA.net

Ai anon nga opinioni se ata kanë qenë populli që kanë gërmuar hendeqet. Mirëpo, ky
qëndrim është i dobët për shkaqet që përmendëm, dhe edhe për shkakun se në rrëfenjën
për popullin që i pat gërmuar hendeqet ka kërcënim me dënim në Ahiret, po që se nuk
pendohen. Veç kësaj, për ta nuk thuhet se janë shkatërruar, kurse për banorët e Ressit
kjo qartë tregohet. Allahu, prapë, e di më së miri!

Rrëfenja mbi popullin e sures Ja-Sin

Këta janë banorët e një qyteti për të cilët Allahu në suren Ja-Sin thotë:"Tregoju
shembullin e banorëve të një qyteti kur iu erdhën të dërguarit. Kur Ne ua dërguam dy
veta, por ata i mohuan, e Ne i përforcuam me të tretin, dhe thanë:"Ne jemi dërguar tek
ju!" Ata u përgjigjën:"Ju s'jeni veçse njerëz të thjeshtë sikur ne, dhe i Mëshirshmi s'ka
shpallur gjë; ju vetëm gënjeni." "Zoti ynë vërtet e di se ne vërtet jemi dërguar tek ju,"
– thanë ata, "dhe ne jemi të detyruar vetëm t'ju njoftojmë." Ata thanë:"Ne parandiejmë
se ju do të na sillni fatkeqësi dhe nëse nuk hiqni dorë, me siguri do t'ju vrasim me
gurë dhe me siguri do t'ju shkaktojmë një denim të dhimbshëm. "Parandjenja e juaj
është për ju!," – thanë ata. "A vetëm pse u paralajmëruat [po na kërcënoheni]? Vërtet,
ju jeni popull që e teproni!" Nga skaji i qytetit ngutshëm arrin një njeri, dhe thotë:"O
populli im, ndiqni të dërguarit! Ndiqni ata, të cilët nuk kërkojnë kurrfarë shpërblimi
nga ju dhe që janë në rrugë të drejtë!" Pse unë s'do ta adhuroja Atë, i cili më krijoi, e
Atij do t'i ktheheni? Vallë, a të pranojë në vend të Tijin zota tjerë? Nëse i Mëshirshmi
do që të më godasë ndonjë e keqe, përpjekjet e tyre s'do të më ndihmojnë aspak, dhe
ata s'do të mund të më shpëtojnë! Unë, vërtet, atëherë, do të isha në një humbje të
qartë! Unë besoj në Zotin tuaj, pra, më dëgjoni!" Dhe do të thuhet:"Hyn në Xhenet!"
Ndërsa ai do të thotë:"Sikur ta dinte populli im pse Zoti im më fali dhe më bëri të
ndershëm!" Dhe kundër popullit të tij, pas tij, Ne nuk dërguam ushtrinë nga qielli e
as që e bëmë këtë ndonjëherë. Ishte vetëm një britmë e tmerrshme dhe ata të gjithë
përnjëherësh vdiqën." [Ja-Sin:13-29]

Është pranuar përgjithësisht nga dijetarët e hershëm Islamë se ky ka qenë vendbanimi

Antakija. Këtë e transmeton Ibn Is'hak nga Ibn Abas dhe Ka'b-ul-Ahbar dhe Uehb ibn
Munebih. Njëlloj transmetohet edhe nga Durejd Ibn el-Hasib, Ikrime, Katade, edh-
Dhuhri dhe të tjerët. Ibn Is'hak duke treguar fjalët e Ibn Abasit, Ka'bit dhe Uehbit, thotë
se ata kanë thënë:"Sunduesi i atij qyteti ka qenë Antioh Ibn Antioh, i cili adhuronte
statujat. Allahu ia dërgoi tre të dërguarë: Sadikun, Sadukun dhe Shelumin, por ai i
mohoi."

Nga kjo shihet që ata kanë qenë të dërguar nga Allahu i lartësuar. Ndërkaq, Katade
pohon se këta kanë qenë të dërguarit e Isait [alejhis selam].
5 MBUROJA.net

Këtë opinion e shpreh edhe Ibn Xherir nga Uehbi, e ai nga Ibn Sulejmani, e ai nga Shuajb
el-Xhibabi: Dy të dërguarit e parë ishin Shimuni dhe Ivani, ndërsa i treti Pavli. Vendi
ishte Antakija.

Mirëpo, ky mendim është shumë i dobët [da'if] ngase Antakija ka qenë qyteti i parë në
atë kohë, banorët e të cilit besuan në Isain [alejhis selam] kur ai ua dërgoi tre dishepujt e
tij. Për kët shkak, Antakija ishte një nga katër qytetet në të cilat kanë qenë patriarkët e
krishterë: Antakija, Jerusalemi, Aleksandrija dhe Roma, pastaj edhe Stambolli. Pra, ata
s'janë shkatërruar, kurse banorët, për të cilët flitet në Kur'an, janë shkatërruar, siç thotë i
Lartësuari, pasi mbytën njeriun që vërtetoi besimin e të dërguarve:Ishte vetëm një
britmë e tmerrshme dhe ata të gjithë përnjëherësh vdiqën. Mirëpo, kjo nuk përjashton
mundësinë që të dërguarit e përmendur në Kur'an u janë dërguar banorëve të Antakisë
në një kohë të lashtë, e ata i kanë mohuar dhe Allahu i shkatërroi, kështu që Antakija
përsëri ka qenë ngritur, dhe se banorët e tij në kohën e Isait [alejhis selam], u besuan të
dërguarve që ai dërgoi. Allahu, prapë, e di më së miri!

Pra, opinioni që kjo rrëfenjë, e cila është treguar në Kur'an, në të vërtetë është rrëfenjë
mbi dishepujt e Isait, është e dobët, për shkaqet që tashmë i përmendëm, si dhe për
shkak se në shikim të parë nga teksti i Kur'anit shihet që ata janë të dërguarë të Allahut.

Allahu i lartësuar thotë:"Tregoju shembullin e banorëve të një qyteti kur iu erdhën të

dërguarit. Kur Ne ua dërguam dy veta, por ata i mohuan, e Ne i përforcuam me të
tretin," dmth dhe i përforcuam në mision me të tretin, dhe thanë:"Ne jemi dërguar tek
ju!," dmth populli u është përgjigjur se edhe ata janë sikur të tjerët njerëz të thjeshtë.
Kështu u patën arsyetuar edhe shumë popuj, të cilët nuk u besuan të dërguarve të tyre,
duke e konsideruar të pamundshme që Allahu të dërgojë si pejgamber një njeri. Të
dërguarit u përgjigjën se Allahu e di që ata janë të dërguar dhe se Allahu do t'i dënonte
ata po që se do të gënjenin lidhur me Të: "Dhe ne jemi të detyruar vetëm t'ju
njoftojmë." Dmth, detyrë e jona është që t'jua bartim atë që na shpallet, kurse Allahu
është Ai që udhëzon kë të dojë dhe e humb kë të dojë. Ata thanë:"Ne parandiejmë se ju
do të na sillni fatkeqësi!" Dmth, ardhjen tuaj e konsiderojmë ogurzezë. "Dhe nëse nuk
hiqni dorë, me siguri do t'ju vrasim me gurë," sipas disave mendohet me fjalë, ndërsa
sipas tjerëve me vepra. Mirëpo, qëndrimin e parë e vërtetojnë fjalët:"Dhe me siguri do
t'ju shkaktojmë një dënim të dhimbshëm." Më këtë u janë kërcënuar se do t'i
poshtërojnë dhe vrasin.

"Parandjenja e juaj është për ju," – thanë ata, dmth do t'ju kthehet juve. "A vetëm pse u
paralajmëruat [po na kërcënoheni]? Dmth a vetëm pse ju përkujtojmë për rrugën e drejtë
dhe ju thërrasim ta përshkoni atë na kërcënoni me vrasje dhe poshtërim? "Vërtet, ju jeni
popull që e teproni!" dmth nuk e pranoni të vërtetën dhe nuk e doni atë.

Nga skaji i qytetit ngutshëm arrin një njeri, dmth për t'i ndihmuar të dërguarit dhe të
shprehë besimin në ta, dhe tha:"O populli im, ndiqni të dërguarit! Ndiqni ata, të cilët
6 MBUROJA.net

nuk kërkojnë kurrfarë shpërblimi nga ju, dhe që janë në rrugë të drejtë!" dmth ata ju
thërrasin në të vërtetën e pastër duke mos kërkuar ndonjë shpërblim apo pagesë.

Pastaj ai i thirri që të adhurojnë vetëm Allahun, i cili s'ka kurrfarë ortaku dhe ua ndaloi
që të adhurojnë çkado tjetër veç Tij, dhe nga çka s'ka ndonjë dobi as në këtë botë, as në
jetën e përtejme:"Unë, vërtet, atëherë, do të isha në një humbje të qartë!," dmth po të
adhuroja edhe ndokënd tjetër veç Allahut.

Pastaj iu drejtua të dërguarve me fjalët:"Unë besoj në Zotin tuaj, pra, më dëgjoni!"

Sipas disave, kjo do të thotë:"Dëgjoni fjalët e mia dhe tek Zoti juaj dëshmoni për çfarë
kam thënë!" Sipas të tjerëve, kjo do të thotë:"O populli im, dëgjoni deklarimin tim të
hapur se besoj në të dërguarit e Allahut!" Kur ai e tha këtë, ata e vranë; sipas disave e
kanë vrarë me gurë, sipas të tjerëve e kanë shqyer me dhëmbë, kurse sipas disa të tjerëve
të gjithë e kanë mësyrë dhe e kanë vrarë.

Ibn Is'hak nga disa shokë të tij transmeton se Ibn Mes'ud ka thënë:"E kanë shkelmuar
dhe e kanë rrahur derisa ia kanë shkul fytin."

eth-Theuri nga Asim Ibn el-Ahuel transmeton se Ibn Mes'ud ka thënë:"Ai njeri është
quajtur Habibi Ibn Merijj." Disa thonë se ka qenë marangoz, disa të tjerë thonë se ka
qenë endës, disa këpucëtar, disa punues pëlhure, kurse disa prapë thonë që ai i ishte
kushtuar ibadetit në shpellën e atjeshme. Allahu, prapë, e di më së miri!

Nga Ibn Abas transmetohet të ketë thënë:"Habibi ka qenë marangoz. Ai u pat sëmurë
nga një sëmundje e rëndë. Ai jepte shumë lëmoshë andaj edhe e vranë populli i tij. Për
këtë shkak i Lartësuari thotë:"Hyn në Xhenet!" Pra, kur populli e tij e vranë, Allahu e
futi në Xhenet, kështu që, kur atje pa mirëqenien dhe fatin, tha:"Sikur ta dinte populli
im pse Zoti im më fali dhe më bëri të ndershëm!", dmth do të besonin në atë çfarë kam
besuar unë dhe do të fitonin atë çfarë kam fituar unë.

Ibn Abas thotë:"Ndërsa ishte gjallë, ai këshillonte popullin e tij me fjalët:"O populli im,
ndiqni të dërguarit!," kurse pas vdekjes me fjalët:"Sikur ta dinte populli im pse Zoti im
më fali dhe më bëri të ndershëm!" Këtë e transmeton Ibn Ebi Hatim. Katade po ashtu
thotë:"Besimtari nuk mashtron. Ai gjithmonë jep këshilla dhe flet për mirësitë që ia ka
dhuruar Allahu." Ai tha:"Sikur ta dinte populli im pse Zoti im më fali dhe më bëri të
ndershëm!" Pasha Allahun, ai dëshiroi që populli i tij ta dinte çfarë nderi përjetoi ai dhe
të shohë se në çfarë gjendje është!" Katade më pas thotë:"Pasha Allahun, i Lartësuari pas
vrasjes së tij nuk e ka paralajmëruar kurrë më popullin e tij:"Ishte vetëm një britmë e
tmerrshme dhe ata të gjithë përnjëherësh vdiqën."

Fjalët e të Lartësuarit:"Dhe kundër popullit të tij, pas tij, Ne nuk dërguam ushtrinë nga
qielli e as që e bëmë këtë ndonjëherë," do të thonë:për t'u hakmarrë kundër tyre s'ka
pasur nevojë që të zbresim ushtrinë nga qielli. Këtë kuptim të ketyre fjalëve Ibn Is'hak
nëpërmjet disa shokëve të tij e transmeton nga Ibn Mes'ud. Muxhahid dhe Katade
7 MBUROJA.net

thonë:"Kur thuhet se nuk u ka ardhur më ushtria, me këtë mendohet se pas kësaj më

nuk u është dërguar ndonjë mision." Ibn Xherir kësaj i shton edhe:"Opinioni i parë është
më i saktë."

Edhe unë them që opinioni i parë është më i saktë, ngase i Lartësuari thotë:"e as që e
bëmë këtë ndonjëherë," dmth për këtë s'kishim kurrfarë nevoje ndërsa i dënonim për
shkak se mohuan të dërguarit tanë dhe mbytën të mbrojturin tonë. Ishte vetëm një
britmë e tmerrshme dhe ata të gjithë përnjëherësh vdiqën.

Komentatorët e Kur'anit thonë:"Allahu ua ka dërguar Xhibrilin [alejhi selam], kurse ai

është kapur për shtalkat e portave në qytetin e tyre dhe nga ata e ka lëshuar vetëm një
britmë dhe të gjithë vdiqën, dmth përnjëherësh u janë qetësuar zërat dhe lëvizjet e tyre,
kështu nuk mbeti asnjë sy që kapsitë."

E gjithë kjo, pos tjerash, tregon në atë se qyteti i përmendur s'është Antakija, ngase këta
janë shkatërruar për shkak se mohuan të dërguarit e Allahut, kurse banorët e Antakisë
kanë besuar dhe i kanë ndjekur dishepujt e Isait [alejhis selam], të cilët ua pat dërguar ai.
Për këtë shkak thuhet që Antakija është qyteti i parë që besoi në Isain [alejhis selam].

Përsa i përket hadithit që e transmeton Taberani nga Husein el-Eshkar, e ai nga Sufjan
Ibn Unejne, e ai nga Ibn Ebi Nuxhehje, e ai nga Muxhahid, e ky nga Ibn Abas, se
pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] ka thënë:"Tre veta janë përgjigjur [në thirrjen për
tek Allahu] të parët: Jusha Ibn Nun Musait, njeriu për të cilin flitet në Suren Ja-Sin Isait,
dhe Ali Ibn Ebi Talib Muhamedit,"2 për këtë mund thuhet se nuk është vërtetuar, ngase
fjalët e këtij Huseinit s'mund të pranohen, ngase u përket Shi'itëve që e teprojnë. Veç
kësaj, i vetmi ai e transmeton këtë hadith, çka përsëri plotësisht tregon në dobësinë e
këtij hadithi. Allahu, prapë, e di më së miri!

2. Hadithi është da'if: e shënon Taberani 3/111/2; el-Albani në Silsilet-ul-Hadithi-d-Daifeti 1/360/259 dhe
thotë:"Ky hadith është tepër i dobët, në mos i shpikur, ngase Husein el-Eshkar në të vërtetë është Ibnul
Hasan el-Kufi, një shi'it i rexhur dhe tek Buhari është tepër i dobët. Po ashtu e shënon edhe Ibn Kethir 3/570
dhe thotë:"Ky hadith është munker [i papranueshëm] dhe transmetohet vetëm nga Husein el-Eshkar, e ai
është shi'it që s'është i besueshëm.
1 MBUROJA.net

Komentim i ajet el-Kursi

Nga Tefsiri i Imam Ibn Kethir
Versioni i shkurtuar i mbikëqyrur nga shejh Safiu-Rahman el-Mubarekpuri

"Allahu! Askush s'ka të drejtë të adhurohet përveç Tij, i Përjetshmi, Ai që mban dhe
mbron gjithë çka ekziston. Atë nuk e kap as dremitja, e as gjumi. Atij i përket
gjithçka që ekziston në qiej dhe tokë. Kush është ai që mund të ndërmjetësojë tek Ai
përveç me lejimin e Tij? Ai e di çka ndodh atyre [krijesave të veta] në këtë botë dhe
çfarë do t'u ndodhë atyre në jetën e përtejme. Ata kurrë s'do t'i vijnë rrotull çfarëdo
gjëje nga dija e Tij, përveç atë që Ai do. Kursia e Tij shtrihet mbi qiejt dhe tokën, dhe
Ai nuk ndjen lodhje në ruajtjen dhe kujdesin ndaj tyre. Ai është më i larti, më i
madhi". [el-Bekare, 255]

Ajet el-Kursi ka dhjetë fjali të plota Arabe.

Thënia e Allahut:

"Allahu! Askush s'ka të drejtë të adhurohet përveç Tij", përmend që Allahu është një
dhe i vetmi zot i gjithë krijimit.

