Mjekesia E Pejgamberit

(ibn Kajjim El-xhevzi)

PARATHENIE

01. Periudha e tij

Hartuesi i vepres origjinale imam Ibn Kajjim el- Xhevzi (1292-1350) u rrit ne Damask
te Sirise ne shek. XIV ne kohen e ndryshimeve te medha sociale, politike, ekonomike
dhe fetare. Ate periudhe e karakterizon njohja dhe ndikimi i filozofise greke ne
shkollat e tjera te mendimit. Ne ate periudhe perkushtimi dhe besimi i njerezve tek
All-llahu i gjithefuqishem, nenshtrimi ndaj ligjeve te Tij dhe sinqeriteti i tyre ne
pasimin e Pejgamberit te Tij te bekuar , sal All-llahu alejhi ve selem , kane qene vene
ne sprove serioze. Historia shenon qe levizjen per ringjalljen e serishme te shpirtit
islam e ka udhehequr Mevlana Xhelaluddin el-Rumi (1207-1273), skolastiku i njohur
dhe sufiu i cili jetoi ne Turqine e sotme.

Bekimet e asaj periudhe ngerthejne gjithashtu pasimin nga shejhet, imamet dhe
udheheqesit e njohur shpirterore, prej te cileve shumica jetuan ne Damask. Te gjithe
se bashku, ata kane luajtur rolin kryesor ne ringjalljen e serishme shpirterore, ndersa
veprat e tyre arriten te behen pjese integrale e pikepamjes myslimane. Keto vepra
kane dale disa vjet radhazi dhe kane mbetur deri me sot si gur kufitar piramidal i
marredhenieve islame. Ne mesin e dijetareve te njohur te asaj kohe eshte me rendesi
te permendet imam Ibn Tejmiu, imam Ibn Kethiri, El Hafiz ibn Rexhebi, Ibn Abd el-
Hadi e te tjere.

Keta dijetare, pervec te tjerash, kane pasur nje qellim, ndersa lufta e tyre ishte
drejtuar per te dhene pergjigje ne sulmet e fuqishme te filozofive dhe artit te huaj
qe moren hov ne ate kohe, dhe kunder pranimit pa kundershtim te tyre ne mendjet e
dobeta dhe jokritike te myslimaneve te rinj. Caku i ketyre shejheve te ditur dhe te
vertete ishte gjithashtu i rendesishem ne rivendosjen dhe vertetimin e gurit themeltar
te teologjise skolastike islame (Ilm al-Kelam), te shkences me kredibilitet dhe nder
(Tedhkija) te provuar, dhe menyren e perdorimit te plotfuqishem te vendimit islam
(Ihsan). Ne te vertete keto perspektiva themelore kane luajtur rol kryesor ne
rikuptimin e drejte te mesazhit te larte islam sic eshte misheruar dhe menduar nga i
Derguari i All-llahut, Muhammedi , salAll-llahu alejhi ve selem . Prandaj, veprat e
ketyre dijetareve kane mbetur burim kryesor i shpjegimit dhe kuptimit te drejte te
islamit (fikh) deri ne ditet tona.

02. Per vepren Pergatitja per diten e kthimit

Shkrimi origjinal eshte titulluar si Zad el-Mead fi Huda hair el-Ibad (Pergatitja per
Diten e kthimit ne menyren sic ka udhezuar me i miri i te gjitha krijesave te All-
llahut).

Vepren e ka hartuar imam Ibn Kajjim el-Xhevziu. Doreshkrimi i plote u shtyp me pare
ne Indi, ne vitin 1897, me pastaj ne Egjipt me 1923, ndersa botimi i trete doli ne
Halep te Sirise me 1927.

E gjithe vepra na njeh ne menyre te sakte me praktiken e Pejgamberit deri ne

hollesite me te imeta, dhe kjo behet nepermejt shpjegimeve dhe shenimeve qe jane
transmetuar nga persona te ndryshem. Ajo shenon gjithashtu cdo aspekt te jetes se
Pejgamberit sal All-llahu alejhi ve selem duke perfshire traditat, Hadithin, veprat dhe
vendimet. Vepra pasqyron gjithashtu ndikimin e madh te haditheve te Pejgamberit,
shembujt dhe udhezimet, por edhe rolin e tyre shpirteror, psikologjik, etik, social-
kulturor dhe ekonomik ne jeten e myslimaneve, njesoj sikurse edhe ndikimi i tyre ne
kulturat e tjera.

Vepra perfshin punen komplete dhe sistematike te punimeve te imam Ibn Kajjimit.
Ajo merret me jeteshkrimin e Pejgamberit (sira), sunnetin e Pejgamberit dhe
jurisprudencen islame (fikh), ndersa ne njerin nga kapitujt e saj, ajo merret me
shpjegimin e keshillave mjekesore qe i ka dhene i Derguari i All-llahut , sal All-llahu
alejhi ve selem . Ne te vertete vepra eshte pasqyrim i shkences islame ne mesimet
krahasimtare te Pejgamberit, ndersa ne qarqet e skolastikeve islame, sipas vleres qe
radhitet menjehere pas librit Ihja ullum el-Din (Ringjallja e shkences islame) e imam
Ebu-Hamid el-Gazaliut (1058-1111).

Imami i devotshem dhe mistik imam Abdullah el-Gaznavi, ne biografine e tij per imam
Ibn el-Kajjimin, ka thene qe ai (Ibn Kajjimi) e kishte zakon te lutej vazhdimisht: O i
Gjithefuqishmi dhe i Meshirshmi Zot, me ndihmo qe ta perfundoj kete liber dhe ajo te
jete nder veprat e mia me te mira dhe pergatitje per Diten e kthimit

01. Esenca e diturise dhe zbatimi i udhezimeve te Pejgamberit , sal All-llahu alejhi ve
selem .
All-llahu i madherishem thote:

Cka te ju jep Pejgamberi, ate merrenie e cka te ju ndaloje, permbanju dhe kinie frike
All-llahun. (El-Hashr, 7)

Imam Buhariu (809-869) njehere ka thene: Dituria duhet te arrihet para se te thuhen
fjalet dhe para se te ndermerren veprimet. Kjo per arsye se All-llahu i madherishem
ka thene:

Atehere, dije se nuk ka zot tjeter pos All-llahut. (Muhammed, 19)

Andaj, All-llahu i gjithefuqishem se pari ka filluar ta mesoje Pejgamberin e Tij ne

menyre qe ai ta dije se dituria eshte burim i te kuptuarit dhe i urtesise dhe eshte
levizje e ecjes perpara, e perparimit shpirteror dhe material. I Derguari i All-llahut ,
sal Allahu alejhi ve selem , ka thene: Dijetaret jane trashegimtaret e
pejgambereve.2 Ky hadith eshte vertetuar gjithashtu ne Shpallje:

Pastaj Ne u lame ne trashegim roberve Tane qe Ne i kemi zgjedhur. (Fatir, 32)

Duke folur per Xhennetin si shperblim i fundit per besimtaret, Ai thote:

Dhe ata te cilet i kushtojne kujdes kohes se namazit te tyre. Te tillet jane mu ata
trashegimtaret. ((El Muminune, 10)

Ai, gjithashtu, thote: Keta nuk i kupton kush pos dijetareve. (El Ankebute, 43)

I Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem ., ka thene: Kur All-llahu i

gjithefuqishem vendos per ta ngritur robin e Vet, Ai ia jep atij aftesine per te kuptuar
drejt. Ne te vertete dituria duhet te jete kulture.

Ibn Abbasi , radij All-llahu anhu , ka thene: Behuni te mire, te durueshem dhe te
ditur. Te miret (rabbanijjun n. Rabb, mb. terbija, edukate, edukuar) shpjegohet
gjithashtu ne kuptimin qe dijetaret fetare duhet tua mesojne njerezve diturine
themelore para se te kalojne ne diturine e komplikuar. Andaj, dituria eshte shtylla e
fese, bilete e rruges se kerkuesit dhe themelim i trashegimit te drejte te adhurimit te
vertete.

Njohja me mjekesine islame

 01. Histori e shkurter

Dituria per mjekesine u perhap neper Kalifatin Islam ne kohen ne mes te renies se
Perandorise Romake ne shek. V dhe renesanses evropiane ne shek. XV. Megjithate,
lulezimi i institucioneve mjekesore islame ka filluar gjate shek. IX dhe perputhet me
kohen e arte te Kalifatit Abbasit ne Lindje (749-1258)

Ky det i diturise, i cili rrodhi gati katerqind vjet, me vone u ndal nga invadimi
mongol ne Kalifatin e Lindjes dhe pas renies se Kalifatit te Perendimit ne Spanje.

Mjekesia tradicionale islame ka eklektik te larte dhe eshte ngritur mbi themelet e
diturise me te hershme mjekesore, duke perfshire ketu diturine indiane, romake,
greke dhe siriane. Faza fillestare e zhvillimit te mjekesise islame ishte koncentruar ne
perkthimin e veprave greke, persiane dhe nestoriane ne gjuhen arabe. Kjo periudhe
njihet me emrin Medresetu-Shurrah el-Igrikijjin (Shkolla e komentuesve te veprave
greke), ne te cilen dijetaret kane perkthyer kryesisht te gjitha veprat greke mbi
mjekesine dhe shkencen. Ne te vertete myslimanet jane meritore per ruajtjen,
ndermjet te tjerash, te shume veprave te Galenit dhe Hipokratit dhe Evropa per here
te pare eshte njohur me mjekesine greke nepermjet perkthimeve arabe.

Ne fazen tjeter te arritjes se shpejte te shkences greke dhe persiane, gjenerata e

re e shkencetareve islame ka dale me konceptet e veta autentike (origjinale) dhe me
kontributin e vet ne mjekesi, ndersa veprat e ketyre skolastikeve, sic jane veprat e
Ibn Sina El Raziut (Avicena) dhe te tjereve, kane dominuar ne shkollat mjekesore
evropiane disa shekuj me radhe.

Kalifi abbasit Memuni hedhi nje hap gjigant ne drejtim te percaktimit te pjeseve
qe duheshin perkthyer dhe te shkollave mjekesore kur e krijoi Dar el-Hikma (Shtepia
per sherim) ne Bagdad. Ky institucion kryesor ka perfshire shkollen per perkthim, te
cilen e ka udhehequr mjeku dhe filozofi Hunejn ibn Ishak el- Ibadi (810-873), i cili
njekohesisht e kryente edhe rolin e perkthyesit kryesor ne ate kohe, ndersa ai ishte
rastesisht i biri i farmacistit te qytetit Hirat ne Irak.

Keto shkolla mjekesore i kane vene themelet e praktikes mjekesore ne ate kohe
dhe kane kontribuuar mjaft ne zgjerimin e arritjeve te reja ne mjekesi, ne kujdesin
ambulantor ndaj pacientit dhe ne klinikat mobile.

Ne mesin e ketyre shkollave dhe spitaleve, me i madhi dhe me i njohuri ka qene

spitali El Nuri ne Damask (1160), qe ka vepruar gati 300 vjet dhe spitali Mensuri ne
Kajro te Egjiptit (1276). Nje kohe Bagdadi kishte afro 600 spitale, ndersa Kordoba ne
Spanje kishte me shume se 500. Spitalet me te medha kane pasur biblioteken,
kliniken jashte ambulantore, dhe shkollat mjekesore. Keto spitale kane punuar me
kujdes e zell ne hulumtimin e ndarjes se pacienteve me temperature apo semundje
infektive njesoj sikurse edhe te semuret mentale. Shkollimi mjekesor eshte perhapur
pikerisht nga keto spitale. Aty studentet kerkonin shkollen teorike dhe praktike,
ndersa keto mesime i merrnin nga mjeket dhe kirurget e njohur, qe ishin zgjedhur per
te sherbyer ne keto spitale.

Spitali Mensuri ishte spitali i pare i cili kujdesej per shkencen, mesimin dhe
gjendjen sociale. Ai e kishte ndare mbrojtjen dhe kujdesin per gra, femije dhe
rekonvalescente, kujdesin ndaj te semureve me semundje specifike, historine e gjer
te semundjes dhe klinikat jashtambulantore. Si plotesim i kesaj, ekzistonin biblioteka
te vogla dhe permbledhje private, te gjitha vepra mjekesore me se paku 100.000
libra. Keto biblioteka kishin vepra mjekesore, pervec veprave te tjera shkencore, sic
ishin veprat qe flitnin per astronomine, kimine, gjeometrine, filozofine dhe shkenca
te tjera. Ne kete kohe, kryeqyteti lindor dhe perendimor i Kalifatit u bene qendra te
civilizimit, ndersa institucionet mjekesore dhe puna kerkimore-shkencore financohej
nga shteti.

Mjeket islame dalloheshin ne ligjeratat e tyre si per ceshtje klinike, ashtu edhe per
ceshtje te mjekesise bazike. Nga studentet e mjekesise kerkohej te ishin te shkolluar
ne shkencat bazike dhe te kene dituri perkatese nga veprat e autoriteteve mjekesore,
sic ishin, nder te tjera, ato te Galenit, Hipokratit dhe te El-Zahravit. Dituria
mjekesore ishte permbledhur ne nje veper te shkruar, keshtu qe testet klinike kane
mundur te arsyetohen dhe te argumentohen deri ne nje kufi te caktuar, ndersa
studentet jane pyetur ne shkencat bazike. Vetem ata qe kane arritur sukses dhe kane
kaluar, u eshte lejuar tu nenshtrohen testeve klinike, ndersa vertetimi ne mjekesi ka
kerkuar dituri adekuate nga te dy fushat.

Kalifi abasit El-Muktadiri (vdekur me 908) ka kerkuar nga mjeku i shquar Sunnen ibn
Thabiti (vdekur ne vitin 976) qe ti pyeste te gjithe mjeket dhe ti certifikonte ata qe
jane kualifikuar per praktiken mjekesore. Megjithate, kolegjiumi mjekesor dhe
mjeket e njohur kane qene te perjashtuar nga kjo kerkese.

Shkencetaret islame kane permiresuar dhe e kane zhvilluar me tej edhe

farmakologjine dhe kimine. Ata kane pershkruar shume ilace, si: sana, kamfori, arrat
moskate, pykezat etj., por jane sherbyer edhe karanfilat etj. Jane sherbyer
gjithashtu me tretes te rinj te ilaceve, sic eshte: shurupi i trendafilit dhe i portokallit.
Kane perdorur gjithashtu aldehidet, alkoolin dhe tretes te tjere te ngjashem duke
zhvilluar edhe me tej metodat e testimit te pastertise se metaleve dhe kimikateve.
Kembengulesia e tyre ne kerkimin e metodave te shnderrimit te metaleve ne punime
artistike rezultoi me zbulimin e disa kimikateve, sic jane metalet acidike, antimoni,
bizmuti, amoniaku dhe bashkedyzimet e zhives. Fjalet arabe si alkool (arab.kuhul),
shurup (arab. shurub) dhe te tjera, jane perdodur gjeresisht. Proceset kimike bazike,
duke perfshire destilimin, kristalizimin dhe sublimimin jane zbuluar gjithashtu ne kete
menyre. Eshte e njohur po ashtu qe mjeket islame e kane perdorur cannabis sativa
indica (arab. kuunab hindi; hashishatul kaif) si anestetik, ndersa ekzistojne shenja se
e kane njohur inhalimin gjate perdorimit te anestezionit. Vepra e El Kindit mbi
metoden e pershkrimit dhe dozimin e percaktuar e te sakte te ilaceve eshte e njohur
mire. Ai ka perdorur ligjin e progresionit gjeometrik ne pershkrimin e ilaceve. Dhe, ne
fund, perhapja e fames se Muhammed ibn Abdullah el-Ashatinit nga Mosuli i Irakut, si
njohes i shkelqyer i mjekesise dhe farmakologjise, beri qe nga te gjitha qytetet e
largeta dhe te aferta te vinin studente per ti degjuar ligjeratat e tij.

02. Kontributi i myslimaneve ne mjekesi

Nder mjeket me te njohur te Kalifatit Lindor nen udheheqjen abasiteve ka qene

edhe El Razi, i cili e ka dalluar fruthin nga lia e madhe, dhe Ibn Sina (lat. Avicena).
Princi i mjekeve, i cili u perpoq te bente te pamunduren per te arritur kodifikimin e
mjekesise duke i harmonizuar elementet e saj me sistemet e Galenit dhe te
Aristotelit. Megjithate, veprat e tij paten ndikim me shekuj ne Evrope.

Ne Kalifatin Perendimor nen sundimin e umajideve ka jetuar kritiku me i madh

Abdul-Melik ibn Zuhr (lat. Avenzoar) nga Kordoba (vdekur me 1162). Ai ka qene nje
nder mjeket qe disa shekuj me heret i kane paraprire renesanses evropiane duke iu
kundervene guximshem shkrimeve dhe qendrimeve te Galenit.

Disa skolastike myslimane i nxoren penat e veta dhe u radhiten pas udheheqesit te
tyre te Derguarit te All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem , dhe udhezimeve te tij
ne mjekesi. Nder ata, ketu eshte me rendesi te permendim Hunejn ibn Ishak (lat.
Joannitus, 809-873), i cili ka shkruar disa trajtesa ne te cilat ka komentuar udhezimet
e te Derguarit te All-llahut. Ai ishte i njohur vecanerisht per librin e tij nga
oftalmologjia (semundjet e syrit) me titull Al-Ashr makalat fi al-Ajn (Dhjete trajtesa
mbi syrin).

Ketu eshte me rendesi gjithashtu te permendim Muhammed ibn Zekerijjaa el-Razi

(lat. Rhazes

, 865-925), vepra kryesore e te cilit El-Xhudari vel hasba (Lija e madhe dhe fruthi)
konsiderohet vepra me e vjeter e ketij lloji. Ne kete veper ai e pershkruan themelin e
diagnostikimit mes ketyre dy semundjeve. El-Raziu ka shkruar gjithashtu librin mbi
semundjet e femijeve dhe, sipas mendimit te shumices, ai konsiderohet si babai i
pediatrise. Historia ka shenuar gjithashtu vepren e Ebu el-Hasan el-Muhtar ibn
Butlanit (lat. Elluchasen Elimithar, vdekur me 1065) me titull Tedhkir el-Kahhalin
(Shenime per oftamologe), qe eshte vepra me e vjeter arabe mbi oftalmologjine.

Pastaj vjen Abdul Melik ibn Zuhr (lat. Avenzoar, 1091-1162), mjeku i pare i cila ka
trajtuar dhembjet e eshtrave dhe shkaktarin e zgjebes (arab. Suubat el-Xhereb; lat.
Acarus scabici). Ai ka qene i njohur edhe per vepren e tij Al-Tejsir fi el-mudavah vel
tadbir (Thjeshtesimi i terapeutikeve dhe dietes). Ali ibn el-Abbas (lat. Haly Abbas;
vdekur me 994) ka qene shkrimtar produktiv i njohur me librin e tij me titull El-Kitab
al-Meleki, qe njihet gjithashtu edhe me titullin tjeter Kamil el Sana el-tibbijjah (Libri
mbreteror; lat. Liber regius). Libri permban trajtimin e hollesishem shkencor dhe
praktik ne mjekesi, ne te cilin ai krahason dietetiket dhe materien mjekesore
(materia medica), me te cilin dha kontributin e vet ne konceptin rudimentar te
qarkullimit kapilar.

Ketu duhet permendur gjithashtu filozofin e shquar islam dhe komentuesin Ibn
Rushdi (lat. Averoes, 1126-1198), ne vepren kryesore enciklopedike-mjekesore te te
cilit, El-Kullijat fi el-tibb (Gjerat e pergjithshme ne mjekesi), e njohim funksionin e
retines dhe ndikimin e imunitetit ne rastin e lise se madhe.

Ne shek. XIII ka jetuar Ali ibn el-Nafis (1210-1288), i cili ka shkruar vepren Sharh
tashrih el-Kanun (Koment ne analizen e Kanunit te Ibn Sinait), i cili ka mbetur i njohur
per perparimin e pershkrimit te qarkullimit pulmonal te gjakut, tre shekuj para
pershkrimit nga portugezi Servetus, te cilit i eshte pershkruar ky zbulim.

Shekulli XIII e nxjerr gjithashtu historianin me te njohur te mjekesise M. Ibn Ebi

Usajbiu (1203-1270) per vepren e tij kapitale Ujun el-enba fi tabakat al-atibba
(Burimet e te dhenave per llojet e mjekeve). Kjo veper eshte permbledhje e hershme
me 400 biografi te mjekeve arabe dhe greke.

Ne fund, kjo liste e pjeserishme e mjekeve te njohur islame dhe kontributi i tyre
ne fushat e mjekesise nuk mund te mbyllet pa i permendur disa nga veprat me te
hershme te Princit te mjekeve Ebu Ali el-Husejn ibn Sinaa (lat. Avicena, 980-1037),
i cili eshte cituar nga shumica e skolastikeve te hershem te permendur. Ibn Sina ka
permbledhur shkencen e mjekesise te kohes se tij ne nje veper enciklopedike, te
cilen e ka quajtur Kanun fi el-tibb (Ligji i mjekesise). Ky liber eshte perkthyer disa
here ne gjuhen latine dhe ka ndikuar ne shume gjenerata te studenteve te mjekesise
ne Evrope. Ibn Sinaa ka shkruar gjithashtu vepra me titull Kitabul shifa (Libri i
sherimeve), El Advija el-kalbijja (Ilacet e zemres) dhe Kitabul-Kulanxh (Libri i
dhembjeve ne zorre). Keto jane vetem disa nga veprat e shumta qe mbajne emrin e
Ibn Sines si autor. Ai ka qene dy here minister i Hamadanit, ndersa kater muaj ka
qene i burgosur per shkak te bindjeve te tij politike. Doktori Kruger, M.D. ka thene
per Ibn Sinen: Pervoja e tij mjekesore ne pikepamje transhendentale eshte me e
madhe se ajo e Galenit...(ai) demonstron nje mendje si te Getes dhe ka pasur nje
gjenialitet sikur te Leonardo da Vincit. (C.Kruger, M.D. Springfild, III. Charles C.
Thomas, 1963)

03. Mjekesia tradicionale

Mjekesia tradicionale islame ekziston ne shkalle te ndryshme te sofistikimit.
Skolastiket islame e kane perkufizuar mjekesine (tibb) si art qe merret me mbrojtjen
e shendetit te mire, kundervenien ndaj semundjes dhe kthimin e shendetit te personit
te semure.

Format origjinale te mjekesise tradicionale jane themeluar mbi baze te

permbledhjeve te teksteve, te zakoneve, menyrave dhe hulumtimeve. Mjekesia
tradicionale eshte sherbyer me teorine e kater sekrecioneve te trupit, gjegjesisht me
vrerin e zi, gjakun, vrerin e verdhe dhe kelbazen. Keto sekrecione te trupit apo fluide
gjaku korrespondojne me kater elementet: toka, zjarri, uji dhe ajri. Emocionet dhe
temperamenti jane percaktuar me ekuilibrin ndermjet sekrecioneve te trupit, qe, per
shkak te raporteve te tyre, kane rezultuar ne veti, sic jane: melankolia, gjalleria,
apatia (indiferenca) dhe shqetesimi apo agresiviteti. Ne teorine fiziologjike te
sekrecioneve te trupit melankolia eshte shkak i vrerit te zi te tepert.

Keto kater sekrecione te trupit jane te perziera gjithashtu me atributet primare te

thatesise, nxehtesise, ftohtesise dhe lageshtise. Ekuilibri dhe raporti ndermjet ketyre
sekrecioneve te trupit percakton raportin e shendetit dhe semundjes. Ne mjekesine
unane, qe eshte dege e mjekesise tradicionale islame, terapia per shembull perdor
ilac te kundert: semundja e nxehte eshte sheruar me ilac te thate etj. Ne kete
shkolle mjekesore jane pranuar veprat e Galenit dhe te Ibn Sines deri ne hollesi, por
praktikantet (hakim) i kane modifikuar disa nga ato, ndersa novacione vazhdojne te
behen ne fushen e farmakologjise. Ne Indi, praktikantet unane ia kane shtuar ofertave
te veta terapeutike komeopatine per shkak se ajo e ve theksin vecanerisht mbi pjeset
e bimeve.

Por, mjekesia moderne supozon se ilaci shkakton pasoja te njejta ne trupin e

njeriut, apo perafersisht te njejta, ndersa mjekesia tradicionale islame sheron secilin
pacient ne perputhje me perzierjen autentike te sekrecioneve te veta te trupit, por
qe nuk mund te gjenden ne mase plotesisht te njejte te dy persona.

Ne fund, mjekesia tradicionale islame eshte koncentruar po ashtu edhe ne anatomi

dhe psikologji. Ne mesin e shkrimeve, te cilat datojne qe nga shekulli IX, hasim ne
vepren El-Muhtesar fi ilm-i tashrih (Doracak i shkurter i anatomise), te cilin e ka
shkruar Abdul-Mexhid et-Bejdavi, dhe teksti i njohur pesembedhjeteshekullor Tashrik
el-Mensuri (Anatomia e Mensurit), autor i te cilit eshte Mensur Muhammed ibni Fakih
Iljas. Pjesa kryesore e anatomise se Galenit ka ardhur nepermjet vepres se Ibn el-
Nafisit dhe zbulimit nga ai te qarkullimit te vogel te gjakut.

Mjekesia e Pejgamberit
Mjekesia e Pejgamberit, e njohur gjithashtu si Tibbu nebevi, eshte themeluar mbi
baze te Shpalljes kuranore dhe udhezimeve te te Derguarit te All-llahut , sal All-llahu
alejhi ve selem . Shpjegimi i haditheve nga skolastiket e ligjeve, sic thuhet edhe ne
kete liber, e ka pervetesuar stilin e suksesshem dhe te perpunuar. Ne realitet disa
ligjvenes, filozofe, juriste, teologe dhe historiane islame, nder te tjera, kane nxjerre
penat e veta dhe i kane shpjeguar gjeresisht udhezimet e te Derguarit te All-llahut ,
sal All-llahu alejhi ve selem, dhe kane qene mjaft te suksesshem ne integrimin e
mjekesise islame me materia medica, te cilen e kane gjetur ne sistemet mjekesore te
meparshme. Leksikoni i njohur i bibliografit otoman Haxhi Halife, me titull Kashf el-
zunnun (Largimi i dyshimeve), te cilin e ka hartuar ne vitin 1658, eshte nje shembull i
mire i ketij lloji.
 Ne mesin e skolastikeve te njohur, qe jane permendur ne leksikonin e tij, ketu
eshte me rendesi te permendim edhe bibliografin e sufizmit te hershem Ebu-Naim el-
Asfahanin, Ebu-Abdullah el-Zehebin, enciklopedistin Xhelaluddin el-Sujuti dhe shume
te tjere, te cilet kane shkruar vepra mbi mjekesine e Pejgamberit me titull Tibbu
nebevi, ose se paku i kane stolisur veprat e veta me studime te ketilla.

05. Perfundim

Ne perfundim, sikurse lexuesit qe i behet thirrje per te notuar neper kete det te
diturise, per ta zbuluar te miren, mencurine analitike dhe shpjegimin e sakte te
haditheve, njesoj sikurse imam Ibn Kajjimi , ne shek. XIV, keshtu edhe une e
shfrytezoj kete rast ti falenderohem All-llahut te gjithefuqishem, i cili ia lejoi ketij
robi per ta njohur shkelqimin e shenjave (arab. Ajet) te tij te madherishem dhe per
nje moment te mendoj mbi bukurine e veprave te Tij madheshtore.

Qofte lavderuar All-llahu, i cili dergon bekimet e veta te pakufishme per me te

mirin dhe me te persosurin e krijesave te veta, Muhammedin , sal All-llahu alejhi ve
selem , i cili ka poseduar temperamentet me te ekuilibruara fizike dhe psikologjike.
Familja e tij, shoket, femijet dhe pasuesit e tij qofshin te bekuar gjithmone.

Amin

HYRJE

Themi, kurse All-llahu eshte ndihmes i cili dhuron pasuri dhe kontrollon veprimet,
se ekzistojne dy lloj semundjesh qe jane shpjeguar ne Kur'an:

01) semundjet e zemres dhe

02) semundjet e trupit.

 Sa i perket semundjeve te zemres, ato jane dy llojesh: E para eshte semundja e
dyshimit dhe dilemes, ndersa e dyta eshte semundja e lakmise, terheqjes (e joshjes,
epshore...). Qe te dyjat permenden ne Kur'an. Per kete All-llahu i gjithefuqishem
thote:

Ne zemrat e tyre kane semundje, e All-llahu u shton semundje edhe me shume.

(El Bekare, 10)

Gjithashtu ka thene:

Dhe ata qe zemrat i kane te semura dhe jobesimtaret te thane:ka dashti All-
llahu me kete shembull?. (El Muddeththir, 31)

Ai, me i madherishmi, lidhur me ata qe refuzojne te pranojne kriteret e Kur'anit

dhe synnetin e Pejgamberit, thote:

E kur thirren qe ndermjet tyre te gjykoje All-llahu dhe i derguari i Tij, nje grup
prej tyre nuk i pergjigjen asaj; po nese eshte qe e drejta u takon atyre (ne ate
gjykim) ata i shkojne atij te bindur e me respekt. A thua jane te semure ne zemrat e
tyre apo mos dyshojne (ne te derguarin) ose frikesohen se All-llahu dhe i derguari i Tij
do te gjykojne padrejt kunder tyre? Por jo, ata jane zullumqare. (En Nure, 48-50)

Kjo eshte semundja e dyshimit apo e dilemes.

Sa i perket semundjes se lakmise, joshjes dhe mendjelehtesise (shfrenimit), All-

llahu i gjithefuqishem dhe me i madherishmi, duke ua terhequr verejtjen
besimtareve, porosit grate e Pejgamberit te tij, te cilat sherbenin dhe udheheqnin
perkujdesjen per nevojat ne rritje te numrit gjithnje e me te madh te njerezve te
cilet e vizitonin Pejgamberin dhe e lutnin per tu dhene keshilla, dhe thote:

O grate e Pejgamberit, ju nuk jeni si asnje grua tjeter, nese keni kujdes e ruheni,
andaj mos u llastoni ne te folur e te lakmoje ai qe ka semundje ne zemren e tij, por
thuani fjale te matura! (El Ahzabe, 32)

Semundja e lakmise, e cila permendet ketu, eshte semundja e prostitucionit,

ndersa All-llahu e di me se miri!

Semundjet e trupit

Per semundjet e trupit, All-llahu i gjithefuqishem dhe me i madherishmi, thote:

 Nuk eshte mekat (te ngele pa dale) per te verberin, per te calin, e as per te
semurin! (El Fet-h, 17)

Ai, Zoti i plotfuqishem, e permend gjithashtu semundjen e trupit lidhur me ritualin

e haxhit, me agjerimin dhe me cilesite higjienike te marrjes se abdestit, pa marre
parasysh dobite e tjera. Ai deshiron tu tregoje atyre qe e lexojne Kur'anin, se si
mireqenia praktike, ashtu edhe mireqenia shpirterore, eshte e fshehur ne Kur'anin
famemadh, d.m.th. tua terheq vemendjen qe te veprojne mbi baze te asaj qe
permbajne sekretet e tij. Per dallim nga te tjeret, kjo do ti ndihmoje ata qe e
kuptojne Kur'anin per ti plotesuar kerkesat me te larta me rastin e zbatimit te
udhezimeve hyjnore. Kjo per arsye se jane tri rregulla themelore per shendetin e
trupit: mjekesia parandaluese (preventive), vetepermbajtja nga ajo qe eshte e
demshme, dhe pastrimi i trupit nga sekrecionet qe e demtojne. All-llahu i
gjithefuqishem i permend keto tri parime ne keto tri vende:

- ne versetin mbi agjerimin: (Jeni te obliguar) Dite te caktuara, e kush eshte i

semure prej jush ose eshte ne udhetim (e nuk agjeroi), atehere ai (le te agjeroje) me
vone aq dite. (El Bekare, 184). Sipas kesaj, Ai ia ka lejuar te semurit ta shtyje
agjerimin e vet derisa te sherohet nga semundja, udhetarit qe ta shtyje agjerimin e
obliguar perkohesisht dhe ta ruaje fuqine per shkak te ngarkeses fizike gjate
udhetimit;

- ne versetin mbi haxhin, Ai thote: Po kush eshte prej jush i semure ose ka
mundim koke (e rruhet para kohe) kompensimi eshte: agjerim, sadaka ose kurban.
(El Bekare, 196) Ketu perseri All-llahu i gjithefuqishem ia lejon personit te semure ose
atij qe eshte i semure nga zgjebja, zbokthi ose morrat, apo nga ndonje semundje
tjeter e lekures se kokes, qe ta rruaje koken gjate kohes kur e vesh ihramin, edhe pse
nuk eshte e lejuar, ti eleminoje avullimet e demshme qe do te mblidheshin perreth
kokes, dhe per pasoje do ta mbyllte frymemarrjen e poreve dhe, ndoshta, do te
shkaktonte infektimin e folikulave te qimeve (folikulitis). Kur te rruhet koka, hapen
poret dhe keto avullime dalin ne lekure dhe e bejne te mundur procesin e pastrimit
natyror. Keshtu, nga versetet e cituara te Kur'anit, dhe ajo qe do te mund te kuptohej
nga shpjegimet hyjnore, lejohet mesimi ne zgjidhjen e semundjeve te lehta ne
menyre qe te ndihmohet sherimi i semundjeve serioze, prandaj, per kete arsye, eshte
zhvilluar metoda deduktive, qe njihet me emrin qiyas, per eleminimin (pastrimin) e
helmeve te demshme dhe gelqerizimeve te tjera. Kjo metode ndahet ne dhjete pjese
te trupit te njeriut duke perfshire: gjakun kur vlon (rrjedh), faren (spermen) kur
vrushkullon, urinen, fecesin, fryrjen (enjtjen), vjelljen, teshtitjen, gjumin, urinen
dhe etjen. Secili nga keto dhjete elemente, kur grumbullohet, shkakton semundje dhe
pastaj e ben te domosdoshme pastrimin;

- nga pikepamja e vetepermbajtjes dietetike (arab. himyah), udheheqja

shpirterore eshte perkujdesur ne Kapitullin e abdestit, ku All-llahu i gjithefuqishem
thote:
 - Nese jeni te semure, jeni ne ndonje udhetim, ose ndonjeri prej jush vjen nga
ultesia (nevojtorja) ose keni takuar grate, e nuk gjeni uje, atehere mesyne dheun dhe
ferkoni me te fytyrat dhe duart (tejemum). All-llahu shlyen e fale mekatet. (En
Nisae, 43)

Ne kete rast All-llahu i gjithefuqishem ia lejon te semurit qe te zevendesoje

abdestin e zakonshem me tejemum (pastrim simbolik) dhe mos te perdore ujin, kur
perdorimi i tij i jashtem eshte i demshem. Kjo eshte edhe nje verejtje per njerezit, e
cila u tregon atyre se duhet te ruhen nga te gjitha ato qe e demtojne trupin, qofte
me karakter te jashtem qofte me karakter te brendshem. Por All-llahu i
gjithefuqishem ua ka derguar robve te vet parimet themelore te sherimit mjekesor
dhe te rregullimit te tyre.

Ne kete veper, ne do ti paraqesim gjithashtu udhezimet mjekesore qe jane dhene

nga i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem , dhe me siguri nuk ka rruge
me te mire per perdorimin e kesaj diturie.

Sa i perket sherimit te zemres, ajo mund te sherohet vetem nepermjet

pejgambereve te All-llahut. Prandaj, nje zemer, per tu sheruar dhe pastruar nga
ndyresite, se pari duhet ta njohe Krijuesin dhe Zotin, emrat dhe cilesite e Tij, veprat
dhe rregullat e Tij, te ndjeke veprimin e Tij, te mendoje per urtesine e Tij. Dhe qe e
tere kjo te veproje ne ato zemra te tilla ne ate menyre qe ato zemra te deshirojne
ate qe urdheron e deshiron Ai, ndersa te vetepermbahen nga ajo qe Ai e ndalon dhe e
urren. Dhe nuk ka jete dhe shendet te vertete pervec ne kete menyre. Keto dituri
mund te mesohen vetem nga mesimet e te derguarve te Tij, (Qofshin te gjithe ne
paqe!), ne te kunderten meditimi do te jete krejtesisht i gabuar dhe i pafrytshem. As
nuk mund te mendojme se do te mund te veprojme ne kundershtim me udhezimet,
ndersa zemrat te jene te shendosha. Do te mashtrohet ai qe mendon kesisoj, sepse
nje menyre e ketille do te jete vetem ushqim i jetes dhe i fuqise se qenies se tij
shtazore. Jeta e tij do te jete e pakuptimshme dhe e ngjashme me jeten e kafsheve,
ndersa zemra e vertete dhe e devotshme eshte e cliruar nga parafytyrime te tilla te
uleta. Ai qe nuk mund ta dalloje ndryshimin ndermjet ketyre dy gjerave te zemres,
duhet te qaje per jeten e zemres se vet. Sepse ajo eshte plotesisht e vdekur. Zemra e
vertete eshte e mbushur me drite, ndersa zemra e vdekur eshte mbytur ne ambiset e
erresires.

Mjekesia e trupit

Pejgamberi i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem , ka treguar se ekzistojne dy

lloje diturish: dituria mbi fene (dituria religjoze) dhe dituria mbi trupin. Ekzistojne dy
menyra (mjekesore) per sherimin e semundjeve te trupit. E para, e lindur per njerezit
dhe kafshet, per te cilat nuk nevojitet mjeku. Te tilla jane: uria, etja, ftohja dhe
lodhja, ngase ekzistojne ilace natyrore per to; dhe lloji i dyte i semundjeve, te cilat
kerkojne diagnostikim dhe sherim, dhe ndikon ne kombinimin e sekrecioneve te trupit
dhe te dukurive, sic jane: nxehtesia, ftohtesia, thatesia apo lageshtia ne trup, te cilat
tejkalojne ekuilibrin e tyre natyror. Keto lloj semundjesh ndahen ne dy lloje:
somatike (trupore) dhe kolaterale (indirekte). Pra, semundja somatike manifestohet
ne forme te gjakut te perzier (dallgezuar) apo ne forme te ndarjes ne pjese
(elemente), ndersa semundja kolaterale paraqitet (manifestohet) si pasoje e kesaj
shperndarjeje te tepert (ndarje) dhe pas eleminimit te shkakut te vertete
(shkaktarit). Prandaj, shkaktaret e semundjeve shkaterrohen (menjanohen), ndersa
ata qe kane mbetur (shume te pakte) veprojne ne kombinimin e sekrecioneve te
trupit.

Semundja somatike (e trupit) ka perkatesisht nxitesit ose shkaqet e veta. Keshtu,

nese semundja eshte pasoje e nxitjes vetjake (ngacmim), se pari duhet te
diagnostikohet shkaktari i pare, pastaj (percaktohen) shkaqet, pastaj duhet te
gjendet ilaci dhe ne fund fare te fillohet mjekimi. Ose, nese semundjet somatike, te
cilat paraqiten ne forme te ndryshimeve fiziologjike, sic eshte hapesira ne organe,
zvogelimi apo rritja e kanaleve, deformimi i organeve (per shembull zemra e
zmadhuar apo barku i vogel), indi i vrazhde (ashper) apo i bute (i lemuar) i murit te
mitres, eshtrat e dislokuar (te shperndare) apo organet e zhvendosura si dhe
semundje te tjera, kur organet jane ne lidhje reciproke dhe punojne ne menyre
harmonike, ato formojne trup te shendetshem, ndersa, nese jane abnormale, te
paharmonishme dhe funskionojne gabimisht (ne menyre te deformuar), ne te njejten
kohe shkaktojne paraqitjen e semundjeve, prej te cilave disa jane organike, ndersa
disa ndikojne ne kombinimin e sekrecioneve te trupit.

Semundjet e pergjithshme jane shkak i funksionimit te gabuar (te dobet) te

sekrecioneve te trupit. Ky crregullim quhet semundje (lengim). Kur ndjehet demi i
tyre, ai manifestohet ne tete vende: kater prej tyre jane te perbera, ndersa kater te
tjerat jane te thjeshta. Te thjeshta jane: ftohtesia, nxehtesia, lageshtia dhe thatesia.
Gjendjet e perbera manifestohen nepermjet nxehtesise dhe lageshtise, ftohtesise dhe
lageshtise, nxehtesise dhe thatesise dhe ftohtesise dhe thatesise. Kjo eshte shkaktuar
me apo pa ndarje te komponenteve, por nese semundja nuk shkakton shqetesim te
zakonshem, kjo tregon se trupit i mungon ekuilibri i duhur.

Trupi i njeriut mund te kete tri gjendje. Keto jane: gjendja e shendetshme
natyrore, gjendja jonormale dhe gjendja jostabile. Gjendja e shendetshme natyrore
manifestohet me veprime te rendomta dhe ato e perbejne shendetin e trupit te
njeriut; gjendja e dyte eshte gjendje e semundjes, kurse gjendja e trete eshte
gjendje mesatare dhe qendron ndermjet dy gjendjeve paraprake. Ajo eshte
ndergjendje, e cila trajtohet si toleruese (e pranueshme), pa pasur nevoje per
ndihmen e mjekut, dhe sherohet duke marre mjete per zvogelimin e dhembjes. Kjo
ndergjendje e pashendetshme dhe josemundje mund te ngece ne te njejten
gjendje, kur e keqja nuk behet me mire, por me pare mbetet konstante dhe e
pandryshuar.
 Shkaku i panatyrshmerise se trupit mund te jete i brendshem ose i jashtem.
Shkaqet e brendshme paraqiten per arsye te kater gjendjeve te perbera: nxehtesise,
ftohtesise, lageshtise dhe thatesise, ndersa sa i perket shkaqeve te jashtme, ato
paraqiten per shkak te faktoreve te ndryshem, te cilet mund te jene te pranueshem
apo te papranueshem per trupin. Prandaj paraqiten demet apo semundjet, te cilat
kane per pasoje kete mungese ekuilibri dhe mungese rregullsie, apo te cilat mund te
jene si pasoje e funksionimit te keq te organit specifik ose te plogeshtise se
pergjithshme te trupit, ose bile edhe dobesise se energjise qe e mban trupi. Kjo
gjendje e pergjithshme eshte shkaktuar nga: pasivitetii i rritur i atyre substancave qe
duhet te jene te ekuilibruara, kur ato substanca nuk i kompensojne (e duhet te
kompensojne) humbjet e veta; ose duke zvogeluar adaptimin e nevojshem te
faktoreve ekuilibrues te sekrecioneve te trupit kur ata nuk e kompensojne ngopjen;
ose duke mbyllur (gelqerizuar) agensat, te cilet do te duheshin te bejne te mundur
rrjedhjen (rrjedhen) e faktoreve ekuilibrues; ose duke lidhur agensat qe ndertojne
lidhjet te cilat bijne ne konflikt me prodhimet e ekuilibrit te drejte; ose duke rritur
sasine e atij qe do te duhej te ishte i matur; ose duke deformuar molekulat; ose duke
hequr (transferuar) organet.

Mjeku eshte personi i cili mund te percaktoje keto parregullsi dhe te eleminoje
gjithashtu shkaktaret qe e kane prishur strukturen karakteristike te trupit te
shendoshe, ose ndoshta do te jete e mundur te vere ekuilibrin dhe dalengadale,
permes trajtimit adekuat, tia dale ne krye me semundjen duke u sherbyer me
antihelm real ose me diete adekuate (te sakte) (arab. himja), e cila e zvogelon
tepricen dhe maturine. E gjithe kjo verteton se, sic do te shohim ketu, ilaci me i mire
eshte sherimi natyror me mjekesine e te Derguarit te All-llahut s.a.v.s., ne te cilen,
me lejen e All-llahut, ndodhet ilaci.

02. PERDORIMI I ILAQEVE NATYRORE

Pjesa integrale e udhezimit te tij ka qene sherimi i vetvetes, ose sherimin ua ka

urdheruar anetareve te familjes se vet ose shokeve te vet. Pejgamberi i Zotit , sal All-
llahu alejhi ve selem , ka thene: Per cdo semundje te cilen e ka dhene All-llahu, Ai e
ka percaktuar edhe ilacin. (Buhariu) faredo ilacesh qe ka perdorur Pejgamberi i
Zotit , sal All-llahu alejhi ve selem , i ka perdorur per nevojat personale, te cilat ilace
ia ka rekomanduar po ashtu edhe personit ne rrethin e tij familjar qe ka pasur
simptoma te ngjashme: te afermve te tij dhe shokeve. Sherimet natyrore te cilat i ka
perdorur Pejgamberi, te afermit e tij dhe ashabet (shoket) kane qene sherime te
thjeshta dhe nuk jane shenuar. As ai, as ndonje pasues i tij nuk ka perdorur asnjehere
ilace (medikamente) farmaceutike dhe te perbera. Shumica e ilaceve te tyre kane
qene burimore ose te thjeshta dhe te paperziera, por kane mundur qe te perdorin
materie plotesuese ushqyese te kohepaskoheshme per te menjanuar fortesine e
ilaceve, ose bime sekondare, per ta dobesuar fuqine e ilacit ose per ta bere te
pershtatshem. Kurdo qe ushqimi ka dhene zgjidhje te thjeshte, ata e kane perdorur.
Keshtu jane sheruar shumica e arabeve, turqve dhe beduineve te shkretetires. Ilacet
e perbere nga shume substanca i kane perdorur romaket dhe greket. Ne Indi,
gjithashtu, mjekesia ka qene bazuar ne perdorimin e ilaceve te thjeshta e jo te
perbera.

I Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem , ka thene: Barku eshte shtepi
e cdo semundjeje, ndersa maturia (ndalimi) eshte kryet e cdo ilaci, andaj
pervetesojeni kete tradite. (Buhariu) Dikush e kishte pyetur mjekun arab El-Harif bin
Kaladahun (viti 634): Cili eshte thelbi (permbledhja) i mjekesise? Ai u pergjigj:
Imponimi i ndalimit te ushqimit. Kjo maturi ndaj ushqimit shkakton lehtesimin e
semundjes dhe ia ben te mundur trupit qe ta eleminoje ate. Shumica e mjekeve
pajtohet se te ushqyerit me ushqim adekuat (racione ushqimore) eshte mjekesia me e
mire per trupin e shendoshe. Mjeket pajtohen gjithashtu qe kurdohere ilaci i thjeshte
mund te rezultoje me sherim, prandaj ilacet e perbera duhet te lihen anash. Pra, kur
semundja mund te sherohet me ushqime adekuate, diete ose agjerim, duhet ndjekur
ate rruge si zevendesim per perdorimin e ilaceve. Mjeku i mencur (hakim) mundet dhe
duhet te ndjeke ate rruge per zevendesimin e perdorimit te ilaceve. Mjeku i mencur
nuk duhet te preokupohet qe per cdo semundje te jape ilace te perbera, sepse mund
te krijoje varesi. Ne realitet kur ilaci qe eshte dhene pertej dozes adekuate nuk mund
te gjeje stimulues mbi te cilin vepron, ose te cilin e zberthen (shkrin), ose, nese
behet i patretshem, nuk mund te nxirret nga trupi dhe shnderrohet ne toksin (helm), i
cili do ta vere trupin nen kontroll dhe do te shkaktoje varesi dhe crregullime te tjera
ne trup. Ky parim perdoret (dhe zbatohet) ne cdo rast te crregullimeve ne trup.

Mjeket me pervoje shpeshhere i sherojne semundjet e thjeshta me ilace te

thjeshta, ndersa simptomat e komplikuara me ilace te perziera (kombinuara).
Njerezit qe hane ushqim te thjeshte dhe natyror semuren rralle, ndersa ata qe kane
bere tradite te hane ushqime te perziera ose te hane shujta me shume perberes (me
shume lloj ushqimesh), kur te semuren ne shumicen e rasteve u duhen ilace te
perbera. Buhariu dhe Muslimi kane shenuar qe i Derguari i All-llahut , sal All-llahu
alejhi ve selem , nuk ka ngrene asnjehere dy lloj ushqimesh ne nje shujte. Per te
treguar dieten e shendoshe (rezervimi i shendoshe ndaj ushqimit) dhe zvogelimin (e
ushqimit), i Derguari i All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem, mendonte se njeriu
duhet te mesohet te haje normalisht (mesatarisht), duke ndare nje te treten e lukthit
per ushqim, nje te treten per uje dhe nje te treten per ajer. Ai, , sal All-llahu alejhi
ve selem, pinte uje se paku gjysme ore pas ngrenies se ushqimit.

Shumica e ilaceve mund te gjenden ne natyre dhe shume dituri (njohuri) per
mjekesine bimore (fitoterapine-sherimi me bime) eshte arritur me eksperimente. Kjo
eshte e njohur si mjekesi empirike (mjekesi e pervojes). Ne kete menyre disa mjeke
(qe i perdorin bimet per sherim) i reduktojne shume njohuri vetem ne vrojtimin e
raporteve ndermjet jetes se eger dhe natyres. Ata kane verejtur se kafshet sherbehen
me ilace ne menyre instinktive. Kur jane te uritura, ato kerkojne ushqim, ndersa kur
jane te etshme kerkojne uje. Per shembull kur ndodh qe macja te haje rastesisht nje
bime helmuese, e cila nuk eshte ushqim i saj natyror (i shendoshe), ajo kerkon bimen
tjeter e cila prodhon vaj ushqyes, te cilin e shtrydh derisa te nxite ndjenjen e
peshtirosjes dhe ne kete menyre shkakton te vjella per ti eleminuar pasojat
vdekjeprurese. Biologet, ne mes te tjerash, kane verejtur se kur gjarperinjte dalin ne
siperfaqe me shqisen e te parit te dobesuar, ata kerkojne marajen (anis) (lat.
Foenicilum vulgare) dhe i ferkojne syte e tyre me gjethet e saj. Per kete biologet
kane keshilluar ndonjehere qe te perdoret kjo bime ne rastet e dobesimit te shqises
se te parit. Ngjashem me kete, kur verbohet zogu i dallendyshes, nena dallendyshe do
tia sjelle bimen e quajtur bima e dallendyshes, te cilen do ta kerkoje kudo, qofte
edhe nese i duhet te fluturoje deri ne Kine. Ose nese shpezet e detit vuajne nga
kapslleku, ato e shperlajne lukthin e tyre me ujet e detit, por ka edhe shume shembuj
te tjere qe jane pershkruar ne veprat mjekesore.

Nje dituri e tille misterioze u takon zemrave dhe fuqise se tyre shpirterore;
pranimit te mjekesise se vertete (sherimit te vertete) te Zotit te tyre; mbeshtetjes se
tyre ne Ndihmesin e vetem dhe Bamiresin; varesise se tyre te plote nga rregullat e
Tij; menjanimit te arritjeve te tyre te fshehta; vullnetit te tyre per te nderprere
besnikerine e tyre ndaj kesaj bote dhe per tiu bindur me modesti fuqive te
mbinatyrshme mjekuese te Krijuesit dhe Drejtuesit te cdo shkaku dhe pasoje; pervec
te mires se tyre (lemoshes, sadakase), lutjeve, pendimeve, kerkimit te faljes, natyres
se mire, perkunder gjithckaje tjeter, dhe ndihma e nevojtareve. Perpos sherimeve
(ilaceve) te tjera, te gjitha keto i kane provuar edhe shume popuj te tjere, pa marre
parasysh fatin ose religjionin e tyre, dhe qe te gjithe ata kane zbuluar dobi te
pashpjegueshme qe mund t'i pershkruhen vetem Atij, Krijuesit dhe Levizesit te
gjithckaje. Prandaj, gjenite mjekesore, qofte fetare apo ateiste, jane bindur ne
faktin i cili eshte bere i mundur nepermjet pacienteve te tyre, sic eshte pershkruar ne
librat e tyre te historise (anamnezes) se semundjeve, qe ndonjehere eshte thene se
jane rezultat i cudive te shpirtrave deri te fenomene te pashpjegueshme. E ketille
eshte fuqia e vertete e Krijuesit tone dhe kjo eshte prove se vetem Ai ka kontrolle
mbi ne te gjithe, dhe vetem Ai ka fuqi te shkaktoje semundje dhe te prodhoje ilace.

Edhe sot e kesaj dite, mjeku me pervoje mund te duket i paarsimuar ne krahasim
me fuqine e sherimit te Zotit, nga i cili varen krijesat ne kontekstin e ekzistences,
dhe nje mjek i tille duket si nje fshatare e moshuar, e cila mund ti jape te pije corbe
zogu njeriut qe ka ethe (temperature te larte). Pra, keso vrojtimesh, ne mes te
tjerash, mund te bejne qe veprimet sheruese te mjekeve te trupit dhe mjekesia e
mjekeve te duken si besetytni, megjithese rrenjet e tyre jane te lidhura ende me
urtesine Hyjnore dhe me diturine e pakufishme te Zotit qe i perket shkakut dhe
pasojes. Megjithate, sherimi i mjekeve nuk eshte i huaj per mjekesine shpirterore, qe
eshte e shpallur. Dhe si do te mund te ishte kur zemra njerezore njehere eshte lidhur
me Krijuesin, Bamiresin, Drejtuesin e gjithckaje dhe ajo mund ti pranoje ilacet e
verteta qe ndryshojne nga ilacet e mjekeve publike. Keshtu, zemra njerezore do te
dalloje se kur eshte shpirti (ruh) i fuqishem, ai behet makine e fuqishme qe do ta
forcoje zemren, trurin dhe mbrojtjen natyrore te trupit (sistemin mbrojtes te
organizmit), dhe qe te gjithe se bashku mund ta mposhtin dhe te ngadhnjejne mbi
semundjen, sepse qe te gjithe ata jane sherbetore te Zotit dhe Ai vete ua mundeson
qe ata ti binden dhe ta adhurojne Ate.
 Andaj, si mund te dyshoje dikush ne tjetrin qe ka arritur ta realizoje bashkimin
(shkrirjen) e fuqise fizike me fuqine shpirterore duke i qendruar afer Zotit te vet, dhe
zemra e te cilit eshte perterire nepermjet dashurise se Tij, qetesise dhe rehatise
duke qendruar afer Krijuesit te vet, synimet dhe malli i te cilit per ta takuar Zotin e
vet rriten vazhdimisht, i cili beson plotesisht dhe kerkon vetem udhezimet dhe
frymezimin e Tij si mund te dyshoje dikush se nje besimtar i tille besnik dhe i bindur
eshte pajisur me bamiresine shpirterore Hyjnore, qe eshte ilaci me i mire per te
gjitha semundjet? Nje fuqi qe eshte frymezuar (nxitur) keshtu shpirterisht, do tia
beje te mundur njeriut te afte qe te veproje me vendosmeri, vetepermbajtje dhe
durim, qe ti kaperceje veshtiresite, qe te frenoje nje dhembje dhe vuajtje teper te
madhe dhe, ndoshta, (ne fund, varesisht nga nevojat) qe ti nxjerre nga trupi. Vetem
personi i paarsimuar dhe ai qe eshte skajshmerisht larg Zotit te tij, qe eshte me i
padituri ne aspektin shpirteror te njerezimit, bart velin me te madh te ndarjes nga
Zoti dhe ai qe ka shpirt budallai do ti mohoje keto arritje (dituri dhe zhvillime).

Ne kete veper, me vullnetin e All-llahut, ne, me lejen e All-llahut, do te

permendim dobite nga leximi i pjeseve nga Shpalljet Hyjnore (Kur'ani) dhe fuqine e
tyre shpirterore ne menjanimin se paku edhe te helmeve vdekjeprurese te kafshimit
te gjarprit qe i pershkruan i Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ndersa ne do ti
shpjegojme ne kete liber dhe, me lejen e Zotit, do te veprojme sa me mire qe
mundemi per ti pershkruar dhe shpjeguar ne kontekst me diturine tone te kufizuar,
duke shpresuar ne shperblimin, meshiren dhe ndihmen qe do ta na jape Ai per te
deshmuar madheshtine, Lavdine dhe Njesine e Tij. Ai i dergon meleqte me
Shpalljen, me vullnetin e Vet, atyre robve te Vet te cileve deshiron: Terhiquani
verejtjen atyre se nuk ka Zot tjeter pervec Meje dhe duhet te keni frike nga Une!Te
gjitha lutjet (duat) i drejtohen All-llahut, Zotit, Atij qe kujdeset per boten.

MENYRAT E SHERIMIT

Muslimi e ka shenuar ne Sahihun e vet hadhithin qe e ka treguar Xhabir bin

Abdullahu , r.a., ku thuhet se i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ka
thene: do semundje ka ilac. Njohja e ilacit te vertete do ta sheroje semundjen me
lejen e Zotit.3

Ne Musnedin e imam Ahmedit, Usame bin Sharik ka treguar se ka qene aty kur nje
grup arabesh kishte shkuar te i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, dhe
e kishte pyetur: O i Derguari i All-llahut, a duhet te sherohemi? Ai ishte pergjigjur:
Vertet, o robte e Zotit, perdorni ilacet. Per cdo semundje qe e ka krijuar All-llahu,
Ai e ka krijuar edhe ilacin, pervec njeres. Arabet e pyeten: Cila eshte ajo semundje
e cila nuk ka ilac? Ai u pergjigj: Pleqeria.4
 Gjithashtu, si ne Musnedin, ashtu edhe ne Es-Sunenu, eshte shenuar se njehere Ebi
Khuzame e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, :O i
Derguari i All-llahut! I sheh te gjitha keto hajmali (rukje) qe i bartim me vete, lutjet
qe i bejme, ilacet dhe menyrat e tjera qe i perdorim per sherimin nga semundjet a
parandalon ndonjera prej tyre percaktimin e All-llahut? I Derguari i All-llahut , sal
All-llahu alejhi ve selem, u pergjigj: Ato jane pjese e percaktimit te Zotit.5

Keto tregime te hadhitheve (ahadith) te Pejgamberit i pranojne shkaqet dhe

pasojat dhe u kundervihen mendimeve te atyre qe nuk i pranojne. Deklarimi i te
Derguarit te All-llahut sal All-llahu alejhi ve selem, lidhur me pershkrimin e ilaceve
per secilen semundje eshte rregull i pergjithshem, i cili i kurajon njerezit per te
hulumtuar dhe per ti njohur vetite mjekuese te nevojshme per sherimin e
semundjeve te tyre. Fjala e tij arrin deri aty qe ti kurajon dhe ti nxite hulumtimet
per te gjetur mundesine qe ilacet, nese merren pa mbikeqyrjen e mjekut, mund ta
mbysin njeriun. Hulumtime te tilla dhe perpjekje te panderprera, nder te tjera, do te
shprehin faktin se mjeku eshte i varur nga ajo qe ka krijuar All-llahu i gjithefuqishem
dhe do ti zgjeroje horizontet mjekesore. Ne te vertete vetem Zoti eshte ai qe mund
te sheroje semundjen, ndersa dituria njerezore eshte e kufizuar dhe e afte vetem aq
sa Ai e ka bere te mundur per shkallen e kuptimit te tyre. Kjo do ta sqaroje
shpjegimin e te Derguarit te All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ...njohja e
ilacit te vertete do ta sheroje semundjen me lejen e Zotit. Per te gjitha ato qe ka
krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe te kunderten e saj, dhe per cdo semundje qe e
ka caktuar, Ai ka krijuar ilacin perkates. Ajo qe eshte cituar me siper sherimi i
vertete nenkupton gjithashtu dozimin perkates, sepse po qe se ilaci e tejkalon
fuqine qe kerkohet, ose po qe se pime sasi me te medha, atehere ai do te shkaktoje
komplikime shendetesore te tjera dhe, me fjale te tjera, do te shkaktoje semundje te
re. Sido qe te jete, kur ilaci nuk eshte i plote, ose doza nuk eshte e mjaftueshme,
atehere trajtimi (sherimi) do te deshtoje. Gjithashtu, secili ilac ka mundesite e
veprimit dhe mbi keto mundesi nuk mund te jene kompetencat e mjekut, sepse ato
nuk mund te veprojne dhe per kete arsye nuk arrijne asnje rezultat. Nga ana tjeter,
po qe se trupi e refuzon ilacin, ose po qe se trupi eshte i dobet dhe nuk eshte ne
gjendje qe te absorboje dhe ta zbertheje ilacin si duhet, ose nese ilaci kundershtohet
nga antitipi, atehere kjo do te shkaktoje menjanimin (neutralizimin) e tij dhe perseri
nuk do te arrihet sukses ne realizimin e nevojshem te ilacit te vertete, sic eshte
pershkruar ne fjalet e te Derguarit te All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem
Zakonisht, ne rrethana normale, ilaci i vertete do te veproje me lejen e Zotit, gje
qe eshte me mire se dy mundesite e para: rregulli i pergjithshem cdo semundje ka
ilac dhe ilaci i vertete, qe eshte rregull i vecante.

Shpjegimi tjeter i mundshem i thenies se te Derguarit te All-llahut: ...per secilen

semundje qe e ka krijuar All-llahu, Ai e ka dhene edhe ilacin eshte se kur kemi rastin
qe ilaci nuk ndikon ne sherim, atehere trupi yne permban ne vete perberes te caktuar
malinj (kanceroz) te cilet e ushqejne mbrojtjen themelore dhe ilacin. Te marrim per
shembull forcen shkaterruese te eres, e cila per nga natyra nuk eshte e tille, se ciles
All-llahu i dha urdher per te shkaterruar banoret e Sodomes, dhe ...(Ere) qe me
lejen e Zotit te saj, rrenon cdo send. (El Ahkaf, 25) pra, te shkaterroje cdo person
me urdhrin e Ushqyesit te tyre.

Semundje te tjera te papershtatshme mund te gjenden ne shume shembuj, bile

edhe pa u perzier ne vete. Pra, nese dikush mendon te krijoje kundershti ne univers,
ti fuse ne konflikt te vazhdueshem dhe ti kundervihet rregullit te ekuilibrit
ekologjik, ai do ta njohe gjithsesi gjithefuqine e All-llahut, urtesine e Tij, persosurine
e veprave te Tij dhe ne cdo rast vetem Ai eshte zoterues dhe vetem Ai eshte Nje,
Sundues, Pushtues i gjithckaje. Dikush do te shohe gjithashtu te gjitha ato qe i ka
krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe te kunderten, por kjo mund te behet rrezik per
ekzistencen dhe kontinuitetin e tij. Dhe, e kunderta. Trajtimi me i hollesishem i
temes do te tregoje qe All-llahu ekziston vetvetiu (El Ghanijju), dhe ai nuk ka asnje
nevoje, ndersa ekzistimi i gjithckaje te krijuar varet vetem prej Tij.

Ne udhezimin e njerezve qe te perdorin ilace, i Derguari i All-llahut ,sal All-llahu

alejhi ve selem, ne asnje cast nuk i ka nxitur njerezit qe te mos besojne dhe mos te
kene shprese (tavakkul) tek Zoti i gjithefuqishem dhe Ushqyesi i boteve. Ne te vertete
mesimet e tij u pergjigjen qarte veprimeve te zakonshme te sherimit te semundjeve
te rendomta te urise, etjes, temperatures dhe ftohtesise, qe duhet te kompensohen
me te kundertat e tyre: me ushqim, uje, ftohtesi dhe nxehtesi, pa e harruar me kete
rast besimin tek All-llahu i gjithefuqishem dhe udheheqja shpirterore e Tij per te
siguruar kenaqesine e perdorimit te tyre. Ne te vertete besimi i dikujt ne unitetin
(njesine) e Zotit (tevhid) nuk eshte i plote derisa ai nuk i kupton implikimet praktike
te shkakut dhe te pasojave (asbab) qe All-llahu i ka derguar si ilac; ndersa lenia pas
dore e kuptimit te ketille per ti sheruar semundjet e pergjithshme i kundervihet
besimit te pergjithshem dhe veprimit te kodit themelor fetar te ligjeve shpirterore
hyjnore (Sheriatit).

Pra, lenia anash e ketij detyrimi eshte kundershtim i se vertetes dhe shkakton
gjithashtu gjunjezimin dhe dobesine e zemres dhe te fese se tij dhe mbeshtetjen e tij
tek All-llahu i gjithefuqishem. Nga ana tjeter, plotesimi i ketyre nevojave themelore e
fuqizon fene dhe mbeshtetjen tek All-llahu, dhe ndihmon ne jeten materiale,
shpirterore dhe fetare.

Perndryshe, do te jete ne kundershtim me mendimin e pergjithshem dhe kodin

islam (Sheriatin), sepse ligjet shpirterore jane parime themelore te ekzistences se
njerezimit. Dobesia e dikujt nuk duhet te zevendesohet me mbeshtetje (tavakkul),
ndersa mbeshtetja (tavakkul) nuk do te duhet te zevendesohet me dobesi. Pra, kjo do
te vleje per ata qe e mbeshtesin varesine vetem mbi baze te parimit te sherimit fetar
dhe qe thone: Se, pasi sherimi varet nga vullneti i Zotit dhe nga masat e
paracaktuara (kadr), atehere ilaci eshte joefikas, e pasi qe semundja vjen vetem me
lejen e Tij, atehere asgje nuk do ta pengoje fatin e dikujt! Kjo eshte ceshtje
themelore qe ishte shtruar nga ana e arabeve para ardhjes se te Derguarit te All-
llahut , sal All-llahu alejhi ve selem Mirepo, ashabet (shoket) e ditur (All-llahu qofte i
kenaqur me te gjithe ata!) e kane njohur All-llahun dhe kane pasur nje qendrim me te
mire ndaj Urtesise se Tij Hyjnore dhe cilesive (atributeve te Tij). Pra, pergjigjen e te
Derguarit te All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, Ebu Khuzamai e perfundoi me
keto pyetje duke thene se keto veprime-rukju, lutjet dhe ilacet jane pjese e urdhrit
te Zotit. Ne te vertete vetem percaktimi i Zotit mund ta anuloje parapraken, kurse
vetite e ilacit te vertete jane paracaktuar me kodin Hyjnor se do ta sheroje nje
semundje te caktuar. Natyrisht, semundja eshte pasoje e mekateve te dikujt, ndersa
me krijimin e ilacit, All-llahu e ka treguar meshiren Hyjnore dhe dhembshurine per
krijesat e Veta ne kete bote. Ne kete menyre Ai e ka lejuar ndermjetesuesin per
shkak te pendimit dhe falenderimit.

Nese dikush shtrihet dhe varet vetem nga dora e fatit, e cila do te vije per ta
ushqyer, per tia shuar etjen, per tia zbritur temperaturen dhe per tia ngrohur
trupin e tij, ai me siguri do te vdese nga uria, etja, ethet dhe te ftohtit. Prandaj,
semundja duhet te sherohet me te kunderten e vet (antitipin), ndersa viruset duhet
te sherohen me ilacet e tyre (virocidet), edhe pse ajo qe largon, ajo qe eshte larguar
dhe, pas gjithe kesaj, fuqia, te gjitha vijne nga All-llahu i gjithefuqishem. Pra, atij qe
pyet dhe qe beson vetem ne shpresen nga sherimi fetar, ne i themi: Nese zbaton
rregullore te njejte ne gjithcka qe lidhet me jeten dhe ekzistencen tende, nuk do te
arrish asgje, nuk do ti sjellesh vetit asnje dobi ose mbrojtje nga e keqja, derisa te
besosh se gjithcka qe do te ndodhe, do te ndodhe vetvetiu, ndersa ajo qe nuk eshte
thene, nuk do te ndodhe gjithsesi! Nje qendrim i tille jo vetem se do te krijoje
peshtjellim shoqeror, por do te shkaterroje fene e dikujt dhe do ta sjelle ekzistencen
e tij deri ne shkaterrim dhe brejtje te ndergjegjes. Vetem personi kryelarte dhe
kokeforte do ta pasoje nje pohim te tille, sic eshte paraqitur ne argumentin e
politeisteve, kur thone:

Sikur te donte All-llahu nuk do ti benim shok (nuk do te ishim idhujtare), as ne,
as prinderti tane.... (El Ename, 148)

Ata kane perdorur kete pohim per te polemizuar kunder shenjave te qarte (te
paster) te Zotit dhe mesazhit, qe ishin argument i fajesise se tyre.

Ekziston edhe pikepamja e trete, te cilen deshirojme ta paraqesim ketu: All-llahu

ka krijuar dhe percaktuar zinxhirin qe eshte rezultat i ngjarjeve qe kane ndodhur.
Nese paraqitet e para, e dyta do te ndodhe, por nese paraqitet e treta, e katerta do
te ndodhe, e keshtu me radhe. Pra, nese prodhon shkakun, pasoja gjithsesi do te
shfaqet, por jo ne ndonje forme tjeter. Pyetesi mund te pyes me tej: Por, nese ai
nuk ka qene fati im qe te me ndodhe shkaku, une nuk do ta beja ate! Pergjigjja
eshte: A do ta pranosh kete argument nga femija yt, kur ai nuk i bindet urdhrit tend?
Nese pranon, atehere mos e fajeso kurre ate qe nuk te degjon, ose te mashtron per
para, ose sajon genjeshtra kunder familjes tende, ose i shkel te drejtat e tua.

Ne nje izraeliat (tradite hebraike) eshte shenuar se miku i afert i Zotit, Ibrahimi,
(Qofte ne paqe!) e ka pyetur All-llahun e gjithefuqishem: O Zoti im, prej nga vjen
semundja? All-llahu iu pergjigj: Nga Une! Ibrahimi e pyeti perseri: Pra, nga vjen
sherimi? All-llahu iu pergjigj: Gjithashtu nga Une! E, prej nga vjen ilaci? All-
llahu i gjithefuqishem iu pergjigj: Ai eshte njeriu nepermjet te cilit Une e sjell
ilacin.

I Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ka thene: Secila semundje e

ka ilacin. Edhe pse fjalimi i te Derguarit te All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem,
pajtohet me shpjegimet e tij, te cilat lidhen me zbulimet hyjnore te ilaceve
mjekesore, kjo e fuqizon shpirtin e pacientit dhe e trimeron mjekun e tij per te
kerkuar dhe hulumtuar ilacin e vertete. Ne te vertete kur pacienti e ndien se ka
ilac te vertete per semundjen e tij, zemren e tij e prek fryma shpresedhenese,
temperatura e brenges do te ulet, dera e shpreses do te hapet, dhe kur ajo fryme ia
kthen fuqine, atehere ethet e mbrojtjeve te veta natyrore dhe te barabarta, qe
njihet me emrin temperature normale, do te ndihmohet per ti perteritur ndodhite e
lindura shtazore, psikologjike dhe natyrore brenda tij. Kur te jene forcuar sistemet e
organeve te tij, ato behen force pozitive dhe do ta mposhte semundjen. Po ky parim
lidhet edhe me mjekun: kur ai njehere ta kuptoje se semundja e pacientit te tij ka
ilac, ai do te kerkoje ta gjeje ate.

Keshtu, semundjet e trupit dhe te zemres jane te ngjashme. Dhe perseri, per cdo
semundje te zemres qe e ka krijuar All-llahu i gjithefuqishem, Ai e ka krijuar edhe
ilacin ai eshte e kunderta e saj. Kur dikush me zemer te semure e njeh semundjen
dhe e trajton (sheron) me te kunderten e saj, ai njeri do te sherohet me urdhrin e
Zotit.

