Künye İçindekiler

altZine
Üç Aylık Edebiyat ve
Kültür Dergisi
Ücretsiz
Sonbahar 2018 Lütfen - Aslı Tohumcu
Zaman∞Değişim Sizin Zamanınızda - Mustafa Çevikdoğan
Aristokratlar - Emirhan Burak Aydın
Sayı Editörleri Uvatiarru - Melike Uzun
Akın Çetin Tedirgin - Deniz Poyraz
Ata Tuncer
Semih Gümüş ile Edebiyat ve
Engin Türkgeldi Yayıncılığımızdaki Değişim Üzerine Söyleşi –
Engin Türkgeldi
Yayın Kurulu
Kabristan - Derya Erkenci
Su Başbuğu, Özge
Calafato, Tuğba Çelik, Üzgün Vampir - Zeynep Alpaslan
Hande Ortaç, Engin Yeni Bir Yıl - Dilek Türker
Türkgeldi, Mevsim Yenice Dedem Bir Uzaylı - Mehmet Fatih Özbey
Öyle Bir Doğum - Emir Çubukçu
Görseller Dokunduğumda Açıklık - Ömer İzgeç
Özge Calafato, Derya
Panta Rhei - İlay Bilgili
Erkenci, Ömer İzgeç,
Engin Türkgeldi, El Sallamıyordum - Recep Şener
Mevsim Yenice Daha Doğru, Daha Aşınmış - Pınar İlkiz
Sakin Onur’un Değişimi - Akın Çetin
Tasarım&Uygulama Safiye’nin Gidişi - Pervin Yıldırım
Su Başbuğu “Kuş Misali Özgürlük Halleri…” İlke Kodal
Söyleşisi – Ata Tuncer
Yapıtın tüm yayın hakları saklıdır.
Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar Ne Demişti Rocky? “Herkes Değişebilir” - Nazlı
dışında yayıncının izni olmaksızın Erdol
hiçbir yolla çoğaltılamaz. Tüm içerik
CC Attribution-NonCommercial 3.0 Kesin Dönüş - Pelin Kıvrak
Unported License altındadır.
Bora Bey’in Ölümü - Ezgi Polat
Kemik III: Suzi - Hande Ortaç
dergi.altzine.net
Önsöz

Bozulan bir süt, çürüyen bir elma, yüzyıllara karşı koyan

bir mumya, bir kehribarın içine hapsolmuş bir böcek. Değişen mo-
dalar, her yıl yenisi çıkan telefon modelleri, zamana meydan oku-
yan klasikler, yıllar geçtikçe olgunlaşan şaraplar ve dakikalar içinde
eriyen dondurma.
Uzayan boyumuz, yüzümüze eklenen çizgiler, büyüyen
kamburumuz, çürüyen bedenimiz. Yaşam döngümüz içisinde de-
ğişen rollerimiz, düşüncelerimiz, duygularımız. Kendimizle beraber
herkesin, sokağın, kentin, ülkenin, dünyanın değişmesini izlemek.
Öte yandan zamana rağmen değişmeyenler de var. Ku-
şaklar boyu boy gösteren karakteristik bir burun, birbirinin kopyası
iş günleri, sadece oyuncuların değiştiği ama kendileri değişmeyen
doğum, evlilik, üreme ve ölüm törenleri, her gece tekrar tekrar gö-
rülen rüyalar. Ve yine kendimizle beraber herkesin, sokağın, kentin,
ülkenin, dünyanın değişmediğini izlemek.
Kimisi algılayamayacağımız kadar yavaş, kimisi göz kırpın-
caya kadar olup bitecek kadar hızlı, kimisi ise sadece tekrardan iba-
ret.
altZine olarak zaman üzerine düşünmeye devam ediyo-
ruz. Sonbahar sayımızın temasını Zaman∞Değişim olarak belirle-
dik; değişen, değişmeyen ve tekrar eden her şeyin peşinde düştük.
Yirmi dört farklı bakış açısından zaman ve değişime baktık. Emeği
geçen herkese teşekkürler.
Keyifli okumalar dileğiyle,

Sayı Editörleri
Akın Çetin, Ata Tuncer ve Engin Türkgeldi

2
 Lütfen
altKurmaca Aslı Tohumcu

Bir bu eksikti. Gözünün ta bebeğine giriyordu güneş. İna-

dına yapar gibi. Gözlerini de kapatamazdı. Takla atmıştı değil mi?
Taklaydı o herhâlde. Bir şey mi çıkmıştı arabanın önüne? Hayvan
mıydı? Çarpmış mıydı acaba, yoksa direksiyonu düşünmeden kır-
maktan mı olmuştu? Çok mu süratli dönmüştü yoldan içeri? Süratli
mi gidiyordu sahi? Ne olmuştu? Çok hızlı olmuştu ne olduysa.
Ah, güneş, … belası! Bayıla bayıla seyrettiği dizi ve film-
lerde, esas oğlan veya kız, böyle anlarda hep demez miydi: “Göz-
lerini kapama, lütfen benimle kal!” Onunla kalmalıydı. Lütfen. Daha
başından onunla kalsaydı böyle olmayacaktı. Telefonda nasıl da
boğulacak gibi ağlıyordu. “Anne gel beni al, n’olur! Annecim gelip
beni alabilir misin? Lüt-fennn. Alır mısın?” Arabanın anahtarıyla
çantasını kaptığı gibi, üzerindekilerle yola koyulmuştu. Yolda da
aramıştı dört kere. Ne dediği her defasında daha zor anlaşılıyordu.
Üç saatlik yol ne uzamış, ne uzamıştı yarabbi. Yedi yaşındaki bir
insanın vücudundan ne kadar gözyaşı çıkabilirdi, ağlamaktan katıl-
mak dedikleri şey gerçekten var mıydı, merak etmişti.
Dünya tersine duruyordu, yorucuydu bu çok. Gözlerini
kapatıp dinlenmek istiyordu. Boynu kafasının üzerinde yarım ya-
malak, bir yana bükülü duruyor, vücudunun kendini taşıyamayan
ağırlığı altında acıyordu. Ayaklarını aşağı alırsa camdan dışarı çı-
kabileceğini düşündü. Denediğinde, gayrihtiyari boğuk bir çığlık
fırladı gırtlağından. Yok, kıpırdayamayacaktı, ama cep telefonu!
Evet ya, cep telefonu tabii! Kafasını da kıpırdatamıyordu, boynu
onu öldürüyordu zaten. Gözlerinin ulaşabildiğince inceledi sağı
solu. Yoktu.
Gözlerini kapayıp açtı.
“Sadece iki dakika,” dedi, “iki dakika önce olsaydı.”
3
İki dakika önce ana yoldan ayrılmış,
Yediuyurlar tabelasından sağa gir-
mişti. Ana yolda olsaydı kaza, şimdiye
insanlar başına toplanmış, ambulans
yola koyulmuştu. Bir çocuk ağlaması
geldi kulağına, yalandan olduğunu
biliyordu ağlamanın, can çekişen
zihninin aptal bir oyunuydu, yine
de tutamadı kendini sessiz sessiz
ağlamaya başladı. Bu arabadan canlı
çıkamazsa kızı daha ne kadar ağlardı
kim bilir…
“Anne gel beni al, n’olur!
Annecim gelip beni alabilir misin?
Lüt-fennn. Alır mısın?”
Oysa kızı onu görünce hep
susardı. Doğduğu gün de, sol elinin
bileğini kırdığı gün de, oğlanların
onu kız diye futbol takımına almadık-
ları gün de, hint bülbülünün kafesinin
dibinde cansız yattığı sabah da…
Burnunu onun o düğme gibi, küçü-
cük, güzelim burnuna değdirdiğinde
hep bırakırdı ağlamayı. Onu en kötü
günlerinde neşelendirmekle hata mı
etmişti? İyi de, hangi anne isterdi
çocuğunu bırakmayı? Hangi anne
bile isteye bırakırdı çocuğunu? Hele
böyle güzel bir çocuğu. Yaş aldıkça
daha da güzelleşmişti. Kalben de.
Kalp. Ah, kalbi duracak gibi
oluyordu kızından ayrılma düşün-
cesiyle. Kalbi daha önce bir kere
durmuştu oysa. Onu doğururken.
Sonra tekrar çalışmıştı. Doktorlar
onunla ilgilenirken, odaya çıkarmış-
lardı bebeği. Durmadan ağlamıştı
bebek odada, öyle anlatmışlardı.
Sedyeyle odaya getirildiğinde bütün
sesler içinde bir tek bebeğinin ağla-
masını duymuştu. Onu ilk gördüğü
ânı unutması mümkün değildi. Hem-
şire bebeği sedyeye yaklaştırmış,
bebeğini, burnunu burnuna dokun-
duracak şekilde tutmuş, bebek o ân,
o temasla susmuştu. Bebek susmuş,
o ağlamaya başlamıştı. Ancak şimdi
ikisi de ağlıyordu.
“Kucağıma alabilir miyim?”
diye sormuştu da hemşireye, kadın
gülmüştü.
“Çocuk senin, istediğini
yaparsın,” demişti. Yüzü bir anlığına
buruşsun bile istemezdi, bir damla
gözyaşı döksün, azıcık mutsuz olsun
bile istemezdi. Böyle düşünmekle
hata mı etmişti? Kendi çocukluğunda
hiç bakmazlardı çocukların mutlu-
luğuna da gözünün yaşına da, ayak
altında dolaşmasınlar yeterdi, can
sıktı mı basıverirlerdi tokadı, ağladı
mı indiriverirlerdi terliği. “Hık de-
miş, babasının burnundan düşmüş,”
demişlerdi görenler. Hep öyle der-
lerdi. Babasının artık ağaç olduğunu
söyleyerek, hangi ağaç olduğunu
sorduğunda, “Babaannenin yazlı-
ğındaki kiraz ağacı,” diyerek hata
mı etmişti? … belası kiraz ağacı! Ne
vardı kuruyacak? O ağacı kız doğdu-
ğunda dikmişlerdi üstelik. Daha uzun
ömürlü bir şey dikmeyi neden akıl
edememişlerdi? Ama tabii nereden
bilecekti, ağaca babasından daha
çok ağlayacağını? Bilememişti. “Ben
babamın burnundan düşmedim,
annemin karnından çıktım,” diye de
ağlamıştı bir keresinde. Bir tek o gün
gülmüştü kızının ağlamasına.
Telefon çalmaya başladı
4
tekrar, çanta arka koltuğa fırlamıştı
herhâlde, ses o taraftan geliyordu.
Uzanmasına imkan yoktu. Az önceki
gayretinin verdiği acının anısıyla,
buna yeltenmedi bile. Telefonun
melodisinde kaybolmamak ister gibi
artırdı sesini çocuk ağlaması. “Anne
gel beni al, n’olur! Annecim gelip beni
alabilir misin? Lüt-fennn. Alır mısın?”
Gelmeyince merak ederler miydi?
Tam olarak ne kadar sonra aramayı
akıl ederlerdi? Akıl ederler miydi? O
kadar dayanır mıydı bu hâlde? Aptal
kiraz ağacı, aptal kafası! Ah, kafası…
Beklemekten başka şey
yoktu yapacak. Köye biri gelir veya
biri şehre çıkmaya kalkarsa bulacak-
lardı herhâlde onu. O da epey düşük
ihtimaldi, çok düşük. O zamana
kadar, bir on dakika kestirse kendine
gelirdi, iyi gelirdi aslında, dinlenirdi.
En son ne zaman deliksiz uyumuştu
hatırlamıyordu. Kız gerçekten de
babasına benziyordu. Utanmasa, her
gece kıza sarılır uyurdu. Kocası da bir
kötü rüya kapanı gibiydi. Onun nefe-
sini duymak yeterdi deliksiz uyumak
için. Ama kızın uyku ve yatak eğitimi
önemliydi. Az uğraşmamışlardı, ken-
di yatağında, kendi kendine uyusun
diye. Bu arabadan sağ çıkarsa tak-
mayacaktı eğitimi falan. Her gece
koynuna alacaktı kızı. Ah, sabahları
nasıl da…
Sahi, sabah fırlamıştı evden.
Şimdiyse hava kararıyordu! Şimdi-
den? Daha demin güneş batmıyor
muydu gözlerine? Güneşe ihtiyacı
vardı, burada kalmak için. Keşke
ölünce kocasına kavuşacağı gibi saç-
malıklara inanan türde biri olsaydı.
Ama inanmıyordu ve güneşe ihtiyacı
vardı, burada kaldığını anlamak için
ihtiyacı vardı güneşi görmeye. Güne-
şi ilk gördüğü değilse de, gördüğünü
ilk hatırladığı gün geldi aklına. Hayatı
boyunca kendini ne zaman değersiz
hissetse, hafızasının derinlerinden
çekip çıkardığı, sonraları kocasının
yokluğunu ve bunun değiştirilemez-
liğini idrak ettikçe kullanmaya başla-
dığı o anı…
Güneş bile solgun kalırdı
saçlarının sarısının yanında çocuk-
ken. O yüzden kapı önüne çıktıkla-
rında aydınlanıyor bütün mahalle.
Kapı önünde biraz durup bakıyorlar,
sokağın uyku mahmuru evlerine. O
dursa bile bukleleri durmuyor ama.
Derken dedesi nasırlı, tütün kokulu
parmaklarıyla elini kavrıyor ve adım-
larını atıyorlar taşlık yola. Mahallenin
meydanındaki koca çınara kadar
konuşmadan yürüyorlar. Sessizliğin,
başa başa olmanın keyfini sürüyorlar.
Koca çınarı görünce, göğsü, başka
hiçbir türlü deneyimlemediği bir
sıcaklıkla nasıl da tatlı tatlı ısınıyor,
göğsünde bir şey nasıl da güçleniyor.
İşte, moral bulmak için devamını uy-
durduğu bu anıyı düşünüyor şimdi,
güneşi gözlerine çağırmak için.
Yeni anısında dedesiyle bir-
likte kıraathaneye değil, tek başına o
ağaca, çınara doğru yürüyor, güneş
geldiğini anlamış gibi ağacın üzerine
düşüyor, yeryüzünde güneşe muhtaç
başka yerler, ağaçlar, insanlar varmış,
hiçççç umursamıyor güneş, saçlarıyla
bütün oluyor, o sırada ağaca iyice
5
yaklaşmış oluyor, kollarını iki yana
açıp elleriyle gövdesine dokunuyor,
ağaç parmak uçlarından başlayarak
kucaklıyor onu, ağacın içinde ol-
duğunu, hayır hayır ağacın kendisi
olduğunu hissediyor, ama öyle sert
bir kabuk yığını değil, yumuşak bir öz
gibi, artık ona kimse bir fenalık yapa-
maz, o kadar mutlu ki bunu hiçbir şey
bozamaz.
Birden, dedesinin eli alnın-
daki saçlarını geriye atıyor. Hayret.
Adeti değildir saç okşamak. Zaten
saçları da kuzguni, muntazam buk-
leleri çoktan pırasa gibi olmuşlar,
bir de tuhaf bir ıslaklıkta, kokusu da
passı. Mutluluk bozuldu bozulacak, o
yüzden sıkı sıkı tutunuyor ağaca.
“İyi misiniz bayan?” diyor bir
ses. Bir erkek sesi, ama dedesininki
değil, dedesi hiçbir anısında konuş-
maz çünkü, konuşamaz. İnsan neden
hep önce sesini unutur ölenin? Kızı-
nın, sesini unutması ne kadar sürer
buradan çıkamazsa?
“İyi misiniz bayan? Bayan?”
diyor aynı ses. Gözlerini sesin gel-
diğini yana çeviriyor, bir bulanıklık
dışında bir şey göremiyor. Çabalıyor
ama odaklayamıyor gözlerini, kapatı-
yor tekrar.
“Ambulans yolda, biraz sıkın
dişinizi.”
Herhâlde aynı el, elini
tutuyor, parmaklarından bir ya da
ikisi kırılmış olacak, çok canı acıyor,
gözleri o acıyla açılıveriyor. Ağaçtan
kopuyor, ağaç hızla uzaklaşıyor, mut-
luluk kayboluyor. Ah. Çocuk ağla-
ması doluyor yine kulaklarına, adamı
duyamaz oluyor. “Anne gel beni al,
n’olur! Annecim gelip beni alabilir
misin? Lüt-fennn. Alır mısın?” Yine de,
gayret ederse, kendi sesini adama
duyurabileceğine inanıyor.
“Lütfen çıkarın beni burdan.
Lütfen çıkarın. Çünkü ağaç,” diyor,
“ölmüş, yaşayan bir tanesine gitme-
miz gerek. Uzun yıllar yaşayacak bir
tanesine gideceğiz kızımla. Lütfen
çıkar beni buradan, lütfen benimle
kal.”
Tıpkı kocası öldüğünden bu
yana defalarca gördüğü o kabustaki
gibi. Elini tutan adam, parçacıklarına,
atomlarına mı demeli, ayrılıyor, yağ
gibi akıyor dört bir yana, kül gibi
havaya karışıyor, simsiyah tanecikler
hâlinde, elle tutulur bir gölge gibi da-
ğılıyor, ne yana dönse o yanda tekrar
bütünleniyor, kabusunda, o adamın
Azrail olduğunu, ne yana dönse
karşısında bütünleneceğini, ondan
kaçışının olmayacağını biliyor, şimdi
de adamın elini görüyor hayal meyal
ama adamın kendisi bulanık, sınırları
belirsiz:
“Lütfen bırak kalayım,” diye
yalvarıyor gözlerini sımsıkı yumarak.
“Bırak kalayım, ağaca gitmemiz ge-
rek.”
6
 Sizin Zamanınızda
altKurmaca Mustafa Çevikdoğan