[el-Hajjum-Kajjum] "I Përjetshmi, Ai që mban dhe mbron gjithë çka ekziston",

dëshmon që Allahu është i përjetshëm, që kurrë nuk vdes, i cili mban çdonjërin dhe
gjithçka. I gjithë krijimi ka nevojë për Allahun dhe plotësisht varet nga Ai, ndërsa Ai
është më i pasuri, i cili s'ka nevojë për çfarëdo që është e krijuar. Ngjashëm, Allahu
thotë:

"Dhe nga shenjat e Tij janë që qiejt dhe toka qëndrojnë me anë të urdhrit të Tij". [er-
Rum, 25]

"Atë nuk e kap as dremitja, e as gjumi", tregon që tek Allahu nuk gjendet ndonjë e
metë, pavëmendje apo injorancë, asnjëherë. Madje, Ai është i vëmendshëm dhe
kontrollon çfarë fiton çdo shpirt, vëzhgon me përpikëri gjithçka, asgjë nuk i ikën dijes së
Tij, dhe asnjë çështje e fshehur s'është e fshehur për Të. Ndër cilësitë e përsosura të Tij,
është fakti që Ai kurrë nuk preket nga dremitja apo gjumi. Ndaj, thënia e Allahut "Atë
nuk e kap as dremitja, e as gjumi", tregon që Allahun nuk e kap kurrfarë pavëmendje si
pasojë e dremitjes apo gjumit. Allahu thotë më pas:

"... e as gjumi", gjë që është më e fortë se dremitja. Është shënuar në Sahih që Ebu Musa
ka thënë:

"I dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam, mbajti një fjalim lidhur me katër
gjëra:"Allahu nuk fle, dhe nuk i ka hije madhërisë së Tij që të flejë. Ai ul shkallët
[pozitat] dhe i ngre ato. Veprat e ditës ringjallen përpara Tij para veprave të natës, si dhe
2 MBUROJA.net

veprat e natës para atyre të ditës. Velloja e Tij është dritë apo zjarr dhe po e hoqi atë,
rrezet nga Fytyra e Tij do të digjnin gjithçka nga krijimi që shikimi i Tij do ta mbërrinte".
[Sahih Muslim, 161]

"Atij i përket gjithçka që ekziston në qiej dhe tokë", tregon që çdonjëri është rob i
Allahut, pjesë e mbretërisë së Tij dhe nën pushtetin e Tij. Ngjashëm, Allahu ka thënë:

"S'ka asnjë në qiej dhe tokë vetëm se i vjen më të Mëshirshmit [Allahut] si një rob.
Vërtet, Ai njeh secilin nga ata dhe u ka bërë atyre një llogari të plotë. Secili nga ata do
t'i vijë Atij i vetëm në ditën e Ringjalljes [pa ndonjë ndihmës apo mbrojtës]".
[Merjem, 93-95]

Thënia e Allahut:

"Kush është ai që mund të ndërmjetësojë tek Ai përveç me lejimin e Tij?", është e

ngjashme me thënien e Tij:

"Në qiej ka shumë engjëj, ndërmjetësimi i të cilëve s'do t'ju vlejë gjë, përveç pasi
Allahu të ketë dhënë leje për këdo që Ai do dhe me të cilin Ai është i kënaqur". [en-
Nexhm, 26]

Dhe,

"Ata s'mund të ndërmjetësojnë, përveç për atë me të cilin Ai është i kënaqur". [el-
Enbija, 28]

Këto ajete theksojnë madhërinë e Allahut, krenarinë dhe hirin, dhe se askush nuk merr
guximin të ndërmjetësojë tek Ai në emër të dikujt tjetër, përveç me lejimin e Tij. Vërtet,
hadithi në lidhje me ndërmjetësimin përmend që pejgamberi, salallahu alejhi ue selam,
ka thënë:

"Do të qëndroj nën Fron [Arsh] dhe do të bie përmbys [në sexhde], dhe Allahu do të më
lejojë të mbetem në atë pozitë sa të dojë Ai. Pas kësaj do të thuhet:'Ngrehe kokën. Fol
dhe do të dëgjohesh, ndërmjetëso dhe ndërmjetësimi yt do të pranohet'. Pastaj
pejgamberi, salallahu alejhi ue selam, tha:'Ai do të ma lejojë një pjesë, të cilët do t'i fus në
xhenet'". [Sahi Muslim, 180]

Thënia e Allahut:

"Ai e di ç'u ndodh atyre [krijesave të veta] në këtë botë, dhe çfarë do t'u ndodhë atyre
në jetën e përtejme". Kjo i referohet dijes së përsosur të Tij; të kaluarës, të tashmes dhe
të ardhmes së saj [dijes]. Ngjashëm, Allahu ka thënë që engjëjt thanë:
3 MBUROJA.net

"Ne [engjëjt] nuk zbresim vetëm se me urdhrin e zotit tënd [O Muhamed]. Atij i
përket çfarë është përpara nesh dhe çfarë është pas nesh, si dhe çfarë është midis
këtyre dyjave. Zoti yt s'harron kurrë". [Merjem, 64]

Thënia e Allahut:

"Ata kurrë s'do t'i vijnë rrotull çfarëdo gjëje nga dija e Tij, përveç atë që Ai do",
thekson faktin që askush nuk arrin ndonjë pjesë të dijes së Allahut, përveç çfarë njofton
dhe lejon Allahu. Kjo pjesë e ajetit tregon që askush asnjëherë nuk merr dije mbi Allahun
dhe cilësitë e Tij, përveç çfarë i njofton Ai. Për shembull, Allahu ka thënë:

"Por ata s'do t'i vijnë rrotull ndonjë gjëje nga dija e Tij". [Ta Ha, 110]

Allahu ka thënë:

"Kursia e Tij shtrihet mbi qiejt dhe tokën". Ueki' transmeton në Tefsirin e vet, që Ibn
Abas ka thënë:"Kursija është Mbështetëse Këmbësh, dhe asnjeri s'është në gjendje t'i bëjë
vlerësim të duhur Fronit të Allahut". [et-Taberani, 12:39]

el-Hakim ka shënuar këtë hadith në Mustedrek-un e vet [el-Hakim, 2:282] nga Ibn Abas,
i cili nuk e ka lidhur atë me të dërguarin, salallahu alejhi ue selam. el-Hakim ka
thënë:"Kjo është Sahi sipas kritereve të dy Sahi-ve, dhe ata [el-Buhari dhe Muslim] nuk e
kanë shënuar".

Veç kësaj, ed-Dahak ka thënë që Ibn Abas ka thënë:"Po të rrafshoheshin shtatë qiejt dhe
shtatë tokët dhe të shtroheshin krahpërkrah, ato do të kishin qenë sikur madhësia e një
unaze në një shkretëtirë krahasuar me Kursinë". [Ibn Ebi Hatim, 3:981]

Allahu ka thënë:

"Dhe Ai nuk ndjen lodhje në ruajtjen dhe kujdesin ndaj tyre", do të thotë që ruajtja
dhe kujdesi ndaj qiejve dhe tokës, si dhe çfarë ka mes tyre, nuk e ngarkon Atë dhe nuk e
bën të lodhet. Madje, kjo është një çështje fare e lehtë për Të. Më tej, Allahu mban
gjithçka, vëzhgon me përpikëri gjithçka, asgjë nuk i ikën dijes së Tij dhe asnjë çështje e
fshehur s'është e fshehur për Të. Të gjitha çështjet janë të parëndësishme, të ulëta dhe të
nënshtruara përpara Tij. Ai është më i pasuri, i denjë për çdo lavdërim. Ai bën çfarë të
dojë dhe askush s'mund ta pyes për çfarë Ai bën. Ai është më i larti, më i madhi. S'ka
perëndi të denjë për adhurim përveç Tij, e as zot të vërtetë përveç Tij.

Thënia e Allahut:

"Ai është më i larti, më i madhi", është e ngjashme me thënien e Tij:"Më i madhi, më i

larti". [er-Rad, 9]
4 MBUROJA.net

Këto dhe ajetet e ngjashme lidhur me cilësitë e Allahut, duhet të trajtohen në mënyrën që
Selefi i kanë trajtuar ato, duke i pranuar domethënien e tyre të jashtme/të qartë, pa i
barazuar ato [me cilësitë e krijimit] apo ndryshuar domethënien e tyre të jashtme/të
qartë.
1 MBUROJA.net

Komentim i ajeteve 101-103 të kaptines el-Bekare

Tefsir Ibn Kethir

"Dhe kur u erdhi atyre një i dërguar nga Allahu, që e vërtetonte si të vërtetë atë çfarë
tashmë e kishin, një pjesë e atyre që u qe dhënë libri e hodhën pas shpine librin e
Allahut, sikur nuk e dinin. Ata u dhanë pas asaj çfarë u tregonin shejtanët gjatë
sundimit të Sulejmanit. Sulejmani nuk ishte mosbesimtar, por shejtanët ishin
mosbesimtarë që ua mësonin njerëzve magjinë në Babiloni, Haruti e Marutit, dhe kjo
s'u qe shpallur dy engjëjve. Ata të dy nuk e mësonin askënd derisa nuk i thonin:'Ne
vetëm po provojmë, por ti mos u bë mosbesimtar! Dhe njerëzit nga ata dy mësonin si
të ndahej burri nga gruaja, por ata s'kanë mundur t'i bënin askujt dëm pa lejen e
Allahut. E mësonin atë që do t'ju bëjë dëm dhe nga e cila s'do të kenë dobi, ndonëse e
dinin se ai që e bën këtë, në botën tjetër do të jetë i pafat. Vërtet, e mjerë është ajo për
çka e shitën veten e tyre, vetëm sikur ta dinin. Po sikur ata të besonin dhe të
frikësoheshin, shpërblimi i Allahu do të ishte më i mirë, vetëm sikur ta dinin!" [el-
Bekare, 101-103]

Allahu, më i larti, thotë:"Dhe kur u erdhi atyre një i dërguar nga Allahu, që e
vërtetonte si të vërtetë atë çfarë tashmë e kishin, një pjesë e atyre që u qe dhënë libri e
hodhën pas shpine librin e Allahut, sikur nuk e dinin", domethënë një grup prej tyre e
hodhën pas shpine Librin, sepse në të ishte lajmi i gëzueshëm për Muhamedin, salallahu
alejhi ue selam, duke e lënë atë sikur nuk dinin gjë lidhur me këtë! Ata përvetësuan
mësimin e magjisë dhe zbatimin e saj me qëllim që ta ngatërronin të dërguarin e Allahut,
salallahu alejhi ue selam, kështu që i bënë sihër atij me krehër, më qimet që bien pas
krehjes dhe me kupat e sythave të palmës mashkullore, nën pllakën e pusit Eruan. Në
emër të tyre këtë e bëri njëfarë Lebid Ibnel A'sam, Allahu e mallkoftë dhe e gjymtoftë,
por Allahu e njoftoi të dërguarin e Tij për këtë, e shëroi atë dhe e shpëtoi, siç vërtetohet
qartë kjo në dy Sahit-të, el-Buhari dhe Muslim, nga A'isha, nëna e besimtarëve, Allahu
qoftë i kënaqur me të.

"Ata u dhanë pas asaj çfarë u tregonin shejtanët gjatë sundimit të Sulejmanit.
Sulejmani nuk ishte mosbesimtar, por shejtanët ishin mosbesimtarë që ua mësonin
njerëzve magjinë…" es-Sudi thotë:"Shejtanët ngriheshin në qiell për të përgjuar bisedat,
dhe kështu dëgjuan fjalët e engjëjve lidhur me vdekjen, të padukshmen [gajbin], dhe
urdhrat, dhe më pas u vinin falltarëve dhe i njoftonin lidhur me këtë. Falltarët ua thonin
këtë njerëzve, të cilët e shihnin pastaj se ishte ashtu siç u kishin thënë ata. Kur falltarët e
fitonin besimin e tyre, ata [shejtanët] i gënjenin duke futur në këtë edhe gjëra tjera,
respektivisht së bashku me çdo fjalë shtonin edhe shtatëdhjetë të reja. Këtë njerëzit e
shkruan në libra, dhe midis bijve të Israelit u përhap besimi se xhinët e njohin gajbin [të
padukshmen]. Pas kësaj, njerëzve u qe dërguar Sulejmani, i cili i mblodhi ato libra, i
vendosi në një sënduk dhe i futi nën fronin e tij, kështu që asnjë shejtan nuk mund t'i
afrohej këtij froni e mos të digjej. Ai tha:"Këdo që dëgjoj të thotë se shejtanët e dinë gajbin
2 MBUROJA.net

[të padukshmen], kokën do t'ia pres!" Kur Sulejmani, paqja qoftë mbi të, vdiq dhe kur
dijetarët që e dinin këtë vdiqën dhe erdhën pasardhësit e tyre, shejtani mori formën e
njeriut e pastaj erdhi në një tubim të bijve të Israelit dhe u tha:"A doni t'ju njoftoj me një
thesar diturie, të cilin kurrë s'do të mund ta harxhoni?" Ata thanë:"Po", dhe ai u
tha:"Mihni nën fronin!" Më pas shkoi bashkë me ta, ua tregoi vendin dhe qëndroi pranë
tij. Ata thanë:"Afrohu!", e ai ua ktheu:"Jo, por do të jem këtu afër jush dhe nëse nuk e
gjeni atë, më vrani!" Ata mihën dhe i gjetën ato libra. Kur i nxorrën, shejtani tha:"Me këtë
magji Sulejmani udhëhiqte me njerëzit, shejtanët dhe shpezët". Pas kësaj, ai fluturoi dhe
u zhduk. Kështu u përhap në popull se Sulejmani kishte qenë magjistar, dhe bijtë e
Israelit i morën këto libra. Kur erdhi Muhamedi, salallahu alejhi ue selam, ata iu
kundërvunë me këto libra. Për këtë, Allahu i lartësuar thotë:"Sulejmani nuk ishte
mosbesimtar, por shejtanët ishin mosbesimtarë". Ibn Ebi Hatim, me zinxhir
transmetuesish nga Seid Ibn Xhubejr, transmeton nga Ibn Abas të ketë thënë:"Shkruesi i
Sulejmanit ka qenë Asafi dhe ai e dinte Emrin më të lartësuar. Ai ka shkruar gjithçka me
urdhërin e Sulejmanit, dhe më pas e ka futur nën fronin e tij. Kur Sulejmani vdiq, këtë e
nxorën shejtanët dhe pastaj mes çdo dy rendeve shkruan nga një magji dhe mosbesim
[kufr], duke thënë:"Ja seç bënte Sulejmani me këtë". Më pas ai thotë:"Disa njerëz e
shpallën atë mosbesimtar dhe e mallkonin atë, ndërsa dijetarët këtë e vështronin në
heshtje". Kështu mbeti që njerëzit e paditur ta mallkonin, dhe Allahu i lartësuar i shpalli
Muhamedit, salallahu alejhi ue selam, ajetin:"Ata u dhanë pas asaj çfarë u tregonin
shejtanët gjatë sundimit të Sulejmanit. Sulejmani nuk ishte mosbesimtar, por
shejtanët ishin mosbesimtarë që ua mësonin njerëzve magjinë…" Në këtë kuptim
shumë njerëz kanë dhënë mendime që janë të përafërta me këtë, dhe në to s'ka
kundërthënie për njerëzit që kuptojnë dhe janë të mençur. Dhe Allahu është ai që
udhëzon! Thelbi i këtyre opinioneve lidhur me atë se Çifutëve të cilëve u ishte dhënë
Libri, pasi që lanë atë që u ishte dhënë dhe iu kundërvunë të dërguarit Muhamed,
salallahu alejhi ue selam, nisën të ndiqnin atë çfarë u thoshin shejtanët, respektivisht atë
çfarë e transmetonin shejtanët në lidhje me mbretin Sulejman [Solomon]. Folja "mëson,
lexon, flet" këtu është kalimtare me parafjalën "kah, nga", gjë që nënkupton domethënien
e "gënjen", sepse ato janë "mësimet dhe fjalët" e shejtanëve, të cilat s'janë veçse
gënjeshtra!

"Në Babiloni, Haruti e Marutit, dhe kjo s'u qe shpallur dy engjëjve. Ata të dy nuk e
mësonin askënd derisa nuk i thoshin:'Ne vetëm po provojmë, por ti mos u bë
mosbesimtar! Dhe njerëzit nga ata dy mësonin se si të ndahej burri nga gruaja".
Çifutët konsideronin që Xhibrili dhe Mikaili, paqja qoftë mbi ta, ia sillnin magjitë
Sulejmanit, alejhis-selam, dhe Allahu na tregon se kjo s'është e vërtetë, duke ia kumtuar
të dërguarit të Tij, Muhamedit salallahu alejhi ue selam, se ata nuk ia sillnin magjitë dhe
se Sulejmani, alejhis-selam, ishte i pastër nga magjitë që ia vishnin. Ai i njofton se
magjitë janë vepër e shejtanëve, të cilët ua mësonin njerëzve këtë në Babiloni, dhe se
njerëzit të cilët ua mësonin këtë qenë dy njerëz me emrin Harut dhe Marut. Sipas kësaj,
pjesëza në fjalët:"Dhe kjo s'u qe shpallur dy engjëjve" është negative, jo lidhore në
kuptimin "të cilët". el-Kurtubi thotë:"Këtu pjesëza është negative dhe është e lidhur me
3 MBUROJA.net

fjalët "Sulejmani nuk ishte mosbesimtar", pas të cilave vijojnë fjalët:"Por shejtanët ishin
mosbesimtarë që ua mësonin njerëzve magjinë, dhe kjo s'u qe shpallur dy
engjëjve…", duke qenë se Çifutët konsideronin se këtë e sillnin Xhibrili dhe Mikaili, gjë
të cilën Allahu e përgënjeshtron, dhe fjalët "Harutit dhe Marutit" i përmend si
zëvendësim për shejtanin". Ai thotë:"Kjo është e saktë për dy arsye: ose për arsye se
shumësi përmendet për dyjësi sikur në fjalët "E nëse do të ketë vëllezër", ose për arsye se
ata dy kishin ithtarë, respektivisht përmenden në mesin e shejtanëve për shkak të
mosbindjes së tyre". Kjo do të thotë: Shejtanët ua mësojnë njerëzve magjinë në Babiloni,
dhe atë Harutit dhe Marutit, dhe më pas shton:"Me gjasë kjo është domethënia më e
saktë e ajetit", duke mos u mbështetur në domethëniet tjera! Ibn Xherir, më zinxhir
transmetuesish nëpërmjet el-Aufit, transmeton nga Ibn Abasi:"…dhe s'u qe shpallur dy
engjëjve në Babiloni", "do të thotë se nuk qenë shpallur magjitë". Në zinxhirin e
transmetimit të Ibn Xheririt nga Rebi Ibn Enes transmetohet se:"dhe s'u qe shpallur dy
engjëjve", do të thotë se Allahu nuk u pat shpallur magjira atyre dyve. Ibn Xherir
thotë:Ajeti komentohet në këtë mënyrë:"Ata u dhanë pas asaj çfarë u tregonin shejtanët
gjatë sundimit të Sulejmanit", do të thotë magjisë. Sulejmani nuk ishte mosbesimtar,
dhe as Allahu nuk u pat shpallur magjira dy engjëjve, por shejtanët qenë mosbesimtarë
dhe ua mësonin magjinë njerëzve në Babiloni, Harutit dhe Marutit. Fjalët "Në Babiloni,
Harutit dhe Marutit" këtu janë përmendur në fund, ndonëse kanë kuptimin sikur të jenë
përmendur në fillim. Poashtu ekzistojnë edhe opinione tjera, siç janë:"me 'kesre' në 'lam'
me çka fjala merr kuptimin 'mbret', kështu që kjo do të thoshte se kjo ka të bëjë me dy
mbretërit, Daudin dhe Sulejmanin. Domethënë nën supozimin se pjesëza këtu është
negative, kjo do ta kishte kuptimin:"Se Allahu nuk ka shpallur magjira, e as që ua ka
mësuar këtë dy mbretërve, Daudid dhe Sulejmanit"; se Haruti dhe Maruti janë dy xhinë,
respektivisht se këta qenë dy njerëz, njëri me emrin Harut e tjetri me emrin Marut, në
fakt kanë qenë përfaqësues të njerëzve është më e saktë, ndërkaq, Haruti dhe Maruti, siç
thotë Kurtubi, janë zëvendësime për shejtanët, sepse kjo është, siç thotë ai, me gjasë
kuptimi më i saktë i ajetit, pa u mbështetur në të tjerët.