KUPTIMI I DIETES SE SHENDOSHE DHE

RREGULLAT PRAKTIKE TE NGRENIES DHE PIRJES

Ne Musned, si edhe ne vepra te tjera, eshte shenuar se i Derguari i All-llahut , sal

All-llahu alejhi ve selem, ka thene: Njeriu nuk ka mbushur asnjehere ene me te keqe
sesa lukthin e vet. Per kete arsye eshte e mjaftueshme qe bijte e Ademit ta shuajne
urine me disa kafshata sa per ta kthyer forcen. Nese duhet ngrene per tu ngopur,
atehere duhet rezervuar nje te treten e lukthit per ushqim, nje te treten per uje dhe
nje te treten per frymemarrje normale.6

Ekzistojne dy lloj semundjesh: e zemres dhe semundja fizike, e cila eshte pasoje e
hyrjes se substances, veprimi i se ciles demton funksionet natyrore dhe ekuilibrin e
trupit, gje qe eshte nje lloj i semundjes se pergjithshme qe godet shumicen e
njerezve. Kjo lloj semundje shkaktohet kryesisht: me ushqim te tepert, ngrenia e
ushqimit tjeter para se te kete perfunduar tretja e ushqimit te meparshem, ngrenia e
ushqimit qe ka perberes deficitar; ngrenia e ushqimit qe tretet ngadale, perzierja e
disa lloje ushqimesh te kunderta; te ngrenit e embelsirave qe pergatiten per te
njejten shujte. Kur trupi mesohet me kete diete, ai do te trashegoje semundje te
ndryshme. Disa prej tyre mund te tejkalohen me shpejt, e disa me ngadale. Prandaj
themi se maturia eshte rruga e shendetit te mire, ndersa trupi ka dobi nga maturia
dhe e zberthen gjellen me shume se qe mund ta beje kur njeriu fut shume lloje
ushqimesh dhe shtojca te ndryshme ne lukth.

Trupi mund te mesohet me tri shkalle te kenaqjes me ushqim: ushqimi i

nevojshem, ushqimi i mjaftueshem, dhe ushqimi plotesues. I Derguari i All-llahut , sal
All-llahu alejhi ve selem, lidhur me dieten e nevojshme te mjaftueshme ka thene:
...disa kafshata sa per te rimarre fuqi dhe ky trajtim mbron trupin dhe nuk do te
lejoje te dobesohet ose te humbas fuqine. Nese dikush eshte vene ne sprove dhe
eshte i detyruar ta tejkaloje ate shkalle elementare te mbrojtjes shendetesore,
atehere duhet: ...te rezervoje nje te treten per ushqim, nje te treten per uje dhe
nje te treten per frymemarrje normale, dhe kjo eshte dieta me e mire nga te gjitha
dietat. Ne te vertete kur njeriu e ka mbushur lukthin me ushqime, ai nuk eshte ne
gjendje te pranoje ujin, ndersa kur ushqimi dhe uji e tejkalojne shkallen e pershkruar
(keshilluar), mund te vuaje nga crregullimi i mushkerive dhe e gjithe kjo paraqitet me
stres dhe rraskapitje, ndersa mushkerite nuk jane ne gjendje ta percjellin lehtesisht
gjakun e oksiduar. Njeriu do te ndieje, ne mes te tjerash, edhe veshtiresi ne trup, ne
zemer, dhe shpirti do te ndjehet i rraskapitur dhe i plogeshte, ndersa gjymtyret nuk
do te jene ne gjendje te kryejne detyrat themelore fetare. Nje pozite e tille do te
pershpejtoje disa epshe te shpirtit. Pra, lukthi i stermbushur demton trupin, zemren
dhe shpirtin. Ky rast eshte i dhembshem kur behet zakon, dicka e rendomte, qofte
edhe nese perkohesisht njeriu e kenaq veten me ushqime te shumta e kalorike. Ne nje
hadith eshte thene qe Ebu Hurejre (All-llahu qofte i kenaqur me te!) kishte pire
qumesht derisa ishte ngopur, nga nje ene te cilen ia kishte ofruar i Derguari i All-
llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, pastaj kishte bertitur: Betohem ne Ate i cili te
dergoje me mesazhin e vertete qe nuk mund te pije me asnje pike!7 Tradita rrefen
se kohe pas kohe edhe ashabet e tjere kane ngrene derisa u ka pelcitur veshi,
prandaj, sic kemi thene me heret, ushqimi i tepert do te shkaktoje plogeshtimin dhe
rraskapitjen e trupit, qofte vetem duke i pershpejtuar ato. Sidoqofte, shendeti dhe
fuqia e trupit vijne nga ushqimi i cili perthithet (resorbohet) e jo nga sasia e ngrene
dhe, duke qene se qenia njerezore eshte e perbere nga tri elemente: dheu, uji dhe
ajri, i Derguari i All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem, e ka ndare ne perpjesetime
te barabarta dieten e tij ne keto tri kategori.

eshtja e struktures se trupit te njeriut dhe a eshte zjarri njeri prej

elementeve?

A eshte zjarri njeri prej elementeve strukturore te trupit te njeriut? Tani, nese
dikush pyet per pjesemarrjen e zjarrit, i cili nuk ndodhet ne pjeset e ndara te
porosive te mesiperme te te Derguarit, pergjigjja e jone eshte qe te qartesojme se
disa mjeke kane thene qe zjarri eshte njeri prej elementeve, mirepo disa mjeke te
ditur dhe shkencetare e kane mohuar kete teori dhe e kane argumentuar me dy fakte:
zjarri eshte prodhuar nga eteri (mbitokesor) e me pastaj eshte leshuar dhe perzier me
ujin dhe dheun, ose zjarri eshte prodhuar nga elementet e tjera pa asnje trup tjeter.
Teoria e pare eshte absurde per dy shkaqe: i pari eshte se zjarri eshte element i
ndritshem, dhe para se gjithash materie hyrese, prandaj materia dalese implikon
ekzistimin e kuazielementit i cili vepron si neutralizues dhe e detyron zjarrin te kete
karakteristika renese, gje qe eshte e papranueshme. Nga ana tjeter, ne urdhrin qe
zjarri te zbrese poshte ne toke, ai ka qene i detyruar te kaloje neper atmosfere
jashtezakonisht te ftohte (zamharir) dhe ne mund te verejme lehte ne nderhyrjen
tone te drejtperdrejte se edhe zjarri teper i madh mund te fiket me nje sasi te vogel
lengu. Prej ketej, edhe sikur pjese te vogla te zjarrit te kalonin papritmas vetem per
nje minute neper kete atmosfere te ngrire, ato me siguri do te shuheshin.

Ne disa kaptina te Kur'anit, All-llahu i gjithefuqishem ka njoftuar per krijimin e

qenies njerezore. Ai e ka pershkruar kete krijim ne te cilin thote se eshte krijuar prej
ujit, ndersa ne vendet (versetet) e tjera Ai e ka pershkruar se krijimi i njeriut eshte
bere prej dheut, ose nga kombinimi i ujit dhe dheut, te quajtur argjile (tin), e cila
eshte lene ne mjedis te hapur dhe eshte lene te thahet si nje shtambe (fahhar) per
shkak te perzierjes me ajer dhe me nxehtesine e diellit. Ne te vertete ne asnje
kaptine (sure) te Kur'anit All-llahu i madherishem nuk ka thene se njeriun e ka krijuar
nga zjarri, por elementin e zjarrit ia ka pershkruar nje lloji tjeter te krijesave, te
quajtur exhin. Ne mesin e tyre jane Iblisi, Shejtani i mallkuar. Ne Sahihun e Muslimit
eshte shenuar qe i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ka thene:
Meleqte jane te krijuar nga drita (nuri), dhe nga zjarri flakerues, ndersa Ademi eshte
krijuar ne formen e cila u eshte dhene edhe juve.8 Kjo paraqitje (hadith) e
Pejgamberit eshte e qarte edhe sa i perket elementeve nga te cilet eshte krijuar
Ademi, ndersa ne asnje pjese te Kur'anit Zoti dhe Krijuesi yne nuk e ka permendur
perzierjen e zjarrit ne strukturen e trupit te Ademit. Sidoqofte, ne pergjigje te ketyre
hipotezave, te gjithe pajtohemi qe trupi i njeriut me te vertete ka temperature e cila
eshte krijuar nga faktore te llojllojshem e jo nga zjarri. Prandaj shumica e
shkencetareve sot pajtohen me teorine e ndryshimeve te lendeve te njejta. Ne, per
kete, nxjerrim perfundimin ne pajtim me thenien e Kur'anit te shenjte, ku All-llahu i
gjithefuqishem thote:

Ne i krijuam ata prej nje balte qe ngjitet. (Es Safate, 11) Ky verset tregon se
elementet primordiale mbeten te pandryshueshme. Vertet, All-llahu eshte Ai i cili
furnizon me njohuri dhe me sukses.

05. MJEKESIA NATYRORE DHE SHPIRTERORE

(HYJNORE)

Ebu Hurejre ka shenuar qe i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ka

thene: Sherimi i semundjes me ate qe ka lejuar All-llahu, do te sheroje, ndersa
sherimi i semundjes me ate qe All-llahu e ka ndaluar, nuk do te sheroje. I Derguari i
All-llahut i ka sheruar semundjet me tre lloj ilacesh: natyrore, hyjnore dhe me
kombinimin e ketyre dy llojeve.

Ne kete kapitull do te fillojme te pershkruajme ilacet natyrore qe ai i ka perdorur

dhe qe ua ka dhene te tjereve qe ti perdorin, pastaj do ti shtjellojme ilacet hyjnore
dhe me pastaj do te pasoje kombinimi i ketyre dy sherimeve. Sa i perket ketyre dy
llojeve te fundit, dhe me deshiren e Zotit, ne do te perpiqemi ti pasqyrojme vetem
shkurtimisht. Kete e bejme per ta dalluar rolin dhe misionin e te Derguarit te All-
llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, i cili i ftonte njerezit qe ti bindeshin udheheqjes
nga Zoti i tyre dhe ne kete menyre te kerkojne Xhennetin e Tij. Ai, gjithashtu, ishte
derguar qe ti mesonte njerezit lidhur me Krijuesin dhe Mbajtesin e boteve; ti
ndihmonte qe ta njihnin Zotin e tyre; qe ti mesonte te jene te kenaqur me ate qe Ai
eshte i kenaqur , ndersa te heqin dore nga ajo me te cilen Ai nuk eshte i kenaqur.
Sikurse qe ka qene vule e te derguarve dhe e profeteve te All-llahut, (Paqja qofte mbi
te gjithe!), ai u fliste gjithashtu njerezve per shpalljet Hyjnore qe kane te bejne me
resulet e meparshem dhe nebijjet e All-llahut te gjithefuqishem, per veprimin dhe
gjendjen e popujve te tyre. Pastaj, ai i mesonte besimtaret, krahas ndricimit te
vezhgimit te tyre me dituri, qe lidhej me fillimin e boteve: krijimin e njeriut; me
kontratat (premtimet) e tyre primordiale (lashtesi) me Zotin e tyre dhe me betimin
solemn e madheshtor te Zotit qe do te sjelle ne Diten e gjykimit gjithcka qe ka
krijuar. Ai i ka pershkruar gjithashtu shkaqet e vuajtjeve njerezore dhe rrugen e
sherimit dhe te fatit te vertete. Pra, vula e te derguarve te All-llahut ,sal All-llahu
alejhi ve selem, u ka sjelle njerezve porosine e Zotit te tyre me shenja te qarte per
ata qe mendojne per Te, respektojne Ate dhe per ata qe nuk veprojne keshtu.

Sherimi i trupit (tibbul-abdan), te cilin i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve

selem, e ka pershkruar, ka ardhur per ti perplotesuar ligjet e Sheriatit dhe per ti
shpjeguar ilacet qe jane pershkruar ne Kur'an. Detyra e te Derguarit te All-llahut , sal
All-llahu alejhi ve selem, ka qene qe te beje harmonizimin e kuptimit te shkaqeve dhe
te pasojave nga njeriu aq mire si edhe shpjegimin e gjithefuqise Hyjnore dhe te
diturise se pakufishme te Zotit lidhur me krijesat e Tij. Dituria natyrore mjekesore, te
cilen i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ua kumtoi besimtareve,
kryesisht u eshte dedikuar te tjereve per tu ndihmuar qe te rrisin besimin e tyre, te
siguroje rehatine fizike, dhe te sheroje semundjet e tyre fizike, kur eshte e
nevojshme. Ne te vertete kurdo qe eshte e mundur te evitohet perdorimi i ilaceve me
qellim te ruajtjes se shendetit te trupit dhe te mendjes nepermjet sherimit preventiv,
mund te orientohen perpjekjet dhe brengat ne sherimin dhe ne vitalizimin e zemrave
dhe te shpirtrave. Kjo do te ndihmoje ne parandalimin e semundjeve edhe me te
renda, te cilat shkaktohen nga nevojat reale, bile edhe te jetes njerezore, ndersa
ruajtja e pakontrolluar dhe pa brenga e trupit te shendoshe eshte e padobishme per
shendetin e zemres dhe te shpirtit ne krahasim me ekzistencen e meparshme dhe
kenaqesine e perhershme ne jeten pas vdekjes. Ne realitet, pasojat e
paparashikueshme te ketyre sot mund te duken minimale dhe tejet te paperfillshme,
ndersa neser ato do te jene tejet serioze. Ne anen tjeter, dobite nga sherimi i vertete
i zemres dhe shpirtit te dikujt nga ndyresite, sot sjellin rehatine dhe kenaqesine e
perhershme ne jeten pas vdekjes. Vertet All-llahu eshte ai qe ruan suksesin.
 PJESA I

KAPITULLI I

Llojet e sherimit natyror Sherimi i temperatures me

uje Anet pozitive te temperatures

Abdullah bin Omeri e transmeton hadithin qe i Derguari i All-llahut , sal All-llahu

alejhi ve selem , ka thene: Fuqia e temperatures eshte ajo qe djeg fuqishem sikur te
jete leshuar nga zjarri pervelues i xhehennemit, andaj duhet ta ftohni me uje.9 Ne
te kaluaren, ky rrefim e ka habitur shumicen e mjekeve te papervoje dhe hakimet
(doktoret), te cilet ia dolen ti bindin disa ligjvenes qe nuk besonin (te dyshimte) qe
kete ta konsiderojne si nje hadith jo te sakte (apokrif), joautentik. Prandaj, me lejen
e All-llahut, nuk do te ishte dashur ta shpjegojme thelbin e ketij mendimi te
rendesishem te te Derguarit te All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem , i cili eshte
zbulim hyjnor (vahj). Shpesh zbulimet, kur nuk kuptohen drejt, behen kunderthenese
per njerezit e udhezuar. Por, duke ndjekur praktiken e mjekesise moderne, verejme
se eshte bere zakon qe nga pediatrit te degjojme udhezime qe femijes me
temperature ti behen banja me uje te ftohte derisa ti bjere temperatura. Prandaj
ne argumentojme (deshmojme), ndersa All-llahu eshte ndihmesi yne, se i Derguari i
Tij , sal All-llahu alejhi ve selem, e ka thene nje te vertete. Thenia e te Derguarit te
All-llahut ka dy kuptime: kuptimi i pare eshte i pergjithshem per te gjithe njerezit,
ndersa kuptimi i dyte eshte i vecante dhe ka te beje vetem me disa njerez. E keta
njerez jetojne ne vende dhe vise teper te nxehta, sic jane banoret e Gadishullit
Arabik. Ne rastin e tyre eshte dicka e rendomte qe te vuajne nga temperatura
afatshkurtra, qe jane pasoje e qendrimit ne temperatura te larta. Kjo temperature e
larte duhet te shenohet duke pire uje te ftohte ose duke u lare me te. Sidoqofte,
qendrimi ne nje temperature te ulet mund te shkaktoje gjithashtu keso
temperaturash te larta. Ky rast mund te sherohet duke pire lengje te nxehta ose duke
u lare me uje te nxehte. Ne ketu e shohim perseri teorine e te kundertes.

Mbi ato qe meson tibb mjekesia, zjarrmia eshte temperature biologjikisht

jonormale, jo e natyrshme, e cila fillon ne zemer dhe rritet nepermes prishjes
(stagnimit) te hormoneve te caktuara te gjakut qe lidhen me shpirtin ose me frymen
(qe Galeni e pershkruan si pneuma) dhe, duke kaluar neper drejtimin qendror neper
vena dhe arterie, nje temperature e ketille perhapet neper tere trupin dhe ngritet
deri ne ate shkalle sa mund te shkaktoje cekuilibrimin biologjik, i cili vepron
demshem ne funksionet natyrore te trupit.

Kemi dy lloj temperaturash; temperatura afatshkurter, qe shkaktohet nga

pezmatimi, nga levizja e tepert ose nga qendrimi i gjate ne temperaturat e larta te
veres ose ne te ftohtin e acarte te dimrit. Perpos rasteve te tjera, eshte edhe
temperatura traumatike, e cila ndahet ne tri kategori: temperatura traumatike, e cila
fillon ne gjak. Gjaku, duke qene njeri nder kater sekrecionet e trupit, zhvillon (e
ngrit) temperaturen dhe ajo pastaj perhapet ne tere trupin; kur temperatura eshte e
lidhur me shpirtin, qe quhet temperature njeditshe, dhe mund te zgjase deri ne tri
dite; kur temperatura eshte e lidhur me kater sekrecionet themelore te trupit, si:
vreri (vreri i verdhe), mukusi, dhe gjaku i perbere, qe eshte quajtur kalbesira; dhe me
ne fund, kur temperatura shkaktohet nga organi primar, qe eshte quajtur molisese.
Kjo me vone zhvillohet ne shume lloje.

Anet pozitive te temperatures

Ndonjehere, qe te dy temperaturat - afatshkurtra dhe temperatura traumatike,

prodhojne dobi biologjike qe nuk mund ti arrije asnje ilac i pergjithshem. Ne te
vertete disa baktere shkaktojne semundje, ndersa organizma te tjere mikrobakterore
dhe enzime shkaktojne fermentimin (vlimin), i cili ndihmon zberthimin e komplekseve
molekulare (molekulat e perbera) ne bashkedyzime organike. Nje fermentim i tille
eshte i domosdoshem per krijimin e proteinave ne trup. Nje temperature e thjeshte e
cila shkakton prishjen (vdekjen fig.), mund ta ndihmoje trupin qe te zhvilloje
bakteret e nevojshme dhe enzimet qe nuk do te mund te zhvilloheshin ne ndonje
menyre tjeter. Perpos kesaj, temperatura shpeshhere eshte e dobishme per
sekrecionet e turbullta te trupit, ndihmon ne sherimin e paralizes dhe tret aq sa
shpejton hapjen e rrugeve qe mjekesia e pergjithshme nuk mund ti arrije. Dobi te
tjera qe mund te sjelle temperatura jane, pervec te tjerash, dobite qe mund ti kene
pacientet e semure nga oftalmia dhe trahoma me spazma kronike dhe spazma tonike
(numri i kontraktimeve dhe kontraktimet tonike). Ne raste te caktuara mjeket e ditur
dhe hakimet me pervoje renien e temperatures e quajne shenje te mire te
permiresimit, kur shkaku bakteror i fermentimit eshte trajtuar me ilac efikas. Pra,
ndonjehere temperatura siguron kushte te pershtatshme per ilacet ne menyre qe te
eliminohet me mire nga trupi.

Fjala e te Derguarit: ...ftohni me uje mund te kuptohet gjithashtu si ilac per

temperatura afatshkurtra. Kjo arrihet duke e lare pacientin ne uje te ftohte ose duke
i dhene per te pire uje akull te ftohte, keshtu qe pacienti nuk do te kerkoje asnje
trajtim tjeter plotesues. Ne kete rast, gjendja e mprehte do te permiresohet
dukshem dhe do te ftohet nepermjet kontaktit me kete substance kaq te ftohte, pa
shkaktuar reaksione biologjike ne trup. Galeni ne komentaret e vet i ka njohur dobite
nga perdorimi i ujit te ftohte kunder temperatures se pritshme afatshkurter: kur
personi i trashe, qe ka moshe te re dhe ka lekure te shendoshe, vuan nga temperatura
afatshkurter, qe eshte shkaktuar nga koha e nxehte, pa ndonje pezmatim te dukshem
ose infektim, ai mund te qetesoje temperaturen duke u lare ose duke notuar ne uje
te ftohte...Ne te vertete ne zakonisht e pranojme nje praktike te tille per viset e
nxehta. Po kete pohim e ka dhene edhe hakim El- Razi per sherimin e temperatures
kur pacienti eshte ende i forte fizikisht, dhe kur jane kushtet te njejta me ato qe i ka
pershkruar Galeni.

Ne hadith, i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, temperaturen e ka

pershkruar gjithashtu: ...te djege sikur te kete dale nga zjarri pervelonjes i
xhehennemit. Ky pershkrim ndoshta mund te tregoje kete: e para eshte nevoja
biologjike, sipas se ciles All-llahu i gjithefuqishem e ka krijuar dhe ia ka percaktuar
simptomat e saj qe ti tregoje trupit te njeriut dhe ti barazoje shkaqet dhe pasojat
qe kane qene te nevojshme dhe, mendimi i dyte, eshte alegorik dhe paraqet pjesen e
holle, qe eshte zbrazje e se keqes se zjarrit te xhehennemit, te cilen mund ta njohin
vetem personat e udhezuar nga Zoti (ibad) dhe te shqyrtojne arsyeshmerine e
verejtjeve te te Derguarit. Ne kete pikepamje, fjala e te Derguarit eshte drejtuar per
te zgjuar nga gjumi ndergjegjen njerezore per vertetesine e fuqise se denimit ne
zjarrin e Xhehennemit. Prandaj, kjo mungese rehatie do te dalloje nga gezimi,
rehatia, kenaqesia dhe lumturia, qe jane shperblime te Xhennetit. Nje shije te tille te
kendshme All-llahu i gjithefuqishem e ka krijuar dhe ia ka percaktuar efektet e saj ne
jeten e njeriut ne kete bote per ti trimeruar krijesat e veta per te menduar lidhur
me lajmet e gezueshme qe i ka dhene nepermjet te Derguarit te All-llahut , sal All-
llahu alejhi ve selem, per ata qe besojne dhe Ai i ka caktuar simptomat e tyre per te
vertetuar se ekziston semundja ne trupin e njeriut dhe per ti ekuilibruar shkaqet dhe
pasojat e nevojshme sic eshte kerkuar. Pra, fjala e te Derguarit te All-llahutsal All-
llahu alejhi ve selem.: ...ftohni me uje, nenkupton gjithashtu bllokimin e pasojave
te saj. Poeti arab Yrve bin Uzejne njehere ka thene:

Kur e kam ndier se ne zemren time djeg zjarri i dashurise,

I kam lutur disa njerez te mire qe ta ftohin.

Ta zeme se ia kam dale ta ftohe me uje nga jashte,

Po cka do ti shuaje te carat perveluese te flakeve te mia te brendshme?10

Ashtu sic e ka pershkruar All-llahu i gjithefuqishem ujin e ftohte, i cili e shuan

etjen, uji ne kete bote do ti ftohe edhe gropat ku vlon zjarri i Xhehennemit. Enesi,
(All-llahu qofte i kenaqur me te!), tegonte se i Derguari i All-llahut , sal All-llahu
alejhi ve selem, ka thene: Nese keni zjarrmi, beni dush me uje te ftohte tre dite,
cdo here ne mengjes.11
 Kur i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, kishte temperature te
larte, ai e kishte zakon te kerkonte nje shtambe uje te ftohte te cilen e derdhte ne
koke ose bente gusull.

Ibn Maxhxhe ka shenuar qe Ebu Hurejre (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e ka

treguar nje hadith, ku tregon se temperatura eshte permendur para se ta permendte i
Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, dhe njeriu e ka mallkuar. I Derguari
i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem., i eshte pergjigjur: Mos e mallko, sepse
temperatura e pastron trupin nga mekatet ne po ate menyre ne te cilen zjarri e heq
papastertine nga hekuri.12 Kjo eshte nje e vertete e madhe, sepse temperatura
zbritet duke hequr dore nga ushqimi, me agjerim, percaktimin e dietes (ushqimit) dhe
me pirjen e ilacit adekuat, qe jane ilace te cilat ndihmojne nxjerrjen e
papastertive nga trupi dhe ne matjen e funksioneve te trupit, ekuilibrimin e tyre dhe
pastrimin e substancave te tij. Sa i perket rolit te temperatures ne pastrimin e zemres
se dikujt nga papastertite dhe ndyresite, ose ne sherimin e ndonje zemre te caktuar
dhe te semundjeve vaskulare ose te tumoreve, keto gjera ua leme specialisteve
kardiologe qe ti njohin ato, por, me siguri, i Derguari i All-llahut e ka thene te
verteten. Por, kur ndodh ndonje semundje e caktuar e zemres, e cila eshte e
pashprese, ate nuk mund ta sheroje asgje. Megjithate, temperatura vertet mund ti
sheroje disa semundje specifike te zemres dhe te trupit, kurse mosperfillja e kesaj
eshte me siguri mohim dhe veprim i gabuar.

Duke ndjekur fjalet e te Derguarit te All-llahut, as-habi i bekuar Ebu Hurejre

njehere ka thene: Nuk e dua asnje semundje, e cila me godet si temperatura, sepse
ajo arrin ne pjeset me te vogla te trupit tim, prandaj All-llahu i gjithefuqishem seciles
prej tyre ua jep nga nje pjese te shperblimit.

Njehere, derisa isha semure nga ethet, i citova vargjet e nje poeti, i cili kishte
thene:

Thithesi i mekateve me vizitoi

dhe ndarjen ma imponoi.

Qofsh i mallkuar si shikues

Dhe si agresor.

Kur vendosi te me linte, me tha:

fare deshiron?

I thashe: Aman, me lere rehat, o kundervajtes!

 Kur mendova lidhur me kete blasfemi ne fyerjen e asaj qe i Derguari i All-llahut ,
sal All-llahu alejhi ve selem, e ka ndaluar te mallkohet, thashe me vete: Do te ishte
me mire sikur poeti te kishte thene:

Thithesi i mekateve me vizitoi per shkak te

kenaqesise personale,

E pranova si vizitor dhe

si agresor

Kur vendosi te me linte, me pyeti:

fare deshiron?

I thashe: Mos me lere vetem,

O thithes i mekateve te kundervajtesit!

Ne te vertete nje qendrim i tille do te ishte me perparimtar per te. Sa me perket

mua, temperaturen time e luftova dhe e tejkalova shpejt.

Ne nje transmetim, per te cilen nuk jam i sigurt ne karakteristikat e saj ligjore,
thuhet se i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ka thene: Te qenet
semure nga temperatura nje dite i fshin mekatet e nje viti.13 Ky hadith ka dy
shpjegime te mundshme: se trupi i njeriut ka treqind e gjashtedhjete pjese (pjese qe
cmontohen) dhe te qenet semure vetem per nje dite nga temperatura do ti heqe
mekatet e nje dite per secilen pjese. Nje mendim tjeter i mundshem eshte mendimi
se pasojat e temperatures njeditore ne trup mund te zgjasin nje vit te plote. Ky eshte
shpjegimi i pasojave nga perdorimi i metodes deduktive (arab. kiyas), duke u
mbeshtetur ne fjalet e te Derguarit te All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem: Kush
pi alkool (khamr), namazi nuk do ti pranohet 40 dite.14 Kjo do te thote se pasoja
kimike e mpirjes ne trup do ta dobesoje sistemin nervor qendror dhe pasojat e tjera
te alkoolit do te mbeten ne trup se paku 40 dite All-llahu e di me se miri.

Imam Et-Tirmidhiu ne kompilimin e fjaleve te te derguarve ka shenuar se ne

hadithin e Xhamiut, te transmetuar nga Rafi-bin Khadi, i Derguari i All-llahut , sal
All-llahu alejhi ve selem, ka thene: Kushdo qe vuan nga temperatura, e cila eshte
pjese e zjarrit te Xhehennemit, le ta shuaje me uje te ftohte. Le te gjeje nje lume,
te futet ne te dhe te vihet perballe rrymes se ujit pas agimit, por para lindjes se
diellit, dhe te lutet duke e permendur emrin e All-llahut: Zot, ktheja shendetin robit
Tend dhe konfirmoje te verteten qe e ka thene i Derguari Yt , sal All-llahu alejhi ve
selem.. Pastaj duhet te zhytet tri here duke e perseritur po ate lutje. Keshtu duhet
bere tri dite radhazi ne mengjes. Nese ka nevoje edhe me, keshtu mund te bejme
pese dite radhazi ne mengjes, por jo me shume se nente dite radhazi ne mengjes,
sepse nje temperature e tille, me lejen e All-llahut, nuk do te zgjase me shume se
nente mengjese.15

Nje veprim i tille eshte vecanerisht i shendoshe ne kohen e temperaturave te

veres, e sidomos i dobishem ne vise te nxehta, sic eshte Gadishulli Arabik. Uji ne ato
ore te mengjesit eshte me i ftohte, sepse gjate gjithe nates ndodhet jashte ndikimit
te rrezeve te diellit. Gjithashtu, ne ato ore te hershme te dites, trupi eshte me i
pergatitur pas pushimit, dhe per arsye te ajrit te fresket dhe qetesise. Ne ate kohe
kaq te pershtatshme, aftesia fizike se bashku me ilacin e duhur, qe ne kete rast
eshte uji i ftohte, do ti kundervihet temperatures afatshkurter ose edhe thatesise kur
nuk e shoqeron enjtja, pezmatimi i brendshem ose simptoma te tjera biologjike te
panatyrshme. Nje temperature e tille do te bjere me lejen e All-llahut.

KAPITULLI II

Rregullimi i peristaltikes (i punes se zorreve)

Perparesite e mjaltit

Buhariu ne Sahihun e vet e shenon hadithin e treguar nga Ebu Seid el-Hudri, ku
thote se nje njeri kishte shkuar tek i Derguari i All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem

, dhe i kishte thene qe i vellai ankohej se zorret nuk i punojne mire. I Derguari i
All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem , e porositit: Duhet te pije mjalte. Njeriu
kishte shkuar perseri dhe i kishte thene: I dhashe te pije mjalte dhe nuk i ndihmoi
aspak! I Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve selem , e keshilloi njesoj dy-tri
here, kurse njeriu i shkonte gjithnje me te njejten pergjigje. Pas heres se trete apo
te katert, i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve selem , i tha: All-llahu ka
thene te verteten, ndersa barku i vellait tend genjen.16 Po ky hadith eshte shenuar
ne Sahihun e Muslimit, ne te cilin nje njeri thote: Barku i vellait tim eshte nazeqar (i
ndieshem), duke menduar ne ate se ka mundime, ka shqetesime dhe se aparati
(sistemi) i tij digjestiv eshte i ngacmuar (Eshte shenuar ne Sahihu-l-Buhari).

Mjalti eshte shume 14 i dobishem. Ai eshte mjet per shperlarje dhe laksativ.
Permban veti pastruese dhe forcuese, i pastron arteriet dhe zorret nga papastertite.
Eleminon bllokimin e melcise, te veshkave dhe te fshikezes urinare. Eshte gjithashtu
konservans i pergjithshem. Ne mesin e preparateve te tjera natyrore, ndihmon ne
ruajtjen e forces se ilaceve mjekesore. Mjalti ndihmon gjithashtu ne parandalimin e
hyrjes se lageshtise ne zorre, sic ndodh ne te semuret me diare (barkqitje). Mjalti
eshte me i mire se sheqeri, ne shume raste, dhe eshte me pak i embel, por me i forte.
Prandaj, nese hahet pertej mases, mund te jete i demshem sepse, nese nuk tretet me
uthull, shkakton vrer. Mjalti eshte i mire per njerez te moshuar, e ndal kollitjen dhe
ne mjekesi eshte perdorur per sherimin e sekrecioneve jo te pastra (te ndotura) ne
lukth dhe per ta nxehur tere strukturen e trupit. Mjalti eshte gjithashtu ilac i mire qe
kthen oreksin e humbur dhe kur pihet i tretur ne uje te nxehte dhe ne shurup
trendafili, ndihmon sherimin e te semurve nga rabiesi (terbimi) dhe eshte konstatuar
se vepron si sistem mbrojtes kunder infeksioneve te metejshme. Mjalti eshte perdorur
gjithashtu si kunderhelm (detoksikues) per ata qe perdorin droge dhe, ne mes te
tjerash, si antitoksin (kunderhelm) ne sherimin e helmimit te rastesishem nga ngrenia
e bimes se famlijes hija e nates (Hyoscyamus niger) ose kerpudhave te egra
(helmuese). Kur pihet i tretur ne uje te nxehte, eshte ilac i mire kunder plageve te
shkaktuara nga kafshimi i qenit. Si konservans, mjalti mund te perdoret per ta ruajtur
mishin deri ne tre muaj. Eshte perdorur per fermentimin e kastravecave, kungujve,
patllixhanit dhe te perimeve te ndryshme deri ne gjashte muaj. Duke qene i njohur si
konservans i sigurt, mjalti eshte perdorur gjithashtu si perberes kryesor ne
balsamimin e te vdekurve.

Kalimi i lehte i dores se lyer me mjalte neper floke, si yndyre, do te zhduke morrat
dhe parazitet e tjere. Mund te perdoret gjithashtu si zbutes dhe freskues i flokeve
dhe pershpejton rritjen e tyre. Perdorimi i mjaltit si yndyre per sy forcon te paret,
ndersa ferkimi i dhembeve me mjalte i zbardhe dhe, kur perdoret si mjet per
shperlarjen e gojes, forcon mishin e dhembeve dhe menjanon semundjen e tyre.

Vetite natyrore e bejne mjaltin mjet plotesues dhe tretes te shkelqyer, i hap poret
e eneve te gjakut dhe lehteson rrjedhjen e gjakut menstrual, liron sekrecionet,
ndihmon metabolizmin , hap gelqerizimet e melcise, te veshkave dhe te fshikezes se
urines. Mjalti vertet ka vlere te madhe ushqyese (nutritive) dhe eshte pije e pijeve,
embelsire e shkuar embelsires, maja e yndyres dhe nuk ka ushqim tjeter, qe All-llahu
e ka krijuar per ne e qe mund te barazohet me vlerat e mjaltit dhe asgje nuk ka
strukture sadopak te perafert me te.

Njerezit kane ditur per mjaltin qe ne kohe teper te lashta edhe para fillimit te
rafinimit te sheqerit. Ne realitet, mjeket e koheve te lashta kane folur vetem per
mjaltin, ndersa sheqerin nuk e kane permendur fare ne shkrimet e tyre. Si ushqim me
kalori te larte (metabolik), mjalti eshte i fuqishem dhe i qendrueshem, ndersa sheqeri
nuk tretet plotesisht dhe prodhon pak energji te nxehtesise ne trup, e cila zvogelohet
shpejt. Nje energji e ketille, e perfituar kaq shpejt, i lejon trupit, i cili e ka
crregulluar ekuilibrin e molekulave te patretshme, rikonstruksionin e mureve te
brendshme te arterieve qe kane pesuar nga abrazioni (arterioskleroza) i shkaktuar nga
kalimi i ketyre molekulave ne gjak (ne qarkullimin e gjakut). Sidoqofte, sheqeri eshte
me i rende per lukthin, me pak i embel dhe me pak kalorik se mjalti.

I Derguari i All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem , e kishte zakon (ndonjehere) te

pinte mjalte te tretur ne uje ne lukth te thate dhe ky zakon i sillte dobi te medha dhe
sekrete te papara, dhe, me vullnetin e Zotit, ne do ti perpunojme me vone ne kete
pjese, ku flitet per sherimin natyror me mjekesine natyrore (tibb).
 Ibn Maxhxhe ka shenuar nje hadith te cilin e ka treguar Ebu Hurejre, (All-llahu
qofte i kenaqur me te!), ku tregohet se i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve
selem , ka thene: Kush ha mjalte se paku tre here ne muaj nuk do te vuaje nga
semundje te renda. 17

Ne nje hadith tjeter, i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve selem , ka

thene: Perdorni dy ilace: mjaltin dhe Kur'anin.18 Ne kete fjale te tij, ai, ,sal All-
llahu alejhi ve selem , e ka lidhur mjekesine njerezore dhe mjekesine Hyjnore: ilacet
per trup dhe ilacet per shpirt; faktorin natyror me ate shpirteror; dhe mjekesine e
kesaj bote me ate te Xhennetit. Pasi e kuptuam kete, le ti kthehemi rastit historik qe
e permendem me siper, njeriut qe eshte interesuar per ilacin kunder shqetesimeve te
lukthit te vellait te vet dhe ilacit te pershkruar nga i Derguari i All-llahut ,sal All-llahu
alejhi ve selem . Ne kete rast te caktuar (dhe specifik) shkak i kapsllekut
(obstipacionit) dhe vuajtjeve te te vellait ishte ngrenia e tepruar e ushqimit dhe
oreksi i stermadh, i cili shkaktoi dispepsi (gjendje e tretjes se dobet) dhe pengesa ne
tretje te ushqimit. I Derguari i All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem , i tha se duhet
ti jepte vellait per te pire mjalte te tretur ne menyre qe ta zbuse lukthin. Nje leng i
tille i nxehte do t'i ndihmoje zorret qe te hapen (ndihmon peristaltiken dhe tonusin e
zorreve) dhe do te ndihmoje ekskercionin (daljen) e mbeturinave (jashteqitjes). Pasi
qe kjo mbyllje (obstipacion, kapsllek) eshte shkaktuar nga ushqimi i tepert qe ka
ngrene per nje kohe te gjate, per cshkak lukthi nga brenda eshte mbeshtjelle me
mukus (sekrecion i brendshem) ose me materie yndyrore, e cila ka shkaktuar
plogeshtine e indeve te lukthit dhe ka penguar sekrecionin e elementeve, ndersa
lukthi eshte veshur me nje shtrese mukoze qimesh te shkurtra, te dendura dhe te
ngritura, si te nje peshqiri. Kur nje substance e tille viskoze ngjitet perbrenda, ajo
pengon ciklusin normal digjestiv dhe prish ushqimin (hedh ushqimin) prandaj duhet te
perdorim pastruesin natyror dhe laksativin (mjete per clirim), sic eshte mjalti, ilaci
me i mire nder ilacet e tjera, dhe sidomos kur perzihet me uje te nxehte. Qellimi
mjekesor i perseritjes se trajtimit ka vlere te rendesishme terapeutike, sipas se ciles
ilaci i vertete duhet te kete cilesi dhe sasi te percaktuar saktesisht per te qene
efikas.

Kur mungon ilaci i cili do te mund ti plotesonte gjendjet e ketilla, ai nuk do te

kete efekt, kurse, kur nuk e respekton fuqine e kerkuar (perberesit e kerkuar), ai do
te dobesohet dhe do te shkaktoje dobesi te tjera. Prandaj, kur i Derguari i All-llahut ,
,sal All-llahu alejhi ve selem , ka pershkruar receten e dyte dhe te trete per sherim,
ai ka treguar se gjendja eshte e mprehte dhe kerkon trajtim te metejshem dhe,
eventualisht, se gjendja e caktuar ka kaluar. Kur i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu
alejhi ve selem ., i tha personit: Zoti e ka thene te verteten, por lukthi i vellait tend
genjen, ai e ka perseritur vazhdimisht qendrimin (e vet) se mjalti eshte ilaci i
vertete per gjendjen ne te cilen ndodhej vellai i atij dhe se natyra e lukthit te tij
e ka hedhur qe nga fillimi i veprimit te ilacit (derisa ilaci kishte zene te vepronte).
 Mjekesia e te Derguarit te All-llahut ,sal All-llahu alejhi ve selem , nuk eshte si
mjekesia e mjekeve te tjere, sepse eshte mbeshtetur mbi frymezimin Hyjnor (vahj).
Ajo eshte njera nder profecite dhe perfundimet e para te jashtezakonshme, ndersa
shumica e diagnozave mjekesore bazohen ne intuite, supozim dhe eksperimente, te
cilat nuk mund ta demantojne veprimin e argumentuar te mjekesise se Pejgamberit.
Por, pergjithesisht, ai qe e pranon kete, beson ne karakterin sherues te saj, e ndjek
me besim dhe i bindet vullnetarisht dhe me kenaqesi veprimeve te saj sheruese, ai,
me lejen e Zotit, do te sherohet. Po ky parim i njejte i udheheq besimtaret kur All-
llahu i gjithefuqishem thote per Kur'anin se ai eshte Sherimi i asaj qe gjendet ne
kraharoret tuaj. (Junus, 57)

Prandaj, kur verejtja nuk eshte pranuar me ate lloj besimi, semundja nuk do te
sherohet. Kjo me siguri do ta rrise blasfemine e te pafeve, do te perhape dyfytyresine
e mburraveceve dhe do te rrite semundjet e tyre edhe atehere kur ata do ta
perdorin mjekesine e percaktuar te Pejgamberit dhe, me siguri, mjekesia e
Pejgamberit kryesisht do te jete ne perputhje me trupin e bindur te besimtarit qe
eshte bekuar me fe dhe, ngjashem me kete, mjekesia e Kur'anit do ti sheroje
semundjet e shpirtrave te bekuar dhe me zemra te gjalla. Prandaj, ata qe bejne
perjashtim nga mjekesia e Pejgamberit (ne ilacet e Pejgamberit) nuk do te kene dobi
nga ajo sikurse edhe ata qe diskutojne kunder ilaceve te Kur'anit nuk mund te kene
dobi nga ajo. Ky nuk eshte gabim (mosefikasitet) i mjekesise, por, para se gjithash,
rrjedh nga mungesa e frymes shpirterore te saj, perdhosja e vendqendrimit te shenjte
te zemres dhe nga moszbatimi i udhezimit te Zotit (Kur'anit).

All-llahu i gjithefuqishem thote ne Kur'an: Nga barqet e tyre (te bleteve) del leng,
ngjyra e te cilit eshte e ndryshme dhe ne te cilin ka sherim (bar-ilac) per njerez. Edhe
ne kete ka arsye per ate popull qe mendon thelle. (En Nahl, 69)

Me siguri, All-llahu eshte ai qe dhuron suksesin. Ai eshte Zoti i gjithedijshem.

KAPITULLI III
Sherimi i murtajes (Pesta)

Ne Dy sahihet eshte shenuar qe Usame bin Zejdi ka degjuar se i Derguari i All-llahut

, ,sal All-llahu alejhi ve selem , ka thene: Murtaja eshte fatkeqesi e derguar si denim
i Zotit per popullin e Beni-Israileve dhe per ata qe ishin para jush. Nese degjoni se ka
rene murtaja ne ndonje vend, mos hyni aty, por nese ajo paraqitet derisa jeni ne ate
vend, mos ikni prej andej.19
 Murtaja eshte semundje infektuese vdekjeprurese, e sidomos murtaja glandulare
(gjendra limfatike te rritura). Murtaja glandulare eshte pezmatim fatal i cili
shoqerohet me djersitje te theksuara dhe dhembje te theksuara dhe te padurueshme.
Ne mjekesi perkufizohet si semundje e rende infektuese me etiologji bakteriale. Ben
pjese ne grupin e zoonozave dhe te semundjeve karantinoze. Manifestimi klinik eshte
si pezmatim i gjendrave limfatike, pezmatim i mushkerive dhe forma septike. Edhe
sot murtaja dominon ne menyre endemike, sidomos ne disa vise te Azise dhe te
Afrikes, prej nga kalon kohe pas kohe dhe perhapet ne vende te tjera te botes. Burim
i infeksionit jane brejtesit, ne radhe te pare minjte, lepujt dhe ketrat. Shkaktar eshte
bacili gram-negativ, Pasteurella pestis, i cili ka endotoksine.

Shkaktari arrin te depertoje deri te gjendrat limfatike rajonale duke liruar

endotoksine qe shkaktojne pezmatim hemorragjik, nekroze, enjtje te gjendrave,
qelbezim dhe intoksikim te pergjithshem.

Vdekshmeria e te semureve nga kjo semundje eshte kryesisht e larte dhe sillet deri
ne 60%, ndersa te format mushkerore dhe septike arrin gati 100%.

Aishja (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut ,

,sal All-llahu alejhi ve selem .:eshte murtaja? Ai i ishte pergjigjur: Gjender e
enjtur si ajo e devese, kurse paraqitet ne gjendrat e gilcave dhe nen sqetulla.20

Per kete murtaja (tauun) e pershkruar ne tri format e cekura, deri te forma
vdekjeprurese, per te cilen po e citojme hadithin e te Derguarit te All-llahut , ,sal All-
llahu alejhi ve selem .:Murtaja eshte shehadet (martirizim) per secilin mysliman.21

Eshte me rendesi te permendet se nder krijesat e All-llahut, shpirti njerezor eshte

me i ndieshmi ne rrethin ku jeton dhe per kete fuqia e veprimit shpirteror eshte
shume me efikase se ajo qe shkaktojne (prodhojne) ilacet ne trupin e njeriut.

Infektimi spontan (semundja ngjitese) i molekulave ne ajer eshte vetem njeri nga
faktoret kryesor qe shkaktojne pasoja, sepse duke u infektuar ato shkaktojne
murtajen. Ky ndryshim i substancave ne ajer ndikon ne sekrecionet e trupit dhe
shkakton perhapjen e semundjes, e cila rezulton me crregullimin e molekulave te
trupit dhe me zhvillimin e nekrozes se qelizave virulente qe prodhojne ere te rende e
te pakendshme. Kjo ere e rende eshte pasoje e abnormaliteteve te ndryshme malinje.
Mund te verehet se murtaja eshte me teper infektive (ngjitese) kah fundi i veres dhe
ne vjeshte. Kjo ndodh per shkak te sasise se shtuar te vrerit dhe pamundesise qe trupi
ta metabolizoje tere sasine e vrerit. Kjo sasi e shtuar e vrerit qelbezohet dhe behet
infektuese, sidomos kur ne te ekzistojne edhe gjendje receptive, sic eshte rasti me
personat e trashe, te cilet ushtrojne fare pak dhe nuk i kushtojne rendesi dietes.
Prandaj ne keto kushte do te jete e mundshme qe keta njerez te trashe te jene
gjithnje kandidate te mundshem per tu semure. Pranvera eshte stina me e
shendetshme.
 Ketyre faktoreve shpirterore negative dhe te demshem u kundervihen faktoret e
fuqishem, sic jane: lutjet e verteta, lutjet nenshtruese, adhurimi i sinqerte, afersia
me Zotin, miresia dhe leximi i Kur'anit. Te gjithe keta faktore krijojne nje mjedis
pozitiv shpirteror dhe krijojne prezencen e fuqive te pastra dhe pa te meta
shpirterore qe jane dominuese dhe te lejuara nga Zoti.

Ne te vertete ne jemi perpjekur, sic jane perpjekur edhe shume njerez te tjere
para nesh, qe te zbatojme praktiken e stimulimit (kurajimit) te nje mjedisi shpirteror
te tille pozitiv, duke shqiptuar bekimet e Zotit dhe nxitjen e prezences se
vazhdueshme pozitive te ketyre vetive pozitive dhe paqedashese te shpirtrave ose te
shpirtrave te meleqve (arvvah malakijja). Ne kemi vertetuar gjithashtu shume here
pasojat shpirterore shendetesore , te afersise dhe te rolit te tyre ne zmbrapsjen e
elementeve te demshme.

Ne hadith eshte thene: Kur yjet paraqiten ne pamjen e tyre ekspresive (d.m.th.
ne pranvere), ngriten lart fatkeqesi te medha.22

Fjala nexhm mund te shpjegohet po ashtu me kuptimin pranvere ose mund te

paraqese yllin Alcyone (ylli me i shndritshem ne Galaktiken Taurus). Ne lidhje me kete
teme, El Tejimijjiu, ne librin e tij te sherimit me titull El-Shifa, thekson se prirja
(inklinacioni ) e Alcyonit ne agim ose paraqitja e tij para agimit ka ndikim te madh ne
ndotjen e ajrit dhe ne pasojat e mevonshme ne sekrecionet e trupit. Ebu Muhammed
bin Qutaiba ka shenuar se para dhe pas paraqitjes se Alcyonit, njerezit dhe kafshet
sulmohen nga semundjet, ndersa fatkeqesite e tij (semundjet) zgjasin derisa ylli
duket me dobet sesa ne kohen kur perendon. Ketu verejme se lindja dhe perendimi i
yllit Alcyone shenon fundin e dimrit dhe fillimin e pranveres. Edhe nje shenim ne kete
teme: eshte thene se i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve selem , ka ndaluar
blerjen dhe shitjen e frutave para se te piqen dhe kete e ka bere per te siguruar
dobine e tyre dhe ka dhene urdher qe te kontrollohet perhapja e mundshme e
semundjes.

Ne permbledhjet me hadithe te te Derguarit te All-llahut ,,sal All-llahu alejhi ve

selem , eshte shenuar se i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve selem , ka
thene: Nese degjoni se ka rene murtaja ne ndonje vend, mos hyni aty, por nese ajo
ka rene ne vendin ku jeni ju, mos ikni prej andej. (Buhariu dhe Muslimi). Kjo ndalese
e te Derguarit te All-llahut, qe u eshte urdheruar njerezve qe te mos i afrohen vendit
te perfshire nga murtaja, eshte parandalimi me i mire kunder perhapjes se
metejshme te saj, sepse njeriu do te binte ne kontakt me ajrin e infektuar dhe do te
mund te vuante nga ajo lengate e rende. Po te vepronte ndryshe, ai do ti shkelte
detyrimet fetare. Ai eshte i detyruar te qendroje larg murtajes, dhe kjo ndalese eshte
mbrojtje e jetes personale.

Keshtu, ndalesa per te mos hyre ne vendet e infektuara do te zvogeloje fatkeqesine

dhe gjithashtu eshte nje udhezim kunder hyrjes ne vendet qe jane perfshire nga
murtaja. Kjo urdherese ndalon gjithashtu perzierjen me njerez qe jane zhytur ne
mekate, sepse semundja e tyre eshte destruktive. Sa i perket aspektit tjeter te
hadithit: Mos ikni prej andej, ka dy kuptime te mundshme: te parandaloje
perhapjen e semundjes permes karantines, d.m.th. ata te cilet tashme jane
infektuar, duhet te jene te vetedijshem qe largimi i tyre ne ndonje vend tjeter do te
perhape murtajen atje dhe se bashku me te edhe mundesine e vdekjes se shume
njerezve. Ne kete shohim keshillen qe mendjet njerezore te detyrohen dhe te
mesojne fene e All-llahut te gjithefuqishem, qe te provojne te jene te durueshem
ndaj urdhrit te Tij dhe qe te mesojne si te gjejne kenaqesi dhe rehati ne kete dhe te
miratojne gjykimin e Tij dhe, mbi baze te mendimeve mjekesore, mjekesia me e mire
parandaluese per ate njeri qe ndodhet ne vendin ku ka rene murtaja eshte qe te
lirohet nga mbeturinat e lageshta te trupit, te kontrolloje pirjen e lengjeve dhe ta
kufizoje dieten vetem ne ushqim te thate. Nje mjekesi e tille parandaluese nuk duhet
te shoqerohet me asnje ushtrim fizik apo larje ne uje te nxehte. perndryshe, edhe ne
keto rrethana, pjesemarrja ne ushtrime te renda fizike ose larja (ne banje) me uje te
nxehte, do ta ndihmoje ndonje mbeturine te infektuar, qe ndonjehere mund te
mbetet ne trup, qe te perzihet me lengjet (sekrecionet) e lukthit dhe te zhvilloje
komplikacione te metejshme shendetesore ne kohen kur semundja eshte dominuese.

Ne vend te kesaj do te duhej bere pushim, te kontrollohen emocionet, dhe te

kufizohet levizja, ne menyre qe te ruhet fuqia dhe te punojne sistemet natyrore te
mbrotjes te individit. Pervec kesaj, shqetesimi shpirteror qe lidhet me largimin nga
vendi ku ka rene murtaja shpeshhere eshte me shqetesuesi dhe kerkon perpjekje te
mundimshme, ndersa cdo levizje ne rrethana te tilla mund te kete pasoja te demshme
per trupin. All-llahu e di me se miri.

Sa i perket ndaleses se te Derguarit per te mos hyre ne vendin ku ka rene murtaja,

kjo ndalese nenkupton parandalimin e vuajtjeve te metejshme dhe per ti siguruar
trupit rol me te madh per ti sherbyer dhe per ta adhuruar Zotin; per ta penguar
thithjen e ajrit te infektuar ne menyre qe te mos behet viktime e semundjes; per ta
izoluar dhe per ta penguar kontaktin e drejtperdrejte me te semuret e infektuar, sic
eshte shenuar ne permbledhjen me hadithe Djersitja (shperlarja) eshte faktor i
destruksionit 23 te Ebu Davudit, gje qe, mbi baze te asaj qe ka thene Ibn Qutaibi,
nenkupton: Kontakti fizik me personin e semure ndihmon (perhap) te njejten
semundje dhe kontakti me semundjen mund te ndikoje ne shpirtin dhe te shkaktoje
depresion, qe eshte po ashtu faktor i destruksionit.

Te pakta kane qene semundjet infektive qe kane pasur ndikim aq te madh ne

historine e njerezimit sic ka pasur murtaja. Sticker, historian i murtajes, ka paraqitur
shume te dhena per epidemite e medha te kesaj semundjeje, te cilat kane shfarosur
popullaten si zjarri barin e thate.

Nga kjo semundje gjate shek. XIV kane vdekur 25 milione njerez dhe ka qene e
njohur me emrin vdekja e zeze.

Nga fundi i shek. XIX eshte paraqitur epidemi e madhe e murtajes ne Kine, prej nga
kaloi ne Hong-Kong, per te kaluar pastaj ne kontinente te tjera nepermjet rrugeve
tregtare. Thuhet se gjate asaj epidemie kane humbur jeten mbi 10 milione njerez.
Gjate kesaj epidemie te madhe, ne vitin 1895, Yersin dhe Kitasato, kane zbuluar
shkaktarin e murtajes Pasteurela pestis.

Sipas infektologeve, murtaja eshte nje semundje ngjitese antropozoonoze me

perhapje endemo-epidemike qe shkaktohet nga Pasteurella pestis dhe ben pjese ne
semundjet e konventes. Semundja prek kryesisht brejtesit, te cilet jane rezervuari
kryesor i semundjes ne natyre, dhe i transmetohet njeriut nepermjet pickimit te
pleshtit te infektuar te miut, ne rastet e murtajes burbonike (gjendrave), ose me
anen e sterkalave ne rastet e pneumonise (pezmatimi i mushkerive) pestoze.
Semundja te njeriu karakterizohet me nje fillim te menjehershem, temperature te
larte, rritje te gjendrave limfatike rajonale, intoksikim i shprehur dhe vdekshmeri te
larte te murtajes septike e pulmonare.

Nje rruge tjeter transmetimi eshte edhe ajo me anen e kontaktit te drejtperdrejte
gjate rrjepjes se kafsheve te semura qe kane lekure te semure.

Forma pulmonare e murtajes transmetohet me anen e sterkalave te njeriut te

semure qe kalojne te njeriu i shendoshe. Rrezik per njeriun paraqesin edhe pluhurat,
te cilet permbajne gjak, peshtyme ose fekale te thata te pleshtave te infektuar.

Bacili i murtajes mund te perdoret si arme bakteriologjike, duke e hedhur ne forme

aerozoli. Ne kete rast mundesia per tu infektuar eshte shume e madhe dhe sillet nga
80-90% e popullsise.

Per mungese te mjekimit, nga murtaja vdesin 30-90% e rasteve. Te semuret duhet
te izolohen, kurse personat qe kane qene ne kontakt me te semuret duhet te mbahen
ne karantine.

Ne hadithin e te Derguarit te All-llahut ,,sal All-llahu alejhi ve selem ., shohim nje

mrekulli te vertete, sepse ai para 15 shekujve e ka pershkruar aq bukur kete
semundje, duke i mesuar dhe udhezuar njerezit per te marre masat parandaluese.

Ne fund, ndalesa qe i Derguari i All-llahut , ,sal All-llahu alejhi ve selem , qe te

shendoshet mos te kene kontakt te drejtperdrejte me te semuret, tregon per
kujdesin, parandalimin dhe kufizimin e ekspozimit te demshem, ndersa ndalesa e dyte
kunder ikjes nga vendi i epidemise, nese i bie ne mend atij qe ndodhet aty, lidhet me
nevojen qe te parandaloje perhapjen e semundjes dhe te plotesoje besimin tek All-
llahu i gjithefuqishem dhe qe te pranohet urdhri i Tij, ndersa perdoren metoda
parandaluese qe te kufizojne kontaminimin. Ky hadith i te Derguarit te All-llahut ,sal
All-llahu alejhi ve selem , paraqet te dy udhezimet praktike dhe kontrollin nepermes
diturise.

Lidhur me kete teme, eshte thene ne Sahih se njehere Omer bin El-Hatabi i kishte
udhehequr ashabet drejt Sirise. Ne rruge e siper, kur ishte afruar te caku, takoi Ebu
Ubejde el-Xherrahun dhe shoket e tjeret, te cilet i treguan per epidemine e murtajes,
e cila e kishte pllakosur ate vend. Me ate rast u be nje diskutim i rrepte ne mes te
ashabeve. Pastaj Omeri i tha Ibn Abbasit qe ti therrsite muhaxhiret per keshillim ne
cadren e tij. Ata ishin te ndare ne mendime dhe nuk dinin a te vazhdonin udhetimin
apo te kthehen ne Medine. Omeri kerkoi takim te vecante me ensaret, te cilet po
ashtu kishin mendime te ndryshme. Pastaj kerkoi keshillime te vecanta me ashabet e
vjeter te fisit Kurejsh dhe aty takoi dy veta te cilet nuk u pajtuan qe te nderpresin
udhetimin, prandaj Omeri (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e shpalli vendimin qe
ushtria te kthehej mbrapsht ne Medine. Ne ate cast Ebu Ubejde el-Xherrah e pyeti: A
po iken nga percaktimi i All-llahut? Omeri u pergjigj: Do te kisha deshiruar qe per
kete te me kishte pyetur dikush tjeter, Ebu Ubejde. Po, vertet do te ikim nga njeri
urdher i Zotit drejt urdhrit tjeter. Si thua, nese jeton me devete dhe sheh nje lugine
me dy peizazhe: nje te gjelber, kurse tjetri i thate, dhe i con ne luginen plot
gjelberim dhe uje, do te ndjekesh vullnetin e All-llahut, ndersa nese i con ne pjesen e
thate e te pajete, a do ta ndjekesh vullnetin e All-llahut? Atehere nderhyri
Abdurrahman bin Avf , radij All-llahu anhu , dhe tha: E kam degjuar te Derguarin e
All-llahut ,,sal All-llahu alejhi ve selem , duke thene: Nese degjoni se ne nje vend ka
rene murtaja, e ju ndodheni aty, mos u largoni dhe mos ikni prej andej, ndersa nese
degjoni qe ne ndonje vend ka rene murtaja, mos shkoni atje!

KAPITULLI IV
Sherimi i edemit (Semundja e ujit)

Muslimi ka shenuar ne Sahihun e tij ngjarjen e nje grupi beduinesh qe erdhen ne

Medine: Gjate qendrimit tone ne Medine kemi ndier nje gjendje abnormale te
zorreve. Ato ishin bere te forta (te pandieshme), barqet tona ishin fryre dhe ndienim
plogeshti, dobesi dhe lodhje te pergjithshme ne gjymtyret tona.... Kur e njoftuan te
Derguarin e All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, me gjendjen e tyre, ai tha: Do
te duhej te kerkonit tufen e deveve qe jane sadaka (sigurisht ka menduar ne ate qe
arabet e kane dhene sadakane e devese duke i derguar ne shkretetire per ti perdorur
dikush) dhe pini urinen dhe qumeshtin e tyre. Kur vepruan si u tha Pejgamberi, duke
bere kete trajtim, ata u sheruan nga semundja. Kur u sheruan, i rrahen barinjte, ua
moren devete dhe keshtu luftuan kunder All-llahut dhe te Derguarit te Tij , sal All-
llahu alejhi ve selem, (d.m.th. i shkelen rregullat e Tij dhe rregullat e te Derguarit te
All-llahut). I Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, dergoi njerez ti
ndjekin dhe i zune, ua pren duart dhe kembet dhe i verbuan, pastaj i lane te vdisnin
ne diell.25 Ky hadith eshte shenuar gjithashtu ne Sahihun e Buhariut.26

Edemi eshte semundje qe manifestohet me shtimin e sasise se lengut intersticial.

Dallojme edeme te pergjithshme dhe te lokalizuara.
 Edemet e pergjithshem jane: kardiake (te zemres); renale (te veshkave);
hipoproteinemike (edemi nga uria, edemi i semundjeve te melcise); endokrin
(miksedeni, M. Basedoi, shtatzenia); medikamentoz (ATCH, kortizoni, fenibutazoni)
etj.

Edemet e lokalizuara: ne te dy kembet (kordiak, renal, tromboza e venes kava, inf.

staza limfatike, pedes plani); ujera ne kembe (tromboza, tromboflebitisi, staza
venoze dhe staza limfatike); infeksioni, pickimi nga insektet, edemi i Quink-ut).

Diuretiket dhe laksativet jane ilace te njohura kunder edemit. Ata e bejne te
mundur nxjerrjen jashte te urines. Diuretiket (ilace qe shkaktojne nxjerrjen e lengut
te tepert me urine) jane gjetur ne urinen dhe qumeshtin e devese gjate ciklit te
mbarsimit te saj. Per kete arsye i Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem ,
ua keshilloi kete ilac, duke qene se cilesia e qumeshtit e ben te mundur dhe siguron
urinimin e pershpejtuar, eshte laksativ i lehte dhe rregullon peristaltiken (punen) e
zorreve. Pasojat e ketij ilaci (diuretiku) rrisin efikasitetin nese tufa e deveve
ushqehet me pelin jashtezakonisht aromatik (lat. Genus artemisia) ose, ne mes te
tjerash, duke e kombinuar me llojin shumevjecar te absintit (lat. Artemisia
abstinthium), qe prodhon vaj te hidhur, te hasres se kenetave, te pishes, te drureve
te jugut (lat. Artemisia obrotanum), te pelinit te arte (lat. Artemisia comphorata),
kamfirit (lat. Andropogon schoenanthus), te nardit (dispiku) (lat. Nadostachys
jatamanis) te familjes se bimeve sheruese kineze, e cila permban lule te bardha e
ndonjehere te verdha, kurse rrenjet i ka aromatike, ose me sanen e deveve si ushqim.
Te gjitha keto jane ilace natyrore qe sherbejne dhe ndihmojne ne sherimin e enjtjes
(edem).

KAPITULLI V
Sherimi i plageve

Ne Sahih eshte shenuar se dikush e kishte pyetur Sehl bin Sa'din per menyren si
eshte sheruar plaga e te Derguarit te All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, kur
ishte plagosur ne Luften e Uhudit. Ai ishte pergjigjur: Ne diten kur u zhvilluar lufta, i
Derguari i All-llahut , sal All-llahu alejhi ve selem, ishte plagosur ne fytyre, dhembin e
syrit e kishte te thyer dhe i ishte thyer perkrenarja. E kam pare Fatimen, vajzen e tij
( All-llahu qofte i kenaqur me te!) duke ia pastruar plagen dhe duke ia fshire me
kujdes gjakun qe i rridhte neper fytyre. E kam pare Aliun, gjithashtu, (All-llahu e
bekofte qendrimin e tij!), si qendronte prane saj dhe e perdorte parzmoren prej
celiku si ene per tia pastruar plagen me uje. Kur e kuptoi se nuk po mund ta ndalte
gjakderdhjen, preu nje cope te vogel te hasres (shtroje e vrazhde qe sherben per tu
ulur), e dogji derisa e beri hi, dhe ate hi ia vuri siper plages. Ashtu e mbajti derisa u
ngjiz (koagulua) gjaku.27

Ne te vertete hiri i prodhuar prej kashtes se hasres ka efekte te fuqishme,

aglutinike per tu grumbulluar se bashku me qelizat e gjakut dhe ne ndaljen e
gjakderdhjes. Keto pluhura pranohen shume mire, sepse jane shume perthithese, dhe
shume pak e ngacmojne plagen. Ne anen tjeter, venia e absorbuesve te forte dhe
absorbuesve te paqendrueshem ne plage mund te trazoje gjakun dhe te rrite sasine e
rrjedhjes se tij. Perdorimi i pluhurit te thate te papirusit si puder, ose perzierja e tij
me uthull, mund te ndale gjakun ne hunde (epistaksis) ose gjakderdhjen nga hunda
(arab. ruaf). Ne librin e tij te njohur Kanun fi tibbi (Ligji i mjekesise), Ibn Sina ka
permendur gjithashtu perdorimin e tij si antiseptik (agens antiseptik) per sterilizimin
e plageve te fresketa dhe per ngjizjen (koagulimin) e gjakut.

Bima prej se ciles perfitohet papirusi rritet shume ne viset perreth Nilit ne Egjipt
dhe ka qene perdorur ne Egjiptin e Vjeter si material per te shkruar. Bima e papirusit
eshte e ftohte dhe e thate dhe eshte e dobishme per sherimin e plageve ne rastet e
gangrenes (plage gangrenoze) ne goje si agens per mpiksjen e gjakut (si koagulans)
dhe per parapengimin e perhapjes se te thateve (ulcerave) malinj.

KAPITULLI VI

Sherimi duke pire mjalte, kauterizimi 28 dhe

leshuarja (derdhja) e gjakut duke prere
lekuren 29

Ne Sahihun e Buhariut eshte shenuar qe Ibn Abbasi , radij All-llahu anhu , ka cituar
te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i cili ka thene: "Sherimi gjendet
ne mes te perdorimit te shurupit te mjaltit, leshimit te gjakut duke prere lekuren,
dhe kauterizimit me zjarr, por une ia kam ndaluar kauterizimin ummetit tim".30

Lidhur me kete teme, Ebu Abdullah el-Madhiri ka thene: "Semundjet kongjestive

(te cilat shkaktojne grumbullimin e gjakut-kongjestionin) ose jane pasoje e gjakut,
ose e vrerit te verdhe, ose e tajitjes, ose e vrerit te kuq".

Kur gjaku eshte shkaktar, atehere ilaci mund te gjendet ne leshimin e gjakut
(flebotomia- ventuza). Pastaj, nese shkaktare jane tre sekrecionet e tjera, atehere
ilacet e tyre konsistojne ne perdorimin e disa purgativeve. Ne hadithin e permendur
me lart, rrjedh se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka dhene
perparesi perdorimit te mjaltit si pastrues i rendesishem, si freskues i lehte, mbi
laksativet (pastrues) e hidhur, por leshimit te gjakut me ane te prerjes se lekures i ka
dhene perparesi ndaj kauterizimit. Disa komentues kane shpjeguar leshimin e gjakut
me prerje lekure dhe kur sherimi eshte joefikas, kauterizimi me zjarr eshte mjeti i
fundit.

Ne nje hadith tjeter, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thene:

"Une vete nuk e preferoj kauterizimin".31 I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka preferuar perdorimin e kauterizimit si ilac vetem atehere kur ilacet e tjera
kunder grumbullimit te gjakut (ilacet dekongjesitve) nuk jane efikase dhe ky rast qe
ka dhembje te vogel dhe te lehte nuk mund te kerkoje mjetin e fundit te durimit te
dhembjes, shkak i se ciles eshte kauterizimi. Seid el-Hattabi ka treguar se i Derguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka bere kauterizimin Sa'd ibn Muadhit per ta
parapenguar gjakderdhjen, e cila, po te mos sherohej menjehere, do t'i shkaktonte
pasoja fatale.

Disa mjeke pohojne se semundjet humorale (semundjet e sekrecioneve te trupit)

shkaktohen nga interaksioni me sekrecionet e trupit ose pa keto. Sic kemi shpjeguar
me pare, kater sekrecionet e trupit mund te jene: nxehtesia, ftohtesia, lageshtia ose
thatesia, ose keto manifestohen si te perziera (te bashkuara). Jane te dobishme
gjendjet qe kane nxehtesi dhe ftohtesi, kurse gjendjet e lageshtise dhe te thatesise
nuk jane efikase.

Rregullisht, gjendja e dobishme gjendet nga fakti se nuk veprojne (se nuk jane
efikase). Pasi qe keto sekrecione te trupit ekzistojne ne gjendje kinetike (levizese),
ato jane te gershetuara me elemente (gjera, substanca) te trupit, ato rregullojne
panderprere cfaredo mungese te ekuilibrit te sekrecioneve te trupit. Per kete shkak,
thelbi i fjales se Pejgamberit, e cila ben fjale per natyren themelore te sherimit te
semundjes se nxehte ose te ftohte, qendron ne pastrimin e gjakut duke e leshuar
nepermjet prerjes se lekures ose prerjes siperfaqesore te venes ne kupezore.
Veprimet e tilla kryejne pastrimin dhe tregojne me besnikeri qetesimin e
sekrecioneve te trupit. Ne anen tjeter, sherimi i gjendjes se ftohte kerkon nxehjen e
elementeve, ndersa nje cilesi te tille e ka mjalti dhe per kete arsye kerkon te
pastrohet (purgacioni), sepse mjalti eshte laksativ, mjet per heqjen e shtresimeve te
holla (p.sh. ne lobuse ose ne zorre), tretes dhe abluent. Ekuilibri (mosekuilibri i
sekrecioneve te trupit) do te sherohet gradualisht dhe me siguri ne krahasim me
parregullsine qe lidhet me perdorimin e nje purgativi te forte (substance per
pastrimin e zorreve).

Sa i perket perdorimit te kauterizimit per sherimin e seciles prej ketyre

semundjeve (fizike), i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka lejuar
perdorimin e tij vetem si zgjidhje te fundit, sepse semundja humorale (semundja e
sekrecioneve te trupit) mundet, ne mes te tjerash, te jete: e mprehte dhe per kete,
te nderpritet shpejt pa perdorimin e kauterizimit, ose kronike, per cka kauterizimi
behet me se miri ne gjymtyren e lenduar, dhe pasi te jete kryer pastrimi (purgacioni)
i gjakut. Kurse, ne rast se elementi (substanca) i ftohte dhe i dendur deperton nen
lekure, ku e zhvillon nje kore (dregez) te vrazhde, te ftohte e te dendur, e cila do ta
pengoje funksionimin e ekuilibruar te sekrecionit te trupit, ajo do te behet kronike.
Me kete rast qelizat fqinje do te perhapen dhe do te ndryshojne duke u bere si vete
ato. Nje semundje e tille infektuese mund te sherohet me kauterizim, si mjet i fundit
per te eleminuar shkaktarin (substancen qe ka shkaktuar semundjen). Prandaj, nga
keto hadithe, ne mesojme per menyren e sherimit te semundjeve fizike kur struktura
e tyre i hedh dhe nuk i pranon as ilacet me efikase, sic e kemi mesuar trajtimin
themelor (menyren themelore te mjekimit) te semundjeve te thjeshta nga hadithi:
"Fuqia e nxehtesise eshte ajo qe pjek e djeg fuqishem, sikur te jete leshuar nga zjarri
pervelues i Xhehennemit, prandaj duhet ta ftohni me uje".