Çiçeği burnunda matematik öğretmeni Kemalettin Bey,

göreve başlamadan önceki son gecesinde yerini yadırgadığından
mıdır nedir, bir türlü uykuya dalamadı. Yatakta doğrulup gece lam-
basını yaktı. Ayakları ateş gibiydi. Başta ağustos ayında yorganla
yatılmasına anlam verememişti ama pencereleri kapalı tutmasına
bakılırsa öyle yaz mevsiminin aman aman yaşandığı bir yerde olma-
dığının da farkındaydı. İlçe halkının iftihar kaynağı, otelden başka
her şeye benzeyen sekiz odalı binayı işleten otelcinin gündüz bin
bir tembihle –öğretmen, geceleri serin olur burada, sakın üstünü
örtmezlik etme!– verdiği yorganı üzerinden attı, pencereyi açıp or-
man havasını içine çekti, bir sigara yaktı. İskemlenin üzerine bırak-
tığı çantasına eğilip üç gün önce aldığı kitabı çantasından çıkardı
ve iç kapağına kitabı aldığı yerle tarihi –İyidere nahiyesi, Rize. 22
Ağustos 1960– not düştü.
*
Elimdeki sayfaları sararmış kitabın ön kapağında, bun-
dan tam 58 sene önce benden kilometrelerce uzakta birinin alıp
özenerek attığı imzaya, “İyidere nahiyesi, Rize. 22 Ağustos 1960”
yazısına bakıp düşünüyorum. İmzadan isim seçilemiyor, kitabın so-
nuna geçiyorum hemen. Bir imza da burada var ama isim yine yok:
“Pazar, 25 Ağustos 1960, 06.50.” Buradaki Pazar belli ki Rize’nin
ilçesi. Telefonumun takviminden kontrol ediyorum, haklıyım. İsmi
cismi belirsiz dostumun Rize’de alıp bitirdiği ve benim Manisa’daki
bir sahaftan satın aldığım bu kitap, Ali Nizami Bey’in Alafranga-
lığı ve Şeyhliği, tam da Abdülhak Şinasi’nin kalemine yakışacak
tahayyüller uyandırıyor zihnimde. Bunu yazmalıyım diyorum ama
darbe sonrası bir ülkeyi, yalan yanlış anlatılanlardan başka hakkın-
da neredeyse hiçbir şey bilmediğim bir dönemi, sadece bir defa
7
geçerken gördüğüm, muhtemelen o
zamanlar bugünkü pespaye hâliyle
kıyas götürmeyecek kadar güzel olan
bir şehri nasıl anlatabilirim? Lambaya
“gece lambası” deyip elektrikli mi
gazlı mı olduğu meselesini muğlak
bırakmak kolay kolay olmasına da
1960’ta Rize’nin Pazar’ında otel var
mıydı acaba? 27 Mayıs Darbesi’nden
üç ay sonra. Sıkıyönetim ilan edilmiş
miydi? İyidere’den Pazar’a hangi yolla
gitti Kemalettin Bey? O zaman da
deniz yoluyla mı gidiliyordu Rize’ye?
Belki de bu yüzden İyidere’ye indi.
İyidere’de ne işi vardı? Pazar’da ne işi
var? Kitaba “nahiyesi” yazdığına göre
oranın yabancısı. Belli ki bir memur.
Memursa neden öğretmen olmasın?
Mademki öğretmen oldu, adı neden
Kemalettin olmasın?
Kemalettin Bey’in öyküsü-
nün altyapısını kurmak için gerekli
bilgilere ulaşmam yarım günümü alır
en fazla. Evden çıkmama bile gerek
kalmayabilir, Google’dan iki yerleşim
arasındaki mesafeyi bulabilir, çeşitli
sitelerden yolları, tarihleri kontrol
edebilirim. Bölgeyle ilgili birkaç ma-
kale okurum, çok sıkışırsam evimin
yanı başındaki kütüphaneye gider,
birkaç saat araştırma yapar, konuyla
ilgili bütün ayrıntıları öğrenirim. Ama
yapmayacağım. Elimdeki nüshayı
58 sene önce elinde tutan ve şimdi
okunamayan bir imzadan ibaret bu
okuyucu, benim genç öğretmenim,
Kemalettin Bey’im olacak.
Konyalı Kemalettin Bey,
enstitülerin son çocuğu, devrimci
Kemalettin Bey, kim bilir ne zorluk-
larla öğretmen oldunuz! Yazar olmak
istiyordunuz, sabahlara kadar kitap
okumanızdan belli. Ama görev, cum-
huriyeti kalkındırma, memlekete bir
daha kötü tecrübeler yaşatmamak
için taşraya medeniyet götürme
görevi kişisel heveslerinize baskın
geldi. Ukdeniz olan sanat aşkını bu
kitapları okuyarak mı bastırıyordu-
nuz? Hem de Abdülhak Şinasi Hisar
gibi, çoğu kişinin kitaplarının sonunu
bile getiremeyeceği, sonunu getire-
nin kolay kolay hazmedemeyeceği,
hazmedenin hemencecik derinliğine
vâkıf olamayacağı bir yazarı sabah-
lara kadar uyanık kalarak, arzuyla,
hevesle nasıl da okudunuz.
Belki de hakkınızda yanılı-
yorum, belki de sırf vakit geçirmek
için kitapçı rafından herhangi bir
kitap seçtiniz, macera romanı olsaydı
daha iyiydi; ya da eğlenceli bir şeyler
ama işte şansınıza Ali Nizami Bey’in
Alafrangalığı ve Şeyhliği çıktı. Belki
ismindeki muzipliğe aldandınız. Ya
da birine âşıktınız da o yüzden uyu-
yamadınız sabahın yedisine kadar.
Kitap da işin bahanesi oldu.
1960’ta, İyidere’de Abdülhak
Şinasi Hisar kitabı satılıyor olması
mucizesini derkenar edip Kemalettin
Bey’i sabahın yedisine kadar bu kita-
bı okumaya iten şeyin ne olduğunu
kestirmeye çalışıyorum. Ona eşlik
etmek için aşağı yukarı onunla aynı
saatte bitirmek üzere kitaba başlı-
yorum. Onun 58 sene önce Rize’de
hiçbir yerini incitmeden okuduğu,
benim şansıma sonraki yıllarda da,
Manisa’daki sahafa, ondan İstan-
8
bul’a, benim elime ulaşana kadarki
diğer sahiplerinin, belki edebiyat
heveslisi öğrencilerin, belki kıymet
bilir kütüphanecilerin de hiçbir yerini
incitmeden bugüne taşıdıkları nüs-
hayı, bende de emaneten kaldığının
bilinciyle bir kez daha açıyorum. O
acı tatlı mazi cennetinde, nostalji ve
malihulyayla insanı, hele de benim
gibi türedi romantikleri şıp diye içine
çekiveren hatıralar evreninde, bugün
turist teknelerinin, düğün teknele-
rinin çirkin müziklerle içinde kalan
azıcık saflığı da korkudan inim inim
inlettikleri Boğaz’da, hem İstanbul’da
hem bir rüya diyarında olma hissini
tüm misafirlerine yaşatan Adalar’da,
Kemalettin Bey’in göz izlerini ara-
yarak Abdülhak Şinasi’nin rehber-
liğinde geziniyor, günlük hayatta
bir benzeri karşıma çıksa yüzüne
bakmaya bile tenezzül etmeyeceğim
ama yazarının kaleminde dayanılmaz
bir cazibeye bürünen mirasyedi, de-
lişmen, işe yaramaz Ali Nizami Bey’in
maceralarını okumaya çalışıyorum.
Çok geçmiyor, Kemalettin
Bey’in ne olduğu, Kemalettin Bey’e
ne olduğu düşüncesi beni tekrar
kendine çekiyor, öyküsünü yazmak
için uydurduğum karakterini gerçek
kabul edip bir kez daha bilgisayarı-
mın başına geçiyorum. Kemalettin
Bey, çağdaşı Ziya Osman Saba’yla
tanışmış mıydı mesela? Onu okumuş
muydu? Okumuşsa sevmiş miydi?
İstanbul’dan ayrılırken, yeni görevine
giderken o da Ziya Osman gibi zor-
lanmış mıydı?
Sayın Ziya Osman Saba, siz
Ankara’ya tayin edildiğinizde İstan-
bul’u nasıl da özlemiştiniz de dayana-
mayıp kaçarcasına geri dönmüştünüz
sevdiğiniz şehre. Belki Kemalettin
Bey de özledi ama orada, Rize’de
yapması gereken bir görevi olduğu-
nu biliyordu, memleket hasretini rafa
kaldırdı, edebiyat sevgisini. Belki o
da sizin gibi Beyoğlu’na âşıktı. Sahi
Beyoğlu. Siz Beyoğlu’na çıkışları –gi-
dişleri değil çıkışları– ne tatlı anlat-
mıştınız. Şimdi gelin de görün. İstiklal
Caddesi’nde, hiçbir albenisi olmayan,
sahnedeki ucubelerin türdeşlerinin
misafir koltuklarını da işgal ettiği bir
panayırı andıran bu garip caddede,
medeniyetsizliğin revaçta olduğu
bu caddede yürüyün hele. Emekle-
yerek ilerleyen, bir elinde hamam
tası benzeri bir kap tutan, açık yaralı
ayakları eciş bücüş dilenciyi; elinde
mikrofonla bağıra çağıra türkü söy-
leyen ve sırf gözleri görmüyor diye
iğrenç sesine tahammül etmemiz ge-
rektiğini düşünen kör kadını; göğüs
hizasında tuttuğu zilli tefe usulsüzce
vurarak para toplamaya çalışan ve
yaptığı şeyi kendi de anlamıyormuş
gibi boş gözlerle etrafa bakan yaşlı
teyzeyi dinleyin. Arapları, Arapları,
dondurma yalayanları, alışveriş po-
şetleri kollarından taşanları, yolun
ortasında, baklavacıların kapılarında
dikilenleri; bize neyi kaybettirdiğin-
den habersiz, turistleri gördükçe
avuç ovuşturan, teklifsizce insanların
koluna girip dükkânlarına sürükle-
meye çalışan şarlatan işletmecileri;
yavşak hanutçuları; allahsız taksicileri
görün. Kenardaki ambulansa, hemen
9
dibinde toplanan kalabalığa bakın bir
de. Biz çok değiştik, artık Ortadoğu
ülkesiyiz Ziya Osman Bey. Meğer sa-
vaş değil, Ortadoğulu olmanın bizzat
kendisiymiş, buralıların başına gelen
en kötü şey. Tepelerindeki çanlarına
çan çan vurup korkunç sesler çıkaran
dondurmacıları; kafalarında fes, aptal
aptal sırıtarak etraflarına bakınan,
ceplerindeki 50 euro’yla buranın
efendisi olduklarını zanneden küs-
tah Avrupalıları; aptal aptal sırıtan,
güzelliği azaldıkça dekolteleri artan
İranlı botoks kızlarını; mendil satan
Arap çocukları, mendil satan Kürt ço-
cukları, mendil satan Türk çocukları;
iki kadeh rakının efeliğiyle sataşacak
adam arayan beş para etmez erkek
güruhlarını; ayakkabılarının topukları
kırılmış sarhoş kızları; hepsini yararak
geçen polis arabasını; kıllı bacakları,
terlemiş kıçları, çıplak kolları, kimi
siyah örtülerin altına gizlenmiş kimi
yarım meydanda memeleri görün.
Yırtıp kaldırımlara, cumhuriyet anı-
tının dibindeki çimenlere serdikleri
McDonalds kâğıtlarından yaptıkları
yer sofrasında hamburger yiyen ka-
labalık aileyi ve pusetleri, pusetleri,
pusetleri de. Ter kokusunu, alkol
kokusunu, nargile kokusunu, çöp
kokusunu, kusmuk kokusunu, sidik
kokusunu. Obeziteyi de. Sizin vapur-
larınız vardı. Okullarınız, bankalarınız,
sokaklarınız vardı. Kerhaneleriniz bile
güzeldi sizin. Üstadınız Abdülhak Şi-
nasi’nin Adalar’ı, Boğaziçi’ni anlattığı
gibi siz de Beyoğlu’nu anlatmıştınız.
Belki sizin zamanınızda da güllük
gülistanlık değildi her şey ama siz
güzeli görmeyi başarmıştınız.
*
Bakın, Kemalettin Bey’den
ve hatıralar âleminden nasıl uzaklaş-
tım. Ziya Osman Bey, hüzünlerinizi
hissediyorum ama sizin gibi yazamı-
yorum; incelikleri, buruklukları sizin
gibi göremiyorum. Düşüncelerim bir
anda orospu bohçasına dönüveriyor,
o kadar uğraşıp kurduğum tertemiz
yapı terlemiş kıçlarla, sidik kokula-
rıyla kirleniveriyor. Kemalettin Bey
de ulvi bir görevi olduğunu sandı
hep ya, ondan başka kimsenin haberi
olmadı bundan. Avrupa’daki muadil-
lerinin iki yüzyıl önce hâlledip bir ke-
nara koydukları yükü Kemalettin Bey
hep yeniden omuzlandı. Bir yandan
öğretmenlikle büyük bir iş yaptığını
düşündü, bir yandan ailesinin geçimi-
ni sağladı ve hiçbir zaman yazmak is-
tediği büyük romanı yazamadı. Kendi
mazi cennetini, geçmiş, bir daha geri
gelmeyecek zamanlarını, kayıp zama-
nını kendine sakladı, sizleri okuyarak
hüzünlenmeyi, sizden hüzünlerinizi
ödünç almayı tercih etti.
Yazmak masraflı ama hü-
zünlenmek bedava ne de olsa. Taşra
hüznü, bozkır hüznü, yaz hüznü, güz
hüznü, Kılavuz Mahallesi hüznü, ilko-
kul aşkı hüznü, paralı bando kıyafeti
hüznü, köy otobüsü hüznü, köy evi
hüznü, yurt odasında kulaklıktan acılı
müzikler dinleyen öğrenci hüznü,
namaza ara verilince ucu kıvrılan
seccade hüznü, lise aşkı hüznü, şe-
hirlerarası yollarda otobüs camından
görülen dağ başındaki kulübe hüznü,
tren garı hüznü, Bilkent hüznü, Kur-
10
tuluş Parkı hüznü, Cebeci Dörtyol
cehennemine hoş geldiniz hüznü,
hüzünlenecek bir şey bulamama hüz-
nü, geceleri yıldızlar yıldızlar hüznü.
1960’ta bir kitabın sayfaları
arasına sıkışıp kalmış, kurtulmak için
en olmayacak kişiden yardım bekle-
yen Kemalettin Bey’i Rize’ye, mem-
leketin kuş uçmaz kervan göçmez
yerlerine sürükleyen şeyler beni de o
meseleden bu meseleye sürüklüyor.
Abdülhak Şinasi’nin mazi cennetini
hissedebiliyorum ama ne kadar
istesem de yazarken lafın kubbesini
çeviremiyorum. Ziya Osman gibi,
Selim İleri gibi yazamıyorum. Proust
gibi de yazamıyorum. Oysa Marcel’in
Gilbert’le oturdukları bankla ne
kadar da alakadarım, sahilde gezen
çiçek açmış genç kızları; Swann’ın
tüm gece Odette’in peşinden koşup
Paris’i baştanbaşa kat etmesinin se-
bebinin, onu bulabileceği düşüncesi
değil, aramaktan vazgeçmeye katla-
namaması olmasını; Marcel’in gaze-
tede ilk defa yazısı yayımlandığında
duyduğu heyecanı okudukça kalbim
burukluk mu delimsirek bir çırpınma
mı olduğunu bilemediğim o garip
hisle nasıl da daralıyor. Neden Mar-
cel’in benim dünyama tamamen ya-
bancı dertleri, kendim yaşamışım gibi
hüzünlendiriyor beni? Neden geçmiş
zamanı –sadece kendi geçmiş zama-
nımı da değil, insanın olduğu bütün
geçmiş zamanları, yalnızlıkları– her
düşünüşümde içimde kıpırdanmalar
oluyor? Ben ne kadar kaçmak, ger-
çeklere, bugüne sığınmak istesem
de Proust’un rüyalar haritası her dü-
şünüşümde zihnimi tavlıyor. Marcel
parkta Gilbert’le oturduğu yaştayken
ben çarşıda simit satıyordum oysa,
Kemalettin Bey tarlada çalışıyordu.
Marcel’in halasının mirasına konduğu
yaşta Kemalettin Bey enstitüde uy-
gun adım yürümeyi, trigonometriyi
ve keman çalmayı öğreniyordu; ben
çarşıda, sınıf arkadaşlarımın hiçbirine
görünmeden bir an önce menzilime
varmak umuduyla cam taşıyordum.
Bizim sefil çocukluğumuzla Marcel’in
St. Germain muhitinde geçen ço-
cukluğunu birbirine bağlayabilecek
kadar güçlü mü bu sanat dediğimiz
şey?
Çopur yüzlü Kemalettin
Bey, kıtlıkta büyümüş, serpileme-
miş, elbiseleri ucuz tütün kokan
Kemalettin Bey, bir sakatlığınız
varmış ama kimse ne olduğunu size
söylemeye cesaret edemiyormuş
gibi hissediyorsunuz siz de değil
mi? Bütün yazarlar bana bir şeyler
bıraktı, sizin garibanlığınız ve bozkır
miras kaldı; oysa insanlar denizlere
çıkan sokaklar arıyor. Ben bu deniz
düşkünleriyle nasıl aşık atacağım?
Proust’la aynı çağda yaşasam beni
kapısına arabacı diye bile almazdı. Bir
imzanın, her şeyini benim yarattığım
benliğinizin ardına saklanmayı bıra-
kıp bir akıl verseniz keşke. Biz hiçbir
noktayla diğeri arasında gezemedik,
bir noktadan diğerine gittik sadece.
Dünyanın en kaliteli şarabını verseler
elimize sadece sarhoş oluruz. Aklım
dört rüzgâr arasında hangi tarafa
döneceğini bilemeyen fırıldak gibi
kararsız. İradem, çocukluk denen
11
savaşın ganimeti. Ama yetmiyor.
Hangi inceliği, hangi acı tatlı düşleri
yazabilirim ki! Belagati hakikate feda
ettim. Yazıları gerçeğe göre değil,
gerçeğin edebiyatta en çok kullanı-
lan hâline göre yazıyorum. Bir şeyi
anlatamamaktan değil, anlatacak bir
şeye sahip olmamaktan korkuyorum.
Ya Abdülhak Şinasi’nin ara-
larında medeniyetleri, kıtaları ayıran
koca bir Boğaz yokmuş gibi, bir
mahalleyi anlatırmış gibi Boğaziçi’ni
anlatması? Benim için, bugün sadece
kusurlarını affettirmek istediklerinde
dadılarının boynuna sarılan, dadıla-
rının da önce yalandan kızıp sonra,
“Aman deli kız!” diye belli belirsiz
gülümsedikleri şımarık, hazır yiyici
zengin kızlarını ve benzerlerini içinde
barındıran ve kapılarının önünden
geçmeyi bile yadırgadığım o yalılar, o
köşkler. Benim gözlerim, Kemalettin
Bey’in gözleri Abdülhamid devrinde
istibdattan başka bir şey göremezken
Abdülhak Şinasi Bey’in o köşkleri, iç-
lerinde yaşanmış hikâyeleri, kayıkları,
mehtap sefaları nasıl bamtelimize
dokunabildi? Onlar yazınca her şey
ne sevimli ne güzel. Bizce yaşanmış
olma ihtimali neredeyse hiç olmayan
hayalî geçmiş zamanlardan kendi za-
manlarına gönderilen Kayıp Zaman
yazarı, Boğaziçi Mehtapları yazarı,
Geçmiş, Bir Daha Geri Gelmeyecek
Zamanlar yazarı; onlar, yalvarırcası-
na, kaçmasın diye tutmaya çalıştıkları
ama her teşebbüslerinde ellerinden
kaçıveren ve adına mazi denen o şey-
tan tüyüne her defasında biraz daha
yaklaşıyor ama asla yakalayamıyorlar.
Kitaplarına hapsettikleri zamansa
her açışımızda bizleri sihirlemeye
devam ediyor.
Yaralı Cemil Şevket Bey,
acılar annesi Solmaz Hanım, bütün
derdimin üstüne bir de sizinkileri
ekledim. Geçmiş zamanlara, bir
daha geri gelmeyecek zamanlara,
künhüne bir türlü tam manasıyla
varamadığım o maziye bir de sizin
ağırlığınızı ekledim yıllardır. Artık
hayatı taklit etmemem gerektiğini bi-
liyorum. Hayat bir başkasının projesi.
Her ânın geçmiş zamanın senteziyle
geçtiğine, gerçek zamanın hiçbir za-
man yaşanmayacağına inanacağım.
Benim için sizlerden başka, Kema-
lettin Bey’den başka sarılacak kimse
olmayacak artık. Hayır, Nahid Sırrı
Bey’in yalnızlığını da hepten yok sa-
yacağım. Para dilendiği mektuplarını,
kakavan şairler tarafından sarakaya
alınmalarını görmezden geleceğim.
Cemil Şevket Bey bana yetecek.
Mösyö, siz beni arabacınız
bile yapmadınız ama ben sizi de
Abdülhak Şinasi’yi de Ziya Osman’ı
da, Selim İleri’yi de, Nahid Sırrı’yı
da sevmeye devam ediyorum. Lüks
bir arabanın otobüs durağında bek-
leyenlerin üzerine su sıçratıp oralı
bile olmadan uzaklaşması gibi siz de
nöbetleşe tuttuğunuz mazi nöbetini,
o harika kitapları bizim kafamıza
kafamıza fırlatıp kaçtınız. Sizi, lüks
arabaları seven varoş çocuğu gibi
seviyorum. Sizi büyük yeğenimin
küçük kardeşini sevdiği gibi seviyo-
rum. Hani, seni o kadar seviyorum
ki şu denize sokup boğasım geliyor
12
demişti.
*
Kemalettin Bey, Ali Nizami
Bey’in keyifli maceralarını okuyup bi-
tirdikten sonra, kitabın son sayfanın
altına “Pazar, 25 Ağustos 1960, 06.50”
tarihini düştü, imzasını atıp kapağını
kapadı. Yerinden kımıldamadan, uzun
uzun seyretti kitabı, sonra da yazmak
istediği romanın taslaklarını sakladığı
çantasına baktı. Umutsuzluğa kapıldı.
Güneş çoktan doğmuştu ama kapalı
kalın perdelerin ardından henüz
içeriye nüfuz edememişti. Perdeyi
aralayıp uzakta görünen ve az sonra
müstakbel öğrencilerinin cıvıltılarıyla
dolacak olan okul bahçesine göz
gezdirdi Kemalettin Bey. Banyoya gi-
dip yıkandı, tıraş oldu. Aynada tıraşlı
yüzüne bakıp bir kez daha doğru
olanı yaptığına inandırmaya çalıştı
kendini. Giyindi. Notlarını aldı. Kapıyı
açtı. Güneş içeri girdi. Aydınlık dışarı
çıktı.