"Ne vetëm po provojmë, por ti mos u bë mosbesimtar!", dhe fjalët:"Dhe njerëzit nga
ata dy mësonin se si të ndahej burri nga gruaja." Kështu njerëzit mësonin nga Haruti
dhe Maruti magjinë, duke u lëshuar në veprimet e qortueshme dhe madje duke shkuar
deri në atë masë saqë ndanin burrat nga gratë, pa marrë parasysh afërsinë dhe lidhjen e
tyre të ngushtë. Kjo është vepër djallëzore, siç transmeton Muslim në Sahinë e tij nga
Xhabir ibn Abdullah, radiallahu anhu, i cili thotë se i dërguari, salallahu alejhi ue selam,
ka thënë:"Shejtani fronin e vet e vendos në ujë, e më pas ua dërgon njerëzve të dërguarit
e tij. Ai që ka pozitën më të afërt ndaj tij paraqet sprovën më të madhe. Atëherë disa nga
ata vijnë dhe thonë:"Isha me një njeri dhe e braktisa atë, ai tash flet këtë-e-këtë…" Iblisi
atëherë thotë:"Jo, s'ke bërë gjë!" Pastaj vjen tjetri dhe thotë:"Nuk e lëshova derisa e ndava
nga familja e tij!" Ai atëherë e sjell afër vetes dhe i thotë:"Po, kështu duhet!"

Shkaku i ndarjes së burrit nga gruaja në këtë rast është vetëm përfytyrim i gruas apo
burrit, të cilëve u tregohet pamja apo veprimet e shëmtuara të personit tjetër, apo diçka
4 MBUROJA.net

tjetër që çon në ndarje! "…por ata s'kanë mundur t'i bënin askujt dëm pa lejen e
Allahut". Sufjan eth-Theuri thotë:"Përveçse me lejimin e Allahut". Hasan el-Basri këtë e
komenton kështu:"Po, kush të dojë, Allahu ia jep pushtetin mbi të; kush nuk do, nuk ia
jep". Pastaj:"E mësonin atë që do t'ju bëjë dëm dhe nga e cila s'do të kenë dobi", do të
thotë që do t'ua dëmtojë fenë, dhe s'do t'u sjellë dëm të ngjashëm me këtë dëm,
"Ndonëse e dinin se ai që e bën këtë, në botën tjetër do të jetë i pafat". Pra, Çifutët që
ndoqën magjinë në vend se të ndiqnin të dërguarin, salallahu alejhi ue selam, e dinin se
– ai që e bën këtë – në botën tjetër s'do të ketë kurrfarë fati, respektivisht kurrfarë fitimi.
Këtë e përmendin Ibn Abas, Muxhahid, dhe es-Sudi. "Vërtet, e mjerë është ajo për çka e
shitën veten e tyre, vetëm sikur ta dinin!" i Lartësuari thotë:"Po ta dinin ata se me çfarë
janë këshilluar, do ta shihnin se ajo vërtet është ndërrim i mjerë për besimin në magji, të
cilën e kanë marrë në vend se të besonin dhe ta ndiqnin të dërguarin! Se po të besonin
ata në Allahun, të dërguarin e tij Muhamedin, salallahu alejhi ue selam, dhe të dërguarit
e Tij të mëhershëm, dhe t'u ruheshin ndalimeve të Allahut, ata do të fitonin shpërblim,
gjë që do të ishte më mirë për ta se ajo që e zgjodhën për vete dhe me kënaqësi e
pranuan. Dhe fjalët:"Po sikur ata të besonin dhe të frikësoheshin [Allahut]", vërtetojnë
mosbesimin e magjistarëve [falltarëve]. Umer ibnul-Hatab, radiallahu anhu, ka shkruar
"që të vritet çdo falltar, qoftë mashkull apo femër", dhe këtë e përmend edhe el-Buhari
në Sahi-në e tij. Ka ndodh që një robëreshë t'i bëjë sihër Hafsas, nënës së besimtarëve,
kështu që ajo urdhëroi që ajo të vritej. I dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam, ka
thënë:"Dënimi për falltarin është ekzekutimi me shpatë". Këtë e transmeton et-Tirmidhi,
dhe e përmend edhe et-Taberani në një transmetim tjetër nga Xhundub dhe drejtpërdrejt
nga i dërguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam. Magjia nuk mund të largohet me të
ngjashmen [magji], por është më e përshtatshme të largohet siç i shpall Allahu të
dërguari të Tij, me kaptinat el-Mu'auidhetejn [el-Felek dhe en-Nas]. Edhe në hadith
qëndron:"Ata që duan të mbrohen ga kjo, s'mund ta bëjnë këtë me asgjë më mirë sesa me
këto dy kaptina", pastaj me Ajetul-Kursinë, sepse edhe kjo e largon shejtanin. Magjia
[sihri] vërtet ekziston, edhe pse disa si Mu'tezilitë [sekt Islam] dhe të tjerë nuk e
pranojnë këtë. Magjia është akt mosbesimi [kufri] sikur që është mosbesim edhe mësimi
i magjisë, kështu që falltari dhe ai që e mëson magjinë janë mosbesimtarë. Midis
dijetarëve ka dallime në opinione për sa i përket dhënies së mundësisë për t'u penduar
nga kjo. Kështu, disa konsiderojnë që duhet të thirren për t'u penduar, e nëse refuzojnë,
të vriten, ndërsa të tjerët konsiderojnë që s'ka nevojë për pendim, porse duhet menjëherë
të ekzekutohen. Kjo bazohet në fjalët e të dërguarit, salallahu alejhi ue selam:"Dënimi
për falltarët është ekzekutimi me shpatë", siç veproi edhe Hafsa, radiallahu anha, me
robëreshën e vet e cila i bëri sihër asaj. Ajo urdhëroi që ajo të ekzekutohej, gjë që edhe u
bë. Kurrkund nuk përmendet se para kësaj është kërkuar që ajo të pendohej. Njëjtë është
rasti edhe me letrën e Umer Ibn Hatab, radiallahu anhu, i cili u shkroi guvernatorëve të
tij "që ta vrasin çdo falltar". Ka shumë lloje të sihrit dhe të gjitha janë djallëzore, sepse
kryhen nëpërmjet kërkimit të ndihmës nga shejtani apo me nemetisje, të shkruar,
hajmali, barëra apo tym [avull], gjë që është e keqe. Allahu e di këtë më së miri.
1 MBUROJA.net

Komentim i ajetit 46 të sures Haxh

Tefsir Ibn Kethir

"A nuk udhëtuan ata nëpër tokë dhe a kanë ata zemra me të cilat do të kuptonin dhe
veshë me të cilët do të dëgjonin? Vërtet, nuk verbohen sytë, por zemrat në gjokset".
[Haxh, 46]

"A nuk udhëtuan ata nëpër tokë", do të thotë: a nuk kanë udhëtuar ata në kuptimin
fizik dhe po ashtu të përdorin mendjet e tyre për të menduar? Kjo mjafton, siç ka thënë
Ibn Ebi Dunja në librine tij, et-Tefekkur uel-I'tibar:"Disa nga njerëzit e urtë kanë
thënë:'Jepi jetë zemrës tënde me mësime, ndriçoje atë me mendim, vraje atë me
asketizëm, forcoje atë me besim të sigurt, përkujtoje atë me vdekshmërinë e saj, bëje atë
të vetëdijshëm për fatkeqësitë e kësaj bote, paralajmëroje atë me belatë që mund të sjellë
jeta, tregoji asaj se si gjërat ndryshojnë befas me kalimin e ditëve, njoftoje atë me
rrëfenjat e njerëzve të kaluar dhe përkujtoje atë për çfarë u ndodhi atyre që erdhën më
përpara'". Ec nëpër gërmadhat e tyre, shiko se çfarë bënë dhe ç'u bë me ta, do të thotë,
shiko në dënimin dhe hidhërimin hyjnor që goditi popujt e kaluar të cilët shpifën.

"dhe a kanë ata zemra me të cilat do të kuptonin dhe veshë me të cilët do të dëgjonin?,
do të thotë: le të marrin mësim nga ajo.

"Vërtet, nuk verbohen sytë, por zemrat në gjokset ", do të thotë: njeri i verbër s'është ai
që nuk sheh, por ai që s'ka mprehtësi [mendjehollësi]. Edhe nëse sytë fizikë janë të
shëndoshë, ata ende s'mbushen mend.
1 MBUROJA.net

Komentim i trembëdhjetë ajeteve të para të sures er-

Rahman
Nga el-Hafidh Ibn Kethir, rahimehullah

Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirbërësit

1. Mëshiruesi [Allahu]!
2. Ai jua ka mësuar [juve njerëzim] Kur’anin [me mëshirën e Tij].
3. E krijoi njeriun.
4. Ia mësoi atij të folurit [el-bejan].
5. Dielli dhe hëna rrugëtojnë në shtegun e tyre të caktuar.
6. Edhe nexhm edhe shexher i përulen Atij.
7. Ai e ngriti qiellin lart dhe vuri balancim [drejtësi].
8. Që të mos kaloni kufirin [ta teproni].
9. Dhe bëjeni matjen me drejtësi e mos lëni mangët në peshojë [balancim].
10. Dhe Ai e bëri tokën të shtrirë për krijesat.
11. Në të ka fruta, ka edhe palma të hurmës më kërcej të mbështjellë.
12. Edhe drithin me fletët dhe kërcellin [e tij] për sanë dhe bimë aromatike.
13. E, cilën nga bekimet e Zotit tuaj po e mohoni [ju o njerëz dhe ju o xhinë]?

Allahu, Madhështori, na informoi për Dhuratën e Tij dhe Mëshirën e Tij ndaj krijimit të
Tij në atë se Ai ua zbriti robërve të Tij Kur’anin dhe e bëri memorizimin dhe kuptimin e
tij të lehtë për këdo që Ai e ka bekuar. Për këtë, Ai, Madhështori, thotë:

“Mëshiruesi [Allahu]! Ai jua ka mësuar [juve njerëzim] Kur’anin [me mëshirën e Tij]. E
krijoi njeriun. Ia mësoi atij të folurit[el-bejan]”.

Sipas el-Hasan el-Basrit, kjo do të thotë se Ai ia mësoi atij shqiptimin e drejtë, ndërsa ed-
Dahhak, Katade dhe të tjerët konsideruan se kjo do të thotë se Allahu, Madhështori, ia
mësoi njeriut dallimin mes të keqes dhe së mirës; por thënia e el-Hasanit është më e mirë
dhe më e qëndrueshme, ngase Allahu në këto vargje i referohet të mësuarit Kur’anin
njeriut, gjë që përfshinë mënyrën e saktë të leximit dhe kjo mund të arrihet vetëm duke e
bërë shqiptimin të lehtë për krijesat e Tija.

“Dielli dhe hëna rrugëtojnë në shtegun e tyre të caktuar”, kjo do të thotë se të dyja këto
rrugëtojnë në kursin e caktuar për to, prej të cilit ato asnjëherë nuk devijojnë, ashtu siç
thotë Allahu, Madhështori:

“Diellit nuk i lejohet që të lë pas hënën, e as natës që ta lë pas ditën; secila prej tyre noton
në orbitën e caktuar.” [36:40] dhe,
2 MBUROJA.net

“Ai është Krijues i dritës së mëngjesit; Ai e bën natën për pushim dhe qetësim, e diellin
dhe hënën për llogaritje të kohës; I këtillë është gjykimi dhe renditja e Tij, të
Plotfuqishmit, të Gjithëdijshmit.” [6:96]

Është transmetuar nga Ikrime te ketë thënë: “Sikur Allahu të kishte vendosur të pamët e
të gjitha qenieve të gjalla në sytë e një robi, dhe sikur Ai të zbulonte vetëm njërën prej
shtatëdhjetë vellove përpara diellit, ai s’do të ishte në gjendje ta shikojë atë; ndërsa drita
e diellit është një e shtatëdhjeta pjesë e dritës së Kursit [Është transmetuar autentikisht se
Kursi është vendi ku Allahu i mban Këmbët e Veta, në mënyrën e cila i përshtatet
madhërisë së Tij] dhe Kursi është një e shtatëdhjeta pjesë e dritës së Arshit [Fronit të
Allahut], kurse drita e Arshit është vetëm një e shtatëdhjeta pjesë e dritës së velit
[mbulesës]. Shikoni pra të parët që Allahu e vendos në sytë e robit të Tij, që ai të shohë
Fytyrën e Zotit të tij [në Ditën e Ringjalljes]?” [Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim].

“Edhe nexhm edhe shexher i përulen Atij”. Ibn Xherir [et-Taberi] thotë: “Dijetarët e
tefsirit kanë dalluar lidhur me domethënien e fjalës nexhm, ndërsa janë në pajtim se
domethënia e fjalës shexher është: ajo që rritet në trung [d.m.th. dru, pemë].” Është
transmetuar nga Ebi Talhe, në autoritetin e Ibn Abasit, Allahu qoftë i kënaqur me të, të
ketë thënë se fjala nexhm do të thotë: ajo që rritet në tokë – d.m.th. nga bimët. [Sipas Ibn
Hexhr el-Eskelanit, Ibn Ebi Talhe nuk ka dëgjuar prej Ibn Abasit, andaj çfarëdo
transmetimi nga ai duhet të konsiderohet mursel (i paplotë)].

Se’id Ibn Xhubejr po ashtu e ka thënë këtë, siç kanë thënë edhe es-Suddi dhe Sufjan eth-
Theuri dhe ky ishte opinioni i preferuar i Ibn Xheririt. Muxhahid konsideronte se fjala
nexhm i referohet yjeve në qiell, njëjtë sikurse el-Hasan dhe Katade, dhe kjo është thënia
më e qartë – Allahu e di më së miri, ngaqë Allahu i madhëruar thotë:

“A nuk e sheh se të gjithë që janë në qiej dhe në tokë, edhe dielli, edhe hëna, edhe yjet,
edhe kodrat, edhe shexher, edhe shtazët dhe shumë nga njerëzimi i përulen Allahut [në
adhurim]…” [22:18]

“Ai e ngriti qiellin lart dhe vuri balancim[drejtësi].” Kjo do të thotë se Ai e vendosi
balancimin e drejtësisë, si në fjalët e Tija:

“Ne i kemi dërguar të Dërguarit Tanë më dëshmi të qartë, dhe Ne zbritëm Librin dhe
balancimin me ta, ashtu që njerëzit të sillen me drejtësi…” [57:25]. Dhe Ai, Madhështori,
gjithashtu thotë këtu:

“Që të mos kaloni kufirin [ta teproni].” Kjo do të thotë se Ai krijoi qiejt dhe tokën në të
vërtetën dhe në drejtësi, dhe se të gjitha gjërat mund të ekzistojnë në të vërtetën dhe në
drejtësi; dhe për këtë shkak Ai, Madhështori thotë:
3 MBUROJA.net

“Dhe bëjeni matjen me drejtësi e mos lëni mangët në peshojë.” Kjo do të thotë se
s’duhet të bëhet matje e pamjaftueshme, por të bëhet matje e vërtetë dhe e drejtë, siç
thotë Allahu i madhëruar:

“Dhe matni saktë me peshojë.” [26:182]

“Dhe tokën Ai e bëri të shtrirë për krijesat.” Kjo do të thotë se mu ashtu siç Ai e ngriti
qiellin, Ai e vendosi tokën dhe e rrafshoi atë dhe e përforcoi me kodra të larta me qëllim
që të lulëzojnë ata mbi të - dhe këto janë krijesat e tokës në të gjitha format dhe llojet e
tyre, ngjyrat dhe gjuhët nga të gjitha vendet dhe në të gjitha anët. Sipas Ibn Abas,
Muxhahid, Katade dhe Ibn Zejd, “krijesat” i referohet të gjitha krijesave.

“Në të ka fruta.” Kjo do të thotë fruta të të gjitha llojeve, shijeve dhe aromave.

“ka edhe palma të hurmës më kërcej të mbështjellë.” Ai e ka veçuar palmën e hurmës

me përmendje të posaçme për shkak të fisnikërisë dhe dobive të shumta të saj, qofshin
ato të freskëta apo të thata. Për sa i përket mbështjelljes që përmendet në ajet, sipas Ibn
Xhuraixh, në autoritetin e Ibn Abasit, Allahu qoftë i kënaqur me të, kjo i referohet
mbulesës së spadiksit* të polenit të drurit të palmës. Kjo është thënë nga disa prej
dijetarëve të tefsirit dhe është ajo në të cilën zhvillohen grumbujt e hurmave, së pari të
papjekura, pastaj në pjekje e sipër gjersa të piqet plotësisht, dhe dobitë e tyre janë të
njohura. Ibn Hatim ka thënë, në autoritetin e esh-She’ebit, se Cezari i shkroi Umer Ibn el-
Hatabit, Allahu qoftë i kënaqur me të: “Po ju informoj në lidhje me të dërguari e mi, se
ata më erdhën mua nga ju duke pohuar se tek ju gjendet një dru i cili është krijuar në
formën e cila s’është lënë jashtë asnjë lloj mirësie; Ai [druri] duket si veshët e gomarit,
pastaj hapet e ndahet si gocë deti*; pastaj ajo bëhet e gjelbër sikur smerald*; pastaj ajo
skuqet e bëhet sikur rubin*; pastaj ajo piqet dhe bëhet si faluzexhija më e ëmbël
[ëmbëlsirë që bëhet nga mielli dhe mjalti]; pastaj ajo thahet dhe bëhet mbrojtje [nga uria]
për atë i cili është në shtëpi dhe furnizim për udhëtarin. Dhe nëse të dërguarit e mi më
kanë thënë të vërtetën, atëherë unë nuk e shoh këtë dru ndryshe veçse si një dru të
Parajsës.” Umer Ibn el-Hatab, Allahu qoftë i kënaqur me të, iu përgjigj kësaj letre duke
thënë: “Prej robit të Allahut, Umerit, komandantit të besimtarëve, Cezarit, mbretit të
Romës: [Unë konfirmoj] se të dërguarit e tu e kanë thënë të vërtetën. Ky dru gjindet tek
ne dhe është dru të cilin Allahu, i Madhëruari, e rriti mbi Merjemen [Marinë], kur ajo
lindi të birin e saj Isain [Jezusin], paqja qoftë mbi të, pra ki frikë Allahun, dhe mos e
merrni Isain si perëndi krahas Allahut, të Madhëruarit, ngase:

“Vërtet, çështja e Isait [të lindur pa baba] tek All-llahu është sikurse çështja e Ademit.
Atë e krijoi Ai nga dheu, e pastaj atij i tha:“Bëhu”! ai u bë.” [3:59,60]

*Spadiks [Spadix: Latinisht] është kalli në formë shkopi që mbart lule te vogla, zakonisht i rrethuar
përbrenda gjethit në formë këllëfi [mbështjellësi], karakteristikë e bimëve afroide, siç është kalla.
*Gocë deti: Njëri prej butakëve të ngrënshëm nga familja Ostreidae, posaçërisht nga kategoria Crassostrea dhe
4 MBUROJA.net

Ostrea, që jeton kryesisht në ujërat e cekëta detare dhe ka gëzhojë të vrazhdë dhe të çrregullt.
*Smerald: Lloj forme e berilit [gur i çmuar] me ngjyrë të gjelbër të shndritshme apo e gjelbër në të verdhë, që
përdoret si xhevahir kur të prehet dhe rafinohet.
*Rubin: Lloj i tejdukshëm i mineralit korundum, që ka ngjyrë të kuqe të mbyllët dhe vlerësohet si gur i çmuar

Po ashtu është thënë se mbështjellësi i referohet fijes së palmës, e cila gjindet në qafën e
drurit të palmës; dhe kjo është thënia e el-Hasan dhe Katade.