Leshimi i gjakut ne kupezore duke prere lekuren

Sa i perket sherimit te semundjes duke e leshuar gjakun me ane te prerjes se

lekures (flebotomia) ne kupezore, si mase terapeutike, disa hadithe jane shenuar ne
Sahihun e Buhariut dhe ne permbledhjen me hadithe qe i ka treguar Ibn Maxhxhe.
Pervec te tjerave Ibn Abbasi ka shenuar gjithashtu qe i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, ka thene: "Eshte i bekuar ai rob i cili leshon gjak me ane
te prerjes se lekures (flebotomia). Kjo pastron gjakun, qeteson pezmatimet e
brendshme dhe forcon te parit". Ai ka thene gjithashtu se leshimi i gjakut duke prere
lekuren (hixhama) eshte njeri prej ilaceve me te mire".32

Ebu Hurejre ka treguar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

thene: "Ditet e 17, 19 dhe 21 te muajve henore (lunar) jane ditet me te mira per
leshimin e gjakut me ane te prerjes se lekures dhe rrjedhja e tij ne kupezore
(flebotomia). Ibn Maxhxhe ka shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut ka thene:
"Disa prej trajtimeve tuaja me te mira (sheruese) jane: perdorimi i ilaceve (qe
perfitohen nga bimet natyrore) me ane te thithjes me hunde, leshimi i gjakut duke
prere siperfaqen e venes ne kupezore dhe purgacioni". Menyra e fundit eshte e mire
sidomos per banoret e Gadishullit Arabik dhe per ata te vendeve te brezit te nxehte.

Dobite nga leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures

(flebotomia)

Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures (flebotomia) eshte trajtim per

semundje te ndryshme. Kjo menyre nxjerr gjakun jashte nepermes poreve te lekures,
pastron lekuren nga infektimi dhe sjell agenset sherues natyrore (imunokorpet) ne ate
vend. Ndonjehere leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures eshte me efikas per
semundjet e lekures, sesa leshimi i gjakut me prerje siperfaqesore te venes, ndersa
leshimi i gjakut ne kupezore, me ane te prerjes siperfaqesore te venes, eshte trajtimi
me i mire per semundjet qe jane skajshmerisht te pashpresa per t'u sheruar. Vendimi
per te zbatuar njeren nder dy metodat varet nga disa momente. Ketu hyn koha,
vendi, mosha e pacientit, sekrecionet e trupit ne vende te nxehta, stinet e nxehta te
vitit dhe castet e nxehta individuale, ne rastet kur gjaku i individit eshte i trazuar (i
nxehur, i agjituar).

Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures eshte i dobishem

gjithashtu per femren, sepse kjo menyre nxit tek ajo ciklin menstrual. Ne ate rast,
leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures e nxjerr jashte ate qe nuk
mund ta beje leshimi i gjakut nga vena.

Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures eshte me i mire per te

rinjte dhe per ata qe nuk e perballojne dot leshimin e gjakut me ane te prerjes
siperfaqesore te venes. Mjeket pajtohen po ashtu se leshimi i gjakut me ane te
prerjes siperfaqesore te lekures eshte trajtim me i mire per viset e nxehta, ndersa
leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te venes eshte me i pershtatshem per
viset e ftohta. Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures duhet te
behet ne mesin e muajit henor dhe ne kohen kur hena eshte ne fazen pas henes se
plote dhe para henes se re dhe, gjithsesi, gjate kohes se te henes. Kjo eshte kohe me
e pershtatshme per shkak se gjate kohes sa zgjat gjysma e pare e henes rrjedhja e
gjakut eshte e ftohte, jokongjestive dhe ne gjendje te hiperemise pasive (gjendje
abnormale e sasise se madhe te gjakut ne cdo pjese te trupit). Edhe pse cdo
sekrecion i trupit arrin kulmin e depertimit te vet te brendshem ne intervale te
ndryshme, te gjitha ato e arrijne kulminacionin e tyre ne mes te muajit dhe ne
cerekun e trete te henes. Po kete mendim e ka shprehur edhe Ibn Sina (Avicena),
duke shtuar se "leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te
lekures nuk duhet bere gjate kohes se rritjes se henes (periudha nga fillimi i henes
deri para henes se plote),33 sepse ne ate kohe sekrecionet e trupit dhe
bashkedyzimet e tyre (ahlatet) nuk e kane ngopur gjakun (nuk jane grumbulluar ne
gjak) ose nuk gjenden ne sasi te madhe ne gjak, dhe ne kohen e cerekut te fundit te
henes, ngase, ne te kunderten, intensiteti i nje koncentrimi te tille nuk do te jete i
pershtatshem per te nxjerre te gjitha dobite nga leshimi i gjakut ne kupezore me ane
te prerjes siperfaqesore te lekures".

Theksimi i ketij hadithi eshte bere me qellim qe te tregohet se leshuarja e gjakut

ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures vlen per ata qe jetojne ne
vise te nxehta. Arsyeja e kesaj eshte se gjaku i tyre eshte me i holle dhe ndodhet me
afer siperfaqes se lekures. Ne vise te nxehta, nje terheqje e tille e gjakut me ane te
nxehtesise se rrezeve te diellit, mund te tejngope me gjak zona te ndryshme nen
lekure. Edhe pse banoret e viseve te nxehta i kane poret me te medha, ndonjehere
kur ben teper nxehte, ata mund te jene te lodhur dhe te molisur. Per keto raste,
leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te venes eshte i
rrezikshem, kurse leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te
lekures shprish ne menyre te natyrshme cfaredo formacioni te tejngopur nenlekuror.
Ky trajtim natyror e pershpejton zinxhirin e proceseve metabolike ne gjak (si njeri
nga kater sekrecionet themelore te trupit), i cili shoqerohet me purgacion natyror dhe
me pastrimin apo shperlarjen e arterieve, e sidomos te atyre arterieve dhe venave qe
nuk mund te trajtohen lehte sipas kesaj metode. Shperlarja (rrjedhja) qe kryhet ne
secilen arterie siguron dobi te vecanta. Per shembull rrjedhja e gjakut nga vena
basilicae zvogelon kongjestionin dhe pezmatimin e melcise dhe te shpretkes. Kjo
eshte e dobishme po ashtu per zvogelimin e pezmatimit te mushkerive, pleuritit
(pezmatimi i pleures-cipes se mushkerive) dhe te shumices se semundjeve
afatshkurtra te gjakut, te cilat godasin pjesen nen gju e deri te nyjat femorale. Sa i
perket vena medianae ne dore, leshimi i gjakut prej saj eshte i dobishem ne
pergjithesi per eleminimin e te enjturit (edemi) te perkohshem te trupit, nese eshte
shkaktuar nga pengesa vaskulare dhe nga infektimi i pergjithshem (pezmatim) i gjakut
ose nga toksikimi (helmimi i gjakut). Leshimi i gjakut nga vena cephalicae ndihmon ne
ekuilibrimin e dridhjes se perkohshme te kokes, dhembjes ne qafe dhe kongjesitionit
(rritjes se koncentrimit) te gjakut ose te simptomave te cianozes (mavijosja ose
zverdhja e lekures si pasoje e hipoksemise (sasia e zvogeluar e oksigjenit ne gjak) te
shkaktuar nga mungesa e oksigjenit, nga rritja e sasise se karbondioksidit ose nga
gjendja patologjike e homoglobines ne gjak. Sa i perket leshimit te gjakut nga vv.
iugulares, ajo ndihmon ne permiresimin e rrahjes se crregullt te zemres (hipokondria
" crregullimet ritmike ose aritmia), te gjendjeve me crregullime astmatike,
dhembjen kronike te kokes, herpesi (semundje virusale) dhe kur njeriut i duket sikur i
jene enjtur kapaket e syrit.

Enesi (All-llahu qofte i kenaqur me te!) ka thene: "I Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, eshte sheruar me ane te leshimit te gjakut duke ia prere lekuren
ndermjet shpatulles (scapulae) dhe dy venave te pasme te qafes (Vv. cervicales
superfitiales)".34 Aliu (All-llahu e bekofte qetesine e tij!) ka treguar se meleqi Xhibril
ishte ai qe e ka percaktuar leshimin e gjakut te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures 35. Ne
Sahihu-n eshte shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, e ka perdorur leshimin e gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures
kunder dhembjes se kokes, e cila e mundonte gjate kohes sa ishte ne haxh dhe i
veshur me ihrame.36 Gjithashtu, ne hadithet qe i ka shenuar Ebu Davudi, Xhabiri ka
thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka praktikuar nje leshim
te tille te gjakut ne kofshe per shkak te nje shtangimi te vogel qe e kishte perjetuar.

Perdorimi i leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te

lekures ndermjet dy shpatullave (kahil) ndihmon ne sherimin e dhembjes ne krahe,
dhembjeve ne llere dhe dhembjeve ne fyt. Leshimi i gjakut me ane te prerjes se
lekures mbi dy venat e pasme te qafes (Vv. cervicales superfitiales) ndihmon ne
sherimin e dridhjeve te kokes dhe pjeseve te tjera te kokes (d.m.th. te fytyres,
dhembit, vesheve, syve, hundes dhe fytit), pa marre parasysh qe dhembjet ne keto
pjese jane shkaktuar nga infektimi i gjakut, ose nga shkaku i enjtjes qe eshte
shkaktuar nga sekrecioni i gjakut.
 Ceshtjet e perdorimit (zbatimit)

Mjekesia eshte perplot mendime te ndryshme qe lidhen me leshimin e gjakut me

ane te prerjes se lekures ne koke (xhevzet el-kamahduvva). Ne kete teme Ebu-Naim
el-Asfani ne librin e tij me titull Mjekesia e Pejgamberit thekson se i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thene: "Zbatoni leshimin e gjakut ne kupezore
me ane te prerjes se lekures ne tepe (maje) te kokes, sepse ajo sheron pese
semundje"37, ne mesin e te cilave e ka permendur edhe lebren. Ne nje hadith tjeter
ai ka keshilluar te behet i njejti trajtim, por ka shtuar: "...sepse ajo sheron 72
semundje".38 Ata qe e kane studiuar kete hadith (dhe e kane vleresuar mire), kane
vene ne dukje disa dobi te tij. Pervec te tjerash, ato dobi jane: parandalimi i fryrjes
abnormale te kokerdhokut te syrit (rritjen e gl. thyreoideae bashke me daljen e
kokerdhokut te syrit), te enjtjes se kockes ballore te kafkes (processus
frontosphenoidalis), duke perfshire rendimin e kapakeve te syrit dhe te vetullave.
Imam Ahmed ibn Hanbeli kishte bere pyetje lidhur me hadithin qe flet per leshimin e
gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures ne majen e krese, megjithese, kur ai
vete kishte nevoje per nje trajtim te tille, e nderroi ate dhe e leshoi ne te dy anet e
majes se kokes. Sa i perket Ibn Sines (Avicena), atij i ka pelqyer kjo menyre dhe ka
thene: "Kur perdoret shpesh, shkakton harresen". Po ky mendim eshte shprehur ne
hadithin vijues, ku thote: "Kapaku i kokes eshte vendi i kujteses, leshimi i gjakut (ne
ate vend) me ane te prerjes se lekures shkakton harresen". Ata qe diskutojne per
vleren e ketij hadithi dhe thone se nuk ka vlere (nuk eshte i sakte), pohojne se
leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures vetem do ta dobesoje
pjesen e pasme te trurit (pjesen okcipitale), kur eshte bere pa nevoje. Perndryshe,
kur eshte perdorur per prurjen kogjestive te gjakut, ose te pikes ne tru (sulm ne tru),
ajo gjithsesi do te jete e dobishme, duke u mbeshtetur edhe ne rregullat mjekesore,
edhe ne ato fetare.

Zbatimi i leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures nen mjeker,

ndihmon ne zvogelimin e dhembjes se dhembit, dhembjes ne fytyre, pastrimin e
kokes, dhe zvogelon dhembjen ne fyt kur te jete perdorur me kohe. Leshimi i gjakut
ne kupezoren me ane te prerjes se lekures ne maje te shputes se kembes dhe mbi
nyje eshte zevendesim i mire per leshimin e gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te
venes saphene ne kupezore (phlebotomia venae saphenae magnae), e cila eshte vena
e madhe e kembes qe mbaron ne nyjen e kembes (maleolusu). Nje leshim i tille i
gjakut ndihmon kunder pezmatimit te testiseve, furunkulave te kembes (te thatet)
dhe mosardhjes (deshtimit) se menstruacioneve, ndersa leshimi i gjakut ne kupezoren
pas gjunjeve (ne fossi poplitei) ndihmon ne sherimin e aneurimes (zgjerimin e eneve
te gjakut), abceseve kronike (qelbosjeve), hemorroideve dhe te thateve septike
(helmues) te kembes dhe shputes, ndersa leshimi i gjakut me ane te prerjes se
lekures ne mes te kofshes (femurit) eshte trajtim i mire per dhembjet ne shpine
(iritimi), ne rastet e gihtit (sasia e rritur e thartires urike ne gjak) dhe te
hemorroideve (majaselli).

Udhezimet e te Derguarit te All-llahut lidhur me kohen me te mire per zbatimin e

hixhamit

Imam Tirmidhi ka treguar se hadithi i permendur me siper, te cilin e ka

transmetuar Ibn Abbasi, qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka
thene: "Dita e 17, 19 dhe 21 te muajit henor (lunar) jane ditet me te mira per
leshimin e gjakut me ane te prerjes se lekures dhe derdhjes se tij ne kupezore".39 Ne
hadithin tjeter ai ka thene gjithashtu:"Sherohuni duke e leshuar gjakun me ane te
prerjes se lekures ne kupezore dhe mos lejoni qe t'ju mbyse tensioni i larte i gjakut
(hipertensio; arab. tebejjug)".40 Mirepo mjeket pajtohen se leshimi i gjakut ne
kupezore me ane te prerjes se lekures dhe derdhja e tij eshte trajtim i dobishem ne
cdo kohe kur njeri eshte i semure. Ne permbledhjen e haditheve te Ebu Davudit, nje
keshille te tille e ka transmetuar Ebu Hurejre, i cili thote se i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, njehere kishte thene: "Ky eshte ilac per cdo semundje",41
duke menduar per cdo semundje qe shkaktohet nga rrjedhja e tepert e gjakut ne nje
organ ose ind ose (te shkaktuar) me kongjestionin e gjakut. El-Hallali ka treguar se
imam Ahmed ibn Hanbeli, pa marre parasysh diten dhe kohen, e ka trajtuar veten
duke e leshuar gjakun ne kupezore me ane te prerjes se lekures dhe kete e ka bere
per ta parandaluar prurjen e madhe te gjakut. Sa i perket Ibn Sines, ai ka keshilluar
qe "leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore te behet dy-tri ore
pasdite menjehere pasi te lahemi me uje te nxehte, pervec atehere kur eshte rritur
viskoziteti i gjakut, me c'rast individi do te duhej te lahej dhe te djersitej nje ore
para se te perdoret kupezorja per leshimin e gjakut".

Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore nuk duhet te perdoret

pas ushqimit, ngase kjo mund te pengoje tretjen, e sidomos pas ngrenies se ushqimit
te thjeshte, qe mund te shkaktoje rrjedhjen e pikave te sekrecioneve te trupit, ose
enjtje me giht (rritja e sasise se thartires urike ne gjak). I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, ka thene: "Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne
kupezore pa ngrene eshte ilac, ndersa pas ngrenies eshte semundje, edhe ne diten e
17 te muajit henor eshte ilac".

Ne thelb, dhenia e perparesise dates dhe kohes kur duhet leshuar gjaku ne
kupezore me ane te prerjes se lekures, kryesisht lidhet me masat e sigurise,
perkatesisht kunder zbatimit te panevojshem nga personi i shendoshe. Perndryshe, ne
rast semundjeje, dhe nese mjeku e quan te nevojshme, individi duhet te beje
leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures atehere kur
ajo eshte e nevojshme dhe ne vendin e nevojshem. Sa i perket hadithit: "Sherohuni
me ane te leshimit te gjakut ne kupezore duke prere lekuren dhe mos lejoni t'ju
mbyse tensioni i larte i gjakut", ky ka te beje kryesisht me ata qe vuajne nga tensioni
i larte i gjakut ne cast, pasi metoda e leshimit te gjakut ne kupezore duke prere
lekuren e lehteson kete shqetesim. Edhe me siper e kemi permendur praktiken e
Ahmed ibn Hanbelit, i cili e praktikonte leshimin e gjakut ne kupezore duke prere
lekuren pa saktesuar daten dhe kohen.

Dita me e mire dhe me e qelluar per leshimin e gjakut ne kupezore me ane te

prerjes se lekures

Ne librin e vet me titull El-Efrad, Ed-Darekutni ka shenuar qe Abdullah bin Omeri e

ka cituar te Derguarin e All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, se ka thene: "Leshimi i
gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures rrit kujtesen (te mbajturit ne mend)
dhe kthjelltesine. Me emrin e All-llahut zbatoni metoden e leshimit te gjakut ne
kupezore me ane te prerjes se lekures, por mos e preni te enjten, te premten, te
shtunen dhe te dielen, e hena eshte dita me e pershtatshme". El-Hallal ne
permbledhjen e tij me hadithe ka shkruar se e ka pyetur imam Ahmed bin Hanbelin:
"Ne cilat dite te javes nuk e lejon leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se
lekures?" Ai ishte pergjigjur: "Ne lidhje me kete pyetje une e di qe e shtuna dhe e
merkura jane permendur ne hadithe, e disa thone se edhe dita e premte". Ebu Bekri
(All-llahu qofte i kenaqur me te!) nuk e praktikonte kete prerje diten e marte dhe
kete e bente ne perputhje me hadithin: "Gjaku nuk koagulohet sa duhet (nuk mpikset)
te marten". (Ebu Davudi)42 Sa i perket leshimit te gjakut ne kupezore me ane te
prerjes se lekures te merkuren, Ebu Hurejre (All-llahu qofte i kenaqur me te!) ka
transmetuar hadithin vijues: "Nese ai qe praktikon leshimin e gjakut ne kupezore me
ane te prerjes se lekures, te shtunen ose te merkuren, semuret nga leukemia ose
lebra, le te fajesoje vetevten".43

Perfundim

Mbi dobite e leshimit te gjakut ne kupezore me ane

te prerjes se lekures

Ne shpjegimet e mesiperme kemi nxjerre perfundimin, gjithnje mbi baze te

haditheve, se trajtimi mjekesor eshte i domosdoshem, kurse leshimi i gjakut ne
kupezore me ane te prerjes se lekures eshte i nevojshem dhe duhet te behet ne pjese
te trupit te percaktuara saktesisht. Leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes
mund te behet gjate haxhit, edhe atehere kur nje trajtim i ketille kerkon qethjen e
flokeve per shkaqe mjekesore, e jo per ceremonite fetare ose ligjin. Leshimi i gjakut
me ane te prerjes se lekures nuk eshte e thene se e nderpren agjerimin. Bejne
perjashtim keto raste: kur agjerimi eshte i detyruar (ne muajin ramazan), kur individi
nuk eshte ne udhetim, dhe kur semundja eshte e tille qe nuk ka nevoje per veprimin e
leshimit te gjakut. Por, imam Buhariu vertet ka shenuar ne Sahihun e tij qe i Derguari
i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka perdorur kupezoret per leshimin e gjakut
gjate agjerimit (kur ka agjeruar)", ndoshta ky rast ka ndodhur ne kohen e agjerimit
vullnetar. All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI VII

Leshimi i gjakut ne kupezore me ane te

prerjes siperfaqesore te venes (flebotomia)
dhe kauterizimi.

Xhabir bin Abdullahu ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e

selem, e ka derguar te mjeku Ubejj bin Ka'ab, i cili ia ka leshuar gjakun nga vena,
pastaj e ka kauterizuar".44 Eshte shenuar ne hadithet sahihe qe "kur Sa'ad bin Muazi u
plagos ne llere (ahlat) me shigjete, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
ia kauterizoi plagen me maje te shigjetes. Me vone plaga iu enjt dhe iu infektua,
kurse ai ia leshoi gjakun dhe ia kauterizoi perseri".45 Ebu Ubejde ka treguar qe nje
person i plagosur ka ardhur tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i cili
i tha: "Kauterizoni plagen e tij, pastaj siper saj shtypni gurin e (lare) dhe te nxehur".
Keshtu, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka perdorur kauterizimin
si mjetin e fundit. Megjithate ai ka thene: "Nese duhet zgjedhur mes sherimit me
flebotomi ose kauterizim, une nuk e dua fare kauterizimin (mua nuk me pelqen
kauterizimi)". (Buhariu dhe Muslimi) Ne nje hadith tjeter, qe e kemi theksuar me
siper, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka ndaluar kauterizimin,
por megjithate ka thene: "...Kemi qene ne sprova te medha, prandaj e kemi perdorur
kauterizimin, por nuk kemi arritur ta tejkalojme, as nuk kemi pasur sukses".46 El-
Hatabi ka shpjeguar se "plaga e Sa'ad bin Muazit eshte kauterizuar per ta shpejtuar
mpiksjen (koagulimin) e gjakut, ndersa i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka qene i brengosur, sepse sikur mos te veprohej ne ate menyre, atehere
Sa'adi do te vdiste nga gjakderdhja".

Kauterizimi do te duhej te perdorej vetem si trajtim mjekesor dhe lejohet vetem

ne raste teper urgjente dhe te domosdoshme e pa rrugedalje, pikerisht sikurse
amputimi qe zbatohet per te shpetuar jeten e njeriut. Sa i perket ndalimit te tij, ai
eshte i rendesishem per t'iu kundervene mendimit shoqeror se ky veprim eshte
burreror dhe se individi do te mund te vdiste nese e kundershton kete trajtim, bile
edhe nese eshte prerje e paperfillshme. Per kete shkak i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, e ka ndaluar zbatimin e tij si zakon shoqeror pikerisht per
kete qellim te qarte. Nje qendrim i tille eshte bere me i qarte ne rastin e Imran bin
Hasinit, i cili kishte besim te patundur ne kauterizim dhe ne vulosjen e thate me
zjarr, si ilac per cdo semundje. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e
ka pranuar se kauterizimi i plages se Imranit do te jete i rrezikshem, prandaj e ka
ndaluar zbatimin e tij. Ne kete rast del ne pah ndalimi i zbatimit ne vendet kritike te
trupit. All-llahu e di me se miri.

Ne kete teme, Ibn Kutejbe ka treguar se ekzistojne dy lloj kauterizimesh: sipas

"zakoneve shoqerore", si ne rastin e personit te shendoshe, me te cilin lidhen fjalet:
"Ai qe e perdor vulosjen e thate me zjarr nuk beson tek All-llahu", dhe zakoneve
mjekesore, si ne rastin e plages se qelbezuar, apo te amputimit. Kjo eshte ajo qe ka
te beje me ate "si ilac". Kur kihet parasysh se kauterizimi eshte ilac potencial, por pa
ndonje siguri te plote, atehere kjo nuk lejohet.

Ne Sahih eshte shenuar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

thene: "Shtatedhejte mije njerez nga ummeti im do te hyjne ne Xhennet pa dhene
llogari: ata qe nuk kerkojne te sherohen me rukje, ata qe nuk kauterizohen, ata qe
nuk jane besetyte dhe ata qe i besojne plotesisht All-llahut te tyre". Prandaj, hadithet
flasin per kauterizimin dhe vulosjen e thate me zjarr ne kater menyra te ndryshme:
qe te perdoret; qe nuk duhet te perdoret; qe lavderohet ai qe heq dore nga kjo
terapi, dhe ai qe i ndalon. Qofte i lavderuar All-llahu i plotfuqishem " nuk ka
kunderthenie ne mes te ketyre kater mendimeve, ndersa individi mund ta perdore
kete trajtim kur eshte i domosdoshem nga ana mjekesore, duke e lejuar ate edhe pse
nuk i pelqen. Sa i perket ndalimit te tij, ai varet nga deshira dhe prirja personale, e
sidomos kur perdoret si "zakon shoqeror". All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI VIII
Sherimi i epilepsise

Ata bin Ebi-Rebbah ka shenuar transmetimin ne Sahih se njehere Ibn-Abasi kishte

thene: "A do te deshirosh ta shohesh gruan qe eshte njera nga banoret e Xhennetit?"
Ata ishte pergjigjur: "Do te deshiroja". Ibn Abasi i kishte thene: "Shikoje ate gruan
zeshkane! Shume kohe me pare kishte ardhur tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, dhe i kishte thene: "Jam e semure nga epilepsia dhe gjate sulmeve te
forta ndodhem lakuriq pa dashur. Luteni All-llahun qe te me sheroje". I Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, iu pergjigj: "Nese deshiron, mund te merresh me
durim me gjendjen tende dhe te shperblehesh me Xhennet, por nese deshiron
ndryshe, do t'i lutem All-llahut per sherimin tend". Gruaja u pergjigj: "Une me me
deshire do ta perdorja durimin". Pasi mendoi pak, gruaja shtoi: "Gjate kohes sa
zgjasin sulmet e renda ndodhem e zhveshur lakuriq pa qellim, prandaj luteni All-
llahun qe turpi dhe pafajsia ime te mbrohen". Pastaj i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, u lut per te".47
 Ka shume perkufizime per epilepsine, por nuk ka ndonje perkufizim te kenaqshem
ne baze te karakteristikave klinike. Shumica e epileptologeve e kupton epilepsine si
nje sindrom klinik. Shumica e perkufizojne epilepsine si gjendje e cila karakterizohet
nga episode rekurente me prejardhje primare cerebrale ne te cilat crregullohet
vetedia, levizjet, ndjenjat ose veprimet.

Problemi i klasifikimit te epilepsise eshte i hapur ende, ndersa perpjekjet e sotme

te shumta nuk kane dhene rezultate te pritura. Ndarja e epilepsise ne idiopatike dhe
simptomatike eshte ndarja me e hershme e epilepsise.

Klasifikimi i cili sot eshte i pranueshem nga shumica e epileptologeve bazohet ne

aspektet klinike dhe elektroencefalografike (Gastaut, 1969).

Sulmet mund te jene:

- parciale,

- te gjeneralizuara,

- unilaterale,

- sulme epileptike te pakualifikuara,

- sulme epileptike psikogjene (deatore, afektive),

- sulme epileptike psikosenzore (paraqitja paroksizmale e iluzioneve ose e

halucinacioneve).

Ne Mjekesine e pejgamberit eshte pershkruar sherimi i llojit te epilepsise, sipas

shkences, me etiologji te panjohur.

Ka dy lloj epilepsish (sara'): ajo qe manifestohet te personi i cili lejon qe te

kontrollohet nga exhinet dhe shejtanet, qe njihet si i xhindosur; crregullimi
psikosomatik, qe eshte shkaktuar nga rendimi fizik i sekrecioneve te trupit ne trupin e
njeriut, qe ne mjekesi njihet si prishje e ahlak-ut ose shkaterrim i sekrecioneve
primare trupore. Mjeket besimtare thone se perpiqen qe ta sherojne llojin e dyte,
ndersa lloji i pare njihet vetem nga mjeket e afte dhe eksperte. Ekspertet e pranojne
kete lloj te epilepsise, por nuk e sherojne. Ata gjithashtu e dine se ilaci i saj ndodhet
ne kundervenien ndaj ndikimit te exhineve nepermjet pranise se melekut. Kur individi
arrin te kete sukses dhe te krijoje shoqeri me meleket, nje e mire e ketille do te
neutralizoje pasojat e te keqes dhe do te shkaterroje rrezikimin prej saj. Sa i perket
mjekeve laike, te cilet e shqyrtojne veprimin themelor dhe kokecarjen, mendimet
epshndjellese si virtyt, sfide dhe te drejte, ata nuk e pranojne luften dhe ndikimin e
panderprere te shpirtrave te kundert dhe jane te prirur qe te mohojne ndikimin e tyre
emocional dhe fizik mbi trupin e njeriut; dhe, pervec ketyre, pa ndonje besim te
fuqishem ne rolin e tyre. Mirepo, ne realitet, nje budallallek te ketille te skajshem
nuk e perbene pjesa e profesionit te mjekesise kur pasojat ne trup jane te qarta dhe
te vertetuara. Qellimi i saj qe te reduktohen ne crregullim psikosomatik eshte
pjeserisht i sakte. Mjeket e lashtesise ndonjehere e quanin epilepsine "semundje
hyjnore", sepse ate e shkaktojne shpirtrat. Galeni, eshte njeri nder ata qe e ka
analizuar nje emertim te tille dhe etimologjine e tij e ka vene ne lidhje me
crregullimet ne koke dhe, sipas tij, kjo semundje vepron ne besimin e pacenueshem
(te shenjte) ne njohurine hyjnore te ruajtur ne cerebrum, i cili i kontrollon proceset e
vetedijshme dhe te pavetedijshme. Natyrisht, nje mendim i ketille gjithashtu nuk
eshte i vertete dhe eshte pasoje e mosdijes se mjekeve laike per ekzistimin e
shpirtrave te ketille (ervah), strukturat dhe funksionet e tyre. Mjeket laike kane
nxjerre perfundimin e vet atehere kur nuk kane mundur te vertetojne asgje tjeter
pervec shkaterrimit te sekrecioneve primare te trupit. Megjithate, secili njeri qe ka
pak mend dhe qe mendon pak mund te dalloje lehte ekzistimin e shpirtrave te ketille
dhe ndikimin e tyre, dhe me tej, ai me siguri do te tallet me keto pohime te pabaza
te mjekeve dhe me dobesine e argumenteve te tyre.

Sherimi i epilepsise
Epilepsia mund te trajtohet ose nga vete pacienti, ose nga mjeku i tij. Sa i perket
veprimit autoterapeutik, ai varet nga besimi i pacientit dhe vullneti i tij per te marre
kontrollin mbi crregullimin e vet emocional. Ai varet gjithashtu nga fuqia e
vendosmerise se tij dhe nga sinqeriteti i tij dhe kthimit dhe kerkimit te ndihmes se
vertete nga Autori dhe Krijuesi i te gjitha jeteve dhe Furnizuesi (Ushqyesi) i tyre. Ai
duhet te kerkoje me seriozitet dhe sinqerisht vendstrehim tek Zoti i boteve, me
gjuhen e se vertetes dhe ne thellesite me te fshehta te zemres. Kjo eshte quajtur
lufte e brendshme. Luftetari vetem mund ta mposht kundershtarin kur ai beson me
kembengulje ne armet e veta ose kur dora e tij eshte e pathyeshme dhe me kete e
kompenson armen me pak te sigurt. Kur besimi ose dora e tij nuk jane te afta te
hyjne ne nje lufte te ketille, atehere arma do te jete e padobishme pa marre
parasysh cfare arme eshte ajo. Zemra e tij do te jete ne shkaterrim e siper, e mjere
dhe e paafte per ta njohur Zotin e vet dhe atij do t'i mungoje feja e vertete, besimi,
besimi fetar ose edhe udheheqja. Ne te vertete nje person i tille eshte i pafuqishem
dhe i denuar me shkaterrim, pervec nese meshira e All-llahut do te beje qe atij t'ia
tregoje rrugedaljen nga veshtiresite.

Sherimi i epilepsise me ekzorcizem (ndjekja e xhineve)

Sa i perket sherimit spiritual te epilepsise nga nje mjek i shkathet, nje njeri i tille i
mencur me siguri duhet te jete mjek me pervoje dhe besimtar i forte. Ne te
kunderten nderhyrja e tij nuk do te kete dobi dhe ne vend te saj mund te jete e
rrezikshme per te dyte " edhe per pacientin, edhe per mjekun e tij. Ne rastin e
shejhut te vertete, per te mund te jete e mjaftueshme qe te ndjeke nje exhin te tille
te huaj duke iu drejtuar atij ne menyre te vendosur: "Dil prej tij!" (uhruxh minhu);
ose ai mund ta therrase fuqine e emrit te All-llahut mbi te duke i thene keto fjale:
"Me emrin e All-llahut, dil prej tij!" (Bismillah uhruxh minhu); ose duke thene: "Nuk ka
force ose vullnet pervec me All-llahun". (la havle ve la kuvvete illia billah). Ne
hadithe eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte
zakon t'i ndillte keta shpirtra duke u thene: "Dil prej tij, o armik i All-llahut. Une jam i
Derguari i All-llahut dhe te urdheroj te dalesh!"

Tek shejhu im kam pare me syte e mi kur ai e dergoi njerin per te folur me exhinin
e huaj qe e kishte zene nje person te ketille, kurse shejhu im i tha: "Shejhu te thote
te dalesh prej tij, sepse nuk te lejohet te mbetesh ashtu", dhe pacienti me epilepsi u
zgjua menjehere nga goditja epileptike. Nje i derguar i ketille mund ta therrase
gjithashtu exhinin e huaj vetvetiu duke i dhene urdher qe ta liroje viktimen e vet.
Ndonjehere nje exhin i tille mund te jete shejtani i ikur (marid), i cili do te dale nga
pacienti vetem atehere kur eshte i detyruar te beje dicka te tille. Megjithate, kur
pacienti zgjohet nga goditja epileptike, ai do te duhej te ndiente dhembje nga nje
denim i ketille. Kemi deshmi ne nje ekzorcizem te tille, si edhe shume vellezer tane
te tjere qe jane sheruar shume here. Shume here shejhu yne i lexonte pacientit ne
vesh versete nga Kur'ani. Si per shembull:

"A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do te ktheheni ju te Ne?" (El Mu'minune,
115)

Njehere shejhu, kur po e thoshte kete verset, e zgjati rrokjen e fundit "...uuun"
derisa exhini i huaj i keq ia ktheu pergjigjen, nepermjet zerit te viktimes, duke
thene: "Vertet!" Menjehere shejhu yne e rroku kallamin qe e mbante afer vetes dhe e
goditit pacientin disa here, duke i rene fuqishem ne venat e pasme nga te dy anet e
qafes. Njerezit qe e pane kete veprim menduan se personi me siguri do te vdese nga
keto te rena te fuqishme. Njehere gjate nje ekzorcizmi te ketille, exhini klithi me ze
te larte dhe tha: "Por, une e dua!" Shejhu iu pergjigj: "Ai nuk te do ty!" Pastaj exhini
tha: "Dua ta kryeje haxhin me te!" Shejhu ia ktheu: "Ai nuk deshiron ta kryeje haxhin
me ty! Pastaj exhini u pajtua dhe tha: "Do ta liroje per shkakun tend!" Shejhu u
pergjigj: "Jo, jo per shkakun tim, por per nenshtrimin ndaj urdhrit te All-llahut dhe te
te Derguarit te Tij, , salaAllahu alejhi e selem!" Pastaj exhini pranoi: "Atehere do ta
liroje menjehere". Pacientit menjehere iu kthye vetedija dhe dukej sikur nje barre e
rende ra nga supet e tij dhe qendroi ulur me shikimin pyetes, dhe tha: "ka me solli
prane shejhut te nderuar?" Njerezit pyeten: "A te dhemb trupi nga te renat e
fuqishme?" Njeriu pyeti: "Per cfare te renash me pyesni? Pse shejhu i nderuar do te me
rrahte mua? Nuk kam bere asgje qe do te kerkonte denimin tim". Ne te vertete pas
nje hetimi te gjithanshem dhe pyetjesh te shumta, doli se njeriu nuk kishte qene
plotesisht i vetedijshem per ate qe i kishte ndodhur.

Ndonjehere shejhu lexonte versetin qe flet per fronin e All-llahut (ajetu-l-kursijj):

"All-llahu eshte nje, nuk ka zot tjeter pervec Atij. Ai eshte mbikeqyres i
perhershem dhe i perjetshem. Ate nuk e kap as kotje as gjume, gjithcka ka ne qiej
dhe ne toke eshte vetem e Tij. Kush mund te ndermjetesoje tek Ai, pos me lejen e
Tij, e di te tashmen qe eshte prane tyre dhe te ardhmen, nga ajo qe Ai di, tjeret dine
vetem aq sa Ai ka deshiruar. Kursija e Tij (dija-sundimi) perfshine qiejt dhe token,
kujdesi i tij ndaj te dyjave, nuk i vjen rende, Ai eshte me i larti, me i madhi". (El
Bekare, 255)

Ai e kishte zakon gjithashtu te porosiste qe pacienti dhe personi qe e sheron ta

lexonte shpesh kete verset, pervec verseteve te tjera dhe te formulave te lutjes se te
Derguarit per mbrojtje kunder sulmeve te shpirtrave te keqij, sic eshte per shembull
kaptina 113 dhe 114 e Kur'anit (El-Muavezetejn). Pergjithesisht, kjo lloj epilepsie, dhe
pakontestueshmeria e nje trajtimi te ketille, mund te kontestohet vetem nga nje
person i paafte, qe ka mangesi diturie, mencurie dhe diturie te vertete

Ne anen tjeter, shpirtrat e keqij dhe te papaster (josubstanciale) me se shumti i

sulmojne njerezit e dobet, te cilet kane pak ose nuk kane aspak besim, zemrat e te
cileve jane te mbrapshta dhe gjuhet e te cileve nuk e kane thene kurre te verteten,
nuk e kane lexuar kurre Kur'anin ose ndonje lutje (dua), ose lutje te te Derguarit te
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, kunder pranise se ketyre sulmuesve te
mbrapshte. Prandaj, ndonjehere, kur shpirti i keq endacak dhe i terbuar gjen
personin me frymezim te mbrapshte, te pafuqishem dhe te paarmatosur, ose personin
e zhveshur, ai e ve kontrollin mbi te, e shfrytezon trupin e tij si vendqendrim te vetin
dhe i kontrollon veprimet e tij. Ne te vertete nese ka mundesi qe te zbulohet vetedija
e shumices se njerezve ose te hiqet veli i tyre dhe te mund te shikojme nen lekuren e
tyre, me siguri do te verejme se jane te nenshtrueshem ndaj ketyre shpirtrave te
keqij ne njerin apo ne nivelin tjeter. Keta lloj shpirtra do t'i lidhin me litaret e vet, do
t'i manipulojne ata dhe do t'i orientojne sic duan vete. Kur nje person i tille refuzon
te jete i degjueshem, ai vuan shpesh nga sulme te fuqishme epileptike deri kur te
pranoje te nenshtrohet ndaj ketyre kerkesave te mbrapshta. Shtegdalje e vetme nga
kjo lloj epilepsie eshte diagnostifikimi i drejte i semundjes dhe ndarja ndermjet dy
kundershtive dhe vetem atehere, me urdhrin e All-llahut, individi do te kuptoje se ka
qene viktime e pushtuar (masru) e ketyre shpirtrave te keqij persekutues.

Ilaci kryesor i nje gjendjeje te tille epileptike (sara) eshte rehabilitimi i shendetit
shpirteror dhe rilindja e fese. Ky ilac duhet te filloje te veproje ne kete menyre: se
pari duke u cliruar nga shpirtra te ketille mberthyes; rehabilitim duke u shoqeruar me
njerez te drejte; duke u bere te ndergjegjshem per ekzistimin e vepres hyjnore; duke
iu nenshtruar urdhrave hyjnore. Ky eshte gjithashtu ilac parandalues, i cili eshte
mbeshtetur ne arsye (akl), i lidhur me fene e vertete (iman). Individi njekohesisht
duhet ta dije se ajo qe e sjelle i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
eshte e vertete; se Xhenneti dhe Xhehennemi jane te vertete; se vdekja eshte e
vertete; se dhenia e llogarise ne varr (kabur) eshte e vertete; se ringjallja eshte e
vertete dhe se Dita e gjyqit eshte e vertete. Njehere i cliruar dhe i nxjerre nga nje
pushtim i pazakonshem i jetes private, individi duhet te veshtroje me kujdes boten
dhe te mendoje mbi peripecite e kesaj bote, te ndjeke paralajmerimet e All-llahut,
te mendoje per hallet e te tjereve, per kufijte sekret dhe te drejte te fatit dhe per
goditjet e panderprera nga fatkeqesite derisa pjesa me e madhe e njerezve eshte
mpire dhe nuk eshte e vetedijshme per shkakun. Cfare denimi!
 Ne te vertete kur jeta laike behet mase, dhe sikurse dora e fatit qe te godet fort,
shumica e njerezve verbohet dhe i sheh fatkeqesite si karakter te pergjithshem. Ata
nuk e njohin semundjen e vet, as semundjet e te tjereve. Me tej, per shkak te
shumesise dhe shkalleve te gjendjeve epileptike, perpos destruksionit masiv dhe
shtrirjes me vone te epidemise, do te kete mohim te vazhdueshem, ndersa njerez te
infektuar ne kete menyre do t'i kthejne syte e tyre prapa dhe nuk do ta njohin as
viktimen, as sulmuesin. Kryesisht, ne mendjet e tyre jostabile, cdo cast i kenaqesise
vetjake eshte nga ana tjeter e harreses, pa marre parasysh cmimin dhe pa marre
parasysh kush vuan per kete, kurse ne mendjet e tyre do te zhvillohet menyra e re e
te menduarit. Nga ana tjeter, vetem nese deshiron All-llahu i gjithefuqishem, Ai do ta
zgjoje nga gjumi vetedijen e robit te vet. Nje person i ketille do te shohe djathtas e
majtas dhe do te kuptoje se shumica e njerezve ne bote eshte e goditur nga verberia
dhe nga gjendjet kronike epileptike, se eshte e pakujdesshme per vleren e vet dhe
per shkallen e sulmeve te tyre. Disa nga sulmet e tyre te ashpra jane me te mprehta
se te tjerat. Disa duken te arsyeshem per nje cast, ndersa ne castin tjeter jane te
marre. Kur nje person i ketille zgjohet pas nje sulmi te ashper, ai vepron normalisht
dhe eshte i dobishem, ndersa kur te sulmohet perseri, ate e pengojne idiotesi
mekatare te parendesishme dhe veteshkaterruese! Perseri shtrohet pyetja:

"A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do te ktheheni ju te Ne?" (El Mu'minune,
115)

Sherimi i sekrecioneve te prishura te trupit

Sa i perket parregullsive psikosomatike ose kalbezimit te sekrecioneve primare te

trupit (ahlat), individi duhet te dije se kjo semundje i ngulfat pjeserisht funksionet e
sistemit nervor dhe i dobeson levizjet e natyrshme e te vullnetshme. Kjo gjithashtu
eshte e njohur si epilepsi psikosomatike. Ajo shfaqet ne rritjen jonormale te sasise se
fluideve (likuorit cerebrospinal) ne kafke, te njohur gjithashtu si hydrocephalia, duke
e bere te mundshme pjekjen e mukusit te dendur ngjites, i cili shkakton enjtjen e
membranes se kokes (delirium), bllokaden e pjeserishme te cerebrumit (muhl " truri
i madh), ndersa ndonjehere shkakton rritjen dhe demtimin e kokes. Kjo gjithashtu
pengon reflekset natyrore dhe ndjenjen, si dhe prodhon nje lloj epilepsie qe njihet
me emrin epilepsia mioklonike. Simptomat e tjere jane: kapslleku i shkaktuar nga
akumulimi i gazrave; dendesimi dhe prishja e ajrit ne trup; zhvillimi i avullimeve te
pakendshme qe shkaktojne mungesen e baraspeshimit dhe pamundesine per te
qendruar drejt; depertimi i sekrecionit ne tru ose simptoma te tjera te mprehta,
pervec shenjave te tjera te demtimit te sistemit nervor qendror dhe mungeses se
baraspeshimit te sekrecionit si sekrecione te gjakut.48 Kur sulmi epileptik shkaktohet
nga sulmi i brendshem i papritur dhe i ashper, atehere ai shkakton kontraktimin e
trurit qe ndiqet nga tkurrja e menjehershme e ekstremiteteve qe ndiqet me ngerce,
qe e bejne te paafte personin te ngritet vete dhe si pasoje e kesaj ai do te rrezohet
dhe ndonjehere do te nxjerre shkume nga goja. Ky rast konsiderohet i mprehte,
sidomos kur ndiqet nga dhembje te mprehta. Ne kete shkalle, kjo semundje eshte
trajtuar si kronike per shkak te ashpersise se saj, kohezgjatjes dhe veshtiresise se
sherimit. Kjo eshte e verete atehere kur personi qe vuan nga epilepsia i kalon te 25
vjetet me semundjen qe e godet trurin e tij, fijet dhe qelizat nervore. Hipokrati nga
Kosi (460-377 para e.s.) kete lloj te epilepsise e quan "kronike, e cila nuk reagon
aspak ne ilace deri ne vdekje". Kur e dime kete, individi do ta kuptoje rastin e
permendur me siper te gruas e cila kishte shkuar tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, dhe i kishte thene: "Vuaj nga sulmet epileptike..." Duke e njohur
gjendjen e saj, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte ofruar te
zgjedhe ndermjet sherimit te pritshem me ane te lutjeve dhe pritjes se sigurt te
Xhennetit te premtuar nese ajo do te kishte durim per semundjen e vet. Gruaja kishte
zgjedhur durimin, kurse i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ishte lutur
qe thjeshtesia e saj te shperblehet. Udhezimi i dyte i te Derguarit te All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, qe thote se kur semundja eshte kronike ndonjehere
lejohet te hiqet dore nga trajtimi mjekesor dhe te lutet per dashamiresine e All-llahut
per te sheruar semundjen e vertete te shpirtit. Ne te vertete fuqise sheruese te All-
llahut nuk i duhet te argumentoje veprimin, sepse Ai eshte krijues dhe levizes i
semundjes dhe i ilacit te saj. E kemi provuar, ashtu sic kane bere edhe shume njerez
te tjere, ilacin e lutjeve te verteta per ate qe eshte shenuar si "semundje e
pasherueshme", dhe me ane te shpirtmadhesise se Tij e kemi arritur qellimin e
permiresimit. Mjeket e mencur tanime e dallojne fenomenin fuqise psikologjike te
sherimit dhe ndonjehere e dallojne veprimin e tyre ne sherimin e gjendjeve kronike.
Nga ana tjeter, graden e mjekut nuk e demton asgje me shume se mendimi i mjekeve
laike, nga te cilet shumica jane kryesisht egocentrike, ndersa ndermarrjet e te cilet
jane veteshkaterruese.

KAPITULLI IX

Sherimi i ishiasit Pezmatimi i nervus

ischiadicus.

Ibn Maxhxhe ka shenuar ne librin e vet te haditheve Sunen Ibn Maxhxhe

transmetimin e imam Muhammed ibn Sirinit, i cili e ka shenuar hadithin qe e ka
treguar imam Enesi bin Maliku se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka
thene: "Ishiasi mund te sherohet duke shkrire yndyren e bishtit (ilja " yndyra e
bishtit) te deles arabe, duke e ndare ne tre pjese te barabarta, dhe duke e pire ne
lukth te zbrazet.49

Nervi ishiatik, i njohur ne gjuhen arabe si irkun-nisa, eshte nerv i gjate qe kalon
nga vendi i rajonit te nyjes se kerdhokulles (ischium), e cila eshte me e poshtmja nga
te tre seksionet e kocit te kerdhokulles, kurse zgjatet nga pjesa e fundit e kofshes
deri poshte ne thember. Pezmatimi i nervit ishiatik mund te shkaktohet nga lendimi
ose shtypja dhe vepron mbi nervat perreth duke shkaktuar dhembje therese. Vuajtja
nga ishiasi per nje kohe te gjate mund ta perhape dhembjen nga rajoni i kerdhokulles
neper kercir (tibia) ndermjet gjurit poshte deri te nyelli i kembes. Simptomat e tjere
percjelles qe e zgjasin semundjenr nje kohe perfshijne humbjen e peshes trupore dhe
dobesimin ose atrofine e kerdhokulles. Hadithi i permendur me siper ka dy kuptime
themelore: gjuhesore dhe mjekesore. Sa i perket kuptimit gjuhesor, nassa ne arabisht
tregon nervin ishiatik ( nervus ischiadicus) se bashku me dhembjen e vecante therese
qe e ben te paafte personin, e percjell dhe e shkakton, saqe pacienti harron gjithcka
tjeter vec tij. Sa i perket kuptimit mjekesor, ishiasi eshte pezmatim i ketij nervi dhe i
nervave fqinje qe shkakton dhembje goditese deri poshte ne nyellin e kembes. Sulmet
jane te herepashershme dhe ndonjehere zgjasin shume, kurse vuajtjet e pacientit
mund te zgjasin edhe disa muaj. Dhembja zakonisht perseritet naten ne te njejten
kohe.

Sic eshte shpjeguar ne kapitujt e mesiperm, hadithet e te Derguarit te All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, ndahen ne dy lloje: te pergjithshem dhe specifike. Sa i
perket haditheve te pergjithshem, ata duhet te kuptohen ne raport me kohen,
personin dhe gjendjen. Lloji i dyte, ata specifike, dhe ne kete rast nje hadith i tille ka
te beje me sherimin e ishiasit te beduineve arabe dhe te njerezve te vendeve
perreth, per te cilet ky trajtim eshte me i miri per shkak te kohes dhe vendit. Nese
shkaktari i kesaj frakture te legenit, dislokimi i kerdhokulles, pezmatim i lehte artritik
ose levizjet e tjera qe bejne shtypje mbi nervin ishiatik, kjo lloj semundjeje shkakton
tharjen ose mungesen e ekuilibrit te lageshtise ( d.m.th. zhvillimin e substances
ngjitese koagulabile), qe shkakton nxehtesi, enjtje dhe humbje te funksionit. Ne
rastin tjeter te mungeses se baraspeshes se lageshtise, nje substance e tille mund te
trajtohet nepermjet hapjes se punes se zorreve, nepermjet perdorimit te nje yndyre
te shkrire, e cila, pervec te tjerash, ka veti te pjekjes dhe te laksativit.

Kur ushqimi i kafsheve permban ne vete bime te nxehta, sic eshte per shembull
Caulophyum thalictroides, rrenje te bimes te familjes mersine, pelin dhe selvi, vetite
mjekesore te ketyre bimeve behen pjese e mishit dhe e yndyres se kafsheve. Individi
mund t'i perdore keto bime si bime mjekuese ose mund te perdore yndyren e
perfituar nga perzierja e ketyre vajrave duke e lyer gjithe gjatesine e nervit ishiatik
ose te vihen kompresa te ngrohta.

Pra, sic kemi thene ne kreret e mesiperm, semundjet e njerezve qe perdorin

ushqime te thjeshta sherohen kryesisht me ilace te thjeshta, ndersa semundjet e
njerezve qe perdorin ushqime te zgjedhura dhe me te llojllojshme kerkojne trajtim
me ilace me te llojllojshme. Megjithate, te gjithe mjeket pajtohen qe vetem atehere
kur ushqimi natyror nuk mund te siguroje ilacin e nevojshem, mund te pershkruhet
per te perdorur ndonje ilac, por individi mund te marre ndonje ilac me te komplikuar,
vetem kur ilaci i thjeshte nuk eshte i suksesshem.
 KAPITULLI X

Gjendjet me thatesire dhe nevoja natyrore

per baraspeshimin e tyre.

Imam Et-Termidhiu ka shenuar ne permbledhjen e vet me hadithe Xhami, si dhe

imam Ibn Maxhxhe ne Sunen e tij, qe i ka treguar Esme bint Umej se i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, duke u pergjigjur ne nje pyetje te tij, ka thene:
"ka perdor per pastrimin e zorreve?" Ajo eshte pergjigjur: "E perdor euforbine50 si
zbutes dhe laksativ". Ai ia ktheu pergjigjen: "Kjo eshte teper e nxehte dhe e forte.
Une vete i perdor vetem farat e sanes".51 Ibn Maxhxhe ka thene gjithashtu ne Sunen
se Abdullah bin Harami e kishte degjuar pergjigjen e te Derguarit te All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, i cili, po ne kete pyetje, eshte pergjigjur: "E perdor sanen
dhe qimnon52 (ose farat e anisit)".

Esmeja e pyeti te Derguarin lidhur me perdorimin e laksativit natyror me qellim qe

ai ta ndihmoje per ta njohur nje stimulues me te mire per pastrimin natyror te
jashteqitjes me bime qe nuk jane te demshme per trupin e saj. Perdorimi i laksativit
natyror per clirimin e zorreve dhe shpengimi i kapsllekut tregon se perdorimi i
laksativeve te forte mund t'i shkaktoje trupit me shume dem se dobi. Ne te vertete
kapslleku shkakton thatesine e konstitucioneve53 dhe mbylljen e zorreve dhe do te
duhej te trajtohet me te kunderten e vet. Laksativi ne arabisht eshte quajtur mashi,
qe do te thote ecje, levizje ose funksionim. Kjo per shkak se perdoruesi perpiqet qe
t'i nxjerre shpejt e shpejt produktet e panevojshme te tretjes dhe fekalet e tjera.
Korja e bimeve te familjes se qumshtores (euphorbiaceae),54 e sidomos llojet
indiane, duke perfshire edhe Euphorbi antiquorum, eshte perdorur qe ne kohe te
lashta per sherimin e shpretkes dhe edemit. Megjithate, vetite laksative te saj
zakonisht perdoren edhe sot si purgativ ne veterinari. Kjo eshte bime e eger e nxehte
dhe e thate ne shkalle te ngurte dhe shumica e mjekeve e preferojne evitimin e
perdorimit te saj per shkak te reaksionit kimik kaustik qe e shkakton ne trup.55

Gjithcka qe lidhet me sanen, me e mira eshte sana e bute, qe eshte bime e sigurt.
Gjethet e kesaj sane veprojne si laksativ i lehte, kurse ajo konsiderohet e nxehte dhe
e thate ne shkalle te pare. Dobite e tjera prej saj jane pastrimi i vrerit te verdhe dhe
te zi, por eshte perdorur edhe per sherimin e angines se zemres (angina pectoris),
verdhezes se zeze, hepatitisit, herpes simplexit, carjes se lekures, migrenes se kokes,
kunder renies se flokeve, kunder morrave, pucrrave dhe kruarjes se lekures,
epilepsise dhe per shtendosjen e tonusit te muskujve.

Edhe sot e kesaj dite ne mjekesi perdoret sana (folium senae) si laksativ i shkelqyer
ne forme te cajeve qe shiten ne barnatore.
 Receta:

Me mire eshte te zihen gjethet e sanes se bute (Cassia angustifolia) dhe te pihet uji
i tyre, sesa te pihet si pluhur. Si tretesire, mund te merret deri ne 3 drame56, kurse si
pluhur mund te perdoret deri ne 5 drame. Gjethet e ziera te sanes se bute mund te
perzihen me gjethet e embla te manushaqes dhe me rrush te kuq te thate pa fara.
Imam El Razi pershkruante sanen dhe marane mjekesore (Fumus terrae) si purgativ
per te nxjerre jashte kalbezimet ne sekrecionet primare te trupit. Per kete trajtim ai
ka pershkruar gjithashtu te perdoren 4 deri 7 drame sane.

Laksativet e tjere sekondare perfshijne qimnen, farat e anisit, rozmarinen,

temjanin, anisin (Foeniculum officinale), i cili eshte perdorur edhe si diuretik dhe ne
sherimin e ngerceve, kurse varesia nga anisi rrit instinktin seksual, ndersa teprimi i
marredhenieve seksuale mund te shkaktoje te thatin. Mjeket kane preferuar
gjithashtu te perdoret nje luge anis tokesor i perzier me anis ose me nje nga farat e
permendura, me gjalpe dhe mjalte si laksative te lehte natyrore.

KAPITULLI XI

Veshja e rrobave prej mendafshi per sherimin

e kromes.

Ne Dy sahiha (te Muslimit dhe te Buhariut), Katade ka shenuar hadithin qe e ka

transmetuar Enes bin Maliku, ne te cilin i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, i dha leje Abdurrahman bin Avfit dhe Zubejr bin el-Avvamut qe te veshin rroba
mendafshi per shkak te shqetesimit serioz te lekures nga e cila kane vuajtur. Ne
transmetimin tjeter, Abdurrahman bin Avf dhe Zubejr bin el-Avvam (All-llahu qofte i
kenaqur me ta!) i qene ankuar te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
per shqetesimin ne lekure per shkak te morrave, kurse ai ua lejoi te veshin kemisha te
mendafshta.57

Kur meshkujt veshin rroba te mendafshta, me ate rast ata i vene ne jete dy
detyrime themelore: i pari eshte kanunor (fikh), ndersa i dyti mjekesor. Sa i perket
detyrimit kanunor, eshte e kuptueshme dhe e qarte per te gjithe myslimanet se
veshja e rrobave te mendafshta u lejohet femrave e jo meshkujve, pervec ne raste
teper te domosdoshme, si per shembull kur ben mot teper i ftohte dhe kur nuk kane
cka te veshin ose per shkaqe mjekesore, kur individi mund te vesh rroba te medafshta
per te kontrolluar ngacmimin teper te theksuar te lekures te shkaktuar nga kroma,
morrat, zgjebja etj. Ky trajtim eshte pershkruar gjithashtu nga imam Ahmed ibn
Hanbeli dhe imam Shafiu, te cilet pajtohen rreth lejimit te sherimit per qellime
mjekesore me ate qe eshte e ndaluar, edhe pse ne kete rast imam Maliku e ndalon
perdorimin e tij, duke e arsyetuar me faktin se te gjitha rastet e perdorimit jane
percaktuar nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem Lidhur me kete
eshte shenuar ne hadithet sahih se dikush e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, per veren, kurse ai ishte pergjigjur: "Vera nuk eshte ilac".

Sa i perket detyrimit per nevoja mjekesore, mendafshi eshte fije e prodhuar me

ane te krimbave te mendafshit (veme e familjes Bombicidae) qe krijojne fshikat e
tyre. Peri i mendafshte me vone eshte perfituar nga fshikat e kultivuara per ta krijuar
fijen e fabrikuar qe eshte perdorur per rroba. Peri i mendafshte eshte fije e kultivuar
dhe ka shume dobi mjekesore: forcon zemren, eshte klasifikuar si stimulant, shquhet
si ilac kunder melankolise, si ilac kunder mosmbajtjes se vrerit te zi dhe
komplikimeve te tij, permireson te paret kur perdoret si pluhur per sy. Mendafshi ka
shkallen me te larte te nxehtesise dhe thatesise, edhe pse disa mjeke e klasifikojne si
teper te nxehte dhe te lagesht. Sa i perket demtimit afatgjate, studiuesit kane
sugjeruar se kur mashkulli vesh mendafsh per nje kohe te gjate, ai prodhon reaksion
kimik ose retardim bashkevepruese brenda - (intra-) molekular, qe jane rezultat i
struktures hapesinore te molekulave te mashkulli, pervec parregullsive te tjera
fiziologjike qe ndikojne ne menyre te demshme ne ndryshimin e spermatides ne
spermatozoidin e spermes mashkullore.

Po kjo ndalese vlen edhe per mbajtjen e arit ose perdorimin e tij per meshkuj,
pervec per qellime mjekesore. Ari eshte njesoj i ekuilibruar. Edhe ky e forcon
zemren, permban nje nxehtesi te kendshme dhe e lehteson enjtjen. Pra, ndalimi
kunder mbajtjes se mendafshit dhe arit per meshkujt pajtohet mjaft me reaksionin
negativ kimik dhe retardimin e veprimeve reciproke indtra- dhe brendamolekulare, si
rezultat i struktures hapesinore qe ata e prodhojne tek mashkulli dhe, me tej, demi i
tyre eshte me i madh se dobia. Prandaj, ne kohen kur mencuria e te Derguarit te All-
llahut (hadithi) eshte kuptuar gabimisht per shkak te mungeses se diturise dhe
familjaritetit, per ate qe deshiron te kete dobi nga keto udhezime, individi duhet t'i
pranoje ato pa kushte dhe te perpiqet per ate qe nje kohe e tille, sic eshte koha e
perparesise se diturise se njeriut, kurse All-llahu i gjithefuqishem lejon hyrje ne
mencurine e Tij te pakufishme dhe ua shpall disa kureshtareve qe i ka krijuar Ai vete.

Klasifikimi i llojeve te rrobave

Imam Razi shpjegon se "mendafshi (harir; ibrisam) eshte me i nxehte se liri dhe me
i ftohte se pambuku". Ne baze te kesaj qe thote ai, "veshja e rrobave te mendafshta e
permireson shendetin e lekures, kurse veshja e rrobave te ashpra e thane lekuren,
shkakton humbjen e indit nenlekuror dhe peshen e trupit, dhe perkundrazi". Sa i
perket imam Ibn Kajjim el-Xhevzit, ai e klasifikon veshjen ne tri kategori: materialet
per rroba qe e nxejne trupin dhe leshojne nxehtesi; materialet qe e nxejne trupin,
por nuk leshojne nxehtesi, dhe materialet qe as nuk e nxejne trupin, as nuk leshojne
nxehtesi. Nuk ekziston ndonje fabrike e tille qe prodhon rroba te nxehta e qe nuk e
nxejne trupin. Rrobat e bera me fije leshi, me fije flokesh apo me lekure (vvabar) e
nxejne trupin dhe prodhojne nxehtesi, kurse rrobat e punuara prej liri dhe pambuku e
nxejne trupin, por nuk prodhojne nxehtesi, kurse mendafshi eshte me i bute dhe me i
ftohte se pambuku. Si pambuku, edhe mendafshi nuk prodhon nxehtesi, eshte
material i lehte dhe ka me pak aftesi per te shkaterruar substancat nga te cilat duhet
te pastrohet trupi qe ndodhet nen ndikimin e nxehtesise. Cilido qofte materiali qe
vishet, me baze te lemuar, te bute dhe shkelqyese, dhe qe e ruan ftohtesine, eshte
me i pershtatshem per vise te nxehta. Mendafshin nuk e ben baza e ashper, prandaj
perdoret per sherimin e kromes, kurse nje pezmatim i tille i lekures eshte
perkeqesuar nga nxehtesia dhe thatesia. Pra, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, ia ka dhene lejen Abdurrahman bin Avfit dhe Zubejr bin Avvamit qe te
mbajne kemisha te mendafshta ne menyre qe te ndihmoje per sherimin e tyre. Me
tej, materiali i bere nga mendafshi natyror krijon nje mjedis qe eshte i kundert me
mjedisin e morrave, prandaj edhe mund te ndihmoje ne eleminimin e tyre.

Lidhur me kete teme, ne sahih hadith eshte shenuar se Ebu Musa el-Esharij (All-
llahu qofte i kenaqur me te!) ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka thene: "All-llahu ua ka ndaluar meshkujve qe jane pasues te mi te veshin
rroba te mendafshta ose te punuara prej ari, kurse ua ka lejuar grave".58 Ne hadithin
tjeter qe eshte transemtuar ne Sahihul-Buhari, i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, e ka ndaluar veshjen e rrobave te mendafshta, prej brokati ose prej
ari, ose ulen mbi to, dhe ka shtuar: "Kjo per ata eshte ne kete bote, ndersa per ju ne
boten e ardhshme".59

KAPITULLI XII

Pleuritis (pezmatimi i pleures, i pelhures se

mushkerive)

Imam Tirmidhiu ne permbledhjen e vet me hadithe, me titull Xhami', ka shenuar se

Zejd bin el-Arkam e ka cituar te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, se
ka thene: "Sheroni pleuren me gjethe te alojes indiane60 dhe me vaj". Ka dy lloje
pleuriti (zatul xhenb): i vertete dhe i genjeshtert. Pleuriti i verete eshte pezmatim i
rende i membranes qe ndodhet nga ana e brendshme e kafazit te kraharorit (lat.
costa,-ae; brinje, arabisht xhanb: ana) dhe i rrethon mushkerite, duke shkaktuar
enjtjen e pleures. Shpesh ndiqet nga tajitja e lengut ne zbrazetiren e kafazit te
kraharorit, ndersa pleuriti i genjeshtert, i cili gjithashtu karakterizohet me veshtiresi
ne frymemarrje qe ndiqet nga dhembje te pleures, edhe pse shkaktohet nga pengimi i
zbrazjes se gazrave te demshem e te rende ndermjet membranes dhe rreth aneve,
kurse dhembja e tij mund te zevendesohet me dhembjen e pleuritit ose me enjtjen e
anes se brendshme te pleures (diaphragmitis). Dallimi ndermjet ketyre dy llojeve te
dhembjeve eshte se ne rastin e pleuritit te genjeshtert, dhembja ndonjehere eshte
konstante, ndersa tek pleuriti i vertete dhembja vjen si e papritur, e rende, e ashper
dhe percillet me ethe. Mjeku i madh islam Ibn Sina, ne librin e vet Ligjet e mjekesise
(Kanun fi tibb), e pershkruan kete semundje si pezmatim qe e sulmon skajin
membranoz, brinjet, muskujt e gjoksit dhe rrethinen e mushkerive, qe ne arabisht
njihet si shevsa61 dhe birsam62. Ka shume simptoma te papercaktuara te dhembjes
se pleures dhe, shume here, shumica e tyre jane quajtur gabimisht pleurit per shkak
te rrenjes se fjales pleura (brinje, ane). Per kete arsye Hipokriti ka propozuar qe ata
qe kane dhembje ne brinje mund te kene dobi nese bejne dush me uje te ngrohte.
Mjeke te tjere e kane diagnostikuar pleuritin si te gjitha komplikacionet qe
shkaktohen nga mungesa e ekuilibrit te sekrecioneve te trupit, qe ndiqen ose jo nga
pezmatimi i brinjeve, temperatura e larte, skuqja e fytyres, etja, dhembja dhe
djersitja. Simptomat e pleuritit te vertete jane temperatura e larte, kolla, gjendja e
rende astmatike, parregullsia e pulsit dhe veshtiresi ne frymemarrje.

Prandaj, hadithi i cituar ketu nuk lidhet me pleuritin e vertete, por me pleuritin e
genjeshtert, qe eshte shkaktuar nga bllokimi i gazrave rreth gjoksit. Ne kete rast,
levorja e drurit te alojes, e shtypur si pluhur dhe e perzier me nje vaj te lehte
bimesh, vihet anash. Nje perzierje e tille mund te merret gjithashtu edhe nga goja
per te ndihmuar nxjerrjen e gazrave te tjere te bllokuar dhe per ta lehtesuar punen e
zorreve.

Druri i alojes eshte i nxehte, i thate dhe konstipirues (obstipatik). Kjo veti e tij do
te ndihmoje gjithashtu ne rregullimin e punes se zorreve duke hapur vrima per te
nxjerre gazrat e demshem te bllokuar dhe do te pengoje kalimin e lageshtise. Eshte
thene gjithashtu se ky lloj druri i ben mire trurit dhe mund ta permiresoje lehte
gjendjen e individit te semure nga pleuriti i vertete, te shkaktuar nga mungesa e
ekuilibrit ndermjet sekrecioneve, e sidomos kur simptomat jane te dobeta " All-llahu
e di me se miri.

Ne hadithet sahih eshte shenuar se i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e

selem, ne prag te transferimit (ahiret), ka qendruar ne shtepine e Memunes (Zoti
qofte i kenaqur me te!), kur u semure papritmas. Kohe pas kohe, dhe kur e ndiente
veten me mire, shkonte dhe i printe xhematit ne namaz. Kur u perkeqesua semundja
e tij, porositi qe xhemaatit t'i prije Ebu Bekri. Njehere, gjate kohes kur kishte
dhembje te kohepaskohshme, grate e tij, xhaxhai Abbasi, Ummu el-Fadl bint el-Haris
dhe Esma bint Umejs u mblodhen rreth tij dhe ne konfuzion vendosen t'ia jepnin ilacin
duke ia dhene nga goja. Kur e kuptoi qellimin e tyre, i Derguari, salaAllahu alejhi e
selem, pyeti: "Kush ma beri kete? Kjo mund te jete vetem veper e grave qe kane
ardhur ketu", dhe beri me dore ne drejtim te Abesinise. Ne te vertete ate e kishte
bere Ummu Selema dhe Esma. Pastaj grate thane: "O i Derguar i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, u frikesuam se mund te jesh semure nga pleuriti!" Ai, salaAllahu
alejhi e selem, kishte vazhduar t'i pyeste edhe me tej: "Pluhuri i alojes indiane dhe i
kamales63 i perzier me nje vaj te lehte". I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, u pergjigj: "All-llahu nuk do te me denonte kurre me ate semundje". Pastaj
shtoi: "Kerkoj qe me tej te mos qendroni ketu, pervec xhaxhait tim (dajes) Abbasit, i
cili nuk qe pajtuar me ate trajtim". Me vone, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, kerkoi me njerezi qe te kaloje ne dhomat e Aishese, Zoti qofte i kenaqur
me te.64

KAPITULLI XIII
Sherimi i dhembjes se kokes dhe i migrenes.

Ne permbledhjen e vet me hadithe, imam Ibn Maxhxhe e ka cituar hadithin ne te

cilin i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, kishte vene kena ne koke,
sepse i dhembte shume koka, dhe tha: "Me vullnetin e All-llahut, kjo do te
ndihmoje.65 Megjthese ka disa ceshtje lidhur me saktesine e vargut te transmetuesve
te hadithit te cituar, prapeseprape, me vullnetin e All-llahut, me poshte do ta
arsyetojme duke treguar disa nga dobite e kenase per sherimin e dhembjes se kokes.

Dhembja e pergjithshme e kokes shkaktohet nga mungesa e ekuilibrit ne

kombinimin e kater sekrecioneve themelore te trupit, qe eshte crregullim i
sekrecioneve te trupit qe ndjek pothuajse cdo semundje. Dhembja tipike e kokes
(suda) mund te jete e madhe dhe e pjeserishme. Kur eshte periodike dhe e kufizuar
ne njeren ane te kokes, eshte quajtur migrene ose hemikrani (shakika), ndersa kur e
perfshin krejt koken eshte quajtur bajda, havsa (arabisht) ose helmete, me qellim qe
te krahasohet me shtrirjen e dhembjes ne tere koken sikurse helmeta qe e mbulon
krejt koken. Kur dhembja e godet anen e pasme te kokes, quhet cefalgji, kurse
ekzistojne shume lloje te dhembjes se kokes dhe po aq shkaktare.

Thene pergjithesisht, dhembja e kokes eshte pasoje e inflamacionit te cipave te

trurit (lat. meningitis) per shkak te akumulimit te avujve qe duan te dalin jashte, por
duke mos pasur mundesi te dalin, ata shkaktojne dhembje te forte dhe intensive te
kokes. Po kjo mund te ndodhe si per shembull me rastin e zierjes ne tenxhere, kur
perberesit e saj velojne dhe kerkojne te zgjerohen. Kur avujt e tille perhapen ne koke
dhe ne menyre te pakontrolluar, ata shkaktojne rritjen e sasise se lengut ne kranium,
enjtjen e membranes se kokes dhe kur ato nuk i leshojne, shkaktojne nje lloj
dhembje te kokes e cila quhet delirium (sidr). Pra, temperatura ne koke, edhe pa
enjtje, ndonjehere shkakton emocione te pakontrolluara, shqetesime, shpirtngushtesi
dhe fjali te palidhura, qe njihet si dilerium i genjeshtert.