13
 Aristokratlar
altKurmaca Emirhan Burak Aydın

Çirkinleşmişti. Binalar. Taşınanlar. Mahalle. Her şey hiç

olmadığı kadar çirkindi. Nilgün çocukluğunun geçtiği ve nasıl
olduysa yıkılıp yerine yenisinin yapılmadığı apartmanın demir kapı-
sının fotoğrafını çekti, sokaktan çıktı. Yol da yükselmişti. Ona öyle
geldi en azından. Çocukluğunun sokağı. Artık değil. Bu yakada bile
değillerdi artık, Avrupa’da, Eyüp, Yeşilpınar’daydılar. Küt kesilmiş
saçlarını kabarttı. Çiçekli, “hippi” elbisesiyle yürüyüşünü arabala-
rın siyah camlarında izledi. Hazal’ın teklifini düşündü. Azizaziz.88.
Instagram adresi. Sıfır gönderi. Takipçi sayısı: otuz altı. Burayı takip
etmesi, sonra da “Nerede?” mesajını atması yeterliydi. Telefonunu
çıkardı, arabanın camındaki yansımasının fotoğrafını çekti. Filtre,
Sepya. Paylaştı. Bir çeşit huzur arıyordu, bir çeşit kavga, bir çeşit
şehvet, bir çeşit onaylanma, bir çeşit oyun, bir çeşit kural kitabı, bir
çeşit isyan, bir çeşit değişim, bir çeşit öze dönüş. Zaman geriye sa-
rılsın, kıpırdamayan mermer heykel yontulmadan öncesine, büyük
taş blok hâline dönsün, geriye sadece fikir kalsın. Azizaziz.88. Takip
et? Çocukluğunun apartmanı. Aynı ama kapı farklı. Zenginlermiş
bir zamanlar. Büyük büyük dedesi Osmanlı’da müstantikmiş, sorgu
hâkimi. Kadıköy’deki şu tarihi şekercinin sahibini Üsküdar meyda-
nında astırmış. Hem de haksız yere. Nasıl olduysa işler bir noktada
bozulmuştu. Hukukun bu topraklardaki köklerinde yer alan aile
en son mübaşirliğe kadar düşmüştü. Nilgün’ün dedesi mesela
şofördü, tamircilik de yapmıştı. Öyle bir kopuş. Nikelajın fabrika
işi olmadığı yıllarda iyi para kazanmışlardı. Sonra Nilgün’ün babası
askere gitmiş, dükkân kapanmıştı. Dede zaten kafası farklı çalışan
bir adamdı. Tır şoförlüğü de yapmıştı. Mekke’den Berlin’e, Kars’tan
Suriye’ye. Bütün yolları GPS’in falan olmadığı yıllarda avucunun
içi gibi biliyordu adam. Hey gidi Rıza Usta. Nilgün’ün ehliyeti bile
14
yoktu. Dedesinden geriye kalan anı:
üstünde Varyemez Amca resimleri
olan sallanan bir sandalye.
Ağlamaya başladı. Aziza-
ziz.88. Takip et. Mesaj gönder: “Ne-
rede?” Bu kadar. Annesinin azarlarını
dinleyeli kaç saat olmuştu? Sabah
dokuz. Şimdi saat kaçtı? En az sekiz
saat geçmiştir, diye düşündü. Hami-
leliğin öncesine dönmek istiyordu,
annesinin suratındaki tuhaf neşenin
gerisine, bebeği düşürdükten sonra
babasının yüzüne yerleşen olgun
acının öncesine. Bir yıl geçti, dedi
içinden, unutun artık, kardeşim
olmayacak ve ben ne olursa olsun,
gideceğim Yeşilpınar’dan. Bugün
arefe. Yarın bayramın ilk günü. Cad-
deye çıktı. Bir mesajı vardı. Kabul et.
Buluşma noktası. Beşiktaş. İskele.
Üsküdar’a katlanamamıştı zaten. Bu-
rası onu anlamıyordu. Peki, diye dü-
şündü Nilgün, geliyorum Azizaziz.88.
Rıhtıma indi, minibüsten inince elini
kokladı, demir boruların kokusu de-
risine işlemişti, sırt çantasını kanguru
cebi gibi ön tarafında tutuyordu,
göğüsleri küçük olduğu için sorun
değildi. Ön cepten ıslak mendil
paketi çıkardı. Boştu. Ellerini temiz-
leyemedi. Öğrenci akbilini makineye
okuttu. Artık akbil de denmiyordu
buna. İstanbul Kart. Vapura bindi. Bu
vapur karşıya geçmeseydi de, sürekli
ilerleseydi, açık denizlere çıksaydı,
okyanusu aşsaydı mesela. Bir şey
değişecekse, tamamen değişsin, iyi
bir şeye dönüşsün, diye düşündü.
Öyle bir kopuş. Yaşandığı anda geç-
mişi silen an. Bunun peşindeydi işte.
Azizaziz.88. Vapurla Beşiktaş’ta indi.
Simitçiden su aldı. Limuzini gördü.
Şoförü de. Nilgün’ün babası aşçıydı.
Bir tekstil firmasında. Bu adam ise bir
gardiyandı, bir savaşçıydı, şövalyeydi,
aynı zamanda araba da kullanıyordu.
Öyle olmalıydı en azından. O kadar
yakışıklıydı. Adam elinde bir tabela
tutuyordu. Tabelada Nilgün Arı yazı-
yordu.
Bu kadarını beklemiyordu.
Adamlar hızlıydı gerçekten. Kalaba-
lığın içinde, simitçinin yanında do-
nakaldı. Limuzinin fotoğrafını çeken
turistlerin önünde donakaldı. Şofö-
rün bakışlarının karşısında donakaldı.
Sabah evde, salonun tozunu alırken,
televizyonun camını temizlerken, ka-
festeki muhabbet kuşunun “Mavicik”
deyişini sonsuza kadar dinleyeceğini
düşünürken annesinin azarlarını
dinlemişti. Evde balkon olmadığı için
kadın çamaşırları onun odasındaki
çamaşırlığa asıyordu.
Hâlâ elimden harçlık alı-
yorsun, demişti annesi, evin hiçbir
faturasına katkın yok, masayı hazırla-
maz, toplamazsın, yemek yapmazsın,
kendi odan haricinde hiçbir yerin
temizliğine dokunmazsın, bunlara
rağmen kimsenin sana karıştığı
yok! Biraz saygı bekliyorum ama ne
desem bağırıyorsun, ne desem aptal-
mışım gibi bakıyorsun. Arada sırada
iki toz alıp bana kendini acındırma!
Daha ne istiyorsun? Bu kadarına ye-
tiyor gücümüz kızım, bu kadarına!
Nilgün cevap vermemişti.
Sesini yükseltmişti o sabah. Öfkeli
uyanmıştı. Ne var yani? Akranları
15
Avrupa’da dolaşırken o burada, böyle
yaşıyordu. Yeterince cesur davran-
mamıştı, buradaki yaşıtlarına baka-
rak bir şeyleri kabullenmişti. Aylak
olmaya hakkı yoktu. Uslu kız olarak
yeğenine ders vermek için evden
çıkmış, onun yerine Üsküdar’a gitmiş
ve sonunda da bu limuzinin karşısına
çıkmıştı.
Benden haber almadıkları
için deliriyorlardır, diye düşündü. Bu
korku hoşuna gitti.
“Beni bekliyorsunuz.” dedi
şoföre.
“Kimliğinizi görebilir mi-
yim?” dedi adam.
Limuzinde yalnız değildi.
İçeride Nilgün’ün o güne kadar
karşılaştığı en uzun boylu kız vardı.
Kız simsiyah, dar, dekoltesi derin bir
gece elbisesi giymişti, elbette topuk-
lu ayakkabı giymemişti. Ellerini ıslak
mendille siliyordu. Yanında siyahi,
bonus saçlı bir kız vardı. Nilgün içeri
girdiğinde kız gözlerine bir şey dam-
latıyordu. Limuzinin şoföre yakın kö-
şesinde ise içinde pembe şarap olan
kadehini Nilgün’ün şerefine kaldıran
Hazal oturuyordu.
“Kızım ilk defa limuzine bini-
yorum.” dedi Nilgün.
“Ben daha uzununa da bin-
miştim.” dedi Hazal da.
“Güzel şaka.”
“Yarım saat sonra mesaj at-
san kaçıracaktın biliyor musun? Son
anda buraya gelmemizi söylediler
şoföre. Ben buradan dinliyorum.”
“Bu kadar mıyız?”
“Birkaç kişiyi daha alacağız.”
“Ablan nasıl, toparladı mı
biraz daha?”
“Biyopsi yapacaklar. Off.
Boş ver. Şimdi aklıma getirme.”
“İçerisi ter kokmuyor mu
ya?”
“Limuzin olsa ne yazar,”
dedi Hazal. “Hayvan terli.”
Üç kız daha aldılar. Kızıl
saçlı olan içeri girdiğinden beri bir
şişe şampanya bitirmişti. Sürekli
Hermes’in başörtülerinin ne kadar
kaliteli olduğundan bahsediyordu.
Diğer iki kız ikizdi. Birbirlerinin yüzü-
ne bakarak makyaj tazeliyorlardı. Biri
saçını sarıya boyatmıştı, diğeri ise
pembeye. Orijinalleri neydi acaba?
Nilgün bir süre bunu düşündü, sonra
Uzun Kız’dan ıslak mendil rica etti.
Kız cevap bile vermedi. Belki onun
da Türkçesi yoktu.
“Yok ya,” dedi Hazal. “O
bildiğin orospu.”
En son aldıkları kız İstanbul
TRT binasının önünde bekliyordu.
Tedirgin olduğu belliydi. Yaşı Hazal’la
Nilgün’e en yakın olandı ya da diğer-
leri kadar makyajlı değildi. Limuzine
bindiği gibi sigara yaktı. Otele gel-
diklerinde sigarayı boş şampanya
şişesinin içine attı. Kendi kendine bir
şey mırıldandı. Arabadan en son o
çıktı.
“Merhaba,” dedi Nilgün
kıza, bir yoldaş daha arıyordu belki,
ne acayip ortam değil mi?
“Her kadının hayatında bir
an gelir,” dedi kız titreyen elleriyle
Nilgün’ün yüzünü kavrayarak. “Ne ka-
dar çalışırsan çalış, erişemeyeceğin
16
bir refah düzeyi olduğunu görürsün,
bazısı sağlam karakterlidir, erdemle-
rinden vazgeçmez, çalışmaya devam
eder.”
“Diğerleri?”
“Diğerleri de birey olmaktan
vazgeçer, zengin biriyle evlenir. Du-
rumun ciddiyetini kavradın mı tatlım?
Buraya arkadaş bulmaya gelmedim.
Önüme çıkarsan ezer geçerim.“
“Felsefe öğrencisi misin?”
diye sordu Nilgün.
“Evet.”
“Anlaşılıyor, çok boş konuşu-
yorsun.”
Asansörle en üst kata
çıktılar. Şövalye/Şoför’den aşağı
kalmayacak ciddi adamlarla dolu bir
koridorda yürüdüler. Azizaziz.88 her
kimse bütün katı kendine kapatmıştı
anlaşılan. Odalardan birine girdiler.
İçeride en az otuz kız daha vardı. Ki-
misi yatağa oturmuştu. Kimisi elinde
şarj aletiyle piriz arıyordu. Birçoğu
aynada kendilerini inceliyordu. Bir
tanesi pencerenin önünde ağlıyordu.
Nilgün, Felsefeci Kız’ın dediklerini
düşündü. Bu cümleleri kuramayacak
biçimde yetişenleri düşündü. Bir
seçim, irade yok, dedi kendine, akışa
bırak.
• Birinci Safha
“Arkadaşlar hoş geldiniz,”
dedi kadın. “Öncelikle bir sıkıntısı
olan var mı?”
Kimseden ses çıkmadı.
“Pekâlâ,” diye devam etti
kadın. “Herhangi bir derdiniz olursa,
doğrudan bana gelebilirsiniz. Ben
Hülya Semerci. Bugün burada bulun-
ma sebebiniz olan Sayın Abdülaziz
Hamane’nin Türkiye’deki avukatıyım.
Sizlere bugün ben yardımcı olacağım.
Hepinizi tebrik ediyorum. Gerçekten
çok sayıda talep içinden özel olarak
buraya çağırıldınız. Bugünün sonucu
nasıl olursa olsun, lütfen üzülmeyin.
Belki bazılarınızla başka bir gün
tekrar karşılaşacağız. Seçmelerimiz
üç aşamalı olacak. Her aşamada üçer
kişilik grupları çağıracağız. İlk iki
kısımda sizinle ben görüşeceğim. Sa-
yın Hamane de bizi izleyecek elbette.
Son safhaya kalanlar ise kendisiyle
özel olarak görüşecek.”
Hülya konuşurken koru-
malardan birkaçı odada dolaşarak
herkese şeffaf dosya içinde bazı bel-
geler dağıtıyordu. Nilgün, Hazal’la
yan yanaydı. Ayaklarının altındaki
halının yumuşaklığını hissetmek için
babetlerini çıkarmıştı. Daha önce bu
kadar yüksek bir binanın bu kadar
yüksek bir katında hiç olmamıştı.
Elini pencereye değdirdi. Hazal onun
aklının başka bir yerde olduğunu
anlayınca omzundan dürttü. Nilgün
elini pencereden çekti, karşısındaki
koruma öfkeli bir yüzle ona şeffaf
dosya ile belgeleri uzatıyordu.
Seçmeler başlamadan önce,
diye devam etti Hülya Semerci, arka-
daşlarımızın sizler için dağıttığı gayet
standart olan bu gizlilik anlaşmasını
imzalayacaksınız. Türkiye Cumhuri-
yeti kimlik numarasını hatırlamayan
ya da kimlik kartı yanında olmayan
var mı?
İki kız ellerini havaya kaldır-
17
dı. Hülya Semerci ikisini de şöyle bir
inceledi.
“Üzgünüm kızlar,” dedi ka-
dın. “Sizler elendiniz.”
Elenenlerden bir tanesi li-
muzinde Hermes başörtülerden bah-
sedendi. İkisinin yanına bir kız daha
katıldı. Üç kişi beraber bir korumayla
odadan çıktılar.
“Kararını bir daha düşün-
mek isteyen var mı?”
Kimseden yine ses çıkmadı.
Herkes gizlilik anlaşmalarını imzaladı.
Daha sonra üçerli gruplar hâlinde
odadan çağrıldılar. Bu sırada herkes
telefonlarından Abdülaziz Hamane’yi
aratmış, telefonlarda adamın birçok
modelle beraber çekilen fotoğrafla-
rına bakıyorlardı. Hamane gezmeyi
seven bir zengindi. Bitcoin fikrini
destekliyordu. Elon Musk’ın Tesla
şirketinde hissesi vardı. Dubai’yi
çok seviyor, siyasetle görünürde
ilgilenmiyordu. Nilgün’le Hazal ayrı
gruplara düşmüşlerdi. Nilgün kendi
ismi söylendiğinde Hazal’ın elini sıkı
sıkı tuttu. Birbirlerinin gözlerine uzun
uzun baktılar. Rekabet yoktu. Yıkılan
köprü kim toprağa ilk adımı atarsa,
düşenin elinden tutup onu da kur-
tarmaya çalışacaktı. Nilgün yanında
ikiz kızlardan biri ve tanımadığı bir
diğeriyle koridordaki başka bir oda-
ya girdi. Hülya Semerci’nin oturduğu
masanın önündeki üç sandalyeye
oturdular. Kadın iskender yiyordu.
“Canım, sen, yeşil bilekliği
olan,” dedi Hülya. “Sen kalk, sağ kol-
tuğa otur. Sağda oturan, sen de onun
yerine geç. Boylarınız böyle saçma
sapan duruyor.”
Denileni yaptılar. Hülya
iskender yemeye devam etti. Böyle
beş dakika geçti.
“Sizi dinliyoruz,” dedi Nil-
gün. “Yemeğinizi bitirdikten sonra mı
başlayacağız?”
“Ne zaman istersem o
zaman başlayacağız,” dedi kadın.
Sonra da ayağa kalktı ve üçünün
karşısında dikildi. Ayağa kalkmalarını
istedi. Üçünü de şöyle bir döndürüp
bedenlerini inceledi. Yalnız kalan
ikizin göğüslerine dokundu, sutyen
markasını öğrendi. Kız utanmıştı.
“Niye kızarıyorsun yavrum,”
diye bağırdı Hülya. “İş yapıyoruz,
canımı sıkma.”
Kız tek kelime etmedi. Ka-
dın daha sert hareketle kızı birkaç
kere daha çevirdi. Eteğini hafiften
kaldırdı, baldırını kavradı, yukarıya
doğru çıktı.
“Daha devam edecek misi-
niz,” dedi Nilgün. “Bu kadarı yeterli
değil mi?”
Hülya başını kaldırdı, Nil-
gün’e iyice yaklaştı.
“Sana mı soracağım? Neyse.
Aranızda hanginiz bakire?”
“Bakireyim,” dedi Nilgün.
Tanımadığı kız da öyleydi.
Yalnız İkiz ise hâlâ konuşmuyordu.
“Sen değil misin,” diye sor-
du Hülya ona.
“Değilim efendim,” dedi
Yalnız İkiz.
“Tamam. Yavrum sen çıkabi-
lirsin.” elendin.
İşaret ettiği kişi Nilgün’ün
18
tanımadığı kızdı.
• İkinci Safha
Geriye on iki kişi kalmıştı.
Hazal da ilk elenenlerdendi. Nilgün
anlayamıyordu. Gururu bir kenara
bırakırsak ondan çok daha güzel bir
kız olduğunu da biliyordu. Seçmeler
de bir garip ilerliyordu. Hülya Semer-
ci’nin ofisine giren üç kızın elendiği
de olmuştu, aralarından sadece bi-
rinin diğer aşamaya kaldığı da. Bu
safhada ise hepsi beraber ilk odada
duruyorlardı, doktor kontrolünden
geçmişlerdi. Koşu, tıbbi geçmişle
ilgili sorular, hastanelerden bu bilgi-
lerin teyidi derken epey bir zaman
geçmiş, hava kararmıştı. Bütün bu
işlemler boyunca korumalardan
birisi elinde kamerayla çekim yap-
mıştı. Çıplakken görüntüye alınmak
istemediğini söyleyen kızlardan
birine ise Hülya Semerci tarafından
elendiği söylenmişti. Annesi Nilgün’ü
birçok kere aramıştı, o da kısa bir me-
sajla meşgul olduğunu, eve yarın ge-
leceğini söylemişti. Annesi aramaya
devam edince telefonunu kapatmıştı.
“Kızlar,” dedi Hülya Semerci saat on
bire doğru. “Acıkmışsınızdır herhâl-
de.”
Odaya giren garsonlar
içeriye büyük bir masa taşıdılar ve
üzerine akla gelebilecek her çeşit
yemeği koydular. Istakoz. Kokoreç.
Suşi. Ördek. Kuru fasulye, pilav. Her
şey vardı.
“Bu da test,” diye fısıldadı
Uzun Boylu Kız. “Kesin öyle. Ben
yemeyeceğim bir şey.”
İkizler de dahil grubun bir kısmı Uzun
Boylu Kız’ın yanında kaldı. Nilgün aç-
lıktan geberecek gibiydi, omuzlarını
silkti, masaya geçti. Tabağına levrek
aldı. Yanına da bir kadeh şarap. Her-
kes zevkine göre tabağını düzenledi.
Yemeğin ardından sigaralar yakıldı.
Kahveler içildi. Masaya gelmeyen-
lerden bazıları fikirlerini değiştirdi,
kalanlardan yediler. Bütün bu süre
boyunca Hülya Semerci bir kenarda
oturuyor, telefonuyla ilgileniyordu.
Kadının ilgisizliği, otoriteyi sevdiğini
saklamayışı, kızları sırf genç ve güzel
oldukları için aşağılaması Nilgün’ün
hoşuna gitmemişti. Hepsi teste dahil
olsa bile bunlar eskimiş psikolojik
oyunlardı. Masadan kalkmadan kadı-
na doğru döndü, bacaklarını üst üste
attı.
“Arkadaşlar,” dedi Hülya bir
anda ayağa kalkarak. “Finale kalanlar
belirlendi. İsmini söylediklerim ayağa
kalksın. Sevil Piraye.”
“Felsefeci.”
“Nilgün Arı.”
O. Nilgün’ün bir anda duru-
şu değişti, sırıtmaya başladı. Böyle
iğrenç bir yarışta bu kadar ilerlediği
için gururlanmaması gerekiyordu
belki ama bir şeyi kazanmaya yakındı.
Bunun için üzülmeyecek, hatta ka-
zanacaktı. Yeşilpınar’dan gidecekti.
Türkiye’den. Ucuzluktan. Çirkinlikten.
Hesap vermezlerin diyarından. Ya da
her şeyi yakacaktı.
“Ve Sümeyra Özgü,” dedi
Hülya Semerci.
“Uzun Boylu Kız.”
19
• Üçüncü Safha
İkizleri yerde sürükleye-
rek çıkarabilmişlerdi. Salya sümük
ağlıyorlardı. Siyahi kız ise herhangi
bir Avrupa diline ait olmadığı bariz
olan kelimeler bağırarak gitmişti. Bu
kelimeler küfür olsa gerekti. Geriye
sadece üçü kalmıştı. Felsefeci Sevil,
yani öfkeli. Uzun boylu Sümeyra, yani
kibirli. Ve Nilgün’ün kendisi. Ben de
dürüstüm, diye düşündü, benim kuv-
vetim de bu, dürüstüm ve prezantab-
lım. Doğarken ailem kiradaydı, şimdi
de öyle. Babamın o zaman da arabası
yoktu, şimdi de yok. Annem o zaman
da ev hanımıydı, şimdi de. Ailemde
ilk üniversiteye giden kişi benim. Şu
hayatta ailemden aldığım tek avantaj
var, güzelliğim. Onu da kullanacağım,
emin olun bundan, öyle güzel baka-
cağım ki ve öyle güzel konuşacağım
ki, kelimelerimin kuvveti yüzümün
hatlarına karışacak, aklınızı alacağım.
Abdülaziz Hamane yakışıklı adamdı.
Kirli sakal, gamze, kemik çerçeve
gözlük, geniş bir göğüs, üstünde
bej rengi, yazlık bir gömlek, altında
kahverengi bir pantolon. Alabrus
kesim saçlar. Muzip bir sırıtış. Cetvel-
le çizilmiş gibi bir burun. Kemikli ve
damarlı bir el. Nilgün sonuncusunu
niye seksi bulduğunu bilmiyordu. Bu
adam zenginlik yayıyordu etrafına.
Yakışıklılığını parlatan, her özelliğini
bir hikâyeye dönüştüren buydu el-
bette. Yoksa aynı tipten Yeşilpınar’da
da görüyordu. Belki de görmüyordu
ama oradaydılar.
“Londra’dayken oranın
stand-up gösterilerine gitmeye baş-
ladım,” dedi adam. “Kulağınızı dile
alıştırmak için daha uygun bir ortam
olamaz. Stewart Lee izledim. Tuhaf
adamdır, şaka matematiğiyle dalga-
sını geçer. Şakası odur. İnternetten
Amerikan gösterilerine de sardım.
Türkçemi de aynı şekilde geliştirdim.
Komikleri dinledim. İstediğim şeye
ulaşmak için en eğlenceli yolu iyi se-
çerim ve kendimi işime veririm. Otuz
altı yaşındayım. Olağan yöntemlerle
tanışmadığımızın farkındayım. Ancak
benim hayatımda hiçbir şey olağan
değil. Bu odadan, elini tutup çıka-
cağım kadının hayatında da o andan
itibaren hiçbir şey olağan olmayacak.
Çaresiz anlar, radikal çözümler ge-
rektirir. Sizden anlayışlı olmanızı rica
ediyorum. Hepimiz eğitimli insanla-
rız, konuşalım.”
“Hayatı şaka olarak mı gö-
rüyorsunuz,” dedi Sümeyra. “Evliliği
ciddiye almıyor musunuz?”
“Evlilik bir sınıf meselesidir,”
diye araya girdi Sevil. “Ciddiye alına-
cak bir şey yok ortada. Günü geçiri-
yoruz, onu hangi etiketle yaptığımız
önemli değil.”
“Katılıyorum,” dedi Abdü-
laziz. “Zenginseniz evlilik, bazı du-
rumlar haricinde, o kadar ölüm kalım
meselesi değil bence de. Kişiler daha
bağımsız, seçenekleri var. Ancak bu
da bütün ilişkileri hafife almamız ge-
rektiği anlamına gelmiyor. Evliyseniz
gerçekten ama gerçekten, ölecek
gibi, filmlerdeki gibi, karikatür bir
aşka sahip olmanız gerekir. En zor
türden olanına.”
“Gerçekçi olmayanına,”
20
dedi Sevil.
“Etkilenmeniz gerekir,” dedi
Nilgün, hafifçe öne eğildi, gözlerini
Abdülaziz’in gözlerine sabitledi. “Bu-
raya sizi etkilemek için geldik değil
mi?”
“Bir şaka var,” dedi Abdü-
laziz Hamane. “Belirli kısımları hiç
değişmiyor ve dönemden döneme
aktarılıyor. Komedyenler arasında.
Vodvil döneminden beri dönen bir
şaka. Gelenek. Hakkında çekilmiş bir
belgesel bile var. Şaka şöyle: Bir aile,
bir yetenek avcısının ofisine gider.
Adam bunlara ne yaptıklarını sorar.
Aile de avcının önünde gösterilerini
yaparlar. Bu kısımda, komedyen
istediği gibi doğaçlama yapabilir.
Ancak anlatılan gösteri ne kadar
iğrenç olursa o kadar iyidir. Ensest,
zoofili, nekrofili, taciz, cinayet, her
şeyi tanımlayabilirsiniz. En sonunda
gösteri biter. Yetenek avcısı, aileye
gösterinin ismini sorar. Baba gururla
ellerini kaldırır ve şöyle der: ARİS-
TOKRATLAR!”
Nilgün anladı. Adam bu şa-
kanın en iyi versiyonunu mu anlatanı
seçecekti.
“Sana karşılık verecek bir
kadın arıyorsun,” dedi. “Şaşırtacak,
sinirini bozacak, bağımsızlığı olan,
seni her zaman umursamayan ama
umursadığı zaman tek odağının sen
olacağı bir kadın. Bir çeşit kontrol
mekanizması, kimse kimseyi zorlama-
yacak, başlatan sensin, durduracak
da sen olacaksın. Suudi Arabistan’ın
en eski ailelerindensin çünkü. Za-
manı zenginliğinle birleştirmişsin,
bu sonsuzluğa ekleyecek bir kadın
arıyorsun. “
“Anlatacaksınız,” dedi
Abdülaziz Hamane. “Öfkeyle ya da
istekle, eğlenerek ya da beceriksiz-
ce heyecanlanarak. Anlatın. Çünkü
paranın içine doğmak sizi milletlerin
üstüne çıkarır. Çünkü dünyanın güya
özgür bir ülkesinde fakir olmaktansa
büyük ihtimalle özgür olmayan başka
bir ülkede zengin olmayı yeğlerim.
Çünkü kolay dil öğrenirsiniz. Ne
kadar gezersen kendini geliştirmek
için o kadar fazla araç edinirsin. An-
latacaksınız, çünkü artık yoruldunuz,
saat geç oldu ve beni istiyorsunuz.”
“Anne, baba, oğul, kız, nine
ve köpekleri bir yetenek avcısına
gider,” diye anlatmaya başladı Sü-
meyra. “Adam ne yaptıklarını sorar.
Aile soyunur, nine de, sarkık göğüs-
leri, elinde bastonu falan. Baba eğilir,
köpeği yere yatırır, o sırada anne
vajinasına bir kavanoz tutarak...”
*
Nilgün ertesi gün bayram
ziyareti için anneannesine gitti. An-
neannesinin de apartmanı yıkılmış,
binanın bulunduğu arazi devasa bir
siteye dahil edilmişti. Yüzme havuzu,
çardağı, bekçisi, bahçıvanı olan bir
site. Eskisinden güzel olmuş aslın-
da, diye düşündü Nilgün. Dayıları,
teyzeleri, herkes oradaydı. Dayının
minibüsü vardı, onunla gelmişlerdi.
Nilgün içeri girmeden önce minibü-
sün arkasındaki Osmanlı tuğrası çı-
kartmasının fotoğrafını çekip Hazal’a
yolladı. Dünden beri konuşmamışlar-
dı. Pazar günü. Televizyonda magazin
21
programları dönüyordu. Kuzenler
dedeyle özçekim yaptılar. Anneanne
arka odada yatıyordu. Dede fosur
fosur sigara içiyordu. Adam sürekli
anneanneyi şikâyet ediyordu. Çok
bağırıyormuş, sürekli yemek istiyor-
muş, altını temizlemek iyice zulme
dönmüş falan filan.
* demişti adam.
“...sonra oğul köpeğin bir
bacağını kırar,” dedi Sevil. “Bu bacağı
babasının makatına sokar, o sırada
oğlanın penisini ağzına alan kız
kardeşi kanlı pedini köpeğin ağzına
sıkıştırır, anne de oğlunun etek tıra-
şını yapar. Hepsi fena terlemiştir bu
arada, off hem de ne ter…”
* sun sanırım.
Nilgün’ün annesiyle teyzesi
anneanneyi duşa götürdüler. Onu
da çağırdılar ama kız sadece başını
iki yana sallayabilirdi. Anneannesini
öyle görmeye dayanamazdı. Dünden
sonra. Hayır. Doğru kararı verdim
değil mi, diye yazdı Hazal’a telefon-
dan. Anneannesinin odasında, yaşlı
kadının boş yatağına bakıyordu. Elini
yatağa değdirdi. Yaşlılık kokuyordu.
Kadıncağız nasıl da zayıflamıştı. İçe-
risi krem kokuyordu, dışkı, hastalık,
ölüm. Yıllarca evinden yakınmıştı,
ısınmıyor demişti, şimdi içerisi sıcak-
tı, yüzme havuzu vardı. Yatağa yattı.
Üstüne örtüyü çekti. Bir gün ben de
yaşlı olacağım, diye düşündü, neyse
ki şu an bu evde olanların hepsi o za-
mana kadar çoktan ölecek ya da ben-
den çok uzakta kalacak. Doğru kararı
verip vermediğin umurumda değil,
diye yazdı Hazal, bir daha yüzünü
görmek istemiyorum. Nilgün’ün haya-
tında bundan sonra hiçbir şey olağan
hâlinde ilerlemeyecekti. Şakayı anlat-
tıktan sonra Abdülaziz Hamane ona
yaklaşmış, parmağını dudaklarının
çevresinde dolaştırmıştı. Nilgün’ün
nefes alıp verişi hızlanmıştı.
“Şakayı anlamadın sanırım,”
“Bence siz anlamadınız,”
demişti Nilgün. “Soyun manasının
kalmadığı bir dünyada, hâlâ eskinin
hikâyelerine tutunarak hayatının peri-
şanlığını görmezden gelmek zavallıca
değil mi?”
Fazla kör göze parmak oldu
belki ama neyi vaat ettiğimi anlıyor-
“Evet,” demişti Nilgün. “Sana
da uzun uzun anlatırım.”
*
“Ellerinde market torbaları
ve yanlarında masalarıyla bir aile, bir
yetenek avcısının ofisine gelir,” diye
başladı anlatmaya Nilgün. “‘Görelim
bakalım gösterinizi,’ der Yetenek
Avcısı. Bunun üzerine masa, odanın
ortasına geçer. Anne, baba, oğul,
kız sandalye çekip otururlar. Anne
marketten aldıklarından bazılarını
masaya dizer. Oğul telefonla uğraşır,
sonra bir anda kalkıp gider. Anne oğ-
lun arkasından bakar, başını iki yana
sallar. Baba elinde faturayla hesap
yapmaktadır. Kız ayağa kalkar, anne
onu kolundan tutar, yerine oturtur.
Masaya oturduklarından beri ilk defa
baba kafasını kaldırır, kızla anneye
bakar. O da başını iki yana sallar,
kendi kendine bir şeyler mırıldanır.
22
Yetenek Avcısı iyice sıkılmıştır. Ne
yapıyorsunuz ya, der, eğlence böyle
bir şey mi? Ne bu gösterinin adı
şimdi? Kız masadan kalkar, gururla
ellerini havaya kaldırır ve şöyle der:
‘ARİSTOKRATLAR!’”