“Edhe drithin me fletët dhe kërcellin [e tij] për sanë dhe bimë aromatike." Ali Ibn Ebi
Talha ka thënë, në autoritetin e Ibn Abasit, Allahu qoftë i kënaqur me të, se ky ajet do të
thotë: Dhe po ashtu drithin dhe sanën, ndërsa el-Aufi transmeton, po ashtu në autoritet
të Ibn Abasit, se fjala Arabe asf e përdorur në ajet do të thotë: gjethet e gjelbra të të
korrave [kokat e të cilave janë këputur] – pra kjo kur të thahet njihet si asf. Katade, ed-
Dahak dhe Ebu Malik gjithashtu thanë se kjo do të thotë kashtë. Për sa i përket fjalës
reihan, e cila përdoret në ajet, Ibn Abas, Allahu qoftë i kënaqur me të, Muxhahid dhe disa
të tjerë thanë se kjo do të thotë gjethet, ndërsa el-Hasan tha: “Kjo është po e njëjta reihan
[borzilok i ëmbël] që gjendet tek ju.” Ali Ibn Ebi Talhe transmetoi, në autoritetin e Ibn
Abasit, se kjo i referohet të lashtave të gjelbërta. Kjo do të thotë – dhe Allahu e di më së
miri – se fjala e parë [el-habb] i referohet drithërave siç është misri dhe elbi dhe të
ngjashmet me këto, ndërsa fjala reihan i referohet mbulesës së kallirit të misrit të çfarëdo
drithi tjetër, derisa është ende e gjelbër. Po ashtu është thënë se asf do të thotë: të korrat e
gjelbërta kur paraqiten së pari dhe reihan janë gjethet e bimëve kur paraqiten kokrrat në
to, siç ka thënë Zejd ibn Amr en-Nufejl në vargjet poetike:

Dhe thuaj atij: “Kush e bën drithin të mugullojë në tokë, pastaj i jep gjethnajë të
mëtutjeshme e cila rritet, dhe misri prodhohet nga kjo në maje të saj?”

- Në këtë ka shenja për ata që janë të vëmendshëm.

“E, cilën nga bekimet e Zotit tuaj po e mohoni [ju o njerëz dhe ju o xhinë]?” Kjo do të
thotë: cilën nga bekimet e Allahut ju po e mohoni, O ju dy komunitetet e njerëzimit dhe
xhinëve? Kjo është thënë nga Muxhahid dhe disa të tjerë, dhe konteksti i ajeteve që
pasojnë e përkrah këtë interpretim: se Bekimet ndaj jush janë evidente dhe ju jeni të
vërshuar nga ato, aq shumë sa që s’mund t’i mohoni ato dhe kështu ne themi ashtu siç
thanë besimtarët nga mesi i xhinëve: “O Allah! Ne nuk e mohojmë asnjë nga Bekimet
Tua; Ty të takon i tërë lavdërimi.” Ibn Abas thoshte: “Asnjë prej tyre, O Zot!” Kjo do të
thotë: në nuk e mohojmë asnjë prej tyre. Imam Ahmed transmetoi, në autoritetin e Esma
bint Ebu Bekr, Allahu qoftë i kënaqur me të dy këta, se ajo ka thënë: “Kam dëgjuar të
Dërguarin e Allahut, paqja dhe bekimet qofshin mbi të, derisa ishte duke kënduar në
namaz, dhe ndërsa idhujtarët po dëgjonin: ““E, cilën nga bekimet e Zotit tuaj po e
mohoni [ju o njerëz dhe ju o xhinë]?”
1 MBUROJA.net

Mohimi i jetes pas vdekjes dhe refuzimi i kesaj ideje

Tefsir Ibn Kethir

A nuk mendon njeriu se Ne e krijuam ate prej nje pike uji (fare), kur qe, ai
kundershtar i rrepte. Ai na solli Neve shembull, e harroi krijimin e vet e tha: "Kush i
ngjall eshtrat duke qene ata te kalbur? Thuaj: "I ngjall Ai qe i krijoi per here te pare, e
Ai eshte shume i dijshem per çdo krijim. Ai qe prej drurit te gjelber ju beri zjarrin, e
ju prej tij ndezni. A nuk eshte i fuqishem Ai, qe krijoi qiejt e token, te krijoje njerez
sikunder qe i krijoi ata? Po Ai eshte krijuesi, i dijshmi. Kur Ai deshiron ndonje send,
urdheri i Tij eshte vetem t'i thote: "Behu!" Ai menjehere behet. I larte eshte Ai qe ne
doren e Tij eshte pushteti mbi çdo send dhe vetem te Ai ktheheni. (Kur'an 36:77-83)

Muxhahid, 'Ikrimeh, 'Uruah bin ez-Zubejr, es-Suddi dhe Katadeh kane thene, "Ubej bin
Khalef, Allahu e mallkofte, erdhi te i Derguari i Allahut me nje kocke te thate ne duart e
tij, te cilen ai po e shkermoqte edhe po e hidhte ne ajer, duke thene, 'O Muhamed! A po
thua se Allahu do ta ringjalle kete?' Ai i thote:

(Po, Allahu, i Madheruar qofte, do te shkaktoje qe t'i te vdesesh, pastaj Ai do te

ringjalle ty edhe do te beje te hysh ne Zjarr) Me vone keto Ajete ne fund te Suras Ja Sin
u shpallen:

(Nuk e shikon njeriu se Ne e kemi krijuar ate prej Nutfah.) - deri ne fund te Suras. Ibn
Ebi Hatimi shenoi se Ibn 'Abbas, Allahu qofte i kenaqur me te, ka thene, "El-'Es bin Ue'il
mori nje kocke nga nje shtrat fushe dhe po e shkermoqte me duart e tij, pastaj i tha te
Derguarit te Allahut; 'A do ta sjelle ne jete Allahu kete pasi eshte shkaterruar.' I Derguari
i Allahut i tha:

(Po, Allahu do te shkaktoje qe ti te vdesesh, pastaj Ai do te sjelle ne jete prape, me

vone Ai do te beje te hysh ne Ferr.) Pastaj u shpallen Ajetet ne fund te Suras Ja Sin." Kjo
eshte transmetuar nga Ibn Xharir prej Se'id bin Xhubejr. A u shpallen perreth Ubej bin
Khalafit ose el-'Es bin Ue'il, ose per te dy, ato jane per ata qe mohojne ringjalljen pas
vdekjes. Nyja e percaktuar "el" ne:

(Nuk e shikon njeriu (el-Insan)...) eshte e pergjithshme, dhe i drejtohet te gjithe atyreve
qe e mohojne Ringjalljen.

(qe Ne e kemi krijuar ate nga Nuftah. Por prape ai (mban qendrim) si nje kundershtar
i hapur) do te thote, se ai qe e mohon ringjalljen nuk mund te shohe (llogjikoje) se Ai i
Cili filloi krijimin mund ta rikrijoje ate. Sepse Allahu filloi krijimin e njeriut nga nje fare e
nje lengu te perçmuar, duke e krijuar ate nga nje gje e parendesishme, e dobet dhe te
perçmuar, siç thote Allahu:
2 MBUROJA.net

(A nuk ju kemi krijuar nga nje leng i perçmuar? Dhe ate e vendosem ne nje vend te
sigurt, per nje afat te caktuar.) (Kur’an 77:20-22)

(Ne e krijuam prej nje uji te bashkedyzuar per te sprovuar ate, andaj e beme te
degjoje e te shohe.) (76:2) qe do te thote, nga nje perzierje lengjesh te ndryshme. Ai i Cili
e krijoi njeriun nga kjo Nutfah e dobet nuk eshte i paafte qe ta rikrijoje ate pas vdekjes se
tij. Imam Ahmedi transmeton ne Musnedin e tij se Bishr bin Xhahshah ka thene, "Nje
dite i Derguari i Allahut peshtyu ne doren e tij dhe vuri gishtin ne te, pastaj i Derguari i
Allahut tha:

(Allahu, i Madheruar qofte, ka thene: "Bir i Ademit, si mund te ma kalosh kur Une te
krijova nga diçka si kjo, dhe kur te zbukurova dhe te dhashe forme, ti ece ne mbulesat e
tua ne toke dhe ajo renkon nga ecja yte. Ti mbledh dhe nuk shpenzon derisa rrapellima e
vdekjes e vdekjes arrin ne fytin tend, e pastaj thua, 'Dua te jap sadaka (bamiresi),' por
eshte shume vone per te dhene per bamiresi.") Gjithashtu eshte transmetuar nga Ibn
Mexhah. Allahu ka thene:

(Ai na solli Neve shembull (paralelizem), e harroi krijimin e vet e tha: "Kush i ngjall
eshtrat duke qene ata te kalbur?”) qe do te thote, ai e mendon te pamundur se Allahu i
Madheruar, i Cili ka krijuar qiejt dhe token, mund te rikrijoje keto trupa dhe kockat e
thata. Njeriu harron (per) prejardhjen e tij, qe Allahu e krijoi ate nga asgjeja dhe e solli ne
ekzistence, dhe ai e di duke e pare veten se ka diçka me te madhe se ajo qe mohon ai dhe
mendon se eshte e pamundur. Allahu thote:

(Thuaj: "I ngjall Ai qe i krijoi per here te pare, e Ai eshte shume i dijshem per çdo
krijim.'') qe do te thote, Ai di per gjithe kockat ne te gjitha siperfaqet dhe zonat e tokes,
ku kane vajtur edhe kur jane shkermoqur dhe shperndare. Imam Ahmedi transmeton se
Rib'i ka thene: "Ukbeh bin 'Amr i tha Hudhejfes, Allahu qofte i kenaqur me te, 'A nuk do
na tregosh se çka ke degjuar nga i Derguari i Allahut?' Ai tha, 'E degjova ate duke thene:

(Vdekja iu afrua nje nejriu dhe kur s'kishte me shprese per te, ai i tha familjes, "Kur te
vdes une, mblidhni shume dru dhe ndizni nje zjarr qe te me digjni derisa mishi im te
konsumohet dhe te vije afer kockave te mia dhe ato te behen te brishta. Pastaj merrni
dhe bluani ato, dhe shperndajini ne det." Keshtu vepruan ata, por Allahu e mblodhi ate
prape dhe i tha atij: "Perse e bere kete gje" Ai u pergjigj: "Sepse ta kisha friken Ty."
Keshtu Allahu e fali ate.) 'Ukbeh bin 'Amr ka thene, "Degjova ate se tha, dhe njeriu ishte
nje hapes varri (punonte per te hapur varre ne varreza)." Shume versione te ketij hadithi
jane transmetuar ne Dy Sahite. Njeri nga versionet permend se ai i urdheroi bijte e tij ta
djegin dhe te bluajne ate çka mbetet ne copera te vogla, dhe t'i shperndajne gjysmen e
tyre ne toke edhe gjysmen ne tyre ne det ne nje dite qe fryn ere. Keshtu bene ata, dhe me
vone Allahu urdheroi detin te mblidhte çka kishte ne to, dhe urdheroi token te beje
njesoj, dhe me vone i tha, "Behu!", dhe ai ishte nje njeri, duke qendruar ne kembe. Allahu
3 MBUROJA.net

i tha Atij: "Ça te beri qe te beje ate qe bere" Ai i tha, "Frika nga Ty, dhe Ti e di me mire."
Menjehere pas kesaj Allahu e fali ate:

(Ai qe prej drurit te gjelber ju beri zjarrin, e ju prej tij ndezni.) do te thote, Ai i Cili
filloi krijimin e kesaj peme nga uji, kur behet jeshile dhe e bukur, duke bere fruta, pastaj
Ai e ndryshon ate derisa te behet dru i thate me te cilin ndizen zjarret. Sepse Ai ben si te
doje dhe Ai eshte i afte te beje si te deshiroje, dhe asnje nuk mund ta ndaloje Ate.
Katadeh tha ne lidhje me Ajetin:

(Ai qe prej drurit te gjelber ju beri zjarrin, e ju prej tij ndezni.) kjo do te thote, Ai i Cili
solli zjarrin nga kjo peme eshte i mundur ta ringjalle ate. Eshte thene se ky ajet i
referohet pemes Markh dhe pemes 'Afar, te cilat rriten ne Hixhaz. Nese nje person do qe
te ndeze nje zjarr por s'ka me çka ta ndeze, atehere ai merr dy dege nga keto peme dhe
ferkon njeren me tjetren, dhe zjarri ndizet prej tyre. Keshtu ata jane si ndezes. Kjo eshte
transmetuar nga Ibn 'Abbas, Allahu qofte i kenaqur me te.

A nuk eshte i fuqishem Ai qe krijoi qiejt e token, te krijoje njerez sikunder qe i krijoi ata?
Po Ai eshte krijuesi, i dijshmi. Kur Ai deshiron ndonje send, urdheri i Tij eshte vetem t'i
thote: "Behu!" Ai menjehere behet. I larte eshte Ai qe ne doren e Tij eshte pushteti mbi
çdo send dhe vetem te Ai ktheheni.
1 MBUROJA.net

Nje perkujtim i ngjarjes se popullit Ad dhe Themud

Imam ibn Kethir

Sa i perket Adit, ata pa pasur kurrfare te drejte u treguan mendjemedhenj dhe thane:
"Kush ka fuqi me te forte se ne?" A nuk e dinin ata se All-llahu, i cili i krijoi, eshte me i
fuqishem se ata?! Dhe ata i mohonin argumentat tone.

Andaj, Ne kunder tyre leshuam eren Sarsar gjate diteve fatzeza, qe t'i bejme te perjetojne
denimin nençmues ne jeten e kesaj bote. Por me siguri denimi ne boten tjeter do te jete
edhe me i shemtuar dhe ata nuk do te ndihmohen.

Sa i perket Themudit, Ne atyre u patem treguar rrugen e drejte, por ata megjithate me
shume e deshen verberine, andaj ata i kapi tmerri i denimit te turpshem per shkak te asaj
qe vepronin.

"Nderkaq, Ne i shpetuam ata qe kishin besuar dhe qe ishin te ruajtur.'' (Fussilet: 15-
18)

Shpjegim: ''Sa i perket Adit, ata pa pasur kurrfare te drejte u treguan mendjemedhenj...''
d.m.th. se ata u treguan shume arrogante, kokeforte dhe shume te padegjueshem.

''...dhe thane:''Kush ka fuqi me te forte se ne?'' Ata mburreshin me fuqine e tyre fizike,
dhe mendonin se kjo do t'i shpetoje nga denimi i Allahut subhanehu ue te'ala.

''…A nuk e diten ata se Allahu, i cili i krijoi, eshte me i fuqishem se ata?!...'' d.m.th. a
nuk e kuptojne ata, kur tregojne armiqesi, se i Gjithefuqishmi eshte Ai, i cili te gjitha
sendet i krijoi dhe atyre fuqine ua dhuroi, dhe se sulmi i Tij do te jete shume me i madh?
Kjo eshte sikur ajeti:

''Ne me Duar e formuam qiellin, dhe vertet Ne jemi te afte ta zgjerojme ate.'' (Dhariat:
47) Ata haptas e mohuan Allahun subhanehu ue te'ala dhe shenjat e Tij, dhe nuk iu
binden te derguarit te tij (salallahu alejhi ue selem).

Thote Allahu subhanehu ue te'ala:''...Per kete shkak (qe ata kundershtuan) Ne derguam
kunder tyre eren Sarsar (shume te ftohte).''

Disa nga dijetaret e Islamit thane se ajo ka qene nje stuhi e fuqishme; disa te tjere thane
se ajo ka qene nje ere shume e ftohte. Po ashtu eshte thene se ajo ka qene nje ere shume e
zhurmshme. E verteta eshte se te trijat keto kane qene prezente, sepse ajo ka qene nje ere
e fuqishme, e cila ka qene denim i merituar, qe ta dine se ata nuk jane me te fuqishmit
(por dikush tjeter eshte). Por, ka qene edhe shume e ftohte, siç thote Allahu i
madherishem ne Kur'an:
2 MBUROJA.net

''...me nje ere Sarsar'' (el-Hakka: 6), te ashper, shume te ftohte, dhe ajo po ashtu leshonte
nje ze te eger. Perveç kesaj, ne lindje gjindet nje lume qe quhet Sarsar per shkak te
zhurmes qe e leshon gjate rrjedhes se tij.

''…diteve fatzeza...'' d.m.th. pa pushim, diteve me radhe.

''...shtate nete e tete dite rresht...'' (el-Hakka: 7)

''...Ne nje dite fatkeqe, te vazhdueshme…'' (el-Kamer: 19) d.m.th fatkeqesia filloi ne nje
dite, e cila ishte ogur i keq per ta, dhe ky ogur vazhdoi me tej,

''...shtate nete dhe tete dite rresht...'' (Surah el-Hakka: 7) d.m.th. ata u denuan
panderprere deri ne vdekje, secili nga ata, dhe nençmimi i tyre ne kete bote qe bashkuar
me denimin e tyre ne boten tjeter.