01. Llojet e dhembjes se kokes

Ekzistojne shume lloje te dhembjes se kokes. Kater prej tyre jane shkak i
crregullimit te ekuilibrit te kater sekrecioneve themelore te trupit; lloji i peste eshte
pasoje e te thatit ne lukth. Per pasoje, i thati shkakton dhembjen e kokes nepermjet
nervus vagusit, i cili e lidh trurin dhe lukthin; lloji i gjashte eshte pasoje e gazrave te
ndenjur te lukthit qe perhapen deri ne koke; lloji i shtate eshte pasoje e rrjedhjes se
gjakut nga arteria gastrike (gastrica dextra et sinistra); lloji i tete eshte pasoje e
ngrenies se tepert, dhe kur nje pjese e ushqimit tretet dhe kalon ne zorre, ekuilibri i
ushqimit qe nuk tretet shkakton dhembje koke dhe lodhje; lloji i nente i dhembjes se
kokes shfaqet si efekt shoqerues i aktit seksual per shkak te depertimit te nxehtesise;
lloji i dhjete i dhembjes se kokes eshte shkaktuar me mjetin per vjellje ose me
purgativ per shkak te depertimit te thatesise ose lageshtise ne lukth; lloji i
njembedhjete eshte pasoje e qendrimit per kohe te gjate ne diell ose ne temperatura
te larta; lloji i dymbedhjete shkaktohet nga te ftohtet dhe nga kondensimi i avujve ne
koke; lloji i trembedhjete shkaktohet nga gjumi i pakte (insomnia) ose qendrimi
zgjuar me shume ore gjate nates; lloji i katermbedhjete i dhembjes se kokes eshte
pasoje e presionit ne koke nga nje material i rende ose per shkak te lendimit te
kokes; lloji i pesembedhjete eshte pasoje e bisedes se tepert ne ate menyre qe e
dobeson fuqine e trurit; lloji i gjashtembedhjete eshte pasoje e zvogelimit te
ushtrimeve fizike dhe i lodhjes se tepert; lloji i shtatembedhjete eshte depresioni,
shqetesimet emocionale dhe mendimet lakmitare; lloji i tetembedhjete eshte pasoje
e urise, me c'rast avujt ngriten deri ne koke dhe shkaktojne dhembje; lloji i
nentembedhjete eshte shkaktuar nga enjtja e mbeshtjellesit trunor, me te cilen
individit i duket sikur po i pelcet koka ose se eshte goditur me cekan; lloji i njezet i
dhembjes se kokes eshte pasoje e etheve te medha ose e nje semundjeje teper
serioze qe e ka kaluar individi. All-llahu e di me se miri.

Simptoma me e shpeshte neurologjike eshte dhembja e kokes. Shkaktaret jane te

shumte, duke filluar nga ata psikogjen e deri te tumoret. Neurologjia regjistron keta
tipa te dhembjes se kokes:

- psikogjen,

- ndryshimet ne sy (anomalite refraktive, hipermetropia, astigmatizmi, miopia

etj.),

- dhembja adontogjene,
 - semurja e sinuseve paranazale,

- hipertensioni arterial,

- dhembja histaminike e kokes (sindromi i Hortonit),

- dhembja traumatike e kokes,

- dhembjet meningiale te kokes, qe per nga intensiteti jane me te fortat,

- tumoret intrakranial,

- gjakderdhja subaraknoidale,

- migrena (hemicrania),

- neuralgjia e trigeminusit,

- neuralgjia vagale etj.

02. Shkaktari i migrenes

Migrena ose hemikrania shkaktohet edhe nga mbyllja e eneve te gjakut (embolia)
ne tru, e cila vazhdon te zhvillohet me tej apo anon andej. Nje mbyllje e ketille eshte
pasoje e dromcave te gjakut qe perhapen me ane te gjakut (qarkullimit te gjakut).
Ajo mund te shkaktohet edhe nga dominimi i sekrecioneve te trupit ose nga depertimi
i te ftohtit ose i nxehtesise ne sekrecionet e trupit (ahlat). Simptomat specifike te
migrenes jane pulsi i shpejtuar, pulsimet e kokes, dhembja e kokes me intensitet te
larte, shtypja e larte e gjakut.

Migrena eshte nje nder format me te perhapura te dhembjes se kokes, dhe ne 50%
te rasteve keta persona jane femrat. Migrena perben 16% te dhembjeve paresore te
kokes, d.m.th. te atyre qe nuk jane shkaktuar ne prezence edhe te semundjeve te
tjera. Manifestohet me nje dhembje te forte e pulsuese, qe pergjithesisht godet
vetem gjysmen e kokes. Ka gjithashtu edhe simptoma te tjera, si: shqetesim nga drita
dhe zhurmat, te perziera e te vjella, irritueshmeri, nervozizem dhe shok emotiv.

Shumica e te semureve i takojne familjeve te te cilat shume pjesetare te saj kane

dhembje koke te njejta (herediteti). Nje hipoteze, ne baze te pervojave te
deritashme te studimeve biokimike dhe farmakologjike, migrenen e shpjegon si vijon:
fillimisht, gjate vasokonstriksionit kryhet lirimi lokal i kateholamineve, gjate
hiperemise reaktive serotonina lirohet nga trombocitet dhe i sensibilizon nociceptoret
kranial, sistemin kininogjen (kinina luan gjithashtu rol gjate vazodilatimit, paraqitet
neurokinina dhe zvogelohet kininogjeni; kinina vepron fuqishem ne receptoret e
dhembjeve, te cilet me pare i ka sensibilizuar serotonina.

Sot, pervec ilaceve antimigrene (Sandomigran, Avamigran, Migristen, Cafergot,

Ditamin, betabllokuesit, antidepresivet, magneziumi etj.) pacientit duhet shpjeguar
rolin e tendosjeve fizike e psikike dhe emocionale gjate sulmit migrenoz.

Lidhja e kokes me dicka do ta ndale dhembjen. Ne librin e tij Mjekesia e te

Derguarit, Ebu Na'im ka thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
ndonjehere vuante nga migrena dhe kjo semundje e mbyllte nje apo dy dite ne
shtepi. Ibn Abasi ka thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
njehere kishte mbajtur fjalim ne hutbe me koken e lidhur me nje shirit. Ne
pergjithesi lidhja e shiritit rreth kokes e zvogelon intensitetin e migrenes (shakika)
njesoj mire si edhe ne llojet e tjera te dhembjes se kokes.

03. Sherimi i dhembjes se kokes

Secili lloj i dhembjes se kokes trajtohet ne perputhje me llojin dhe shkaktarin e

vet. Ndonjehere dhembja e kokes mund te trajtohet me purgativ ose duke shkaktuar
vjellje, ndersa ndonjehere mund te trajtohet vetem me pushim, qetesi dhe rehati.
Llojet e tjera sherohen duke lidhur shiritin rreth kokes ose duke vene kompresa te
ftohta e ndonjehere edhe kompresa te nxehta, apo duke qendruar larg zhurmes dhe
duke pushuar.Kuptohet, se ne ate kohe nuk ka pasur analgjetike dhe ilace
antimigrenoze qe njihen sot.

Kur eshte diagnostikuar mire shkaktari i migrenes, atehere mund te kuptohet se

trajtimi qe e ka perdorur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, sic eshte
shenuar ne hadithin e permendur me siper lidhur me venien e kenase ne koke, qe
eshte ilac i pjeserishem ose i kufizuar. Ky trajtim eshte vecanerisht efikas ne viset
jashtezakonisht te nxehta, sic eshte Gadishulli Arabik, per shembull. Kur dhembja e
kokes nuk eshte shkaktuar me ndonje materie te demshme, e cila kerkon pastrimin e
zorreve, atehere lyerja e siperfaqes se kafkes me leng te zier te kenase mund te jete
e dobishme. Ne mjekimin e dhembjes se kokes kenaja mund te vihet gjithashtu si
komprese e nxehte qe behet nga pluhuri i saj i perzier me uthull. Kjo ben qe te hiqet
dhembja dhe te qetesohen nervat. Dobite nga ky zbatim nuk jane te kufizuara vetem
ne sherimin e dhembjes se kokes, dhe kjo eshte e dobishme gati per cdo dhembje te
ekstremiteteve, por do te veproje edhe ne tonusin e muskujve. Perdorimi i
kompresave te nxehta te kenase si lidhese rreth indit te fryre per shkak te nxehtesise
ose rreth indit te fryre te trupit do te qetesoje zonen e pezmatuar. Ne Tarihu-n e
Buhariut eshte thene, edhe nga Ebu Davudi ne permbledhjen e tij te haditheve, se kur
dikush i eshte ankuar te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, per
dhembje koke, ai do t'ia preferonte leshimin e gjakut ne kupezore, duke e prere
siperfaqen e lekures, ndersa kur dikush i ankohej per dhembjen e shputes, ai do t'i
thoshte te vinte kompresa me kena.66 Imam Tirmidhi ka shenuar ne permbledhjen e
vet te haditheve se Selma ummu Rafi' kishte thene: "Kurdo qe i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, ankohej ne lendim ose ne dhembje koke, i vendosja kena
mbi vendin e semure". 67

04. Natyra e kenase

Ne shkallen e pare kenaja eshte e ftohte, kurse ne te dyten e thate. Vetite

mjekesore dhe fitoterapeutike te drurit te kenase dhe te degeve te saj perfshijne:
faktorin shkrires te dobesise se organeve, karakteristikat e te cilit vijne nga lageshtia
ekuilibruese qe e permban. Ajo permban gjithashtu veti konstipimi te substances se
ftohte te tokes. Disa nga dobite e kenase (hana')68 perfshijne edhe sherimin e
vendeve te djegura, pershtatja me nervat kur shfrytezohet si kompresa te nxehta,
ndersa eshte perdorur ne sherimin e te thateve te gojes, stomatitis, te vendeve te
djegura dhe enjtjeve te nxehta. Venia e kenase se zier mbi vende te prera ka po ato
pasoja mjekesore sic jane ato te drurit "gjaku i gjarprit".69 Imam Tirmidhi dhe imam
Bejhekiu kane shenuar ne permbledhjet e veta hadithin qe thote se Ummu Selema
eshte shprehur keshtu: " I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, sa here qe
ka pesuar ndonje lendim apo thumbim, ka vene kena dhe nuk ka vuajtur kurre". Venia
e lengut te zier te kenase dhe balsam trendafili te perzier me dyll te shkrire te
qirinjve ndihmon gjithashtu ne sherimin e pleuritit. Kena ndihmon gjithashtu ne
sherimin e varioles ne stadin e saj fillestar. Kjo behet ne kete menyre: pjesa e pasme
e thembres se femijes lyhet me kena, dhe kjo do te pengoje perhapjen e metejme.
Ky trajtim eshte i njohur mire dhe eshte trajtimi me i pergjithshem ne rastin e
varioles. Kur gjethet e kenase vihen ne rroba te leshta, ato marrin ere dhe e ruajne
nga tenjat. Kur gjethet e kenase njomen ne uje te fresket ne perpjesetim 20:10
drame sheqer, pastaj kullohen, kjo tretje pihet per cdo dite dhe kura zgjat 40 dite;
nese mishi i qengjit zihet ne kete tretje dhe perdoret 40 dite, ai ndihmon ne sherimin
e lebres ne stadet e saj fillestare. Balsami i kenase mund te perdoret gjithashtu ne
sherimin e thyerjes se thonjve. Kjo behet si vijon: pihet uji qe kullon prej gjetheve te
shtrydhura te kenase. Kjo kure zgjat dhjete dite. Pasta e kenase ndihmon ne
mirembajtjen e thonjve dhe zbukurimin e tyre. Perzierja e pluhurit te kenase me
gjalpe te perpunuar ndihmon gjithashtu ne sherimin e enjtjeve te nxehta qe i
shkakton vreri i verdhe. Kur perdoret si kompresa te ngrohta, ky ilac ndihmon ne
sherimin e kromes dhe zgjebes. Kenaja ndihmon edhe ne rritjen e flokeve, rrit
freskine rinore, permireson te paret, rrit nxitjen seksuale dhe eshte e dobishme ne
sherimin e kallove, pucrrave dhe te thateve ndermjet kembeve. Lidhur me kete teme,
ne Sahihun e Buhariut eshte shenuar qe nje njeri i ishte ankuar te Derguarit te Zotit ,
salaAllahu alejhi e selem, per nje dhembje ne kembe, kurse ai i kishte thene: "Lyeji
me kena". Ebu Davudi ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
ka thene: "Nuk ka bime me te dashur per All-llahun se druri i kenase".

KAPITULLI XIV
Te ushqyerit e pacientit.

Imam Tirmidhi ne vepren e vet Xhami'u dhe imam Ibn Maxhxhe ne Sunen-in e tij
kane shenuar se Ukbe bin Amir el-Xhuni e ka treguar hadithin ne te cilin i Derguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thene: "Pacienteve tuaj mos u jepni te hane
e te pine me zor , sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep pijet e tyre".70

Disa mjek te njohur kane shenuar qe ky hadith, si nje burim i pashtershem, i

shfrytezon urtesite e Zotit qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka
thene me fjale te sakta. Dobite e tij jane te shumefishta dhe ai nenkupton
udheheqjen per te gjithe mjeket, po ashtu edhe per te gjithe ata qe kujdesen per
pacientet. Ne te vertete kur pacienti nuk e duron nje ushqim ose nuk deshiron te haje
apo te pije dicka, kjo do te thote se natyra e tij eshte e zene ne lufte me semundjen
dhe ka shenja te humbjes se oreksit, dobesimin e aftesive te tij ose humbjen e
funksioneve te lindura te tij. Cilido qofte shkaktari, as ushqimi, as pijet nuk duhet t'i
jepen pacientit me zor. Kur pacienti te ndieje uri, kjo do te thote se trupi i tij kerkon
perberes qe aftesite e tij nuk mund t'ia ofrojne, ose kjo do te thote se ne sasine e
perberesve qe ka pasur e ka absorbuar ose e ka tretur. Duke kerkuar kesi perberes te
nevojshem ekstremitetet me te largeta imponohen mbi ato te afertat, duke krijuar
nje tension te tille ne lukth, qe me vone rezulton ne kerkimin e ushqimit. Perndryshe,
gjate kohes se semundjes, aftesite do te jene te zena me pjekjen, perpunimin dhe
eleminimin e substancave te padeshirueshme. Per kete arsye, imponimi i ushqimit ose
i pijes ne kete rast do ta zere lukthin e pacientit me tretjen e ushqimit tjeter (te ri)
dhe, per kete arsye, do ta pengoje procesin natyror te eleminimit te semundjes.
Pasoja te ketilla jane sidomos te fuqishme ne kohen e dobesimit te aftesive te tij ose
gjate krizes se semundjes, gje qe mund te shkaktoje komplikime te cilat ndiqen nga
djersitja e madhe dhe ulja e temperatures (buhran). Ne te vertete ne keto rrethana
pacientit mund t'i jepet vetem dieta e ushqimit te domosdoshem, e cila nuk e
shqeteson traktin tretes te tij, gje qe do t'i ndihmoje per te ruajtur fuqine dhe per ta
mposhtur semundjen.

Per kete arsye, ne kohen e krizave te tilla, pacientit mund t'i jepen perberes te
domosdoshem per forcim sic jane lengu i nimfes aromatike (Nymphaea odorata), leng
molle, shurup trendafili ne mase te caktuar. Sa i perket shujtave, mund t'i jepet nje
supe e pergatitur mire me mish zogu. Per ta freskuar shpirtin e tij, pacienti, nder te
tjera, kerkon mjedis me arome te kendshme, t'i japin kurajo te tjeret dhe te degjoje
vetem lajme te mira, sepse mjeku i vertete eshte sherbetor dhe bamires i natyres, e
jo kundershtar i saj.

Individi duhet te dije se gjaku i shendoshe permban perberes te nevojshem dhe

substanca te domosdoshme per ndertimin e qelizave ne trup, derisa sekrecioni eshte
gjak i pazhvilluar. Kur ka depertime te sekrecionit ne trup, natyra do te ndihmoje qe
ky sekrecion te piqet mire dhe do ta shnderroje ne gjak ne menyre qe per nje kohe te
plotesoje nevojat e trupit. Ne te vertete natyra eshte fuqi qe All-llahu e ka autorizuar
me urdher per te rregulluar funksionet e trupit dhe per te ruajtur shendetin e njeriut
gjate kohes sa jeton ai.

Pacienti nuk ka nevoje te ushqehet me force, pervec ne rastet kur nuk eshte ne
gjendje te vetedijshme ose eshte i marre. Ne kete kuptim eshte nje hadith: "Mos ua
impononi ushqimin ose pijet pacienteve tuaj, sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen
dhe u jep te pine", qe perputhet me gjendjen e pergjithshme fizike dhe nuk devijon
nga ligji natyror. Rendesia e hadithit te siperpermendur eshte qe pacienti mund te
jetoje disa dite pa marre as ushqim, as pije, d.m.th. ajo eshte nje gjendje kur
personi i shendoshe nuk do te mund ta duronte pa dobesimin e gjendjes se tij. Hadithi
i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, "...sepse All-llahu i
gjithefuqishem i ushqen dhe u jep te pine", shpreh kuptimin subtil te cilin mund ta
kuptojne vetem mjeket qe i kushtojne kujdes gjendjes se vertete te zemres dhe anes
shpirterore. Ne rastin e tyre, ata mund ta njohin funksionin e trupit dhe te shpirtit,
dhe rolin natyror interaktiv ne te. Per kete shkak, duke bere aluzion ne ate, vetem
mund te themi se kur mendja e dikujt eshte e pushtuar nga mendimi per ate qe
deshiron ose kunder saj, ose kur eshte e shqetesuar ose e frikesuar, mund ta hedhe
ushqimin ose ujin dhe nuk eshte e thene qe do te ndieje uri, etje, ftohesi ose
nxehtesi. Ne vend te kesaj, ndijimet e tij jane preokupuar dhe perpiqen deri ne ate
shkalle saqe ai edhe mund te mos e ndieje goditjen, prerjen ose ndonje dhembje
tjeter. Eshte e sigurt se secili prej nesh e ka provuar ne vete nje shkalle te tille te
harrimit, nje grumbullim te tille te ideve imagjinative dhe te mposhtjes se dhembjes,
urise dhe etjes. Kur mendimet jane te mira (pozitive) , ato i zevendesojne substancat
ushqyese, kurse trupi ngopet dhe freskohet, ndersa rriten forcat e tij. Gjaku do te
qarkulloje pa pengesa ne zemer dhe kjo do te shfaqet dhe verehet si nje shkelqim ne
fytyren e tij, sepse kenaqesia e freskon gjakun, e shpejton qarkullimin e tij neper
arterie dhe e shuan etjen. Ne kete rast, kenaqesia behet perberes primar i trupit,
ndersa trupi do te deshironte nje perjetim te tille dhe do te mbahej perkohesisht me
te dhe kjo do t'i sherbeje si zevendesim i ushqimit konvencional.

Ushqimi shpirteror
Kur natyra e manifeston prirjen e vet ose perfshin hapesira me te medha,
kenaqesia e saj e tejkalon ate qe eshte nenshtruese dhe sekondare. Per kete arsye
eshte me rendesi mendimi i shprehur i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, : "Une jam me Zotin tim, kurse Ai ma jep ushqimin dhe pijen time". Nga ana
tjeter, kur drejtuesi nxit deshperimin, hidherimin ose dhembjen, ketu, perseri, natyra
preokupohet me luftimin, kundershtimin dhe shtyrjen e tinezarit. Ne kete rast, nje
lufte e tille prin gjithashtu ne kerkim te ushqimit. Individi do te duhej ta fitonte
betejen, pastaj trupi do te ndjehej i rilindur dhe i fresket dhe do te kthehej kah ato
substanca ushqyese thelbesore qe nuk i ka perdorur. Mirepo, nese beteja eshte
humbur me fajin personal te armikut, atehere ai e humb fuqine dhe behet dicka e
padeshirueshme. Me tej, ne rastin e gares, fuqia ndryshon. Ne thelb, nje lufte e tille
e brendshme eshte si lufta mes dy armiqve. (Kjo eshte lufta me nefsin " deshiren
ilegale, egon, unin e pakontrolluar.). Fituesi eshte ai qe feston, ndersa humbesi ose
do te vritet, ose do te zihet rob. Sikur kjo, personi i semure e merr ndihmen nga All-
llahu i gjithefuqishem, e cila ndihme do ta autorizoje qe te kete dobi nga afersia e
Zotit te tij. Ne te vertete vartesit dhe robte e All-llahut jane afer Zotit kur jane te
lenduara zemrat e tyre dhe kjo do t'ua beje te mundur qe t'i afrohen meshires dhe
dhembshurise se All-llahut. Pacienti duhet te jete njeri i devotshem dhe i perzemert
dhe nje ushqim i tille shpirteror do ta pershkoje zemren e tij, do ta rivitalizoje
natyren e tij (tabi'a) dhe do te forcoje trupin e tij. Natyrisht, nje ushqim i tille
shpirteror ka nje baze dhe rendesi shume me te madhe per trupin sesa ushqimi dhe
uji. Sa me i fuqishem te jete besimi, aq me e madhe eshte dashuria per Zotin, te
miren dhe kenaqesia e te qenit afer Tij, dhe sa me e perzemert dhe e zjarrte te jete
gjakimi per ta takuar Zotin vete, aq me te fuqishme behen deshmia (jekin),
kenaqesia, kenaqesia per vullnetin e Zotit dhe njohja e dhuratave te Tij te
panumerta. Nje perteritje e tille e forces shpirterore i kompenson ne menyre te
pakufishme nevojat e pacientit, ndersa dituria e mjekeve laike nuk mund ta arrije
kete shkalle te te kuptuarit, te pershkrimit te nje cudie te ketille ose te kuptuarit e
nje gjendjeje te tille te qartesise dhe ngjitjes per shkak te vranesires qe e mbulon
arsyen dhe shpirtin e tyre, dhe per shkak se atyre u mungon besimi. Per ta kuptuar
kete fenomen, individi mund te mendoje mbi gjendjen e artistit entuziast, i cili e
pelqen pikturimin dhe skulpturat dhe zemra e tij eshte e mbushur me kete gjendje,
te adhurimit dhe admirimit nga afersia. Ne te vertete kur individi eshte i magjepsur
plotesisht nga prirja per te pikturuar, me poziten shoqerore, titujt, parate, diturine
ose dashurine per njerezit, nepermjet koncentrimit te tij te pandryshueshem, ai
mund t'i pranoje cudirat dhe beharin me zbulimet e vazhdueshme per vetveten njesoj
si edhe per te tjeret.

Ne Sahih eshte shkruar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

pasur zakon t'i kaloje disa dite panderprere ne agjerim, ndersa kete gje ua ndalonte
ashabeve te vet. Kur e kishin pyetur per kete, ishte pergjigjur: "Une nuk jam si ju,
une mbetem prane Zotit tim, i cili ma jep ushqimin dhe ujin tim".71 Natyrisht, nje
ushqim i tille shpirteror nuk eshte marre nga goja, sepse atehere nuk do te kishte
dallim ndermjet agjerimit dhe ngrenies dhe ne kete rast ai nuk do te agjeronte. Kjo
nenkupton gjithashtu se ai, salaAllahu alejhi e selem, eshte i ushqyer me respekte te
jashtezakonshme, gje qe e bejne te afte per ate qe ata nuk jane ne gjendje ta
durojne. Perndryshe, sikur te kishte ngrene dhe pire vertet, nuk do te thoshte: "Une
nuk jam si ju (hai'a)". Pacienti qe eshte i lidhur per krevat dhe te cilit i mungojne keto
lloj ushqimesh shpirterore per shpirtin dhe zemren, njesoj si edhe rolet e tij ne
prodhimin e ilacit per semundjen e tij dhe rivitalizimin e natyres se tij, dhe i cili
ballafaqohet me mosefikasitetin e ilacit qe trupi i tij perpiqet ta trete ngrohtesisht,
do ta kuptoje ate qe eshte thene me kete, All-llahu eshte Ai qe con kuptimin perpara.
 KAPITULLI XV
Pezmatimi i fytit

Ne Sahihu-n eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

thene: "Disa nga ilacet e juaja me te mira ndodhen ne flebotomi dhe ne alojen
indiane72 dhe mos i lendoni femijet tuaj duke ua shtypur njerithin (lat. uvulae) kur
jane te semure nga pezmatimi i fytit".73,74 . Ne hadithin tjeter, qe e tregon Xhabir
bin Abdullahu, thuhet se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, shkoi tek
Aisheja, All-llahu qofte i kenaqur me te, dhe e gjeti duke u kujdesur per nje femije
qe po i rridhnin hundet gjak. E pyeti: "C'po ndodh?" Ajo i ishte pergjigjur: "Me siguri ka
pezmatim te fytit ("uzra) ose dhembje koke!" I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, atehere tha: "Mos i vrisni femijet tuaj. Kur femija juaj semuret nga
pezmatimi i fytit ose dhembja e kokes (per sherimin e tij) perdorni alojen indiane te
trajtuar ne uje te fresket dhe femija le ta thithe nga hunda".75 Aisheja menjehere e
kerkoi ilacin, e perdori dhe femija u sherua.76

Sipas mendimit te tij, Ebu Ubejde ka shpjeguar se "uzra zhvillohet nga pezmatimi
i grykes ose nga acarimi i trakese qe shkaktohet me gjak (si njeri nga kater
sekrecionet baze te trupit " teoria mesjetare). Kur trajtohet, individi duhet te
heshte nje kohe te shkurter dhe do te arsyetohet per ate qe ka heshtur. Te tjeret
thone se "uzra eshte qelbezimi qe shkaktohet nga pezmatimi qe ndodh mes veshit
dhe fytit dhe me se shumti i godet femijet. Dobia nga thithja me hunde e pluhurit te
alojes indiane qendron ne faktin se "uzra krijohet ne gjakun perplot mukus, kurse
aloja indiane ndihmon ne ndalimin e enjtjes se uvules dhe e ben te mundur terheqjen
e saj ne vendin perkates. Simptomat e "uzres perfshijne gjithashtu uvulen dhe
bajamet (tonsilae) e semura dhe te enjtura, elongimin dhe inflamimin e uvules,
ngjirjen e zerit, dhe ndonjehere, gjendjen me rrufe qe ndikon ne gjak dhe sekrecion.

Kohe pas kohe, semundjet inflamuese mund te sherohen me ilace te nxehta. Ibn
Sina ne vepren e vet Kanun fi tibbi flet per sherimin e pezmatimit dhe elongacionin e
uvules (lat. uvulaptosis) duke thithur nga hunda perzierjet, pluhur te shapit
(alaunit),77 farat e mirhut (lat. Cammiphora myrrah) dhe te alojes indiane. Aloja
indiane qe nevojitet per kete sherim prodhon lule te bardha me shije te embelsires.
Me heret njerezit e kishin zakon te sherojne pezmatimin e grykes dhe tonsilitisin duke
e shtypur uvulen. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i mesoi me te
kunderten e kesaj dhe ua mesoi ilacin. Su'ut eshte cfaredo ilaci i cili thithet nga
hunda, nganjehere perfshin edhe ilace te zakonshme ose te komplikuara. Perzierja
bluhet imet dhe behet pluhur i bute, sitet dhe laget pak, pastaj e linin per t'u thare.
Kur kishin nevoje per te, perzierja njomej ne uje dhe thithej nga hunda. Pacienti
duhet patjeter te shtrihet ne shpine me koken te kthyer anash, me ane te peshqirit te
hedhur mbi krahet, ne menyre qe te behet e mundur qe ilaci te merret duke e thithur
me hunde, te arrije ne sinus. Ne kete menyre semundja nxirrej jashte me teshtitje.
Ibn Abasi ka treguar se ndonjehere i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
ka perdorur edhe ilace mjekesore qe merren me ane te thithjes nga hunda dhe kete e
ka preferuar per sherimin e semundjeve te ndryshme.

KAPITULLI XVI
Zgjerimi i zemres.

Ebu Davudi ne Sunenin e tij ka shenuar se Sa'idi ka thene: "I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, gjate kohes sa kam qene semure, e vinte doren e vet
ndermjet majave te sisave, kurse une i kam ndier bekimet e tij te ftohta ne organet
qe ndodhen nen murin e perparme te kafazit te kraharorit". Pastaj ka shpjeguar: "Je
semure nga zgjerimi i zemres (mef'ud). Thirrni Haris bin Kaladahun. Ai e sheron kete
semundje. I thuani te marre shtate hurma ("ajva) medinase te thara, shtypi bashke
me farat e tyre per te bere nje perzierje (ilac) te sherueshme, pastaj le ta beje
masazh gjoksin tend".79

Hurmat medinase (te Medines) kane veti te theksuara mjekuese80 dhe receta e te
Derguarit te All-llahut me shtate hurmat per trajtimin e permendur me siper ka vlere
te persosur shpirterore, e cila mund te kuptohet nepermes fese. Ne Dy sahihet eshte
thene se babai i Sad bin Ebi Vekkasit ka shenuar nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, se ka thene: "Kush i ha per dreke shtate hurma nga plantacioni
"Alijeh, ai njeri ate dite nuk do te vuaje as nga helmimi, as nga sehiret (magjite)".81

Hurmat kane nxehtesi ne shkalle te dyte, ndersa thatesi ne shkalle te pare. Disa
thone se hurmat jane te lageshta. Hurmat jane ushqim i shkelqyeshem, sidomos per
ata qe jane mesuar t'i hane ato, sic jane banoret e Medines. Hurmat sigurojne
substanca ushqyese te nevojshme ne vendet me klime te ftohte, por jane me te
dobishme per banoret ne vende me klime te nxehte. Lukth i banoreve te vendeve me
klime te ftohte eshte i nxehte, kurse lukthi i banoreve te vendeve me klime te nxehte
eshte i ftohte. Kjo shpjegon arsyen pse banoret e Gadishullit Arabik, te Jemenit, te
Taifes dhe te viseve perreth, qe kane klime te nxehte, e durojne ushqimin e nxehte,
sic eshte mjalti dhe hurmat, dhe per shkak se me me deshire hedhin melmesa dhe
koper ne ushqimin e tyre, duke i shtuar ushqimit perafersisht dhjete here me shume
se sasia e atyre qe perdoret zakonisht ne vendet me klime te ftohte dhe mesatare.
Edhe ne krahasim me banoret e viseve te ftohta ata hane speca djeges dhe xhenxhefil
dhe i perdorin nenproduktet e tyre njesoj sic i hane embelsirat e tjera. Ne te vertete
nje ushqim i tille perputhet me ata, sepse lukthi i tyre eshte i ftohte, ndersa
nxehtesia e trupit te tyre rritet ne siperfaqe te lekures. Kjo eshte e ngjashme me
burimet dhe gurrat natyrore, ku uji eshte me i ftohte veres, kurse me i nxehte dimrit.
Ngjashem me kete, nje lukth mund ta trete nje ushqim te zakonshem dimrit, por
ndoshta kete nuk mund ta beje veres.

Prandaj, banoret e Medines per shembull, varen shume nga hurmat si ushqim,
njesoj sikurse te tjeret qe varen nga mielli. Nga hurmat ata marrin aftesite e
nevojshme dhe substancat plotesuese themelore. Hurmat medinase te drurit te
palmes (lat. Phoenix dactilifera) nga alijehu jane nenlloji me i mire. Ato kane ngjyre
te murrme, jane te medha, te embla dhe mishtake. Ato e paten marre bekimin sepse
ishin mbjelle nga dora e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi e selem Hurmat
jane konsideruar ushqim, ilac, si dhe fruta shume te mira. Ato jane te mira per
shumicen e njerezve, e rrisin fuqine seksuale dhe nuk prodhojne substanca te
demshme dhe te padobishme, si disa fruta te tjera. Ne vend te kesaj, per ata qe i
perdorin shpesh, hurmat e pengojne kalbezimin e sekrecioneve te trupit (ahlat) dhe
prishjen e tyre.

Ndoshta ky hadith vlen vetem per banoret e Medines dhe fqinjet e tyre. Prandaj,
mund te behet se produktet agrikulturore te krahines se tyre ua sigurojne banoreve te
vet ilacin kritik. A duhet te mbillet kjo bime ne vise te tjera? Ndoshta kjo nuk do te
prodhoje vlera ushqyese te njejta me ato qe i permendem me siper ose veti
mjekuese. Shkak i kesaj eshte lloji i tokes, i ujit dhe i ajrit. Ne te vertete ne toke
ekzistojne shume dallime, si edhe te njerezit. Prandaj secila toke prodhon ushqimin e
nevojshem me vlera ushqyese qe i nevojiten njerezve te atij vendi. Disa lloje bimesh
mund te jene te ushqyeshme dhe hahen ne disa vende, ndersa ne vende te tjera ato
konsiderohen te helmueshme, apo disa bime mund te jene ilac per disa njerez, ndersa
per te tjere ato jane ushqim.

02. Kuptimi shpirteror (ezoterik) i shtate hurmave

Sa i perket kuptimit shpirteror (ezoterik) te shtate hurmave te permendura ne

hadith, ky numer eshte rezultat i percaktimit te Zotit (kader) para se te krijoheshin
krijesat e All-llahut. Numri shtate eshte vendosur me Sheriat. Ne te vertete gjithcka e
krijuar eshte e shtatefishte. All-llahu i madherishem ka krijuar shtate Xhennete me
shtate perfaqesues; dy toka ne shtate forma; e ka perfunduar krijimin e njeriut si
qenie ne shtate periudha (atvar); ka dhene urdher qe besimtaret e tij duhet te bejne
shtate here tavaf ne Qabe; shtate here ta kalojne largesine ndermjet dy kodrave;
shtate here me nga shtate gure ta gjuajne shejtanin ne Mina dhe t'i thurin lavde Zotit
nga shtate here ne secilin bajram ("id). I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka thene se femijet duhet ta kryejne namazin kur ta arrijne moshen shtate
vjec.82 Ne rast te prishjes se kurores, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka saktesuar se femija mund te zgjedhe ndermjet nenes dhe babes pasi t'i kete
mbushur shtate vjet.83 Ne hadithin tjeter ai ka gjykuar se babai i femijes eshte me i
pershtatshem t'i plotesoje nevojat e femijes, ndersa ne rastin tjeter specifik ia ka
dhene kete te drejte nenes. Gjate kohes se semundjes se tij te fundit, i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, kishte kerkuar nga ashabet qe t'ia derdhin shtate
calike uje mbi koken e tij.84 All-llahu i gjithefuqishem e kishte urdheruar eren e
fuqishme qe ta sulmonte pa meshire popullin e pafe te Adit shtate net pa nderprere,
si denim. Keshtu, ajo e arriti kulmin e saj duke i shkaterruar ata. I Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka lutur All-llahun e gjithefuqishem qe t'i
ndihmoje per t'ia derguar popullit Shpalljen me shtate bekime, ashtu sic i jane dhene
Jusufit.85 Pastaj erdhi krahasimi i All-llahut ne Kur'an, sipas te ciles All-llahu do ta
shumefishoje shperblimin e bamiresise shtate here. Ai thote:

"Shembulli i pasurise se atyre qe e japin ne rrugen e All-llahut, eshte si i nje kokrre

qe i mbin shtate kallinj, ne secilin kalli njeqind kokrra. All-llahu ia shumefishon
(shperblimin) atij qe deshiron, All-llahu eshte bujar i madh, i di qellimet". (El Bekare,
261)

Gjithashtu, gjate kohes se te Derguarit te All-llahut - Jusufit (Qetesia qofte mbi

te!), mbreti i Egjiptit kishte pare enderr shtate kallinj gruri dhe me shpjegimin e
Jusufit, qe ishte i burgosur, egjiptianet kane mbjelle shtate vjet. I Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, kishte paralajmeruar qe me pare se shtatedhjete
mije pasues te tij do te hyjne ne Xhennet pa dhene llogari. Me tej, nuk ka asnje
dyshim se numri shtate ka kuptim te rendesishem shpirteror, te cilin nuk e kane
numrat e tjere. Po kete rendesi te numrit shtate e kane gjithashtu edhe namazet
nafile naten: shafa' dhe viter.

Shqyrtime po kaq te degjuara lidhur me numrin shtate ka edhe ne filozofine greke

dhe ne veprimet mjekesore. Hipokrati ne studimet e tij ka nenvizuar se gjithcka ne
kete univers ka shtate anet e veta (septilateral). Ekzistojne shtate planete ne
sistemin tone diellor, shtate periudha ne jeten e njeriut, sic jane: periudha e mekimit
(ne gji), femijeria, rinia, adoleshenca, mosha e mesme, pleqeria dhe rraskapitja, me
te cilen mbyllet jeta ne kete bote. All-llahu e di me se miri kuptimin e vertete,
qellimin, urdhrin dhe mencurine qe ka caktuar ne krijimin e numrit shtate, dhe
drejtimi i permendur e shpjegon plotesisht kuptimin qe kane shtate hurma te qytetit
Medine, raportet e tyre reciproke dhe mbrojtjen e tyre nga magjepsja dhe helmimi,
sic eshte permendur ne shpjegimin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem Pervec kesaj, po ai ilac dhe mendim eshte dhene edhe nga Hipokrati dhe
Galeni, nder mjeket me te famshem, por me siguri kete zbulim do ta lejonin dhe do
ta pershkruanin te gjithe mjeket e botes, sikur mendimet e tyre te mbeshteteshin ne
krijimin e rasteve dhe kuptimit te vrojtimit. Nga ana tjeter, fjalet e bekuara te te
Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, jane thene nga dituria, besimi dhe
argumentimi dhe jane shpallur nepermjet frymezimit te All-llahut, prandaj ato do te
duhej te ishin me te vlershme per nga profesioni, dituria, lejimi dhe autoriteti.
Megjithate, mbi baze te sherimit te helmeve te ftohta, ekzistojne disa veprime te
pergjithshme me te pranueshme qe jane perdorur ne trajtimin e tyre dhe ne raste te
tjera te vecanta, ekzistojne substanca te tjera kunderhelmuese qe ndodhen ne shume
bime, ne gur gjysme te cmueshem dhe ne mineralet: oniks, granit, kristal ose bruz.
All-llahu di me se miri dhe ne te gjitha kohet.

03. Besimi: kunderhelm

Ne shqyrtimin e metejshem te hadithit te permendur: "Ai qe ha ne mengjes shtate

hurma nga plantacioni Alijeh, nuk do te vuaje ate dite as nga helmimi, as nga
magjepsja", mundet qe hurmat mjekesore argumentojne ne menyre te vecante se
permbajne kunderhelm te nevojshem i cili vepron kunder magjepsjes se keqe ose
mund te kene ilacin perkates i cili vepron mbi llojet specifike te helmeve te ftohta.
Ne rastin per te cilin do te bejme fjale ne vijim, toka, uji dhe ajri i qytetit te bekuar
te te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, do te japin pergjigjen.
Mirepo, ekziston nje gjendje parakushtezuese per t'u sheruar nga semundja dhe
telashet qe i godasin njerezit, e ai eshte roli i fese ne promovimin e sherimit. Me tej,
ne rastin kur i semuri perdor ilace, ai se pari duhet ta pranoje dhe te besoje ne
efikasitetin e sherimit te semundjes se tij. Prandaj, "natyra"e individit (tabi'a) do t'i
vleresoje keto vlera dhe do te siguroje ilac te sigurt per te ndihmuar ne kapercimin e
semundjes. Ne te vertete disa qasje ne sherimin e suksesshem mbeshteten fuqimisht
ne besimin qe ka pacienti (pranimi i plote dhe plotesisht i ilacit), dhe besimi ne
efikasitetin e tij. Keso fenomenesh te cuditshme jane edhe te pergjithshme, sepse me
gjendje te rregullt psikologjike "natyra" do te pajtohet fort me ilacin, ndersa shpirti
do ta pranoje me gezim, duke provuar autenticitetin dhe superioritetin e funksioneve
natyrore, duke nxitur rezistencen natyrore te individit dhe duke e detyruar ngurtesine
e tij karakteristike (haar garidi) ose antitrupat natyrore qe te prodhojne limfocite te
nevojshme dhe antitrupa te tjere natyrore te cilet do te pengojne zhvillimin e
mikroorganizmave te demshem dhe do ta eleminojne helmin.

Sa per krahasim, shpeshhere "ilaci i vertete" mund te jete joefikas kur pacienti ka
rezerva ose dyshime te pabaza dhe mungese te besimit ne rezultatin sherues te tij.
Keshtu ndodh qe "natyra" te beje perjashtim dhe te veproje ne menyre indiferente
ndaj ilacit. Ne kete rast, nuk do t'i ndihmoje asnje ilac. Nje shembull i ketille mund te
gjendet ne ilacin me te mire, te shqyrtuar me hollesi per zemren, trupin dhe shpirtin,
dhe ne trajtimin me te favorshem qe rezulton me dobine e individit ne kete jete dhe
ne jeten pas vdekjes. Ai ilac quhet Kur'ani i Shenjte, i cili eshte ilac per cdo
semundje. Nese zemrat nuk besojne tek ai, nuk do te kene dobi prej tij. Ne vend te
kesaj, ai do te rrite semundjet e tyre. Nga ana tjeter, nuk ka ilac qe kujdeset per
sherim te pandryshueshem, te plote dhe te perhershem me mire se Kur'ani, sepse
urtesia, dituria dhe drita e tij e madherishme jane dieta me e mire dhe ilaci me i
mire per cdo semundje. Perkunder kesaj, shumica e zemrave ia kthejne shpinen atij;
shumica e mangesise se besimit te vertete ne ilacet e tij per trupin, mendjen dhe
shpirtin gjenden ne rrugen e kundert te kerkimit te ilacit per semundjet e tyre.
Natyrisht, ilacet e tyre jane veprime te komplikuara qe ata i kane zbuluar permes
perpjekjes dhe gabimit dhe te cilat ata i kane perdorur nga shprehia. Ne te vertete
ata kane vepruar keshtu me me deshire sesa te ngriten ne nivele me te larta dhe te
marrin ilace te verteta. Njerezit qe kane zemra te tilla kane besim me te fuqishem ne
funksionet e krijuara dhe ne veprimin e "natyres" ne perballimin e semundjes se tyre.
Nje varesi e tille rritet permes shprehise, perpjekjes se pergjithshme per te kerkuar
metoda efikase per t'i perballuar. Kjo behet kur nuk mjaftojne aftesite shpirterore te
individit. Ne kete menyre semundjet e pergjithshme dhe kronike mbizoterojne mbi
mendjet, trupat dhe zemrat njerezore. Si pacienti, ashtu edhe mjeku i tij krijojne
varesi nga keto ilace dhe ne kete menyre krijojne ndjeshmerine dhe brengen e
sinqerte lidhur me llojin e tyre, ne vend qe te respektojne mjekesine e Kur'anit dhe
sherimin tradicional te te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi e selem Ata ia
kane borxh besimin, respektin, frymen dhe mendimin pozitiv mesimeve qe ua dhane
mesuesit e tyre te ditur, ndersa nxenesit jane te helmuar me besimin dhe respektin e
tyre te ri ne veprat laike dhe e zbatojne shkencen me me deshire sesa fjalet e
Krijuesit te tyre dhe mesimet e te Derguarit te Tij , salaAllahu alejhi e selem Si
pasoje e semundjes se pergjithshme, semundjet e reja dhe semundjet me serioze nga
te gjitha, si te thuash86 zemra fiton dimensione te reja, zhvillon komplikime te reja
shtese, i detyron njerezit te bijne ne gjunje dhe deri tek varesia per keto trajtime
dhe i preokupon mendjet mjekesore ne kerkimin e shkaqeve dhe eksperimenteve ne
sintetizimin e ilacit. Ne te vertete sa me shume qe ata i sherojne semundjet e
komplikuara me sintetike komplekse, te ashtuquajtur "ilace", semundjet do te
intensifikohen edhe me shume, dhe do te zhvillohen me tej komplikime. Natyrisht, ne
kete menyre faktet jane provuar, ndersa All-llahu e di me mire.

Poeti njehere ka shkruar:

"Sa cudi! Kurse ngjarje te cuditshme ka plot

Ilaci eshte afer, megjithate nuk e kerkojne (pra, nuk e kerkon askush).

Mu si karvani, devete e te cilit jane te etshme,

Ndersa uje me bollek bartet mbi shpinat e tyre".

 KAPITULLI XVII

Ekuilibrimi i ushqimit si sherim primar

parandalues

Ne Dy sahihet thuhet se Abdullah bin Xha'feri ka thene: "Kam pare sesi i Derguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, hante hurma te fresketa te pjekura me
kastravec".87 (Buhariu dhe Muslimi)

Dobite nga ngrenia e hurmave dhe kastravecave te

fresket

Per te ruajtur shendet te mire duhet te kontrollohet dhe te ekuilibrohet ngrenia e

ushqimit dhe e frutave. Krijimi i ekuilibrit te ushqimit do te pengoje cfaredo demi qe
mund te permbajne ato dhe do te optimizoje dobite e tyre. Hurmat e freketa te
pjekura (rutab) jane te nxehta dhe te lengeta ne shkalle te dyte. Ato i ndihmojne
simptomat e perzierjes se dobet te sekrecioneve te keqija te lukthit qe shkaktohen
per shkak te vleres se ulet kalorike te ushqimit dhe ndihmojne gjendjen e substancave
me natyre te ftohte ne lukth. Ato gjithashtu pajtohen me lukthin, e ndihmojne
absorbimin e materieve ushqyese ne zorre dhe i permiresojne dobesite e tretjes
njesoj sikurse e permiresojne temperaturen e trupit kur i perziejme me shurup mjalti
dhe uthull 88 ose me trendafil te eger. Megjithate, hurmat e pjekura prishen shpejt.
Hurmat e fresketa te pjekura e shtojne sasine e fares se mashkullit, ndersa ngrenia e
tepert do ta ngacmoje gjakun, do te shkaktoje dhembje koke, do te krijoje pengesa
ne enet e gjakut, do te shkaktoje dhembje ne fshikezen urinare, do te shtoje etjen
dhe do t'i demtoje dhembet. Nga ana tjeter, kastravecat kane shkallen e dyte te
ftohtesise dhe lageshtise. Ata e shuajne etjen dhe stimuloje fuqine me ane te eres se
tyre shume te mire. Ata e ftohin gjendjen e keqe (perzierjen e kater sekrecioneve
themelore te trupit) te lukthit, i ekuilibrojne funksionet gastrointensitale dhe e ulin
temperaturen. Farat e thara te kastravecit, te bluara, te situra dhe te bera emulzion
e shuajne etjen, do te ndikojne si diuretik dhe do ta pakesojne dhembjen e fshikezes
urinare, kurse larja (ferkimi) e dhembeve me farat e thara e te bluara te kastravecit i
zbardhe dhembet. Keto jane vetem disa nga dobite e shumta.
 Te gjitha se bashku, hurmat e fresketa te pjekura jane te nxehta, ndersa
kastravecat te ftohte. Secila do t'i kompensoje mangesite e tjetres, do t'i ekuilibroje
dhe do t'i permiresoje proceset mbrojtese digjestive. Pasojat e keqija te hurmave
mund te neutralizohen duke ngrene fare bademi dhe hashashi. Ne te vertete
kundervenia ndaj cdo substance te merzitshme do t'i ekuilibroje kundershtite e saj,
do t'i eleminoje demet e saj dhe do t'i vere ne dukje dobite e saj. Ky eshte thelbi i
ligjit natyror, qe eshte themel i sherimit mjekesor, mbeshtetje per ruajtjen e trupit
te shendoshe dhe te forte, si dhe eshte berthame e mjekesise si shkence. Ne hadithet
eshte shenuar se Aishja (Zoti qofte i kenaqur me te!) ka thene: "Me kane dhene per te
ngrene te gjitha llojet e ushqimeve, per te shtuar peshen e trupit, por nuk kam arritur
asgje. Pastaj kane shtuar kastravec dhe hurma te fresketa ne ushqimin tim, dhe kjo
me ndihmoi". Prandaj, e ftohta eshte perzier me te nxehten, e nxehta me te ftohten,
e lageshta me te thaten dhe e thata me te lagshten. Kjo do t'i nxjerre jashte demet e
tyre dhe do t'i ekuilibroje pasojat e tyre. I ngjashem me kete teori eshte udhezimi i te
Derguarit per perzierjen e sanes me gjalpe dhe mjalte (sunut) si laksativ i lehte
natyror, sepse sunut i zbut pasojat e gjetheve te sanes. Qofte i lavderuar All-llahu
dhe Ai le t'i derdhe te gjitha bekimet e Veta me te medha mbi te Derguarin e Vet ,
salaAllahu alejhi e selem, i cili ka qene derguar per te ndihmuar ne permiresimin e
gjendjes se zemrave, te jape udhezime per ruajtjen e shendetit te mire dhe t'i
sherbeje secilit ne pikepamje te mireqenies se tij ne kete bote dhe ne jeten pas
vdekjes.

KAPITULLI XVIII

Imponimi i abstenimit (heqjes dore) nga

ushqimi

Sherimi implikon dy gjera: frika nga marrja e substancave te demshme dhe

mbrojtja e konstitucionit te trupit me ane te ushqimit te shendoshe per t'u mbrojtur
nga pengesat ne funksionet natyrore. Kur sekrecionet themelore te trupit arrijne
shkallen e kalbezimit, shfaqet nevoja per nxitjen e menyres se purgacionit te drejte.
Prandaj, thelbi i praktikes mjekesore e ka bazen ne keto dy parime. Jane dy lloj
abstenimesh (himja): ajo qe pengon semundjen, dhe ajo qe ndal pasojat e saj dhe e
lejon trupin t'i nxjerre jashte. Abstenimi i pare eshte mjekesia parandaluese, e cila
eshte nje diete e ushqyeshme e personit te shendoshe, kurse tjetra eshte dieta
themelore dhe e domosdoshme qe i duhet personit te semure. Kur te percaktohet
njehere, ajo ben qe semundja te ndalet dhe kjo ndihmon qe nepermjet aftesise se
individit te nxirret jashte. Burimi i udhezimit te All-llahut per te imponuar abstenimin
nga ushqimi vjen nga Kur'ani, ku All-llahu i gjithefuqishem thote:
 "...Nese jeni te semure, apo ne ndonje udhetim, ose ndonjeri prej jush vjen nga
ultesira (nevojtorja), ose keni takuar grate, e nuk gjeni uje, atehere mesyne dheun
dhe ferkoni me te fytyrat dhe duart (tejemmum)...". (En Nisae, 43)

Pra, personit te semure i eshte lejuar qe te mos e perdor ujin kur perdorimi i tij i
jashtem eshte i demshem. Perseri, ky udhezim tregon nevojen qe te hiqet dore ne
menyre qe te zvogelohen komplikimet e dyshimta shendetesore duke vene bazat e
rregullit themelor te trajtimit mjekesor.

Ibn Maxhxhe ne permbledhjen e tij te haditheve shenon se Ummi el-Mundhir bin

Kajs el-Ensarijja ka thene: "I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, hyri ne
cadren time dhe se bashku me te ishte edhe Aliu , radiallahu anhu, i cili ishte sheruar
(nakihun) nga semundja. Aty afer e kishim nje trup palme me kalavesha hurmash qe
vareshin ne deget e saj. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, rrinte dhe
hante hurma. Po keshtu hante edhe Aliu, radiallahu anhu. I Derguari i All-llahut,
salaAllahu alejhi e selem, iu drejtua Aliut, radiallahu anhu., dhe i tha: "Pak, pak,
ende je duke u sheruar". Aliu, radiallahu anhu, nuk hengri me dhe une ia pergatita nje
pjate me rrepa90 te ziera me elb. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i
tha Aliut, r.a., :"Haje kete ushqim, sepse eshte me i pershtatshem per ty".91

Ne permbledhjen e haditheve te Ibn Maxhxhes kemi pare se Suhajbi ka thene:

"Njehere kisha shkuar ta vizitoja te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
i cili po hante buke e hurma. Me tha: "Eja e ha me mua'. Keshtu u ula dhe fillova te
haja hurma. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, me tha: "A ha hurma
kur vuan nga konjuktivitisi?'92 Iu pergjigja: "O i Derguar i All-llahut, i pertypi me
anen tjeter!' Kur e degjoi kete, i Derguari i All-llahut qeshi".93

Ne hadithin tjeter i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thene: "Kur

All-llahu e do robin, Ai e mbron nga telashet e kesaj bote, ashtu sikurse dikush nga ju
nuk pushojne se mbrojturi pacientin e vet nga ushqimet dhe pijet".94 Ashtu sic jane
edhe keshillat e zakonshme: "Imponimi i abstenimit nga ushqimet dhe pijet eshte
mjekesia me e mire"; "Lukthi eshte vendi i cdo semundjeje"; "Mjekoni cdo person me
ate qe eshte mesuar lukthi i tij"; te gjitha keto fjale te urta jane te mjekut arab Haris
bin Kaladahut dhe nuk eshte e drejte te thuhet se jane te te Derguarit te All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem Disa studiues te haditheve edhe pse pajtohen ne kete
ceshtje, megjithate eshte shenuar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka thene: "Lukthi eshte ena qendrore e trupit, kurse venat lidhen ne te. Kur
lukthi eshte i shendoshe, edhe venat do te qarkullojne po ashtu te shendetshme,
ndersa kur lukthi eshte i kalbezuar, venat do te absorbojne nje kalbezim te tille, po
edhe indet po ashtu".95

Haris bin Kaladah e kishte zakon te thoshte: "Abstenimi eshte permbledhje e

shkurter e mjekesise". Duke u mbeshtetur ne arabet e asaj kohe, abstenimi (himja)
nenkuptonte lidhjen e dietes me mjekesine parandaluese ne menyre qe shendeti te
mbahet mire. Ata kane pohuar gjithashtu se himja dietale e njeriut te shendoshe ka
po ate rendesi si periudha e permiresimit (nakaha), qe eshte e nevojshme per
personat e shendoshe; edhe kur personi i shendoshe jepet pas ushqimeve, eshte si
kalbezimi i sekrecioneve te trupit (ahlat) tek personat e semure. Natyrisht, imponimi i
abstenimit nga substancat e demshme per personin e shendoshe dhe kufizimi i
marrjes se ushqimit kur ai person eshte ne permiresim e siper, eshte me e dobishmja
per permiresimin e tij. Gjate kohes sa zgjat kjo periudhe, konstitucioni i trupit edhe
me tej forcohet dhe trakti i tij digjestiv eshte i dobet. Shendeti i tij ne ate periudhe
eshte me i pershtatshmi per t'iu nenshtruar degjenerimit dhe ai rrezikon qe semundja
t'i kthehet perseri. Nje kthim i ketille mund te jete me i keq sesa semundja fillestare
dhe eshte me kritike per shendetin.

Duhet ta dime se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte dhene

Aliut, radiallahu anhu keshillen me te mire mjekesore kur ia kishte ndaluar te hante
hurma te fresketa te pjekura ne kohen kur ishte duke u permiresuar nga pikepamja
shendetesore. Ne rastin e tij, hurmat e fresketa te pjekura, kalaveshet e te cilave
njerezit e asaj kohe i virrnin ne shtepiat e tyre, ne krahasim me llojet e tjera te
frutave, jane te renda per tretje kur gjendja e njeriut eshte e dobet dhe kur "natyra"
nuk mund ta shpenzoje lehte per arsye se eshte e zene me mposhtjen (nxjerrjen) e
semundjes. Kjo, para se gjithash, eshte e sakte sa i perket disa llojeve te hurmave qe
jane te renda per lukth. Prandaj, ngrenia e tyre gjate periudhes se permiresimit,
pacientit i shkakton me shume dem se dobi.

Ne kete rast, ajo qe ngelet nga semundja mund te qendroje ne trup ose ndoshta
edhe te perparoje me tej. Kur Ummu el-Munzir i ishte paraqitur Aliut, radiallahu
anhu, me enen e rrepes se zier me elb, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, e kishte ftuar ta hante ate, sepse ky lloj ushqimi eshte me i shendetshem per
permiresimin e pacientit. Uji ne te cilin eshte zier rrepa e ftohe lukthin, vepron si
purgativ dhe laksativ dhe siguron substanca te nevojshme per pacientin. Nje shujte e
ketille eshte e dobishme, sidomos kur elbi zihet me kercejt dhe gjethet e rrepes. Kjo
shujte siguron ushqimin me te mire per nje lukth te ndieshem dhe nuk e shkakton
prishjen e sekrecioneve te trupit.

Zejd bin Eslemi kishte treguar se njehere Omer bin Hattabi kishte qene semure nga
temperatura e larte. Ishte vene ne regjim te rrepte diete dhe nga ai kerkohej qe te
permbahet shume nga cfaredo ushqimi dhe pije. Gjate kohes sa ishte semure, edhe pa
uri, Omeri,radiallahu anhu, ndonjehere do te thithte berthamen e hurmase. Ne
perfundim, abstenimi dietal nga ushqimi per personin e semure ne stade te hershme
te semundjes se tij eshte ilaci me i mire para se te filloje te marre ilacet, kurse ne
rastin kur ilaci eshte me se i domosdoshem per t'iu kundervene semundjes, abstenimi
pengon komplikimet dhe ndihmon trupin qe zgjerimin e semundjes te mbaje nen
kontroll.
 KAPITULLI XIX
Deshirat e zjarrta te personit te semure

Nese pacienti, personi gjate kohes sa zgjate permiresimi i tij, ose nese personi i
shendoshe nxit dhe zhvillon deshiren e fuqishme per nje ushqim te caktuar, ose per
ndonje pije e cila nuk i lejohet, kurse deshira e tij e zjarrte per ate ushqim ose pije
rritet, atehere nuk do te kete dem nese i jepet (atij personi). Por, me kete rast duhet
dhene vetem nje sasi e vogel e asaj qe e deshiron me aq zjarr te madh, te cilin mund
ta trete organizmi i tij. Nje sasi e ketille nuk e demton. Perkundrazi, i ndihmon me
siguri, sepse deshira e tij natyrore paralajmeron se konstitucioni i trupit te tij do ta
pranoje me deshire ate qe e kerkon zemra, kurse nje efekt i tille pozitiv do te
neutralizoje dhe do te tejkaloje cfaredo demi te mundshem, nje pjese te vogel te te
cilit e permban ne vete. Ne te vertete nje ushqim ose pije qe merret ne kete menyre
eshte me e dobishme per trupin sesa ngrenia ose pirja e asaj qe nuk i pelqen. Kjo e
shpjegon shkakun pse i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, ka lejuar qe
Suhejbi i hengri disa hurma te fresketa (ratib) kur ishte i semure nga konjuktivitisi. Ai
e dinte qe ato nuk do t'i benin dem. Ne nje transmetim te ngjashem, eshte thene se
Aliu, radiallahu anhu., i kishte bere vizite te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi
e selem, i cili e kishte pyetur: "Per cfare ke deshire?" Aliu, radiallahu anhu., ishte
pergjigjur: "Per hurma te fresketa". I Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem,
nga dashuria e madhe dhe ndjenja e bashkevuajtjes me ashabet e tij, qeshi ne kohen
kur po ia hidhte nje hurme Aliut, radiallahu anhu., i cili e mori me shume
falenderime. Nje cast me vone, i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, ia
hodhi hurmen tjeter, pastaj te treten, dhe vazhdoi keshtu derisa Aliu, radiallahu
anhu., i hengri shtate hurma. Pastaj i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem,
tha: "Ali, ke ngrene mjaft!"

Ne nje transmetim tjeter, qe eshte shenuar nga Ibn Maxhxhe, thuhet se i Derguari i
All-llahut, kur po i bente vizite nje personi te semure, e kishte pyetur: "A ke deshire
per dicka?" I semuri ishte pergjigjur: "Per nje cope buke gruri". I Derguari i All-llahut,
salaAllahu alejhi e selem, u tha ashabeve: "Nese dikush prej jush ka miell gruri ne
shtepi, i sillni pak vellait tuaj". Pastaj shtoi: "Nese pacienti juaj ka deshire per nje
ushqim ose pije te caktuar, ia jepni ta haje apo ta pije".96 Sigurisht se kjo keshille e
te Derguarit tregon bukurine e shkathtesine mjekesore te cilen mund ta kuptojne
mjeket e afte.

Ne thelb, kur pacienti ha dicka qe e deshiron, por pa pasur uri te vertete dhe oreks
te natyrshem, kjo mund te jete me e dobishme per te sesa ngrenia ose pirja e dickaje
te cilen nuk e deshiron. Pastaj, trupi do te trete me lehtesi me te madhe dicka qe
eshte ngrene ose pire me deshire dhe kur instinkti i individit kerkon dicka te tille. All-
llahu e di me se miri.
 KAPITULLI XX

Sherimi i oftalmise (konjuktivitisit dhe

semundjeve te tjera te syve) 97

Me heret kemi thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, nuk e

kishte lejuar Suhabin te hante hurma te thara kur ishte i semure nga pezmatimi i syve
(lat. Ophtalmitis) dhe e kishte keshilluar Aliun , radiallahu anhu., qe te mos hante
hurma te fresketa te thata (ratib) gjate kohes kur sherohej nga konjuktivitisi. Lidhur
me kete teme, Ebu Naimi ne librin e vet me titull te njejte, Mjekesia e Pejgamberit,
ka shenuar qe i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, nuk i afrohej asnjeres
prej grave te veta nese ishin te semura nga konjuktivitisi. Kjo zgjaste derisa ato te
sheroheshin plotesisht.

Ophtalmia (remd) eshte nje pezmatim serioz i konjuktivit, qe vepron mbi

membranen e jashtme e cila e mbulon kokerdhokun e syrit, me perjashtim te
corneaes. Nje pezmatim i tille eshte pasoje e shpenzimit te njerit nga kater
sekrecionet baze te trupit. Nese eshte shkaktuar nga sekrecioni i gjakut, do te
shkaktoje skuqjen e syrit dhe fryrjen e nje shtrese te mishit, por nese shkaktar eshte
vreri i verdhe, i semuri do te ndieje djegesire dhe dhembje ne sy. Ne rastin e
konjuktivitisit, goditet membrana e jashtme, por mund te goditet edhe nga depertimi
i avujve te nxehte qe ngriten drejt kokes. Disa nga keta avuj ngriten papritmas deri te
konjuktivi dhe ndonjehere mund te shkaktojne atak ne sy. Ne te njejten kohe, trupi
do te siguroje prurje te teperta te gjakut dhe te antitrupave ne zonen e syrit per t'iu
kundervene imponimit te shkaktarit. Si rezultat i kesaj, konjuktivitisi mund ta
shkaktoje enjtjen dhe gelqerizimin e venave

01. Pasojat e pergjithshme te sekrecioneve

themelore te prishura te trupit
 Ashtu sic ngriten avujt nga toka (disa jane te nxehte dhe te thate, ndersa te tjeret
te nxehte dhe te lagesht) dhe me kondensimin dhe sublimimin e vet te pikave te
imeta te ujit dhe te kristaleve te akullta ne ajer formohen rete qe na pengojne te
shohim lartesite qiellore. Po ky fenomen zhvillohet edhe ne fund te lukthit dhe
ngritet deri tek ezofagu (oesophagus), qe me vone mund te pengoje dhe te turbulloje
te parit. Ky fenomen mund te prodhoje gjithashtu disa tipa parregullsish dhe
semundjesh ne trup. Nese trupi ka mundesi qe te lirohet nga keta avuj ose gazra (te
cilet qarkullojne neper gjak) neper hunde, trupi do te reagoje duke lejuar kalimin e
sekrecionit neper hunde (lat. Rhinorhea), ose me ftohtesi te zakonshme ose ne forme
te pezmatimit te sekrecionit (lat. Catarrhus). Perndryshe, nese avujt zene vend ne
ovule dhe ne vrimat e hundes, atehere ai do te manifestohet si zenie e rende fryme, e
nese zene vend ne pleure, keta gazra mund te shnderrohen ne angioneuroze (lat.
Angioneurosis; arab. shevsa). Nese avujt zene vend ne mushkeri, ata shkaktojne
bronkitis. Por nese zene vend ne zemer, mund te shkaktojne sulm ne zemer. Nese
zene vend ne sy, shkaktojne oftalmine (lat. Conjuctivitis). Nese depertojne poshte ne
zgavrat e trupit, ata mund te shkaktojne limforene (lat. Limphorea; arab. sajalan).
Nese zene vend ne tru, mund te shkaktojne humbjen perkohesisht te kujteses (lat.
Amnesia), dhe nese gazrat dhe avujt kondensohen edhe me shume dhe prodhojne
lageshti ne tru, ata mund te shkaktojne uljen e materieve te teperta nga truri ne
mushkeri, te krijojne plogeshti abnormale ose letargji (lat. Lethargia), ose mund te
shkaktojne gjume pertej kohes normale (lat. Dauernarkose {D}), prandaj endrra eshte
e lagesht, kurse gjendja zgjuar e thate. Nese nje koncentrim i ketille i gazrave ze
vend ne koke dhe nuk gjen rruge per te dale jashte saj, atehere avujt e ketille mund
te shkaktojne dhembjen e kokes dhe pagjumesine, por nese zene vend ne njeren ane
te kokes, shkaktojne migrenen (lat. Hemicrania). Nese zene vend ne trurin e vogel
(lat. Cerebelum) ose ne vertex, ata shkaktojne rritjen e numrit te leukociteve ne gjak
(lat. Leukosis; arab. da'ul-baida). Nga ana tjeter, nese nje kondensim i ketille i
gazrave e ftoh, e nxen ose e lageshton membranen qe e mbeshtjelle trurin
(mbeshtjelleset e trurit) dhe pastaj stimulon fryrjen ose prodhon gazra ne lukth dhe
ne zorre, ato shkaktojne teshtitje (lat. Apomittosis). Nese avullimet dhe gazrat e tille
vazhdojne te perhapen edhe me tej dhe e ngacmojne lageshtiren e sekrecionit deri ne
shkallen e ngopjes se antitrupave, ato do te shkaktojne humbje te shkurtra te
vetedijes dhe sulme (lat. Apoplexia). Nese avujt apo gazrat e tille e ngacmojne vrerin
e zi deri ne shkallen e turbullimit te homogjenitetit te ajrit ne tru, ato mund te
shkaktojne shqetesime, halucinacione dhe dyshime. Nese ato e arrijne kufirin e
skajshem te nervave, mund te shkaktojne grumbullimin e qelizave, qe njihet si
piknoepilepsi ose cmenduri (sar'a). Nese avullimi i gazrave ze vend ne tru dhe
shkakton kalimin e lageshtise ne sekrecion, si njerin nga kater sekrecionet themelore
te trupit, kjo mund te shkaktoje enjtjen e pjeseve te fundit te nervave te trurit si dhe
demtimin e qelizave trunore, qe me vone mund te shkaktoje crregullim te mprehte
nervor, paralize cerebrale ose mund te shfaqet si nje paralize e pjeserishme (lat.
hemiplegia). Nese avujt ose gazrat shkaktojne pezmatimin e membranave trunore
(lat. Meningitis) dhe veprojne ne likuorin cerebrospinal, kjo mund te shkaktoje
pleuritisin (arab. birsam), dhe ne rastin kur meningitisi eshte i lidhur me mushkerite,
nje coroditje e tille mund te shkaktoje semundjen e cerebrumit (arab. sirsam).
 Ajo qe individi duhet te mesoje nga ky kapitull, eshte se vuajtja nga konjuktivitisi
ben qe sekrecionet e trupit dhe ato te kokes te behen aktive dhe te perziera, edhe
kryerja e aktit seksual, kur individi vuan nga konjuktivitisi, irriton simptomat dhe e
perkeqeson gjendjen, sepse ai veprim e trand tere trupin, natyren dhe shpirtin.
Temperatura e trupit do te rritet, nxehtesia e trandjes do te rritet dhe do te kulmoje
ne klimaks, kurse shpirti (ruh) ne perpjekje te harmonishme. Ne thelb, ky veprim
eshte shkalla e pare e terheqjes ndermjet trupit, zemres dhe shpirtit, dhe jeta nxiton
kah nje lidhje e tille per te kenaqur tere trupin, ndersa per natyren si teresi, qellimi i
nje levizjeje te tille jashte mases, eshte sekretimi i sasise se domosdoshme te
spermes ne kulmin e aktit seksual.

Gjate aktit seksual i gjithe trupi leviz ne menyre konstante: trupi, natyra,
sekrecionet e trupit, shpirti, aftesia dhe mendja, ndersa cdo levizje tjeter e
metejshme e nxit ekuilibrin e sekrecioneve te trupit (ahlat) dhe e zberthen
konsistencen e tyre ne kuptim te lehtesimit te natyrshmerise se tyre dhe kullimit ne
pjese te ndieshme te trupit, kurse syri eshte njeri nder ato pjese. Per kete shkak, me
gjendjen pezmatuese te konjuktivitisit, syri eshte edhe me i ndieshem prandaj nje
levizje e tille tej mase e trupit gjate aktit seksual eshte e demshme per te. Ne kete
rast Hipokrati nga Kosi terheq parabolen e semundjes se detit, e cila paraqitet me
qellim te nxitjes se trupit gjate levizjes se anijes.

Megjithate, pasi natyra e shpejtone pastrimin nga substancat e demshme ne trup

gjate kohes se semundjes, ndersa kjo para se gjithash do te lehtesoje ekuilibrimin e
sekrecioneve te trupit, konjuktivitisi sjell dobi te shumta per trupin, duke perfshire
heqjen dore nga: ushqimet e demshme (himja), nga shikimi i asaj qe eshte e ndaluar;
pastrimi nga substancat e demshme; pastrimi i kokes dhe trupit nga materiali i
demshem dhe i paperdorshem, dhe heqja dore nga ushqimi i trupit dhe i shpirtit me
veti te neveritshme, duke perfshire hidherimin, brengen, melankoline, veprimet e
vrazhdta dhe punen e mundimshme. Njehere hakimi i afte kishte thene: "Mos e
gjykoni konjuktivitisin, sepse ai e menjanon shkakun e verbimit".

02. Ilaci per konjuktivitis

Ekzistojne disa lloje te semundjeve te syve, ndersa disa prej tyre kerkojne
konsultime me mjeket specialiste (oftalmologe) te sotem. Sido qe te jete, sic kemi
thene disa here me pare ne kete liber, nuk do te duhej te pergjithesohej ajo qe eshte
e individit dhe vendi per te cilin vlen ilaci i te Derguarit, as nuk do te duhej te
kufizohej ajo qe eshte pergjithesuar ne ate ilac, perndryshe, gabime do te behen pa
dyshim. Megjithate, mendimi i pergjithshem i hakimeve ne raport me ilacin themelor
natyror per konjuktivitis eshte pushimi, qetesia dhe mosferkimi i syrit per te lehtesuar
kromen e kapakut te syrit, sepse kjo do te beje qe te aktivizohen antitrupa specifike,
qe do te arrijne ne vendin e sulmuar ne koncentrime te shumta, si mekanizma
mbrojtes natyrore. Nje trajtim i ketille mund te jete i domosdoshem duke pasur
parasysh disa semundje te syrit, edhe atehere kur aplikohen ilace te tjera natyrore.
Ne te vertete syri eshte aq i ndieshem, saqe individi nuk do te duhej ta prekte pa
nevoje, kurse ilaci per semundjet e syve eshte mosprekja e tij.