23
 Uvatiarru*
altKurmaca Melike Uzun

*”Geçmişte çok eskiden” aynı zaman-

da “ileride, çok sonra”.

Bu bina yarım asırdan beri vergi dairesi olarak kullanılıyor.

Daireyi otuz beş yıldır aynı kişi yönetiyor. Üç katlı binanın bod-
rumunda fareler, üst katlarında ek göstergeden gelecek zammı
bekleyen memurlar yaşıyor. Yıllardır bodruma temizlik için giren
olmadığından kimse öbürünün varlığını sorun hâline getirmiyor.
Sorun daha çok çalışanlarla müdür arasında hasıl oluyor. Yönetici
genellikle üst katlarla, çalışanların verimliliği, özel hayatı, inançları
ile ilgileniyor, alt katları, gözlerinin ve zihninin çemberine girme-
yenleri iş ya da sorun saymıyor. Bu yüzden fareler rahat rahat
üreyebildi.
Son zamanlarda bir söylenti yayıldı. Vergi dairesi şehrin
yeni yeni yayıldığı mahallelerden birinde yirmi katlı, dört asansörlü,
granit mermer döşeli bir binaya taşınacaktı. Müdür tedirgin oldu.
Ne gerek vardı? Her şey yolunda ilerliyordu, yeni bir düzen her
zaman için düzensizlik demekti. Hemen ardından fikir değiştirip
kendisini teskin ediyordu. Neyse, yeni binada müdürlük yapmanın
da ayrı bir tadı olurdu. Yeni binaya taşınmadan önce birkaç çalışa-
nının yerinin değiştirilmesi için müsteşarlığa yazacağı dilekçeleri
bir an önce hazırlaması gerekiyordu.
Çalışanlar, bölüm şefleri ve yardımcı personelle birlikte
yaklaşık seksen kişiydi. Ancak bu seksen kişinin beş altı yıl boyunca
tamamının aynı olduğu görülmemişti. Her yıl çalışanların yarısı
yöneticinin önerisiyle ya işten atılır ya da sürgün edilirdi. Burada
değişmeyen tek şey, kirli bina ve müdürdü. Dile kolay, burayı otuz
beş senedir o yönetiyordu. Otuz beş senedir aynı odada çalışıyor-
du. Yıllardır iş günleri dışında da ofise gelip masasında oturuyor,
mesaisinin onun için en önemli kısmını icra ediyordu. Çalışanların
uğraşlarının, kökenlerinin, mezheplerinin not alındığı kâğıtları oku-
yordu.
24
 Sevim Başgül: Amasyalı,
sendikası yok.
Mustafa Irgat: Evli, dindar,
Cuma namazını aksatmıyor.
Hasibe Gündoğdu: Bekar, iş
saatleri dışında barlara gidiyor, tehli-
keli gruplardan insanlarla görüşüyor.
Cansın Rüzgâr: Anne babası aşırı sol-
cu, atalarının Kafkaslardan geldiğini
söylüyor.
Pazartesi öğle namazından
yarım saat önce hafta sonu çalışmala-
rını sonuçlandırırdı. Haftanın imzaları
birikmeden, tehlikeli bulduklarını ya-
nına çağırır babacan tavırlarla onları
uyarır, uyarılara kulak asmazlarsa
sürüleceklerini üstü kapalı, bazen
de apaçık söylerdi. Sonra odasının
hemen yanındaki tuvalete gidip ab-
dest alır, “Kezbannnn havluyu getir,”
diye seslenirdi. Kezban, kadınlar
tuvaletinin temizliğini yarıda bırakıp
koşa koşa müdürün yanına gidip ona
saygıyla havlu sunardı.
Müdür, bu pazartesi, ya-
nına Hasibe’yi çağırdı. “Bak kızım,
iş yerimde huzursuzluk istemem,
ananeye adaba usule uygun davrana-
caksın, fitne fesat getirme buraya.”
Hasibe’nin dişleri birbirine vurarak
odadan çıktı. O, odadan çıktıktan
sonra otuz beş yıllık yöneticinin
elektronik posta kutusuna bir mesaj
düştü. Yaş haddinden emekliliği is-
teniyordu. Kalbi senelerce bu kadar
hızlı çarpmamıştı. Elleri titriyordu,
dişlerini sıktı. Daha geçen ay protez
diş kullanmaya başlamıştı. Diş etleri
sızladı. Hasibe bu sırada masasına
oturup ağlamaya başladı. Müdür o an
ağlayamazdı, onun vermesi gereken
bir mücadele vardı, daire başkanının
sekreterini arayıp randevu istedi.
Âmiri çok yoğundu, mümkün değildi.
Şoförü çağırdı. Daire başkanlığının
yüksek tavanlı, mermerlerinin ışığı
duvarlara yansıyan aydınlık binasın-
dan girdi. Neredeyse koşarcasına üst
katlara tırmandı, amirinin kapısına
soluk soluğa vardı ama kapı kilitliydi.
Çıktı efendim, dediler. Müdür daire
başkanlığının koridorlarında biraz
daha dolandıktan sonra çaresiz, ken-
di binasına, otuz beş yıldır kullandığı
odaya dönmeye karar verdi. Başkanlı-
ğın devasa kapısından çıktı, otoparka
varmak için yüz elli iki yüz basamaklık
merdivenden inmesi gerekiyordu
ama merdivenlerin ortasında yığılıp
kaldı. Emeklilik dilekçesi vermemeye
kararlıydı. Ne olursa olsun. Hastane-
ye kaldırıldı. Hasibe yoğun bakımın
kapısına gitti. Kapıda müdürün ak-
rabaları ile çalışanlardan birkaç kişi
daha vardı, beyin kanaması geçiren
yöneticinin, “Kezbannnn, Kezbannn,”
diye sayıkladığını anlatıyorlardı. Bir
ara vergi dairesinin yeni müdürü-
nün kim olacağını tahmin etmeye
çalıştılar. Yaklaşık yarım saat sonra
kapıdakiler hastanın durumunun
stabil olduğunu öğrenip dağıldılar,
müdür kendisine bağlanan kordonlar
yumağının, hava püskürten cihazın
uğultusunun ortasında kaldı. O uğul-
tu sustu mu bilinmez ama ertesi gün
otuz beş yıllık odasının fare istilasına
uğradığı, makam koltuğunun, sümen
takımının kemirilmekten parça parça
olduğu konuşuldu durdu.
25
 Tedirgin
altKurmaca Deniz Poyraz