Thote Allahu subhanehu ue te'ala:

''...qe t'i bejme te perjetojne denimin nençmues ne jeten e kesaj bote, ndersa denimi
ne boten tjeter do te jete edhe me i shemtuar...'' D.m.th. do te kete poshterim dhe nje
denim edhe me te madh per ta!

''...dhe ata nuk do te ndihmohen...'' d.m.th. ata nuk do te ndihmohen ne kete bote dhe
ne boten tjeter. Por me siguri denimi ne boten tjeter do te jete edhe me i shemtuar."
Dmth me nençmues per ta. "Dhe ata nuk do te ndihmohen," dmth ne boten tjeter, mu
ashtu siç nuk u ndihmuan ne kete bote, dhe ata s'paten asnjeri per t'i mbrojtur nga
Allahu.

''...dhe sa i perket Themudit, Ne atyre u patem treguar rrugen e drejte." Ibn Abas
(radiallahu anhu), Ebu el-Alije, Se'id bin Xhubejr, Katadeh, es-Suddi dhe ibn Zejd kane
thene (se kjo do te thote):''Ne u shpjeguam atyre'' (et-Taberi 21:448, Hud: 94). eth-Theuri
ka thene: (se kjo do te thote) ''Ne i ftuam ata.''

Allahu subhanehu ue te'ala thote: "...por ata me shume e deshen verberine…'' Kjo do te
thote:''Ne (Allahu) ua treguam atyre te verteten dhe ua beme te qarte ate nepermjet
fjaleve te Profetit Salih (Profetit te tyre, sal-Allahu alejhi ue selem), por ata e
pergenjeshtruan ate dhe e mbyten deven, te cilen Allahu e beri shenje per ta, qe ta
kuptojne se Profeti i tyre (alejhi selam) ishte i vertete.''

''…per kete shkak, ata i kaploi denimi Sa'ikah...'' Kjo do te thote qe Allahu dergoi mbi
ta Sa'ikah… (Shiko vellimin 5, tefsirin e Sures Hud, ajeti 94) termet, poshterim, denim
dhe dhimbje.

''...per shkak te asaj qe vepruan.'' d.m.th. per shkak te mosbesimit dhe refuzimit te tyre
(veprave te prishura).
3 MBUROJA.net

''…dhe Ne i shpetuam ata qe besuan...'' d.m.th. 'Ne (Allahu) i ruajtem ata nga mesi i
tyre dhe ata nuk pesuan kurrfare demi';Allahu i shpetoi ata se bashku me Profetin Salih
(alejhi selam), per shkak se kishin frike nga Allahu.
1 MBUROJA.net

Përkrahja që vjen me durim dhe namaz

nga Tefsir Ibn Kethir të el-Hafidh Ibn Kethir, rahimehullah

"Dhe kërkoni ndihmë me durim dhe me namaz. Vërtet, kjo është skajshmërisht e
rëndë dhe e vështirë, përveç për el-Khashiun. [Këta janë] ata që janë të bindur që do
ta takojnë Zotin e tyre dhe që do të kthehen tek Ai." [el-Bekare, 45-46]

Allahu i urdhëron robërit e Tij që të përdorin durimin dhe namazin për të përfituar
mirësinë e kësaj bote dhe të jetës së përtejme. Mukatil bin Hejen ka thënë që ky ajet
domethënë:"Ushtroni durim dhe namaz të detyrueshëm në kërkimin e jetës së përtejme.
Për sa i përket durimit, ata thonë që kjo do të thotë agjërim." Ka tekste të ngjashme të
transmetuara nga Muxhahidi. El-Kurtubi dhe dijetarët tjerë kanë komentuar:"Për këtë
shkak, Ramazani quhet muaji i durimit," siç përmendet në literaturën e hadithit. Po
ashtu është thënë që 'durimi' në ajetin do të thotë: përmbajtje nga e keqja, dhe për këtë
shkak 'durimi' përmendet së bashku me praktikimin e akteve të adhurimit, veçanërisht
dhe më së shumti namazin. Po ashtu, Ibn Ebi Hatim transmetoi që Umer bin el-Hatab ka
thënë:"Janë dy lloje durimi: durimi i mirë kur ndodh fatkeqësia, dhe durimi më i mirë
ndërsa u shmangemi ndalimeve të Allahut." Ibn Ebi Hatim ka thënë që është
transmetuar nga el-Hasan el-Basri të ketë folur ngjashëm.

Allahu më pas thotë:"Dhe namaz…"

Namazi është një nga mënyrat më të mira për t'iu përmbajtur urdhërave të Allahut, mu
siç ka thënë Allahu:

"Recito [O Muhamed] atë çfarë të është shpallur nga Libri [Kur'ani] dhe fale namazin,
se vërtet namazi parandalon nga el-fashiha [dmth mëkatet e mëdha të çdo lloji] dhe
nga el-munker [gjërat e urryera], dhe përkujtimi [madhërimi] i Allahut është me të
vërtetë më e madhja." [Ankebut, 45]

Përemri personal në ajetin, "…dhe vërtet kjo është skajshmërisht e rëndë dhe e
vështirë…" i referohet namazit, siç është transmetuar nga Muxhahid të ketë thënë, dhe
kjo po ashtu ishte zgjedhja e Ibn Xheririt. Është e mundshme që përemri t'i jetë referuar
këshillës – për të ushtruar durim dhe namaz – të përmendur në ajetin e njëjtë. Ngjashëm,
Allahu ka thënë lidhur me Karunin:

"Por ata, të cilëve u ishte dhënë dituri, thanë:Mjerë ti! Shpërblimi i Allahut [në jetën e
përtejme] është më i mirë për ata që besojnë dhe bëjnë vepra të mira, dhe këtë s'do ta
arrijë askush përveç es-sabirun [të duruarit]." [el-Enbija, 80]

Po ashtu, Allahu ka thënë:

2 MBUROJA.net

"Vepra e mirë dhe vepra e keqe s'mund të jenë të barabarta. Zmbrapse [të keqen] me
atë që është më e mirë, se vërtet atëherë ai, mes të cilit dhe teje ka pasur armiqësi, do
të bëhet sikur të ishte shok i afërt. Por askujt s'i është dhënë kjo [cilësia e
lartpërmendur] përveç atyre që janë të duruar; dhe askujt s'i jepet kjo, përveç pronarit
të hises së madhe [të lumturisë në jetën e përtejme] dhe në këtë botë." [Fussilet, 34-35]

Domethënë, kjo këshillë zbatohet vetëm nga ata që janë të duruar dhe fatlumë. Në çdo
rast, thënia e Allahut këtu do të thotë:namazi është 'i rëndë dhe i vështirë.'

"…përveç për el-khashi'in."

Ibn Ebi Talha transmetoi se Ibn Abas e komentoi këtë ajet:"Ata [el-khashi'in] janë ata që
besojnë në atë çfarë ka shpallur Allahu."

Thënia e Allahut:

"…ata që janë të bindur që do ta takojnë Zotin e tyre dhe që do të kthehen tek Ai."

… vazhdon temën që është nisur në ajetin përpara. Ndaj, namazi apo këshilla për ta
kryer atë është i rëndë, "…përveç për el-khashi'in. [Këta janë] ata që janë të bindur që do
ta takojnë Zotin e tyre, dhe që do të kthehen tek Ai," do të thotë, çështjet e tyre i janë
nështruar vullnetit të Tij dhe Ai me drejtësi vendos çfarë të dojë. Meqë ata janë të bindur
se do të kthehen tek Allahu dhe të merren në llogari, është lehtë për ta që të kryejnë akte
bindjeje dhe të përmbahen nga ndalimet. Ibn Xherir e komentoi thënien e Allahut:

"Jedhunnuna se ata do ta takojnë Zotin e tyre…"

Ibn Xherir ka thënë:"Sigurinë [bindjen] dhe po ashtu dyshimin, Arabët e quajnë dhann.
Ka raste të ngjashme në gjuhën Arabe, ku subjekti e po ashtu edhe e kundërta ndajnë
emrin e njëjtë. Për shembull, Allahu ka thënë:"Dhe muxhrimun [kriminelët, idhujtarët,
mëkatarët] do ta shohin Zjarrin dhe dhannu [do të kuptojnë] që do të bien patjetër në
të." [el-Kehf, 53] Është regjistruar në Sahi që në Ditën e Ringjalljes, Allahu do t'i thotë një
robit:"A nuk ta kam lejuar martesën, të kam nderuar, t'i kam nënshtruar kuajt dhe
devetë dhe të kam lejuar të bëhesh prijës e pronar." Ai do të thotë:"Po." Allahu do të
thotë:"A ke menduar [dhann] se do t'më takosh." Ai do të thotë:"Jo." Allahu do të
thotë:"Këtë ditë do të harrojë ty, mu ashtu siç ti më harrove.""
1 MBUROJA.net

Përshkrimi i xhenetit dhe i lumenjve të tij në suren

Muhamed
Tefsir Ibn Kethir

Allahu i lartësuar ka thënë:

» Përshkrimi i xhenetit, i cili u është premtuar të devotshmëve...«

Ikrimeh ka thënë:"'Përshkrimi i xhenetit' nënkupton të përshkruarit e tij".

» Në të ka lumenj uji, që nuk asin «

Ibn Abas ka thënë se el-Hasen dhe Katadeh kanë thënë [se asin do të thotë]:"Që nuk
ndryshojnë".

Katade, ed-Dahak dhe Ata' el-Khurasani, të gjithë kanë thënë:"Nuk ka erë të keqe".

Arabët thonë asin, nëse era e ujit ndryshon.

» Lumenj qumështi, shija e të cilëve kurrë nuk ndryshon «, domethënë, qumështi është
skajshmërisht i bardhë, i ëmbël dhe i ushqyeshëm. Në një hadith që i është atribuuar
pejgamberit, thuhet:"Qumështi i tyre nuk del nga sisët e lopës".

» Lumenj vere, e lezetshme për ata që e pinë «, domethënë, vera s'ka erë të keqe sikurse
ajo e kësaj bote, por ka dukje të mirë, shije, erë dhe ndikim të mirë, siç ka thënë Allahu:

» Ajo [vera] s'ka ndikim të keq e as që deh « [37:47] dhe,

» Nga e cila [verë] nuk dhemb koka dhe nuk dehen « [56:19]

» E bardhë, e këndshme për ata që e pinë « [37:46]

Është përmendur në një hadith të atribuuar pejgamberit:"Vera e tyre [lumenjve] nuk

është shtrydhur nga këmbët e njerëzve".

» Dhe lumenj të mjaltit të kulluar «, që domethënë se mjalti është skajshmërisht i

pastër, me erë dhe me shije të këndshme. Në një hadith thuhet:"Mjalti i tyre nuk del nga
barku i bletëve".

Imam Hamd ka shënuar nga Hakim bin Mu'awije, i cili ka transmetuar nga babai i tij se i
dërguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam] ka thënë:
2 MBUROJA.net

"Vërtet, në xhenet ka një liqen qumështi, një liqen uji, një liqen mjalti dhe një liqen vere.
Prej tyre burojnë lumenjtë".

Et-Tirmidhi e ka shënuar këtë transmetim në pjesën ku e përshkruan xhenetin dhe ka

thënë:"Hasen Sahi".

Në Sahi, është shënuar se pejgamberi ka thënë:

"Kur ta lutni Allahun, luteni për el-Firdeus, sepse kjo është pjesa e mesme dhe më e larta
e xhenetit. Prej tij burojnë lumenjtë e xhenetit dhe mbi të është Froni [Arshi] i më të
mëshirshmit".

Allahu ka thënë:

» ... aty, për ta ka të gjitha llojet e frutave... «

» Aty, do të kërkojnë çdo lloj frutash, në paqe e rehati « [44:55]

» Në to, do të ketë fruta të çdo lloji, në çifte « [55:52]

» ... dhe falje nga Zoti i tyre «, domethënë, përveç tërë kësaj që u përmend.

Allahu i madhëruar ka thënë:

» A mund të krahasohet kjo me ata që do të banojnë përgjithmonë në Zjarr «,

domethënë, a munden ata, pozitën në xhenet e të cilëve e përshkruam, të krahasohen me
ata që do të banojnë në Zjarr përgjithmonë. Ata s'janë të barabartë. Nuk janë të barabartë
as ata që do të jenë në shkallët më të larta [në xhenet], as ata që do të jenë në thellësitë
më të ulëta të Zjarrit.

» ... dhe u jepet ujë të valë për të pirë «, domethënë, tepër i nxehtë, i padurueshëm.

» ... që ua copëton zorrët «, domethënë, ua ndanë të brendshmet, zorrët dhe organet

tjera. Kërkojmë shpëtim te Allahu nga kjo.
1 MBUROJA.net

Rëndësia dhe tefsiri i dy ajeteve të fundit të sures el-

Bekare
Tefsir Ibn Kethir

« I dërguari [Muhamedi] beson në atë që i është zbritur nga Zoti i tij dhe [po ashtu
besojnë] besimtarët. Secili beson në Allahun, në Engjëjt e Tij, në Librat e Tij dhe në të
dërguarit e Tij. Ata thonë:’Nuk bëjmë dallim mes të dërguarve të Tij’. Dhe
thonë:’Dëgjojmë dhe bindemi. [Kërkojmë] Faljen tënde, o Zoti ynë, dhe tek Ti është
kthimi [i të gjithëve]’ » [El-Bekare, 285]

« Allahu nuk e ngarkon njeriun me më shumë se sa mund të mbartë ai. Ai

shpërblehet siç e meriton dhe dënohet siç e meriton. ‘Zoti ynë, mos na dëno, nëse
gabojmë ose harrojmë! Zoti ynë, mos na ngarko me aso barre që i ke ngarkuar ata që
kanë qenë para nesh [çifutët dhe të krishterët]! Zoti ynë, mos na ngarko me më shumë
se sa mundemi të mbartim! Na fal! Na i shlyej gjynahet! Na mëshiro! Ti je Meula ynë
[Mbrojtësi, Mbështetësi, etj]! Dhe na jep fitore ndaj mosbesimtarëve! » [el-Bekare,
286]

Nga Ibn Abas [radijallahu anhu]:”Ndërsa Xhibrili [alejhi selam] po rrinte ulur me
pejgamberin, ai dëgjoi çeljen e një porte mbi të. Ai çoi kokën dhe tha:’Kjo është një portë
qiellore, e cila asnjëherë para kësaj dite s’është çelur’. Një engjëll zbriti nga ajo [portë].
Xhibrili tha:’Ky është një engjëll që zbriti në tokë, i cili kurrë s’ka zbritur para kësaj dite’.
Ai dha selam dhe tha:’Prano përgëzimet [O Muhamed] për dy dritat që t’u dhanë, të
cilat nuk i janë dhënë ndonjë pejgamberi përpara teje: Çelja e Librit [el-Fatiha] dhe fundi
i sures el-Bekare. Asnjëherë nuk lexon ndonjë shkronjë nga këto dyja [sure] veçse të jepet
[dmth të jepet shpërblimi për të]’”. [Muslim]

Allahu i lartësuar ka thënë:

« Secili beson në Allahun, në Engjëjt e Tij, në Librat e Tij dhe në të dërguarit e Tij.
Ata thonë:’Nuk bëjmë dallim mes të dërguarve të Tij’ »

Pra, secili besimtar beson se Allahu është një dhe i vetëm, është Furnizuesi dhe s’ka të
denjë për adhurim veç Tij. Ata, po ashtu, besojnë në të gjithë pejgamberët dhe të
dërguarit e Allahut, në Librat e Tij që iu shpallën nga qielli pejgamberëve dhe të
dërguarve, të cilët janë robër të Allahut. Për më shumë, besimtarët nuk bëjnë dallim
ndërmjet pejgamberëve, si, për shembull, të besojnë në disa prej tyre dhe t’i mohojnë të
tjerët. Por, për besimtarët të gjithë pejgamberët dhe të dërguarit e Allahut janë të
sinqertë, të drejtë, dhe secili prej tyre qe udhëzuar në shtegun e drejtësisë, edhe atëherë
kur disa prej tyre sillnin diçka që shfuqizonte Ligjin e disa të tjerëve me lejen e Allahut.
Më vonë, Ligji i Muhamedit, pejgamberit dhe të dërguarit të fundit të Allahut, i
shfuqizoi të gjitha ligjet e pejgamberëve përpara tij. Kështu, Çasti i Fundit do të nisë
2 MBUROJA.net

ndërsa Ligji i Muhamedit do të jetë Ligji i vetëm, dhe gjithmonë ndërsa një grup nga
umeti i tij do të jenë në shtegun e së vërtetës, të dukshëm dhe dominues.

« Dhe thonë:'Dëgjojmë dhe bindemi' », domethënë, dëgjojmë thënien Tënde, o Zoti

ynë, e kuptuam atë dhe punojmë sipas saj.

« [Kërkojmë] Faljen tënde, o Zoti ynë » përmban një shfajësim dhe lutje për faljen, për
mëshirën dhe për butësinë e Allahut.

« Allahu nuk e ngarkon njeriun me më shumë se sa mund të mbartë ai » do të thotë se

Allahu nuk kërkon nga një shpirt atë për çka ai s’është i aftë. Kjo vetëm demonstron
butësinë, dhembshurinë dhe bujarinë e Allahut ndaj krijesave të Tij. Ky ajet është ajeti që
shfuqizoi ajetin i cili i shqetësoi sahabët:

« E shfaqët ju atë që keni brenda vetës suaj apo e fshehët, Allahu do t’ju marrë në
përgjegjësi për të »

Kjo tregon se, ndonëse Allahu do të t’i marrë në pyetje robërit e Tij dhe do t’i gjykojë ata,
Ai do të dënojë vetëm për atë nga e cila njeriu ka mundësi të ruhet. Sa i përket rastit kur
ai s’mund të ruhet, siç janë rastet kur ai i flet vetvetes apo i lindin mendime të
ndryshme, për to nuk do të dënohet. Këtu, duhet të përmendim se të mos i pëlqesh
mendimet e këqija që i shkojnë njeriut ndër mend është pjesë e besimit.

« Ai shpërblehet siç e meriton », për të mirën.

« ... dhe dënohet siç e meriton », për të keqen, domethënë, lidhur me punët për të cilat
është përgjegjës.