Pervec pushimit, kur konjuktivitisin e shkakton gazi, mjeket mund te percaktojne

gjithashtu larjen e syve me uje te ftohte, sepse semundja eshte e nxehte dhe nje
nxehtesi e tille mund te ndalet me uje te ftohte. Nga ana tjeter, ne hadithet sahihe
eshte shenuar qe njehere "Abdullah bin Me'sudi i kishte thene gruas se vet, e cila
ishte semure nga konjuktivitisi: "Pse nuk po vepron ashtu sic ka porositur i Derguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem? Kjo do te ishte me mire dhe do te sheroheshe
me shpejt. Se pari shperlaj syte me uje te ftohte dhe lutu: "O Zot i njerezve, m'i hiq
telashet e mia. Me shero nga kjo semundje, sepse Ti je Ai i vetmi qe ka ilac per cdo
semundje. Zoti i madh, me shero plotesisht dhe mos lejo qe te me rikthehet
semundja'".98

Me kete e mbyllim kete kapitull qe ben fjale per udhezimet e Pejgamberit lidhur
me sherimin e konjuktivitisit. All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI XXIII
Trajtimi i pucrrave dhe i te thateve

Ibn el-Sinni ne librin e vet ka permendur mjekimet e te Derguarit te All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, , i cili njehere kishte shkuar te njera nga grate e veta dhe
ia kishte pare te thatin ne gisht. Per kete e kishte pyetur: "A ke pluhur plishi te
mersines?105 Ajo e pohoi. Pastaj i Derguari i tha: "Vere ne gishtin tend dhe lutu: "Zoti
im, qe ke fuqi ta zvogelosh ate qe eshte me e madhe dhe te rrisesh ate qe eshte me e
vogel, zvogeloje ate qe me ka dale ne gisht".106

Zarira107 eshte ilac indian qe behet nga plishi i mersines (lat. Hermarthria), qe
eshte i nxehte dhe i thate. Ndihmon ne eleminimin e enjtjes se barkut dhe melcise; e
sheron akumulimin abnormal te fluideve ne zgavrat e trupit (dmth. edemi ose
semundja e ujit); dhe e forcon zemren per shkak te aromes se vet te mire.

Ne Sahih eshte shenuar se Aishja , radiallahu anhu., ka thene: "Gjate qendrimit ne

haxhin lamtumires e kam lyer me vaj plish mersine dy here te Derguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, nje here para veshjes se ihramit dhe heren tjeter pasi e
veshi".108

I thati eshte pezmatim i nje pjese te indit te trupit qe mbledh qelb ne nje "ishull",
kurse shkaktohet nga infeksioni lokal. Nxehtesia e tij, natyrisht, eshte kah siperfaqja,
kurse vete ai ka nevoje te piqet dhe te eleminohet. Plishi i mersines eshte nje ilac
tradicional qe eshte perdorur per kete qellim, dhe vec kesaj ka edhe arome te mire
dhe e ftoh temperaturen e te thatit. Po kete mendim e ka shprehur edhe Ibn Sina, i
cili shton: "Nuk ka asgje me te mire qe do ta ndalte temperaturen e te thateve sesa
lyerja me krem qe eshte perfituar nga pluhuri i plishit te mersines dhe qe eshte
perzier me gjethe trendafili (petalet) dhe uthull".

KAPITULLI XXIV

Sherimi i enjtjeve dhe i ekcemit te lekures me

depertime (te lekures)

Aliu , radiallahu anhu., ka treguar: "Njehere isha duke shkuar me te Derguarin e

All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, per te bere vizite nje te semure qe vuante nga
enjtja ne shpine. Ajo qe kujdesej per te, tha: " O i Derguar i All-llahut, kjo gjendje
eshte ketu qe prej nje kohe te gjate!' I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, e pa vendin e enjtur dhe tha: "Ia hapni ate vend'". Aliu , radiallahu anhu., e
shpjegoi keshtu: "Shkuam vetem pasi e hapen vendin e enjtur dhe te pezmatuar
(hapja e lekures me teh per te nxjerre prej andej apscesin109), ndersa i Derguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte mbikeqyrur tere veprimin".110

Ebu Hurejre , radiallahu anhu., ka shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, e luti mjekun qe te lancinoje abdomenin per ta thare
lukthin nga lengjet e prishura (lat. Sepsis) dhe te mbeturinave te patretura te cilat
pastaj do te nxirreshin duke i thithur. Dikush e pyeti: "O i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, a eshte e dobishme mjekesia?" Ai u pergjigj: "Ai qe e krijoi
semundjen, e ka zbuluar gjithashtu ilacin efikasiteti i te cilit i bindet vetem urdhrit te
Tij".

Kruarjet (ekcemi) dhe enjtjet e lekures

 Enjtja eshte e perbashket per te gjitha semundjet. Ajo eshte pasoje e prishjes se
kater sekrecioneve themelore te trupit (ahlat), pervec lengjeve te gabuara dhe
gazrave te dendur ne trup.Nese enjtja mbledh ne lekure, ajo quhet apsces (hiraxh; i
thate). Kryesisht, enjtja e nxehte perfundon ne keto tri menyra: piqet, dendesohet
ose forcohet. Trupi i shendoshe do ta ndale infeksionin, do ta zbertheje dhe do ta
nxjerre nepermjet sistemit, qe eshte menyra me e mire per zhdukjen e infeksionit.
Perndryshe, antitrupat do ta pjekin infeksionin, do ta shnderrojne ne materie te
dendur te bardhe dhe do ta drenazhojne neper piken e derdhjes ne siperfaqe te
lekures. Perndryshe, nese lengu i verdhe ne te bardhe dendesohet, dhe nese trupi nuk
eshte ne gjendje ta nxjerre jashte, atehere individi duhet te kerkoje ndihmen e
mjekut per ta lancinuar ose qe t'i perdor metodat e tjera te njohura mjekesore per
heqjen e te thatit. Lancinimi (batt) sherben per dy qellime: drenazhimin e substances
se prishur dhe eleminimin e papastertive te tjera te mundshme nga vendi i semure.

Sa i perket udhezimit te Pejgamberit ne hadithin e dyte qe lidhet me kerkimin e

Muhammedit , salaAllahu alejhi e selem, qe mjeku te lancinoje abdomenin e
pacientit per ta drenazhuar sepsen nga lukthi i tij (xhavi), disa mjek jane me te
kujdesshem sesa mjeket e tjere ne kete ndermarrje. Disa hakime e trajtojne xhavin si
edem (semundja e ujit)111, qe eshte akumulim abnormal i fluideve te prishura ne
qeliza, inde ose ne zgavrat e trupit dhe qe shfaqet ne vendet e enjtura dhe ne fryrjet
neper pjese te ndryshme te trupit, ku shkaktohet akumulimi i fluideve. Ashtu sic e
kemi shpjeguar me heret, ekzistojne tri lloje te semundjes se ujit: semundja lekurore
e ujit (Conjuctiva), e cila i godet indet dhe eshte me seriozja; semundja abdominale e
ujit (Edem), e cila mund ta godase gjithashtu melcine, dhe semundja membranore112
e ujit, e cila shkakton fryrjen e abdomenit nga akumulimi i gazrave ose ajrit ne zorren
e holle ose ne zgavren peritoneale; semundja mebranore e ujit shkakton fryrje dhe
akumulime te mbledhjes se zorreve si pasoje e depertimit te sekrecionit dhe gjakut
ne trup dhe ben qe lukthi te ngjaje si nje fuci. Semundja membranore e ujit eshte me
serioze se semundja abdominale, ku fluidet e sepsit akumulohen ne pjeset e poshtme
te abdomenit dhe shkaktojne qe zorret te tingellojne si uji joharmonik ne nje
barkaliq. Megjithate, njeri nga trajtimet e mundshme per kete semundje (i perdorur
me heret) eshte drenazhimi jashte i lengut te demshem me ane te lancinimit, kurse
kjo kategori e operacionit eshte konsideruar njesoj si flebotomia ose nxjerrja e gjakut
te prishur jashte venes, mirepo kjo bart ne vete rrezik serioz. Perkunder kesaj,
hadithi i cituar ka dhene nje leje kategorike per lancinimin ne menyren sic e kane
bere mjeket e asaj kohe. All-llahu e di me se miri
 KAPITULLI XXV
Vizita nje te semuri

Ebu Se'id el-Hudri , radiallahu anhu., ka treguar se i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, ka thene: "Kur e vizitoni nje te semure, e ngushelloni,
edhe pse ai ngushellim nuk e nderron fatin e tij, por do t'ia zbuse shqetesimet e tij
dhe do ta freskoje shpirtin e tij".113

Ne kete hadith ka shprehje te simpatise, si shprehje me fisnike e bashkevuajtjes, si

dhe menyra me e pershtatshme e sherimit. Nje qendrim i ketille do ta largoje
shqetesimin nga vizitori, do ta freskoje shpirtin e tij dhe do t'ia vere zemren ne
levizje. Me vone, kjo do te ndihmoje ndryshimin e "natyres" se tij qe te tejkaloje
pasojat, e ndonjehere do te dobesoje ose edhe do te zvogeloje simptomat dhe do te
munde shkaktarin e semundjes. Ky eshte qellimi qe vjen menjehere pas thirrjes se
mjekut dhe eshte mundesia qe mjeku mund te ofroje, e kjo eshte te ngushelloje
zemren e te semurit.

Ne te vertete terapia simpatike ndonjehere mund te beje cudira ne sherimin e

semundjes ose ne lehtesimin e pasojave te saj. Shpeshhere nje mbeshtetje e tille
mbitokesore e ndihmon shpirtin e njeriut, e forcon vullnetin e pacientit dhe i afteson
proceset e tij psikofizike per ta mposhtur semundjen. Kur personi i dashur, i
respektuar dhe i nderuar e viziton te semurin, individi mund te vertetoje me syte e
vet se kjo vizite e forcon shpirtin e te semurit dhe e mbush optimizem duke e
gjalleruar permes fjaleve te embla dhe te mira qe ia thote vizitori, por edhe vetem
prania e tij i sjell qetesi zemres se pacientit. Faktore te tille ekuilibrues dhe pozitive
jane disa nga dobite nga vizita te semurit. Si rezultat i kesaj, vizita te semurit ofron
kater lloj dobish, si: dobi momentale per pacientin per te ndihmuar rikonstruktimin e
gjendjes se vet trupit dhe disponimit me lejen e All-llahut; dobi per vizitorin; dobi
qetesuese per familjen e te semurit dhe mbi te gjitha ka dobi konstruktive per tere
bashkesine.

Me heret kemi pare bashkevuajtjen dhe dashurine e te Derguarit te All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, ndaj ashabeve te vet kur i kishte vizituar derisa ishin te
semure, kur me ze te bute e kishte pyetur te semurin mbi shkallen e shqetesimit te
tij, gjendjen dhe ndjenjat e atij casti. Ai ia kthente disponimin e humbur te semurit
dhe, duke ia vene doren e tij mbi ballin e te semurit dhe ndonjehere ne gjoksin e tij
ndermjet gjinjve dhe lutej per te. Ai percaktonte gjithashtu ilacin e vertete per
gjendjen e tij dhe ndonjehere i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
merrte abdest dhe ia lante fytyren ose trupin e te semurit dhe shtonte: "Je mire dhe
shendoshe. Kjo mund te jete vizite pastruese e meshires se Zotit".114
 Kjo eshte miresjellje e plote, trajtimi me fisnik dhe karakteristike e vertete e
sjelljes.

KAPITULLI XXVI
Terapia dietale

sht m i mir shrimi i trupit me ilae dhe ushqim me t cilin sht msuar
pacienti, sesa ti jepen ilae q mund t jen t dmshm pr t. Ky sht nj parim
i rndsishm, t cilin duhet ta respektoj mjeku. Nse ai nuk e respekton kt parim
mjeksor themelor, mjeku do t mund ti shkaktonte dm pacientit duke menduar se
sht duke i ndihmuar. N t vrtet vetm nj mjek i paditur do t jap ilae t
prgjithshme q i gjen n librat e mjeksis, sepse ilai i vrtet dhe ushqimi
duhet t jen n prputhje me prirjen natyrore t pacientit. T marrim pr shembull
fermert, beduint dhe t tjert q jan msuar me nj mjedis t vrazhd jetsor
dhe, duke qen se pijet, si: lngu i lkoit, lngu i petaleve t trndafilave ose lngje
t prfituar nga zierja e barrave t tjera delikate e ndihmojn shum pak sistemin e
tyre, e sidomos sistemin e fmijve gjithnj e m nazeqar t qyteteve, shtesat dhe
gjellt e shijshme i ofrojn shum pak sistemit t tyre. Mjekt me prvoj do t
pajtohen me kt.

Mirpo, si e kemi arsyetuar kt n kapitullin paraardhs, ai q mendon pr

mjeksin e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, do t pajtohet me
at q ajo duhet t jet relevante me gjendjen e caktuar t pacientit, me mjedisin
dhe me zakonet lokale. Ky sht njri nga parimet e mjeshtris s shrimit q mjeku
duhet ta vlersoj n punn e vet. Arabt e kan respektuar shum Harisi bin
Kaladahun, i cili pr ta ka qen si Hipokrati nga Kosta pr grekt. Ky mjek i arabve
ka menduar n kt mnyr: Imponimi i heqjes dor nga ushqimi dhe pijet sht
ilai m i mir dhe Shroni secilin njeri n prputhje me at me ka i sht msuar
trupi i tij. T gjitha kto mendime t rndsishme e kan prcaktuar prmbledhjen
e praktiks mjeksore ather dhe shekuj m von. Kan thn gjithashtu se Haris
bin Kaladahu i ka thn njrit prej pacientve t vet: Pije ilain dhe hiq dor nga
ushqimet. Mendonte n heqjen dor plotsisht (lat. Nestitherapia ose Limotherapia),
q sht njri ndr trajtimet m t mira pr shumicn e smundjeve q lidhen me
ngrnien e ushqimit, glqerizimet e mprehta gastrointensinale ose kapsllku i rnd,
gj q sht shum m mir sesa trajtimi i menjhershm me purgativ ose laksativ,
q gjendja t zbutet n mnyr t natyrshme pr shkak t pengesave n tretjen e
ushqimit (lat. Dispepsa), t kalbzimit t sekrecioneve t trupit, t mykjes,
shqetsimit ose t komplikimeve t tjera n procesin e tretjes s ushqimit.
 Sa i prket thnies: Barku sht vendi i do smundjeje, kjo lidhet me barkun
muskulor, nj organ n form thesi, q i ngjan nj kungulli prej qelqi.115 Pjesa e
brendshme e tij sht e prbr prej komponenteve neurofibriloze (lat. neurofibrila;
arab. lif), t zgjatura dhe t ndara mes veti me tri shtresa indesh lidhse: nj
vertikal, nj horizontal dhe i treti diagonal. Hapsira (e brendshme) e lukthit (lat.
Ostium) prbhet kryesisht nga en t gjakut, fundi i tij sht muskulor ose i prbr
nga mishi dhe muskujt (Carneous), ndrsa pjesa e brendshme sht fibriotike
(penjza muskulore). Lukthi sht organ i tretjes dhe sht i vendosur n mes t
abdomenit, ndrmjet ezofagut dhe zorrve t holla. sht i vendosur pjerrtas nga ana
e djatht e trupit, kurse sht i krijuar ashtu q t paraqet diturin subtile q mund
ta imagjinoj vetm Krijuesi i urt. Nj organ i ktill, pr t cilin flet Haris bin
Kaladahu, sht vendi i do smundjeje, sepse ai sht organ npr t cilin kalon
ushqimi nga ezofagu dhe ruhet derisa t fillojn proceset e hershme t tretjes
(digestionit), q njihen me emrin tretja (digestioni) e par. Kur prfundon tretja,
prbrsit kalojn n mli dhe m tej deri n zorrt e holla ku kryhet pjesa m e
madhe e tretjes. Pjest q nuk jan prdorur (q nuk jan tretur) trupi nuk mund ti
tret n trsi pr shkak t vllimit t tij, pr shkak t patretshmris, kalbzimit
ose przierjes s gabueshme apo kombinimit t t gjith faktorve, prandaj s bashku
me sedimentet e tjera ato kalojn nprmjet valve t kontraktimit muskulor n
zorrn e trash dhe nxirren jasht si ndyrsi. At q trupi nuk mund ta nxjerr jasht
n mnyr natyrore pr shkak t absorbimit t gabueshm do t qndroj si
mbeturin dhe do ti nnshtrohet ndryshimeve degjenerative dhe pamundsia pr
shrimin me ilae t caktuara do t shkaktoj smundje.

Pr kt shkak, Haris bin Kaladahu e ka quajtur lukthin vend i do smundjeje.

Kjo sht sikur ka br iluzion n nevojn q njerzit t kontrollojn futjen e
ushqimit n lukth, pra ushqimin q han, ta frenojn dshirn e madhe (nefs) pr
ngrnie dhe, n vend t dshirs jonormale pr t ngrn sa m shum (fagomania),
ti respektojn rregullat dietale dhe t ngrnies me mas.

Kjo shprehi e dmshme mund ta tejkaloj natyrn personale, prandaj pr kt

shkak kan thn: Shprehia sht natyra e dyt e njeriut. Kjo sht kshtu pr
shkak se shprehia mund t bhet forc trheqse e fuqishme, e pakontrolluar dhe e
vazhdueshme q rregullon ritmin e individit dhe e modifikon sjelljen e tij.

Ta krahasojm ktu ndikimin e nj substance te tre persona, trupi i t cilve sht

msuar me lloje t ndryshme ushqimesh, edhe pse ata mund t ken karakteristika t
ngjashme n rajone t ndryshme. T tre trupat kan temperament t ngroht (si
przierja e katrt sekrecioneve themelore trupore) n rinin e tyre. Njri trup sht
msuar t haj ushqim t nxeht, i dyti ushqim t ftoht, ndrsa i treti ushqim t
leht. Nse personi i par ha mjalt, ai nuk do ta dmtoj sistemin e tij, mirpo nse
ha personi i dyt, mjalti me siguri do tia ngacmoj sistemin e tij, kurse sistemi i
personit t tret do t ket pasoja t lehta. Prandaj, shprehit luajn rol kryesor n
ruajtjen e shndetit dhe n shrimin e smundjes.
 Prandaj mjeksia e t Drguarit sht mbshtetur n ilae q jan kompatibil me
secilin individ dhe q jan n prputhje me shprehit e ushqimit dhe t ngrnies,
sepse nuk ka mjeksi m t mir se kjo.

Planifikimi i diets

Dieta e pacientit duhet t planifikohet me kujdes dhe varsisht nga propozimi i

mjekut. Kjo shtrihet ndrmjet diets s plot dhe t diets tepr t domosdoshme.
N rastin e diets tepr t domosdoshme, shujtat duhet t jen t pasura me vlera
ushqyese, q treten leht dhe t shijshme dhe duhet t jen n prputhje me
ushqimin e zakonshm t pacientit.

Lidhur me kt tem, n Dy sahiha sht shnuar se Aishja , radiallahu anhu., ka

thn se kur dikush nga familja e tyre kalonte n ahiret, grat mblidheshin,
planifikonin dhe pastaj shprndaheshin npr shtpit e veta pr t prgatitur pjesn
e ushqimit t vet pr ti ndihmuar familjes s piklluar t t vdekurit. Aishja ,
radiallahu anhu., zakonisht i pyeste grat pr t prgatitur gjelln n tenxheren
tabline, ku zihej sup me krunde t mblsuara me mjalt. Aishja , radiallahu anhu.,
prgatiste nj tenxhere me buk t ulur, mish dhe sup me mish (sarid) dhe i hidhte
sipr talbin . Aishja , radiallahu anhu., pohonte se e kishte dgjuar t Drguarin e All-
llahut, salaAllahu alejhi e selem, q kishte thn: Talbina e ngushllon zemrn m
t fsheht t t smurit dhe e zvoglon pikllimin e tij.116 Aishja , radiallahu anhu.,
kishte treguar gjithashtu se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka
thn: Kur ju godet ajo q ju ngjall krupn, prdorni sup kalorike dhe t kndshme
(talbina) pr ta kaluar kt gjendje.117 N hadithe sht thn gjithashtu q kur
dikush smuret n shtpi t t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ai
do ta mbante nj tenxhere sup (burma) n zjarr derisa pacienti t kalonte njrn
nga dy skajshmrit prmirsimin e qllimshm, ose vdekjen. Kur dgjonte se dikush
ishte smur, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, do t thoshte
menjher: Ushqehuni me supn talbina, sepse ajo e shprlan dhe e pastron lukthin
e pacientit njsoj sikur dikush prej jush kur e pastron baltn nga fytyra.118

Imam Buhari ka shpjeguar se talbina, sht nj sup e leht me mish, q i ngjan

qumshtit. Nj sup e till solide, q tretet leht, e ushqyeshme dhe ndonjher pa
mish, sht mjaft ushqyese dhe ndihmon n lehtsimin e stresit dhe pikllimit. Dobit
e talbins jan n supn me mish dhe miell elbi t zier me krundet e veta. Ndryshimi
themelor ndrmjet ksaj supe dhe sups s zakonshme prej elbi dhe mishi qndron n
faktin se elbi zihet plotsisht, kurse n supn talbina elbi sht i miellzuar, gj q
bn q t dallojn prbrsit ushqyes. Si e kemi thn m sipr, shprehit e
zakonshme t ushqimit luajn rol t rndsishm n rritjen e dobive nga ilaet dhe
prbrsit e ushqyeshm. Sa i prket banorve n qytetet e urbanizuara, duket se uji
i vluar i elbit prputhet me sistemin e tyre t tretjes. N t vrtet kur elbi zihet
plotsisht, prbrsit e tij ushqyes kalojn npr sistem dhe ofrojn pak dobi.
Megjithat, pirja e sups me mish t prgatitur me miell elbi t nxeht ndihmon n
shpejtimin e kalimit t prbrsve t saj n sistemin e pacientit, vepron si nj
purgativ i fuqishm dhe vrtetohet si nj mjet i sigurt n prparimin e natyrs s
individit dhe n mbrojtjen e ans s brendshme t lukthit.

Sa i prket hadithit: Talbina e ngushllon zemrn m t fsheht, kjo ktu tregon

kardin e lukthit (pjesa e siprme e lukthit), q do t thot se e ngushllon trupin dhe
e zbut lukthin. Sa i prket zvoglimit t pikllimit t pacientit, All-llahu e di m s
miri, pikllimi dhe hidhrimi i ftohin sekrecionet e trupit dhe e dobsojn mbrojtjen
e trupit, sepse shpirti (ruh) i individit mbshtetet n zemr, e cila sht vendndodhje
e tij natyrore. Pirja e nj supe t till me mish e ngroh lukthin, e reanimon mbrojtjen
e trupit dhe e zvoglon traumn e individit t shkaktuar nga telashet. T tjert mund
t thon se supa me mish do t zvogloj telashet e individit pr shkak se liron
shpirtin e pacientit dhe pr shkak se prmban substanca freskuese q jan pjes
prbrse t disa gjellve. Thuhet se pikllimi e dmton trupin, e sidomos lukthin.
Natyrisht, mungesa e ushqimit e ndihmon shum kt gjendje. Megjithat, nj sup e
till e nxeht me mish do ta qull lukthin, do ta forcoj dhe do ta mirmbaj, ndrsa
veprimi i ktyre efekteve do t arrij n zemr. Nga ana tjetr, shpeshher, kur
sht n stres, lukthi i pacientit prodhon sasi m t madhe t lngjeve t lukthit dhe
akumulon jarg dhe qelbzim; domethn, pirja i sups prej elbit t zier me mish
ndihmon shprlarjen e akumulimeve t tilla t panevojshme njsoj si edhe qetsimi i
trupit, kthimi i aftsis s tij mbrojtjse, tejkalimin e shqetsimeve, ekuilibrimin e
sekrecioneve t brendshme, ngritjen e individit n aspektin shpirtror dhe ndihmn
q i jepet atij pr ta rivendosur ekuilibrin. Kjo vlen dhe sht e vrtet sidomos pr
banort e qytetit t bekuar t Medins, t cilt jan msuar t han buk elbi, i cili
kryesisht ka qen burimi kryesor i energjis s tyre, sidomos kur mielli ka qen mall i
shtrenjt. All-llahu e di m s miri.

KAPITULLI XXVII
Shrimi nga helmimi me ushqim

Shtat vjet pas Hixhres, pas marrveshjes s paqes n Hejber, me t ciln

marrdhniet hebraito-myslimane u kthyen n gjendje normale, hebraikja nga
Hejberi me emrin Zejneb bint Haris e kishte pjekur nj dele dhe ia kishte sjell
dhurat t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem Lidhur me kt shtje,
Abdu-Rrahman bin Kab bin Maliku kishte shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, ishte ulur ta hante s bashku me ashabt. Pran tij ishte ulur Bishr
ibn el-Bera, i cili, pasi kishte hngr kafshatn e par, i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, ishte ngritur n kmb menjher dhe kishte thn:
Ndalni at grua!. Kur e kishin sjell para tij, ai e kishte pyetur: A e ke helmuar
kt dele? Ajo ishte prgjigjur: Kush t tha? Duke mbajtur n dor nj cop t
ciln kishte filluar ta hante, ishte prgjigjur: M tha kjo kmb. Pasi gruaja e
pranoj krimin e vet, tha: Mendova se, nse je gnjeshtar, kjo do t t shkaktonte
fundin tnd, por nse je i Drguar i vrtet, ajo nuk do t t bnte asnj dm.
Pastaj i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte liruar at grua t
shkonte n pun t vet. Pastaj kishte br tri dit flebotomi dhe u kishte thn
ashabve t vet t bjn si ai. Mirpo, nj kafshat q e kishte hngr Bishri kishte
qen fatale (vdekjeprurse).119

N nj transmetim tjetr sht thn se nj ashab me emrin Ebu Hind nga Medina i
kishte br flebotomi n pjesn e siprme t shpins s t Drguarit t All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, dhe ia kishte lshuar gjakun n nj kupz, duke ia prer
venn siprfaqsisht . Ky helm e kishte prfshir tr trupin e tij, kurse tre vjet m
von, n kohn sa zgjati smundja e tij e fundit, i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, kishte thn: Edhe tani vuaj nga pasojat e helmit t mishit t deles
q e kam ngrn n Hejber.120

Helmimi me ushqim ndodh pr shkak se njeriu ha substanca kimike helmuese ose

mikroorganizma dhe toksinet e tyre. Ka shum lloj shrimesh nga helmimi me ushqim.
Gjithmon dhe m s miri sht q t krkohet ndihma e par. Megjithat, mjekt e
trajtojn do rast t helmimit me ushqim n prputhje me llojin, substancn dhe
sasin e ushqimit t helmuar q sht ngrn, natyrisht nse dihet. Ky shrim
kryesisht kryhet me disa lloje purgativsh agresiv, duke nxitur t vjellat, duke br
detoksifikimin, me hematokatarz, duke pastruar lukthin dhe traktin intestinal, si dhe
duke pir antidotin ose kundrhelmin121 adekuat dhe ilae pas prmirsimit, kur
trajtimi sht kryer menjher dhe varsisht nga suksesi i tij.

Nse i helmuari nuk mund t trajtohet menjher nga mjeku, ather ai duhet t
nxitet t vjell menjher, t bj purgacionin, kurse trajtimi m i mir n kohn e
t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, n rrethana t ktilla, ka qen
lshimi i gjakut me an t flebotomis. Kur helmimi me ushqim ndodh n vise t
nxehta dhe n stinn e nxeht, ather helmi prhapet shpejt n sistemin e individit
me an t qarkullimit t gjakut dhe shprndahet npr vena e arterie pr t arritur
m n fund n zemr. Pasi t arrij n zemr, pasoja sht e kobshme. Pra, gjaku
sht medium q e bart helmin deri te zemra dhe n pjes t tjera t paprekura t
trupit. Viktima e helmimit me ushqim duhet t shpejtoj pr ta nxjerr nga trupi sa
m shpejt toksinin vdekjeprurs, e sidomos me an t lshimit t gjakut, sepse ky
proces do ta nxjerr jasht gjakun e helmuar dhe bashk me t edhe mjaft helm, i
cili tashm ka deprtuar n qarkullimin e gjakut. Nse zbatimi i ktij procesi kryhet
me sukses, ndrsa purgacioni bhet i plot dhe shpejt, helmi nuk do t shkaktoj
pasoja fare ose fare pak. N kt kuptim, helmi ose do t nxirret plotsisht, ose do t
pengohet veprimi i tij i mtejshm.
 Kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka prdorur flebotomin
n pjesn e siprme t shpins, ku shpatullat (Scapula) jan m s afrmi me
zemrn, n vendin ku mund t bhet flebotomia, helmi sht mnjanuar vetm
pjesrisht, ndrsa efektet e tij jan reduktuar n nj vuajtje t leht nga e cila i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka vuajtur tri vjet pas helmimit. N
urtsin e Vet t hollsishme, All-llahu i gjithfuqishm e kishte qllim q ta
shprblej t Drguarin e Vet me post t bekuar dhe t nderuar t martirit, ...n
mnyr q All-llahu t plotsoj at q sht dashur t ndodh...

(El Enfal, 42) Ky shpjegon gjithashtu rndsin e fjalve q All-llahu ua kishte

drejtuar hebrenjve n Kur'an, ku thot:

...E sa her q u erdhi ndonj i drguar me ka nuk u plqeu juve, a nuk u bt

kryelart dhe disa prej tyre i prgnjeshtruat e disa i mbytt! (El Bekare, 87)

N fund t versetit All-llahu i gjithfuqishm e ka prdorur kohn e kaluar pr

foljen prgnjeshtruat, kurse kohn e tashme pr foljen i mbytt, duke prfshir
t Drguarin, ardhja e t cilit dihej n shkrimet e tyre, e t cilin e pritn n atdheun
e tyre. All-llahu e di m s miri.

Shrimi dhe kundrvnia akteve (sihru) t magjis

Magjepsja sht smundje dhe gjendje jo e rregullt q duhet t trajtohet si t

gjitha parregullsit e tjera. Ndr simptomat e saj jan: mashtrimi, shikimi imagjinar,
magjepsja, mahnitja dhe kuptimet e gabueshme, prpos treguesve t tjer, t cilt
koh pas kohe mund ta mashtrojn perceptimin e drejt t individit .

Udhzimi i t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, n kt fush

sht ndar n dy sfera: eleminimi i aktit kriminal dhe kryerja e purgacionit dhe
ekuilibrimi i sekrecioneve t trupit. E para sht m konseguente dhe kushtzon
zbulimin e aktit kriminal, eleminimin dhe zhdukjen e tij.

Lidhur me kt tem, Aishja , radiallahu anhu., ka treguar122 se nj antar i fisit

Beni Zurejk, i njohur me emrin Lubejd bin al Asam e ka kryer nj akt t keq kundr
t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i cili m von kishte ndier disa
dhembje koke t veanta, disa shqetsime dhe dobsi t prgjithshme. Nj dit i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ishte duke pushuar n shtratin e vet,
kur dy meleq i qndruan pran koks. Njri prej tyre pyeti: Nga se vuan? I dyti u
prgjigj: sht i magjepsur.123 Pastaj meleku i par pyeti: Kush e magjepsi? I
dyti u prgjigj: Lubejd bin el-Asam. Si?, pyeti i pari, kurse i dyti u prgjigj: Ai e
bri kt duke prdorur krehrin e t Drguarit, pak qime floksh q kan mbetur n
krehr dhe nj kore t polenit t palms. I pari pyeti: Ku i groposi? I dyti u
prgjigj: I groposi brenda pusit Sarvan. Pak aste m pas i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, i hapi syt dhe u kthye kah Aishja , radiallahu anhu., dhe i
tha: Oj Aishe, All-llahu m tregoi pr at q e pyeta, dhe i tregoi ka i kishte
ndodhur. Duke prshkruar burimin, ai shtoi: Oj Aishe, ngjyra e ujit t tij mori ngjyr
t kuqe t mbyllt si sht ekstrakti i gjetheve t knas. Pastaj, majat e palms
afr burimit dukeshin si kokat e shejtanve. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, pastaj dha urdhr q t zbulohet akti i keq , t shembet pusi dhe t
rrafshohet me dhe, ndrsa All-llahu i gjithfuqishm i dhuroi prmirsim t plot dhe,
n t ardhmen, e shprbleu me mbrojtje t pagabueshme (isma) nga qllimet e
kqija t njerzve.

Transmetimi i cituar paraqet n mnyr figurative karakterin njerzor t t

Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i cili gjithashtu ishte objekt i
telasheve dhe i shqetsimeve, t cilat i kan prjetuar edhe ashabt e tij, si edhe
shum t drguar t tjer t All-llahu , salaAllahu alejhi e selem, m par. Kso veti
njerzore nuk prbjn n asnj mnyr t kundrtn e postit t tij t lart, i cili
sht vul e t gjth t drguarve dhe profetve t All-llahut, ose misionit sublim, q
e ka kryer pr t nxjerr njerzimin nga errsira n drit. Edhe pse disa shkenctar
diskutojn pr vrtetsin dhe autenticitetin e ktij hadithi, ai sht shnuar n t
gjitha prmbledhjet kryesore t haditheve sahih dhe, gjithsesi, qllimi yn ktu
sht q t diskutojm shtegdaljen pr viktimn nga magjepsja n mnyr q t
lirohet nga veprimet (aktet) e kqija.

Gjja e par q individi e njeh nga hadithi garib124 sht q sa m shpejt t

zbulohen veprimet e kqija, efektet e tyre do t ndalen dhe individi do t kthehet n
gjendjen e vet t natyrshme. Kjo sht e ngjashme me nxjerrjen e materies s prishur
nga trupi me an t purgacionit ose me terapin e detoksifikimit t plot. Kjo na on
te nj lloj tjetr i trajtimit, q sht purgacioni i plot dhe ekuilibrimi i sekrecioneve
t trupit, e sidomos n rajonin e goditur me aktin e keq. N t vrtet magjia mund
t godas gjendjet trupore dhe t rregulloj ekuilibrin natyror t sekrecioneve t
trupit. Kur simptomat e magjepsjes ose t syrit magjepss e godasin rajonin e trupit,
ather individi duhet t filloj t nxjerr jasht substancat e kalbura nga ajo pjes e
trupit t vet.

N prmbledhjen e vet t haditheve garib, Ebu Ubejde tregon se kur magjepsja

ishte drejtuar kundr t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ai e
kishte shruar shqetsimin e vet duke zbatuar flebotomin n rrashtn e koks
(parietal). N kt kuptim mjeksia shnon aktin e keq. N t vrtet magjepsja
sht qllim i keq i magjistarit bashk me shejtant q jan ushtri e zjarrit t
Xhehennemit. Kur nj ateizm i till ndonjher ia arrin qllimit, mund t veproj n
mnyr t dmshme n ekuilibrin natyror t individit dhe n kimin e przierjeve t
sekrecioneve t trupit. Kjo sht e vrtet kur veprimet e kqija jan br pr t
shkaktuar heqjen dhe amnezin, duke shkaktuar humbjen e kohpaskohshme t
kujtess, kurse kjo mnyr e magjis ka nj veprim dhe ndikim t fuqishm n
gjendjen e prgjithshme t individit.
 Sipas disa burimeve t shkenctarve, edhe pse e kundrshtojn njri-tjetrin, n
prgjigjen e tij t par n lngimin e prgjithshm, i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, fillimisht ka zbatuar flebotomin n rajonin e caktuar, q ka qen
shkaktar i dhembjes s koks dhe i lngimit. Ndoshta pr shqetsimin e vet e ka
fajsuar substancn e prishur t gjakut, e cila ndoshta ka deprtuar n tru dhe ka
vepruar n mnyr t dmshme n pjesn frontale t trurit. N at rast, flebotomia
do t ishte trajtimi m i mir ndaj t dyve: Hipokratit dhe Ibn Sins. Megjithat, kur
All-llahu i gjithfuqishm e shpalli natyrn e vrtet t akteve t kqija t drejtuara
kundr t Drguarit t Vet , salaAllahu alejhi e selem, ai i zbuloi menjher, i
groposi pasojat e tyre dhe e ktheu fuqin. Kjo ishte sikur ai sht i liruar nga heqja e
brezit t fort prej lkure. Qllimi pas ktyre akteve ka qen q t ndikojn n
mnyr t dmshme mbi trupin e tij dhe ti dobsojn fuqit e tij dhe n asnj
mnyr kjo nuk ka mundur t ndikoj dmshm n zemrn ose n vlersimin e tij.
Duke e ditur kt, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka trajtuar
kt q prmendm n prputhje me natyrn e vet, kurse All-llahu di m s miri.

Ilaet shpirtrore

Ilaet shpirtrore jan antipod t vrtet kundr magjis dhe magjepsjes, sepse e
vrteta sht armik i prbetuar i gnjeshtrs. N t vrtet asgj nuk mund ti
luftoj dhe ti neutralizoj pasojat e kqija dhe t vazhdoj ta mposht edhe m tej
shpirtligsin dhe zvetnimin e shejtanve t pafe m mir se feja e individve t
caktuar dhe afrsia me Zotin. Kjo sht mjeksia shpirtrore s cils nuk mund ti
kundrvihet asnj smundje, sht helmet dhe mburoj npr t ciln nuk mund t
kaloj askush; sht besimi i fituar, t cilin lufttari duhet ta mbart gjithmon n
vete dhe pr vete.

Pr tiu kundrvn ktyre shpirtrave t shpifur, individi duhet t koncentrohet

fuqimisht n Rrugn e vrtet. Individi duhet t marr dituri t qart t njerzve t
urt dhe t prfundoj punn e strvitjes s lufttarve. Ashtu sikurse dy ushtri q
luftojn mes veti, secila prej tyre duhet t jet e prgatitur dhe e pajisur mir, por
vetm njra do t fitoj, kurse tjetra do t psoj disfat. Sikur kjo, zemra e
besimtarit duhet t mbushet me dritn e All-llahut t gjithfuqishm, t ngopur me
mendime t thella dhe e prgatitur me diturin e Ushqyesit t vet. Trupi, mendja dhe
shpirti i tij, me sinqeritet dhe vendosmri, duhet t ngjiten npr shkallt q ngriten
n lartsi. Suksesi i strvitjes s tyre do t prcaktoj rehatin me t ciln ai i
mbisundon prpjekjet e veta. Gjuha e tij duhet ti shqiptoj fjalt t cilat qensia e
tij m e thell i njeh dhe ia shpjegon gjat rrugs. Shenja t till t qart gjat
rrugs jan udhrrfyes i tij n tejkalimin e pengesave dhe mundsive q t bhet
viktim dhe tu lutet shejtanve.
 Sikurse syt q jan dritare q e projn dritn n trup, e cila pastaj e
transformon n prbrs fuqizues, ngjashm me t dhikri do t mpreh dgjimin dhe
shikimin dhe do t rigjallroj aftsit. N t vrtet vetm nj njohuri e till n
zemrn e ndonjrit mund t zhdavarit errsirn e mendjes s fjetur dhe do ti
ndihmoj individit pr t tejkaluar humbjen e sigurt dhe t prhershme.

Njohja e ktyre atributeve do ti ngris velat e misterit dhe do tia bj t mundur

individit q t shoh dhe ti provoj shenjat e qart t Zotit t tij. Kto jan shtyllat
q ojn n rrugn e All-llahut; Ai i ka ngritur n rrafsh q njerzit ti shohin m
mir. Nga ana tjetr, shejtant e shpifur dhe t mallkuar e kan shpikur dhe
organizuar luftn e egr, i cili sht i drejtuar t nxit t tjert q njerzit e
painformuar, t pafajshm dhe t dobt t kuptojn shtrembr. Nj luft e till
mashtruese i ka ngatrruar dhe mashtruar shum njerz gjat historis. Vetm ata q
jan t strvitur mir, m t ndershmit dhe m t sinqertt do t jen n gjendje t
ikin dhe ta fitojn luftn.

N t vrtet urdhri i unitetit t All-llahut n shpalljen e Tij dhe pushteti suprem i

takojn vetm Atij; t deleguarit e Tij t bekuar prbjn nj vllazri, ndrsa
thirrja dhe paralajmrimi i All-llahut i jan drguar tr bots. As Nemrudi, as faraoni
nuk kan qen n gjendje ti dalin prball, dhe askush tjetr nuk do t jet n
gjendje pr t penguar vendimin e Tij dhe, prfundimisht, do t provoj se Vullneti i
Tij sht ai q triumfon. Kt e din edhe shejtant. Sa udi! Rasti i tyre ngjan me t
atij q sht smur nga smundja e murtajs dhe u ka lakmi njerzve t tjer pr
shndetin e tyre t mir dhe dshiron q ta ndaj t keqen me do njeri. Pr ta br
kt, do t vr maskn pr ti mashtruar njerzit, edhe pse e di se kontakti i tij i
vetm me ata do t prhap smundjen e tij infektuese dhe fatale. N prputhje me
kt, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Kontakti shkakton
shkatrrimin.125

Mirpo, msimi i dhikrit, i verseteve t Kur'anit dhe krkimi dhe lutja e

pandrprer drejtuar All-llahut pr ti udhhequr, sht ilai m i mir i cili me siguri
do ta mund aktin e keq t magjis dhe do t aj rrejtin e tij. N t vrtet magjia
dhe namatisja mund t veprojn mjaft keq vetm tek zemrat e ndieshme,126 tek
njerzit e shqetsuar emocionalisht, tek ata q nuk kan njohuri dhe tek ata q i
krkojn kufijt e pasioneve. Kta lloj njerzish do ta konsiderojn t rnd ikjen nga
dominimi i pasioneve t veta, ndrsa detyr e zotrinjve t tyre t kqij sht q ta
ruajn fort pushtetin mbi ta dhe ti joshin deri n vdekje.

Grat, t rinjt, t paditurit dhe banort e xhungls jan kategori e prgjithshme e

viktimave t atilla. Ndr kategori t shumta, hyjn edhe besimtart q nuk i binden
urdhrit t Zotit t tyre, q e pranojn urdhrin e Tij dhe q heqin dor nga ajo q e ka
ndaluar Ai, dhe besimtart q kan pak fat n shfrytzimin e lutjeve t tyre t
rregullta, q dobit e veprave t mira t individit do t mund ti bnin bashk, ta
mbroj nga kurthet dhe ta sjell afr Zotit t tij.
 Kan thn gjithashtu se personi i magjepsur sht ai person q ndihmon q armiku
i tij ta marr kontrollin mbi vet at. Me fjal t tjera, ai sht i magjepsur dhe ai
sht person q knaqet dhe mahnitet me kt. N t vrtet shejtant vetm mund
t grumbullojn nj kontroll t ktill vetm kur t gjenjn nj person q
prshtatshm i cili mund t orientohet leht dhe q sht e strngarkuar me udira
dhe me nxitjen dhe tronditjen e kohpaskohshme dhe dshirojn at q shejtant e
dshirojn pr ata. Njerzit e till e kan t mangt fuqin e friks nga Zoti, forca e
t cilve mbshtetet n dituri, fe dhe paradestinim. Nj shpirt i till i friks ndaj
Zotit n qenien e njeriut sht drit q sht e autorizuar q ta zhdavarit errsirn.

I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Prve nprmjet

shpirtrave t kqij t njerzve t tjer, shpirtrat e kqij nuk kan lidhje tjetr me
qenien njerzore. Prandaj, individi duhet ta zgjedh mjedisin e vet, t ket krkesa
sa i prket zgjedhjes s miqve, ti prgjigjet thirrjes s All-llahut t gjithfuqishm
dhe t lutet pr mbrojtje dhe udhzim

KAPITULLI XXVIII
Pastrimi me an t vjelljes

Imam Tirmidhi n prmbledhjen e vet me hadithe, Xhami ka shnuar hadithin q e

ka treguar Ebu Derdaa, n t cilin thuhet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, kishte kthyer e pastaj e kishte prsritur abdestin e vet.. Imam Tirmidhi
kishte thn edhe kt: E kam takuar (njrin nga ashabt e par) Sevbanin n
Damask, i cili e kishte pohuar rastin e cekur m sipr, dhe kishte shtuar:Ebu Derdaa
e kishte thn t vrtetn, sepse un kam qen ai q e kam shrbyer me uj pr t
marr abdest.127

Vjellja sht njra ndr pes llojet themelore t pastrimit, si: dijareja, flebotomia
dhe gjakderdhja nga hunda (tebehhur) dhe urinimi. T gjitha kto lloje jan
prmendur n hadithe. N krert e msipr kemi folur pr dijaren dhe punn e
zorrve, pr t cilat i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn:
Disa nga trajtimet m t mira tuajat gjenden n thithjen e ajrit me hund, lshimin
(derdhjen) e gjakut duke prer venat n kupz, flebotomi dhe n pastrim. Kemi
folur gjithashtu edhe pr lshimin e gjakut dhe flebotomin dhe, me vullnetin e All-
llahut, n kapitullin e ardhshm do t flasim mbi grumbullimin e avujve. Sa i prket
pastrimit me an t avullimit apo djersitjes, ky sht pastrim natyror, nxjerrje e
pavullnetshme e lagshtis s teprt t ciln natyra e mnjanon (nxjerr) duke e
nxjerr jasht npr poret e lkurs. Sa i prket vjelljes (lat. Emesia), kjo sht
kthim i prmbajtjes s lukthit npr traktin e siprm, kurse shprlarja e zorrve
sht procedur e pastrimit t materieve t panevojshme dhe pastrim i zorrve
nprmjet sforcimit t purgacionit npr anus.

Ekzistojn dy lloj vjelljesh: vjellje jo e dhunshme, q sht nxjerrje e

pavullnetshme e prmbajtjes s lukthit pr shkak t mundit dhe mbledhjes s vrerit;
dhe nxitjes s t vjellave me apo pa emetik (mjet pr nxitjen e t vjellave). Lloji i
par nuk krkon as pengim, as stimulim, prve n raste kur individi nuk ka frik nga
pasojat e mvonshme dhe nga hipertoksiteti. Vetm n kto raste, ky lloj i t vjellave
duhet t ndalet me an t mjetit pr qetsim, n mnyr q t hiqet aciditeti i tij
dhe t ndalen pasojat e tij. Sa i prket nxitjes s t vjellave, ajo sht shptimtare
pr jetn n rastin kur ka nevoj pr shrim urgjent t helmimit me ushqim, e kjo
sht e dobishme kur pastrimi nga materiet e panevojshme do t vendos ekuilibrin e
sekrecioneve t trupit dhe kur koha dhe gjendjet krkojn nj pastrim t till.

01. Shkaktart e vjelljes

Vjellja stimulohet me an t njmbdhjet forcave detyruese: me an t vrerit, i

cili derdhet nprmjet fshikzs s tmblit dhe krkon rrug pr t dal jasht npr
traktin e siprm; duke rregulluar lukthin, me mukus t teprt dhe me trazimin e
lukthit; me tretje t dobt; me shujta t gabuara n ushqim dhe duke ngrn perime
dhe pem t papjekura; duke ngrn dhe pir jasht mase, duke shkaktuar n kt
mnyr nervozitetin e lukthit; nxjerrjen jasht lukthit ushqimin e patretshm; nga
dmtimet e zorrve; me mjetin pr nxitjen e t vjellave dhe duke kthyer lngjet e
lukthit (derdhje e sekrecionit t ujshm); me mosdurim t ushqimit, mundimin pr
shkak t neveris psikologjike nga papastrtia (lat. Coprophobia); me ushqim
ngacmues dhe me hipersensitivitetin ndaj ushqimit jashtzakonisht t pashijshm
(lat. Opsophobia), ose edhe frikn vetm nga ushqimi (lat. Sitophobia), gj q mund
t shkaktoj po ashtu neveritje dhe vjellje; me stres psikologjik dhe emocional, me
melankoli, brenga, pikllim, me zhvillimin e abreaksionit motorik (lirimin e tendosjes
emocionale q sht arritur nprmjet grumbullimit t prvojs s rnd traumatike)
t shkaktuar me kujtime t dhembshme dhe emocione; me vjellje komunikative t
shkaktuar vetm me shikimin e nj tjetri duke vjell. N t vrtet ekzistojn shum
lloje t smundjeve t transmetueshme q prhapen shum shpejt, duke prfshir
kromn, t thatt, gogsitjet, teshtitjet, frikn dhe t qeshurat. Natyrisht, nj
gjendje e till e marrjes s leht duhet t jet joaktive tek individi q e merr para se
t jet prekur me kontakt senzor nga truri pr ta kundrshtuar kt.

02. Dobit dhe dmet nga vjellja

 Prgjithsisht, nxitja e vjelljes e pastron lukthin, e forcon dhe e riprtrin procesin
e tretjes s ushqimit, mpreh shikimin, e liron rndimin n kok, ndihmon n shrimin
e pezmatimit t veshkave, t plagve veneriane dhe gjenitale; ajo ndihmon gjithashtu
n shrimin e smundjeve kronike si lebra, murtaja, paraliza dhe dridhja e muskujve
(lat. Myokymia) njsoj sikurse ndihmon n shrimin e verdhzs (lat. Iterus).

N t kaluarn nxitja e vjelljes sht preferuar edhe pr njerz jo t smur. E

kan prdorur edhe dy her brenda muajit, si terapi t prgjithshme t pastrimit t
trupit pr t nxjerr jasht materiet e panevojshme. Hipokrati e ka pasur zakon tua
preferonte njerzve prdorimin e mjeteve pr vjellje vers, ndrsa dimrit pastrimin
me an t purgativit. Megjithat, prdorimi i teprt i ksaj terapie mund t shkaktoj
smundje degjeneruese, t dmtoj brendsin (lat. Serosis) e lukthit dhe t krijoj
varshmri, duke e br lukthin t paaft q t tret ushqimin n mnyr t pavarur.
Prdorimi tej mase i nj terapie t till mund ti dmtoj gjithashtu syt, dhmbt
dhe t dgjuarit dhe mund t shkaktoj gjakderdhje, temperatur dhe djersitje t
madhe, prtej mase. Nj terapi e till e dmshme gjithashtu nuk duhet t prdoret
nga personat q jan t smur nga pezmatimi kronik i fytit, astma ose personi me
fyt t ngusht ose kur pshtun gjak (lat. Hemoptysis), ose ata persona q kan
mundime me rastin e prpjekjes pr t vjell pa pasur dika pr t nxjerr jasht.
Nj vrejtje e till sht gjithsesi e dobishme nse i sjellim ndr mend ata q kan
harruar shprehit prkatse t ekuilibrimit t ngrnies, ata q zhdpen se ngrni dhe
e teprojn ushqimin pastaj e vjellin n mnyr rutinore (cf. Bulimerexia ose
Anorexia). Cilido qoft shkaku i nj vuajtje t till t njerzve, ktu duhet t mbahet
parasysh se vjellja rutinore ose prpjekja pr t vjell bashk me sindromin e
stimulimit t zorrve shkakton fermentimin gastrik, tharjen e lukthit, dobsin e
zorrve (lat. Viscera), ngushtsin abnormale mbi pasjen e smundjes imagjinare (lat.
Hypochondriasis) ose smundjen e prgjithshme dhe rraskapitjen fizike dhe n kto
rrethana shpejtimi i vjelljes sht tepr e rrezikshme.

Recet: Megjithat, nn kushte t llojllojshme individi do t duhej t ndiqte njrn

nga llojet e prmendura t vjelljes me abdest prkats, ose duke lar fytyrn me uj
t ftoht, ndrsa mandej do t duhej t pinte lng mollsh, t cilit i kan shtuar nj
sasi t vogl vaj t arrave indiane t drurit t xins128 t prziera me shurup
trndafili.

Kontributi i Muslimit dhn mjeshtrive mjeksore

N prmbledhjen e vet me udhzimet e t drguarve (Muvatta Malik), imam

Maliku , radiallahu anhu., ka shnuar se Zejd bin Eslemi ka thn se n kohn e t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, nj njeri ishte plagosur dhe plaga
e tij ishte br infektuese, kurse gjaku i tij i tejmbushur. Ai njeri i kishte ftuar dy
mjek autodidakt t fisit t Beni Anmarit pr ta par gjendjen e tij. Duke u
mbshtetur n kt transmetim, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
kishte qen i pranishm aty dhe i kishte pyetur: Cili prej ju t dyve sht mjek m i
mir? Njeriu i plagosur kishte br kt pyetje: O i Drguari i All-llahut, a ka ndonj
dobi nga shrimi n kt nivel? I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
ishte prgjigjur: Ai q e ka krijuar smundjen, ka krijuar gjithashtu edhe ilain.129

Dobit fillestare q individi mund ti nxjerr nga ky hadith tregojn se duhet

patjetr t krkohet ndihma e personit m t kualifikuar n do fush. Mendimi i
shkenctarve sht m i sigurt dhe m i vlershm dhe ai do t pranohet m shpejt.
Megjithat, nxitja e mendimeve mjeksore s pari do t duhej t fillonte me njeriun
me prvoj t lart e pastaj t ndiqet nj mendim tjetr. Pr shembull nse individi
mendon se nuk ka mundsi q t caktoj vet drejtimin e duhur drejt Qabes n
Mek pr ta falur namazin, ai do t duhej ta krkonte nj person m t ditur,
shkenctar ose t qndroj n rend pas ndonj emri t njohur. N shembullin tjetr,
kur sht duke udhtuar me anije n det, individi e ndien veten m mir dhe m
rehat kur beson se kapiteni i anijes ka prvoj, i prmbahet harts dhe di si vepron.
Individi duhet patjetr t krkoj nj udhrrfyes t till dhe t varet nga ekspertiza
e tij.

N kt kuptim, rregullimi natyror (fitra) sht vepr e madhrishme e All-llahut t

gjithfuqishm, i cili at e ka br karakteristik t krijesave t veta. Sa i prket
ksaj shtjeje, ligjet fetare, rregullimet natyrore dhe mendimi i prgjithshm jan
harmonizuar. Mendimi i t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, Ai q
e ka krijuar smundjen, e ka krijuar gjithashtu edhe ilain, vrteton se All-llahu i
madhrishm e ka krijuar ilain pr do smundje dhe e ka br t mundshm pr t
gjith studiuesit dhe hulumtuesit e vrtet dhe serioz, ndrsa shumica e njerzve
nuk e di kt. Pr kt arsye i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka
thn: sht e qart pr ata q e din kt, por nuk mund ta din ata q nuk jan t
udhzuar. Disa hadithe q i cituam m sipr e kan prdorur shprehjen vendosur,
publikuar, krijuar, drguar, ruajtur, lshuar...secila nga kto shprehje e
tregojn punn e meleqve, t cilt kan marr prsipr kt detyr t caktuar, q ta
lshojn (inazal) ilain dhe ta ln n tok pr ata q kan nevoj pr t dhe pr ata
q e krkojn. Kurse All-llahu i gjithfuqishm efikasitetin e ktyre ilaeve e ka br
t varet nga urdhri i Tij, edhe pse mjekt mund ta rishqyrtojn kt (mund ta
mohojn kt), megjithat shumica e pacientve i njeh kto fakte, sidomos kur
prkeqsohet tepr gjendja e tyre. Megjithat, vetm disa njerz t rrall jetojn
dhe kan njohuri mbi prmirsimin me ndihmn dhe lejen e All-llahut. Prandaj,
ekzistojn meleq q me urdhrin e Tij lshohen prej Xhennetit dhe t cilt jan t
detyruar ti shrbejn vullnetit t All-llahut n Tok, e sidomos tiu shrbejn
nevojave q ai, gjithashtu, i ka krijuar pr njerzimin. I ngjashm me kt sht jeta
q Ai e krijon n mitrn e nns, fmijn, jetn e tij dhe mbajtjen n Tok deri n
vdekje dhe m von pas ringjalljes. Secila nga kto detyra u sht besuar ktyre
krijesave t bekuara, meleqve.
 Teologt e tjer e shpjegojn se ilaet q jan n tok mbesin joaktiv derisa t
vijn n kontakt me shiun q i rigjallron nga gjendja e t vdekurit. Sikurse kjo, edhe
ushqimi, substancat ushqyese, ilaet dhe smundjet, si dhe agensat e tyre q i
transemtojn, shkaku dhe pasoja, t gjitha kto gjallrohen me an t shiut. Disa nga
ilaet jan mineralet q gjenden n lartsi t mdha mbidetare, t tjerat jan n
shtresime t ndryshme t toks njsoj sikurse edhe n lumenj dhe bim, t cilt i
prgjigjen shprehjes tenzil (t lshosh).

Krijimi i ilait pr do smundje tregon supermacin e urtsis s All-llahut,

pushtetin suprem t suverenitetit t All-llahut dhe bashkvuajtjes s shklqyeshme
ndaj krijesave t veta. Ai q i ka krijuar smundjet i ka prcaktuar gjithashtu edhe
ligjet e natyrs dhe i ka treguar shenjat q tregojn kush sht ai q i drejton
universet. Ai q i ka krijuar fatkeqsit, vuajtjet dhe prpjekjet i ka krijuar
gjithashtu ilaet pr ti ndihmuar njerzit q t shrohen nga mosmirnjohja dhe
knaqja e dshirave. Ai e ka krijuar gjithashtu ilain pr do smundje. Ai u jep
njerzve shansin pr ti lar mkatet e veta me an t pendimit, dhe Ai i shprblen
veprat e mira, prpjekjet dhe vuajtjet e besimtarve sikurse shkallt q i ngrisin n
pozicionet dhe i afrojn tek Ai. Sa u prket t tjerve, edhe pas pendimit t tyre,
prpjekjet e tyre bhen kundrpesh ndaj antipatis s kohs kur nuk ishin t
udhzuar. Ashtu sikurse Ai q ia dhuroi njerzimit sfidn e kundrshtimit ndaj
shejtanve, Ai i ndihmon gjithashtu besimtart q ti mundin forcat e errsirs me
ushtart e drits, kta jan meleqt e bekuar t Tij. All-llahu i gjithfuqishm ka
krijuar lakmit dhe knaqsit natyrore, por Ai i ka rregulluar gjithashtu me ligjet e
plotsimit t lejuar, kurse ai sht q i ka prcaktuar dobit kalimtare dhe t
amshueshme prej ksaj. Prandaj, kado q e vshtirson dhe e shqetson (n kt
bot), robt e Tij mund t ballafaqohen me at gjat kohs udhtimit t tyre n kt
jet. Ai gjithashtu i ka pajisur me mnyrat pr ta tejkaluar kt dhe fen e ka br
drit gj q zhdavarit msymjen e fuqive t errsirs. Ndryshimi mes njerzve sht
niveli i dituris s tyre dhe mosdetyrim me t cilin ata mund t ballafaqohen me kto
dobi. Vrtet All-llahu sht ndihmtari m i mir.

Prgjegjsia e mjekut

01. - 01. Praktikimi i mjeksis pa kualifikim

Imam Ebu Davudi, imam Nesai dhe imam Ibn Maxhxhe kan shnuar tregimet
gojore t Amr bin Shuajbit se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka
thn: Ai q pohon se sht mjek, edhe pse nuk e njeh kt profesion, ajo sht
shtje e prgjegjsis (damin) s tij personale.

01. - 02. Mjeksia (tibb) n gjuh

Hadithet e prmendur m sipr ndahen n tri fusha: linguistike, juridike (fikh) dhe
mjeksore. Sa i prket interpretimit linguistik, fjala tibb n gjuhn arabe prmban
disa kuptime. Ndr ta do t prmendim: ndreqje, prtritje, rregullim, prmirsim,
drejtim, dashamirsi, ekspertiz, menuri, mjeshtri, aftsi, taktik, gatishmri,
kompetenc, pjekuri, mendjemprehtsi, shprehi, praktik e drejt, mendjehollsi,
inteligjenc, subtilitet, efikasitet, mundsi marrveshjeje, sundimi i mjeshtrive t
arritura, strhollim, si edhe synim dhe lajme t gzuara.

Prve emrave q jan prmendur n listn e cituar m sipr, tabib (mjek) n

gjuhn arabe mund t ket edhe kto kuptime: ai q shron ose magjistar, ndrsa
smundja (mered) mund t ket kt kuptim: paaftsi, magjepsje, disharmoni,
marrzi, agresivitet, smundje, rraskapitje, depresionim, i dashuruar dhe dshprim.
Arabt e kan prdorur termin i smur n kuptimin: i smur n zemr (zemra e
smur), i mbushur me dashuri, i dashuruar, shpirti i smur, zemra e lnduar, i
paknaqur, i ngopur, i marr etj. Duke prdorur idiomn tibb n kuptimin e t
dashuruarit, poeti arab El-Hamasi, ka shkruar:

Nse jam i smur130, ather kjo le t jet smundje e prhershme

Por, nse jam i magjepsur, ather magjepsja le t jet e pathyeshme.

Shprehja pohuar e prdorur nga i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e

selem, n kuptimin shpallje botrisht e t qenit mjek, gjithashtu ka kuptimin: i
vetquajtur, deklarim, ose tregon imagjinimin. Sa i prket pohimit t dikaje q
individi nuk sht, qoft kur at e bn me qllim ose pa qllim, edhe m tej mund t
prodhoj pasoja t dmshme. Kjo nnkupton gjithashtu shtirje dhe artificialitet, q
jan t dukshme tek ai i cili e detyron vetveten q t veproj si mjek, kur ai nuk ka
aftsi natyrore dhe kualifikimin e personave q duhet ta kryejn kt profesion. Kjo
prfshin diturin, ekuilibrin, vetbesimin, durimin, prmbajturin, frikn nga brja e
gabimeve dhe veti t ngjashme profesionale, prve njohuris pr t prdorur
materialet e profesionit.

01. - 03. Prgjegjsia e mjekut n t drejtn

mjeksore islame
 N prputhje me Sheriatin, prgjegjsia e mjekut t vetquajtur prfshin: deliktin,
veprn penale, mashtrimin dhe rrezikimin e jets s tjetrit. Nj veprim i till provon
gjithashtu se krimineli, n kt rast, kujdeset shum pak pr jetn e njeriut dhe e
kryen profesionin e tij n mnyr t paprgjegjshme dhe shpejt e shpejt, n t ciln
pun ai mund t ket motive t fshehta ose vetm dobin monetare. N nj rast t
till, ai e mashtron pacientin n kohn kur besimi i tij sht tepr i dobt, kurse
dshira e tij pr shrim tepr e fuqishme. Krimineli, n kt rast, sht prgjegjs
pr t gjitha ato q u nnvizuan m sipr, prve akuzave t tjera rnduese, dhe
duhet patjetr t paguaj kompensimin pr t gjitha dmet q i ka shkaktuar.
Shumica e dijetarve mysliman pajtohen me nj qndrim t till. Megjithat, n
pikpamje t ndryshme, El-Hattabi ka shtuar: Nuk di pr asnj rast q ka ndodhur
m hert dhe pr t cilin sht shpallur aktgjykimi dhe q shrben si shembull pr
raste t tjera t ngjashme dhe q sht dhn nj aktgjykim tjetr pr mjekun e
vetquajtur, prve asaj q u tha m sipr. Prkundr ksaj, aktgjykimi mund t
suspendohet, sepse ky lloj mjeku e ka marr lejen pr t vepruar nga vet pacienti
dhe ai nuk do t kishte qen n gjendje t veproj pa nj leje t till, kurse lshimi
q ka br pacienti pr t krkuar ertifikatn e mjekut t vet sht nj gabim i tij
personal.

01. - 04. Pes kategori t mjekut

Rezultatet jo t mira ose gabimet q jan shkaktuar nga mjekt ndaj pacientve
mund t klasifikohen n pes kategori: mjeku me prgatitje t lart, q e respekton
etikn e profesionit dhe i cili ka kryer shrbime n prputhje me rregulloret, ndrsa
me vullnetin e All-llahut fati i pacientit ka marr drejtim jo t mir ose pacienti i tij
nuk i ka respektuar udhzimet e mjekut dhe pr pasoj sht keqsuar gjendja e tij
dhe ka rezultuar me humbjen e mundsis s prgjithshme natyrore, t organit ose
ekstremitetit, ose komplikimet shndetsore t t cilit mund ta shpienin n vdekje.
N kt rast t gjith dijetart mysliman pajtohen se mjeku nuk sht fajtor.
Keqsimi i gjendjes shndetsore, ndr t tjera, mund t jet shkaktuar nga veprimi i
organizmave patogjen (siraxha) ose i ndonj agensi. Aktgjykim i njjt sht
shqiptuar edhe n rastin e synetis (lat. Posteotomia), pr shembull. Nse mjeku i
kualifikuar e prdor ekspertizn e vet dhe e bn operacion fmijn n mosh t
prshtatshme dhe n koh t prshtatshme dhe nse pas operimit fmija ka vuajtur
nga komplikimet, ose nse ato komplikime shkaktojn lndimin e prjetshm t
organit reprodukues t fmijs, mjeku edhe m tej sht i liruar nga do prgjegjsi.
Po ky mendim vlen edhe n rastin e shpimit (batt), qoft kur pacienti sht i
shndosh mentalisht (lat. Orthophrenic), ose ndryshe, gjithnj n prputhje me
ligjet islame, mjeku specialist nuk sht fajtor.
 I till aktgjykim juridik islam n cilindo operacion ose trajtim q sht lejuar nga
ana e pacientit (siraxha masavna heqje dor). Megjithat, dobit e propozuara nga
udhzimet e t Drguarit q n do fush t shkencs t krkohet ndihm nga personi
m i kualifikuar jan m t vlershmet dhe, n kto rrethana, kur dika zhvillohej
kundr qllimeve t mjekut, ajo gj do t prshkruhej si vepr e All-llahut.

01. - 06. Prgjegjsia e shpirtligut

Kategoria e dyt e prgjegjsis sht prgjegjsia e mashtruesit ose e personit t

paditur q me an t mashtrimit mund ta bind pacientin se ka dituri profesionale pr
ta shruar. Si pasoj e ktij mashtrimi pacienti mund t psoj, t vdes, ose
smundja e tij mund t keqsohet edhe m shum. N kt rast, nse pacienti e ka
ditur se infermieri i tij nuk sht mjek dhe e ka lejuar trajtimin q ia ka propozuar ai,
ather nuk ekziston prgjegjsia. Ky prcaktim nuk sht n kundrshtim me
hadithin e cituar m sipr. Megjithat, nse pacienti sht i sigurt se personi q ia
ofron shrbimet e veta sht mjek, ose nse m von mjeku e bind pacientin me
ndonj mnyr tjetr t theksuar n mnyr t veant, me detyrim ose duke e
bindur pr diturin e tij pr shtjen kontestuese, ose nse shpirtligu e shkruan ilain
dhe pas prdorimit t tij prkeqsohet smundja e pacientit, ather ai dhunues
sht prgjegjs, ashtu si sht thn qart n hadithin e cituar m sipr.

01. - 07. Prgjegjsia pr aktin e kryer padashur

Kategoria e tret e prgjegjsis sht ajo q mjeku i ditur dhe me prvoj, i cili i
kryen shrbimet e veta n prputhje me rregullat e prcaktuara, dhe nse dora e tij
padashur e prek pjesn e shndosh t trupit t pacientit dhe e dmton gabimisht,
mjeku sht prgjegjs. N vendimin e prmendur m sipr, n syneti pr shembull,
nse mjeku gabimisht e pret uretren, ose nse tehu i thiks s tij e dmton padashur
skrotumin ose testisin e fmijs, mjeku konsiderohet prgjegjs pr dmin e
shkaktuar dhe duhet ta kompensoj patjetr pacientin ose familjen e tij. Sipas ligjit
islam kjo sht quajtur veprim padashur (xhinajat el-hata).
 01. - 08. prgjegjsia pr dhnien e ilait t
gabuar

Lloji i katrt i prgjegjsis sht ai i mjekut t mir dhe me prvoj i cili jep nga
vetja e tij, por megjithat bn prognoza jo t sakta, ose e jep gabimisht nj ila t
dmshm. Si pasoj e vendimit t vet, pacienti vuan nga komplikimet dhe nse
shrimi rezulton me vdekjen e pacientit, ather prgjegjsia sht e mjekut.
Megjithat, n kt rast, kompensimi mund t paguhet nga ana e mjekut ose nga
thesari mysliman (Bejtul-mal). Nj rast m i hershm, i cili prdoret n kt rast e ka
prcaktuar imam Ahmedi, dhe merret n rastin e gabimit n aktgjykimin q e ka br
sundimtari ose gjyqtari.

01. - 09. Prgjegjsia pr veprimin pa lejen e

pacientit

Kategoria e pest e prgjegjsis sht ajo prgjegjsi q i ndodh mjekut t mir

dhe t ditur, i cili i kryen shrbimet sipas rregullave t prcaktuara, kurse n rastin e
synetis ose t operimit t nj t riut, ose t personit t retarduar mentalisht pr
shembull, mjeku nuk e merr lejen e familjes dhe kur pacienti ose fmija do t vuanin
nga komplikimet ose humbja, mjeku sht prfundimisht prgjegjs. Prandaj, nse
personi i retarduar mentalisht ose adoleshenti i jep leje mjekut si bamirsi, ather
prgjegjsia e mjekut mund t jet qoft e provuar ose e rrzuar n mnyr t
pakontestueshme. N kt rast, mjeku bn pun t mir, prandaj pr kt arsye
personi me qllim t mir nuk do t duhej t dnohej pr pasoja t mundshme
negative. Mendimet e shkenctarve mysliman lidhur me kt shtje jan t
kundrta . Mendimi m i rrept krkon q mjeku t kompensoj pacientin ose
familjen e tij, pa marr parasysh nse e ka marr apo jo lejen nga i riu. N kt rast,
disa teolog e konsiderojn kt si lndim dhe shkelje e t drejtave t
pakontestueshme t pacientit dhe paprgjegjsin profesionale.
 02. Kush sht mjek (tabib)

N hadisin e prmendur m sipr: Kush pohon se sht mjek..., fjala arabe

tetabbebe, t cilin i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka prdorur,
nnkupton: ai q i diagnostikon smundjet e njerzve, i shron smundjet e tyre me
kshilla apo receta, duke shitur bim dhe ilae bimore, me balsamues t lejueshm,
me stimulues, ilae, antidot, purgativ, mjete pr vjellje, ilae pr koll ose me
fardo mjeti pr zbutjen e dhembjeve dhe i cili, gjithashtu, i propozon shfrytzuesit
t shrbimeve t veta dozn dhe mnyrn e prdorimit, t njohur gjithashtu n
arabisht si tabaii ose specialist i mjeksis natyrore; praktikues i cilsdo deg t
mjeshtris s mjekimit, duke prfshir prodhuesit dhe tregtart e recetave
mjeksore, kirurgt, ortopedt, veterinart ose cilindo praktikues prkats ose t
njohur t mjeksis terapeutike, duke prfshir ktu edhe mjekimin me ndihmn e
fes.