Bakışları esrik, eli kolu savruk. Küllüğe çarpıyor. İzmaritler

halının ortasına doğru bir yolculuk yapıyor. Küçülen gözbebekleri,
dalgınlığının özrü. “Önemi yok,” deyip gülümsüyorum. Davranıp
topluyorum döküleni. “Bu halıyı seviyorsun, biliyorum,” diyor bira-
sının dibini yudumlarken. Susuyorum. Susuyoruz. Eski bir suskuyu
yeniden, yeniden yaşıyoruz.
Aynı şehirde büyüdük. Aynı okulun aynı tahta sırasında
oturduk. Senelerce aynı kitapları okuduk. Onun öyküleri, benim
şiirlerim hep aynı bayağı edebiyat dergilerinin sayfalarında buluş-
tu. Aynı kadına âşık olmadık belki, ama aşk denince aynı şey geldi
aklımıza.
Ayrıldığımız noktalar da vardı elbet. Sevgisizlikten parça-
lanmaya yüz tutmuş bir ailenin tek oğlu olarak yaşadı o. Babasının,
ailesinden gizli bir ailesinin daha olduğunu, yanı sıra, o güne dek
görmediği iki kardeşinin olduğunu ortaokulda öğrendi. Hamuru
duygusal kırılmaların, çöküşlerin sancısıyla yoğurulmuştu. Henüz
lisede bile bir çocuk-adamdı. Bilgiyi mal, düşünceyi mülk sayma-
dığından yaşamdan anladığı, öğrendiği ne varsa cömertçe paylaş-
maktan geri durmuyordu. Yaradılışı buydu. Zihni, çarkları devamlı
yağlanan bir makine, durmadan, durmadan çalışıyordu. Birikimiyle,
görgüsüyle, olaylar karşısındaki bilge tavrıyla herkesin hem ruhsal
hem ahlaki danışmanı olmayı başarıyordu. Bu konuda onunla ya-
rışamazdım asla. Biliyordum. O da biliyordu. Ve bir şeyleri bilmek
için öğrenmiş olmaya ihtiyacı da yoktu. İlk kez duyduğu konu üstü-
ne, konunun erbabından iyi fikir yürütüyordu.
Mütevazı görünümünün, iddiasız gibi duran sözlerinin
ardında gizlenen cennet bahçesini bir ben görürdüm. Kendimi
şanslı saydım bu yüzden. Bana kalsa her günüm, gecem onunla be-
26
raber geçmeliydi. Ne babamın işten
gelişlerini, annemin yatağıma gelip
üstümü örtmesini ne de sevdiğim
kadınların aşkıma karşılık vermelerini
bekledim, ondan gelecek bir telefo-
nu beklediğim kadar.
Buluşmak için şehrin uykuya
dalmasını beklerdik hep. Gece oldu
mu tüm caddeler, meydanlar, parklar
bizim! Boş sokaklarda sigara tüttüre
tüttüre sabahlarken, muhakememizi
aşan konular üstüne kafa patlatırdık,
durmadan. Bir türlü nihayet bulma-
yan hararetli tartışmalara varırdı
işin ucu bazen. Varoluşun çözülmeyi
bekleyen sayısız denklemi bizi ne-
fessiz bırakana, yorgunluktan hâlsiz
düşürene dek sürerdi muhabbet...
Seçimsiz ilişkilerin boğuculuğuna,
yoruculuğuna; içine doğduğumuz
bu küçük Anadolu kentinin sevgisini
göstermekte nekes, yabanıl insanla-
rına sövmeye ikimiz de bayılırdık.
Böyle bir gecenin sabahıydı
işte. Sabahçı kahvesinde çaylarımızı
içip ayıldık. Günün ilk ışıklarının par-
lattığı tenha sokaklarda yürümeye
başladık. Yola uyduk, kendimizi şehir
stadının boş tribünlerine yayılmış
bulduk. Uykularına kıyıp spor yapma-
ya gelen, turuncu parkurda fırıldak
gibi dönen insanları alaya aldık, eğ-
lendik bir süre.
Çimlerde yuvarlanan plas-
tik bir top dalgınlığımızı dağıttı. Bir
çocuk, topun peşi sıra sahaya daldı.
Ardından bir kadın gözüktü, elinde
ipek mendil. Yuvarlak, tombul yüzün-
de çekik iki göz asılıydı çocuğun. Bu
gözlerde kaşın kirpiğin emaresi yok-
tu. Pembe dili küçücük ağzına sığma-
yıp bembeyaz dudaklarından dışarı
sarkıyor, koşturdukça hasta bedeni
rüzgâr yemiş filiz gibi yalpalıyordu
sağa sola. Kadın tribüne gelip birkaç
sıra yanımızdaki tozlu koltuklardan
birine oturdu. Az evvel çocuğunun
terini sildiği mendili göz pınarına
bastırdı.
Çocuk, salyalarıyla ıslattığı
gülücüklerini çimlere saçarken,
koltuğumuza gömülmüş kâinatın bu
acımasız oyununu seyrediyorduk.
Aptal, sorunlu bir genin insanın tüm
yaşamına mal olabileceğine tanıklık,
ağırdı. Hayatlarımız tesadüfler tiran-
lığının küçük, önemsiz parçalarıydı
yani. Sonsuz boşlukta, rotasını baş-
tan ayağa tesadüflerin belirlediği bir
güzergâhta savrulup duruyoruz, diye
düşündük, şaşırdık, korktuk. Savru-
lurken n’aptığımız, niçin yaptığımız
mühim değildi boşluk için. Varlığımız,
boşluğu unutmak adına yapıp ettik-
lerimizin toplamıydı bir bakıma. Haki-
katin dehşetiyle, çivi gibi çakıldığımız
numaralı tribünde kim bilir ne kadar
sustuk.
Sözleştik sonra. “Var oluşun
absürtlüğünü kavradık bir kere, artık
hiçbir koşulda –aptalca bir amaç, he-
ves, para ya da gelip geçici bir duygu
uğruna- kandırmayacağız kendimizi.
Uygarlığın yapay tanrılarını öldürdük.
Bu kuralsız, anlamsız, sonsuz boşluk
tek hakikat madem; öyleyse özgürce
yaşayacağız!”
Bu sözün üstünden yıllar
geçti. Olabilecek en trajik şey oldu.
O bir plazada beyaz yakalı, bense iki
27
yakası bir araya gelmeyen sıradan bir
barmen olduk çıktık. Tohum ekme-
den meyve toplamaya çalışan insan-
cıkların arasına katıldık. Tıpkı onlar
gibi, yaşamı kıyısından köşesinden
yakalamaya, önümüze geleni rast-
gele yaşamaya çalıştık. Tüm yoğun
duygular, içimizde içi boş bir potluk
bırakıp kayboldu. Zaman denen
şeyden payımıza düşen, kocaman bir
tükenmişlik hissi oldu.
Yıllar yazısız sözleşmemizi
umursamayıp öylece akıp giderken,
bizi birbirinin hayatının seyrinden
tedirgin olan, karşısındakine kuş-
kuyla yaklaşan iki çirkin adama
dönüştürdü. Hiçbir işe yaramayan iki
adam. Her şey olmak isterken hiçbir
şey olamayan, buna rağmen, “ya o
benden önce bir yol bulur da ben
varoluşun koyu katran bataklığında
çıkışsız kalırsam” korkusunu ruhun-
dan atamayan iki adam. Çıkış varmış
gibi…
Kuyuya düşerken birbiri-
mize tutunmuşuz, hızımız misliyle
artmış bizim. Gene de ne o bırakıyor
ne ben. Ayda birkaç kez buluşup,
karşımızdaki bu dost mu düşman mı
bilemediğimiz yaratığın ne durumda
olduğuna bakmamız bu yüzden. Bu,
insanın insana müebbedi.
Yarı baygın gözleri, Mun-
ch’ün reprodüksiyonuna takılıyor
şimdi. Resim dışavurumcu ışığını
kadehlere sallarken, sarhoşluğun
onda mı yoksa bende mi güzel dur-
duğunu düşünüyorum. “Bu tabloyu
çok seviyorum, biliyor musun?” diyor.
Biliyorum. Her geldiğinde aynı şeyi
söylüyor.
Sigarasının ucunu ateşle-
mesiyle yerinden kalkması bir oluyor.
Bastığı yeri görmeyen sarsak adım-
ları bu kez mutfağa yürüyor. Şarap
şişesi ve tirbuşonla dönüyor geri.
Alkol, damarlarında dolaşırken ka-
nında rüzgar estiriyor. Savruk, titrek
adımları bana böyle söylüyor. Dizle-
rinin üstüne çöküyor yavaşça, yığılıp
kalıyor halıya sonra. Şişeyi kucağına
sıkıştırıp mantarını çıkarıyor. Şarap-
tan bir yudum alıp sehpanın üstüne
bırakıyor yükünü. Kafasını dizleriyle
buluşturup gözlerini kapıyor. Gömle-
ği ter içinde, kravatı boynuna dolan-
mış vaziyette…
Beraber geçirdiğimiz belki
de bin birinci gece. Ve ben, bin birin-
ci kere, ne çok istesem de bakışlarımı
kaçıramıyorum ondan. Görüntüsü,
her seferinde kainatın başka tonunu
alıyor; gözlerimi varlığıyla boyuyor,
bir yitik renge. Bu renk taze parıltılar
yaratıyor zihnimde. İçimde insana,
varlığa, dünyaya bir sevi uyanıyor.
Gözüme alabildiğine muh-
taç, çaresiz, zararsız gözüküyor.
Ona baktıkça yüreğim yumuşamaya,
içime bir sıcaklık yayılmaya başlıyor.
Merhamet, saatlerdir zihnimi meşgul
eden boğucu düşüncelerin verdiği
acının önüne geçiyor.
Yerimden fırlıyorum, om-
zundan tuttuğum gibi koltuğa yatı-
rıyorum onu. Fırlatıp attığı ceketini
yerden alıyorum, özenle asıyorum
askıya. Kravatını söküp gömleğini
çıkarıyorum. Üzerine temiz, ince bir
battaniye örtüyorum.
28
 Gecenin karanlığı güne tes-
lim oluyor, tül perdenin aralığından
sızan bir tutam gün ışığı odayı gün-
düzlendiriyor. Güneşliği çekiyorum.
Yattığı odayı terk ederken iyi uykular
diliyorum. Elimi kapının tokmağına
uzatıyorum, tam çekecekken gözle-
rini açıyor. Duraksıyorum. “Fazla ka-
çırdım, kusura bakma,” diyor yattığı
yerden. “Sen acımı bilen, dahası, acı-
mı yaşayabilen tek insansın,” deyip
soluklanıyor. Bir sigara yakıp devam
ediyor tiradına yorgun sözlerle: “Sen
varsan umut var,” diyor, “sen varsan,
şu dünyanın yalancı atmosferinde
fazladan bir nefes daha almak adına
nedenlerim var.”
Ağzından tek kelime çıkmı-
yor oysa. Aklım, oynuyor benimle.
Suskuyu bastırmak, zihnimi ferahlat-
mak adına oynuyor. Acı bir sevinç,
gülümsetiyor beni. Soyunup soyunup
kuşandığım o gerçeği hatırlıyorum
tekrar. Derdim bu adamla değil, onun
siluetinin ardına gizlenen hakikatle.
Gelip geçiciliğimi, yok olacağımı,
bir daha asla hatırlanmayacağımı
bas bas bağıran, geçip giden her bir
saniyeyle. Kabulleniyorum, kabulle-
niyorum ben de… Başkalarını cehen-
nem gördüğümüz zamanlarda, onun
varlığında bulduğum eski cennetime
tekrar kavuşmuşum gibi mutluyum
şimdi.

29
 Semih Gümüş ile Edebiyat ve
Yayıncılığımızdaki Değişim Üzerine
altSöyleşi Engin Türkgeldi

Semih Gümüş, edebiyatımızın ve yayıncılığımızın son kırk yılının

hem oyuncularından hem de yakın tanıklarından biri. Kendisi ile
bu süre zarfında değişenler, değişmeyenler ve keşke değişmese
dedikleri üzerine konuştuk.

Engin Türkgeldi: Yarın, AdamÖykü ve son 12 yıldır Notos Öykü ile

edebiyat dergiciliğinin içindesiniz. Bunlara son olarak internet
platformunda yayın yapan Oggito eklendi. Bu süre içerisinde
dergiciliğimizde neler değişti, neler değişmedi? Bunları nasıl
yorumluyorsunuz?
Semih Gümüş: Yayıncılığa neredeyse kırk yıl önce başlamışım. O
günden bugüne baktığımda şunu görüyorum: Edebiyat dergiciliği-
mizin nitelik olarak en zayıf, sayıca da en az olduğu dönemi yaşıyo-
ruz. Bunun ne kadar önemli bir eksiklik olduğunun farkında mıyız?
Belki çok az sayıdaki okur ve yazar bunun farkında. Ben edebiyat
kamuoyu dediğim zaman, bundan yazarların, kültür yayıncılarının,
sayısı neyse o çoğunluğuyla edebiyat okurlarının bütününü anlıyo-
rum. Bu edebiyat kamuoyunun da edebiyat dergiciliğiyle ilgili so-
runları önemsediğini sanmıyorum. Öyle olsaydı, kültürel yozlaşma-
nın katalizörleri olarak gördüğüm “popüler edebiyat dergileri”nin
yarattığı piyasaya gönül indirilmezdi. Pek çok yazar ve şair o çuku-
run içinde bulunmakta sakınca görmüyor. Niçin görmüyor, bilmiyo-
rum. Elbette herkes kendi kararlarını kendisi veriyor. Ben de böyle
düşünüyorum. Hiçbir zaman o dergilere yazmayacağımı da belirt-
tim. Bu arada okur da onları edebiyat dergisi olarak görüp alıyor.
Sonunda ne oluyor? Şimdi dövizdeki tırmanışın karşısında çok ama
çok zor durumda kalan yayıncılık dünyamızı bekleyen büyük kültür
erozyonu bir de o piyasa dergilerinin katkısıyla gitgide büyüyor. Bu
30
 Büyük ölçüde öyle olmalı. Bütün geç-
mişini gördüğü imparatorluk yıkıldığı
zaman kimi aydınların, yazarların
yaşadığı travma anlaşılabilirdi belki.
Koca bir imparatorluk yıkılıp yerine
küçük bir cumhuriyet kurulduğunu
görünce bunu kabul etmek istemedi-
ler demek. Gelin görün ki o dönüm
noktasının öncesinde yerleşik, do-
layısıyla kuşakta kuşağa yaşanarak
devredilen bir kültür oluşmadığı gibi,
sorunlara bakarak, edebiyatımızda
sonrasında da olmadı bu. Sonrası
ve edebiyat dergiciliğimizde nitelikli
bir yüzyıl, kısa bir dönem ama iyiye
olanla popüler olan arasında kalın ve
gitmek yerine hep kötüye de gittiğini
sert bir çizgi çekmekten yanayım.
bugün çok iyi görüyoruz. Her şeye
düşman, karşıtını yok etmeye çalı-
ET: Paralel bir izlekten gidersek,
şan insanlar; ırkçılığın, faşizmin kök
edebiyatımızda değişenler ve değiş-
saldığı –sonunda bize ait olmaktan
meyenler neler?
çıkmaya başlamış– bir ülke. Uzattım
SG: Özellikle son on yıl içinde edebi-
mı? Ama durumun böyle olduğu
yatımız aşağı doğru bir seyir izliyor.
sözde biliniyor. Edebiyat son on yıl-
Bilinçli bir seyir değil bu. Bir edebi-
da bunlardan etkilendiyse durumu
yat bilinçli olarak düzeyini düşürmez.
ayrıca açıklamaya gerek yok. Asıl
Neyin içinde bulunduğunu tam
sorunlar kendinde. Kurmacanın so-
olarak anlayamamış bir edebiyattan
runlarının neler olup onlara nasıl çö-
söz ediyoruz artık –en azından kendi
zümler getirilmesi gerektiği, hikâye
başına bir okur-yazar olarak ben
etme biçimlerinin boyutları, eksikler,
öyle görüyorum. Edebiyatı kirleten
yanlışlar, yeni biçimler ve arayışlar...
piyasacı ve popüler anlayışlardan ve
Bunlar üstüne, yani kendisi üstüne
girişimlerden fazla söz etmeyelim.
düşünmeyen bir edebiyatımız var ve
Onların bugün var olup yarın yok ola-
onun son zamanlardaki düşüşün asıl
cağını düşünüyordum. Artık pek öyle
nedenleri de bu sorunlara uzak dur-
düşünemiyorum. Düpedüz hastalıklı,
ması, belki hiç tanımaması, anlama-
arızalı, kendine aynada bakmayan bir
ması. Bunların üstüne düşünmeyen
toplum içinde yaşıyoruz. Kişiliksiz,
bir edebiyatın kendini geliştirmesi
kimliksiz bir yaşam kültürü – yerken,
düşünülemez.
içerken, evinde otururken, yürürken,
konuşurken, okurken... Kendine özgü
ET: Sizce kısa ve uzun vadede edebi-
bir yaşam kültürü yaratamamış bir
yatı ve yayıncılığı neler bekliyor?
toplum. Geçmişinde yerleşik bir
SG: Edebiyat ile yayıncılık pek çok
kültürü olmamasından mı geliyor?
31
yerde kesiştiği için, yayıncılık dün-
yasındaki bu olumsuz gelişme kısa
zamanda edebiyatımız üstünde de
olumsuz sonuçlarını verecek. Nitelikli
edebiyat kısıtlanacak, yeni ve genç
yazarların ortaya çıkması zorlaşacak,
dolayısıyla edebiyatımız daha çok
şey kaybedecek. Nitelikli edebiyatı
geri kalanından ayırıyorsanız eğer,
bu sizin için de önemlidir, yoksa so-
run yok, yolunuza devam edebilirsi-
niz. Öte yandan bizim edebiyatımızın
uzun zamanda da sorunlarını çözme-
sini beklemiyorum. Öyle bir yatkınlığı
yok. Niteliği giderek erozyona uğra-
mış, vasatlığıyla yaşamaya alışmış
bir edebiyat. Aynı zamanda iyi okur
olan yazarların kimileri de bu düşüşü
görüyor ama bundan söz etmiyor.
Elbette bunlar kişisel öngörüler ama
bu öngörüler de edebiyatımızın şim-
diki gerçekliğinden çıkıyor. En azın-
dan bunları ben böyle düşünüyorum.
ET: Yayıncılıkta ve edebiyatta deği-
şenleri ve değişmeyenleri konuştuk.
Peki siz nelerin değişmesini, nelerin
aynı kalmasını arzu ederdiniz?
SG: Yayımlanan romanlara ve öyküle-
re baktığım zaman, ilk akla gelenlerin
yazıldığını, dolayısıyla birbirine ben-
zerliğin çoğaldığını, hikâye etme biçi-
minin kendini yenilemediğini, eski ve
kolay bir hikâye etme biçiminin tek
anlatım biçimiymiş gibi yaygınlıkla
kullanıldığını görüyorum. Dolayısıyla
pek çok anlatım kusuruyla birlikte
yazılıyor ve o kusurların farkına va-
rılmıyor. Batılı anlamda kurmacanın
ne olduğundan haberi yokmuş gibi
davranan bir edebiyatımız var. Bun-
ların değişmesini isterdim. Masal
anlatır gibi anlatmak yerine –ki bu
her zaman yazarın işini kolaylaştı-
rır–, yazarın ve anlatıcının metne
sızmadığı, hikâyeye, o hikâye içinde
yaşananlara, kurmaca kişilere karış-
madan, anlatılanların kendi gerçek
zamanı içinde ve o zamanın içindeki
kişiler tarafından yaşandığı kurmaca.
Ben okur olarak bunu arıyorum. Bu
arada elbette benzerliklerin dışın-
da, yeniden okumak isteyeceğim,
demek ki bende iz bırakmış, belki
beni etkilemiş anlatılar. Bunu da pek
bulamıyorum. Oysa dünyada bugün
de yazılanlar var. Yayımlanan kitapla-
rın yarıdan çoğunun çeviri olması bir
şansımız. Dolayısıyla pek çok edebi-
yattan pek çok iyi yazarla karşılaşıyo-
ruz. Sözünü ettiğim sorunları çözmüş
romanlar ve öyküler. Biz bu ülkede
her gün sayısız sorunla yaşayıp onları
göremezken sorunsuzca yaşandığını
düşündüğümüz ülkelerden insan
ilişkilerinin unutulmaz ayrıntılarını
yakalamış öyle romanla geliyor ki,
bazılarını yeniden ve yeniden okuyo-
rum. Hayranlık duyduklarım, kendisi
üstüne düşünmüş kurmaca biçimleri.
Bazılarını birçok kere okuduğum
romanlar ve öykü kitapları. Oysa
bizde son dönemlerde yazılanlar
arasında ikinci kez okumak istediğim
bir kitapla karşılamadım. Sonuncuları
sanırım Vüs’at O. Bener ile Ferit Ed-
gü’nün yazdıklarıyla Latife Tekin’’in
Ormanda Ölüm Yokmuş ve Unutma
Bahçesi romanlarıydı. Yayıncılıktaysa
sorun pek çok. Artık okurun piyasa
32
dergilerinde yapılanların edebiyat-
tan uzak olduğunu, o dergilerde po-
püler kültürün en ucuz biçimlerinin
sergilendiğini görmesini bekliyorum.
Hem buradaki yaşam kültüründen,
piyasanın yediği herzelerden hayıfla-
nıp hem de o dergilere destek olmak
birbiriyle çelişiyor. Bunun değişmesi-
ni isterdim. Kültür yayıncılarıyla ticari
yayıncıların ayırt edilmesini, kültür
hayatımıza zarar veren ticari yayın-
cıların etkisizleşmesini, kitabın bir
estetik nesne olarak görülüp tasarım
ve baskı kalitesine önem verilmesini
isterdim. Ve yakın gelecekte bunları
göremeyeceğimi de biliyorum.
ET: Uzun zamandır yaratıcı yazar-
lık atölyesi yürütüyorsunuz. Yıllar
içinde atölyenin işleyişi, atölyelere
yaklaşım ve katılımcılarının profili/
beklentileri nasıl bir değişiklik gös-
terdi?
SG: Dışarıda nasıl bir değişiklik oldu,
tam bilemiyorum. Ben öteden beri
yaratıcı yazarlık atölyelerinin yararlı,
önemli olduğunu düşünüyorum.
Hemen yukarıda sözünü ettiğim
kurmaca yapıya ilişkin sorunların hiç
değilse adım adım değişmesinde
yaratıcı yazı çalışmalarının katkısı
elbette olur. Ciddi, disiplinli, nitelikli,
yararlılığı öne çıkaran ve nelerin nasıl
olması gerektiğiyle ilgili sorunları
çözmüş bir atölye çalışması içinde el-
bette. Atölye çalışması bu düşünme
biçimini kazandırır, o güne dek hiç
aklınıza gelmeyen, düşünmediğiniz
sorunları düşünmenizi ve onlara çö-
zümler aramanızı sağlar. Böyle baktı-
ğım için de, yaratıcı yazarlık atölyesi-
nin anlamsız olduğunu düşünmekle
kitap okumanın anlamsız olduğunu
düşünmek ya da okumadan da yazılır
demek arasında bence pek bir fark
yok. Atölyeleri ciddiye almayanlar,
Batı’da yaratıcı yazarlık atölyelerine
önem veren, kendileri de atölye so-
rumluluğu yürüten yazarların, inan-
dıkları yazarların, Márquez’in, Ursula
Le Guin’in yazdığı o güzel değerlen-
dirme yazılarını okuyabilirler.
ET: Bir katılımcının atölyede geçirdi-
ği süre içindeki değişimini yakından
gözlemleme şansınız olmuştur.
Gözlemleriniz neler? Belirli izlekler
var mı? Tecrübenize göre atölye bit-
tikten sonra katılımcının kendi yazı
serüveninde neler oluyor?
SG: Hemen her zaman, katılımcıların
okumak ve yazmakla ilgili bakış açı-
larının ve alışkanlıklarının değiştiğini,
artık bambaşka biçimde okumaya ve
o güne dek düşünmediklerini düşün-
meye başladıklarını, kendilerinin de
bunu dile getirdiklerini görüyorum.
Bu da zaten bir atölye çalışmasının
belki bütün amacını içerir. Bu arada
atölye çalışması boyunca motive
olanların bir bölümünün, kendi başla-
rına kaldıklarında o motivasyonlarını
kaybettiklerini de sıklıkla görüyorum.
Orada artık katılımcı kendisiyle baş
başadır. Ya atını açık kırlara doğru tı-
rısta sürecek ya da atının inadını kırıp
yürütmeyi başaramayacak, bu arada
attan düşmüyorsa. Bütün katılımcı-
larda bu değişim kalıcı oluyor mu?
Elbette olmaz, herkeste aynı sonuç
33
alınması beklenemez. Sonunda kendi
başınasın ve yazdıklarını kendin yazı-
yorsun. Okumak ve yazmak çok ama
çok çalışmayı gerektirdiği için, bunu
yapabilenlerin yol aldığını görüyo-
rum.