Më pas, [duke përmendur çfarë kanë thënë besimtarët] ndërsa e drejton robin e Tij për
t’iu lutur Atij dhe gjithmonë ndërsa u premton atyre se do t’u përgjigjet në lutje, Allahu
thotë:

« Zoti ynë, mos na dëno, nëse gabojmë ose harrojmë! », domethënë, ‘Nëse e harrojmë
një obligim apo biem në ndonjë ndalim, apo bëjmë ndonjë gabim ndërsa nuk e dimë
vendimin për të’. Kemi përmendur hadithin e Ebu Hurejres, të cilin e ka shënuar
Muslim, ku Allahu ka thënë:”Do ta pranojë [lutjen tuaj]”. Po ashtu, është hadithi i Ibn
Abas, ku Allahu ka thënë:”E kam pranuar [lutjen tuaj]”.

« Zoti ynë, mos na ngarko me aso barre që i ke ngarkuar ata që kanë qenë para nesh
[çifutët dhe të krishterët]! », domethënë, ‘Edhe nëse jemi në gjendje t’i kryejmë ato, mos
kërko prej nesh të bëjmë detyra të vështira, ashtu siç kërkove nga popujt e mëhershëm
përpara nesh. Ti dërgove pejgamberin tënd Muhamed, pejgamberin e mëshirës, për të
shfuqizuar këto barra, nëpërmjet Ligjit që ia shpalle atij, njësinë islamike [teuhidin], fenë
e lehtë’. Muslimi ka shënuar se Ebu HUrejre ka transmetuar nga i dërguari i Allahut të
3 MBUROJA.net

ketë thënë se Allahu ka thënë:”E kam pranuar [lutjen tuaj]”. Ka edhe një hadith që është
shënuar nëpërmjet zinxhirëve të ndryshëm të transmetimit, ku i dërguari i Allahut ka
thënë:

“Jam dërguar së bashku me një mënyrë të lehtë”.

« Zoti ynë, mos na ngarko me më shumë se sa mundemi të mbartim » nga obligimet,

vështirësitë dhe vuajtjet. Mos na bëj të mbartim atë që s’mundemi të durojmë.

Përmendëm se Allahu ka thënë:”Do ta pranojë [lutjen tuaj]” në një transmetim, dhe ‘E

kam pranuar [lutjen tuaj]” në një transmetim tjetër.

« Na fal! », domethënë, na e fal atë që është mes nesh dhe Teje, lidhur me atë çfarë Ti di
rreth të metave dhe gabimeve tona.

« Na i shlyej gjynahet! » nga ajo që është mes nesh dhe robërve Tu. Pra, mos ua vë në
dukje atyre gabime tona dhe punët tona të këqija.

« Na mëshiro! » në atë që do të vijë pas kësaj. Pra, mos na lë të biem në gabim tjetër.
Thonë që ata të cilët bëjnë gabime, kanë nevojë për tri gjëra: faljen e Allahut për atë që
është mes Atij dhe atyre, që Ai t’i fshehë këto gabime nga robërit e tjerë të Tij dhe të mos
i vë në dukje ato përpara robërve, dhe që Ai t’i mbrojë ata nga gabimet e mëtejshme.
Përmendëm më herët se Allahu iu përgjigj këtyre lutjeve:”Do ta pranojë”, në një
transmetim, dhe “E kam pranuar” në një transmetim tjetër.

« Ti je Meula ynë! », domethënë, Ti je mbrojtësi dhe ndihmësi ynë. Ty të zëmë besë. Ty

të kërkohen të gjitha ndihmat dhe te Ti mbështetemi plotësisht. S’ka forcë a mundësi,
përveç nëpërmjet Teje.

« Dhe na jep fitore ndaj mosbesimtarëve! », domethënë, ndaj atyre që kanë mohuar
fenë Tënde, që mohuan njësinë Tënde, që mohuan porosinë e pejgamberit Tënd dhe
adhuruan të tjerë krahas Teje. Na jep fitore dhe na bëj mbizotërues mbi ta në këtë botë
dhe në botën tjetër. Allahu ka thënë:”Do ta pranoj” në një transmetim, dhe “E kam
pranuar” në hadithin që Muslim e ka shënuar nga Ibn Abas.

Veç kësaj, Ibn Xherir ka shënuar se Ebu Is’hak ka thënë se, kurdo që Mu’adh mbaronte
me leximin e kuaj sureje [« Na jep fitore ndaj mosbesimtarëve! »], thoshte “Amin”.
1 MBUROJA.net

Shpjegim i ajetit ku Iblisi i thotë Allahut:"Ngaqë më

humbe, do t'u dal në pritë atyre!"
el-Hafidh Isma'il bin Kethir
Imam Abdur-Rahman es-Sa'di
salafipublications.com

"Ngaqë më humbe, do t'u dal në pritë në rrugën Tënde të drejtë. Pastaj do t'u vijë nga
përpara, nga prapa, nga ana e djathtë dhe e majtë, dhe shumicën prej tyre s'do t'i gjesh
mirënjohës". [el-Araf, 16-17]

Në lidhje me këto ajete, el-Hafidh Ibn Kethir ka thënë në Tefsirin e tij:

"Ai, më i larti, na informon që, kur Iblisi u zotua me fjalët '... deri në ditën kur ata do të
tubohen', dhe atij iu dha kjo mundësi, ai u tregua kryeneç dhe i pabindur, kështu që
tha:'Ngaqë më humbe, do t'u dal në pritë në rrugën Tënde të drejtë', domethënë, Ti më
humbe.

Ibn Abas ka thënë që kjo ka kuptimin: meqë Ti shkaktove humbjen time. Kurse të tjerë
veç tij kanë thënë se kjo ka kuptimin: meqë më shkatërrove, do t'u dal në pritë
adhuruesve Tu, të cilët i ke krijuar nga pasardhësit e këtij, për shkak të cilit Ti më
largove nga '... rruga jote e drejtë...' Domethënia: [do t'i largoj] nga e vërteta dhe nga
shtegu i suksesit, dhe do t'i drejtoj gabimisht, me qëllim që të mos adhurojnë Ty e as mos
të njësojnë [të të njohin si Një, të vetëm]. Gjithë këtë ngaqë më humbe.

Ali bin Ebi Talha ka treguar nga Ibn Abas:

'Për sa i përket thënies së tij 'Pastaj do t'u vijë nga përpara...', kjo do të thotë: do t'u
ofrojë dyshime lidhur me jetën e përtejme;
'... nga prapa...', domethënë, do t'i bëjë ta duan këtë botë;
'... nga ana e djathtë...', domethënë, do të bëj çështje/gjëra që ngjasojnë me fenë e tyre;
'... dhe e majtë...', domethënë, do t'i bëjë mëkatet të dëshirueshme për ta.

Ali bin Ebi Talha përmend nga el-Aufi [të dyja këto nga Ibn Abas] të ketë thënë:'Për sa i
përket ardhjes së tij 'nga përpara', kjo është nga çështjet e tyre të kësaj bote, ndërsa 'nga
prapa' ka të bëjë me çështjet e tyre të jetës së përtejme. Kurse, nga ana e djathtë e tyre
ardhja/afrimi bëhet nëpërmjet veprave të mira të tyre, ndërsa nga ana e majtë kjo bëhet
nëpërmjet mëkateve të tyre'.

Se'id bin Ebi Erubeh ka treguar nga Katade:'Ai u vjen atyre nga përpara dhe u
pëshpëritë se s'ka ringjallje e as xhenet e xhehenem. Dhe u vjen atyre nga prapa
nëpërmjet çështjeve të kësaj bote, kështu që ua bën atë joshëse dhe i thërret për tek ajo.
Njëlloj u vjen nga ana e djathtë, nëpërmjet veprave të mira të tyre – ai i bën të ngadaltë
dhe të amullt në bërjen e veprave të mira. Po ashtu, atyre u vjen nga ana e majtë, duke e
2 MBUROJA.net

bërë të keqen dhe mëkatet e tyre të dëshirueshme për ta, dhe do t'i thërrasë dhe do t'i
urdhërojë për këtë. Ai të ka ardhur, o bir i Ademit, nga çdo anë, përveç nga lart, sepse ai
s'mund të hyjë mes teje dhe mëshirës së Allahut'.

Gjithashtu, është transmetuar nga Ibrahim en-Nekhi, nga el-Hakim bin Ujeineh, nga es-
Sudij, dhe nga Ibn Xhurejxh, përveç se ai përmend që ardhja e tij nga përpara do të thotë
nga dunjaja, kurse nga prapa do të thotë nga çështjet e jetës së përtejme.

Muxhahid ka thënë:'Nga përpara dhe nga e djathta e tyre do të thotë aty ku shohin ata,
kurse nga prapa dhe nga e majta do të thotë aty ku ata nuk shohin'.

Ibn Xherir [et-Taberi] ka zgjedhur thënien: se me gjithë këto anë [qasje] mendohet në
mënyrat e mira dhe të këqija. Për sa i përket të mirës, ai i pengon nga bërja e saj; për sa i
përket të keqes, ai e zbukuron atë për ta.

El-Hakem bin Eban ka treguar nga Ikrimeh, i cili ka treguar nga Ibn Abas lidhur me
thënien e tij 'Pastaj do t'u vijë nga përpara, nga prapa, nga ana e djathtë dhe e majtë...', se
ai [Iblisi] nuk ka thënë 'nga lart', sepse mëshira zbret nga sipër tyre.

Ali bin Ebi Talha ka treguar nga Ibn Abas: '... dhe shumicën prej tyre s'do t'i gjesh
mirënjohës', domethënë, s'do t'i gjesh muwehiduun [njerëz të Teuhidit; ata që e njësojnë
Allahun]'".

Shejh Abdur-Rahman bin Nasir es-Sa'di ka përmendur në Tefsirin e tij lidhur me këto
ajete:

"Ngaqë më humbe, do t'u dal në pritë në rrugën Tënde të drejtë. Pastaj do t'u vijë nga
përpara, nga prapa, nga ana e djathtë dhe e majtë, dhe shumicën prej tyre s'do t'i gjesh
mirënjohës".

Kjo do të thotë: Iblisi ka thënë, kur u dëshpërua dhe humbi shpresat për mëshirën e
Allahut:'Ngaqë më humbe, do t'u dal në pritë...', domethënë, krijimit.

'... në rrugën Tënde të drejtë', domethënë, do të fiksohem në këtë shteg dhe do të

mundohem me të gjitha mjetet t'ua kthej mendjen nga ajo dhe t'i pengojë nga përshkimi
në të'.

'Pastaj do t'u vijë nga përpara, nga prapa, nga ana e djathtë dhe e majtë...' domethënë,
nga çdo rrugë dhe nga çdo anë, dhe nga çdo shteg që i bëhet e mundshme të arrijë atë
çfarë synon lidhur me ta.

Kështu, ndërsa ky i ndyrë është i vetëdijshëm që ata [bijtë e Ademit] janë të dobët, dhe
se shumica e tyre mund të kaplohen nga shkujdesja. Ai synon t'i udhëheqë për në
humbje me të gjitha mjetet e tij. Pra, ai supozoi, dhe supozimi i tij doli të jetë i vërtetë,
3 MBUROJA.net

kur tha:'... dhe shumicën prej tyre s'do t'i gjesh mirënjohës'. Prej këtu, të falënderosh
është nga mënyrat e të qenit në rrugën e saktë, kurse ai do që t'ua kthejë mendjen nga
kjo dhe t'i pengojë në zbatimin e saj.

Ai, më i larti, ka thënë:

"Vërtet, ai thërret të tijtë vetëm që ata të bëhen banorë të zjarrit".

Allahu na e ka bërë më dije atë çfarë ka thënë Iblisi dhe seriozitetin e tij në atë çfarë bën,
në mënyrë që të ruhemi dhe të përgatitemi për armikun tonë, të jemi syçelë ndaj tij me
dijen tonë nga shtigjet që ai përdor për të përmbushur synimet e tij, si edhe të çarat që ia
përdor për të depërtuar. Për shkak të kësaj, ne kemi bekimet më të plota nga Ai, më i
larti.

Referim:
Tefsir el-Kur'an el-Adhijm i el-Hafish Isma'il bin Kethir [Mektebe Dar el-Fejha], vëll.2, f.273-274.
Tejsir el-Kerim el-Rrahman e AbduRrhaman es-Sa'di [Mektebe er-Rushd], faqe 284-285.
1 MBUROJA.net

Tregime të Kur'anit
Ibn Kethir
Tregimi i Lukmanit

Allahu i plotfuqishëm ka thënë:

"Vërtet që Ne i dhamë urtësi Lukmanit, duke thënë: Falëndero Allahun. Kushdo që

falënderon, ai falënderon për të mirën e vet; kushdo që nuk falënderon, atëherë,
vërtet, Allahu është i pasur [s'ka nevojë për ndonjë gjë], i denjë për lavdërim.

[Kujto] Kur Lukmani i tha të birit të tij, ndërsa po e këshillonte:'O biri im, mos i
shoqëro ndonjë gjë Allahut në adhurim tënd. Vërtet, t'i shoqërosh Allahut diçka në
adhurim është padrejtësi e madhe. Dhe Ne e kemi urdhëruar njeriun për prindërit e
tij [t'i dëgjojë ata]. Nëna e tij e mbarti me vështirësi, kurse prerja e gjirit për të është
pas dy vjetësh. Më falëndero Mua dhe prindërit tu. Tek Unë do të ktheheni
përfundimisht. Por, nëse ata përpiqen që të më shoqërosh ndonjë gjë në adhurimin
tënd, për çka ti nuk ke argument, atëherë mos iu bind atyre, por në çështjet e kësaj
bote sillu butë me ta, dhe ndiq rrugën e atij që më kthehet me pendim dhe me bindje.
Pastaj tek Unë do të ktheheni dhe Unë do t'ju tregoj për atë çfarë bënit.

'O biri im, nëse ka diçka që peshon sa fara e mustardës, qoftë kjo nën gurë, në qiej
apo në tokë, Allahu do ta parashtrojë atë. Vërtet, Allahu është i mprehtë [në sjelljen e
kësaj vogëlsire], i mirinformuar'.

'O biri im, fal namazin, urdhëro njerëzit për të mirë dhe ndaloji nga e keqja, dhe ji i
duruar ndaj çdo gjëje që të godet. Vërtet, këto janë disa nga urdhrat e rëndësishëm.
Mos u sill me mendjemadhësi ndaj njerëzve e as mos ec paturpësisht nëpër tokë.
Vërtet, Allahu nuk e do atë që është arrogant e mburravec. Dhe ji i matur në ecjen
tënde dhe ule zërin, se vërtet zëri më i vrazhdë është pëllitja e gomarit'". [Lukman, 12-
19]

Ai është Lukman bin Anga bin Sadun. Apo, siç ka thënë es-Suheili nga Ibn Xherir dhe
nga el-Kuteibi, ai është Lukman bin Tharan, i cili ishte prej njerëzve të Ejles
[Jerusalemit].

Ai qe një njeri i devotshëm, i cili përpiqej në adhurim dhe kishte urtësi. Po ashtu, është
thënë që se ai ka qenë një gjykatës gjatë jetës së pejgamberit Daud [alejhi selam]. Allahu
e di më së miri.

Ka transmetuar Sufjan eth-Theuri nga el-Esh'eth, nga Ikrime, nga Ibn Abas:"Ai ka qenë
një rob etiopas, që punonte si marangoz".
2 MBUROJA.net

Katade ka transmetuar nga Abdullah bin Zubejr:"E pyeta Xhabir bin Abdullahun rreth
Lukmanit dhe ai më tha:'Ai ka qenë i shkurtë, me hundë të rrafshët. Ai ka qenë nga
Nubia'".

Ka transmetuar Jahja ibn Se'id el-Ensari, nga Se'id ibn el-Musejib:"Lukmani u përkiste
zezakëve të Egjiptit. Ai kishte buzë të trasha, dhe Allahu i plotfuqishëm i ka dhënë atij
urtësi, por jo edhe pejgamberllëk".

El-Auzai ka thënë:"Më ka thënë AbduRrahman bin Hermeleh se një zezak erdhi tek
Se'id bin Musejib për lëmoshë. Se'id i tha:'Mos u shqetëso, ngaqë je i zi, sepse ndër
njerëzit më të mirë kanë qenë tre zezakë: Bilal ibn Rebah, Mahja [robi i liruar i Umer bin
el-Hatab] dhe Lukmani, zezaku i urtë nga Nubia, me buzë të trasha'".

Ka transmetuar el-A'mesh nga Muxhahid:"Lukmani ka qenë një rob i zi, i madh, me

buzë të trasha dhe me këmbë të plasaritura. Në një rast, ndërsa po ligjëronte, erdhi një
njeri dhe i tha:

'A nuk je ti ai që ruante delet së bashku me mua në këtë e këtë vend?'

Lukmani u përgjigj:'Po, unë jam!'

Njeriu ia ktheu:'Atëherë, çfarë të bëri të këtillë?'

Lukmani tha:'Të folurit e vërtetë dhe heshtja për gjërat që nuk më interesojnë'". [Kjo
është transmetuar nga Ibn Xherir, nga Ibn Hamid, nga el-Hekem]

Ibn Ebu Hatim ka thënë:"Më ka thënë Ebu Zer'e se atij i kishte treguar Sefuan nga el-
Uelid, nga AbduRrahman bin Ebu Jezid ibn Xhabir, i cili kishte thënë:'Allahu i
plotfuqishëm e ka ngritur pozitën e Lukmanit me urtësinë e tij. Një njeri që e njihte e pa
atë dhe tha:'A nuk je ti robi i filanit, që përkujdesej për delet e mia jo shumë moti?'
Lukmani u përgjigj:'Po!' Njeriu i tha:'Çfarë të ngriti në këtë pozitë të lartë?' Lukmani
tha:'Kaderi [paracaktimi hyjnor], kthimi i asaj që më lihej në dorëzim, të folurit e vërtetë
dhe injorimi i asaj që nuk më intereson'".

Ka transmetuar Ibn Uehb:"Më ka thënë Abdullah ibn Ajash el-Fitjeni nga Umer, robi i
liruar i Afras, i cili tha:'Një njeri erdhi tek Lukmani, i urti, dhe pyeti:'A je ti Lukmani? A
je ti robi i filanit?'

Ai u përgjigj:'Po!'

Njeriu tha:'Ti je çobani i zi!'

Lukmani ia ktheu:'Për sa i përket ngjyrës sime të zezë, kjo është më se e qartë. Pra, çfarë
po të çudit aq shumë?'
3 MBUROJA.net

Njeriu u përgjigj:'Ti po vizitohesh shpesh nga njerëz që me qejf e pranojnë gjykimin

tënd!'

Lukmani tha:'O kushëri! Nëse bën çfarë të them, do të bëhesh i këtillë'.

Njeriu i tha:'Çfarë është ajo?'