03. Rregullat e diagnozs mjeksore dhe trajtimi

Mjeku me prvoj dhe inteligjent i ndjek 12 rregulla n diagnostikimin dhe

shrimin e pacientve, dhe me at rast:

- e prcakton dhe e klasifikon llojin e smundjes;

- hulumton etiologjin e smundjes, prejardhjen e saj dhe shkaktarin;

- hulumton konstituimin trupor, gjendjen momentale t pacientit dhe cilsit e tij

t fuqis dhe t dobsis. Nse gjendja e pacientit sht e till q mund t luftoj
me smundjen, mjeku do t duhej t prmbahej dhe ose mos ti jap ilae, ose ta
shtyj dhnien e ilaeve;

- hulumton ekuilibrin e sekrecioneve t trupit;

- identifikon gjendjen e prishjes s sekrecioneve t trupit;

- shqyrton moshn e pacientit;

- shqyrton shprehit e tij;

 - shqyrton stinn dhe kohn dhe cili trajtim do t mund t ishte m efikas;

- shqyrton atdheun e pacientit dhe llojin e toks ku sht rritur;

- shqyrton kushtet e jetess dhe shkalln e ndotjes s ajrit n t cilin jeton

pacienti;

- e prcakton m pr s afrmi llojin e ilait fuqidhns q mund ta pranoj

organizmi i pacientit;

- prcakton fuqin e ilait q do tia jap pacientit dhe dozn e nevojshme pr ta

mposhtur smundjen;

- qllimi i mjekut nuk do t duhej t ishte kufizimi vetm n mposhtjen e

simptomave ose n izolimin e tyre, por, n vend t ksaj, do t duhej t
koncentrohej n luftimin e smundjes n mnyr q nuk do ta shpejtoj prkeqsimin
ose efektet serioze plotsuese. N nj rast t till, eleminimi radikal i smundjes
krkon rnien shkall-shkall t intensitetit t saj, para se t marr vendim nse
duhet t bhet operacion ose t ndrmerret ndonj lloj tjetr i trajtimit, si sht
rasti n shembullin e zgjerimit t venave, prve n raste tepr serioze;

- n situata t zakonshme mjeku duhet t shfrytzoj patjetr menurin e vet n

prshkrimin e trajtimit m t thjesht t mundshm para se t marr vendim tia
rris fuqin e tij. Pr shembull, mjeku do t duhej t ishte i knaqur t filloj me
prcaktimin e smundjes, ekuilibrimin e shujtave t pacientit para shrimit t tij me
shtojca dietale dhe ai do t duhej ti jepte ilae t thjeshta para se t prcaktonte
ilae m komplekse etj.;

- mjeku duhet ta studioj smundjen dhe t vendos kur do t mund t shrohej

ajo, e kur jo. Pr smundjen kronike, ilai i mjekut duhet t jet i kufizuar n
reduktimin e dhembjes dhe t vuajtjeve, kur sht e mundur t bhet, n izolimin e
smundjes, n kufizimin e dmit nga ajo, kur mund t veproj n kt drejtim, dhe
n zvoglimin e mundsis pr prhapjen e saj tek t tjert. Mjeku do t duhej
gjithashtu t respektonte veten dhe profesionin dhe t mos ngutet me ndonj trajtim
t padobishm pr pak para;

- mjeku nuk do t duhej t provonte me purgacionin e substancave t tepruara ose

t dezikuilibrimit t sekrecioneve t trupit para kohs pr t ndrmarr nj veprim t
till, por, n vend t ksaj, ai duhet patjetr t pres prgatitjen e plot para se t
ndrmarr purgacionin;

- mjeku gjithashtu duhet ti njoh shum smundje t ndryshme t zemrs dhe t

shpirtit, urtsin q t merret me to dhe me trajtimin e tyre efikas. Pasja e nj
diturie t till luan rolin kryesor n procesin e shrimit, aq m tepr n ballafaqimin
me stresin emocional si pasoj e smundjes. Nj mjek i till sht mjek (hakim) i
plot. Sa i prket praktikuesve, t cilve u mungon dituria e nj specialisti t till,
edhe kur ai e ka caktuar drejt diagnozn e smundjes dhe i ka dhn antidott
prkats, megjithat ai do ta shroj vetm gjysmn e smundjes. N t vrtet
mjeku i plot (tabib kjamil) duhet t pyes pr gjendjen e vrtet t zemrs s
pacientit, normn morale, devotshmrin, besimin, prkushtimin, falnderimin,
durimin, caqet shpirtrore, prirjet pr botn kalimtare, dashurin dhe dshirn pr ta
takuar Zotin e vet, prndryshe ai nuk sht mjek i vrtet, por sht nj praktikues
jo i plot i profesioni mjeksor (tabib kasir). M tej, ilaet m t mira pr smundjet
e njeriut qndrojn n prkujtimin e All-llahut t gjithfuqishm, veprave t mira,
bamirsis, lutjeve, shqiptimit t emrave t bukur t All-llahu (esma el-husna) dhe
dhikri. Shqiptimet e tilla t emrave t All-llahut kan nj rndsi t madhe n
largimin e smundjeve para se t paraqiten ato, dhe me vullnetin e All-llahut, gjetjen
e ilait pr smundjen e dikujt. N t vrtet knaqsia e nj trupi t shndosh
sht m e mir dhe m e madhe sesa prdorimi i ilaeve m t mira natyrore,
ndrsa e gjith kjo varet prej prirjes psikologjike t individit, besimit dhe vullnetit
pr ta dgjuar thirrjen e Krijuesit t tij;

- mjeku duhet t bashkndiej me pacientin dhe duhet ta shroj me dashuri dhe

duhet ta kuptoj gjendjen e tij;

- mjeku duhet t prdor patjetr ilae natyrore njsoj si ilaet shpirtrore. Ai

duhet ta shfrytzoj inteligjencn e vet, teknikat psikologjike, aftsit shpirtrore
dhe ideologjike dhe t bind pacientin mentalisht ka do t jet e mir pr t, q do
t bj q ai ta tejkaloj smundjen e vet. N t vrtet mjeku me prvoj do t
shfrytzoj metodn e lejueshme pr ta ndihmuar shrimin e pacientit t tij dhe, n
fund, - mjeku duhet t ket kujdes t madh n caqet e shrimit t pacientit, duke
ndjekur gjasht parakushtet themelore t profesionit t vet, si jan: kultivimin e
fuqis momentale t pacientit; ndihmn q pacienti ta rifitoj sa m par pjesn e
humbur t mundsive t veta natyrore; eleminimin e shkaktarit t smundjes, kur
mund t bj dika t till; ndalimin e fardo komplikimeve t tjera; n rast t
rreziqeve t sforcuara, t zgjedh rrezikun m t vogl n mnyr q t shrohet m
i madhi dhe kthimin kah drejtimi me m pak rrezik pr tu eleminuar mundsia e m
t madhes. Kto gjasht rregulla jan thelbi i shrimit t pacientit. Mjeku q nuk u
prmbahet nuk sht as mjek, kurse All-llahu e di m s miri.

04. Patologjia e smundjes

Smundja kalon npr katr faza patologjike: faza embriologjike ose fillimi i
smundjes; patobolizmi ose zhvillimi i smundjes; arritja e pjekuris dhe rnia e saj.
Mjeku duhet t tregoj shkakun e vrtet dhe t plot pr seciln nga kto faza dhe,
n prputhje me kt, duhet ti shroj. Pr shembull nse n fazat e hershme t
smundjes ai e vren se dobsohet puna e zorrve t pacientit, ai duhet ti jap
laksativ dhe purgativ t nevojshm q tia shpejtoj tretjen e ushqimit.
Prndryshe, nse nuk e bn kt veprim q n fillim t smundjes pr shkaqe t
kundrta, ai duhet t mos veproj kur sht zhvilluar smundja. N vend t ktij
veprimi, ai do t duhej t shikonte zhvillimin dhe stabilizimin e saj t plot e m
pastaj t ndrmarr masat pr t br purgacionin (pastrimin). Ky veprim do ti
ndihmonte trupit pr t rimarr forcat n luft me smundjen dhe pr ta mundur at.
Kshtu, vetm kur t stabilizohet smundja, mjeku mund t bj pastrimin
(purgacionin), ndrsa heqja e shkakut do t bhet pasi t jet dobsuar smundja.

05. Mjeku etik (tabaii)

Pr nj mjek me prvoj sht krkes e domosdoshme q t ndjek procedurat e

thjeshta para se t ndrmarr ato m komplekset. Vetm ather kur nuk ka m frik
nga komplikimet, ose pr shkak t prkeqsimit t gjendjes s pacientit, ai duhet t
jap ilae t thjeshta. Para se t provoj t jap ilae komplekse, ai duhet t provoj
trajtimin dietal para atij me ilae. N gjendje t kundrta, jo t sigurta, mjeku duhet
t jap dozn prkatse t ilaeve me kujdes t shtuar n mnyr q trupi mos t
msohet me ilae, por q ato ilae t jen m t prshtatshme pr t arritur qllimin
e tyre. Mjeku ose tabaii duhet t konstatoj a sht smundja e nxeht apo e
ftoht. Ai nuk duhet t bj eksperimente me asnj lloj ilai derisa t bindet dhe t
krijoj siguri n dobin e tij. Duke supozuar se smundja ka simptoma t
komplikuara, ai do t duhej t fillonte ti trajtonte simptomat m dominuese. Pr
shembull kur i thati n lukth ndiqet nga pezmatimi i brendshm, ai do t duhej
fillimisht t eleminonte temperaturn dhe pezmatimin para se t shroj qelbzimin.
N shembullin tjetr, nse ai shron septicophlebitisin, q shkakton kalbzim n gjak,
t kombinuar me pezmatim t mpreht t venave, ai s pari do t duhej t
eleminonte temperaturn dhe pezmatimin.133 Nse mjeku shron nj smundje
kronike q ndiqet nga simptoma t rnda, ai do t duhej t shronte simptomat q
mund t pasojn drejtprdrejt, ndrsa, n t njjtn koh, do t duhej t kujdesej
pr gjendjen tashm t krijuar dhe t qndrueshme deri kur simptomat t jen m t
forta se smundja. Kshtu pr shembull, n rastin e colibacillosis-it (kavlenxhun),
mjeku fillimisht e shron kapsllkun q shoqrohet me dhembje, prndryshe ai mund
t filloj shrimin e dhembjes, dhe pastaj t shroj kapsllkun t shoqruar me
dhembje. Nse ai mund t ndjek trajtimin e natyrshm t detoksifikimit, duke hequr
dor nga ushqimi me an t agjrimit ose t pushimit, ai do t duhej t hiqte dor
nga purgacioni (pastrimi). Sikurse kjo, pr ta vrtetuar gjendjen, ai do t duhej ta
ekuilibronte me gjendjen normale, kurse pr ta prmirsuar gjendjen, do t duhej ta
shronte me t kundrtn e saj.
 08. Lidhur me evitimin e infektimit (studim mbi
hadithet)

01. Lebroziteti (lebra ose grbula)

Xhabir bin Abdullahu ka treguar se delegacioni i fisit Sukejf kishte shkuar n

Medin pr t treguar se i takon Islamit dhe pr t shprehur besnikrin e vet n
Rrugn e All-llahut. Me vete kishin marr njeriun q ishte smur nga lebroza dhe
gjendja e tij ishte tepr e rnd dhe e pashpres pr tu shruar. Para se t shkonin, i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, u kishte drguar nj porosi me an
t korrierit. N at porosi u kishte thn: Kthehuni n shtpin tuaj, e kemi marr
premtimin tuaj.134

Gjithashtu, n Sahih-un e Muslimit sht shnuar se Ebu Hurejre kishte treguar se i

Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Ikni nga njeriu i smur
nga lebroza, ashtu si ikni nga luani.135 Imam Ibni Maxhxhe ka shnuar n
prmbledhjen e vet me hadithe se edhe vet i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, ka thn: Mos ia ngulni syt njeriut t smur nga leproza.136 N
hadithin e dyt, t cilin e ka treguar Ibn Abbasi, i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, ka thn: Personi i smur nga nj smundje ngjitse mos ti bj
vizit personit t shndosh.137 Ai gjthashtu ka thn: Folni me t smurin nga
lebroza nga nj largsi sa nj apo dy gjatsi shtize.138

Lebra sht smundje ngjitse q shkaktohet nga rrjedhja e vrerit t zi npr trup,
q shkakton shkatrrimin masiv t sekrecioneve t trupit, me rast shkakton
ndryshime fizike dhe deformim t gjymtyrve. N kulmin e vet, smundja shkakton
shkatrrimin e qelbzuar, kancerin, dhembje t padurueshme dhe dezintegrimin
shkall-shkall t gjymtyrve. Kjo smundje ndonjher njihet me emrin leontiasis,
kurse kt emrtim mjekt e prshkruajn: manifestim i karakteristikave t luanit,
pr faktin se smundja n fytyrn e t smurit krijon nj pamje si t luanit, dhe pr
faktin se infektimi e prfshin menjher secilin q kontakton me t (fytyr pr
fytyr).

Mjekt kt smundje e konsiderojn trashguese, njsoj si edhe smundje

infektuese t rrezikshme. Ai q i afrohet lebrozit do t ndiej nj duhm t rnd
dhe nj er gjithashtu tepr t rnd q shkaktojn t vjella, e kjo sht
jashtzakonisht e pshtir pr personin q vuan nga fardo forme e smundjeve
pulmonale (t mushkrive).
 02. Faktori i ankthit

N dashurin e tij t prsosur ndaj pasuesve t vet, i Drguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, i ka kshilluar q t mos ken kontakt me t keqen
vdekjeprurse pr shkak t pasojave t prekjes n rastet e smundjeve ngjitse dhe
prishjes s mundshme t trupave dhe zemrave t tyre. Disa njerz jan m t prirur
se t tjert kah kto smundje dhe kan nj afri dhe ndieshmri t fsheht, s cils i
mjafton vetm nj kontakt i vetm pr tu zhvilluar virusi ose bakteri. Ndonjher
frika e shpejton prhapjen e smundjeve t tilla infektive. N t vrtet sulmi psikik
q shkakton frika dhe brenga n konstitucionin e trupit t individit nuk mund t
injorohet. Pra, frika, ankthi dhe brengat bhen faktor dominues q do t
kontrollojn fuqin dhe natyrn e individit. Ndonjher, kur duhma e smundjes e
godet personin e shndosh, ajo shkakton pshtirosje, prandaj kjo duhm bhet agens
barts i drejtprdrejt. Megjithat, si e kemi vrtetuar edhe m sipr, marrsi q
m hert duhet t jet i prirur pr nj reagim t till dhe i ndieshm n smundjen
(ndaj smundjes).

01. Kuptimi i udhzimit t t Drguarit

I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, u martua me nj pjestare t

nj fisi fqinj, dhe q natn e par t martess e pa se nusja kishte psuar disa
abnormalitete kongenitale, ndr t tjera pigmente t bardha n lkur (lat.
Leukoderma) n rajonin e psoasit, dhe ai e luti q t kthehej n shtpin e saj.139
Ndonjher, n injorancn e tyre, individ t ndryshm marrin guximin ta
kontestojn menurin e t Drguarit, e sidomos kur prirja e tij demonstron veprime
t ndryshme nga ato t cilave u besojn njerzit e zakonshm, ose at q ata kan
dshir t shohin duke br. Njerz t tjer, pr t provuar shfuqizimin e haditheve
senzitive t t drguarve, prdorin hadithet kundrthnse. Lidhur me kt tem,
imam Tirmidhi ka shnuar n Xhemi ul hadithin e vet, t cilin e ka transmetuar
Abdullah bin Omeri, radiallahu anhu., se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, pr dashurin e madhe dhe ndjenjat e prbashkta me ashabt e vet, njher
e kishte kapur dorn e nj lebrozi dhe ia kishte futur n nj en me uj, pastaj ishte
lutur: Me emrin e All-llahut, duke i besuar All-llahut dhe duke u mbshtetur tek All-
llahu.
 Nj hadith t ngjashm me kt e ka shnuar Ibn Maxhxhe. Kt hadith e ka
treguar Xhabir bin Abdullahu. Megjithat, besueshmria e ktij hadithi konsiderohet e
dobt, si do t shohim m von n kt kapitull.

N nj hadith tjetr, Ebu Hurejre, radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Nuk ekziston as infektimi, as
bestytnia. Natyrisht, ky hadith do t mund t merrej jasht kontekstit, dhe njerzit
besimpak ose me qllime t dyshimta do t mund t luanin me kto fjal,
fatkeqsisht, n dm t tyre. Megjithat, me mshirn e All-llahut, nuk ka
kundrthnie n msimet e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selemNse
individi i gjen dy kundrthnie, qoft edhe n hadithet e studiuara mir, ka mundsi
q njrin prej atyre dy haditheve ta ket treguar ndonj armik i tij, ose hadithi mund
t jet transmetuar gabimisht nga ai q e ka treguar, ose q njeri hadith ka mundur
t humbas dika nga udhzimet e tij nga shkaku i zinxhirit t gjat t
transmetuesve. N ann tjetr, ka mundsi gjithashtu q secili dshmitar nuk mund
ta kuptoj urtsin e t drguarit njsoj dhe, prandaj, sa m shum q t kaloj
koha, prova mbi baz t indikacioneve t urtsis s tij n at koh mund t kuptohet
gabimisht. Kjo gj sht shum e mundshme edhe nse autoriteti i transemtuesit nuk
sht i kontestueshm. Megjithat, disa hadithe vrtet i kan zhvlersuar hadithet e
mhershme. Prndryshe, kundrthnie mund t ket n mendjen e dgjuesit, bazuar
n shkalln e t kuptuarit t tij, m shum sesa me vet hadithin. N fund t fundit,
duhet t ekzistoj njra nga kto tri shpjegime, prndryshe nuk sht e mundur t
gjenden dy hadithe t vrteta q kundshtojn njri-tjetrin. Ruana Zot, kjo sht e
pakuptueshme edhe pr krijesn m t prsosur t All-llahut, fjalt e t cilit jan
rezultat i frymzimit t All-llahut, q n hadith t ket dshmi kundrthnse. Nse
gjenden ndonjher, ather smundja sht ajo q paraqitet pr shkak t mungess
s dituris s vrtet, mungess s interpretimit prkats, ose mungess s njohjes jo
t mir t gjuhs arabe t asaj kohe, kurse shkaku i fundit sht i zakonshm sot. All-
llahu sht udhheqsi m i mir.

Lidhur me kt tem, n librin Ihtilaf-ul hadis (Mbi kundrthniet n hadithe), Ibn

Kutejba ka theksuar se armiqt e haditheve njher kan zhvilluar kt bised: Keni
thn hadithe t kundrta. N nj hadith thuani se i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, ka thn: Nuk ekziston as infektimi, as bestytnia. N transmetimin
e dyt keni thn se i Drguari i All-llahut ka thn: Personi me smundje ngjitse
nuk duhet ti bj vizit personit t shndosh. Keni thn gjithashtu se i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Folni me lebrozin nga largsia sa nj
ose dy shtiza gjatsi. Dhe keni treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka thn:Ikni nga lebrozi ashtu sikurse ikni nga luani. N nj transmetim
tjetr keni thn se kur ka ardhur lebrozi t shpreh besnikrin e tij, i Drguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka drguar nj porosi para se t vij ai, ku ka
krkuar nga lebrozi q t kthehet n shtpi sepse e ka pranuar betimin e lebrozit pa
qen prezent personalisht, dhe t gjitha kto transmetime e kundrshtojn njri-
tjetrin. Si mund t ndodh kjo?
 Imam Ebu Muhamed bin Sirini reagoi n kto citime dhe ne e dshmojm
shpjegimin e tij se n asnjrin nga hadithet e cituara nuk ka kundrthnie. Secili
hadith i cituar lidhet me nj koh dhe rrethan specifike. Kur vihen n kontekstin e
tyre prkats, kundrthniet zhduken.

02. Smundje t transmetueshme seksualisht

Sido q t jet, n krahasim me hadithet e cituara m sipr, ekzistojn dy lloj

infektimesh: n rastin e lebrozs, infeksioni mund t transmetohet nprmjet ajrit.
Pra, nse individi qndron pr nj koh t gjat ulur dhe e thith ajrin e mjedisit
lebroz t infektuar, ka mundsi q edhe ai t infektohet. Shkaktari tjetr sht
transmetimi seksual, kur lebrozi ka kontakt me gruan e vet. N kt mnyr edhe ajo
mund t infektohet me kt smundje, ashtu si edhe i posalinduri n nj mosh m t
shtyr. Po kjo vlen edhe pr t smurt nga tuberkulozi (lat. Tuberculosis),
pneumophtitisi, omphalophlebitisi ose treponematosisi, si dhe nga smundje t tjera
t transmetueshme seksualisht. Mjekt zakonisht i izolojn pacientt e infektuar nga
tuberkulozi, ndsa i fusin n karantin personat lebroz, ua kufizojn kontaktet ose i
izolojn trsisht. N rastin e tyre shum mjek t sotm jan larguar shum nga feja
dhe besimi n bestytni ose n parandjenja t kqija. Pra, ata nuk i ndrmarrin kto
masa parandaluese pr shkaqe thjesht religjioze.

N rastin e treponematosisit, kjo smundje zakonisht i godet delet dhe prodhon nj

lloj zgjebe t lagsht (lat. Psoriasis). Kontaktet e zakonshme dhe t gjata me kafsht
e infektuara ose ecja dhe shkelja n urinn e tyre t infektuar do t bj q ajo t
prhapet te njerzit. N rastin e tyre do t shohim se disa nga parazitt n
treponematosis jan ambientuar te kafsht, edhe te zogjt, dhe jan patogjen pr
njerzit, tek t cilt mund t shkaktojn sifilis dhe frambezi.140 N kt kuptim i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Bartsi i smundjes
infektuese mos ta vizitoj personin e shndosh. Kshilla e tij tregon se personi i
shndosh nuk duhet t marr pjes n vuajtjet e personit t infektuar me smundje
ngjitse. N shembullin tjetr shohim se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, nuk duronte kur nj person i shndosh duhej t qndronte n nj mjedis me
personin e marr, pr shkak t friks se gjat jetess s gjat s bashku, personi i
shndosh do t mund ti merrte disa nga shprehjet dhe vetit abnormale idiotike n
procesin e komunikimit t domosdoshm. Pra, kto shprehje mund t ln gjurm t
prhershme te personi i shndosh.

N shembullin e dyt t infektimit kemi infektim si epidemia ose murtaja e

gjndrave. Pr kt rast sht edhe nj kshill e t Drguarit t All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem :Nse dgjoni pr murtajn n nj vend, mos hyni aty,
por nse ajo shfaqet n at vend derisa t jeni aty, mos ikni prej andej. N kt
rast, ai kishte frik pr njerzit pr shkak t prhapjes s mundshme t smundjes.
Gjithashtu, kjo duket sikur ka thn se njerzit nuk do t duhej t mendonin se mund
t ikin nga urdhri i All-llahut, e sidomos gjat kohs s epidemis, sepse ikja nuk do
ti mbroj domosdo; prpos ksaj, ikja sht e rrezikshme pr njerzit e tjer. Kjo do
t thot gjithashtu se qndrimi larg ktyre smundjeve do ta qetsoj dhe do ta
ngushlloj zemrn e individit dhe do ti ndihmoj pr ti avancuar synimet e veta.

Sa i prket kshills: Ikni nga lebrozi sikur kur ikni prej luanit, i Drguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka dhn kt kshill si mas parandaluese dhe
hap i zakonshm i marrjes s masave. Sa i prket ngrnies s ushqimit bashk me
lebrozin, ai ka vepruar kshtu pr t demonstruar se ky nuk sht veprim i ndaluar.
Disa nga dijetart kan thn se kto dy hadithe tregojn disa rrethana t caktuara, e
jo ndonj rregull t prgjithshm. Sa i prket thnies s tij: Nuk ekziston as
infektimi, as bestytnia, e kemi shpjeguar m hert se kjo kshill sht dhn
jasht kontekstit, prve nse individi i kupton rrethanat q lidhen me at q sht
thn. N t vrtet ky hadith sht thn n kuptim t mendjeve bestyte dhe
lidhet me qortimin e gabimeve t individit pr shkak t syrit magjepss t njeriut.

I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Jam drguar si

msues. Prandaj, si msues, ai i ka folur secilit njeri n prputhje me shkalln e t
kuptuarit t tij. Disa njerz kan besim m t fuqishm sesa t tjert dhe besimi dhe
shpresa e tyre tek mbrojtja dhe udhzimi i All-llahut mund tiu ndihmoj pr t
tejkaluar me sukses infektimin sikurse edhe shum gjendje t tjera jo t mira. Besimi
i tyre sht si nj trup i ri i shndosh; kur t hyj virusi n t, mbrojtja trupore
natyrore e kthen goditjen dhe e eleminon virusin. Njerzit e tjer nuk kan mundsi
ta kuptojn t njjtn gj. T kuptuarit e tyre mund t jet m i mangt. Pra, i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, u sht drejtuar duke ua trhequr
vrejtjen pr t marr masa shruese parandaluese. N t vrtet i Drguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka themeluar dy mnyra t vrojtimit pr t
treguar shembullin q mund ta ndjekin besimtart, n nj an, dhe t zvogloj
prgjegjsin e atyre q kan aftsi m t vogla pr ta kuptuar hadithin, nga ana
tjetr. Q t dy mnyrat jan t drejta. Njra sht e destinuar pr besimtarin e
fort, kurse tjetra pr besimtarin m t dobt. Secili prej tyre do t ket shembullin
e vet personal q do ta ndjek dhe dshmin q do ta pranoj. Po kjo vlen edhe pr
rastin kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka prdorur kauterizimin
n rrethana kundrthnse, edhe pse kishte preferuar t hiqej dor nga prdorimi i
ksaj metode mjeksore. Ekzistojn disa shembuj konkret, q jan prmendur m
hert, t cilat individi mund ti gjej n Sunnet. Nse individit i sht dhuruar nj
menuri e till dhe mund ta kuptoj veten drejt, kur ai ndrmerr ndonj veprim
prkats n rast nevoje, ai mund ta mbroj veten nga shum kritika dhe t evitoj
konfliktin.

Grupi i dyt i kritikve diskuton lidhur me faktin se evitimi i kontaktit t personit

t shndosh me persona t infektuar nga smundje ngjitse sht reaksion i
natyrshm i njeriut pr tu mbrojtur nga rreziku i mundshm. Pra, pr ta kufizuar
infektimin, ata preferojn q t mos kontaktohet me personin e infektuar dhe t
evitohet qndrimi me ta dhe thithja e ajrit t kontaminuar q e rrethon personin e
smur. Kjo duhet t zgjas derisa t shrohet personi i infektuar. Megjithat,
kontakti i kufizuar i mjekut ose i kujdestarit t t smurit, ose ngrnia e ushqimit me
t infektuarin, sht i domosdoshm vetm nj her. Pr m tepr, nse n rastin e
kontaktit t kufizuar respektohen rregullat higjienike nga pjestari i familjes
(kujdestari), ather kjo do ta liroj at nga shqetsimet psikike dhe nuk do t thot
se do t jet barts i smundjes. Pra, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, kur ka dhn kshilla q individt mos t qndrojn gjat me t smurin, i cili
mund t infektoj njeriun e shndosh, ai ka menduar n vnien e smundjes nn
kontroll, e sidomos format m t zhvilluara dhe m infektuese t saj. Megjithat,
prsri ktu, disa lloje t murtajs nuk transmetohen me an t ajrit, me an t
ndarjes s ushqimit ose me prekje (kontakt) dhe t gjith t smurt nuk mbartin n
vete smundje ngjitse. Disa jan infektuar, pastaj jan shruar, duke ndalur kshtu
zhvillimin e mtejshm t smundjes dhe duke kontrolluar prhapjen e saj n trupin
e vet. Pra, gjithnj derisa i smuri lufton pr ta shruar smundjen e vet dhe pr ta
mbartur epidemin e vet, dhe nse sht mbushur me durimin dhe falnderimin e
Zotit t vet, pr at sht m e kuptueshme t ket kujdes q t mos e prhap
vuajtjen e vet te t tjert.

Grupi i tret pohon se nga padituria, n kohn e paganizmit (xhahilijjet), njerzit

besonin se smundja ngjitse prhapet vetvetiu, pa pjesmarrjen e All-llahut. Lidhur
me kt i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka qen i detyruar ti
zhvlersoj besimet e tilla t gabuara dhe pr kt arsye kishte ngrn buk me
lebrozin, q ta sqaronte kt dhe pr ti msuar njerzit se All-llahu sht Ai q
kontrollon smundjen dhe kujdeset pr shrimin e saj. Nga ana tjetr, kur i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka kshilluar q t mos ket asnj kontakt, n
fjaln e vet: ...nga kontakti vjen destruksioni, ai ka shpjeguar se kontakti sht
njri ndr agensat t cilt All-llahu i gjithfuqishm i ka krijuar si barts potencial t
smundjes. Prandaj, argumentimi i nj shkaku t till qndron n kshilln e tij, n
dshmin e kontrollit t All-llahut mbi gjithka, n dshmin se asnj smundje nuk
mund t shfaqet vetvetiu ose t prhapet si t doj ajo. Kjo sht vrtetuar
nprmjet ngrnies s tij me lebrozin. Por as vet virusi nuk ka kontroll mbi lvizjen
e vet. All-llahu sht Krijues dhe ai udhheq gjithka. Nse dshiron, Ai ka kontroll
dhe fuqi t plot ti heq t gjitha atributet elementare t tyre, dhe nse ka dshir,
t gjitha do t funksionojn n prputhje me urdhrin q e ka krijuar Ai vet.

Grupi i katrt i dijetarve pohon q hadithet e mvonshme i shfuqizojn dhe i

zvendsojn t mhershmet. Ky veprim n gjuhn arabe sht quajtur nash. Pra, ata
e shikojn datn dhe secilit hadith ia shnojn referencat para se ta shqyrtojn cili do
t pasoj. T tjer mendojn se disa hadithe duhet patjetr t ruhen (si ligj), pa
marr parasysh prparsin e tyre, ose a hyjn apo nuk hyjn n fushn e nash-it.
Argumenti i tyre del nga hadithi q e tregon Ebu Hurejre: Nuk ekziston as infektimi,
as bestytnia. N fillim, Ebu Hurejre , radiallahu anhu., e ka shnuar hadithin, kurse
m von u pa dhe u vrtetua se ai kishte harruar se po ky hadith ishte thn nga i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem Kur shkuan disa njerz tek ai pr ta
pyetur lidhur me kt, i than: Kemi dgjuar se ke thn..., kurse ai u prmbajt
nga prsritja e fjalve t veta para tyre. Ebu Seleme e ka komentuar sjelljen e Ebu
Hurejres me kto fjal: Un nuk mund t vrtetoj a e ka harruar Ebu Hurejre, apo
sht shfuqizuar nga transmetuesit e mvonshm. Sa i prket hadithit q e ka
transmetuar Xhabiri, n t cilin thuhet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, e ka kapur lebrozin pr dore dhe bashk me dorn e vet e futi n nj en me
uj dhe u lut...Imam Tirmidhi e ka mohuar kt transmetim dhe e ka quajtur t
pavrtet ose garib. Imam Tirmidhi ka shtuar dhe ka pohuar se ky transmetim sht i
Omer bin Hattabit , radiallahu anhu., e jo i t Drguarit t All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem All-llahu e di m s miri.

09. Ndalimi i prcaktimit t asaj q konsiderohet

e papastr

Ebu Derda ka shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

thn: All-llahu ka krijuar smundjen dhe ilain dhe Ai e ka br ilain pr do
smundje. Prdorni mjeksin, por mos i shroni smundjet e juaja me at q sht
e ndaluar.141 Po n kt kuptim, imam Buhariu n Sahih-un e vet ka shnuar se Ibn
Mesudi ka thn se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: All-
llahu nuk e ka br shrimin tuaj nga smundja me at q Ai e ka ndaluar.142 Ebu
Hurejre ka shnuar gjithashtu se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e
ka ndaluar prdorimin e ilaeve me cilsi jo t mira.143 N nj transmetim tjetr,
Tarik bin Suvejd el-Xhaafi ka pyetur lidhur me dobin nga prdorimi i vers (hamr) n
mjeksi, kurse i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, sht prgjegjur:
Ajo nuk sht ila, por smundje.144 N Sunen e imam Nesais sht shnuar se nj
mjek arab e ka prmendur prdorimin e bretkoss pr eksperimentime mjeksore,
kurse i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka ndaluar prdorimin e
bretkoss pr kto qllime. N hadithin tjetr i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, ka thn: Ai q e prdor alkoolin pr shrimin e smundjes s vet, All-
llahu nuk do ta shroj.145

Shrimi i smundjes me ilae joetike dhe t papastra sht nj veprim i shmtuar

nga kto dy pikpamje: arsyes s shndosh dhe duke u mbshtetur n jurisprudencn
islame. Sa i prket ligjeve t miratuara, ne i kemi prmendur disa hadithe lidhur me
kt tem. Sa i prket arsyes s shndosh (akl), vrtet All-llahu i gjithfuqishm e
ka ndaluar prdorimin e substancave t papastra pr shkak se ato nuk jan etike dhe
jan t kqija, kurse Ai nuk ua ka ndaluar kurr besimtarve asnj gj t mir as nuk
ua ka kufizuar dika t dobishme si dnim pr mkatet e tyre. Prandaj, Ai e ka
prcaktuar ka sht e dobishme, kurse e ka ndaluar at q sht e dmshme dhe nj
prohibicion i till sht ndrmarr pr shkak t dobis personale t njerzve dhe me
qllim q ti mbroj nga smundje m t rnda. Prandaj, nuk sht e ndershme q i
smuri t krkoj shrim nga smundja me ndihmn e asaj q konsiderohet e
dmshme, edhe nse ajo substanc mund ta lehtsoj pr nj koh t shkurtr
gjendjen e tij, sepse me siguri do t pasoj nj dm edhe m i madh. Aspekti tjetr i
dmit, q duhet patjetr t shnohet ktu, ka t bj me pastrtin e zemrs s
besimtarit. N t vrtet joetikja i prshkruhet asaj q sht e ndaluar dhe q mund
ta lehtsoj nj aspekt t smundjes fizike, ndrsa e keqja e saj do ta prfshij me
siguri zemrn e individit, do t gjeneroj smundje t re dhe do t jet shkaktar i
drejtprdrejt i rnies shpirtrore t individit. Pr kt shkak ai do t devijoj me
siguri, qllimet e tij do ta luhasin, ndrsa orientimi i tij do t lkundet.

sht e vrtet se urdhrat e All-llahut t gjithfuqishm duhet t zbatohen pa

asnj kundrshtim, ndrsa at q e ka ndaluar Ai duhet t mos prdoret n do
pikpamje t mundshme. All-llahu nuk do ta ndalonte nj gj q nuk do t ishte e
kobshme dhe profetizim, sepse Ai e ka krijuar kt bot pr krijesat e Veta q t
jetojn n t, dhe aty t qndrojn pr nj koh t caktuar. All-llahu i
gjithfuqishm sht ligjvnsi suprem dhe kur Ai, me urtsin e Tij hyjnore, e lejon
udhheqjen e krijesave t veta, Ai pr kt qllim do ti ndihmoj krijesat n mnyr
q ato ta kuptojn dhe ta dallojn t mirn nga e keqja. Nga ana tjetr, trupi dhe
shpirti i njeriut do t reagojn me siguri n do substanc t papastr. Pra, kur dika
sht e kobshme dhe profetizim, atribute t tilla me siguri do ta pushtonin qenien e
individit. fardo t keqe q t bartin ato, do ta kontrollojn individin dhe do t
shfaqen te vet ai. Pr kt shkak All-llahu e ka ndaluar ndonj ushqim, pije dhe
veshjen, sepse me to prdoruesi do t dukej si njeri i prishur, kurse All-llahu e ka
lejuar ushqimin, pijen dhe veshjen tjetr, sepse ato e paraqesin devotshmrin dhe
besnikrin e robit ndaj All-llahut.

Aspekti tjetr i nj prudnimi dhe jobesimi tek All-llahu do t shfaqet n dobsin

personale, n prirjen kah krkimi konstant i substancave t tilla t palejueshme, e
sidomos kur mendja e papjekur dhe zemra e verbuar mendon se nj substanc e till
sht e mir pr t, se ajo do ta shroj nga smundja. Megjithat, Ligjvnsi suprem
i ka kundrshtuar pretekstet e tilla t pabaza. Ai e ka siguruar ilain prkats dhe t
mir dhe e ka siguruar udhzimin e drejt pr ta krkuar at. M tej, All-llahu i
gjithfuqishm ka paraqitur prov t qart t asaj q lejohet dhe t asaj q ndalohet,
prandaj kt fakt nuk mund ta kundrshtoj askush. Pra, pasi prdorimi i bretkoss
pr eksperimentime mjeksore sht i paligjshm, kurse disa lloje t tyre jan edhe
helmuese, ather si mund t jet e mir nna e t pavlefshmes dhe e s keqes? Si
mund t jet alkooli ila? All-llahu i gjithfuqishm nuk e ka destinuar kurr pr ila.
N t vrtet dihet botrisht se alkooli dhe vera e godasin trurin dhe funksionet e
sistemit nervor t atij q pi. Edhe mjekt, edhe teologt pajtohen n kt. Edhe vet
Hipokrati ka folur pr alkoolin si nj smundje jashtzakonisht e dmshme. Ai ka
thn se alkooli sht smundje e cila sht n kundrshtim me trupin dhe sht
smundje vetlnduese, e cila mund t bhet kronike. N t vrtet efektet e
dmshme t alkoolit kalojn shpejt deri n tru, ndryshon shkallshtn e kufizimit
humoral (ahlat) dhe shkakton qndrimin e tyre mbi siprfaqe. Kjo e ngadalson
memorien e individit, godet lidhjen e saj dhe ia prish drejtpeshimin. Autori i veprs
Liber Regius (El-kamil) shton se alkooli e dmton trurin dhe nervat.
 Sa i prket ilaeve t tjera t ndaluara, ekzistojn dy lloje: lloji i par jan ilaet
q merren vullnetarisht, kurse trupi i refuzon, si jan helmet, cilado substanc q
ndodhet n helmin e gjarprit, antidotet146 kundr kafshimit t gjarprit q prfshijn
mishin e gjarprit, ose substanca t ngjashme t fecesit, q n mnyr ultimative do
t bhen integrale, t patretshme dhe n vend t ilait do t bhen smundje; dhe
lloji i dyt, i cili shkakton reaksion cibofobik dhe pshtirosje, si tek pijet e prziera
n mnyr speciale me er t kndshme ose fardo ilaesh t tjera, pasojat e
dmshme t t cilve jan m t mdha se dobit; ktu hyn anestezioni, i cili i jepet
shtatzns para lindjes. Pra, n kt shtje, edhe arsyeja e lindur dhe e shndosh
pajtohen me jurisprudencn fetare.

N t vrtet ka nj dashamirsi subtile shpirtrore n at q All-llahu i

gjithfuqishm e ka br ila, duke prfshir edhe bekime t posame q e prmban
ilai q Ai e ka br t lejueshm, sepse ilai m i mir sht ai q sht bekuar, t
cilin ila trupi do ta pranoj me gjith dshir. Po kshtu vlen edhe pr njerzit e
bekuar, kudo q t jen ata. T tjert do t ken dobi prej tyre, prej dituris s tyre
dhe shoqrimit me ta. Fakti i thjesht t cilin myslimani e njeh sht se ajo q sht
e lejueshme n mjeksi do ti sjell dobi atij. Sa m i madh t jet besimi i robit te
Zoti dhe Edukatori i vet, aq m leht do ta eleminoj at q nuk sht e lejueshme -
t ndaluarn. A duhet ti prdor individi kto ilae pa marr parasysh se ai nuk e di
se jan t ndaluara, q do ti shkaktojn smundje? Jo, prve nse individi nuk i
prfill ndjenjat e veta refuzuese ndaj ktyre ilaeve ose kur reaksionin e vet fobik t
lindur ia kundrv substancave t tilla dhe natyrs s tyre degjeneruese dhe kt e
fut n mendjen e vet si dashuri ndaj ktyre ilaeve. Megjithat, besimtari i vrtet
nuk do t veproj kurr kshtu. All-llahu e di m s miri.

Shrimi i morrave

N Dy sahiha (Buhariu dhe Muslimi) sht shnuar se Kab ibn Ajra kishte shkuar
tek i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i smur nga morrat. I Drguari
i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte thn: Vrtet ke shum dhembje!
N hadithin tjetr, sht shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, i ka thn q ta rruaj kokn, dhe ti ushqej shtat persona, ose t ther nj
dele si kurban ose t agjroj tre dit.147

M hert n kt libr kemi shpjeguar shrimin e morrave me mjalt. Morrat

(kaml) jan insekte pa krah q futen n rrnjn e folkve dhe rriten si parazit n
kokn e njeriut. Morrat bjn vez n form ovale, q njihen me emrin thrij, q
elin brenda nj jave dhe kapn fort pr bazn e folikulit t flokve. Morrat
prhapen shum leht nga njri person tek tjetri, sidomos n kushtet e ambienteve
johigjienike dhe t strmbushura me njerz. Kur knaqen me gjakun e thithur,
komplikimi i paraqitjes s tyre t shpesht mund t zhvilloj gjithashtu smundje
sistematike, e cila smundje prodhon mikroorganizma patogjen q i shtohen
toksitetit t gjakut. Kjo gjendje njihet si helmim i gjakut. Fmijt jan m t
ndieshm dhe i nnshtrohen m leht smundjes s morrave pr shkak t lagshtis
q sht pasoj e lojs s tyre dhe qndrimit n mjedise t infektuara. Kjo shpjegon
pse i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, n fillim ka porositur q t
rruhet koka n mnyr q t eleminohen avullimet e dmshme q do t
grumbulloheshin sipr koks dhe do t pengonin frymmarrjen e poreve dhe ndoshta
do t shkaktonin infeksionin e folikulit. Pas rruajtjes, poret do t rihapen dhe nuk do
t ket avullime t tilla t dmshme. Kshtu do t bhej i mundshm procesi i
pastrimit natyror. Pas rruajtjes s koks, e pr t ndikuar n pastrimin e plot nga
morrat, individi do t duhej t lyente kokn me piper t tretur n uthull ose me
lvore t trshrs t njomur n uthull. Secila tretsir q sht prmendur ktu, do
t eleminojn morrat para se t ikin jasht. Individi mund ti shtoj mass edhe vaj
ryze (bar shpretke; lat. Ruta graveolens) pr t mbytur t gjitha vezt q mund t
elin ose, drejtprdrejt n vendin e infektuar, mund t vr ekstrakt q bhet nga
farat kolumbiane t bluara.

PJESA E DYT

01. - 01. Shrimi i personit t cilin e ka goditur

syri i keq magjepss

Imam Muslimi n veprn e vet Sahih thot se Ibn Abasi ka treguar transmetimin n
t ciln thuhet se i Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Syri i
keq magjepss sht fakt. Sikur t ekzistonte ndonj gj m e shpejt se fati (kadr),
ajo gj do t ishte syri i keq magjepss.148

Gjithashtu, po n kt prmbledhje t haditheve, Enesi ka treguar se i Drguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, u ka dhn leje njerzve q ti lexojn lutjet
dhe versetet e shrimit (rukja) q t mund ta pengojn dmin q mund t shkaktoj
syri i keq magjepss, ethet e tij t mvonshme dhe ekcemin149 (namla). Pengimi i
dmit nga syri i keq magjepss mund t bhet gjithashtu edhe vetm duke lexuar
versetin e Kur'anit q flet kundr nj syri t till magjepss mashtrues. Edhe kjo
sht quajtur gjithashtu rukja. Imam Ebu-Davudi n veprn e tij Sunen ka shkruar se
Aisheja, radiallahu anhu., ka thn se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, e kishte zakon ti drejtohet atij q ia ngulte syrin e keq magjepss personit
tjetr q t marr abdest, ndrsa uji i abdestit t tij t derdhet npr trupin e
personit q e shikon.150
 Sufjan bin Uxhejne ka treguar se Esma bint Umejs kishte thn: O i Drguar i All-
llahut, familja e Beni-Xhaaferit duket se sht e sulmuar vazhdimisht nga ndikimi i
syrit t keq magjepss (ajnun). A do t lutesh pr ta? Ai i ishte prgjigjur: Po.
Sikur t ekzistonte ndonj gj q sht m e shpejt se fati, at do ta udhzonte syri
i keq magjepss.151 Imam Tirmidhi e shnon gjithashtu nj transmetim t Ebi-Imam
bin Sahil ibn Hanife, i cili i ka thn: Njher Amir bin Rebia e kishte par Sahilin
duke u lar dhe e kishte komentuar kshtu: Nuk kam par kurr (ndr arap) nj
lkur t till t bukur dhe t bardh. Sahili menjher kishte rn prtok pa
ndjenja. Pastaj e kishin thirur t Drguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi e selem
Kur kishte mbrritur, pasi i kishte dgjuar ato q kishin thn njerzit, ishte
hidhruar, prandaj e kishte br kt koment: Pse do ta mbytnit ndonjri prej jush
vllan tuaj (me syt tuaj)? Pse nuk i ke br lutje All-llahut pr bereqet? Pastaj i
kishte thn Amir bin Rebiut: Merr abdest dhe laje vllan tnd me ujin e abdestit.
Amiri veproi si i tha, dhe menjher u ul t lante fytyrn, duart deri n brryla,
gjunjt dhe thembrat e Sahilit. Pastaj mori nj filxhan t atij uji, dorn n t ciln
mbante filxhanin me uj, e futi nn rrobat e Sahilit dhe ia hedhi n trup dhe nj sasi
t ktij uji ia hedhi n kok. Pak koh pas ksaj, Sahili u zgjua dhe iu kthye
vetdija.152

Imam Tirmidhi ka br kt komentim lidhur me procedurn prkatse pr tu

liruar nga ndikimi i syrit t keq magjepss: Syrit t keq magjepss duhet dhn
urdhr sidomos t marr abdest, kurse uji me t cilin ka marr abdest duhet t
mblidhet n nj en. Pastaj duhet ta lag dorn e vet t djatht me at uj, t marr
pak uj dhe tia laj gojn personit q e ka zn syri i keq magjepss. Para se t
lahet fytyra e tij, ai uj t kthehet prsri n en. Pastaj do t duhet ta lag dorn e
tij t majt, t marr pak uj nj filxhan dhe ti hidhet n gjurin e majt t personit.
Duke ndjekur kt, ai do t duhej t lagte dorn e vet t majt, t marr pak uj n
po at filxhan dhe ti hidhet n gjurin e djatht t personit. Pastaj rrobat e personit
duhet t lagen me uj. N fund, ai duhet ta derdh ujin nga nj filxhan tjetr mbi
rrashtn e koks, nga ana e pasme, me nj t lvizur dore. Me kt rast sht me
rndsi t dihet se filxhani nuk duhet t lshohet n tok deri sa t prfundoj ky
veprim.

01. - 02. Llojet e syrit t keq magjepss

Ekzistojn dy lloje t syrit magjepss ose t syrit t keq: syri i njeriut dhe syri i
exhinit. Lidhur me kt tem sht thn se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, kishte par n shtpin e Ummi Selemes , radiallahu anhu., shrbtoren e
saj si i kishte ngulur syt zhbirues n fytyrn e saj, dhe e kishte komentuar kshtu:
Ajo ka sy t keq (saafa). Le t marr abdest.153 El-Hysejn bin Mesud el-Farra e ka
shpjeguar kt hadith: Saafa nnkupton magjepsjen nga syri i keq magjepss i
xhinit. Kjo do t thot se ai sht sulmuar nga ndikimi negativ i syrit t keq
magjepss t exhinit, pr t cilin ka thn se sht m i dmshm se therja e shtizs
s armikut.154 M tej Xhabiri e ka komentuar se syri i keq magjepss mund ta oj
personin deri n breg t vdekjes dhe mund ta fus deven n tenxhere.155

Ebu-Seid el-Hudri ka transmetuar se i Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e

selem, pr tu ruajtur nga syri i keq magjepss i exhinit dhe i njeriut, e ka pasur
zakon q t krkonte mbshtetje tek All-llahu i gjithfuqishm.156 Megjithat, grupi i
myslimanve t paaft, q kan pak menuri dhe q nuk jan t vetdijshm, edhe
m tej vazhdojn ta mohojn ekzistimin e syrit t keq magjepss dhe pohojn se kjo
sht vetm nj imagjinat, mendim i keq, dika e thn pa menduar fare. Natyrisht,
njerz t ktill kan m s paku menuri. Ata dgjojn dhe kuptojn pak, por
njkohsisht qndrojn m larg s vrtets, jan m budallenjt, m t verbtit dhe
t ndar nga Zoti i tyre me velin e ndarjes, qndrojn tepr larg dituris s vrtet t
shpirtit dhe t shpirtrave, larg natyrs, aftsive dhe ndikimit t tyre. Pr m tepr,
udhheqsit dhe njerzit e menur t shumics s popujve t bots, pa marr
parasysh besimin e tyre fetar dhe traditn, jo vetm q nuk e mohojn ekzistimin e
syrit t keq magjepss, por edhe diskutojn mbi shkaqet dhe shkalln e ndikimit t
tij.

01. - 03. Burimet e syrit t keq magjepss

Nj grup i njerzve pohon se syri i keq magjepss shkaktohet nga prirja e keqe
personale e individit, ndjeshmria e tij pr mendim t keq, sfidat e tij, prirja e tij pr
gjra eksperimentale dhe prvojtsore, edhe ather kur ato jan t dmshme dhe
nuk jan n t mir t tij, koketimi personal me mendime lakmitare, t kqija dhe
kryerja e veprave t kqija. Jasht nj personi t ktill, rryma e energjive t kqija
dhe t zjarrta emitohet nga syt e tij q e godasin menjher personin. Grupi tjetr
mendon se shpjegimi i dhn sht i arsyetuar dhe sht i ngjashm me t njjtn
energji letale, t ciln e emitojn disa gjarprinj kur e shikojn gjahun e vet, kurse
gjahu ngrihet menjher dhe ndonjher vdes n t njjtn koh nga sulmi n zemr.
Po ky fenomen energjetik sht hasur gjithashtu te disa lloje gursh t muar,
eleksir dhe te minerale t tjera, me rast ato emitojn pa gabuar aspak energji ose
rreze radioaktive t fuqishme; disa nga ato jan letale, ndrsa t tjerat mund t
shkaktojn ftohtsi, pasivitet, apati, plogshti, nnshtrim ndaj dikaje, mundim,
ankth, frik, lakmi, trheqje ose shkatrrim etj.

Grupi i dyt i mendimtarve pohon se, sa i prket realizimit, All-llahu i

gjithfuqishm shkakton gjithka q vendos vullneti i Tij, qoft e dobishme ose e
dmshme, sepse vet Ai prcakton fatin e t mirs dhe t keqes. Duke u mbshtetur
n to, kjo kryhet n trsi menjher pasi q njeriu me sy t keq e drejton shikimin e
tij zhbirues n cilindo qoft ose n kado qoft, q mund t duket se ia rrit vetit e
kqija t tij apo t asaj. Pastaj energjit e kqija do t deprtojn te personi
nprmjet poreve t lkurs s tij dhe do ta prishin ekuilibrin e tij t natyrshm.
Personi me sy t till t keq sht vetm transmetues. Ai nuk ka fuqi dhe as ndikim
automatik, as nuk mund t inicoj aksione t tilla, ndrsa ai vet sht i goditur
njkohsisht nga nj e keqe e till. Megjithat, nj mendim i till mbetet vetm si
mendim i atyre q nuk besojn nse nuk mund t kontestohen fuqit karakteristike t
cilat All-llahu i gjithfuqishm i ka futur n do qeliz t krijesave anemban
universit. Disa energji Ai i ka mbajtur t fshehta, ose t pashfrytzuara deri n kohn
kur ato jan zbuluar, kurse t tjerat Ai i ka br konstante dhe aktive. Pra,
mendimtar t ktill prfundimisht e kan turbulluar shikimin personal, e kan
kufizuar horizontin e kuptimit t mjedisit t tyre personal dhe aftsin e tyre q t
bashkveprojn n mjediset e veta.

M tej, ata e kan kundrshtuar prfundimisht arsyen e shndosh dhe mendimet e

pranueshme t shkenctarve. N t vrtet asnj njeri i menur nuk mund ti
mohoj pasojat e prgjithshme t shpirtit dhe t shpirtrave n trup. Pr m tepr,
ato jan materiale, prandaj gjithkush mund ti shoh e ndonjher edhe ti ndiej. T
marrim pr shembull njeriun q skuqet n fytyr kur e takon ndonj individ t njohur
ose kur flet dika pr t ciln mund t turprohet, ose kur shohim se si zverdhet
fytyra e dikujt kur e takon nj gj ose ndonj njeri t cilit i friksohet. Natyrisht,
njerzit ndonjher e dallojn ndjenjn e smundjes ose t humbjes s fuqis pas
takimit t tyre me ndonj njeri ose pasi kan dgjuar ndonj vrejtje apo pasi ta
ndijn seksin e vet. T gjitha kto bhen nprmjet marrjes s dikaje ose t qenit
subjekt i qllimit t dikaje tjetr, q detyrimisht shpreh qllimet e tij, ose
nprmejt syve t tyre.

Domethn, individi mund t goditet nprmjet syve t nj njeriut tjetr, q

tregon pr lidhjen e fuqishme ndrmjet shpirtrave, fryms dhe syve t tyre. Vet syt
nuk kan asnj lidhje me kt, ndrsa shpirti dhe fryma jan ata q e prmbajn at
ndikim. do shpirt dhe frym ka ndikimet karakteristike, fuqin, transmetuesit,
karakteristikat bazike dhe natyrn e vet. Pr shembull personi xheloz mund ta lndoj
prfundimisht personin tjetr dhe pr kt All-llahu i gjithfuqishm i ka dhn
urdhr t Drguarit t vet , salaAllahu alejhi e selem, q t krkoj mbshtetje tek
Ai nga fuqia e dmit t ciln vetm ai mund ta kontrolloj. Ai i ka dhn urdhr
gjithashtu t krkoj mbshtetje tek Ai nga fardo dmi q personi xheloz mund ti
shkaktoj atij. N t vrtet dmi i personit xheloz, i cili e godet personin tjetr,
vetm mund t prgnjeshtrohet nga ndonj njeri q nuk e njeh vetveten dhe
natyrn e vet.

N t vrtet natyra xheloze e njeriut sht smundje specifike q merr formn e

fryms xheloze dhe t egr brenda vet individit. Ai e godet personin naiv dhe me
siguri vepron n prputhje me karakteristikat e veta t kqija. E ngjashme me kt
sht edhe shembulli i gjarprit helmues. Helmi i tij sht joaktiv dhe ndodhet n
dhmbt e tij helmues, por pasi ta shoh gjahun e vet potencial, gjarpri prnjher
rrmbehet nga nj sulm dhe hidhrim i trbuar. Ai bhet si i xhindosur dhe helmi
menjher del jasht nprmjet kafshimit t gjahut. Pr kt shkak disa njerz e
krahasojn personin e keq, kriminel dhe xheloz me gjarprin. Pra, xhelozia sht krim i
madh tinzar. Ndonjher xhelozia mund t shkaktoj dshtimin e femrs, ndrsa n
raste t tjera mund t shkaktoj verbimin. Pr kt arsye i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, njher e kishte prdorur analogjin e gjarprit me zile, t
gjarprit helmues (lat. Echis)157 dhe t nprks afrikane q e hedh helmin (lat. Bitis
arietans),158 duke mbajtur parasysh se ato mund t shkaktojn dshtimin (abortin)
dhe verbimin e njeriut.

Lloje t tjera t qenieve t kqija dhe t smura mund ti godasin personat e tjer
vetm duke i shikuar ata, pa asnj kontakt fizik, pr shkak t shkalls s madhe t
smirs helmuese t tyre, natyrs s tyre t smur dhe energjive t kqija q i
prmbajn. Pra, pr t vepruar syri i keq magjepss nuk duhet t kulmoj patjetr n
kontakt fizik, si mund t pohojn disa njerz t cilt din shum pak dhe nuk i
njohin ligjet e fiziks dhe Sheriatin. N t vrtet lndime t tilla mund t ndodhin
nprmjet kontaktit t drejtprdrejt, konfrontimit t drejtprdrejt, shikimit sy m
sy ose nprmjet porosive psikike jashtzakonisht t ndieshme, me rast fryma e
njeriut sykeq vepron si ndrmjetsues i cili udhton pr ta takuar viktimn dhe
ndikon dmshm n gjendjen e tij. N raste t tjera dmi mund t shkaktohet
nprmjet fuqis mendore t njeriut sykeq ose nprmjet leximit t lutjeve,
insinuatave, magjive ose edhe flerteve t caktuara me imagjinatn e individit. Mund
t pengohen gjithashtu disa synime t smura duke iu kundrvn atyre dhe duke
kthyer nj synim t till t smur me an t leximit t lutjeve t kundrta mbi baz
t asaj se njeriu i ndien vibracionet e tilla ose edhe mbi baz t dyshimit n mundsi
t tilla. Pra, duke ndrruar me sukses drejtimin e syrit magjepss, vet autori q
vepron ashtu bhet viktim e iniciativs s vet. Pra, individi mund t mbrohet nga nj
e keqe e till. Pr kt qllim duhet t thot shpesh lutje pr t mbrojtur vetveten
kundr syrit magjepss.

Ndikimi dhe shpirtligsia e syrit magjepss nuk krkon domosdo kontakt t

drejtprdrejt me sy. Personi i keq dhe i smur mund t jet edhe i verbr, por kur
dikush tjetr e prshkruan nj gjendje, karakteristik, rast ose person t caktuar,
mendimet e tij t kqija mund t prodhojn po at efekt si edhe kontakti vizuel. N
shum raste dmi i shkaktuar nga syri magjepss sht transmetuar nprmjet
personit t tret, t cilit i sht treguar shembulli, karakteristika ose personi, pasuria
e tij, fuqia, shndeti i mir, fryma, afarizmi i suksesshm ose planet e udhtimit
etj....

Lidhur me kt tem, All-llahu i gjithfuqishm i ka thn t Drguarit t vet ,

salaAllahu alejhi e selem:

E ata q nuk besuan gati sa nuk t zhdukin ty me shkrimet e tyre, kur e dgjuan
Kur'anin, e (nga inati) than: Ai sht i marr. (El Kalem, 51)

Ai i ka thn edhe kt:

01. Thuaj:I mbshtetem Zotit t agimit,

 02. Prej dmit t do krijese, q Ai e krijoi,

03. Dhe prej errsirs s nats kur ngryset plotsisht.

04. Dhe prej dmit t atyre q lidhin dhe fryejn nyja.

05. Edhe prej dmit t smirkeqit kur sipas smirs vepron. (El Felek, 1-5)

Prandaj do person q ka sy magjepss sht xheloz, por do person xheloz nuk ka

sy magjepss. Pasi personat xheloz jan m t zakonshm sesa njerzit me sy
magjepss, krkimi i mbshtetjes tek All-llahu i gjithfuqishm nga personi xheloz i
prfshin edhe njerzit me sy magjepss. N rastin e tyre e keqja projektohet nga syt
e tyre si shigjeta e padukshme t xhelozis s tyre. Sa i prket viktims, ndonjher
goditet nga shigjetat e xhelozis, kurse n raste t tjera ato shkojn huq. Kur kto
shigjeta e gjejn shenjn - personin e pambrojtur dhe t pa pancir - ato me siguri
veprojn n mnyr t dmshme mbi t. Megjithat, nse shigjetat e xhelozis dhe t
smirs personin e shenjuar e gjejn t kujdesshm, t armatosur dhe me pancir t
padeprtueshm, ato nuk do ti bjn dm. N vend t ksaj, ndodh q ato t
kthehen mbrapsht dhe t godasin e ta dmtojn personin q i ka hedhur shigjetat e
tilla, i cili bhet viktim e s keqes q e ka nisur vet. Kjo sht pikrisht si shigjetari
dhe shenjat e tij. Njri sht gjuajtja me shigjet e mendjeve dhe shpirtrave, kurse
shenjat jan gjuajtja e trupave dhe hijeve.

Rrnja e xhelozis dhe e zilis rrjedh nga shikimi i individit n dika, nga simpatia
q ka ai, nga urrejtja pr t par suksesin e nj tjetri dhe lakmin e individit pr
vetveten. Kjo zakonisht ndiqet nga shpirtligsia dhe lakmia e individit q ndjek
viktimn potenciale, pastaj ia ngul rrezet e veta helmuese ose porosit e
nnvetdijshme duke ia ngulur syt viktims me dashakeqsi. Ndonjher individi
mund t nxit qllimisht frymn e vet t keqe. N raste t tjera ai mund ta bj kt
pa qllim ose edhe n mnyr t nnvetdijshme, sepse xhelozia mund t jet natyra
e tij e dyt. N t vrtet ky sht lloji m i keq i njeriut (i qenies njerzore). Disa
dijetar mysliman shkojn deri atje dhe thon se kur dihet q nj person ka natyr
t keqe, magjepsse dhe sht shpirtkeq, ai do t duhej izoluar nga shoqria. Kjo do
t bhet me qllim q t evitohet prhapja e t keqes s tij, kurse shteti do t duhej
t siguronte mjetet themelore q ky njeri t jetoj deri n vdekje.

01. - 04. Shrimi i viktims s syrit t keq

magjepss 159
 N thelb, udhzimi i t Drguarit sht orientuar n drejtim t shrimit t ksaj
smundjeje dhe siguron metoda t ndryshme shrimi. Lidhur me kt tem, imam
Ebu Davudi, n Sunen e vet, ka shnuar se Sahil bin Hanifi ka thn: Njher me nj
grup njerzish kaloja pran ujvars. Shkova dhe u lava, por kur dola (nga uji) m
kapn ethe t forta. Kur kt rast ia treguan t Drguart t All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, ai e komentoi kshtu: Thuani Ebu Sabitit160 q ti lexoj versetet
q flasin pr mbrojtjen nga ana e All-llahut (taviza). Dikush e pyeti: ka do t
bhej nga leximi i zakonshm i rukjes - a do ta ndihmonte ajo? I Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi e selem, u prgjigj: Leximi i rukjes vlen vetm pr smundjet
psikike, ethet dhe pr kafshimet helmuese.161

Syri magjepss njihet n gjuhn arabe si nefs, prandaj kjo do t thot vnie e syrit
magjepss n lidhje me natyrn e keqe t lindur t dikujt ose t vetes, ndrsa
kafshimi helmues nnkupton thumbimin e akrepit (lat. Euscorpius flavicaudus) ose
dika t ngjashme. Ndr lutjet e rregullta pr mbrojtje t vazhdueshme lejohet t
lexohen dy kaptina (sure) mbrojtse (ar. El-Muavizatejn). Kto jan surja El Felek e
Kur'anit, e cituar m sipr, dhe surja En Nas, q n prkthim do t thot:

01. Thuaj: Mbshtetem (mbrohem) me Zotin e njerzve!

02. Sunduesin e njerzve,

03. T adhuruarin e njerzve,

04. Prej t keqes s cytsit q fshihet.

05. i cili bn cytje n zemrat e njerzve,

06. Qoft ai (cytsi) nga xhint o nga njerzit. (En Nas, 1-6)

El-Fatiha, e cila n prkthim do t thot:

01. Falnderimi i takon vetm All-llahut, Zotit t botve!

02. Bamirsit t prgjithshm, Mshirbrsit!

03. Sunduesit n Ditn e gjykimit (prgjegjsis-shprblimit)!

04. Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm!

 05. Udhzona (prforcona) pr n rrugn e drejt!

06. N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira,

07. Jo n t atyre q kundr veti e trhoqn hidhrimin, e as n t atyre q e

humbn veten! (El Fathia, 1-6)

Allahu sht nj, nuk ka Zot tjetr prve Atij. Ai sht mbikqyrs i prhershm
dhe i prjetshm. At nuk e kap as kotje as gjum, gjithka ka n qiej dhe n tok
sht vetm e Tij. Kush mund t ndrmjetsoj tek Ai, pos me lejen e Tij, e di t
tashmen q sht pran tyre dhe t ardhmen, nga ajo q Ai di, tjert din vetm aq
sa Ai ka dshiruar, Kursija e Tij (dija-sundimi) prfshin qiejt dhe tokn, kujdesi i Tij
ndaj t dyjave, nuk i vjen rnd, Ai sht m i larti, m i madhi. (El Bekare, 255)

Krahas ktyre verseteve t Kur'anit, individi mund ti lexoj gjithashtu lutjet e t

Drguarit, si:

01) - Krkoj mbrojtjen me fjalt e prsosura t All-llahut kundr cilsdo t keqe

q mund t vij nga krijesa e Vet.

02) - Krkoj mbrojtjen me fjalt e prsosura t All-llahut kundr cilitdo shejtan,

shqetsimeve dhe brengave dhe kundr do syri magjepss.

03) - Krkoj mbshtetje n fjalt e prsosura t All-llahut, t cilat nuk mund ti

shkel as besimtari, as jobesimtari pr fardo t keqe q mund t vij nga ai q e ka
krijuar dhe q e ka prcaktuar Ai, nga ai q e mban gjall Ai dhe m von e kthen pr
ta gjykuar; nga ai q bie nga kupa qiellore dhe q ngjitet drejt saj; nga fardo
rreziku q Ai e ka vendosur n tok dhe nga fardo dmi q mund ta shkaktoj ai;
nga fardo tundimi gjat nats dhe dits; nga fardo vizite n errsir dhe n drit,
prve postierit t porosive t dashura nga Zoti im i mshirshm.

04) - Krkoj mbrojtje me fjalt e prsosura t All-llahut nga mria dhe dnimi i
Tij; nga fardo e keqe q sht iniciuar nga krijesa e Tij dhe nga lajkat e kqija t
shejtanit, ose nga t qenit e tyre afr meje.

05) - Zot, krkoj mbrojtje me personalitetin Tnd dhe me fjalt e Tua t

prsosura nga krijesat e kqija, kufijt e fundit t t cilve vetm Ti i kontrollon.
Zot, vetm Ti ke fuqi t lirosh nga fatkeqsit dhe ti ndryshosh padrejtsit. Zot,
ushtart e Tu jan t pagabueshm dhe premtimi Yt nuk humbet. Qofsh i lavdruar Ti
dhe Ty t drejtohen t gjitha lutjet.
 06) - Krkoj mbshtetje tek fytyra e madhrishme dhe m e lavdishme e All-
llahut dhe krkoj mbrojtje tek fjalt e Tij t shenjta dhe t prsosura, t cilat nuk
mund ti cnoj as besimtari, as jobesimtari; krkoj mbshtetje tek t gjitha
atributet e All-llahut, emrat e t cilave i di e t cilat nuk i di, nga fardo e keqe q
mund t m vij nga ai q e ka krijuar dhe e ka prcaktuar Ai, nga ajo q e mban
gjall Ai, dhe m von e nxjerr n gjykim, nga dmi i fardo t keqeje, t cilin un
nuk mund ta duroj dhe nga do e keqe dhe nga krijesa kufijt e t cils i kontrollon
vetm Ti. Vrtet Zoti im vepron drejtsisht.

07) - Zot, Ti je Ushqyesi im i vetm. Tek Ti besoj un, kurse Ti je Zotrues i

fronit t madhrishm dhe m t shquar. Dshira e All-llahut do t realizohet
gjithmon, kurse ajo q Ai nuk e dshiron, nuk do t realizohet. Vrtet nuk ka asnj
fuqi ose vullnet prpos fuqis dhe vullnetit t All-llahut. E di dhe dshmoj se All-llahu
ka fuqi dhe pushtet mbi gjithka. Dituria e Tij prfshin gjithka dhe secilin, dhe
vetm Ai e di numrin e gjithkaje dhe t t gjitha atyre q jan krijuar prgjithsisht.
Zot, un krkoj mbshtetje tek Ti nga e keqja ime dhe nga e keqja e shejtanit t
mallkuar, nga politeizmi i tij; un krkoj mbshtetje tek Ti nga e keqja e gjithkaje
q lviz n kt tok dhe q ekziston n t; nga t gjitha krijesat, kufijt e fundit t
t cilave i kontrollon vetm Ti. Vrtet Zoti im vepron drejtsisht.

08) - Krkoj mbshtetje tek Zoti i madhrishm. Nuk ka zot tjetr prve Tij. Ai
vrtet sht Zoti im dhe zotrues i gjithkaje. Krkoj mbshtetje nga Ushqyesi im dhe
Ushqyesi i gjithkaje. Un besoj sinqerisht te Zoti im i gjall, i cili nuk vdes. Mbrohem
nga e keqja ime me fuqin gjithprfshirse, nuk ka vullnet ose fuqi prve asaj q
ka All-llahu. M mjafton All-llahu, q sht udhzuesi m i mir. M mjafton
Ushqyesi im dhe i vetmi Ushqyes i tr ekzistencs. M mir sht ti marr gjrat e
nevojshme nga Furnizuesi Suprem, sesa ti marr nga varsit e Tij. M mir sht t
krkoj knaqsin e Krijuesit sesa t krijesave. M mjafton Furnizuesi im. M mjafton
Drejtuesi i vetm i t gjitha botve. Ai e ruan vet dhe nuk mund t jet askush si Ai.
M mjafton dgjimi i lutjeve t mia nga All-llahu dhe vetm Ai ka fuqi pr ti
plotsuar. Vrtet All-llahu sht qllimi i vetm dhe nuk ekziston asgj tjetr prve
Atij. Tek Ai besoj un, vrtet Ai sht Zotrues i fronit t madhrishm hyjnor.

Nuk ka asnj dyshim se cilido njeri q ka br lutje t tilla, ka pasur dobi prej tyre
dhe ndoshta e ka kuptuar vlern e tyre dhe leximin drejt dhe tepr t domosdoshm
t tyre. Lutje t tilla unikate, vepruese dhe t bekuara kan fuqi t pengojn fardo
t keqe q sht drejtuar nga syri i keq magjepss. Megjithat, gjithka varet nga
shkalla e besimit t individit, fuqis s vendosmris s tij, syeltsis s tij t
vazhdueshme (vigjilencs), besimit t tij t patundur tek Zoti i tij dhe nga shkalla e
dshmimit dhe ekuilibrit t zemrs s tij, sepse t gjitha kto q u prmendn jan
arm, kurse efikasiteti i armve varet nga ai q i prdor ato.
 01. - 05. Pengimi i dmit ndaj t tjerve

Kur nj person dyshon se ka sy t keq magjepss dhe frikohet nga shkaktimi i dmit
t tjerve me an t natyrs s tij t pavullnetshme, ather pasi t ket shikuar
dika ose dik, ai duhet ta thot kt lutje: Zot, bekoje at q ka ai. Ky hadith
sht thn kur Amir bin Rebia e ka goditur Sahil bin Hanifen me syrin e vet
magjepss. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ather i kishte thn:
A nuk do ta krkosh bekimin (e vllait tnd)? Me at rast kishte menduar ti thoshte
a nuk do t lutesh: Zot, bekoje at q ka ai. Hisham bin Urve kishte treguar se kur
babai i tij shihte dika q i plqente dhe kur hynte n shtpin ose n plantacionet e
ndokujt, kishte zakon t lutej: Do t bhet vetm ajo q e cakton Zoti. Vrtet nuk
ka fuqi t pavarur prve fuqis s All-llahut.

Individi mund t bj gjithashtu lutjet vijuese pasi t ket shikuar dika ose dik
q i plqen, fatin e t cilit do t dshironte ta kishte edhe vet.

N vargun e drejt t transmetuesve gjithashtu sht transmetuar lutja (rukja) e

melekut t All-llahut, Xhibrilit, radiallahu anhu., i cili e kishte lexuar lutjen pr
mbrojtjen e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, dhe e kishte
msuar: T mbroj me emrin e All-llahut nga fardo dmi q mund t t godas dhe
nga fardo karakteri magjepss t qenieve ose dbimit t syrit smirzi. Vrtet All-
llahu sht Ai q shron, prandaj un t l ty n dor t Emrit ushqyes suprem t
Tij.162

Sikur ta njihnin nj smundje t ktill n karakterin e dikujt, dhe pr t zvogluar

fardo dmi potencial ndaj t tjerve, disa shejh kan shkuar aq larg, saq kan
propozuar q disa versete t Kur'anit, duke prfshir t gjitha versetet e cituara deri
tani, t shkruhen n letr, kurse letra t laget duke e futur n uj dhe at uj ta pij
personi me syrin magjepss.