34
 Kabristan
altKurmaca Derya Erkenci

Mezarlığın, köklü ailelere ait olan, beyaz mermerlere ya-

zılmış soyadlarına herkesin aşina olduğu, sık ağaçlarla kaplı bölü-
münü geçip yokuş aşağı ilerledik. Burada, bazıları taşların üzerine
gömülmüş, siyah beyaz fotoğraflı mezarlarda yatan ünlü ve zengin
ölüler hiç şüphesiz ki huzur içinde uyuyorlardı. Birbirine benzeyen
sokaklardan ve arabayla girilemeyen dar aralıklardan geçtik. Sokak
dediğime bakmayın. Üzerinden geçile geçile genişlemiş ağaçlıklı
patikalardı. Yeni kapatılmış mezarların üzerine dökmek için acılı
ailelere su satan çocuklar, ölü gibi uyuyan yaşlı köpekler, olgun
meyveleri dallarında çürümeye yüz tutmuş malta eriği ağaçları,
mezarların mermer kenarlarına oturmuş sigara içen gömücüler,
başında kimsenin olmadığı, kazılmış, ürkütücü boş mezar yerleri
gördük. Bir zamanlar Zincirlikuyu mezarlığının sınırlarında, çorak
bir arazide yer alan aile kabristanımızın etrafı ağaçlarla kaplanmış,
35
sınırlar umulmadık bir şekilde vadinin
dibine doğru genişlemişti. Uzaklarda
yükselen farklı boyutlardaki yeni
nesil apartmanlar, mezarlığın devler
ülkesi ölülerine ayrılmış kısmının
devasa mezar taşları gibi soğuk ve
yabancıydılar. Halamın, bin dokuz
yüz yetmişli yıllarda, babaannem def-
nedildiği gün başucuna diktiği leylak
fidanı koca bir ağaç olmuştu. Rüzgâ-
rın etkisiyle dallarında yaylanan sağ-
lıklı, açık mor çiçek kümeleri, henüz
ölüme aklı ermeyen alaycı çocuklar
gibi gülümsüyorlardı. Üç kişilik kab-
ristana önce babaannem, ardından
büyükbabam, en son da halamın ko-
cası Hüseyin enişte gömülmüşlerdi.
Sonra sırayla ölen büyük amcam,
babam ve halam da onların üzerine
gömülmüştü. Babamın mezarına top-
rak atarken, “Ana oğul koyun koyuna,
mahşere kadar yatsınlar şimdi.” de-
mişti annem bilgiç bir edayla. Sesine
fazladan kederli bir ton vermeyi de
ihmal etmemişti. Nemli, yapış yapış
toprağın altında birbirlerine sarılmış
iki iskelet hayal etmiştim. Bu zarafet-
ten yoksun, tahayyül ötesi görüntü,
çözümü sayfalar süren bir matematik
problemi gibi karmakarışıktı. Üst
üste gömülen diğer ölüler de birbir-
lerine sarılmışlar mıydı acaba? Aynı
kabri paylaşınca mecburen o kabrin
azabı da paylaşılıyordu. Başka bir
ölüyle mezarını paylaşmak azapların
en büyüğü olmalıydı. Annem rah-
metli babaanneme pek bayılmazdı.
Babamın sık sık, “Ah anneciğim ah!”
diyerek kendine kendine mırıldanır
gibi annesini anmasından rahatsız
olur, böyle zamanlarda ona göz
ucuyla ters ters bakardı. Kabristanın
başında, orada yatan herkesin isim-
leri yan yana sıralanmışlardı. Onların
üzerinde duran başka bir mermerde
ise, iri puntolu Helvetica karakte-
rinde harflerle “Zamangil Ailesi”
yazıyordu. Mezarlığın kapısından
girdiğimizden beri, zamanla ilintili
soyadlarının yazıldığı mezar taşlarıyla
karşılaşmıştım. Zaman bütün faniler
için geçmişti. Geçkalalar, Erkenciler,
Saatler, Yelkovanlar, Sabahlar, Ak-
şamcılar, soyunun devamını zaman
kavramına atıfta bulunarak açıklama
ihtiyacı duyan bütün ailelerin ölüleri
burada, bir aradaydılar.
“Cehennem varsa eğer, ora-
ya gitmek hiç yoktan iyidir. En azın-
dan film kopmuyor. Öldüğünde aklın
karardığı bir boşlukta, bir zamanlar
var olduğunu bile anımsamadan,
zavallı bir hâlde savrulmuyorsun. Ze-
banilerin harladığı, sıcaklığı hep en
yüksek seviyede tuttuğu cehennem
kuyularında kavrulurken hâlâ bir
şekilde var olmaya devam ediyorsun.
Bilincin, hatıraların, sevgin ve nefre-
tin, yeteneklerin ve edindiğin bütün
bilgiler seninle kalıyor. Cayır cayır ya-
narken sadece ve sadece geçmesini
bekliyorsun. Belki pişmanlık duygusu
diğer hislerden bir parça öne çıkıyor.
Bu azap acaba ne zaman bitecek,
diye merak ediyorsun. Bak, tarifsiz
acılar içindesin ama merak duygun
bile hâlâ seninle. Bu ne kadar muaz-
zam bir şey. O azapla birlikte öğren-
meyi de sürdürüyorsun. Düşünsene,
cehennemden çıkıp gelmişsin. Tıpkı
36
o şarkının sözlerindeki gibi: ‘Cehen-
nemden çıkan çılgın Türk’. Böyle bir
deneyim başka türlü nasıl edinilir?
Diyelim orada bütün hatıraların
silindi. Kim olduğunun farkında bile
olmayan kuru bir bilinç olarak kaldın.
O zaman cehennemde yanan sen
zaten sen olmayacaksın ki. Mahşere
kadar tarifsiz acılara tahammül eden
günahkâr bir ruh olmak bile, bir daha
hiç var olmamaktan iyidir. Eğer ruh
yoksa, insan senin iddia ettiğin gibi
tamamen bir kurguysa, can etten
oluşmuş şu makineye bağlı tuhaf bir
ayrıntıysa, açıkçası yaşamak istemem.
Eğer durumun bu olduğunu bir gün
öğrenirsen ve bu kesin bir bilgiyse, ne
olur bunu saklama benden.” demişti
Hande. “Cehennem varsa, Allah da
var olmalı öyleyse” demiştim. “Evet,
tanrı var. Bu yüzden dünya bana
yapmacık geliyor” diye yanıt vermiş-
ti. Gözlerimin içine bakan bakışları
hiç olmadığı kadar ciddiydi. Yaptığı
cehennem tasvirinden çok, cennete
gitme ihtimalinden hiç söz etmeden,
ilk önce cehennemden bahsetmesi
beni dehşete düşürmüştü. İlk gençlik
yıllarımda cennete inanmayı arzu
ederdim. Fakat kitaplar ve fikirler
içerisinde kaybolurken, sırf inandı-
ğım için asla o satırları yazan insanlar
kadar zeki ve özgür olamayacağımı
düşünüp kederlenirdim. İnanıp
inanmamak arasında kalmazdım, az
inanmakla çok inanmak arasında bo-
calardım. Bu sınırlı miktardaki iman
bütün hayatıma nüfuz eden, manasız
bir huzursuzluk yaratırdı. Önce tesli-
miyet duygusundan tiksinir ardından
hemen yüreğimde derin bir yalnızlık
ve korku hissederdim. Birbirlerine
uzak uçlarda duran hissiyatlar içimde
o denli hızla yer değiştirirdi ki başım
dönerdi. Bu düşünce aklımın dolam-
baçlarında peynire ulaşamayan be-
yaz bir fare gibi beyhude gezinirdi.
Mezarlık ziyaretinde imanını
sorgulayan, ölüm ve ahiret üzerine
düşünen ilk kişi ben değilim sanırım.
Mezarlıklar tam da bunun için, ölüler
gömülsün, diriler bir gün gömülece-
ğini düşünsün diye varlar. Etraf taze
ilkbahar güneşiyle aydınlanmıştı.
Gökyüzünde sadece bizim bulundu-
ğumuz yeri gölgeleyen gri bir bulut
vardı. Annem her iki elini dilenen
biri gibi kavisli bir şekilde gökyü-
züne doğru açmış dua ediyordu.
Bilekleri, rahmetle dolan avuçların
ağırlığını zorlukla taşıyormuşçasına
ince ve güçsüz görünüyordu. Başına,
tıpkı çocukluğumda kandil geceleri
televizyondan yayınlanan mevlidi
izlerken yaptığı gibi usulen, eğreti
bir eşarp örtmüştü. Ağlamaklıydı
ama ağlamıyordu. Yüzü, kederli bi-
rinden çok gastrit yüzünden midesi
yanan birinin yüzüne benziyordu.
Yüz hatlarım, kemik yapım, vücut
dilim ne kadar da ona benziyordu.
Çocukların annelerine, babalarına,
kardeşlerin birbirlerine benzemele-
rinde mide bulandırıcı bir taraf vardı.
Bu kahredici benzerlikler bizi, kade-
re sorgusuz sualsiz teslim olmaya
zorluyordu. Mezarların ayakucunda,
birkaç metre geride hareketsiz
duruyordum. Yıllar önce babam gö-
mülürken de aynı noktada durmuş,
37
hareket edememiştim. O gün sanki
kökleriyle toprağın derinliklerindeki
insan kemiklerine tutunan, yaşlı bir
serviydim. Aç olduğumu anımsı-
yorum. Evde pişirilen pilavı ve eti
yiyememiştim. Ölü evinde pişirilen
o et yemeğinin babamın ölü bede-
ninden parçalar kopararak pişirilmiş
olduğunu düşünüp tiksinmiştim.
Defin töreninde dualara katılamamış,
âmin tekrarlarına eşlik edememiş,
mezara kürekle toprak atamamış,
kederli akrabalarla göz göze gelip
hıçkırarak ağlayamamıştım. Kolayca
açıklanabilecek, karmaşık olmayan,
güçlü bir duygu hissedememiştim.
Oysa abim bambaşka şeyler yaşı-
yordu. Gömücüyle beraber, mezarın
içine girip kefenin iki yanından sıkıca
tutarak cenazeyi aşağı indirmişti. Ce-
nazenin üzerini örten topraktaki kaya
parçalarını itinayla ayıklamıştı. Elleri
bileklerine, tırnak aralarına varıncaya
kadar topraktı. Yüzünde bozulmayan,
sadece şiddeti azalıp artan, kederli
bir gülümseme vardı. Taziyeleri, im-
renilecek bir huşu içerisinde kabul
ediyordu. İmamın okuduğu dualara
eşlik ettiği, dudaklarını oynatışın-
dan anlaşılıyordu. Bütün o duaları
gerçekten biliyor muydu yoksa nu-
mara mı yapıyordu? Zihnimdeki üç
kulhuvallah bir elham ezberi çoktan
eskiyip yıpranmış, Arapça sözler ve
vurgular birbirine karışmıştı. Abimin,
imanından şüphe duymayan, dindar
biri gibi görünmesi beni sinir etmişti.
Böyle davranmasını, yani içinden
gelmeden, ayinin ruhuna uygun düş-
sün diye hareket etmesini tahammül
edilmez bulmuştum. Olup bitenleri
garipsemiyordu. Toprağın altında
yatanın babam olduğundan hiç
şüphe duymuyordu. Yirmi yıla yakın
bir süre geçmesine rağmen bundan
emin değildim. O gün hiç babamı gö-
müyormuşuz gibi hisler uyanmamıştı
içimde. Şimdi bana babamın değil de
daha çok Hande’nin mezarının başın-
daymışım gibi geliyordu. Ayrılışımızı,
onu yitirişimi, damarlarımda öfkeli
kalabalıklar gibi akan yoksunluğu
simgeleyen, sembolik bir cenaze tö-
renindeydim. Onu benden bu denli
uzak, yokluğunu böylesine soğuk
hissediyordum. Kimseler yoktu aşkı-
mızın cenazesinde. Sanki dünya sona
eriyordu ve giderayak son ölüleri
gömüyorduk. İnsan, sevdiği bir şeyi
sonsuza dek kaybetmeden, gün gelip
ona bu denli hasret olunabileceğine
ihtimal bile vermiyor. Bazen ölüler
çok güzel olur. Bilhassa genç ölenler.
Onlarla vedalaşmak zordur. Toprağın
altına girmeden son bir kez görmek
istersiniz. Yüzlerine baktığınızda hâlâ
yaşıyor gibi görünürler. Sanki canlı
kanlı, öylece uzanmış yatıyorlardır.
Gözkapakları titriyor gibidir. Adeta
rüya görüyorlardır. Bedenini merakla
incelersiniz. Her yerinde yaşama
dair bir iz ararsınız. Âdemelmasına
bakarsınız. Sonra bakışlarınızı göğüs
bölümüne kaydırırsınız. Belli belirsiz
bir iniş kalkış, nefes almaya benzer
bir şey gördüğünüzü zannedersi-
niz. Öyle olmasını arzularsınız. Bu
sizi bir anlığına da olsa yaşadığınız
gerçeklikten koparır. Onu, uyurken
izlediğinizi var sayarsınız. O çok
38
sevdiğiniz insanı, uyuyan güzeli diri
diri gömeceğinize dair tüyler ürper-
ten bir hisse kapılırsınız. Bu durum,
ölümün kendisinden daha dehşet
verici bir hâle gelir. Hatta mezarlığa
hâkim olan matem duygusunun bile
önündedir.
Annemin bu kadar uzun süre
aynı pozisyonda durarak ne yapmaya
çalıştığını, hangi sureleri okuduğunu
ya da babama içinden neler anlattı-
ğını bilmiyorum. Yıllar içinde evde,
babama ait bir eşya, bir iz ve his
bırakmamış olması, gittikçe uzayan
acılı kabristan ziyaretini daha da suni
hâle getiriyordu. Gözlerimi mezarın
toprak yüzeyine sabitlemiştim. Başka
bir yere bakamıyordum. Bu garip
donup kalma hâli dışarıdan bana
özgü bir anma şekli olarak algılana-
bilirdi. Aynı taşlara, kaya parçalarına,
karınca yollarına, küçük çukurlara ve
yükseltilere, kurumuş ayrık otlarına
defalarca baktım. Mezar yüzeyinin
ahenkli kahverengiliğinde gözüm
siyah renkli bir taşa takıldı. Öyle
kumsalda ya da kurumuş dere yatak-
larında karşılaştığınız, görür görmez
vurulduğunuz, rengine, damarlarına,
pürüzsüzlüğüne hayran olduğunuz
taşlardan değildi. Alelade bir çakıl
taşıydı belki ama diğerlerinden fark-
lıydı. Biçimi çiğ köfteye, biraz da un
helvasına benziyordu. İnce uzundu
ama ortası tombul yuvarlaklığıyla
elle biçimlendirilmiş bir oyun hamu-
runu andırıyordu. Huzursuz edici bir
görüntüsü vardı ama içimden bir his
onu almamı söylüyordu. Çevreye
göz gezdirip, taşla akraba olabilecek
başka taşlar aradım. Taş tek başına
öylece duruyordu. Bana çekici gelen
tarafını anlamaya çalışıyordum. Ona
doğru hareketleneceğimi biliyor-
dum. Mezara doğru yaklaşıp taşı
elime aldım. Annem hiç istifini boz-
madı. Yüzeyi yağmurla yıkanmış gibi
tertemizdi. Kurşun askerin sobada
yanıp eridikten sonra küllerin arasın-
da bulunan kalbi gibiydi. Babamdan,
akrabalarımdan bir parça olmadığı
kesindi. Bunun yaşadığımız boyuttan
başka bir yerde, yabancı bir canlıya
ait bütün acıların toplamından ya-
pılmış ve bilhassa mezarlığın yalnız-
lığına terk edilmiş, bulana kötü şans
getirecek uğursuz bir taş olduğunu
düşündüm. Sonra bu düşüncelerin,
yoksunluğun zayıf düşürücü etki-
sinden kaynaklanan, uydurulmuş,
temelsiz şeyler olduklarına karar ver-
dim. Bana tanımlayabileceğim belir-
gin duyguları hissettirmeyen bu taşı
yanıma alıp almamakta kararsız kal-
dım. Bunda cebimde yalnızca listeyi
taşımak isteyişimin, ondan başka bir
şeye mana yüklemek istemeyişimin
de etkisi vardı. Listeyi gücendirmek,
birlikteliğimizi zedelemek istemiyor-
dum. Bana bazı şeyleri açıklamaktan
vazgeçeceğinden, küseceğinden
korkuyordum. Üstelik bütün taşlar
taşıdıkça daha da ağırlaşırlardı. Taşı
elimde çevirerek bir süre varlığına
alışmaya çalıştım. Biraz bekledim.
Cesaretimi topladım. Onu avucumun
içinde bütün gücümle sıkıp, yumruk
olmuş elimi pardösümün cebine sok-
tum.
39
Üzgün Vampir
Zeynep Alpaslan