Lukmani tha:'Ulja e shikimit, kujdesi ndaj gjuhës, ngrënia e ushqimit hallall, ruajtja e
ndershmërisë, përmbushja e premtimeve dhe e detyrimeve, mikpritja ndaj mysafirëve,
respektimi i fqinjëve dhe injorimi i asaj që nuk më intereson. Të gjitha këto më bënë
ashtu siç po më sheh".

Një ditë prej ditësh, Ebu Derda përmendi Lukmanin e urtë dhe tha:"Atij nuk i qe dhënë
urtësia për shkak të pasurisë, fëmijëve, prejardhjes, apo si shprehi e dhënë, por ai qe i
përmbajtur, fjalëpakë, që mendohej thellë, dhe ai kurrë nuk flinte gjatë ditës. Veç kësaj,
askush asnjëherë nuk e ka parë të pështynte, ta pastronte fytin [me kollitje], ta shtrydhte
limonin, të kryente nevojën, të lahej, të merrej me punë të parëndësishme apo të qeshej si
budalla. Ai ka qenë mjaft elokuent dhe i dijshëm. Ai nuk qau, kur të gjithë fëmijët e tij i
vdiqën. Dhe, në fund, ai i vizitonte princërit dhe pushtetarët, për të ndërmjetësuar dhe
për këshillim. Kështu, për shkak të gjitha këtyre, atij i qe dhënë ajo urtësi e madhe".

Disa njerëz kanë pohuar që atij i qe ofruar pejgamberllëku, dhe se ai pati frikë se mos
nuk po i përmbushte kërkesat e kësaj detyre. Kështu, ai zgjodhi urtësinë, sepse kjo është
më e lehtë [Kjo s'mund të jetë krejtësisht e vërtetë]. Dhe Allahu e di më së miri.

Po ashtu, Ikrimeh ka transmetuar se Lukmani ka qenë pejgamber.1

1. Ky transmetim është tepër i dobët, sepse transmetuesi i dytë, el-Xha'fi, përmendet midis transmetuesve të
dobët nga Imamët el-Buhari dhe en-Nesa'i.

Mirëpo, shumica e dijetarëve janë të mendimit se ai ka qenë një njeri i urtë e jo

pejgamber. Për më shumë, ai u përmend në Kur'an dhe u lavdërua nga Allahu i
plotfuqishëm, i Cili tregon për këshillën që ai i jep të birit të vet, ku thotë:

"O biri im, mos i shoqëro ndonjë gjë Allahut në adhurimin tënd. Vërtet, t'i shoqërosh
Allahu diçka në adhurim është padrejtësi e madhe".

Kështu, ai e ndaloi të birin e tij dhe e paralajmëroi kundra shoqërimit të ndonjë gjëje në
adhurimin ndaj Tij.
4 MBUROJA.net

Imam el-Buhari ka thënë:"Më ka thënë Kuteibe, nga Xheir, nga el-A'mesh, nga Ibrahim,
nga Alkameh, nga Abdullah të ketë thënë:'Kur qe shpallur ajeti 'Janë ata që nuk e
përziejnë besimin e tyre me padrejtësi' [el-En'am, 82], ne thamë:'O i dërguar i Allahut,
cili prej nesh nuk i ka bërë padrejtësi vetes!?' Ai [salallahu alejhi ue selam] tha:'Nuk
është ashtu siç po mendoni, sepse padrejtësia në ajetin 'që nuk e përziejnë besimin e
tyre me padrejtësi' do të thotë shirk [dmth të shoqërosh të tjerë në adhurim ndaj
Allahut]. A nuk e keni dëgjuar thënien e Lukmanit ndaj birit të tij:'O biri im, mos i
shoqëro ndonjë gjë Allahut në adhurimin tënd. Vërtet, t'i shoqërosh Allahu diçka në
adhurim është padrejtësi e madhe'. [Lukman, 13]

Pastaj Allahu vazhdon më këshillën e tij ndaj birit të tij:

"O biri im, nëse ka diçka që peshon sa fara e mustardës, qoftë kjo nën gurë, në qiej
apo në tokë, Allahu do ta parashtrojë atë. Vërtet, Allahu është i mprehtë [në sjelljen e
kësaj vogëlsire], i mirinformuar",

domethënë, ai e ndalon atë t'u bëjë padrejtësi njerëzve, qoftë edhe në mënyrën më të
pakët, sepse Allahu do ta parashtrojë atë dhe do ta marrë në përgjegjësi në Ditën e
Gjykimit. Allahu i plotfuqishëm ka thënë:

"Vërtet, Allahu nuk bën padrejtësi as sa grimca [apo sa pesha e një buburreci të
vogël]" [en-Nisa, 40];

"Dhe Ne do të vendosim peshoret e drejtësisë në Ditën e Ringjalljes, dhe askujt s'do

t'i bëhet padrejtësi në ndonjë gjë. Dhe, nëse do të ketë ndonjë gjë me peshë sa kokrra
e mustardës, Ne do ta parashtrojmë atë. Mjaftojmë Ne si gjykatës". [el-Enbija, 47]

Ai [Lukmani] i tha atij që, sikur një vepër e keqe të jetë më peshë të një kokrre të
mustardës, apo sikur të jetë në një gur të fortë, në qiej apo në tokë, Allahu do ta
parashtrojë atë, sepse Ai e di vendin e saktë të saj:"Vërtet, Allahu është i mprehtë [në
sjelljen e kësaj vogëlsire], i mirinformuar".

Allahu, po ashtu, ka thënë:

"Tek Ai janë çelësat e Gajbit [e gjithë asajj çfarë është e fshehtë]. Askush s'i di ato,
përveç Tij. Ai e di çfarë ka në tokë e çfarë ka në det. Nuk bie asnjë gjeth veçse Ai e di
këtë. S'ka kokërr në errësirë të tokës apo diçka e njomë a e thatë veçse është e shënuar
në Regjistrin e Qartë" [el-En'am, 59];

"S'ka gjë të fshehtë në qiej dhe në tokë veçse gjendet në Librin e Qartë [el-Leuh el-
Mehfudh]" [en-Neml, 75];
5 MBUROJA.net

"... i Gjithëdijshmi rreth të padukshmes, ajo do t'ju vijë. S'ka diçka as sa pesha e
atomit [apo e një buburreci të vogël], apo më pak a ma shumë se kjo, në qiej a në tokë,
veçse ajo gjendet në Librin e Qartë [el-Leuh el-Mahfudh]". [Sebe, 3]

Es-Sedij ka pohuar se guri i përmendur në ajet është ai që gjendet nën tokën e shtatë. Por
ky pohim nuk është i pranueshëm, sepse fjala "gur" është e papërcaktuar dhe, po të ishte
ky pohimi vërtetë, do të ishte "guri" [në trajtën e shquar]. Pra, me gur këtu mendohet në
cilindo gur, jo në ndonjë gur të veçantë.

Ka transmetuar Ebu Se'id el-Khudri nga pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] të ketë
thënë:"Nëse ndonjë prej jush bën vepra në një gur të fortë, që s'ka derë apo vrimë, veprat
e tij, çfarëdo qofshin ato, do të publikohen".

Pastaj Lukmani tha:

"O biri im, fal namazin...", domethënë, fale atë si duhet, në kohën e vet.

Pastaj tha:"... urdhëro njerëzit për të mirë dhe ndaloji nga e keqja...", domethënë, me
forcën tënde, me dorën tënde, me gjuhë, dhe, nëse nuk ke mundësi, me zemrën tënde
[dmth refuzoje dhe përbuze].

Pastaj, ai e udhëzoi për të pasur durim, duke thënë:

"... dhe ji i duruar ndaj çdo gjëje që të godet...", se, nëse personi urdhëron për të mirë
dhe ndalon nga e keqja, ai, mbas gjase, do të konsiderohet armik nga disa njerëz. Për
shkak të kësaj, ai e udhëzoi për të pasur durim.

"... Vërtet, këto janë disa nga urdhrat e rëndësishëm...", që janë të pashmangshme dhe
s'mund të lihen pas dore.

Allahu i plotfuqishëm ka thënë:

"Dhe mos u sill me mendjemadhësi ndaj njerëzve..."

Ka transmetuar Ibn Abas, Muxhahid, Ikrimeh, Se'id ibn Xhubeir, ed-Dahak, Jezid ibn el-
Asam, Ebu el-Xheuze dhe të tjerët se kjo do të thotë që njeriu s'bën të bjerë në sy apo të
jetë arrogant.

Allahu i plotfuqishëm ka thënë:

"... e as mos ec paturpësisht nëpër tokë. Vërtet, Allahu nuk e do atë që është arrogant e
mburravec".

Këtu, Lukmani e ndalon të birin e tij të krekoset në të ecur.

6 MBUROJA.net

Allahu ka thënë:

"Mos ec nëpër tokë me mendjemadhësi dhe me arrogance. Vërtet, ti s'mund as ta

copëtosh tokën, as të depërtosh në të e as ta mbërrish lartësinë e kodrave" [el-Isra, 37],

domethënë, ti s'do të jesh i aftë ta shkelësh tërë tokën, të depërtosh në të me të ecurën

tënde të shpejtë apo me hapat e fuqishëm, e as që do të bëhesh i lartë sa malet me
arrogancën tënde. Pra, njihe vetën tënde, se ti nuk je veçse një qenie njerëzore [e krijuar
vetëm për ta adhuruar Allahun].

Në një hadith, thuhet:"Ndërsa një njeri po ecte duke e tërhequr teshën e vet me krenari, e
përpiu toka. Dhe do të vazhdojë të zhytet në të, deri në Ditën e Ringjalljes". [el-Buhari]

Në një tjetër hadith, thuhet:"Ki kujdes të mos e tërheqësh teshën tënde me

mendjemadhësi, ngaqë kjo është mburrje e cila nuk pëlqehet nga Allahu".

Allahu i plotfuqishëm ka thënë:

"Allahu nuk e do asnjë arrogant e mburravec".

Pasi Lukmani e ndalon të birin e tij të ecë me mburrje, ai e urdhëron atë për maturi në
ecje, duke thënë:

"... Dhe ji i matur në ecjen tënde...", domethënë, mos ec as shpejt, as tepër ngadalë, por
ji mesatar në ecje.

"Robërit [besimtarë] e më të Mëshirshmit janë ata, që ecin nëpër tokë me përulësi dhe
të qetë. Kur të marrët u drejtohen [më fjalë të këqija], ata ua kthejnë me fjalë të buta".
[el-Furkan, 63]

Pastaj Lukmani thotë:

"... dhe ule zërin", domethënë, mos e ngrit zërin tepër, sepse pëllitja e një gomari është
zëri më i vrazhdët.

Ka transmetuar Ebu Hurejra nga pejgamberi [salallahu alejhi ue selam]:"Kur të dëgjoni

zërin e këndesit, lutuni për bekimet e Allahut, sepse ai ka parë një engjëll. Dhe, kur të
dëgjoni pëllitjen e gomarit, kërkoni shpëtim tek Allahu nga shejtani, sepse ai ka parë një
shejtan". [el-Buhari].

Për këtë shkak, është e ndaluar të ngrihet zëri pa nevojë. Mirëpo, ngritja e zërit gjatë
ezanit dhe në fushëbetejë është e lejueshme.
7 MBUROJA.net

Këto janë disa këshilla të cilat Lukmani ia dha të birit të tij, të cilat përmenden në Kur'an.
Shumë këshilla të tjera janë përmendur në librin e titulluar "Urtësia e Lukmanit". Nga ky
libër i vlefshëm citojmë këtë në vijim:

Ka transmetuar Imam Ahmed se Ibn Umer ka thënë:"Na ka thënë i dërguari i Allahut

[salallahu alejhi ue selam] se Lukmani thoshte:'Nëse diçka i lihet në dorëzim Allahut, Ai
e ruan atë'.2

2. Ky transmetim ka një transmetues të dobët në zinxhir, Kaz'eh ibn Suwejd ibn Huxheir el-Behili [siç
përmendet në "Transmetuesit e dobët" të en-Nesa'it].

Ka transmetuar Ibn Hatim se el-Kasim ibn Mukheimireh ka transmetuar se i dërguari i

Allahut [salallahu alejhi ue selam] ka thënë:"Lukmani, kur po e këshillonte të birin e tij,
tha:'O biri im, ki kujdes nga maskimi, sepse kjo është tradhti natën dhe sharje ditën'".

Ka transmetuar Demureh nga es-Sarij ibn Jahja të ketë thënë:"Lukmani i tha të birit të
vet:'O biri im, vërtet urtësia e ka sjell të varfrin në oborret e mbretërve'".

Babai im ma ka përcjell nga Abdeh ibn Sulejman, nga Ibn el-Mubarek, nga
AbduRrahman el-Mes'udi, nga Aun ibn Abdullah të ketë thënë:"Lukmani i tha të birit të
tij:'O biri im, nëse u shkon njerëzve në një tubim, përshëndeti me selam, pastaj zër një
vend dhe mos fol, derisa të flasin ata. Nëse i gjen duke e kujtuar Allahun, bashkohu me
ta. Por, nëse bëjnë punë tjera, largohu prej tyre dhe kërko të tjerë [që e kujtojnë
Allahun]'".

Ma ka përcjell babai im nga Amr ibn Uthman, nga Demureh ibn Hafs të ketë
thënë:"Lukmani e vendosi një çantë me mustarde pranë vetes dhe nisi ta këshillonte të
birin e tij, duke i dhënë nga një mustardë për çdo këshillë që i jepte, derisa u harxhuan.
Ai tha:'O biri im, të kam këshilluar në atë mënyrë, saqë, po t'i jepej kjo këshillë një kodre,
do të çahej'. Ai vazhdoi:'Pastaj, i biri i tij u bë si i goditur'".

Ibn Abas ka transmetuar:"Ki kujdes ndaj zezakëve, sepse tre prej tyre janë banorë të
xhenetit:'Lukmani i urtë, Nexhashiu dhe Bilalli". [Ky hadith është i çuditshëm dhe i
refuzuar].

Në librin e tij ez-Zuhd, Imam Ahmed përmend biografinë e Lukmanit dhe shumë gjëra
të tjera të vlefshme. Ai ka thënë:"Ma ka përcjell Weki nga një i panjohur, nga Muxhahid
të ketë thënë:'Thënia e Allahut:'Vërtet që Ne i dhuruam urtësi Lukmanit', do të thotë
urtësi dhe kuptim të fesë. Dhe shtoi:'Ai s'ka qenë pejgamber'". E njëjta gjë është
transmetuar nga Uehb ibn Munebih.
8 MBUROJA.net

Ueki na e ka përcjell nga Sufjan, nga Esh'eth, nga Ikrimeh, nga Ibn Abas të ketë
thënë:"Lukmani ka qenë një rob etiopas".

Esued na e ka përcjell nga Hamad, nga Ali ibn Jezid, nga Se'id ibn el-Musejib të ketë
thënë:"Lukmani ka qenë rrobaqepës".

Seijer na e ka përcjell nga Xhafer, nga Malik ibn Dinar të ketë thënë:"Lukmani i tha të
birit të tij:'O biri im, merre bindjen ndaj Allahu për tregti dhe do të fitosh pa pasur
ndonjë mall me vete'".

Jezid na e ka përcjell nga Ebul As'hab, nga Muhamed ibn Uesi të ketë thënë:"Lukmani i
tha të birit të tij:'Ki frikë Allahun, por mos lë që njerëzit ta vërejnë këtë e të fitosh nder,
kurse zemra jote është mëkatare".

Jezid ibn Hamn dhe Ueki na e kanë përcjell nga Ebul As'hab, nga Khalid er-Rebia të ketë
thënë:"Lukmani ka qenë një rob etiopas, i cili punonte si marangoz. Një ditë prej ditësh,
padroni i tij e urdhëroi ta therte një dhi dhe t'ia sillte pjesët më të këndshme dhe më të
shijshme. Lukmani e kreu punën dhe solli zemrën dhe gjuhën. Padroni pyeti:

'Nuk gjete gjë tjetër veç këtyre?'

Lukmani u përgjigj:'Jo'.

Pas një kohë, padroni e urdhëroi atë të therte një dhi dhe t'i hidhte pjesët më të liga.
Lukmani e theri dhinë dhe e hodhi zemrën dhe gjuhën.

Padroni bërtiti:'Të urdhërova të m'i sillje pjesët më të këndshme dhe m'i solle gjuhën dhe
zemrën, dhe të urdhërova t'i hedhësh pjesët më të liga dhe ti hodhe gjuhën dhe zemrën!
Çka është kjo!?'

Lukmani ia ktheu:'Asgjë s'mund të jetë më e mirë se këto, nëse janë të mira, dhe asgjë
s'mund të jetë më e lig sesa këto, nëse janë të liga".

Daud ibn Rashid na e ka përcjell nga Ibn el-Mubarek, nga Mu'emir, nga Ebu Uthman,
një njeri nga Basra, të ketë thënë:"Lukmani i tha të birit të tij:'O biri im, mos e dëshiro
shoqërimin me një të marrë, që ai të mos mendojë se ti po e miraton marrëzinë e tij. Dhe
mos e merr lehtësisht hidhërimin e njeriut të mençur, që ai të mos heq dorë prej teje'".

Daud ibn Useid na e ka përcjell nga Ismail ibn Ajjesh, nga Demdem ibn Zer'eh, nga
Shureih ibn Ubeid el-Hadremi, nga Abdullah ibn Zeid të ketë thënë:"Lukmani ka
thënë:'Vërtet, Dora e Allahut është në gojën e njerëzve të urtë. Asnjë prej tyre nuk flet,
përveç me atë çfarë Allahu ka caktuar për të".
9 MBUROJA.net

AbduRrezak na e ka përcjell se kishte dëgjuar Ibn Xhureixhin të thotë:"Unë e maskoja

kokën natën dhe Umeri më tha:'A nuk ke dëgjuar çfarë ka thënë Lukmani:'Maskimi gjatë
ditës është poshtërim, gjatë natës është sharje'. Pra, përse maskohesh natën?' Ai
tha:'Lukmani nuk ka qenë në borxh'".

Më qe thënë nga Hasan, nga el-Xhuneid, nga Sufjan të ketë thënë:"Lukmani i tha të birit
të tij:'O biri im, kurrë nuk jam penduar kur kam heshtur. Nëse fjalët janë argjend, heshtja
është ar'".

Më qe thënë nga AbdulSamed dhe Ueki nga Ebul As'hab, nga Katade të ketë
thënë:"Lukmani i tha të birit të tij:'O biri im, mënjano të keqen dhe ajo do të mënjanojë
ty, se e keqja nuk sjell veçse të keqen'".