Mendimtari mysliman Muxhahid e komentoi kt praktik si vijon: Nuk ka asgj

kundr shkrimit t verseteve t Kur'anit, lagies s tyre me uj dhe dhnien e atij uji
pr ta pir personi i smur (ain).163

Individi mund t gjej prdorime t tilla n shum hadithe, duke prfshir

transmetimet e Ebu Kalabeut, ku thuhet se Ibn Abasi , radiallahu anhu., kishte
propozuar shkrimin e verseteve t caktuara pr shtatznat, n mnyr q All-llahut
ti drejtoheshin lutjet pr lindjen e leht t fmijs. N hadithin tjetr, Ejjubi ka
thn se ai e kishte par Eb Kalabun duke shkruar nj verset n letr, t ciln e
kishte lagur duke e futur n uj, kurse at uj ia kishte dhn personit t smur pr
ta pir, q me vullnetin e All-llahut t zvogloj dhe t lehtsoj dhembjen dhe
vuajtjet.
 01. 06. - Dobit e abdestit n shrimin e personit
xheloz

Ajo q sht konsekuente n transmetimet e cituara sht se personi me sy t keq

magjepss sht vrtet person i smur, por nse ai sht besimtar i vrtet, ai
duhet t shrohet dhe do t duhej ti nnshtrohej shrimit t drejt.

Metoda e dyt e t Drguarit pr ta luftuar ndikimin e syrit magjepss, e

prmendur n hadithin e cituar: Merr abdest dhe laje vllan tnd me ujin e
abdestit, si sht prshkruar nga imam Tirmidhi, ndahet n tri etapa: pastrtia
ceremoniale (gusl) pr sulmuesin (ain); terapia sugjestive pr t dyt, sulmuesin dhe
viktimn, dhe terapia shok pr viktimn, duke prdorur elementin e befasis pr t
qetsuar shqetsimin e viktims n rast konvulzionesh (ngresh) dhe koms.

Kjo kryhet duke futur dorn n mnyr ceremoniale nn rrobat e viktims dhe duke
i derdhur nj filxhan uj t abdestit t sulmuesit dhe, si element i befasis, para se
t sprkatet me filxhanin e dyt, duhet hedhur ujin pas dhe sipr koks s tij. Nj
trajtim i ktill konsiderohet i drejt dhe i dobishm n rast konvulzionesh dhe kome,
kurse t gjith mjekt nuk pajtohen me kt, por n prputhje me prfundimet e
tyre, zakonisht nj trajtim i ktill sht mjaft efikas. N t vrtet at q disa
mjek t zakonshm mund ta prqeshin, ose ta quajn jo t plot me at q e
trajtojn ata si argument shkencor, mund t jet vetm argumet i mungess s
dituris s tyre mbi gjendjet e njeriut dhe me siguri t mungess s besimit t tyre
dhe t kuptuarit t drejt t ligjeve, shkaqeve dhe pasojave q ka prcaktuar Zoti.
Prkundr ksaj, mendjet e ekuilibruara do t pajtohen me nj trajtim t ktill. Kjo
kuptohet nga pranimi i faktit q helmi i gjarprit gjendet n mishin e gjarprit, prandaj
shrimi i personit tepr t shqetsuar qndron n ftohjen e zemrimit t tij dhe n
luftimin e zjarrit t tij duke e nxjerr jasht personit, duke ia prkdhelur kokn ose
supet, dhe duke i shprehur njkohsisht dashurin dhe shqetsimin pr gjendjen e tij.
Kjo sht njsoj si kundrshtimi ndaj atij q dshiron t hedh zjarrin mbi ty. Pra,
kshtu ti mund ta shuash at zjarr duke i hedhur nj kov uj n dorn n t ciln ai
e mban ende zjarrin, por para se ai zjarr t kaloj tek ti. Kjo sht vetm arsyeja e
shndosh.

Pr kt arsye i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka thn njeriut

me karakter xheloz q t thot kt lutje: Zot, bekoje at q e ka ai njeri. Kjo
bhet pr at q t largohen pasojat e smundjes personale t dikujt me an t
lujtes. Kjo sht ajo q quhet njohje (ihsani) e ndonj smundjeje personale t dikujt
dhe krkim i ilait pr t. Si e kemi shqyrtuar n kapitujt e msiprm, do smundje
duhet t trajtohet me antidotin e vet. Pr kt shkak, pasi kjo lloj smundje malinje i
godet pjest m t ndieshme t trupit t njeriut, dhe pasi kjo smundje prpiqet t
dal nga trupi i njeriut npr pjest q kan pore m t imta n lkur, por pa
sukses, ajo z vend prfundimisht n rajonet e prshtatshme pr t sprovuar shpirtrat
e kqij dhe veprimet e tyre; duke derdhur ujin e abdestit n trupin e viktims, nn
rrobat e tij, dshirohet t arrihet shuarja e zjarrit t ksaj smundjeje dhe nxjerrja
jasht e shpirtligsis helmuese. Qllimi tjetr i ktij abdesti sht i till q ai t
veproj mbi zemrn, q sht m e ndieshmja, m e prgatitura dhe m e shpejta
pr tu prgjigjur n krizn e shfaqur. Zemra e besimtarit do t prgjigjet n mnyr
t natyrshme dhe do ti zbus pasojat e helmit, do t shuaj zjarrin e xhelozis. Pra,
viktima shrohet me lejen e All-llahut. Nga ana tjetr, si n shembullin e grerzs,
kur e thumbon viktimn e vet dhe kur ia lshon helmin, ajo e ndien veten t qet,
ndrsa viktima e ndien veten t knaqur kur e mbyt grerzn dhe viktims fillon ti
kthehet fuqia. Knaqja e viktims ndihmon t mos e hetoj dhembjen dhe, m tej,
trupi i viktims mbledh antidotin natyror pr ta luftuar dhe pr ta eliminuar veprimin
e helmit. Pra, shprlarja nn rroba e ndihmon viktimn n pikpamje psikologjike dhe
e prgatit zemrn e viktims q t ngritet kundr zemrligsis s syrit magjepss,
ndrsa befasia e sprkatjes me uj sipr koks s viktims ndihmon shuarjen e zjarrit
t syrit magjepss dhe i shkatrron pasojat e tij t kqija.

Nj zjarr i till do t shuhet njkohsisht dhe njsoj si te viktima, ashtu edhe te

personi xheloz. Nga ana tjetr, viktima do t ngritet n gjendjen e vet shpirtrore,
ndrsa autori i krimit do t bjer. Dobi t tilla jan t ngjashme me ato t kovs s
farktarit q ai e prdor pr t ftohur copat e elikut pas farkimit t tyre, por para
formsimit t tyre prfundimtar. Uji i ktill sht prdorur n recetat mjeksore n
mjeksin natyrore (tibb).

Pra, ajo q mbledhsit e bimve mjekuese (tabaii) u japin klientve t vet, kur
krahasohet me mjeksin e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,
sht sikur t krahasosh tregtarin e bimve me nj mjek, por edhe ather ai nuk
sht i barabart me vlern e vrtet t mjeksis s t Drguarit. Kjo sht njsoj si
krahasimi i njohuris s mjekut me at t t Drguarit t All-llahut (resul dhe nebijj).
Edhe kjo sht e mundur! Megjithat, ekziston nj raport m i prsosur ndrmjet asaj
q ata prdorin pr shrimin e pacientve t tyre, sepse Krijuesi dhe Ligjdhnsi
Suprem jan nj, kurse secilit i sht dhn dituria n prputhje me shkalln dhe
thellsin e t kuptuarit.

M tej, individi n kt libr mund t kuptoj lidhjen e prsosur dhe krejtsisht

personale ndrmjet menuris, shkencs dhe Sheriatit, q nuk ka asnj kundrthnie.
Vrtet All-llahu e udhzon at q dshiron Ai vet, pa marr parasysh cilat porta ia
hap, kurse Ai, me siguri, do tia hap portat e suksesit atij q troket vazhdimisht n
portn e Tij. Pra, edhe suksesi, edhe fitorja jan dhurat e Tij dhe mund t arrihen
vetm me mshirn e Tij. Vrtet kontributet dhe mbshtetjet e Tij jan t shumta,
kurse argumenti i ekzistimit t tyre nuk mund t vihet n dyshim.
 01. 07. - Ruajtja e t arriturave

Ndr ilaet e tjera parandaluese kundr syrit magjepss sht edhe lirimi nga
prhapja dhe mbshtetja e kushtit t plot (t mbrojtjes) pa marr parasysh q t
tjert mund ta konsiderojn kt t parndsishm. Imam El Begavi n librin e tij
Sharh-ul-sunna ka shnuar se njher halifja Osman bin Affani , radiallahu anhu.,
kishte par nj fmij t bukur (fizikisht) dhe i kishte lutur prindrit e fmijs q tia
prishin pak pamjen e tij n mnyr q ta ruajn nga syri magjepss.164 Aishja ,
radiallahu anhu., kishte thn se i Drguari i All-llahut njher kishte mbajtur nj
fjalim lidhur me mbajtjen e allms s zez t stolisur.165 El-Hatabi e kishte treguar
kt transmetim pr ta ndriuar rndsin e vargjeve vijuese t poetit:

Prsosuria e jote e madhrishme sht e pamposhtshme, ajo nuk ka nevoj pr

goditjen sugjestive t ers pr ta mbrojtur nga syri magjepss.

01. 08. - Fuqia e lutjes n eleminimin e pasojave

nga syri magjepss

Ebu Abdullah el-Taxhahi ka treguar se njher n rrug e sipr pr n haxh, duke

shkuar drejt Meks, kishte hipur mbi nj deve t mir dhe t shpejt. N at karvan
ka qen edhe nj njeri i cili u b i njohur pr syrin e tij magjepss. Ndodhte shum
rrall q t shikonte dik, e ai mos t rrzohej. N gjysm t rrugs, dikush i kishte
thn Ebu Abdullahut: Ruaje deven tnde nga syri magjepss i ktij njeriut! Ebu
Abdullahu u prgjigj: Ai nuk mund ti bj dm deves sime. Ai tjetri i tha nj
personi tjetr dhe i tregoi at ka i kishte thn Abdullahu. Mburrja dhe arroganca e
personit me sy magjepss pritn derisa Ebu Abdullahu ishte zn me nj pun larg
deves s vet, kurse ky ishte afruar te deveja e Ebu Abdullahut dhe e kishte shikuar.
N ast deveja u b si e trbuar dhe u rrzua prdhe. Kur u kthye Ebu Abdullahu, i
than se personi shpirtkeq e kishte magjepsur deven. Ebu Abdullahu kishte dhn
urdhr: M oni deri tek ai. Sapo e kishte par at person, Ebu Abdullahu e tha kt
lutje: Me emrin Suprem t All-llahut, fuqia e t cilit ndal vrsuljen, vendstrehimi i t
cilit sht i paprekshm dhe pengesa e t cilit sht e pathyeshme, sa m e zjarrt t
jet flaka kundr ngatrrestarit; kurse me ndihmn e Tij un e thrras dhe i eleminoj
pasojat e syrit t keq magjepss dhe pasojat e ktilla i kthej mbrapsht mbi sulmuesin
dhe mbi at q e ka m t dashur. (Pastaj e citoi Kur'anin):

Ai sht q krijoi shtat qiej pal mbi pal. N krijimin e Mshiruesit nuk mund t
shohsh ndonj kontrast, andaj, drejto shikimin se a sheh ndonj arje?
 Mandej, her pas her drejto shikimin, e shikimi do t kthehet te ti i prulur dhe i
molisur. (El Mulk, 3-4)

Menjher pas ksaj kokrdhokt e syve t keqbrsit doln jasht gropave t

tyre, kurse deveja u ngrit n kmb e mbrojtur dhe e palnduar.

01. 09. - Udhzimet e t Drguarit lidhur me

lutjet e prgjithshme mbrojtse (rukja)

Ebu Davudi ka shkruar n Sunen-in e tij se Ebu Derda kishte dgjuar t Drguarin e
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, duke thn: Nse keni ankesa n syrin
magjepss ose nse vllai i tij ankohet lidhur me dika, msoni lutjen: All-llah, Zoti
yn q je n qiell, emri Yt sht i bekuar. Vullneti Yt e kontrollon qiellin dhe Tokn;
si sht mshira Jote n qiell, ashtu u bft edhe n Tok. Na i fal deliktet dhe
mkatet q i kemi br. Ti je zotri i t mirve. Mshira Jot le t bjer mbi ne dhe
t na drgoj ila prej Teje pr t zbutur kt dhembje, dhe vuajtjet e tij do t
evitohen me lejen e All-llahut.166

Gjithashtu n Sahih-un e Muslimit sht shnuar se Ebi Said el-Hudri ka treguar se

meleku i bekuar, Xhibrili , radiallahu anhu., kishte shkuar tek i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, dhe i kishte thn: O Muhammed, a nuk ndjehesh mir?
Ai i ishte prgjigjur: Jo, nuk ndjehem Pastaj Xhibrili, radiallahu anhu., e kishte
msuar: Me emrin e All-llahut t mbroj nga do smundje e dmshme, nga shpirtrat
e kqij dhe nga syri magjepss i personit xheloz. Vrtet All-llahu e gjen ilain tnd me
fuqin e emrit t Tij un t nxjerr (jasht mundsis s tyre).167

Nse lidhur me hadithin e cituar m lart, dikush thot: Hajmalirat jan t mira
kundr syrit magjepss, etheve dhe thumbimeve helmuese, ne ksaj ia shtojm se i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, n kt rast, prve ktyre tri
kategorive, nuk e ka mohuar mundsin e leximit t disa lutjeve t caktuara n raste
t tjera. Interpretimi i drejt i hadithit t cituar n gjuhn arabe sht q asgj nuk i
zvoglon pasojat e syrit magjepss, t etheve dhe t thumbimeve helmuese m mir
se lutja (rukja), duke numruar gjithashtu hajmalin. Kjo kuptohet mir nga konteksti
i transmetimit kur Sahil bin Hanifi, t cilin e ka sulmuar syri magjepss, e ka pyetur t
Drguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, :O i Drguar i All-llahut, a ka
ndonj dobi nga lutjet rukju? i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i
prgjigjet: Rukju sht m e dobishmja kundr syrit magjepss, etheve dhe
thumbimeve helmuese. N t vrtet ne kemi shum lutje t sakta t t drguarit
(ruka) pr ti lexuar pr qllime t prgjithshme dhe pr qllime specifike.
Gjithashtu mund t lexojm n sahihun e Muslimit se i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, e ka lejuar leximin e lutjes rukju kundr syrit magjepss,
thumbimit helmues dhe ekcemit. Lidhur me leximin e lutjeve rukju t prcaktuara
saktsisht, sht thn se njher Avf bin Maliku e ka studiuar prdorimin e tyre,
duke e pyetur t Drguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, :A mendon ashtu
si kemi vepruar n kohn e xhahiljetit? Pastaj njerzit e pyetn t Drguarin e All-
llahut , salaAllahu alejhi e selem, :O i Drguar i All-llahut, ka mendon lidhur me
kt? Ai u prgjigj: Mi thuani pjest e juaja. Pasi i dgjoi ata, ai e shpjegoi
kshtu: T gjitha jan t sakta dhe t mira, sht e sigurt se n to nuk ka ndikim
politeizmi.

Lutjet e caktuara saktsisht dhe mbajtja e hajmalirave jan t dobishme kur jan
pranuar nga pacienti dhe si metod pr prmirsimin e shndetit t smur. N t
vrtet disa hadithe sot jan interpretuar gabimisht pr shkak se njerzit i
interpretojn si n koht e kaluara dhe n dialekt t vjetr. Kjo gj sht aktuale,
prkundr faktit se kutubhanet islame t intepretimeve religjioze sot jan prplot
referenca t mira dokumentare (q t udhzojn tek burimet).

01. 10. - Mbi eleminimin e pasojave t kafshimit

helmues me an t Fatihas

N Dy sahiha shkruan se Ebu Seid el-Hudri ka thn: Grupi i ashabve t t

Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ishte nisur pr rrug. N udhtim
e sipr kishin arritur te nj vendbanim beduinsh dhe kishin krkuar ti pranonin si
mysafir. Beduint kishin refuzuar krkesn e tyre, prandaj ashabt ishin vendosur
afr tyre dhe kishin filluar t hanin ushqimet e veta. Ndrkoh, komandanti i
beduinve ishte smur nga thumbimi i akrepit (Euscorpius flavicaudus). Miqt e tij
kishin ndrmarr gjithka q kishin ditur (pr ta shruar), por pa sukses. M n fund,
kishin shkuar tek ashabt pr ti pyetur nse kishin dika pr t shruar komandantin
e tyre. Njri nga ashabt u tha: Lavdi All-llahut, un e di cilat lutje duhet lexuar
kundr kafshimit helmues. Megjithat, ne ju pyetm t na pranoni si mysafir, kurse
ju na refuzuat, prandaj nuk dua tua lexoj kto lutje para se t merremi vesh pr
kt. Beduint u gzuan dhe u premtuan se do ti shprblejn duke u dhn disa dele
nse e shrojn komandantin e tyre. Menjher ashabi shkoi n adrn e komandantit
beduin dhe e sprkati me pshtym deri sa ia lexoi suren El Fatiha (Kur'ani, 1).
Menjher i erdhi fuqia komandantit. Ai dukej sikur t ishte liruar nga ca litar. Kur
ashabt e lshuan, komandantit t beduinve iu kthye tr fuqia e mparshme. Pasi
beduint e plotsuan premtimin, ashabt u than: Ta ndajm shprblimin. Ashabi
q e lexoi rukju-n, u prgjigj: Mos t bjm asgj deri sa t kthehemi tek i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, dhe tia shpjegojm rastin ton. M von, kur
u kthyen dhe ia shpjeguan far u kishte ndodhur, ai e kishte komentuar kshtu: Si e
ditt se El Fatiha sht rukju? Vrtet keni pasur t drejt. Tash ndani at q keni pr
ta ndar, kurse nj pjes ma jepni edhe mua.168
 Imam Ibn Maxhxhe e ka treguar hadithin q e transmeton Aliu , radiallahu anhu., se
i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Kur'ani sht mjeksia
m e mir. Duke e studiuar kt prgjigje, pajtohemi me nj argument t njohur
mir se disa fjal veprojn ndryshe mbi njerz t ndryshm. Disa fjal jan t
dobishme, ndrsa disa t tjera t dmshme. Nse kjo q u tha pr fjalt njerzore
sht e vrtet, ather far do t thoshte individi pr fjalt e shenjta t All-llahut
t gjithfuqishm? Efikasiteti i fjalve t madhrishme n krahasim me fjalt
njerzore sht si shenjtria e krijuesit ton n raport me krijesat e veta. Sepse All-
llahu i gjithfuqishm sht siguri ndaj fardo smundjeje, qoft shpirtrore ose
organike; Ai sht mbrojtsi absolut, drit e dritave dhe prdllestar i prgjithshm.
Sikur fjalt e Tij t binin mbi malet, ato do t shembeshin dhe do t thrmoheshin
para lavdit dhe madhshtis s Tij. Kt e kemi par kur All-llahu i gjithfuqishm e
ka manifestuar afrsin e Tij n malin e Sinajit, ku Musa alejhi selam, qndroi, kurse
mali u shkatrrua nga frika dhe respekti ndaj Zotit t vet.

01. 11. Thelbi i sures El Fatiha

All-llahu i gjithfuqishm thot:

Ne t shpallim Kur'anin q sht shrim dhe mshir pr besimtart, kurse

jobesimtarve nuk u shton tjetr prpos dshprim. (El Isra, 82)

Kjo sht thn me qllim q m pr s afrmi t shnohet karakteristika, e jo pr

tu vlersuar thelbi. Kjo sht sikur fjalimi i Tij:

...Ndrsa atyre q besuan dhe bn vepra t mira Allahu u premtoi falje t

mkateve dhe shprblim t madh.( El Fet-h, 29)

Njerzit e prmendur n kt verset jan t gjith besimtar dhe t gjith jan t

njohur si besimtar t drejt. Si mund ti arrij individi dobit e madhrishme t
sures El Fatiha, kur as Tevrati i Moisiut, as Inxhilli i Isas, as Zeburi i Davudit, dhe
asnj shpallje tjetr e mparshme nuk ka qen m e plot pr nga prmbajtja dhe
rndsia. N t vrtet kjo sure e veant q ka shtat versete prmban n vete
thelbin komplet t tr Kur'anit dhe i thekson tre emra t lavdishm dhe esencial:
All-llah, Rabb (Zotri) dhe Rrahman (Mshiruesi). Q t tre emrat e prcaktojn qart
diturin e mirfillt t Krijuesit tan t destinuar pr krijesat e veta n mnyr q
ato ta njohin At. N to sht gjithashtu prkujtuesi i grumbullimit t krijesave, q
sht caktuar saktsisht, dita n t ciln ato (krijesat) do t dalin para Krijuesit pr
tu ballafaquar me vendimin e Tij. N to jan prmendur gjithashtu dy atributet
supreme t unitetit t Tij: Njsia e respektuesit (rububijjet) dhe Njsia e pushtetit
dhe e pavarsis s Tij supreme (uluhijjet). N kt sure sht prshkruar gjithashtu
varsia e krijesave nga Krijuesi i tyre, krkimi i udhzimeve nga Ai dhe respektimi i
tyre. Pastaj, ajo q sht ndrgjegjsim i veant, n do pikpamje pushteti sht
vetm i Tij.

Lutja m e mir dhe themelore sht e till. Ajo m s miri i shron zemrat dhe
trupat. Vrtetsis s saj i nnshtrohet gjithka e krijuar. Pra, far krkojn m
shum krijesat prve udhzimeve t All-llahut dhe t qenit n Rrug t drejt? Q t
veprojn ashtu si ka urdhruar Ai, q t heqin dor nga ajo q e ka ndaluar Ai dhe t
jen konsekuente n Rrugn e Tij deri n vdekje. Surja i prshkruan gjithashtu tre lloj
njerzish: lloji q sht i bekuar dhe q e njeh Zotriun e vet t vrtet, e do dhe
vepron n prputhje me kt q di; lloji i dyt i njerzve jan t mallkuarit, q kan
devijuar dhe jan orientuar pasi e morn vesh se All-llahu eksizton vrtet; dhe grupi
i tret jan njerzit q kan humbur rrugn dhe nuk friksohen pr dmin dhe
rrezikun q veprat e tyre u shkatojn shpirtrave t tyre n kt dhe n botn e
ardhshme. Kto jan tri llojet e krijesave. Kjo sure vrteton gjithashtu fatin,
paradestinimin dhe supermacin e Sheriatit. Ajo gjithashtu i bn t njohur emrat dhe
atributet e All-llahut, Ditn e gjyqit, profetizimet, mendimet mbi vlern e shpirtrave,
korrigjimin dhe spastrimin e zemrs, Drejtsin supreme dhe njohjen e aftsive t
krijesave t All-llahut nga vet All-llahu - far mund t bjn e far nuk mund t
bjn ato krijesa. N t vrtet jan br disa studime dhe komentime t
prgjithsuara mbi suren e bekuar El Fatiha.

Pra, kto fjal t bekuara t All-llahut jan m t vlershmet n shrimin e t

smurve, duke futur ktu edhe evitimin e fatkeqsive dhe ndrrimin e drejtimit t
veprimit t helmit n gjak, si pasoj e kafshimit t gjarprit dhe thumbimit t akrepit
etj. Prandaj, surja El Fatiha paraqet qndrimin nnshtrues q robi e shfaq ndaj Zotit
t vet, e madhron At, ia beson t gjitha nevojat Atij, varet nga Ai pr shkak t
dituris s Tij dhe e prgjron At q ta mbush shpirtin e tij me bekime, q jan
udhzime fisnike dhe drit, dhe t cilat ftojn pr t br vepra t mira dhe pr t
shruar mrin.

Disa nga komentuesit thon se thelbi kryesor i ksaj sureje sht shkarkimi nga
telashet mbi baz t fuqis dhe bekimeve q kan fjalt:

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm! (El Fatiha, 4)

Sepse kto dy fjal: t adhurojm (nabudu) dhe ndihm (nestein) jan elementet
m t fuqishme t ilait m efikas pr fardo smundje. Te kto fjal individi gjen
shpresn, besimin, vendshrimin, njohjen me faktin se nevojat dhe varsia e individit
jan n dorn e Ushqyesit. Po kshtu n dorn e Tij jan edhe krkimi i orientimeve
t fundit, q jan adhurimi i vetm Nj t Vetmit Zot, vetm i Respektuesit. Po
kshtu edhe krkimi drejtuar Atij q t na dhuroj shndet t mir, q t na forcoj
prkushtimin, besnikrin, t qent rob i tij dhe fetar i devotshm. Prandaj, rndsia
m fisnike pr t arritur kt lloj shndeti dhe t t mirave t plota, sht t pyetet
vet Ushqyesi pr ti ndihmuar krijess s Vet n mnyr q ajo krijes ti kryej t
gjitha detyrat. Pr kt arsye kjo sht lutja m e mir pr shrim nga fardo
smundje, qoft ajo smundje shpirtrore, mendore apo fizike.

Njher, gjat kohs kur po qndroja n Mek, jam smur dhe nuk kam mundur t
gjej mjek as ilain e nevojshm, prandaj piva uj nga burimi i Zemzemit, me
filxhanin tim n dor, disa her para se ta pija ujin, i lexova t gjitha versetet dhe
kjo m siguroi prmirsim t plot. Natyrisht, me lejen e All-llahut.

01. 12. - Dobit nga leximi i sures El Fatiha si

ruku

Dobit e mdha dhe t hollsishme gjenden n leximin e sures El Fatiha n

shrimin e kafshimeve helmuese. E para, si kemi thn m sipr n kt kapitull,
zvarranikt dhe insektet e tjera helmuese bartin n vete veti t lindura, tepr t
kqija dhe neveritse. Arma e vetme e tyre pr ti mbajtur kto veti sht kafshimi
helmues dhe thumbimi vdekjeprurs. M tej, kto lloj krijesash mund ta hedhin
jasht helmin e vet kur jan t nxitura nga ndonj sulm i rnd trbues. N ann
tjetr, All-llahu i gjithfuqishm e ka krijuar ilain pr do smundje, antidotin pr
do helm dhe gjithkaje ia ka krijuar t kundrtn.

Si kemi thn edhe m hert, fryma e syrit magjepss e godet reaksionin natyror
n shpirtin e viktims s vet. N po kt mnyr, pas takimit t tyre, fryma e atij q
prodhon ekzorcizm (rukja)169 kalon npr frymn e viktims dhe, n mnyr
instinktive, q t dyt ngriten pr t kundrshtuar njri-tjetrin, mu si reaksionet
kimike t helmit dhe t antidotit t tij, kur ai deprton n trup q t luftoj dhe t
eleminoj pasojat e helmit. Kjo zbulohet pikrisht sipas lufts natyrore ndrmjet
rruazave t kuqe dhe t bardha t gjakut gjat smundjes. Veprimi efikas i ilait
varet nga fuqia e antidotit, duke supozuar se ai sht ila i duhur, kurse, me lejen e
All-llahut, lutjet e eleminojn pasojn e helmit, ndrsa trupi kryen detyrn e
nxjerrjes s helmit q ka mbetur.

E ngjashme me kt sht edhe reaksioni ndrmjet smundjes shpirtrore dhe

ilait shpirtror. Po kshtu ndodh edhe n rastin e smundjes fizike dhe reaksionit t
saj n ilain shpirtror. N kt kuptim, prdorimi i fryrjes dhe i pshtyrjes mbi
viktimn nga personi q prdor ekzorcizmin, e ftoh trupin e viktims dhe e lagshton
ajrin, kur ata jan t lidhur me invokacione dhe lutje q dalin nga zemra e pasuruar e
personit q bn ekzorcizm nprmjet gojs s tij. Ndrsa, n kt rast, veprimi
efikas i lutjes przihet me frymn dhe pshtymn e tij dhe ato e arrijn t bhen m
t fuqishme. N t vrtet reaksioni kimik n przierjen e lutjeve dhe pshtyms
sht i ngjashm me przierjen e ilaeve t komplikuara. Kur fillon njher (ai ila i
komplikuar), shkrirja e tij prodhon pasoja (telashe) njsoj si t shkaktarit.
 Fryma e njeriut q bn ekzorcizm e sulmon shpirtin e keq magjepss me ashprsi
t theksuar dhe veprimin e syrit t keq e konsideron si dika t neveritshme dhe t
urryer, q nuk mund ta duroj dot. Sa m e fuqishme t jet fryma, besimi, pastrtia
dhe lutjet e personit q bn ekzorcizm, aq m e fuqishme sht rukja e tij.
Prdorimi i pshtyms kundr syrit magjepss bhet gjithashtu me qllim t luftimit
t thumbimit t akrepit dhe kafshimit letal t gjarprit.

Edhe shpirtrat e mir dhe t kqij e prdorin pshtymn e tyre. Pr kt

magjistart, n disa forma t magjepsjes, lidhin nyja dhe pshtyjn mbi ta derisa ti
thon mallkimet. Kjo sht shnuar mir dhe qart n versetin n t cilin krkohet
ndihma e All-llahut pr mbrojtje kundr s keqes dhe magjepsjes s atyre q fryjn
mbi spango.... (Kur'ani 113:4) derisa ti thon mallkimet. Kjo ndodh pr shkak se
fryma (nefs) ballafaqohet me luftn e mundshme dhe shkrihet me gjendjen e trbimit
dhe bhet lufttar i ashpr i cili i hedh shigjetat mbi kundrshtarin. Ndrsa pshtyma
e tij, q ndiqet nga nj sasi pshtyme, rrit efikasitetin e qllimit t prkeqsimit.
Ndonjher magjistart e prdorin pshtymn e tyre, duke e zvendsuar me nevojn
q t jen n kontakt t drejtprdrejt vizuel me viktimn. Kjo bhet me ndihmn e
exhinve t kqij nntoksor. Pr ta prballuar kt, meleqt e bekuar dhe t mir i
kundrvihen ktij imponimi duke e refuzuar prmes leximit t verseteve t Kur'anit
dhe fryrjen e ktyre fjalve t shenjta kundr tyre, si dhe duke e shoqruar me
pshtym kt lexim. N kt luft do t fitoj dhe do t dominoj nj lufttar i
fort.

Betejat e shpirtrave dhe instrumentet e tyre jan t ngjashme me ato t betejave

materiale, me armt dhe luftrat e tyre. Fusha e lufts sht toka e ballafaqimit t
tyre me armikun s bashku me armt dhe ushtart e tyre. Megjithat, kur individi
sht i prshkuar nga ndijimet e veta fizike, ai nuk mund ta njoh pranin e
shpirtrave, ndikimin e tyre, reaksionet dhe qllimet pr shkak se dominojn ndijimet
trupore. Prandaj, ai sht tepr larg njohjes s bots s shpirtrave, t ligjeve,
qllimeve dhe synimeve t tyre. Shkurt, nse besimi, shpirti dhe fryma e dikujt jan
t fuqishm dhe nse prputhen me thelbin e sures El Fatiha, kurse me lejen e All-
llahut, dhe duke lexuar fjalt e tij t shenjta njkohsisht me fryrjen mbi individin
prkats, q e shoqron pshtyma mbi viktimn, me vullnetin e All-llahut, nj lexim i
ktill do t nxit reaksionin e shpirtrave t kqij dhe do t shkaktoj eleminimin e
veprs s tyre t shmtuar, kurse All-llahu e di m s miri.

01. 13. - Shrimi i thumbimit t akrepit me

ndihmn e verseteve t Kur'anit

Ibn Ebi Shibai n Musnedin e vet ka shkruar se Abdullah bin Mesudi ka thn: Kemi
qen n namaz pas t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, dhe kur
ram n sexhde, at e thumboi akrepi dhe i shkaktoi dhembje t madhe. I Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, u skajua anash dhe tha: All-llahu e ka mallkuar
akrepin, sepse ai nuk e la t qet as t Drguarin, as t tjert. Pastaj i Drguari i All-
llahut, salaAllahu alejhi e selem, krkoi nj en me uj dhe krip dhe ujin e kriposur
e vuri mbi varrn dhe e fryu me frymn e vet t bekuar, ndrsa gjat ksaj kohe
thoshte:

- 01. Thuaj: Ai, Allahu sht Nj!

- 02. Allahu sht Ai q do krijes i drejtohet (i mbshtetet) pr do nevoj.

- 03. As ska lindur, as nuk sht i lindur.

- 04. Dhe Atij askush nuk i sht i barabart. (El Ihlas, 1-4)

- 01. Thuaj: i mbshtetem Zotit t agimit,

- 02. Prej dmit t do krijese, q Ai e krijoi.

- 03. Dhe prej errsirs s nats kur ngryset plotsisht.

- 04. Dhe prej dmit t atyre q lidhin dhe fryejn nyja.

- 05. Edhe prej dmit t smirkeqit kur sipas smirs vepron. (El Felek, 1-5)

- 01. Thuaj: Mbshtetem (mbrohem) me Zotin e njerzve!

- 02. Sunduesin e njerzve,

- 03. T adhuruarin e njerzve,

- 04. Prej t keqes s cytsit q fshihet.

- 05. i cili bn cytje n zemrat e njerzve,

- 06. Qoft ai (cytsi) nga xhint o nga njerzit. (En Nas, 1-6)
 I Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, e prsriti kt trajtim derisa i
pushoi dhembja dhe pasojat e helmimit.170

N kt hadith mund t shihet prdorimi i ilaeve t komplikuara: natyrore dhe

shpirtrore. N suren Ihlas identifikohet gjithashtu qndrimi m i prsosur i njohuris
dhe dituris shkencore t unitetit t All-llahut. Kto versete tregojn gjithashtu se
vetm All-llahu, Krijuesi i vetm, Ai q e udhheq universin, ka pavarsi absolute,
ndrsa kto versete i prgnjeshtrojn t gjitha format e politeizmit ose barazimin e
t tjerve me All-llahun, si dhe tregojn se nuk ekziston edhe nj i dyt sikur All-
llahu. Ato tregojn dhe theksojn se gjithka e krijuar, e lart apo e ult qoft,
krkon (tasmud) dhe i gjen t gjitha nevojat e veta n pasurin e Tij dhe q t gjith
ata varen nga ato q jep Ai. Kto versete e hedhin posht do prfytyrim njerzor t
lindjes dhe t t lindurit (lem jelid ve lem juled), e cila sht vetm frik e njeriut, e
asgj tjetr q lidhet me konceptin e krijimit dhe krkon nga njerzit q t
vetprmbahen nga kto citime. Kto versete hedhin posht gjithashtu iden e
pabaz njerzore t identifikimit t prejardhjes dhe shtrirjes s All-llahut t
gjithfuqishm ose t krahasimeve, nxjerrjes s prfundimeve, t projektimit t
ngjashmrive, homogjenitetit ose t barazimit me T. Kto shpallje jan udhzimet
m sublime. Ato e largojn besimtarin nga rrugt konfuze, t errta, t paqarta dhe
nga shkatrrimi prfundimtar. Kjo sht shfaqja q Krijuesi yn e bn pr Vetveten,
kurse dituria thelbsore sht ajo e cila bn q kjo sure prfshin prmbajtjen e nj t
trets s tr Kur'anit.

Atributi i Tij i lart Vendstrehim (El Samed), q sht rezultat i pakontestueshm

i faktit se krijesat e Tij e krkojn At pr ti plotsuar t gjitha nevojat e
ekzistencs s tyre vetm nga ato q jep Ai, provon madhshtin dhe prsosurin e
Tij. Nga ana tjetr, prgnjeshtrimi i ekzistimit t nj tjetri t barabart me T
tregon madhshtin dhe shenjtrin e Tij, si dhe faktin q Ai nuk sht subjekt i
antropomorfizmit ose i prshkrimit t karakteristikave njerzore me mnyrn e
theksimit t shembullit.

Atributi i tij i lart Nj (Ehad) sht prgnjeshtrim i qart i konceptit t gabuar

njerzor t ekzistimit t krijuesve t tjer prve Atij, ose t bashkpuntorve,
seksioneve, ose ndihmsve. Atributi i shenjt Ehad gjithashtu sht rritje e autorsis
s Tij dhe e ekzistimit vetm t madhshtis dhe lavdit t Tij.

Kto tri atribute t larta: Es-Samed, Ehad dhe Lem jelid ve lem juled jan thelbi i
dituris q krijesa duhet ta pranoj (n vete) dhe ato jan mnyra kryesore e
pranimit t unitetit t Tij.

Sa i prket dy sureve mbrojtse (113 dhe 114) (el-Muavvizatejn), ato jan mburoja
dhe lutje drejtuar Krijuesit pr vendstrehim t pakontestueshm dhe t pathyeshm
n fjalt e shenjta t All-llahut nga cilido qoft dhe nga e keqja e vet, duke prfshir
edhe t kqijat q dalin n errsirn e nats (gasik) dhe shenjn e saj kryesore -
hnn, kur drita e saj nuk sht e qart ose sht e errt. Kta lloj shpirtrash t kqij
dhe t dmshm fshihen ditn, sepse nuk mund t shfaqen haptas, dhe veprojn n
errsirn e nats, shkatrrojn dhe bjn krdi npr sfern psikike t njerzve t
prgjumur dhe t padrejt, t njerzve t dobt dhe t atyre q si peshojn fjalt,
q nuk jan t kujdesshm t kryejn detyrimet ndaj Zotit t tyre dhe t atyre q
jan harrestar dhe t paditur, d.m.th. duhet krkuar mbrojtje tek fuqia e
jashtzakonshme e fjalve t shenjta t All-llahut nga veprat kriminele t
magjistarve dhe falltarve, t cilt lidhin nyja n litar, pshtyjn dhe fryjn n
njeriun duke shqiptuar mallkime dhe sharje. Nj mbshtetje e fuqishme q sht
krkuar n kt lutje prfshin gjithashtu mbrojtjen kundr njerzve ziliqar, kundr
dmit t tyre, dashakeqsis, dhe mbrojtjen nga syri magjepss.

Surja e fundit El Nas (Njerzit) paraqet lutjen e nevojshme pr shrbtorin dhe

vartsin (abd) ndaj rezervave t Zotit. Ai krkon q All-llahu ta mbroj prej gjithkujt
dhe prej do mallkimi dhe krkon nga Zoti q ta largoj t keqen nga shejtant e
njerzve dhe t xhinve.

N thelb, q t dy suret sigurojn mbrojtjen nga nj e keqe e ktill, para se ajo e

keqe t filloj pr t vepruar. Ato jan mburoja m e mir, ndrsa fuqia e tyre sht
e pamposhtur. Pr kt arsye i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i ka
propozuar Ukebe bin Amrit q ti lexoj rregullisht pas do namazi, dhe i ka thn:
Asnj gjurmues i mbrojtjes s All-llahut nuk ka pasur kurr mbrojtje m t mir se
kto dy lutje.171 (sht transmetuar nga imam Tirmidhi)

N hadithet sahih sht thn gjithashtu se para shpalljes s ktyre dy sureve, i

Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ishte i smur pr shkak t magjive
t mallkuara t armiqve t tij, t cilt kishin br vepr kriminale duke lidhur
njmbdhjet nyja n litar, kishin shkruar n to mallkimet m speciale. Kto dy sure
iu shpalln ather kur meleku Xhibril, radiallahu anhu., ia zbriti nga Zoti i tij. Sa
her q i lexonte, zgjidhej nga nj nyj, dhe kshtu deri sa u zgjidhn t gjitha nyjat.
M n fund, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, u ngrit n kmb pasi u
shkput lidhja e fort e mparshme dhe ai u lirua nga veprimi i tyre i shmtuar dhe
kriminal.

01. 14. - Dobit nga kripa

Sa i prket pasojave t mjeksis natyrore dhe prdorimit t krips s raktifikuar,

ajo sht prdorur si antidot kundr helmi t nxeht dhe t ftoht. Ajo e thith helmin
dhe e zbrthen. sht efikase sidomos kundr thumbimit helmues t akrepit. Ibn Sina
(Avicena) ka porositur q t bhet nj krem me krip dhe fara liri dhe t prdoren si
kompresa t nxehta. Mjekt e tjer t tradits e prmendin gjithashtu kripn dhe e
prshkruajn vetin e saj pr t trhequr dhe zbrthyer helmet, dhe dobin e saj si
purgativ n stimulimin e vjelljes, pr prmirsimin e oreksit ose si pije fuqidhnse.
Prdorimi i tepruar i krips shkakton kromn, ndrsa prdorimi i leht i saj zbukuron
ngjyrn e lkurs. Kripa sht prdorur gjithashtu n zbutjen e ujit t larjes dhe si
konservans dhe stabilizator.

Duke qen se thumbimi i akrepit shkakton ndjenjn e djegies dhe krkon ftohjen e
vendit t thumbuar, thithjen dhe zbrthimin, ather prdorimi i krips ose i ujit t
njelmt, dhe vnia mbi plagn, bn q ajo t shrohet ngadal.

Imam Muslimi n prmbledhjen e vet t haditheve sahih ka shnuar transmetimin

e Ebu Hurejres, i cili ka treguar sesi nj njeri kishte shkuar tek i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, dhe i kishte thn: O i Drguar i All-llahut, mbrm m
ka thumbuar akrepi! I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte
thn: Sikur ta kishe thn kt lutje para se t bje pushimin e dits: Krkoj
mbrotje tek fjalt e prsosura t All-llahut nga fardo e keqe q del nga krijesat e
Tij, nuk do t t bnte dm asnj e keqe!172

Individi do t duhej ta kuptonte se ilaet shpirtrore jan efikase n t dy rastet:

para dhe pasi t ket ndodhur e keqja. Leximi i rregullt i lutjeve mund ta pengoj
kt edhe pasi t ket ndodhur, por e keqja do t zhduket me lejen e All-llahut,
ndrsa prdorimi i lutjeve pasi t ndodh e keqja, e eviton t keqen dhe nuk e l t
ndodh. Nga ana tjetr, prdorimi i ilaeve natyrore mund t jet efikas pasi t ket
ndodhur e keqja. Pra, leximi i rregullt i lutjeve pr mbrojtje (taviza) mund ta
pengoj shkaktarin ose ti zvogloj pasojat. Shkalla e efikasitetit t ktyre lutjeve,
prve t tjerash, varet nga leximi i mbrojtjes s vrtet, fuqis ose dobsis s saj.

Prandaj, leximi i rukjeve t prcaktuara saktsisht, mbajtja e hajmalis ose thnia

e lutjeve sht prdorur pr ruajtjen e shndetit ose mposhtjen e smundjes. Sa i
prket qllimit t par, Aisheja , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi e selem, e kishte zakon t lexonte suren Ihlas dhe El Muavezetejn
(Felek dhe Nas), pastaj i frynte shuplakat e duarve dhe me to frkonte fytyrn dhe
pjest e tjera t trupit deri ku mund t mbrrinin duart.173 N hadithin tjetr n
Uvza Ebi Derdi sht shnuar se i Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi e selem,
para se t bnte pushimin e dits, lutej: O All-llah, Ti vrtet je Zoti im. Nuk ka zot
tjetr prve Teje. Un besoj tek Ti dhe Ti je Zoti i Fronit madhshtor. Ne m hert
e kemi shpjeguar kt lutje t t Drguarit t All-llahut dhe ai q e lexon n mngjes
nuk do ti ndodh asnj e keqe deri n mbrmje, kurse kush e lexon n mbrmje,
asnj e keqe nuk do ti ndodh deri n mngjes.174

sht shnuar N Dy sahiht, ku thuhet se ai njeri q i lexon dy versetet e fundit t

sures El Bekare n mbrmje, do t ket mbrojtje t gjer.175 Kto dy versete n
prkthim do t thon:

I Drguari i besoi asaj q iu shpall prej Zotit t Tij , e ashtu edhe besimtart.
Secili i besoi Allahut, engjjve t Tij, shpalljeve t Tij, t drguarve t Tij. Ne nuk
bjm dallim n asnjrin nga t drguarit e Tij dhe than: Iu prgjegjm (thirrjes)
dhe respektuam (urdhrin). Krkojm faljen tnde o Zoti yn! Vetm te Ti sht
ardhmria jon.
 Allahu nuk e obligon asnj njeri prtej mundsis s tij, atij (njeriut) i takon ajo q
e fitoi dhe atij i bie ajo (e keqe) q e meritoi. Zoti yn, mos na dno nse harrojm
ose gabojm! Zoti yn, mos nga ngarko neve barr t rnd si i ngarkove ata q ishin
para nesh! Zoti yn, mos na ngarko me at pr t ciln ne nuk kemi fuqi! Na i shlyej
mkatet, na i mbulo t kqiat, na mshiro. Ti je mbrojtsi yn, na ndihmo kundr
popullit pabesimtar! (El Bekare, 285-286)

N Sahih-un e Muslimit sht shnuar gjithashtu se i Drguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Kur dikush shkon n nj vend dhe thot
menjher: Krkoj mbrojtjen me fjalt e prsosura t All-llahut nga fardo e keqe
q mund t shkaktohet nga krijesat e Tij, nuk do ti ndodh asnj e keqe gjat kohs
sa qndron n at vend.176

Po kshtu, n Sunenin e Ebu Davudit, sht shnuar se i Drguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, kishte zakon t lutej n mbrmje kur ishte duke shkuar
diku: M dgjo, oj tok! Zoti im dhe Zoti yt sht All-llahu. Krkoj mbrojtje nga Ai
nga e keqja jote, nga fardo e keqe q ecn npr ty. Krkoj mbrojtjen e All-llahut
nga luani ose nga do egrsir, nga gjarpri dhe akrepi, nga do banor i keq i ktij
vendi dhe krkoj mbrojtjen e All-llahut nga cilado qoft krijes dhe nga ajo q mbart
ajo krijes.177 Sa i prket llojit tjetr t rukus, e kemi shpjeguar edhe m sipr.

1.15. - Shrimi i ekcemit me ruku

Kemi prmendur n kapitullin e mparshm transmetimin q e ka treguar Enesi ,

radiallahu anhu., q sht shnuar n Sahihun e Muslimit se i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, ka lejuar leximin e rukus pr tu mbrojtur nga syri
magjepss, kafshimi helmues dhe ekcemi. Lidhur me kt tem sht thn n Sunen
e Ebu Davudit se njher i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, kishte
shkuar n Hafse dhe aty e kishte takuar Shafau bint Abdullahun duke e msuar t
shkruante. Ai kishte dhn urdhr: Ashtu si e mson t shkruaj, pse nuk ia mson
rukun pr ekcem?!178

Ekcemi (nemleh) sht smundje e lkurs dhe manifestohet me pezmatim,

pezmatim me krom t lkurs q shum shpesh prmban purra t vogla nn lkur
dhe formacione leskrash. Dermatitisi, i cili shkaktohet nga ngacmues t jashtm,
sht shpesh term interesant pr kt lloj t pezmatimit t lkurs q njihet si
ekcem, i cili n disa raste prodhon ekcem t ngjashm me at q shkaktohet nga acidi
irritues, t cilin e shkaktojn thneglat ose thumbimet e merimangs. Insekte t ktilla
lshojn n viktimat e veta acidin e pangjyr, q gjithashtu sht gjetur n hirin e
shum bimve. Ekzistojn tre lloje ekcemash: ekcemi eritrodermik (ekcemi q e bn
lkurn t kuqe); ekcemi i shkaktuar nga tajitja e teprt dhe abnormale e gjndrave
dhjamore; ekcemi q tajit lng. Ekzistojn gjithashtu disa lloje t ekcemit t lkurs
q ngjajn me ekcemin dhe njihen me emrin ekcematoid.

sht shnuar gjithashtu se Shafa bin Abdullahu e kishte pasur zakon t lexonte
rukun n kohn e xhahilietit. E kishte pranuar Islamin n Mek dhe e kishte br
betimin para t Drguarit t All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, pak para se t
bnte hixhren. Duke pasur parasysh hadithin e prmendur m sipr, thuhet se pastaj
Shafa kishte thn: O i Drguari i All-llahut, e kam br zakon ta lexoj rukun para
Islamit, a duhet ti them edhe para teje? Pastaj kishte thn: N emr t All-llahut,
ky ekcem duhet t thahet npr poret e lkurs dhe mos t bj dm m t madh. O
Zoti suprem, ma hiq kt fatkeqsi, o Kujdestar dhe Mbrojts i njerzve.

Shafa bint Abdullahu e kishte zakon ta lexonte kt lutje shtat her mbi bimn e
alojes ose t lulkuqes (lat. Paeonia), t shtypte gjethet dhe lulet e saj, ti prziente
me uthull t dobsuar n gurin e pastr, dhe me kt t frkonte zonn e prekur. Ky
trajtim ka qen efikas n at koh.

01. 16. - Prdorimi i rukus kundr kafshimit t

gjarprit

N Sunenin e Ibn Maxhxhes sht shnuar se Ibn Shahab el Zahiri ka thn: Njrin
nga ashabt e t Drguarit t All-llahut, salaAllahu alejhi e selem, e kishte kafshuar
gjarpri helmues. Pr ta theksuar vlern e rukus, i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, e kishte pyetur at: A e di ndonjri prej jush rukun e caktuar pr
kt? Ashabt u prgjigjn: Familja e Hazamit e kishte zakon t lexonte rukut pr
eleminimin e pasojave t kafshimit t gjarprit, por, q nga koha kur sht ndaluar,
ata kan hequr dor nga kjo. Pastaj i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, kishte thn: Thirrni Ammar bin Hazamin! Kur kishte ardhur ai, i kishte thn
t lexonte rukun e sakt dhe, kur e bri kt, i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, kishte thn: Nuk ka asgj t keqe n kt, dhe ia lejoi ta lexonte
kt, kurse viktima e kafshimit t gjarprit u shrua m von.179

01. 17. - Shrimi me ruku i qelbit, i t thatve

ose i vendeve t prera
 Aishja , radiallahu anhu., tregon se kur dikush i ankohej t Drguarit t All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, pr ndonj vend me qelb (lat. Pyosis), t that apo plag,
i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte br zakon ta drejtonte
majn e gishtit tregues dhe pastaj e prekte pluhurin (turab) me t dhe lutej: Me
emrin e All-llahut, i cili e ka krijuar pluhurin nga toka jon dhe e ka br pshtymn e
ndonjrit prej nesh substanc mjekuese pr t smurt tan - me lejen Tnde, Zoti
yn. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, pastaj, me pluhurin q i
mbshtillej rreth gishtit tregues t tij, ia prekte vendin e qelbzuar dhe njherazi e
thoshte kt lutje.180

Lutja e cituar sht e leht dhe e dobishme, ndrsa konsiderohet trajtim q i

lejohet gjithkujt. Kjo sht nj terapi e leht, e cila tregon nj dituri t hollsishme
dhe t thell. Me an t saj, individi mund ta shroj vendin e lnduar e t infektuar
t vllait t vet, vendet e prera, t thatt, plagt ose qelbzimet, sidomos kur nuk
mund t sigurohen ilae t tjera. Nga ana tjetr, toka sht burim dhe nn e do
ilai. Pluhuri i paprzier dhe i pastr sht i ftoht dhe i that, dhe hedhja e nj sasie
t vogl t tij mbi vendin e infektuar n lkur do t ndihmoj n tharjen e lagshtis
dhe t qelbit q jan krijuar nn lkur.

Disa njerz e ndiejn veten keq pas nj lndimi t zakonshm ose kur ai lndim z
qelb. Ndjenja e tyre paksa e shqetsuar paraqet gjithashtu ekuilibrimin e nxehtsis,
si njra nga katr temperamentet e trupit. Kombinimi i nxehtsis s klims natyrore,
i nxehtsis s temperamentit dhe i nxehtsis s vet plags ose t qelbit t saj
shrohen me pluhur t that t ftoht, q sht m i ftoht se shum ilae t tjera t
thjeshta dhe t ftohta, e sidomos kur pluhuri sht i pastruar dhe i thar pikrisht pr
kt qllim.

Infeksionet e ktilla ndonjher shoqrohen me lagshtir q kundrmon er t

rnd (qelbzuese) dhe me lng (lat. Pyorrhea), kurse pluhuri i that dhe i ftoht ose
glina merr pjes n avullimin e lagshtirave t tilla, t cilat, n t kundrtn, do ta
pengonin prmirsimin e gjendjes. Ky progres ndihmon n vnien e ekuilibrit t
sekrecioneve t trupit n vendin e infektuar, kurse si rezultat t ksaj kemi, me lejen
e All-llahut, eleminimin e shkaktarit dhe t dhembjeve q e shoqrojn at.

Si sht thn n hadithin e cituar, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e

selem, pastaj e lpinte majn e gishtit tregues dhe me t e prekte pluhurin, pastaj n
vendin e lnduar, e vinte ngadal gishtin e tij me tr pluhurin q ishte mbshtjell
rreth gishtit t tij dhe e thoshte lutjen e cekur. Bekimet e nj lutjeje t till e
thrrasin emrin e shenjt t All-llahut, besimin e t gjitha gjrave Atij dhe
mbshtetjen n mirsin e Tij pr shrimin e lndimit. Prandaj, brthamat natyrore
dhe shpirtrore jan t kombinuara, ndrsa efikasiteti i qllimit bhet m i
qndrueshm. Sa i prket zgjedhjes s togfjalshit toka jon nga ana e t Drguarit
t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, do t mund t kishte kuptimin e toks nn,
njsoj sikurse edhe toka e bekuar e qytetit Medin. Mendimet skolastike lidhur me
kt jan t ndryshme, megjithat gjja e prgjithshme q njihet e dihet sot sht se
vnia e glins s pastruar n lkur sht m e dobishme pr shum lloje smundjesh
dhe pr smundjet e lkurs. N veprat e veta Galeni ka theksuar q ai kishte par n
Aleksandri (Egjipt) njerz t smur nga splenomegalia (rritja e shpretks) dhe nga
smundja e ujit, t cilt e kishin prdorur glinn egjiptiane duke e vn n
krdhokullat, shpinn dhe n brinjt e veta, dhe dukej sikur kjo terapi u plqente.
Kjo terapi sht e njohur me emrin peloterapi ose pelopati.

Pastaj, mbshtjellja e lkurs me glin t ktill natyrore siguron veprimin e

fuqishm thars, vepron si absorbues i fuqishm dhe mund t ndihmoj n shum
lloje t t thatve septik, t helmimit t gjakut, njerz me lkur t fishkur e t
varur dhe me abnormalitete t tjera t lkurs. N disa raste t dokumentuara mir,
personat q vuajn nga dhjamrat e teprt si pasoj e rrjedhjes abnormale t gjakut
abdominal ose vaginal, njsoj sikurse edhe nga purgacioni intensiv i prerjes
siprfaqsore t lkurs s kmbve ose t krdhokulave t tyre dhe t smurt nga
shum smundje kronike, q godasin pjes t ndieshme t trupit q mund t shrohen
plotsisht, e kan prdorur shum dhe kan pasur dobi t mdha nga prdorimi i
glins natyrore.

Glina natyrore sht e pasur me minerale dhe me silikatin e aluminiumit ujor q e

pin ujin n mnyr shum efikase. Nj glin e ktill sht krijuar nga shprbrja
kimike e shkmbinjve. Pr shmbull terra sigillata sht mjet q e ndal gjakderdhjen.
Fuqia thithse dhe mbyllse e ksaj gline ndihmon gjithashtu tejdukshmrin e
qelizave, kontraktimin e indeve dhe formimin e qelizave t reja t cilat i mbyllin t
thatt.

Nse toka e zakonshme prmban glin natyrore me veti t tilla, ather ka duhet
t mendojm pr tokn m t bekuar t Toks, si sht toka e qytetit t Medins,
qytetit t drits, pr m tepr kur ajo przihet me pshtymn m t bekuar t t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, dhe kur nj akt i till shoqrohet
me shqiptimin me gjith zemr t atributeve m t larta t Zotit t tij? Dhe, si e
kemi shpjeguar m hert, efikasiteti i rukus varet shum nga gjendja dhe besimi i
atij q e bn, nga reaksioni q personi i smur e shfaq ndaj ksaj, si dhe besimi i tij
n efikasitetin e rukus. Aspekte t ktilla nuk mund t prgnjshtrohen nga asnj
mjek i menur. Nse ai q e bn nj ruku t till gjen n vetvete se i mungon
mjeshtria (dituria) e vrtet, ose e ndien veten q nuk sht adekuat pr t nxjerr
kso rezultatesh, ai le t shqiptoj lutje gjithfare, q mund ti prmbledh zemra e
tij, dhe n fund do t duhej ta prfundonte duke thn lutjen e tij me fjalt:
Mashaallah (Do t bhet me vullnetin e All-llahut).

01. 18. - Shrimi i dhembjeve dhe i dobsis s

prgjithshme me ruku
 Imam Mulsimi n Sahih-un e vet ka shnuar se njher Osman bin Ebu-el-As i ishte
ankuar t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, pr nj dhembje
kronike, nga e cila kishte vuajtur q nga ditt e para t kalimit t tij n Islam. I
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte thn: Vre dorn tnde t
djatht n vendin q t dhemb dhe lutu tri her: Me emrin e All-llahut, pastaj
prsrite shtat her: Krkoj mbshtetje n fuqin e All-llahut dhe n pushtetin e tij
suprem mbi gjithka kundr asaj q po e prjetoj dhe mundimet q m sfilisin.181

N kt recet individi do t gjej shqiptimin e emrit suprem t All-llahut, lnien e

fatit n dor t Shruesit t vrtet, mbshtetjen tek mshira dhe dhembshuria e Tij,
krkimin e vendstrehimit t sigurt tek suvereniteti i Tij dhe t fuqis kundr
vshtirsive dhe vuajtjeve q mund ti shkaktoj dhembja. Prsritja e ksaj lutjeje
sht m bamirse dhe m e sigurt dhe sht sikurse prsritja e recets pr
nxjerrjen e smundjes. Sa i prket prsritjes s shqiptimit shtat her, nuk ka
dyshim q numri shtat evokon disa dobi t caktuara q nuk mund t gjenden n
numrat e tjer, si e kemi diskutuar kt n kapitujt e mparshm.

sht thn gjithashtu n Dy sahiha-t se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi e selem, i kishte br vizit nj t smuri n familjen e tij, ai e kishte pasur
zakon ta lyente me vaj, duke kaluar dorn e tij bamirse mbi kokn e t smurit, dhe
lutej: O Zot dhe Ushqyes i njerzve, hiqja kto vshtirsi dhe shroje kt rob.
Vrtet vetm Ti ke fuqin e shrimit dhe vetm Ti mund t dhurosh prparim t
vazhdueshm.182

Kjo ruku e prgjron prsosurin m t gjer t All-llahut, suverenitetin e

atributeve t vetme t vetruajtjes (rububijjet) dhe mshirn e Tij, e cila prfshin
gjithka pr ti dhuruar kto bekime t prmirsimit t shndetit, dhe vetm Ai ka
nj fuqi t till dhe asnj tjetr nuk mund ta arrij shrimin nga smundja (prve
Tij). Pra, kjo lutje prfshin madhrimin e njsis s Tij (tevhid), njohjen (ihsan) e
dituris s Tij mbi gjithka, dhe pranimin e pushteti t Tij absolut (rububbijjet).

01. 19. - Zbritja (ulja) e temperaturs q

shkaktohet nga telashet dhe mrzia

All-llahu i gjithfuqishm thot: Ne do tju sprovojm me ndonj frik, me uri,

me ndonj humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po ti jepju myzhde
durimtarve. T cilt, kur i godet ndonj e pakndshme thon: Ne jemi t Allahut
dhe ne vetm tek Ai kthehemi! T tillt jan q te Zoti i tyre kan bekime e mshir
dhe t tillt jan ata t udhzuarit n rrugn e drejt. (El Bekare, 155-157)
 Ne gjithashtu gjejm nj udhzim t ngjashm n versetin e cekur n Musned-in e
imam Ahmedit, n t cilin thuhet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e
selem, ka thn: Kushdo q sulmohet nga telashet dhe thot:Ne jemi t All-llahut
dhe do t kthehemi tek Ai. Zot, bhu ndihmsi im n kt prpjekje timen dhe
zvendsoje humbjen time me dika q sht m mir. All-llahu me siguri do ti
ndihmoj dhe do tia zvendsoj humbjet e tij me at q sht m e mir.183

Fjal t ktilla t urta paraqesin ilain e fundit kundr mundimeve. Ato

demonstrojn njohjen e Zotit dhe jan m t dobishmet pr mirqenien n kt bot
dhe n botn e ardhshme. Kto fjal gjithashtu prfshijn qart dy elemente sublime,
t cilat kur i kupton robi, me siguri do t pushtojn kujdesin e tij dhe do t bjn q
telashet e tij t duken t parndsishme. Para s gjithash, lutja e cituar nnkupton
at q robi, familja dhe pasuria e tij ti prkasin vrtet All-llahut. fardo dhuratash
q All-llahu do ti jap pr ti plotsuar nevojat e prkohshme t robit t vet gjat
jets n kt bot, Ai ka t drejt t pakontestueshme q ato tia vazhdoj apo tia
ndaloj. Kur All-llahu i gjithfuqishm i trheq pas, ato jan sikurse gjrat q merren
hua, ku huadhnsi ka t drejt ta prtrij marrveshjen lidhur me kohn e kthimit.
Ekzistenca e robit n kt bot sht e rrethuar nga dy zbrazti: nj her para lindjes
s tij (daljes) n kt bot, dhe hern e dyt pasi ta lr kt bot. N kt kuptim,
Pronari ka plotsisht t drejt t prcaktoj prdorimin e fardo dhurate q Ai e ka
br t pranueshme n koh dhe n kushte specifike, ose tia mohoj krijess s vet
prdorimin e mtejshm t saj. M tej, kjo provon se kto komponenta t varura nuk
bjn aluzion n varsin absolute, dhe Pronari i vrtet i kontrollon periudhat
kohore t prdorimit t tyre. Pra, si mundet ekzistenca kalimtare t pranoj
pronsin e prhershme? Elemente t tilla t huazuara nuk kan fuqi ta mbshtesin
plotsisht individin ose ta mbrojn at nga telashet, ose ta mbrojn pasi ai t
largohet nga kjo bot. N kt kuptim, All-llahu sht Pronari i gjithfuqishm dhe i
vetm i gjithkaje, dhe askush nuk ka pronsi t vrtet mbi asgj prve Atij, ndrsa
prdorimi i ktyre elementeve nga individi, n asnj rast nuk ia lejon atij q t
disponoj me to si ti teket. N vend t ksaj, nj prdorim i till kalimtar sht
subjekt i periudhave kohore dhe i kushteve t Pronarit.

Aspekti tjetr i lutjes s cekur merret me destinacionin e padyshimt t robit dhe

me kthimin e tij prfundimtar dhe t domosdoshm tek Zoti i tij. Urtsia e Krijuesit e
ka br kt kthim t detyrueshm pr t gjitha krijesat. Prandaj ato duhet ta
provojn vdekjen, ndarjen nga bota dhe daljen para Zotit Suprem e t vrtet dhe t
qndrojn lakuriq si n ditn kur kan qen krijuar. As familja, as fisi at dit nuk do
t jen atje pr ta mbrojtur, por n vend t tyre do t jen veprat e mira dhe t
kqija t tij, t cilat do t maten dhe vlersohen drejt. Kur t jet kuptuar kjo
gjendje elementare, ather si mund t posedoj dikush dika, t gzohet pr at q
ka pasuri t veten, apo t hidhrohet pr shkak t humbjes s dikaje? N kt
pikpamje, individi duhet patjetr t mbaj qllimin e fundit n qendr t
interesimit t vet, duke pasur parasysh rregullat e mbijetess s udhtarit.
 Njohja e fatit (kadr) vrteton gjithashtu pashmangshmrin e ndodhjes dhe t
mosndodhjes s disa ngjarjeve. All-llahu i gjithfuqishm e vrteton kt aspekt n
Kur'an, ku shkruan:

Nuk ndodh asnj fatkeqsi n tok e as n trupin tuaj, e q t mos jet n

shnime (libr - Levhi Mahfudh) para se t ngjaj ajo, e kjo pr Allahun sht leht.
Ashtu q t mos dshproheni tepr pr at q u ka kaluar, e as t mos gzohi tepr
me at q Ai u ka dhn, pse Allahu nuk e do asnj arrogant q u lavdrohet t
tjerve. (El Hadid, 22-23)

Si ila pr kt smundje, individi do t duhej t ndalej dhe t mendonte nj ast

lidhur me t ashtuquajturn fatkeqsi t veten dhe rrethanat. Nse e bn kt, ai
me siguri do t shoh se, paralelisht me humbjet e veta, Zoti i tij (Rabb), n mshirn
e Tij t pakufishme dhe n madhshtin e jashtzakonshme, prmban dhuratn me
vler t njjt apo edhe m t madhe. N ann tjetr, nprmjet nj fatkeqsie t
ktill, All-llahu i gjithfuqishm i ka dhn mundsi t meditoj pr t mirat dhe ta
njoh misterin e kontrollit (kujumijja) t All-llahut mbi t gjitha universet. M tej,
duke qen i durueshm n fatkeqsin q i ka ndodhur, individi do t shoh se All-
llahu i gjithfuqishm ka ruajtur nj dhurat m t madhe pr t dhe, duke qen se
ky sht vullneti i All-llahut, Ai me siguri ka fuqi ta bj t pamatshme at dhurat.
Me an t meditimit, individi do t vrej gjithashtu se All-llahu i gjithfuqishm ka
fuqi t shkaktoj fatkeqsi m t mdha dhe, pr shkak t mshirs s Tij ndaj
krijesave t veta, ka kufizuar n mnyr t theksuar ndikimin e asaj q robi i Tij e
kupton si fatkeqsi.

01. 20. - Shuarja e zjarrit t hutess

Pr ta shuar zjarrin e ndjenjs s hutess, ose t depresionit q sht pasoj e

fatkeqsis, individi do t duhej t shikonte rreth vetes dhe t vrente nse
fatkeqsia e tij do t mund t ishte m e madhe. Ai do t duhej gjithashtu ti
shikonte me kujdes t tjert, t cilt ndoshta prjetojn fatkeqsi edhe m t mdha
n procesin e msimit t leksioneve t tyre, dhe duke par nga afr, ai do t kuptoj
se shklqimet e familjes ideale, q mund t duket se ka nj fat m t mir, mund
t fshehin gjithashtu pikllim dhe paknaqsi edhe m t thell.

Pra, nse individi shikon nga ana e djatht, a do t shoh ai dika tjetr prve
sprova dhe fatkeqsi? Por nse ai shikon nga ana e majt, a do t shoh dika tjetr
prve pikllimit dhe paknaqsis? N t vrtet nse individi do t krkoj t dij
pr at si ndjehet e gjith bota, ai do t kuptoj se asnj shpirt nuk sht i liruar nga
sprova t llojllojshme, nuk sht i knaqur plotsisht. Qoft pr humbjen e personit
t dashur, ose ankess pr dhembjen e prditshme t koks n pun. Individi do ta
kuptoj po ashtu se fati i vrtet n kt bot sht ndrr q mund t ndodh
vetm n gjum, ose se ai fat sht si nj hije e cila me siguri do t zhduket
menjher sikur kur perndon dielli. Dhe, cilido qoft shkaku i nj gzimi, ai do t
shkaktoj n mnyr t pashmangshme edhe pikllime, edhe mjerim t madh. Ai do
t kuptoj gjithashtu se n kt bot, nj gj q dik e bn t lumtur nj dit, ajo
gj mund t shkaktoj pikllimin e tij me decenie n jetn e pasvdekjes; se knaqsia
e prkohshme e dikujt do t ndiqet me siguri me nj periudh t gjat t
paknaqsis; se shtpia q sht prplot rezerva dhe ushqime, sht gjithashtu
prplot pluhur; se gjithmon kur bota i ofron dikujt nj dit qetsi dhe gzim, ai do
t ket gjithsesi nj dit jo t mir t veten.

Ibn Mesudi, radiallahu anhu., kishte thn njher: Lumturia e madhe nj dit do
t ket pr pasoj pikllimin e madh, kurse familja e lumtur nj dit do t sulmohet
nga nj pikllim jashtzakonisht i madh kur do ta vajtoj t dashurin e vet. Njher
imam Ibn Sirini kishte thn: Pas t qeshurave do t vijn vajtimet. Hinda bint
Numani kishte thn: Nj her n mngjes pash familjen time si m t fuqishmen
dhe m t pasurn, kurse pasi perndoi dielli, u bm m t vegjl dhe m t varfr
se t tjert. Me siguri, kurdo q All-llahu i gjithfuqishm e mbush nj shtpi me
bollk, Ai e mbulon edhe me pluhur. Dikush e kishte lutur q ta shpjegonte tregimin
e vet, kurse Hinda ishte prgjigjur: Familja jon e kishte prjetuar ditn kur nuk
kishte mbetur asnj arab pa na lutur przemrsisht q tia plotsonim nevojat e
domosdoshme, ndrsa m von ne nuk gjetm asnj arab q kishte mshir ndaj
nesh.

Motra e saj, Harka bint Numani, ishte par njher duke qajtur n kohn e
lulzimit t Dinastis s Numanve. Dikush e kishte pyetur: sht shkaku i ktij
vaji, a mos t lndoi dikush? Ajo u prgjigj: Jo! Me vajin tim e argumentova
lulzimin e familjes sime dhe e kuptova se rrallher lulmturia e mbush nj shtpi pa
u ndjekur nga pikllimi i papritur. Ishak bin Talha e kishte vizituar njher dhe e
kishte pyetur: Si e ndien veten n fundin e mbretris? Ajo ishte prgjigjur: At q
po e prjetojm sot me siguri sht m mir se ajo e djeshmja. Megjithat, n librat
e historis gjejm fakte se asnj njeri nuk e ka prjetuar kurr ditn e brohorimave
pa e provuar pikllimin si pasoj e asaj prmbysjeje dhe se jeta asnjher nuk i sht
shfaqur kurr dikujt me bukurin dhe joshjen trheqse e m von t mos ia ket
zbuluar dhmbt e vet.