40
 Yeni Bir Yıl
altKurmaca Dilek Türker

Kaloriferin yanına bir sandalye çekip, üşüyen ellerini iyice

yaklaştırdı peteğe. Biraz ısındıktan sonra, kalın yün hırkasını iki yan-
dan tutuşturup, kavuşturduğu kollarını sıkıca karnına bastırdı. Adet
sancısı geçsin diye aldığı ilaç etkisini göstermeye başlamıştı. Öne
arkaya hafifçe sallanırken, pencereden dışarıya baktı. Günlerdir
aralıksız yağan kar seyrelse de devam ediyor, gürültüyle çalışan
araçlar buz tutmuş yolları tuzluyordu.
“Gülfem Hemşire,” diye arkasından seslenince doktor,
panikle sandalyesinden fırladı.
“Buyurun Hocam.” Sandalyenin yeri çizerken çıkarttığı
ses dişlerini kamaştırmıştı.
“Sacid Bey altını ıslatmış, temizleyiver.” Doktor elindeki
çizelgeyi aceleyle masaya bırakıp, önlüğünü çıkarttı. “Gece 12’ye
doğru da hepsine ilaçlarını verirsin. Onun dışında bir sorun yok,
çoğu uyuyor zaten.” Cebinden bir sigara çıkartıp iki dudağının ara-
sına sıkıştırdı. Çakmak aranırken, “Senin nöbet ne zaman bitiyor?”
diye sordu.
“Sabah 6’da Hocam.”
“Tamam, gelene de bırakırsın numaramı. Ben çıkıyorum
şimdi, bir şey olursa evden ulaşırsın bana,” deyip kapıya yöneldi.
Eşikte durup çıkmadan sigarasını yaktı ve hızlı adımlarla uzaklaştı.
Merdivenlere vardığında bir şey unuttuğunu fark edip, geri döndü.
Gülfem sandalyeyi ortadan kaldırıp, masanın yanına iliştiriyordu.
“Şunu da alayım,” deyip askılıktaki kaşkolünü boynuna doladı ve iyi
seneler, dileyip odadan koşar adım çıktı.
Malzeme odasından temiz çarşaf almaya gitti önce Gül-
fem, yatağın altına sermek için muşamba ve bir de eldiven. Boylu
boyunca beyaz ışıkla aydınlatılan uzun koridora, hasta odalarının
43
hafif aralık kapılarından karanlık sızı-
yordu. Önceleri tek başına yürümeye
ürküyor, aklında bin bir korkuyla
sabahı sabah ediyordu; artık alışmış,
düşünmez olmuştu korktuğu zaman-
ları. Ama şu ilaç, sidik ve insan teninin
birbirine karıştığı ağır kokunun üstü-
ne sinmesinden duyduğu tiksinti en
başından beri aynıydı.
Sacid’in odasına vardığında
iki kez tıklattı, ses gelmeyince yavaş-
ça açtı kapıyı. “Nasılsın bakalım Sacid
Amca?” diye sordu geldiğini belli
etmek için Gülfem. Adam yataktan
kalkmış, çişli çarşafını toparlayıp
karyolanın altına koymuştu. Üzerine
temiz pijamalarını geçirip, tersten
oturduğu sandalyenin arkalığına çe-
nesini dayamış, dışarıyı seyrediyordu.
Gülfem’in geldiğini fark edince, mah-
cubiyetle dönüp “Kusuruma bakma,”
dedi.
“Merak etme, temizleriz
şimdi.” Eldivenlerini geçirdi eline. Ya-
tağa geçen sidiği önce suyla sildi ve
bir bezle üzerinden geçip kurutmaya
çalıştı, sonra muşambayı ve üzerine
de beyaz çarşafı serdi. Kar yağmaya
devam ediyordu, biraz hızlanmıştı
üstelik. Bir otobanın kenarına kurulu
hastanenin karşısında uzanan boş,
çamurlu arazinin üstü karlarla örtül-
müştü.
“Allah evsizlerin yardımcısı
olsun,” dedi laf olsun diye.
Adam oralı olmadı. Çok
geçmeden, “Camı açsana biraz?”
diye sordu, gözlerini dışarıdan ayır-
madan.
“Açamam, biliyorsun yasak,”
diye kesin bir dille reddetti Gülfem.
Oturduğu yerden yavaşça
kalkarken söylenmeye başladı Sa-
cid. “Bugün de mi yasak? Bir hava
alsaydım keşke.” Yatağına uzandı.
Yan dönüp başını koluna yasladı. “Kız
kardeşim aramadı mı bugün hiç?”
diye sordu, cevabı çok umursamaya-
cağını belli etmeye çalışan sözde bir
kayıtsızlıkla.
Eline aldığı çişli çarşafı daha
fazla tutmamak için kapıya yöneldi.
“Ben varken aramadı, belki sabah
aramıştır. Yarın sorarız diğerlerine.”
Tam odadan çıkacakken
adam saati sordu ve kaç olduğunu
çok da önemsemeden dışarıya bak-
maya devam etti.
Saat 10’a geliyordu. Gülfem
elindekileri kirli dolabına atıp, hem-
şire odasına döndüğünde, tepedeki
küçük televizyonu açtı. Eğlenceler
çoktan başlamıştı. Evden çıkmadan
önce biraz çerez, meyve, meşrubat
ve pastaneden az kuru pasta almıştı.
Onları hazırlayıp, masaya oturmadan
önce annesini aradı.
“Alo, anne, nasılsınız?”
“Ben de tam saate bakı-
yordum, acaba arasam mı demiştim
babana. Biz iyiyiz kızım. Sen naptın,
keyfin nasıl?”
“İyiyim işte, televizyona ba-
kıyordum.”
“Birinci kanalı aç, birazdan
dansöz çıkacak.”
“Tamam, bakarım. Naptı-
nız?”
“Yedik içtik, şimdi oturduk
12 olsun diye bekliyoruz. Keşke sen
44
de olsaydın. Umutlanmıştık gelecek-
sin diye.”
“Herkesin çoluğu çocuğu
olunca… Ben kaldım işte. Neyse,
babam nasıl, ver onun da bir sesini
duyayım.”
Gel gel diye kanepede
oturan adama seslendi kadın, “Başka
kimler var yanında? Orada da kar
yağıyor mu? Burada her yer bembe-
yaz.”
Gülfem, doktorun alelacele
astığı önlüğe bakıp, “Doktor bey de
var, şimdi vizitede. Diğer katlardan
da arkadaşlar gelir birazdan. Has-
talar uyuyor zaten. Burası da öyle,
sabahtan beri yağıyor.”
“Tamam kızım, bak babanı
veriyorum, hadi öpüyorum seni.
Gazetede burçlar vardı, seninkini
kestim sakladım, büyük güzellikler
bekliyormuş seni bu yıl. Öpüyorum
yavrum. Allah iyilikler versin,” deyip
yanında sabırsızlıkla konuşmayı bek-
leyen adama verdi telefonu kadın.
“Alo kızım, nasılsın bakalım?”
deyince babası, Gülfem ağlamamak
için zor tuttu kendini.
Telefonu kapattıktan sonra
tabağı alıp masaya geçti. Kanalları
dolaştı, rastgele bir yerde durdu.
99 yılının son günüydü. Dünya için
yepyeni bir dönem başlıyordu. Öyle
söylüyordu şarkı aralarında yeni yıl
dileklerinden bahsedenler. Kendini,
içeride her şeyden habersiz uyuyan
hastalardan, düşkünlerden, kimsesiz-
lerden, hatta dışarıdaki evsizlerden
bile yalnız hissetti Gülfem. Üstüne
bir de yediği kuru pastaların bayat
olduğunu fark edince bıraktı kendini,
ağlamaya başladı.
Gözlerini ve yanaklarını
avcunun içiyle bastırarak sildi. Kalkıp
pencereyi araladı. Dışarıdan içeriye
dolan soğuk, koridordan odaya sızan
havayı temizledi biraz olsun. Elektrik
direğine tünemiş birkaç kuşu fark
etti, tüylerini kabartıp kafalarını
kendi içlerine gömmüşlerdi. Sıcak
nefeslerini hisseder gibi oldu. Keskin
soğuk kömür kokusuyla birleşince
burada geçirdiği iki yılı düşündü.
Bitip tükenmesini umduğu, ama
zamanın az önceyle şimdi arasına
sıkışıp bir türlü geçmediği iki yılı. Du-
manı üflerken beyaz çorabına takıldı
gözü, toza bulanıp kirlenmişti biraz,
eliyle çırpıp, kaloriferin alt kısmından
bulaştığını anlayınca kalktı oturduğu
yerden. Sigarasından son nefesi de
çektikten sonra eliyle içeriye biri-
ken dumanı savurdu. Camı kapatıp,
musluğu açtı, sonra biten sigarasının
ucunu ıslatıp, çöpe attı. Arkasını dön-
düğünde neredeyse çığlık atacaktı.
“Ödüm patladı! Ne işin var
burada Sacid Amca?” dedi panikle.
Sacid, ne halt işlediğini
bilen ama tam olarak ne diyeceğini
kestiremeyen bir çocuk gibi bekledi
eşikte bir süre. Pijamasının önü ıslan-
mıştı. Gülfem durumu fark edince,
belli belirsiz bir iç çekti.
“Sen geç odaya, çarşaf alıp
geliyorum,” dedi. Sacid önce masa-
dakilere, sonra da televizyona kaça-
mak bir bakış fırlattı dönüp giderken.
Zayıf, büzüşmüş ensesi ve çökmüş
omuzlarıyla olduğundan da gariban
45
göründü adam Gülfem’in gözüne.
Sacid sessizce uzaklaşınca o da kori-
dora çıkıp, çarşaf almaya geçti.
Gülfem odaya girer girmez
elindekileri bir kenara bırakıp, adama
temiz bir don ve pijama çıkartmak için
dolabı açtı. Keskin bir koku yayıldı
etrafa. Hiç temiz çamaşır kalmamıştı.
Kız kardeşi çoktandır Sacid’i ziyarete
gelmiyordu, o da kirlileri biriktirip,
bir kenara sıkıştırmıştı. Adama bekle-
mesini söyleyerek başka bir hastanın
odasına gitti. Ses etmemeye çalışa-
rak, temiz iç çamaşırı ve pijama aldı
dolaptan. Parmak uçlarında odadan
çıkıp Sacid’in yanına geri döndü son-
ra.
“Sen gir şimdi banyoya, al
bunları da giyin gel. Islakları banyoda
bırak, kirlilerin yanına koyarız. Ben de
o ara yatağını temizleyeyim,” dedi.
Adam ses etmeden ne
denildiyse onu yaptı. Gülfem işini
bitirdikten sonra, adamdan henüz
ses çıkmayınca merak edip, iyi olup
olmadığını sordu. Sacid Gülfem’in bu
sorusunu bekliyormuş gibi hemen
kapıyı açtı. Islak pijaması ve donunu
der top edip bir köşeye usulca bı-
rakmış, üzerine yeni ve kuru pijamayı
giyinmişti. Banyodan çıkıp, yatağına
süzülürken, “Kar ne güzel yağıyor,
değil mi?” dedi ve hemen ekledi.
“Açmayacak mısın camı?”
Gülfem adamın yüzündeki
hevesi görünce kararsız kaldı bir an.
Sonra başını salladı, Olmaz, diye. Sa-
cid bir şey demeden yatağına uzandı
ve ayaklarının ucundaki eski battani-
yeyi alıp beline kadar örtündü. “Fü-
sun Hemşire olsa açardı,” diye sitem
etti kırgın bir sesle, Gülfem odadan
çıkarken.
Gidip bir süre televizyon
izledi. Adamın hâli içine oturmuş-
tu. Pencereleri açsa, şimdi üşütür
hasta olur, başını derde sokardı.
Biraz açıp sonra hemen kapatırsa,
bir şey olmaz, diye geçirdi içinden.
Anahtarları alacakken yine vazgeçti.
12 olmak üzereydi. Dışarıya baktı-
ğında tuzlama aracı gitmiş, kar yine
usulca atıştırmaya başlamıştı. Artık
yağmıyor da salınıyordu sanki tane
tane. Simli kartpostallardaki gibi bir
huzur vardı şimdi dışarıda. O gün ilk
kez gülümsedi kendi kendine. Yeni
bir yıl başlıyordu. Tek başına girmek
istemedi yılbaşına. Kalan pastaları ve
camı açmak için de anahtarı yanına
alıp Sacid’in odasına gitti. Önce yine
birkaç kez tıklattı, ses gelmeyince
sürpriz yapacak birinin sevinciyle
açtı kapıyı. Sacid Amca, derken içe-
riye adım attı. Adam bıraktığı gibi,
topaklanan eski battaniye beline çe-
kili hâlde, boğuk hırıltılılar çıkartarak
uyuyordu. Ne geri dönebildi, ne ileri
gitti, bir süre öylece durdu Gülfem.
Neden sonra elindeki pastaları köşe-
deki masaya bıraktı. Çıkmadan önce
Sacid’in dolabını açıp, evde yıkamak
için adamın kirlilerini yanına aldı. Sa-
atine baktı, 12’yi geçmişti. Ayaklarını
sürüyerek, hastalara ilaçlarını hazırla-
mak için malzeme odasına geçti.
46
 Dedem Bir Uzaylı
altKurmaca Mehmet Fatih Özbey

Dedem, “Haydi,” dedi, “değiştir şu kanalı. Başlamak üzere-

dir.”
“Bilgisayardan açayım dede,” diye cevap verdim. “Orada
da var aynısı. Maça baksaydık.”
“Yok,” dedi, “ben öyle sevmiyorum. Maçın özetini izlersin
sonra.”
Aslında seviyor. Adım gibi biliyorum. Kaç defa bilgisayar-
dan izledi. Seviyor sevmesine de görüntü televizyonda akınca bir
tek kendisinin izlemediğini biliyor. O hoşuna gidiyor.
Ufak adımlarla her zaman oturduğu koltuğa doğru yürü-
dü. “Oğlum,” dedi, “şu kırlentlerden birini versene.”
Verdim. Ardına yaslandı. “Heh,” dedi, “iyi oldu. Sağ olasın
evladım.”
Film başladı. Dedem pürdikkat izlemeye koyuldu. Film,
82’de çekilmiş. Artık her yerde rastlamak pek mümkün değil. Arada
bir kıyıda köşede kalmış kanallarda denk geliyoruz işte. Böyle za-
manlarda dedemi bir heyecan alıyor ki, sormayın. Her şeyini filmin
başlayacağı saate göre ayarlıyor. Akrabaları, arkadaşlarını telefonla
arıyor, “Televizyonu açmayı unutmayın,” diye tembihliyor. Hepimiz
alıştık onun bu hâllerine. Kimse de yine mi demiyor, kalbini kırmı-
yor. “Sen hiç merak etme,” diyorlar, “açtık bile.”
Sizi dedemle tanıştırmak isterim. Cüneyt Arkın, Tarık
Akan? Yok, onlar değil. Bizimkinin adı, Şükrü. Dünyayı Kurtaran
Adam filmindeki ben diyeyim uzaylı, siz deyin yaratık rollerinden
birinin sahibi. Şimdilerin tonton ihtiyarı. Hanemizin şöhretlisi.
“Bak, bak işte buradayım, gördün mü? Ulan Cüneyt abi de
amma dövmüş bizi be.”
“Gördüm dede,” dedim, “hiç görmez miyim?”
47
 “Hangisi sensin dede, hiçbi-
rinizin yüzü görünmüyor,” demiştim
bir gün de çok bozulmuştu. “Eşek
sıpası,” demişti, “onca yıllık dedeni
nasıl tanımazsın! İşte bak, burada-
yım.”
Eliyle ekrana dokunmuş,
kendini bulmuş ve sanki o günlere
geri dönmek ister gibi bir süre elini
televizyondan ayırmamıştı. Bir umut,
dikdörtgenin kendisini yutmasını
beklemiş, olmayınca da sessizce
koltuğuna dönmüş, gözlerine çöken
sise karışıp kaybolmuştu. Sonra
bana, “insan yalnızca bir vakte aittir,
hep o vakte dönmek ister,” demişti.
“Hep aynı vakitte olmaktan
sıkılırsın bence dede,” diye karşılık
vermiştim. Yüzünde, mankafa sen de,
der gibi bir gülümseme belirmiş ama
dilinden dökülmemişti. “Gün gelir
beni anlarsın,” demişti sadece.
Reklamlar başladı. Dedem
seksenlerden çıkıp günümüze dön-
dü. Geçmişini de her zamanki gibi
yanında getirdi. Sette başından ge-
çen olayları anlatmaya başladı. Ço-
ğunu bin kez dinlemiştik. Aralarında
yeni duyduklarımız da vardı elbette.
Onları dedemin uydurduğunu dü-
şünüyorduk artık. Mesela, Cüneyt
Arkın’la gazozuna bilek güreşi yap-
tığını ve kazandığını anlattı bugün.
Bunu uydurduğuna emindim. Böyle
bir anıyı şimdiye kadar anlatmaması,
atlamış olması imkansızdı.
“Çok zorlandım ama işin
ucunda Cüneyt abiyi yenmek vardı.
Nasıl tüm gücümü veriyorum, gör-
meniz lazım. Adam kendinden emin.
Yeşilçam’ın koskoca Kara Murat’ı,
Battal Gazi’si. Bana mı yenilecek.
Ama öyle olmadı işte. Ben de filinta
gibi delikanlıyım. Bir şans verselerdi
ne yiğit bir aktör olurdum kim bilir.
Neyse, tuş ettim Cüneyt abiyi. Ses-
sizlik oldu. Tam bir ölüm sessizliği. Ne
yalan söyleyeyim, korktum. Kızacak,
köpürecek, kıçımıza tekmeyi vura-
caklar, diye. Cüneyt abi de şaşırdı
yenildiğine ama çaktırmadı. Masadan
kalktı. Omuzlarımı elleriyle kavradı.
Helal olsun sana, dedi gülümseye-
rek. Nasıl anlatayım, göğsümden bir
fil kalktı sanki. Sonra da tüm ekibe
gazoz ısmarladı Cüneyt abi. Çok kral
adamdır, çok.”
“Helal olsun dede,” dedim,
“hem sana hem de Cüneyt Arkın’a.”
Koltuğunun dibine oturmuş-
tum. Saçımı okşadı. Gözleri ışıl ışıldı.
“Bana bak,” dedi, “hâlâ arkadaşlarını
dedem uzaylı diye kandırıyor mu-
sun?”
“Evet dede,” dedim heye-
canla. “Önce kimse inanmıyor bana.
Dalga geçiyorlar. Sonra senden bah-
setmeye başlıyorum. Meraklanıyor-
lar. Kıvama geldiklerinde açıklıyorum
sırrımı. Filmi, anılarını anlatıyorum.
Hepsi ağzı açık beni dinliyor. Çok
gülüyorum enayilere.”
Dedem de güldü. “Kerata
seni,” dedi.
Reklamlar bitip film yeniden
başlayınca suspus olduk. Dedem bazı
sahnelerde elini dizine vurdu. “Vay
be,” diyerek keyiflendi. Biz biraz sı-
kılsak da ona belli etmemeye çalıştık.
Birkaç kez daha reklam arası oldu.
48
Dedem fırsattan istifade bir şeyler
daha anlattı, dinledik. Bugün onun
günüydü ve tadını çıkarıyordu. Biz de
ona eşlik ediyorduk. Film bittiğinde
yerinden kalktı. Tek laf etmedi. Ma-
cerası sona ermişti. Uzaylı Mehmet
gitmiş, yerine dünyalı olanı gelmişti.
Omuzları önde, eli belinde odasına
geçti. Üzerini değiştirdi. Banyoya gir-
di. Dişlerini çıkarıp su dolu bardağın
içine koydu.
Aynaya baktı mutlaka.
“Vay be,” dediğini işittim.
“Vay be!”