Ka transmetuar Imam Ahmed:"Më qe thënë nga AbduRrahman Mehdi, nga Nafi ibn
Umer, nga Ibn ebu Malika, nga Ubeid ibn Umeir të ketë thënë:'Lukmani i tha të birit të
tij, kur po e këshillonte:'O biri im, zgjidh tubimet me kujdes. Nëse gjen një tubim ku
përmendet Allahu, ulu me ta. Kështu, nëse je i dijshëm, dija jote do të të bëjë dobi; nëse
je i paditur, ata do të të mësojnë. Dhe, nëse Allahu do t'u bëjë mirë atyre, do të përfitosh
edhe ti. O biri im, mos u ul në një tubim ku nuk përmendet Allahu, sepse, nëse je i
dijshëm, dija jote s'do të të bëjë dobi, nëse je i paditur, ata do t'i shtojnë padijes tënde.
Dhe, nëse Allahu do t'i dëmtojë ata, do të dëmtohesh me ta. O biri im, mos u gëzo kur
sheh të fortin të derdhë gjakun e besimtarit, se Allahu e cakton për të një vrasës që kurrë
nuk vdes'".

Ebu Muauije na e ka përcjell nga Hisham ibn Urweh, nga babai i tij të ketë thënë:"Urtësia
urdhëron: O biri im, le të jetë e mirë të folurit tënd dhe fytyra jote e qeshur, do të jesh më
i dashur tek njerëzit sesa ata që i furnizojnë'".

Dhe ka thënë:"Është thënë në urtësinë [apo në Teurat]:'Butësia është koka e urtësisë".

Dhe ka thënë:"Është thënë në Teurat:'Ashtu siç i mëshiron ti të tjerët, ashtu do të

mëshirohesh".

Dhe ka thënë:"Është thënë në urtësinë:'Do të fitosh atë që jep'".

Dhe ka thënë:"Është thënë në urtësinë:'Duaje shokun tënd dhe shokun e babait tënd'".

AbduRrezak na e ka përcjell nga Mu'emir, nga Ejjub, nga Ebu Kulabeh të ketë thënë:'Një
herë e një kohë, Lukmani u pyet:'Kush është durimtari më i mirë?'

Ai tha:'Ai që nuk bën dëm pasi të bëjë durim'.

Ata që e pyetën, thanë:'Kush është dijetari më i mirë?'

10 MBUROJA.net

Ai tha:'Ai që e shton dijen e vet nëpërmjet dijes së të tjerëve'.

Ata pyetën:'Kush është njeriu më i mirë?'

Ai tha:'Pasaniku'.

Ata pyetën:'Ai që ka pronë dhe pasuri?'

Ai tha:'Jo! Është ai që, nëse i kërkohet ndonjë e mirë, nuk e ndalon atë, dhe është ai që
s'ka nevojë për të tjerët'".

Ka transmetuar Sufjan ibn Ujejneh:"Lukmani u pyet:'Kush është njeriu më i keq?' Ai u

përgjigj:'Është ai që nuk turpërohet, nëse zihet duke bërë mëkat'".

Ebu es-Semed na ka treguar nga Malik ibn Dinar të ketë thënë:"Kam gjetur disa urtësi:

'Allahu i plotfuqishëm shpërndan dhe humb eshtrat e atyre që japin vendime fetare në
përputhje me epshet dhe tekat e njerëzve';

'S'ka gjë të mirë që të mësosh diçka të re ndërsa nuk e zbaton atë që ke mësuar më herët.
Kjo është sikur një njeri që mbledh një turrë drurësh të thatë e pastaj përpiqet t'i çojë ato,
por nuk mundet. Pas kësaj, mbledh turrën tjetër'".

Abdullah ibn Ahmed ka thënë:"Më qe thënë nga el-Hakem ibn Ebu Zuheir ibn Musa,
nga el-Ferexh ibn Fudeleh, nga Ebu Se'id të ketë thënë:"Lukmani i tha të birit të tij:'I biri
im, le ta hanë ushqimin tënd vetëm të devotshmit, dhe këshillohu me dijetarët në punët
tua'".

Këto ishin çfarë ka cituar Imam Ahmed nga urtësia e Lukmanit. Unë kam shtuar disa të
miat, që ai nuk i ka transmetuar dhe, vërtet, Imam Ahmed ka cituar gjëra që unë nuk i
kam transmetuar. Allahu e di më së miri.

Ibn ebu Hatim ka thënë:"Më qe thënë nga babai im, nga el-Abas ibn el-Uelid, nga Zeid
ibn Jahja ibn Ubeid el-Khuzei, nga Se'id el-Abas ibn Beshir, nga Katadeh të ketë
thënë:'Allahu i plotfuqishëm i mundësoi Lukmanit të zgjidhte mes pejgamberllëkut dhe
urtësisë, dhe Lukmani parapëlqeu urtësinë. Pastaj erdhi Xhibrili, ndërsa ai po flinte, dhe
derdhi urtësinë mbi të. Ai nisi ta shprehte atë mëngjesin tjetër'.

Se'id ka thënë:"Kam dëgjuar Kataden të thotë:'U pyet Lukmani:'Si parapëlqeve urtësinë

para pejgamberllëkut, kur pate mundësi të zgjidhje?' Ai tha:'Sikur Allahu të ma caktonte
pejgamberllëkun, do ta pranoja atë dhe do të përpiqesha fort ta fitoja kënaqësinë e Tij,
por ai më mundësoi të zgjidhja. Pata frikë se mos jam tepër i dobët për pejgamberllëk,
kështu që zgjodha urtësinë'".
11 MBUROJA.net

Ky transmetim nuk është pa të meta, sepse nën-transmetuesi Se'id ibn Beshir nuk është i
besueshëm. Mirëpo, shumë nga dijetarët tanë të hershëm, si: Muxhahid, Se'id ibn el-
Musejib dhe Ibn Abas qenë të mendimit se thënia e Allahut:"Vërtet që Ne i dhuruam
Lukmanit urtësinë", do të thotë mençuri dhe kuptim të fesë. Për këtë arsye, ai nuk ka
qenë pejgamber dhe asgjë nuk i është shpallur nga el-Wahi [Frymëzimi hyjnor].
1 MBUROJA.net

Të qarët për murgun e Krishterë

nga imam Ibn Kethir

Allahu thotë:

"Dhe ata thonë:'Më i mëshirshmi ka bir'. Keni bërë një gjë të ndyrë. Prej kësaj gati u
këputën qiejt dhe toka u ça dhe malet u shembën në shkatërrim. Që ata t'i
përshkruajnë bir më të Mëshirshmit. Nuk i ka hije më të Mëshirshmit të marrë për
vete bir. S'ka gjë në qiej e tokë veçse i vjen më të Mëshirshmit si një rob". [Merjem,
88-93]

Veprat e tyre janë të kota ndërsa po mendonin ndryshe:

"Thuaj:'A mos t'ju informojmë në lidhje me humbësit më të mëdhenj për sa u përket

veprave personale? Ata, përpjekjet e të cilëve janë humbur në jetën e dunjasë ndërsa
mendonin se po bënin veprat më të mira". [el-Kehf, 103-4]

"Ata që mohuan – veprat e tyre janë sikur një vegim në një fushë, në të cilën i eturi
mendon se ka ujë; kur ai i afrohet nuk gjen veçse Allahun përpara vetes dhe Ai e
shpërblen për veprat e tija plotësisht, meqë Allahu është i shpejtë në llogaritje". [en-
Nur, 39]

Pavlefshmëria e përpjekjeve të mëdha të tyre po ashtu shpjegohet nga kaptina el-

Ghashije.

"Disa fytyra atë Ditë do të jenë khashije", që do të thotë të turpëruara. Kjo qe thënë nga
Katade.

Ibn Abas ka thënë:"Ata do të jenë të përulur, por kjo s'do t'u bëjë punë". Më pas Allahu
thotë:

"Duke punuar, të lodhur", do të thotë që ata kanë bërë shumë punë dhe janë këputur
nga lodhja në këtë, megjithatë ata do të hidhen në Zjarrin që flakëron në Ditën e
Gjykimit. el-Hafidh Ebu Bekr el-Burkani rrëfeu nga Ebu Imran el-Jeuni të ketë
thënë:"Umer Ibn el-Hatab kaloi pranë manastirit të një murgu dhe thirri:'O murg!' Pas
çka murgu doli dhe Umeri shikoi në të dhe nisi të qante. Pastaj i qe thënë atij:'O
udhëheqës i besimtarëve! Përse po qan?'. Ai u përgjigj:'Mu kujtua thënia e Allahut, të
lartit e të madhërishmit, në Librin e Tij:"Duke punuar [shumë në dunja, duke adhuruar
të tjerë veç Allahut], të lodhur. Ata do të hyjnë në Zjarr, Hamije" [el-Ghashije, 3]. Pra
kjo më bëri të qaj'".
2 MBUROJA.net

el-Buhari ka shënuar që Ibn Abas ka thënë se:"Duke punuar, të lodhur", ka të bëjë me të

Krishterët. Është transmetuar që Ikrime dhe es-Sudi, të dy kanë thënë:"Duke punuar në
jetën e dunjasë, të dëgjueshëm, dhe lodhja në Zjarr nga tortura dhe mallkimi". Ibn Abas,
el-Hasan, dhe Katade, të gjithë kanë thënë:

"Ata do të hyjnë në Zjarr, Hamije", që do të thotë i nxehtë me nxehtësi të madhe.

1 MBUROJA.net

Virtytet e Umetit te Muhamedit (salallahu alejhi ue selam)

- Populli me i mire
Tefsir Ibn Kethir

Allahu thote se Umeti i Muhamedit eshte populli me i mire,

“Ju jeni populli me i dobishem, i ardhur per te miren e njerezve” [Kur’an 3:110]

el-Bukhari transmeton se Ebu Hurejrah komentoi ne kete ajet, “(Ju Muslimanet jeni)
populli me i mire nga njerezit per njerezimin. Ju i sillni ata te lidhur me zinxhire ne qafe
(te zene rober ne lufte) dhe me vone ata perqafojne Islamin.” Thenie te ngjashme jane
transmetuar nga Ibn Abbas, Muxhahid, Atijah el-Awfi, Ikrimeh, Ata' dhe er-Rebi`bin
Enes se,

“Je jeni populli me i dobishem, i ardhur per te miren e njerezve”, do te thote, me te

miret e njerezve per njerezit.

Kuptimi i ketij ajeti eshte se Umeti i Muhamedit eshte populli me i drejte dhe me i mire
per njerezimin. Keshtu Allahu i pershkruan ata,

“Ju urdheroni per el-Ma’ruf (mire), ndaloni nga el-Munker (veprat e keqia) dhe
besoni ne All-llahun” [Kur’an 3:110]

Ahmedi, et-Tirmidhi, Ibn Maxheh, dhe el-Hakimi regjistruan se Hakim bin Mu’auijah
bin Hexhdah transmeton se babai i tij ka thene se i Derguari i Allahut tha,

“Ju jeni te fundit te shtatedhjete popujve; ju jeni me te miret dhe me te nderuarit nga ata
te Allahu.”

Ky eshte nje hadith i mirenjohur per te cilin et-Tirmidhi ka thene se eshte ‘Hasan’, dhe i
cili eshte transmetuar nga Mu’adh bin Xhebel dhe Ebu Se’id. Umeti i Muhamedit e ka
arritur kete virtyt per shkak te Profetit te tij, Muhamedit, paqja qofte mbi te, si njeriut me
te vyer, krijeses dhe te Derguarit me te nderuar nga Allahu. Allahu e dergoi Muhamedin
me Ligj te persosur dhe te plote, i cili nuk i eshte dhene kurre ndonje Profeti ose te
Derguari para tij. Ne Ligjin e Muhamedit, veprat e pakta marrin vendin e veprave te
medha qe popujt e tjere bene. Per shembull, Imam Ahmedi transmeton se Ali bin Ebi
Talib tha, “I Derguari i Allahut tha,

‘Mua me eshte dhene çfare asnje Profeti perpara meje nuk i eshte dhene’.

Ne i thame, ‘O i Derguari i Allahut! Çfare eshte ajo?’ Ai tha,

2 MBUROJA.net

‘Mua me eshte dhene fitore nga frika, me jane dhene çelsat e tokes, jam quajtur Ahmed,
toka eshte bere nje vend i paster per mua (te falem dhe te beje Tejemum me te) dhe
Umeti im eshte bere Umeti me i mire’”.

Zinxhiri i transmetimit te ketij hadithi eshte Hasan. Ka hadithe te tjera qe duhet t’i
permendim ketu.

Dy Sahite kane regjistruar se ez-Zuhri ka thene se, Se’id bin el-Musaxhib ka thene se Ebu
Hurejrah i ka transmetuar atij, “Degjova te Derguarin e Allahut duke thene,

‘Nje grup prej shtatedhjete mije nga Umeti im do hyje ne Parajse me faqet e tyre te
ndritshme sikur hena kur eshte e plote. Ukashah bin Mihsan el-Asadi u ngrit ne kembe
duke thene, ‘O i Derguari i Allahut! Lutju Allahut qe une te jem njeri prej tyre.’ I
Derguari i Allahut tha,

‘O Allah! Beje ate njerin prej tyre’.

Nje burre nga Ensaret gjithashtu u grit ne kembe dhe tha, ‘O i Derguari i Allahut! Lutju
Allahut qe une te jem njeri pre tyre.’ I Derguari i Allahu tha,

‘Ukashah ta ka kaluar ty ne ate’".

Imam Ahmedi ka regjistruar se Xhabir ka thene, “Degjova te Derguarin e Allahut duke

thene,

‘Shpresoj se ata qe me ndjekin mua do jene nje-e-katerta e banoreve te Parajses ne Diten

e Gjykimit.’

Ne thame, ‘Allahu Ekber’. Ai pastaj tha,

‘Shpresoj se ata do jene nje-e-treta e njerezve’

Ne thame, ‘Allahu Ekber’.

Ai pastaj tha,

‘Shpresoj se ju do jeni gjysma’”.

Imam Ahmedi ka regjistruar te njejtin hadith me nje tjeter zinxhir transmetimi, dhe ky
hadith e permbush kriterin e Muslimit ne Sahihun e tij. Ne Dy Sahite, eshte regjistruar se
Abdullah bin Mes’ud tha, “I Derguari i Allahut na tha neve,

‘A jeni te kenaqur se ju do jeni nje-e-katerta e njerezve te Parajses?’

3 MBUROJA.net

Ne thame, ‘Allahu Ekber!’ Ai shtoi,

‘A jeni te kenaqur se ju do jeni nje-e-treta e njerezve te Parajses?’

Ne thame, ‘Allahu Ekber!” Ai tha,

‘Shpresoj se ju do jeni gjysma e njerezve te Parajses’”.

Ne nje hadith tjeter Imam Ahmedi ka regjistruar se Burejdah ka thene se Profeti tha,

“Njerezit e Parajses jane njeqind e njezet rreshta. Ky Umet ze tetedhjete prej tyre”.

Imam Ahmedi gjithashtu e ka gjetur kete hadith nepermjet nje tjeter zinxhiri
transmetimesh. et-Tirmidhi dhe Ibn Maxheh gjithashtu e kane regjistruar kete Hadith,
dhe et-Tirmidhi ka thene, ‘Ky hadith eshte Hasan’. Abdur-Razak regjistroi se Ebu
Hurejrah ka thene se Profeti tha,

“Ne (Muslimanet) jemi te fundit qe do te vijme, por me te shumtit ne Diten e Gjykimit,

dhe (jemi) njerezit e pare qe do te hyjne ne Parajse edhe pse popujve te meparshem u
jane dhene Librat perpara nesh dhe neve pas atyre. Allahu na dha udhezimin e vertete
per te cilin ata kane qene duke u zene (me fjale). Sot (e Premte) eshte dita qe ata jane
zene (me llafe), dhe te gjithe njerezit e tjere jane prapa nesh ne lidhje me kete çeshtje.
(Dita e mbledhjes) E Çifuteve eshte neser (te Shtunen) dhe e Krishtereve eshte te
pasnesermen (te Dielen)).”

el-Bukhari dhe Muslim e kane perfshire kete Hadith. Muslim regjistroi se Ebu Hurejrah
ka thene se i Derguari i Allahut ka thene,

“Ne (Muslimanet) jemi te fundit (qe do te vijme), por (do jemi) me te shumtit ne Diten e
Gjykimit, dhe te paret qe do te hyjme ne Parajse...” deri ne fund te ketij Hadithi.

Keto dhe hadithe te tjera konfirmojne kuptimin e Ajetit,

“Ju jeni populli me i dobishem, i ardhur per te miren e njerezve. Ju urdheroni per el-
Ma’ruf (mire), ndaloni nga el-Munker (veprat e keqia) dhe besoni ne All-llahun”.

Atehere, cilido nga ky Umet qe perveteson keto cilesi, do te kete nje pjese ne kete
lavderim. Katadah tha, “Na kane thene se Umer Bin el-Khatab recitoi kete ajet [3:110]
gjate nje Haxhi qe po bente, kur ai pa se njerezit ishin duke u nxituar. Ai pastaj tha,
‘Cilido qe kerkon te jete midis ketij Umeti [te lavderuar], le t’i mbushe kushtet qe Allahu
ka caktuar ne kete ajet.’” Ibn Xherir e regjistroi kete. Ata nga ky Umet qe nuk i mbushin
keto cilesi, do te jene tamam si Njerezit e Librit te cilet Allahu i kritikoi, kur Ai tha,
4 MBUROJA.net

“Ata nuk e ndaluan njeri-tjetrin nga Munker (veprat e keqija) qe ata benin...” [Kur’an
5:79]

Kjo eshte arsyeja pse, pasi Allahu e lavderoi Umetin Musliman me keto cilesi qe Ai
permendi, Ai kritikoi ithtaret e Librit dhe ua terhoqi vemendjen, duke thene,

“Dhe po te kishin besuar Ithtaret e Librit (Çifutet dhe te Krishteret)) [Kur’an 3:110], ne
ate qe iu zbrit Muhamedit,

"do ishte me mire per ta; midis tyre ka disa qe besojne, por shumica e tyre jane
Fasikun (rrebela, qe kalojne kufijte)".

Prandaj, pak prej tyre besojne te Allahu dhe ne çfare te eshte zbritur ty dhe atyre.
Shumica e tyre ndjekin devijime, mosbesim, mekate dhe rrebelime (i kalojne kufijte).