Pastaj shtoi edhe kt:

Nj dit kemi vendosur pr interesat e njerzve dhe vendimi prfundimtar ishte

yni. Menjher u bm nevojtar q t na kthehet e mira jon dhe shpresuam se ata
do t jen t moralshm sikurse ne! Vaj pr ata njerz, lumturia e t cilve nuk zgjat
shum, rrott e s cils i ngrisin njerzit e vet, kurse m von i lshojn dhe
paraqiten sikur kan qen ata q kan prcaktuar fatin e tyre!
 21. - Trajtimet e tjera kundr shqetsimit dhe
pikllimit

Individi duhet ta dij patjetr q shqetsimi, pikllimi, depresioni dhe hutimi as

nuk e shrojn dhembjen, as nuk ndihmojn pr t kompensuar humbjet.
Prkundrazi, n vend t ksaj, prpos prkeqsimit t tyre, ato jan pjes t vet
smundjes. Ilai i vrtet kundr ktyre shqetsimeve ndodhet n durim dhe n
lnien e t gjitha prgjegjsive n dor t Zotit t gjithfuqishm. Kjo duhet pr
shkak se Ai duhet t lutet przemrsisht dhe pr tiu afruar bekimit, mshirs dhe
udhzimeve t Tij. All-llahu ka premtuar se do tiu dhuroj kto bekime t gjith
atyre besimtarve q jan t durueshm. Riprsritja e gabimeve n kt rast sht
shum m e dmshme sesa shoku fillestar. Shqetsimi, depresioni dhe pikllimi tek
individi shkaktojn nj ndjenj gzimi smirzi t armiqve, dhembjen e miqve, e
knaqin shejtanin personal t individit, e degradojn dhuratn e tij, i kufizojn
arritjet e tij dhe e dobsojn shpirtin e tij. Pr kontrast, kur individi ka arritur sukses
t jet i durueshm dhe mendon thell lidhur me ngjarjen, ndrsa vullneti i All-llahut
sht mbi t gjitha, ai do t jet n gjendje ta dboj shejtanin e vet, ti eleminoj
lajkat dhe paknaqsit e veta, dhe ti zvogloj shqetsimet e veta. Ndrkoh,
vullneti i individit e knaq Zotin e tij, i ngushllon ata q merakosen pr t, i knaq
zemrat e miqve dhe e shqetson armikun e tij. Ballafaqimi i individit me telashet dhe
tolerimi i saj me trimri dhe durim, do t bj q ai t jet n gjendje ti ngushlloj
miqt e vet para se ata t arrijn ti japin mbshtetje. Ky sht akt i tolerancs s
vrtet dhe forma m e lart e prsosuris. Prandaj nuk sht as depresion, as
dshprim, shpirtngushtsi, vajtim i zshm, qortim i fes s ndokujt ose ndryshim i
panevojshm i ngjarjeve q do t pasojn.

Ilai i dyt pr shqetsimin, pikllimin, depresionin dhe hutin sht q individi

duhet ta dij se zbatimi i durimit dhe prsiatja pr urtsin q vjen pas ngjarjes
(ihtisab) sht bekim q do t sjell vazhdimisht fryte pafundsisht t gzueshme,
nderime dhe knaqsi, t cilat, krahasuar me perspektivn kalimtare dhe t kufizuar
t emocioneve mallngjyese, lidhen me mosprjetimin e telasheve, me mospsimin e
humbjeve ose me zvoglimin gradual t prirjeve t individit n kt bot. N kt
rast, gjja m e vlershme pr besimtarin sht t dij q All-llahu i gjithfuqishm do
ta shprblej me vendqndrimin e atyre q shprehin falnderimet, por kt do ta
bj kur besimtari bhet i durueshm dhe shpreh falnderimet e veta (el-hamd) ndaj
Zotit pr t gjitha ato q i ndodhin, i njohur me emrin bejtul-hamdi, q sht i
rezervuar pr robt e vrtet - banor t Xhennetit. N kt kuptim, individi do t
duhej ta vlersonte shprblimin dhe t mendonte cila sht telashe (fatkeqsi) dhe
humbje m e madhe: kalimtarja apo e prhershmja? A do t hiqte dor m me qejf
nga ajo q ai nuk ka fuqi ta mbaj, apo ta humbas at q, prndryshe, nuk mund ta
ket? Gjithsesi, humbja e shtpis s falnderimit n Xhennet sht humbje m e
madhe.

Imam Tirmidhi ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

thn: N Ditn e dhnies s llogarive, njerzit do t dshironin q lkura e tyre n
kt bot t ishte e prer me grshr, nj thrrime dikur, n krahasim me bekimet e
mdha dhe lavdrimin pr ata q i kan vuajtur dhe i kan prballuar me durim dhe
falnderim t gjitha telashet e veta n kt bot.184 N kt pikpamje, njri nga
paraardhsit tan ka thn: Sikur n kt bot mos do t kishte sprova dhe vuajtje,
do t hynim n Xhennet si t varfr.

Nj ila tjetr pr kt smundje sht q t ngushllohet zemra e individit me

shpres dhe n pritje t kompensimit t sigurt t vuajtjeve t besimtarit me dika m
t mir nga All-llahu i gjithfuqishm. N t vrtet do vuajtje n kt bot sht e
kompensueshme, prve humbjes s lidhjes s individit me All-llahun e
gjithfuqishm. Nj ila tjetr sht fakti i padyshimt se besimtari e di q nuk ka
mundur t evitohet fatkeqsia q i ka ndodhur atij. Pra, nse ai sht i knaqur,
ather forca e knaqsive sht shprblim i tij, por nse ai sht i shqetsuar,
ather rrott e paknaqsis jan gryk e rrezikshme e humbjes s tij.

N kt kuptim, individit i sht ln t zgjedh ndrmjet fatit t mir apo t keq.

Nse telashja e tij e zemron tepr, ia nxit mrin, paknaqsin dhe
mosfalnderimin, emri i tij do t shkruhet n listn e personave t humbjes dhe t
destruksionit. Nse telashet e tij shkaktojn shqetsim, depresion dhe mosinteresim
pr detyrat e tij t vazhdueshme, si atyre shpirtrore ashtu edhe fetare, ose nse ato
bjn q ai t shkel aty ku nuk duhet, n zona t ndaluara, emri i tij do t shkruhet
n listn e njerzve t pakujdesshm dhe indiferent. Nse telashet e tij e detyrojn
q t ankohet dhe t jet i padurueshm, emri i tij do t shkruhet n listn e
njerzve fatkqij e t mashtruar. Nse telashet e individit e kundrshtojn vullnetin e
All-llahut, ai ose ka trokitur n dern e ateizmit (kufr), ose sht futur n rrugn e
rebelimit dhe t dezertimit. Nga ana tjetr, nse besimi i njeriut shpie drejt
ballafaqimit me telashet dhe durimin, dhe nse ajo shkakton knaqsi me vullnetin e
All-llahut, ather emri i tij do t shkruhet n listn e njerzve t bekuar dhe t
knaqur. Por, nse telashet e detyrojn t bhet edhe m falnderues ndaj Zotit t
vet, ather emri i tij do t shkruhet n listn e njerzve q falnderojn. Nse
telashet ia rrisin dshirn dhe dashurin e zjarrt pr ta takuar Zotin e vet, ather
emri i tij do t shkruhet n listn e njerzve t sinqert, t cilt vrtet e duan Zotin.

Lidhur me kt tem, n Mesnud-in e imam Ahmedit dhe n Sunen e imam

Tirmidhiut, e gjem t shnuar hadithin e transmetuar nga Mahmud bin Ubejde, se i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka thn: Kur All-llahu i do disa
njerz, Ai i sprovon. Fatmirt jan t lumtur dhe t knaqur me Zotin e tyre, kurse
fatkeqt jan t hidhruar dhe t zemruar.185
 Sekreti dhe natyra qndrojn mbi baz t marrveshjes pa kushte dhe mbi baz t
harmonis s individit me vullnetin e tij. Pra, nse dikush nuk sht i knaqur dhe
ankohet, hidhrohet ose zemrohet n vetvete me personin pr t cilin thot se e do,
ai me siguri nuk e do at person. Ai dshiron q n njfar mnyre ta knaq personin
q e do, duke u paraqitur vet si person q meriton qortim, dhe n kt mnyr
bhet dshmitari kryesor i dyfytyrsis dhe i gnjeshtrs s vet. Lidhur me kt tem,
Ebu Derda , radiallahu anhu., ka thn: Kur All-llahu vendos pr dika, Ai dshiron
q krijesa e vet ta miratoj at vendim. N kohn kur ishte smur, Imran bin
Hasuni e kishte zakon t thoshte: Ajo q un e dua m s shumti sht ajo q Ai e do
m s shumti. Duke folur pr fatkeqsit, Ebu Aliu e kishte zakon t thoshte: Sfidat
jan melhem dhe ila q jan efikas vetm pr t dashuruarin e vrtet dhe nuk i
lejohet askujt tjetr q t shfrytzoj dhe t nxjerr dobi prej tyre.

Si e kemi shpjeguar m sipr, pr ta kaprcyer gjendjen e pikllimit dhe t

smundjes, individi duhet ta mas vlern e dy gzimeve dhe knaqsive: t gzimeve
dhe t knaqsive kalimtare dhe t amshueshme. Me kt rast ai duhet t shoh cilat
nga kto t dyja jan m t qndrueshme, ndihma momentale apo ilai i prhershm.
Pra, knaqsia dhe falnderimi pr fatkeqsin e vet bhen knaqsi kalimtare q
ojn kah prjetimi i shprblimit t prhershm t All-llahut, i cili sht rezervuar
pr ata q vrtet jan mirnjohs. Pasi sht br nj zgjedhje e ktill, ather kjo
sht nj mundsi q prparsia e knaqsis s individit mbi t tjert t bhet
realitet. Sikur individi t prpiqej pr nj dika m t madhe, ai do t duhej t ishte
tepr mirnjohs ndaj All-llahut q e do at. Prndryshe, nse ai prpiqet pr nj
gjendje m t ult, ather duhet ta kuptoj se fatkeqsia q e bn t vuaj sht
shkak i mendjes, zemrs, inversionit religjioz dhe pikpamjes s tij ateiste, e cila
sht edhe m e madhe sesa fatkeqsit dhe smundjet e tij n kt bot.

M tej, individi duhet ta dij se Ai q jep urdhr dhe e drejton ndryshimin e t

gjitha gjendjeve kalimtare dhe t prhershme sht Zoti i urt dhe i drejt, Ai sht
m i mshirshmi dhe m prdllimtari, dhe kto ngjarje n jetn e individit n kt
bot nuk i prcakton as pr ta shkatrruar, as pr ta lnduar, as pr ta zhdukur at si
individ. N vend t ksaj, me an t mshirs s Tij gjithprfshirse, Ai e ka
ballafaquar me kto lloj sfidash pr ta uar prpara zhvillimin e tij dhe pr tia br
t mundur t kuptoj gjendjen e tij t vrtet dhe pa zbukurime. Sfida t tilla do ti
ndihmojn robit pr ti njohur marrdhniet e veta reale me Zotin e vet n aspektin
fetar, n aspektin e knaqsis, mirnjohjes, prkorjes dhe durimit. Gjat kohs sa
zgjasin sfida t tilla, All-llahu i gjithfuqishm gjithashtu do t dshironte t dgjonte
robin e vet si e thrret At, si i lutet, si i drejtohet Atij, si troket vazhdimisht n
portn e Tij, si i krkon bekimet dhe simpatin e Tij, si krkon falje nga Ai pr
gabimet q ka br, q t dgjoj pr mossuksesin e tij, pr humbjen e interesimit t
tij ose pr shkakun e t qenit larg nga dobit e Tij t vrteta dhe t prhershme pr
shkak t shklqimeve t dunjallkut. T gjitha kto bhen me qllim q ti kushtoj
kujdesin e duhur marrdhnieve reciproke. Sikur besimtari ta kuptonte seriozitetin e
gjendjes s vet, ai me siguri do t prekej thell n shpirt, kurse rrnimi i tij personal
duhet ta zgjoj nga gjendja pa shtegdalje, nga kotsia dhe prgjumja. Ai duhet ti
ngris duart e veta kah xhennetet, t prgjrohet pr falje dhe ti zhdavarit hijet e
paknaqsis, kundrshtimit, mohimit, hidhrimit dhe padgjueshmris ndaj Zotit t
vet.

Shejh Muhjiddin Abdul Kadr Gjejlani , radiallahu anhu., njher kishte thn:
Biri im, sfidat nuk vijn t t shkatrrojn, por ato vijn pr t sfiduar durimin dhe
besimin tnd. Biri im, fati sht lua, kurse luani nuk e ha krmn. Pra, fatkeqsit
jan vajet e shrbtorit, kurse kjo bot sht farktore ku vlerat e individit mund t
shkrihen nga zjarri i saj pr tu modeluar roli i tij final. Rezultati final mund t jet o
ari, o zgjyr. Ja si sht shprehur nj poet:

E shkrim at duke menduar se sht argjend

Por e pam se ishte vetm zgjyr e elikut t shkrir.

Prandaj, nse individi nuk i miraton dhe nuk i pranon dobit nga ulrimat e ksaj
bote, ather ai le ta pres ulrimn e tmerrshme t zjarrit t xhehennemit n jetn
pas vdekjes. Robi duhet ta kuptoj gjithashtu se n prputhje me zhvillimin dhe
rezultatin e rolit prfundimtar, sht e pashmangshme q ai do t varet nga njra
prej dy ulrimave: ose prej sfidave t ksaj bote, ose prej sfidave t zjarrit t
xhehennemit. Nse ai e kupton kt, ather do t duhej t ishte mirnjohs dhe t
dij se, n vend q t jetoj n mundimet e prhershme t jets pas vdekjes, All-
llahu e ka shprblyer dhe e ka bekuar q t kaloj npr sfidat kalimtare t ksaj
bote. Individi duhet ta dij gjithashtu se nse robi sht imun ndaj ktyre sfidave dhe
mundimeve, ai do t sulmohet pa dyshim dhe do t vuaj nga smundjet fatale, si:
kryelartsia, arroganca, kundrshtimi, faraonizmi dhe pandjeshmria e lart. Por kto
veti do t bjn q ai, n mnyr t pashmangshme, t zhduket nga kjo bot dhe t
prjetoj ndjenja t prhershme dhe t vazhdueshme q i shkaktojn dhembje n
jetn pas vdekjes.

Kjo sht nj bashkndjesi sublime kur Ai ia drgon robit t vet t gjitha ilaet e
domosdoshme q shfaqen si sfida n kt bot. N t vrtet kjo sht mjeksia
parandaluese e cila eliminon mundsin e fardo xhunge malinje, ose i fardo
smundjeje fatale. Nj ila i ktill sht krijuar pr t mbrojtur besimin dhe
devotshmrin e individit q, me an t purgacionit, t nxjerr jasht pasojat e
mundimshme t mendjes dhe shpirtit t smur dhe t krijoj pastrtin origjinale q
e synon. Njher poeti ka thn:

Nganjher All-llahu e bekon robin me fatkeqsi,

edhe me t tilla, q jan t rnda pr ti duruar,

kurse bollku sht m e madhja ndr fatkeqsit.

Megjithat, secili rob merr sasin e ilaeve t nevojshme dhe t domosdoshme pr

t ndihmuar purgacionin dhe shprlarjen e substancave vdekjeprurse q jan
akumuluar n mendjen, zemrn dhe shpirtin e tij, dhe pr ta pastruar sistemin e tij.
Ky sht akt i mshirs dhe dashuris q All-llahu prdllestar ia dhuron robit si nj
doz t przier, e cila do t bashkveproj me smundjen e tij dhe e cila ka mundsi
pr ta mundur smundjen vdekjeprurse. Kto jan smundjet e mendjes, t zemrs
dhe t shpirtit. N prputhje me kuptimin e zakonshm t njeriut, ato jan quajtur
sfida dhe fatkeqsi. N t vrtet nj shrim i ktill sht sfida themelore e
smundjeve t vrteta individuale dhe ila parandalues pr t gjitha smundjet e
mundshme. N kt proces All-llahu e pastron dhe e dlir robin e vet duke e ngritur
n gjendjen m t ndershme n kt bot, e kjo sht madhrimi, shikimi dhe
qndrimi afr All-llahut.

Ilai sht gjetur gjithashtu n realizimin e individit dhe n kuptimin nga ai se ana
e hidhur e ksaj bote sht ajo q sjell shijen e mbl t jets pas vdekjes dhe se
vetm All-llahu i gjithfuqishm ka fuqi t bj nj transformim t ktill t
substancs. Individi duhet ta kuptoj gjithashtu se shija e mbl e ksaj bote
projekton fund t hidhur n jetn pas vdekjes. Pra, kalimi i prkohshm nga e hidhura
n t mbln sht m i mir se e kundrta e ksaj. Nse individi nuk mund ta
kuptoj qart rndsin e ksaj, ather ai do t duhej t mendonte pr hadithin e
bekuar t t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, Xhenneti kufizohet
me sfida dhe vshtirsi, ndrsa zjarri i Xhehennemit kufizohet me tronditje dhe
joshje.

Mendjet njerzore nuk mund ta kuptojn njsoj thelbin e ktij hadithi, i cili tregon
gjithashtu se njerzit kan nivele t ndryshme t t kuptuarit. Gjat kohs sa zgjasin
sfidat e tilla, thelbi i vrtet njerzor del n siprfaqe, sepse shumica e njerzve m
shum e duan knaqsin kalimtare sesa t prhershmen. N t vrtet shumica e
njerzve nuk dshirojn ta ndrrojn knaqsin e prhershme t asaj bote me asnj
or t keqe, t vrazhd, dhe t mundimshme n kt bot; ata nuk duan ta ndrrojn
lavdin e prhershme n at bot me asnj or hidhrim n kt bot dhe, nse
sht e mundur, ata duan q t mos iu mungoj asnj or rehati n kt bot n
ndrrim me fitimin e shndetit t prhershm n at bot, sepse mendjet e tyre e
kan par dhe provuar t tashmen, ndrsa t ardhmen nuk e njohin; sepse besimi i
tyre sht i dobt, kurse mbisundojn lakmia dhe pasioni i tyre i madh. Smundja e
tyre e rrnjosur thell nuk mbjell tek ata ve nxitim dhe vnien e knaqsive t
vdekshme dhe kalimtare t ksaj bote dhe vnien n dyshim t ekzistimit t bots pas
vdekjes dhe t asaj q do t vij me siguri.

Kjo sht gjendje e atyre t cilt vetm mund ta njohin dhe ta pranojn at t
shijshmen, t kapshmen dhe elementaren; t cilt do t dshmojn vetm at q
shohin syt e tyre fizik. Megjithat, sa m shum q t hapen syt dhe t
deprtohet brenda detit t pengesave q kufizojn kt bot kalimtare, ose sa m
shum t arrihet prtej kufijve t tyre pr ta kuptuar qllimin sublim, dhe q t
njihen konsekuencat e secilit veprim. Kjo gjendje sht e rezervuar gjithnj e m
shum pr njerz q kan shkall m t lart t vetdijes. Msues t till t vrtet
krkohen dhe ndiqen shembujt e tyre. Ata jan t dashurit e All-llahut, robt e Tij
besnik, t drguar t Tij (evlija) dhe t mbrojtur nga Ai. All-llahu ka prgatitur
shprblimin m t madh e t prhershm dhe knaqsi t prhershme pr ta, duke ua
garantuar fitoren prfundimtare. Me qllim t krahasimit, All-llahu pr njerz t
pamend dhe q tjerrin shum, me siguri, ka prgatitur dhun, vuajtje dhe pikllim t
prhershm.

Prandaj, zgjidh njrn nga gjendjet q t plqejn. Megjithat, njerzit do t

arrijn patjetr ta realizojn at q e dshirojn, do t korrin at q kan mbjell,
dhe do t priren kah dobsit e tyre personale. Kjo sht m e natyrshmja. Prve
ksaj, a duhet ta pranosh nj trajtim t ktill, pastaj t merresh me t dhe mos ta
konsiderosh at si dika t strzgjeruar, sepse nevoja intensive pr t ka br q
mjeku t jet ashtu si e ka dashur pacienti. Kt e ka br t mundur All-llahu i
gjithfuqishm, q sht udhrrfyes i pashoq.

22. - Shrimi i pikllimit, shqetsimeve,

dhembjeve dhe demoralizimit

Ibn Mesudi , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

e selem, ka thn: Nuk ka rob t cilin do ta godas dhe do ti ndodh ndonj
hidhrim ose shqetsim, e t thot: O Zot, un jam robi Yt, babai dhe nn e t cilit
jan robt e Tu; fati im sht n duart e Tua dhe ai sillet n prputhje me urdhrin
Tnd. Ti vrtet gjykon drejt. E shqiptoj secilin emr Tndin t shenjt dhe do
atribut me t cilin Ti e ke quajtur veten tnde ose e ke shpallur n librin tnd ose ia
ke msuar cilsdo krijes tnde ose atij q Ti e quan sekret personal. Zot, bje
Kur'anin fisnik fuqi t zemrs sime, drit t shpirtit tim dhe mshir t qart q e
zhdavarit pikllimin dhe shqetsimin tim. Kushdo q t bj kt lutje, All-llahu do
tia largoj shqetsimet e pikllimet e tij dhe do tia zvendsoj me gzime e
lumturi.186

Ibn Abasi , radiallahu anhu., ka treguar se n koh fatkeqsish, i Drguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte zakon t bnte kt lutje: Nuk ka zot
prve All-llahut t Madhrishm, t Dashur. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotruesit
t fronit t madhrishm. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotruesit t shtat qiejve,
Zotruesit t Toks dhe Zotruesit t fronit fisnik.187

N Xhamiu-n e imam Tirmidhiut sht thn gjithashtu se Enesi , radiallahu anhu.,

e ka transmetuar hadithin n t cilin thuhet se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi e selem, ballafaqohej me shqetsime, ai e kishte zakon t bnte kt lutje:
O i Gjall, o Drejtues i universit, po e thrras mshirn Tnde t gjithanshme q t
ma tregoj rrugdaljen nga kjo e keqe q m ka rn n kok.188

Ebu Hurejre , radiallahu anhu., tregon se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi e selem, ballafaqohej me sfida t ndryshme, ai e kishte zakon ti ngriste duart
drejt qiellit dhe t lutej: Lavdi Zotit, Sundimtarit t madhrishm, dhe kur e
prfundonte kt lutje, shtonte: O i Gjall, o Drejtues i universit.189

Ebu Bekri , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

e selem, e ka msuar njeriun q n raste pikllimi t bj kt lutje: Zot, t lutem
pr mshirn Tnde. Mos m lr asnj ast vetm me veten time. Zot, ma prmirso
gjendjen time me nj m t mir. Vrtet nuk ka zot prve Teje.190

Gjithashtu, n sunen e Ebu Davudit sht shnuar se Esma bint Umejsi ka treguar
se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte thn: T ti msoj disa
fjal q mund ti thuash kur je tepr e shqetsuar ose kur t mundojn brengat ose
kur pret se do t kesh brenga? Thuaj: All-llahu sht Zoti im dhe un nuk them se ka
ndonj tjetr.191

Sad bin Eb Vekasi ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,

njher i kishte treguar pr lutjen e t Drguarit t All-llahut, Junusit, , salaAllahu
alejhi e selem, kur ai ndodhej n barkun e balens (peshkut), q ka kt
prmbajtje: Nuk ka zot ve Teje. Lavdi veprs Tnde. Vrtet un kam gabuar. T
gjith myslimant q e bjn kt lutje, do ti plotsohet ajo pr ka jan lutur.193

Ebu Said el-Hudri ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem,

njher e kishte par njeriun q quhej Ebu Umame, i cili ishte ulur i vetm n xhami,
jasht kohs s caktuar pr namaz, dhe dukej i shqetsuar. I Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, e pyeti: Pse rri vetm n kt or, o Ebu Umame? Ai
ishte prgjigjur: Pr shkak t disa borxheve t vjetra, q e kam vshtir ti shlyej,
dhe brengat e vazhdueshme, o i Drguar i All-llahut . Pastaj i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, i tha: A do t dshiroje t ti msoj disa fjal, t cilat,
kur ti thuash, All-llahu do ti heq brengat dhe do t t ndihmoj ti shlyejsh borxhet
e tua. Ebu Umame ia ktheu: Po, o i Drguar i All-llahut. I Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, pastaj i tha edhe kt: Thuaje pr do mngjes dhe
dark: Zot, krkoj mbshtetje tek Ti nga pikllimi dhe hidhrimi, nga prtacia dhe
dobsimi; dhe krkoj mbshtetje tek Ti nga mungesa e guximit dhe koprracia; krkoj
mbshtetje tek Ti nga borxhet dhe nga nnshtrimi ndaj padrejtsis njerzore. Ebu
Umame shtoi: Kam vepruar kshtu si thua dhe Zoti i ka hequr t gjitha brengat e mia
dhe m ka ndihmuar ti shlyej borxhet e mia.194

Ibn Abbasi , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

e selem, ka thn: All-llahu do ti heq brengat e atij q lutet vazhdimisht pr
falje. Ai do ta ngris mbi prpjekjen dhe do ti jap nga burimi prej nga ai nuk i
pret. 195

N Musned sht shnuar gjithashtu se gjithmon kur i Drguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi e selem, ballafaqohej me vshtirsi, ai ngutej t bnte namaz duke
trhequr vrejtjen se All-llahu i gjithfuqishm kishte thn:
 Krkoni ndihm (n t gjitha shtjet) me durim dhe me namaz, vrtet, ajo sht
e madhe (vshtir), por jo edhe pr ata q kan frik (Zotin). (El Bekare, 45)196

Ibn Abbasi ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ka

thn: Kur individi sht i strngarkuar me brenga dhe nuk sht i disponuar, do t
duhej ta thoshte m shpesh: Nuk ekziston fuqi ose forc ve asaj t All-llahut.

Kjo lutje sht vrtetuar gjithashtu n dy prmbledhje me hadithe sahih dhe se

kjo sht nj nga thesart e fshehur t Xhennetit.197

Nse kto lutje nuk jan ila pr brengat, dhembjen dhe indisponimin e dikujt, kjo
do t thot se gjendja e tij sht serioze dhe krkon pastrimin me themel t sistemit
t tij nprmjet purgacionit ose detoksifikimit t plot, q shoqrohet me dhikr
serioz dhe devotshmrin e vazhdueshme dhe t qndrueshme.

Lutjet e prmendura paraqesin pesmbdhjet lloje t

ilaeve shpirtrore, duke prfshir:

- 01. Njohjen e njsis s Zotit t madhrishm (rububijjet);

- 02. Njohjen e besimit n njsin e devotshmris (uluhijjet);

- 03. Kuptimin e njsis s All-llahut t madhrishm, me dituri dhe besim t

patundur;

- 04. Pranimin q All-llahu i gjithfuqishm sht i pastr nga padrejtsit dhe se

ai robit t vet nuk do ti shkaktoj kurr asnj vshtirsi pa nevoj dhe pa shkak;

- 05. Pranimi se dhuna vjen vetm nga robt;

- 06. Lutja drejtuar All-llahut t gjithfuqishm nprmjet emrave dhe atributeve

t tij t madhrishme, q jan zbulesa dhe duhet t njihen patjetr nga krijesat e
Tij. Ndr emrat m gjithprfshirs dhe m t prgjithshm jan: El Hajj (i Gjalli) dhe
El Kajjum (Drejtuesi);

- 07. Lutja pr ndihm, drejtuar vetm Atij;

- 08. Pranimi i robit se vetm All-llahu sht ai q siguron dhe q plotson nevojat
e dikujt dhe vetm At e krkojn;

- 09. Pohimi i individit se varet vetm prej Tij, mbshtetet tek Ai, si dhe pohimi se
fati i individit sillet n prputhje me urdhrin e All-llahut; se vetm Ai ka fuqi ta
ndryshoj at; se ajo q ka prcaktuar Ai e ndjek kt drejtim dhe se urdhri i Tij
sht i drejt;

- 10. Krkesa q zemra t ecn npr kopshtet e Kur'anit, t jetohet sipas tij dhe ai
t njihet si drit e zemrs dhe shpirtit t individit. Npr t, individi do ta mnjanoj
dyshimin, do ta mund mallngjimin, do ta tejkaloj pasionin dhe epshet dhe do t
zhdavarit errsirn. Msimi i rregullt i Kur'anit gjithashtu e rigjallron zemrn e
individit dhe i ndihmon individit pr ta fokusuar qllimin pas humbjeve materiale dhe
t prshtat prirjen e individit me at q sht e amshueshme, pr dallim nga ajo q
sht kalimtare;

- 11. Krkimi i faljes pr gabimet (mkatet);

- 12. Pendimi pr gabimet;

- 13. Xhihadi - lufta n Rrugn e All-llahut;

- 14. Mbajtja e drejtimit t lutjes pr t pranuar udhzimet dhe, prfundimisht,

- 15. Mohimi i cilitdo vullnet ose fuqi q mund t ndikoj mbi gjrat dhe prshkrimi
i drejt i t gjith vullnetit dhe fuqis vetm All-llahut t gjithfuqishm.

23. - Veprimi efikas i ilait

All-llahu e ka krijuar t birin e Ademit. Ai e ka pajisur do pjes t trupit t tij me

ekuilibrin dhe prsosurin e vet personale. Kur gjymtyra ndien fardo mungese
ekuilibri n tr prsosurin e vet t lindur ose munges suksesi n funksionet e veta
natyrore, ajo do t ndiej dhembje. Gjithashtu All-llahu e ka pajisur zemrn, q
sht mbret i trupit, me ekuilibrin dhe prsosurin e vet. Sikur zemra t zhvishej dhe
sikur t humbiste do ekuilibr, ajo do t ndiente dhembje, vuajtje, pikllim,
depresion, ankth dhe hidhrim. Prve ksaj, nse syt e humbin aftsin e vet t
shikimit dhe nse veshi e humb aftsin e vet t dgjimit, kurse gjuha e humb
aftsin e t folurit, ato e humbin qllimin e tyre dhe zhvishen nga do prsosuri,
prkatsisht nuk do t jen t prsosura.

Natyra e zemrs sht krijuar e till q ta njoh Krijuesin e vet, pr ta dashur At,
pr ti rritur mirnjohjet e Tij, pr ta respektuar njsin e Tij, pr t ndier knaqsi
n pranin e Tij, pr tu knaqur duke e njohur At dhe pr t qen e knaqur me
drejtimin dhe zotrimin e Tij mbi t gjith. Zemra sht krijuar pr t qen e
knaqur me Zotriun e vet dhe me vendimet e Tij, pr t besuar tek Ai, pr tu
mbshtetur tek Ai, pr t dashur at q e do Ai, pr t urrejtur gjithka q urren Ai,
pr ta mbrojtur emrin e Tij, pr ti dashur ata q e mbrojn emrin e Tij dhe q ta
mbaj parasysh vazhdimisht At, t jet e mbushur prplot me T dhe t ruaj
kujtimin pr T. Zemra sht krijuar pr t mos e dashur ask prve Zotit t vet, pr
t mos gjetur ndonj knaqsi tjetr, prve tek Ai, q t mos respektoj asgj tjetr
ve Atij dhe zemra sht krijuar pr t mos e njohur gzimin, knaqsin, ose edhe
mos t ndihet e gjall n mesin e t tjerave, prpos Atij. Nj dituri e till sht
kujdes i domosdoshm q zemra e krkon pr t ekzistuar. Nse zemrs i mungojn
cilado prej ktyre substancave ushqyese natyrore, ather, me siguri, do t ndjehet e
smur, dhe pr pasoj, do ta mundojn brengat, pikllimi, ankthi, paknaqsia dhe
shqetsimi. Ajo do t ndiej se t gjitha fatkeqsit e sulmojn at, ndrsa ajo bhet
viktim dhe e burgosur e presioneve t tyre.

Armiqt m t mdhenj t zemrs jan: politeizmi, mkatet dhe mungesa e

vullnetit; mungesa e interesimit pr shrim t asaj q All-llahu e trajton si mjet pr
forcim; gjykimi i pakujdesshm i asaj q Ai e quan t rndsishme; zvoglimi i
diturive dhe i zbulesave personale t Krijuesit; dashuria edhe e dikaje tjetr prve
Atij; prshkrimi i knaqsive n dika jo Atij, por nj tjetri; ndijimi i knaqsis jo
pran Tij, por pran nj tjetri; prshkrimi i rivalit t Tij, i cili drejton dhe kontrollon
universin; mospajtimi me vendimet e Tij; mungesa e besimit tek Ai; mbshtetja tek
tjetri prve Atij; dashuria e dikujt tjetr prve atij q do Ai; lakmia ndaj asaj q Ai
e urren; urrejtja ndaj rregullave t Tij; shqiptimi i emrit t Tij pa respekt;
bashkpunimi me ata q shfrytzojn emrin e Tij pr ta anatemuar; mosinteresim pr
T; meditimi i dobt pr T; refuzimi i kujtimit t Tij; dyshimi n premtimet e Tij;
mosmarrja seriozisht e paralajmrimeve t Tij; krkimi i gzimeve, knaqsive,
qetsis dhe lumturis tek tjetri dhe jo tek Ai dhe n shoqri me T dhe, n fund,
ndijimi i jets tek tjetri, e jo tek Ai.

Nj smundje e till do t bj q individi t vuaj nga brengat, pikllimi, ankthi,

shqetsimet, paknaqsit, demoralizimi, ngarkesat dhe shqetsimet. Nse individi i
shqyrton shumicn e dobsive t zemrs, ai do ti gjej n zemr disa nga smundjet
e prmendura, kurse ilai i vrtet i ktyre smundjeve gjendet n ato q jan thn
n hadithet e prmendura m sipr. N t vrtet, si e kemi shqyrtuar edhe n
kapitullin paraardhs, do smundje duhet t shrohet me t kundrtn e vet, kurse
shndeti i mir mbrohet n mnyr analoge.

Prandaj shndeti duhet t mbrohet me an t tradits m t mir, e ajo sht

tradita e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, kurse smundjet
shkaktohen pr shkak t kundrshtimit t saj. Nga kto tradita individi i njeh: besimi
tek uniteti i All-llahut (tevhid) hap dyert e bekimit, t rehatis, qetsis, knaqsis,
mbrojtjes dhe mirqenies; dhikri ndihmon n pastrimin e sekrecioneve t kqija t
trupit (ahlat) dhe substancave t prishura q jan shkaktare t drejtprdrejta t
smundjeve. Kjo e ndihmon individin q t ruhet nga przierja e elementeve t
kundrta. Pra, dyert e bekimeve dhe t fatit i hap njohja e unitetit t All-llahut,
kurse dyert e t kqijave dhe t dmeve nga mkatet i mbyll dhikri dhe krkimi i
ndjess nga All-llahu.

Sabit bin Karrah e ka shpjeguar njher se mirqenia fizike vjen kur individi e
kufizon ngrnien e ushqimeve; mirqenia e shpirtit vjen duke u ruajtur nga gjrat e
palejueshme, ndrsa mbrojtja e gjuhs vjen nga kufizimi i fjalve t shumta.
Njher mjeku arab kishte thn: Pr t mbajtur nj shndet t mir, individi do t
duhej t hante m pak, kurse pr t pasur zemr t pastr, individi duhet t heq
dor nga gjrat e palejueshme. N t vrtet mkatet jan helme pr zemr. Nse
nuk e vrasin zemrn, s paku do ta dobsojn. Kur zemra t jet dobsuar njher,
ajo sht fare pak rezistente ndaj smundjeve t zakonshme. Njher mjeku i
zemrs, shejh Abdullah bin el-Mubaraku, ka thn: Mkati e mpin (mbyt) zemrn,
ndrsa dhnia pas mkateve mbjell nnshtrimin. Evitimi i mkatit e ringjall zemrn
dhe sht m mir ta kundrshtosh lakmin e zjarrt dhe t kontrollosh pasionin.

N kt kuptim, pasioni dhe lakmia e zjarrt jan smundje fatale, kurse luftimi i
tyre sht ilai m i mir. Nga ana tjetr, nefsi sht krijuar i paditur, i padrejt dhe
i verbr pr gabimet e veta. Nefsi beson se ilai i tij qndron n knaqjen sistematike
t lakmis dhe mallngjimit t vet, ndrsa, n t vrtet , kultivimi i lakmive t tilla
sht shkaktari i drejtprdrejt i verbris s tij dhe i destruksionit si rrjedhoj.
Vepra dhe pasioni i tij i keq jan fillim i mburrjes dhe i refuzimit t kshillave t
gjithkujt. N vend t ksaj, prirja sht smundje vdekjeprurse e cila e trajton
smundjen si ila, kurse ilain si smundje. Smundje t ktilla kryesisht e hutojn
mendjen e mjekve kur ata prpiqen ti diagnostikojn dhe si pasoj e ksaj ata
shpesh nuk ia dalin ti shrojn. M e keqja ndodh ather kur nefsi fillimisht ia
prshkruan smundjen e vet fatit dhe refuzon t pranoj prgjegjsin dhe n
mnyr indirekte e akuzon Zotin dhe Ushqyesin e vet pr shkaktimin e nj t keqeje
t till.Kur smundja intensifikohet dhe nefsi i smur nuk gjen rrug pr t dal nga
vshtirsit, ai e akuzon n mnyr t qart Zotin e vet dhe ather gjuha merr
guximin t anatemoj duke e akuzuar Zotin e vet. Sa udi! Kur smundja arrin nj
shkall t till, vetm vepra mshiruese e Zotit mund ta ruaj nefsin, ti jap shtytje
t re pr jet dhe ta udhzoj n rrug t mbar t dhikrit, t mshirs dhe t faljes.

Kjo e shpjegon lutjen e dekurajimit n transmetimin e Ibn Abbasit , radiallahu

anhu., i cili ka treguar se n koh fatkeqsish i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, e kishte zakon t bnte kt lutje: Nuk ka zot prve All-llahut, t
Madhrishmit, t Mshirshmit. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotit t madhrishm t
fronit. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotit t shtat qiejve dhe Toks dhe Ai sht
ruajts i fronit t madhrishm.
 Kt shtje e shpjegon edhe lutja e tij e dyt: O i Gjall, o Drejtues i universit,
e lus mshirn tnde gjithprfshirse q t ma tregoj rrugdaljen nga kjo vshtirsi
e imponuar.

Kjo mnyr e lutjes drejtuar All-llahut e madhron t qent nj t atributeve t

qndrueshme (rububijjet) dhe t atributeve t zotrimit, suverenitetit dhe t
drejtimit t vetm t Tij (uluhijjet). Ata e shquajn gjithashtu atributin e lavdis dhe
t prkorjes, nga t cilt, q t dyt nnkuptojn fuqin dhe mshirn e All-llahut, si
dhe prcaktimin e gjendjes dhe t statusit t krijesave t Tij. M tej, ata e
prshkruajn n mnyr t theksuar prsosurin e superioritetit t Tij mbi gjithka t
krijuar, mbi t dyt: rajonet e larta dhe bott e ulta. Ata e autorizojn gjithashtu
kontrollin absolut t fronit t Tij, i cili prfshin tr universin, gj q paraqet
kulminacionin mbi gjithka t krijuar dhe brendia e t cilit sht krijesa m e
madhrishme e All-llahut t gjithfuqishm. Atribute t tilla t madhrishme jan m
t fuqishmet dhe imponojn respekt, edhe pse me hollsi t mdha ata me siguri
shprehin njohjen e Qenies s Tij dhe t atributeve t prsosura dhe t qndrueshme.
Nj zotrim i till absolut i fton krijesn q t kuptoj dhe ta dij se prsosuria i
takon vetm All-llahut, ndrsa nj zotrim i till suprem dhe i prsosur krkon
orientimin e fokusit, qllimit, zemrs, adhurimit, dashuris, friks, respektit,
shpress, bindjes dhe besnikris s krijess ndaj askujt tjetr ve Atij, All-llahut.
Nga ana tjetr, lavdia e Tij absolute, gjithprfshirse dhe sovrane krkon q fardo
paprsosuri t konsiderohet vetm pasoj e kufizimeve personale dhe krkon t
hedh posht konceptin e pakuptimt njerzor t teomorfizmit (pajisjen e ndonj
tjetri me atributet e All-llahut) dhe krijimin e imixhit t All-llahut.M tej, atributi i
prsosur dhe i madhrishm Zot gjithmshirues, prshkimi i dituris s Tij t shquar
n secilin atom ve e ve n t gjitha universet, t ushqyerit, mbajtja dhe kujdesi pr
ta, pr nevojat e tyre dhe kthimi (orientimi) i lindur i t krijuarit drejt burimit t
nevojave t veta, t gjitha kto dituri Ai ia ka ofruar zemrs njerzore, gj q provon
mshirimin e Tij ndaj krijess s vet.

Kur zemra e njeriut ta njoh dhe ta vrtetoj nj t vrtet t till t

pakundrshtueshme, ajo do ta dashuroj n mnyr t natyrshme, do ta adhuroj dhe
do ta pohoj njsin e Tij. Nj realizim i ktill i sjell zemrs gzim dhe fat, ia
zhdavarit brengat, pikllimin, ankthin, demoralizimin, melankolin dhe i tejkalon
edhe smundjet fizike. Po kjo gj mund t vrehet edhe duke shikuar personin e
smur. Kur ai dgjon lajme t mira, ato ia forcojn mbrojtjen trupore natyrore ose
temperaturn e lindur dhe e ndihmojn shrimin e smundjes s tij. N t vrtet
zemra e njeriut sht m e ndjeshme dhe m e prekshme nga nj fenomen i till.
Nse i krahasojm ndjenjat q shkaktohen nga depresioni, brengat dhe ankthi me
ndjenjat liruese t knaqsis, qetsis, rehatis dhe gzimit do t gjejm me siguri
atribute t tilla shruese q jan t pranishme n lutjen e njeriut t demoralizuar, t
cituar m sipr. Kt e di ai njeri q sht bekuar me besim, q sht ndriuar me
dritn e s vrtets dhe zemra e t cilit sht prshkuar nga e vrteta dhe realja.

Sa i prket lutjes: O i Gjall, o Drejtues i universit, thrras Mshirn Tnde

gjithprfshirse q t m gjej rrugdalje nga kjo vshtirsi e imponuar , n t jan
paraqitur n mnyr madhshtore atributi i jets (El-hajj), i cili prmban n vete t
gjitha atributet e prsosuris dhe i vrteton ato, ndrsa atributi i madhrishm i
drejtimit (El-kajjum) i prmban t gjitha atributet dhe fuqit e veprimit. Pr kt
arsye ky atribut sht quajtur me emrin m t madhrishm dhe m t madh t All-
llahut (ismul-lahil azam). Kushdo q e thrret me kt atribut, lutja e tij do t
plotsohet, ndrsa kushdo q pyet me kt atribut, nevojat e tij do t plotsohen me
siguri. Ky sht emri i madhrishm i All-llahut - El-Hajjul-Kajjum.

Pra, jeta absolute sht e kundrta e t gjitha fatkeqsive dhe vuajtjeve. Pr kt

shkak, ekzistenca dhe jeta njerzore n Xhennet nuk e njeh stresin, ankthin,
dhembjen, vuajtjet ose fardo paprsosurie, ndrsa fardo paprsosuri n jet, n
kt bot sht e kundrta e realitetit t kontrollit t prsosur mbi gjithka
(kujumijjet). Pra, prsosuria e Drejtuesit suprem sht nj dhe po ajo prsosuri e
Zotruesit t gjall, kurse Zotruesit t gjall absolut nuk i mungon kurr prsosuria,
dhe gjith kjo sht objekt i fardo ndryshimi t cilin mund ta shkaktoj vet El-
Kajjumi. M tej, shqiptimi me z i atributit t tij i Gjall- Drejtues do ta shroj me
siguri smundjen dhe do t ndikoj n t kundrtn e jets (ajo q i kundrvihet
jets), ose n cilndo prsosuri njerzore t rreme. Kjo sht e qart n lutjen e t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i cili sht lutur n emr t
Ushqyesit dhe Mbajtsit t vet me atributin e zotrinjve mbajts t Tij (rububijjet) -
Xhibrilit, Mikailit dhe Israfilit, q ta udhzojn dhe ti ndihmojn pr t fituar at,
pr ka kan diskutuar familjet jo besnike, dhe ta udhheqin, sepse zemra sht e
gjall me udhzimin e All-llahut, kurse e vdekur pa t. All-llahu i gjithfuqishm u ka
ndar ktyre tre meleqve t mdhenj prfaqsimin dhe detyrn e dhurimit t jets.
Xhibrilit i sht dhn roli i drgimit t Shpalljes (vajh), q sht jet pr zemrat,
Mikailit ia ka dhn drgimin e ujit, q sht jet pr do ekzistenc n tok dhe pr
atmosfern e saj prreth, kurse Israfilit ia ka dhn t fryj n sur-in e jets, i cili
sht prfaqsues i ekzistencs s t gjitha universeve dhe i ringjalljes, prkatsisht i
kthimit t srishm t trupit n jet, kur n Ditn e gjyqit, me lejen e All-llahut, ai
ua fut shpirtin prsri atyre. M tej, lutja e Tij me rububijjetin, uluhijjetin dhe
kujumijjetin mbi baz t ktyre tre shpirtrave m t bekuar dhe m fisnik, q jan
prfaqsues t vet jets, gjithsesi do t sjell, me lejen e All-llahut, rezultate t
nevojshme dhe prgjigje pr lutjet e bra. Thelbi i ksaj sht q atributi i
madhrishm i Gjall-Drejtues realizon prgjigje t sigurt pr lutjet dhe tejkalimin e
t gjitha fatkeqsive.

N Sahihu-n e Ebi Hatimit sht shnuar, dhe kjo sht vrtetuar edhe nga imam
Tirmidhi se emri m i madhrishm i All-llahut sht n versetet:

Zoti juaj (q meriton adhurim) sht nj, Allahu, nuk ka zot pos Atij q sht
mshirplot, gjithnj mshiron. (El Bekare, 163) dhe

Allahu sht Nj, e nuk ka t adhuruar (Zot) pos Tij, sht i prjetshm
mbikqyrs. (Ali Imran, 2)198 Gjithashtu, n prmbledhjen e dyt t haditheve
sahih gjejm, duke prfshir edhe sahihun e Ibn Hibbanit, hadithin q e ka treguar
Enesi , radiallahu anhu., se nj njeri sht lutur: O All-llah, t lutem sepse Ty t
prket lavdia, me siguri nuk ka zot prve Teje, Krijuesit t vetm dhe Fillestarit t
t gjith qiejve dhe Toks dhe t asaj q prfshijn ata. O zotrues i madhshtive
dhe i t mirave. O Drejtues i Gjall... Enesi ka shtuar se kur i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi e selem, e ka dgjuar kt lutje, ka thn: Vrtet, ai e ka thirrur
emrin m t madhrishm t All-llahut. Kushdo q e thrret me kt emr, lutje e tij
do t plotsohet, dhe kushdo q krkon prmes ktij emri, nevojat e tij do t
prmbushen.199 Pr kt shkak i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, n
do koh kur i shihte pasuesit e vet q ballafaqoheshin me sfida n form fatkeqsish,
lutej me gjith zemr: Ja Hajju, Ja Kajjum.

Sa i prket lutjes s tij: Zotri, krkoj mshirn Tnde. Mos lejo q ta ndjek pr
asnj ast prirjen e imagjinats sime. Zotri, kompensoje gjendjen time me m t
mirn. Vrtet, nuk ka zot prve Teje, n t ka nj dshmi t qart se do e mir
sht n dor t All-llahut dhe se robi natyrshm i drejtohet Atij pr t gjitha nevojat
e veta, beson tek Ai, varet prej Tij, mbshtetet tek Ai pr ta riprtrir gjendjen e
vet si sht m s miri dhe ai e prgjron Zotin e vet q vetm Ai t jet vendstrehim
i tij, q ti knaq t gjitha nevojat e udhtimit t robit n kt bot dhe fardo
ndihme q mund ta krkoj ky segment i jets. M tej, prgjrimi ndaj All-llahut t
gjithfuqishm me suverenitet absolut t atributeve t Tij dhe me fuqin e njshit,
njsis, unitetit (tevhid) do t tregohet me siguri m efikasi n shrimin nga
smundja. Po kto dobi sjellin edhe kto lutje: All-llahu sht Zoti dhe Ushqyesi im i
vetm . Un nuk ia bj ask rival Atij.

Sa i prket lutjes q e ka shnuar Ibn Mesudi: Zot, un jam robi Yt, baba dhe nna
e t cilit jan robt e Tu..., ai e shpreh qart thelbin e dituris dhe t njohjes (lat.
Gnosis) s All-llahut t gjithfuqishm dhe sekretet e adhurimit, kurse asnj libr nuk
mund ta prshkruaj kurr kuptimin e tyre t plot. Pr m tepr, kjo lutje sht
prplot njohuri q tregojn kush sht Zoti dhe ai q i lutet Zotit t vet e pranon
Krijuesin e vet dhe pr vete thot se sht rob i All-llahut dhe bir i robve t Tij.
Lutsi gjithashtu i v gjrat aty ku e kan vendin pasi e kupton se shkatrrimi i tij
sht n dor t Zotit, se fati i tij sillet n prputhje me prcaktimin e Tij, se All-
llahu i gjithfuqishm vepron si do vet, se robi nuk mund ti sjell dobi as nuk mund
ti bj dm vetvetes, se ai nuk mund t kujdeset pr lindjen, vdekjen apo ringjalljen
e vet, se fati i tij sht n dor t All-llahut, se ai nuk ka fuqi ta ndryshoj nse nuk
dshiron All-llahu, se ai varet plotsisht nga Krijuesi i vet, se ekzistimi i tij personal
sht objekt vetm i vendimit q merr All-llahu dhe se All-llahu sht i drejt dhe do
t bhet ka dshiron Ai.

Pastaj pason lutja e tij: Fati im sht n dorn Tnde, fati im lviz n prputhje
me rregullat e Tua. N gjykimet e Tua, Ti vrtet je i njohur... Kjo pjes e lutjes
prfshin dy aspekte kryesore q jan thelbi i doktrins monoteiste (tevhid): i pari
sht njohja dhe pranimi i fatit dhe se rregullat e All-llahut q vlejn pr robin e Tij
do t zbatohen n mnyr t pakundrshtueshme dhe robi nuk mund t mos e
respektoj as tu shmanget; dhe aspekti i dyt shpall se All-llahu sht i drejt, se Ai
nuk i shtyp robt e vet dhe ajo q e prcakton Ai sht e drejt pr shkak se drejtsia
dhe dituria e All-llahut jan shembullore. Kjo ndodh kshtu pr shkak se padrejtsia
paraqet nevojn, paditurin, paaftsin, dobsin dhe inferioritetin e personit t
padrejt dhe, m tej, atribute t ktilla nuk jan t lavdishme dhe ato nuk mund t
rrjedhin nga ai q sht i gjithdijshm, q njeh gjithka, i urti dhe t cilit nuk i
nevojitet asgj. Pra, urtsia e All-llahut sht efikase gjithkund ku ka urdhruar
vullneti i Tij. All-llahu sht i pasur jasht do nevoje, kurse t gjith t tjert jan
t varfr dhe krkojn kujdesin e Tij. Ai sht i gjithdijshmi dhe nuk ekziston asnj
atom n t gjitha universet ku nuk vepron apo ku nuk sht efikas vullneti i Tij.
Varsia absolute e qelizave ve e ve dhe e t gjithave s bashku n gjithka t
krijuar dhe nxitja e mbshtetjes dhe e vetprmbajtjes s tyre nga Ushqyesi i vetm
krkojn falnderimin e tyre. Pra, falnderimi (shukr) sht shprblyer me bekime,
ndrsa mosfalnderimi (kufr) sht shprblyer me qortim dhe dnim me pasoja pr t
gjith ata q nuk pendohen.

Kur jobesimtart e paprmirsueshm, t cilt nuk u penduan dhe nuk u

falnderuan, dhe adhuruesit e idhujve i ishin krcnuar t drguarit t All-llahut -
Hudit , salaAllahu alejhi e selem, q do ta ndjellin mallkimin e zotave t tyre kundr
tij, ai ishte prgjigjur:

Ne nuk themi tjetr vetm se dikush prej zotave tan t ka goditur me mendje!
Ai tha: Un dshmitar e kam Allahun, e ju dshmoni se un jam larg nga ajo ka ju i
shoqroni (larg adhurimit) pos Tij. Ju pra, t gjith prpiquni kundr meje e mos m
jepni afat. Un iu kam mbshtetur Allahut, Zotit tim dhe Zotit tuaj, pse nuk ka asnj
nga gjallesat, e q Ai t mos e ket nn sundim, vrtet, Zoti im sht i drejt.
(Hud, 54-56)

Kshtu kishte menduar n fuqin e All-llahut, e cila sht e pakufishme dhe

veprimin e saj nuk mund ta pengoj askush mbi krijesat dhe askush nuk mund ti
kundrvihet urdhrit t Tij. Ai vet ka fuqin t veproj me to sipas vullnetit t vet
dhe Ai kt e bn n mnyr t drejt, saktsisht, me urtsi dhe me mshir.

N kt lutje, deklarata e robit: Fati im zhvillohet n prputhje me urdhrin Tnd

ka kuptim t njjt sikur kur thuhet: Nuk ekziston asnj krijes q lviz, e q m
par t mos jet mbajtur n dorn e Tij, dhe lutja e tij: Ti vrtet gjykon drejt
gjithashtu sht njsoj sikur kur thuhet: Zoti im vrtet vepron n mnyr t drejt.
Pastaj, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, n kt lutje e shqipton
emrin dhe atributin m t shenjt t All-llahut, t cilin Ai e shpalli n mbretrin e
vet, e shpalli n Libr, t cilin ia msoi robit t privilegjuar ose e ruajti si sekret t
vetin, kshtu q asnj melek me status m t afrt me T dhe m t lart dhe asnj
profet dhe asnj i drguar nuk t ka krkuar me at emr. Nj shqiptim dhe thirrje e
till i tejkalon t gjitha lutjet dhe nga t gjitha lutjet, kjo sht m e dashura dhe
m e vlershmja pr T. Kjo sht e ktill pr shkak t prgjigjes s drejtprdrejt,
sepse ajo provon diturin e robit dhe njohjen e Zotit t tij.

I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e ka lutur pastaj All-llahun e

gjithfuqishm pr ta br Kur'anin e madhrishm me fuqin e zemrs s tij, duke
menduar me fuqin shpirtrore t trupit, mendjes dhe shpirtit t tij dhe me an t tij
t pastroj, t zhdaravis dhe ti shroj streset, brengat dhe shqetsimet e tij, duke
e br kt mjeksin e vetme vendimtare e cila do ti zhduk smundjet dhe do ta
kthej pas qenien njerzore, n gjendjen dhe ekuilibrin e tij t vrtet. Pra, ai e luti
Zotin e vet q ta bnte Kur'anin drit t shpirtit t tij, e cila drit e heq gjith
ndryshkun q e errson pastrtin dhe kuptimin e tij dhe e cila e bn t shklqyeshme
zemrn e tij. Nj mjeksi e till vepron vetm ather nse krkesat e pacientit jan
t sinqerta, nse sht i bindur n fen e vet dhe n efikasitetin e saj dhe e prdor
ashtu si sht prcaktuar nga ana e mjekut t tij. Pra, me vullnetin e All-llahut,
prdorimi i drejt i ilait do t ndiqet gjithsesi me prmirsimin e shndetit, me
shndet t shklqyer dhe me vitalitet, kurse All-llahu sht Ndihmtari Suprem.

Sa i prket lutjes s t drguarit t All-llahut, Junusit , salaAllahu alejhi e selem,

i cili thot: Nuk ka zot prve Teje, Lavdi t qoft Ty. N t vrtet un kam
gabuar. Kjo lutje e madhron t vrtetn m t madhe t unitetit (njsis) t All-
llahut, e rrnjos konceptin e pjesmarrjes s njeriut n prbrjen e vullnetit t All-
llahut dhe pranimin e padrejtsis dhe mkatis personale t robit. Kjo lutje mund t
prodhoj ilain prfundimtar pr rastet e pikllimeve, brengave, anktheve dhe
depresioneve dhe ajo paraqet pikn e ngritjes pr t marr nj prgjigje t sigurt. N
t vrtet njohja e njsis s All-llahut dhe heqja dor nga akuzat ndaj Tij pr
padrejtsi, vrteton se prsosuria i takon vetm All-llahut, se drejtsia e Tij sht e
pakontestueshme dhe e eviton verbrin e konceptit njerzor mbi ekzistimin e
elementeve antropomorfike tek All-llahu. Pastaj pranimi e padrejtsis personale dhe
mkatsis nga ana e robit reflektojn n fen dhe n besimin e tij te drejtsia e All-
llahut, shprblimin pr veprat e tij t mira, kurse dnimin pr mkatet e veta. Nj
zgjim i till tregon pr nevojn e robit pr tiu kthyer Zotit t vet, q t kthehet
npr t njjtn rrug, q t pendohet pr veprat e veta, q n mnyr bindse t
prulet para Zotit t vet, t krkoj falje nga Ai, gj q prfshin pranimin e qart t
varsis individuale nga urdhri dhe mshira e All-llahut. N vazhdim po i japim katr
efektet efikase t lutjes: besimi n njsin e All-llahut, mohimi i paprsosuris n
drejtsin e All-llahut, falnderimi i krijesave pr statusin q kan, dhe pranimi i fajit
personal.

Sa i prket lutjes t ciln i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, ia ka

msuar Ebu Umames: Zot, krkoj mbshtetje tek Ti nga pikllimi dhe hidhrimi;
nga dobsit, paprcaktueshmria dhe frikacakllku dhe krkoj mbshtetje tek Ti nga
detyrimi dhe nnshtrimi ndaj padrejtsis njerzore. Kjo lutje e prfshin krkimin e
mbrojtjes s All-llahut nga tet vetit njerzore, t cilat shfaqen dy nga dy, s
bashku, si nj e prbashkt. Kshtu, shqetsimin e shoqron pikllimi, dobsin e
shoqron paprcaktueshmria, koprracin - frikacakllku, ndrsa detyrimin e
shoqron nnshtrimi ndaj padrejtsis njerzore. Kur zemrn e individit e viziton
ndjenja e dmshme, shkaktari mund t vij qoft nga humbjet q i ka prjetuar n t
kaluarn, q shkaktojn pikllim, ose nga shpresa, duke u kthyer kshtu n breng
dhe shqetsim. Nj gjendje e till kontribuon n lnien pasdore t zbatimit t
detyrimeve t rregullta t robit dhe kjo ngadhnjen mbi mendimet dhe veprimet e tij
duke shkaktuar dobsimin e trupit dhe mendjes s tij dhe rezistencn psikologjike
drejt prmbushjes s detyrimeve dhe detyrave t tij. N kt kuptim, reaksioni i
individit do ti rregulloj dobit personale t veta njsoj sikurse do ti pengoj t
mirat e t tjerve. Ngurrimi nga nxjerrja e dobive nga t tjerat nnkupton frikacakri
fizike, ndrsa vetprmbajtja nga dobit materiale nnkupton koprracin dhe
padrejtsin ndaj t tjerve. M tej, nse individi sht i bindur drejt dhe i detyruar
q ti shlyej borxhet e veta, kjo do t mund t vepronte n prparimin e tij fetar
dhe shpirtror, ndrsa kur sht mrzitur gabimisht ose padrejtsisht, kjo paraqet
nnshtrim ndaj padrejtsis njerzore. Ky hadith n t vrtet sht lutje pr t
krkuar mbshtetje tek mbrojtja q do ti jap All-llahu nga do e keqe.

Sa i prket dobis nga krkimi i faljes (istigfar) pr heqjen e pikllimit, stresit,

depresionit dhe ankthit, dihet shum mir nga dijetart fetar q mkatet jan
znafilla e pikllimit, friks, hidhrimit, nervozs, shqetsimit dhe dobsis s
zemrs. Njerzit q ligshtohen dhe bjn vepra t kqija dhe mkatare, pa marr
parasysh prirjen e tyre psikologjike dhe dobsis s fes s tyre, dhe edhe pas
knaqjes s plot t mendjeve, lakmis dhe idhujtaris s tyre, ata edhe m tej e
krkojn mjeksin e pendess, duke krkuar falje dhe premtuar at q nuk mund ta
prpmbushin pr ti shruar vuajtjet e tyre pr shkak t dhembjes s ngarkuar dhe
peshs q ata e ndiejn n zemrat e tyre, e q kan t bjn me veprimtarit e
ndaluara, teprimet ose pamaturit. Shejhu i keq, pr ta shprehur pendimin e vet,
njher kishte thn:

Nj got ver e kam ngritur lart duke dshiruar ekstazn,

dhe tjetrn e pata

pr ta shlyer kufirin e pikllimit dhe keqardhjes sime.

Kur kto jan pasoja t mkatit dhe t strkeqjes n zemr, nuk ka ilae pr to
prve dhikrit dhe krkimit t faljes.

24. - Dobit e namazit (salat)

Sa i prket rolit t namazit n tejkalimin e barrs s brengave, depresionit, ankthit

dhe stresit nga zemra dhe n shrimin e smundjev t tij, individi duhet ta kuptoj
patjetr se nuk ekziston asgj m tepr, m e vlershme, m e kndshme, m
inteligjente dhe m e bukur sesa gjendja e t qndruarit para Krijuesit, prkulja ndaj
Tij dhe lidhja e zemrs dhe e shpirtit me pranin dhe afrsin e All-llahut, gzimi
ndaj jehons s shqiptimit t lutjeve t Tij dhe shkrirjes trsisht t ekzistencs,
vetdijes, trupit, mendjes, shpirtit dhe veprimtaris n prvojat m t gzueshme
shpirtrore dhe fizike t namazit. N namaze individi e v n prdorim tr qenien e
vet (gjymtyrt, venat, arteriet, eshtrat, poret dhe do qeliz t trupit t vet) s
bashku me Krijuesin dhe ai vetveten, mendimet e veta, kujdesin, fokusimin,
prqndrimin e shikimit dhe respektin e drejton vetm ndaj Zotit t vet. Gjithashtu,
n namaz, individi e shky funksionin e vet motorik t adhurimit t ksaj bote,
krijesave t saj, punve, shqetsimeve, verbrive kontakteve dhe pshtjellimeve t
ksaj bote dhe ai shndrit nga nj drit shklqyese e Krijuesit t vet, e v n veprim
magnetin e pagabueshm t devotshmris dhe adhurimit dhe qndron para Tij me
tr qenien e vet, me zemrn, shpirtin dhe trupin e vet dhe secils gjymtyr ia ofron
rastin pr ta adhuruar Zotin e vet dhe q t lahet n lott e dashuris dhe t
mallngjimit pr ta takuar At, n lott e pendimit pr mkatet e veta dhe n lott
q e joshin dashurin e All-llahut dhe bashkndijimin pr tia falur mkatet robit t
vet, t cilat mkate i ka br dhe ta ngris n pozit. Secila gjymtyr (ekstremitet)
do t veproj n prputhje me atributet e veta t lindura. Zemra do t trhiqet nga
ana e Krijuesit dhe Fillestarit t saj dhe ajo do t pushoj n qetsin m t
rndsishme dhe m madhshtore t afrsis s Tij. T ktilla jan forcat shruese t
namazit. Ai sht ushqim i trupit dhe i shpirtit.

Qetsia, gzimi, fati, rehatia, knaqsia dhe ekstaza shpirtrore jan vetm disa
nga dobit q zemra e shndosh sht msuar ti ket. Kto substanca t ktilla
delikate dhe t ushqyeshme mund t jen ndonjher jo t prshtatshme pr zemrn
e smur, e cila vepron si nj trup i smur. N kt rast namazet jan transformimi i
saj m i mir pr t marr ndihmn e nevojshme dhe pr ti knaqur interesat e veta
n kt bot dhe n botn e ardhme. Namazi e ndihmon gjithashtu zemrn q ti
mposht fatkeqsit n kt dhe n botn e ardhme. Ai vepron si mburoj kundr
brjes s mkateve dhe gabimeve. Me vullnetin e All-llahut, lutja e vrtet dhe e
sinqert mund ti ndaloj smundjet fizike ose edhe ti shroj ato. Lutja e vrtet e
ndrion zemrn dhe fytyrn, e freskon trupin, e zgjon shpirtin, e bekon fitimin, i
largon padrejtsit, i pengon mendimet e palejueshme dhe i neutralizon synimet e
paligjshme, si dhe e zbut zemrimin e All-llahut dhe robin e vet e mshiron dhe ia fal
gabimet.

Sa i prket rolit t namazit n shrimin e smundjeve fizike, n sunen e Ibn

Maxhxhes sht shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte
par njher Ebu Hurejren duke pushuar, sepse kishte dhembje barku. E pyeti: Ebu
Hurejre, a t dhemb barku tani? Ai e pohoi. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
e selem, i tha: Ngritu dhe falu, sepse ilai qndron n lutje. Nse zemra e mjekut
laik nuk pajtohet ose nuk e ndien veten mir n kt shkall t ilait, ather ai
duhet t jepet n koh t caktuara q lidhen me profesionin e mjekut. Kan thn
gjithashtu se namazet jan sport i mir pr trupin dhe zemrn. Ata e mishrojn
ushtrimin pr tr trupin, duke prfshir: ngritjen, prkuljen, sexhden, uljen, dhe
dhikri i tyre n do namaz disa her n dit. Lvizjet e tilla ndihmojn muskujt e
individit dhe shumicn e nyjave dhe e lehtsojn qarkullimin e gjakut nga arteriet
dhe sigurojn ushtrime t lehta natyrore pr barkun, zorrt dhe mushkrit e
individit.

Nga ana tjetr, smundjet e ateizmit, laicizmit, blasfemis, diskutimeve kundr

urdhrave t All-llahut, refuzimi i pasimit t rrugs s t drguarve t Tij t bekuar,
kundrvnia ndaj besimtarve, ikja nga prgjegjsia n kuptim t fitimit t disa t
mirave individuale t prkohshme dhe mosfalnderimi ndaj veprs s All-llahut n
kohn kur njeriu varet nga gjrat q jep Ai etj. Kto prpjekje q t ndryshohet etika
dhe vlerat q krijuesi yn i ka br pjes prbrse t njerzimit dhe sajimi i ligjeve
dhe amandamenteve laike prball ligjeve t All-llahut, nj arroganc e till dhe
zemrngurtsia, t gjitha kto smundje vetm mund t bhen t prshtatshme duke
u ballafaquar me temperaturn intensive t zjarrit t Xhehennemit. Natyrisht, kjo
sht mjeksia e njerzve t pafat. All-llahu i gjithfuqishm thot:

E do ti shmanget asaj, ai q sht m i keq, i cili do t hyj n zjarrin e madh.

Dhe aty as nuk do t vdes, as nuk do t jetoj. (El Ala) dhe

Un u kam trhequr vrejtjen pr zjarrin t ndezur fort. Q aty nuk hyn tjetr,
pos atij q sht m i prishuri, i cili prgnjshtroi dhe u zmbraps. (El Lejl, 14-16)

Sa i prket dobive nga lutja e shpesht: Nuk ka vullnet ose fuqi ve asaj t All-
llahut (La havle ve la kuvvete illa billah), kjo lutje ka fuqi ti mposht smundjet
fizike, mendore dhe emocionale vetm nprmjet t vrtets s thjesht t vnies s
gjrave n vendin prkats, aty ku e kan vendin; me rastin e heqjes dor t pranimit
t pushtetit t individit mbi pushtetin autentik dhe origjinal; me rastin e marrjes s
gjrave me synimet e tyre egosite dhe kalimtare; me rastin e nnshtrimit ndaj
vullnetit m t lart dhe pranimi dhe prshkrimi i nj pronsie t till Drejtuesit t
vrtet, fuqia e t cilit prfshin t gjitha ndryshimet q veprojn n bott e ulta
dhe t poshtme. Prve fuqis s ksaj lutjeje pr ti ndjekur shpirtrat e kqij,
ekziston nj qndrim i prgjithshm ndr besimtar se asnj melek nuk mund t ulet
nga Xhennetet as t ngritet deri atje prve me ndihmn e vullnetit t madhrishm
t All-llahut, Zotriut, Krijuesit, Ushqyesit dhe Mbajtsit t botve.

25. - Lutjet pr kaprcimin e friks, druajtjes dhe

pagjumsis

Imam Tirmidhi n Xhamiun e vet ka shnuar se njher Halidi i ishte ankuar t

Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, pr pagjumsi dhe ankthe. I
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, i kishte thn: Kur shkon pr t
fjetur, thuaj: O All-llah, Ti je Zot i shtat qiejve dhe i asaj q ato prfshijn, i dy
tokve dhe jetve q i mbajn ato, i Zotriut t shejtanve dhe i atyre q ata i
mashtrojn. Zot, bhu mbrojtsi dhe fqinji im. M ruaj nga fardo e keqe q mund
t m shkaktojn krijesat e tua n mnyr q asnjra prej tyre mos t mundet t m
sulmoj kur jam duke pushuar ose t ma prish jetn time private. Vrtet, fqinjt e
Tu jan t fuqishm dhe t sigurt kur Ti i mbron. Kujtimi Yt sht i thell. Vrtet,
vetm Ti je All-llah.200
 N t njjtn prmbledhje thuhet se Amir bin Shuajbi kishte msuar nga gjyshi i
vet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, e kishte zakon tiu msonte
nj lutje pr mposhtjen e friks. Kjo lutje ka kt tekst: Krkoj mbshtetje n
prsosurin e fjalve t prsosura t All-llahut nga zemrimi i Tij, nga dnimi i Tij, nga
fardo e keqe q mund t m vij nga krijesat e Tij dhe nga provokimi i shejtanit,
dhe krkoj mbrojtjen e Tij nga afrimi i tyre pran meje.201

Abdullah ibn Omeri e kishte zakon tua msonte kt lutje fmijve t vet, atyre
q e kishin arritur shkalln e gjykimit, kurse pr m t vegjlit e kishte zakon t
shkruante (n letr) kt lutje dhe ua jepte ta mbanin si hajmali rreth qafs.

01. 26. - Shuarja e zjarrit me ndihmn e lutjeve

Po kshtu, n t njjtn prmbledhje, sht shnuar se Ami bin Shuajbi kishte

msuar nga gjyshi i vet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi e selem, njher
kishte thn: Nse e shihni nj zjarr t trbuar, menjher thirrni n ndihm
superioritetin e All-llahut pr ta shuar at. Me at rast i thuani kto fjal: All-llahu
ekber (All-llahu sht m i madhi).202

Pasi zjarri sht element prej t cilit jan krijuar xhinnt, e kjo sht kategori e
krijesave ku hyn edhe shejtani dhe, pasi shejtani dhe ushtria e tij e kriminelve e
kan udhhequr gjithmon shkaktarin e mendjemadhsis, oroditjes dhe
destruksionit n tok, duke fituar mallkimin dhe mrin e prhershme dhe t
parevokueshme t All-llahut, kur ka rn zjarr, ai krkon sfera m t larta dhe
shkakton destruksion duke shkatrruar gjithka q arrin. Kto veti destruktive t
mendjemadhsis, arrogancs dhe oroditjes jan veti t mashtruesit q shejtani ua
ofron pasuesve t vet. T dyt, edhe zjarri edhe shejtani, krkojn madhshti dhe
mendjemadhsi, dhe q t dyt shkaktojn oroditje n Tok. Cilido nga bijt e
Ademit q ruan n vete kso vetish ose kushdo nga pasardhsit e tyre, ata jan t
dnuar t prjetojn vuajtje t dhembshme dhe t prhershme n zjarrin e
Xhehenemit. Mendjemadhsia dhe arroganca nuk jan t lejueshme para lavdis dhe
madhshtis s All-llahut t gjithfuqishm. Pra, duke shqiptuar atributin e
madhrishm All-llahu ekber, do ta ndal me siguri t keqen, do ta kufizoj dmin
dhe do ta pengoj prhapjen e mtejshme t zjarrit. Kur besimtari e thrret n
ndihm lavdin e All-llahut, asgj nuk mund ti dal prpara asaj. T dyt, edhe
zjarri edhe shejtani, q sht krijuar nga zjarri, do t zvoglohen, do t reduktohen
dhe do t bhen higj n krahasim me proklamimin e lavdis s All-llahut, dhe q t
dyt do ta njohin superioritetin e Tij. Shejhu yn shtoi: Ne, sikurse edhe njerzit e
tjer, e thirrnim gjithfuqin e Tij kur shihnim zjarr dhe mjaftonte vetm kjo thirrje
e emrit t All-llahut. All-llahu e di m s miri.