49
Doğunun Batısı Batının Doğusu
Fotoğraf, 2018
Özge Calafato
 Öyle Bir Doğum
altKurmaca Emir Çubukçu

Atlar kişniyor. Gece ayazında birbirine karışan, kendini

çoğaltıp yücelten, kaynaşıp dağılan, sonra tekrar toplaşan kıvrak,
titrek, hâkim sesler. Demir somyada doğrulup aralık perdeden ba-
kıyorsun. Naftalin kokusu genzini yakıyor. Ay ışığı ahırın önünde.
Hırkanı sırtına geçirip dışarı çıkıyorsun. Soğuk. Ahıra varamadan
buz kesiyor parmakların. Dönmeliyim diye düşünüyorsun. İyice kö-
tüleyeceğim. Nedir, durduramıyorsun kendini. Yaklaştıkça kişne-
meler artıyor. Yıldızların altında tek başınasın. Şu koca evrende.
Gecenin çiği burnunda, kulaklarında, ağzında birikiyor. Kafanın
kaldırıp pembeleşmiş bulutlara bakıyorsun. Çam kokuları. Köy,
önünde, bahçe kapısının ardında, yıkık taşları, kerpiçleriyle toprak-
lanmış uzanıyor. Annenle babanın ihtiyar horlamaları evin duvarını
aşıp silikçe ulaşıyor kulağına. Uzak bir masalı dinler gibi ilerliyorsun.
Aylar var ki uyumadın. Tedirgin, tetikte. Tükenmez bir direngenlik-
le, geceleri dönüp dönüp ayaklanıyorsun karanlıkta. Ne ki en so-
nunda, başka çare mi bulamadığından, yoksa tanımlayamadığın bir
kuvvetin, tabiatın görünmez çekişiyle mi dün sabah geldin buraya.
Yüzlerde aradın kendini, tanımadı kimse. Kapıda annen. İnanmaz
gözlerle baktı. Sarıldınız gün boyu. “Çok yorgunum anne,” dedin.
“Uyuyamıyorum.” Saklandın herkesten. Baban akşam gelecekti
kahveden. Nedense bunun değişmediğini biliyor, duyumsuyordun.
Saçları iyice beyazlamış, yüzünde çopur çizgiler. Yokluğundan tanı-
dın ilkin, sedirin üzerinde dişileşmiş kokusundan. Söyleyemezdin
elbet. Zaten anlamazdı ne demek istediğini. Aklının içi kaşındı
durdu bir vakit. Hırkanı çıkarıp getirdi annen. İplikleri sökülmüş.
“Koy yanıma.” dedin. Baban akşam boyu konuşmadı. Konuşmak da
ne, yüzüne bile bakmadı handiyse. Hırkanı öyle hep elinin altında
tuttun. Sarı gülleri yeşermiş, ananın otuz yıllık el işi. Okşadın dur-
51
dun, çevirdin dürdün büktün elinde.
Bir ara yalnız kaldın odada. Annen
babanı mutfağa çağırdı gizlice. İçin
sızladı. Çabalarına acıdın oturduğun
yerden. Konuştular. Fısıltılarını duy-
dun. Döndüğünde buzları az biraz
kırılmıştı babanın. Gülümsedin. Ne
yapacağını bilmediği yabancı bir nes-
ne gibi baktı durdu sana. Öksürdün.
Öksürdün. Öksürdün. Göğsünün
içindeki karıncalar oradan oraya gitti
geldi yine. Hayırdır oğul? diye sordu
anan. “Üşüdüm,” dedin. Üşümüştün
gerçekten. Burada olmadığın bütün
o zamanda. “Sultan ölmüş.” dedin
babana. Hem konudan uzaklaşmak
hem de sesini duymak için. Bakmadı
yüzüne. Gözü, önündeki sinide.
“Öldü ya,” dedi. “Her şey ölür.” Ba-
cakların uyuştu, yıllar var sini başında
oturmadığın. Tarhananın kokusu bü-
tün odayı sardı, açılayım biraz derken
çarptın siniye. Acemiliğin yankılandı
evde. Tarhana, yayıldı da yayıldı. Ba-
ban gözünün içine baktı ilk kez, bağ-
daş kurmuş bacaklarını çözdü, hışım-
la kalktı ayağa. “Hadi Allah rahatlık
versin,” dedi anana. Sedirin üzerin-
den el bezini aldı. Kırk yıllık mıydı.
Ninenden kalma. Çocukluğunun
parlak oyası. Silik renkleri ovaladı
babanın ihtiyar yüzünü. Bir daha dö-
nüp bakmadı. Bezini omzuna koyup
gitti odasına, yatağa devrilişini duy-
dun. “Bezi de hâlâ aynı, değiştirme-
miş.” dedin annene. Siniyi toparlıyor-
du. “Aldırma sen ona.” dedi. Yanına
oturttu seni sonra. Konuştunuz. An-
lattın, anladığınca. Kızgın olup olma-
dığını sordun. Nelerden geçtiğini,
nasıl umut edip, yenildiğini anlattın.
Günler, geceler boyu ev ev, sokak
sokak kaçışlarını. Dönecek başka yer
bulamadığını. Kızgın değilmiş. Saat-
ler geçti. Sigaraya başlamış annen.
Şaşırdın. “Ben içmiyorum artık.” de-
din. “Bıraktım.” “İyi etmişsin oğul,”
dedi. “Zehir bu. Bizden geçti artık da
sen gençsin.” Yüzünü aldı eline okşa-
dı, okşadı. Öksürdün. Ev sessizledi.
Bütün köyün kendine kapanışını his-
settin. Unutmuştun bu sakinliği. Ku-
şun, ötüşen, tıslayan börtü böceğin
sesiyle durdunuz öyle. Ne ki birden
patırtılı bir motor sesi erindi kulakla-
rınızda. Annen omzuna koydu elini
“Jandarma geçer her gece bu saatte,
unuttun herhâl,” dedi. İçerden açılan
oda kapısının sesini duydun. Annen
gitti arkaya, odaya girdi, çıktı bir za-
man sonra, yanına gelip “Hadi yat
oğul.” dedi. “Su istedi baban. Bir şey
yok.” Küçük odaya geçtin, somyaya,
dikilmiş yorganların altına. Çocuklu-
ğunda nasılsa öyle, aynı kokularla
uzanıp kapattın gözünü. Döndün
durdun yine. Sonra işte. Şimdi, gece
handiyse sabaha varacak, ahırın önü-
ne varmışsın, ayakların buz. Tahta
kapı açık, kafanı içeri uzatıyorsun.
Solgun çitlerin ardından, her biri
kendi bölmesinden uzanmış at başla-
rı. Beyaz dişleri, başları sağır edici
kişnemelerle kalkıp kalkıp iniyor. Be-
yaz, kara, kahverengi başlar. Tımarlı
boyunlarında ay ışığının kalanından
el alan parlak yeleleri. Sultan’ı düşü-
nüyorsun. Çocukluğunun beyaz ma-
sal atı. Seninle bir doğdu derdi ba-
ban, köyün içinde Sultan’ın sırtında,
52
gönenerek dolaştığın seher vakitleri.
Öksürüyorsun. Göğsün yağmalanı-
yor. Çığlıklar, kulağında. İyice uzatı-
yorsun başını. Karanlık, iki tarafında
kapatılmış atların olduğu koridor bo-
yunca koyulaşarak uzanıyor. Soğuk,
vurdukça vuruyor. Hem daha fazla
üşümemek için, hem de dinmeyen
kişnemeler köyü ayaklandırmasın
diye içeri girip kapıyı ardından kapa-
tıyorsun. Kesif bir koku doluyor bur-
nuna. Ayaklarının altında kurumuş
samanlar titreşiyor. Sürtüp ısınmaya
çalışıyorsun. İlk bölmeye doğru ilerli-
yorsun, ay ışığı ahır kapısının altından
sızıyor artık. Ölmeye yüz tutmuş ya-
tay bir çizgi hâlinde, bileklerince ışı-
yorsun. Sen yaklaştıkça boynunu
uzatıyor, elini yavaşça uzatıp damarlı
boğazına dokunuyorsun hayvanın.
İpek. Yumuşak. Baban ilerletmiş işle-
ri. Seviniyorsun. Ahır da iyice büyü-
müş. İsmin ne senin diye fısıldıyorsun.
At boynunu elinden kurtarıp sağa,
koridorun karanlık ucuna doğru dön-
dürüyor. Bakıyorsun. Devcileyin göl-
ge dönenip duruyor. Siyahlığın içinde
iyice siyah. Sen o yöne bakınca bütün
atlar susuyor birden. Ahırın dışından
artan rüzgârın iniltileri. Kar gelecek
diye düşünüyorsun. Çok üşüyece-
ğim. Kendine dikkat etmen gereki-
yor, zaten elinden başka bir şey gel-
miyor. Sonunu az çok biliyor, içinde
yükselen sayrılığın seni nereye taşı-
yacağını duyumsuyorsun. Duramıyor,
karanlık gölgeye doğru ilerliyorsun.
Gözün hiçbir şeyi seçemiyor. Ayakla-
rın altında, adımlarınca oynaşan sa-
manlar, bir de yanından geçtiğin her
bölmede burnuna çalınan vahşi ko-
kular. Yıllar önce, köyden ayrılırken
buraya uğradığını hatırlıyorsun. Ba-
banın küslüğü taşıyamadığın bir yük
gibi sırtında, gelip Sultan’a sokulmuş,
o zamanlar iyice küçük olan ahırın
içinde oturmuştun saatler boyu. Göl-
geye yaklaştığını hissediyor, iniltileri-
ni duyuyorsun. Yalvaran sesiyle. Vah-
lanan bir ihtiyar gibi yüce. Bir ışık
bulman, ne olduğunu görmen gere-
kiyor. Ahır koridorlarının sonunda
enginliğe açılan o pencereler, burada
bir yerde olmalı diye düşünüyorsun.
El yordamıyla ilerliyorsun, ayakların
kerkinen gölgeye değiyor, sıcaklığını
bileklerinde hissediyorsun. Kısa bir
uğraştan sonra buluyorsun tahta
pencereyi. İtişinle dışa doğru açılıyor.
Ay aydınlığı doluyor içeri. Hüzme hâ-
linde kuyruğundan başlayıp ışıtıyor
gölgeyi. Bilekleri. Bacakları. Sağrısı
şişmiş. Tüyleri çamura bulanıp koyu-
lanmış iyice. Bir yılkı. Nasıl olduysa
girmiş içeri. Karnındaki ağır yükü bo-
şaltmaya uğraşıyor. Yanına yaklaşıp
yelesini okşuyorsun. Ahırdaki diğer
atlardan çıt çıkmıyor artık. Parlak
gözlerini görüyorsun sadece. On iki
çift kara göz sana bakıyor. Yılkının
başı önde, samanların üzerinde dö-
nüyor, dönüyor. Hışırtılar. Birden gü-
rültüyle devriliyor olduğu yere. Ne
yapacağını bilemiyorsun. Bırakıp git-
mek, eve girip yatağına uzanmak ge-
liyor içinden. Sabah baban bulur nasıl
olsa. Gidemiyor, başında öylece bek-
liyorsun. Sarsılıyor hayvan, ayakları
ay aydınlığıyla metalik, depreşip
üzerini örtüyor samanlarla. Kalkıyor
53
ayağa, düşüyor tekrar, bakıyorsun,
tekrar kalkıyor inleyerek, duramadan
düşüyor. Yavaşça çömeliyorsun yanı-
na. Tekrar kalkmaya uğraşıyor, sağrı-
sından hafifçe destekliyorsun, başına
sana çevirip gürültüyle inliyor. Kor-
kup çekiyorsun elini. Ona nasıl doku-
nacağını bilemiyorsun. Unutmuşsun.
Soğuk, açık pencereden içeri, sırtına
vuruyor. Karnından yükselen sızı.
Nöbetin yaklaştığını anlıyorsun. Yılkı
zorlukla ayaklanıyor tekrar. Işığın
içinde dolaşıyor. Yüzünü getirip yü-
züne dayıyor. Nefesinin kokusu. De-
rin derin soluyor. Uzanıp ürkekçe
gözlerinin arasından öpüyorsun.
Boynunu boynuna dayıyor. Rahatlı-
yorsun. Sonra birden bire gözünün
önündeki o koca kütle hızla yok olu-
yor, düşerken ayağına çarpıp seni de
sarsıyor, dengeni kaybedip üzerine
yuvarlanıyorsun. Sağrısının üzerinde-
sin şimdi. Parlak yuvarlağa, o can ku-
yusuna dayıyorsun kulağını, içerden
kendini yaşama doğru iten yavrunun
hareketleri. Bağırıyor Yılkı. Kafanı
kaldırıp diğer atlara bakıyorsun. Göz-
leri üzerinde. Yorgunsun. Boğazın
kaşınmaya başlıyor. Hayvana iyice
yapışıp ısınmaya çabalıyorsun. Belki
biraz geciktirirsin nöbeti. Yüzün hay-
vanın arka tarafına dönük, kuyruk tit-
riyor, doğumun başlayacağını anlı-
yorsun. Hemen kuyruğu yana çekip
samanları temizliyorsun. Çocuklu-
ğundan hatırladığın, ezberlenmiş ha-
reketler. Yılkı çılgıncasına bağırıp ka-
fasını sert bir hareketle yere vuruyor,
gözlerin ayın silikçe aydınlattığı hay-
vanın arkasında. İyice yaklaşıyorsun,
yavrunun bacakları yavaşça çıkıyor,
beyaz doğum kesesi içinde iki güç-
süz çubuk, yan yana. Şiddetle öksü-
rüyorsun. Burnundan gelen kan. Yılkı
yavrusunu itmeye devam ediyor, ek-
lem yerlerini görüyorsun, bacakların
neredeyse yarısı dışarda, katılaşmış
bir yılan gibi kendi canını arayarak
titreşiyor. Kalçasını okşuyor, rahatlat-
maya çalışıyorsun. İçerinin hareketi
kesiliyor. Yılkı derin nefeste, fakat itiş
durmuş. Vücudun üst kısmı annenin
içinde öylece kalıyor, bu hâlde çok az
yaşayabilir, biliyorsun. Elini içeri so-
kup yavruyu çekmen gerekiyor. Fa-
kat yıllar var ki yapmadın bunu. Şimdi
bu gece vakti. Öksürüğün şiddetleni-
yor. Nasıl yapacaksın. Kulağına yakla-
şıp “Hadi kızım ha gayret,” diyorsun.
At başını çevirip yalvaran gözlerle
sana bakıyor. Çaresizsin. Hayvanın
arkasına geçip kollarını sıyırıyorsun.
Önce bileklerinden kavrıyor, hafifçe
çekiyorsun yavruyu. Kıpırdamıyor
yerinden. Anne başını kaldırıp kaldı-
rıp samanlara vuruyor. Böyle giderse
ikisini de yaşatamayacaksın. Gözleri-
ni kapatıp ellerini anne atın içine so-
kuyor, yavruyu sağrısından kavrıyor-
sun. Ağır. Islak. Hemen geri
çekiyorsun ellerini. Kan içinde. İğre-
niyorsun ilkin, sonra neden olduğunu
bilmediğin bir ferahlık çöküyor içine.
Tekrar sokup, bu sefer güvenle kavrı-
yorsun yavruyu. Neredeyse buz tut-
muş ayaklarını samanlara bastırıp
bütün gücünle çekiyorsun, yavaşça
annesini yarıp genişleterek çıkıyor,
önce bacakların tamamı, sonra karnı,
karnına büklümlenmiş başı, kıvrılarak
54
dünyaya geliyor. Son kuvvetinle ası- doluyor. Eve doğru yürümeye başlı-
lıp çekiyor, kucağında ıslak doğum yorsun. Kapıda bir gölge. Baban sana
kesesi içindeki hayvanla samanlara bakıyor. Tam seçemiyorsun ama gü-
yuvarlanıyorsun. Yılkı derin bir nefes lümsediğini biliyorsun. Bu gece uyu-
veriyor kocaman dişlerinin arasından, yabileceğim diye düşünüyorsun. So-
hemen ayağa kalkıp yavru yaşıyor mu nunda.
diye bakıyorsun. Hareket etmiyor.
İçerde çok uzun kaldı. Doğum kesesi-
ni panikle yırtıp ağzının ağzına dayı-
yor nefes veriyorsun, birkaç saniye
sonra usulca kıpırdanmaya başlıyor
yavru, sağrısı inip kalkıyor. Diğer at-
lar çılgınca kişnemeye, bölmelerinin
içinde tırısa kalkıp inmeye, esrik bir
dansa başlıyorlar. Yavruyu annesinin
yanına koyup, kendini samanların
üzerine olanca gücünle bırakıyorsun,
gözlerinden yaşlar boşanıyor, durdu-
ramıyorsun ağlamanı, ağladıkça ök-
sürüğün artıp yırtıyor bedenini, elin-
de değil, sakinleşemiyorsun. Yıllardır
duymadığın bir coşku içinde yuvala-
nıp büyüyor. Bütün o kaçışların, ge-
celerce saklanışların, aldanışların,
yenilişlerin belki. Elini burnuna götü-
rüyorsun. Kanın Yılkı’nın kanına, sıvı-
sına, içine karışıyor. Pencereye bakı-
yorsun başını kaldırıp, kar başlamış,
karanlığın içinde ayın huzmesiyle pa-
muklanıyor ahır, hırkanı çıkarıp yavru-
nun üzerine örtüyorsun, nefesi düze-
ne girmiş. Annesinin koynunda,
göbeğinden bağlı henüz. Yaşamanın
şaşkın güveniyle dinleniyor. Tahta
pencereye gidiyor, kapatıyorsun. Ya-
vaşça, kendini yok ederek yürüyor-
sun ahır boyu. Atların yanından geçi-
yor, çıkış kapısına ulaşıyorsun. Lapa.
Gökyüzüne kaldırıyorsun başını. Kar
taneleri ağzına, gözlerine, burnuna
55
 Dokunduğumda Açıklık
altKurmaca Ömer İzgeç

Dışarıdan gelen patlama sesiyle gözlerimi açtığımda

sokak kapısının altından sızan siyah sıvıyı gördüm. Şaşkınlığımdan
sıyrılınca uyuyakaldığım kanepeden doğrulup pencereden baktım.
Dışarıdaki yoğun dumandan hiçbir şey görünmüyordu. Dönüp
kapıya yöneldim. Sıvı biraz daha ilerlemişti. Tokmağa uzandığımda
soluğumun hızlandığını, kaslarımın gerildiğini fark ettim. Kâbuslu
uykumdan şiddetli sesle kalkmıştım, dışarıda göz gözü görmüyordu
ve kapımın altından evime siyah bir sıvı giriyordu. Elimdeki metal
soğukluğu enseme tırmandı. Kapıyı açıp ardındakine bakacak gü-
cüm yoktu. Banyodan toz bezi olarak kullandığım birkaç eski fanila
alıp geri döndüm. Temizlemek için üstüne attığımda, sıvının bezle
temas eden kısımları etrafa saçıldı, içine büzüşerek katılaştı. Bezin
olduğu yerde bir boşluk oluşmuştu. Temas edilmeyen kısımlarıysa
ilerlemeye devam ediyordu. Bu kez uzaktan bir patlama sesi gel-
diğinde elektrikler gitti. Kesintiler bu ara sık sık tekrar ettiği için
evin her köşesinde mum bulunduruyordum. Masadakileri yakıp
pencereye yürüdüm. Çerçevenin üst tarafından çizgi hâlinde aşa-
ğıya ilerleyen siyahlığı gördüm. Kapının altındakiyle aynı renkte ve
yoğunluktaydı. Elimdeki bezi kat kat yapıp üzerine bastırdığımda
bal kıvamındaki sıvı aynı şekilde büzüştü, açılan boşluğun etrafında
katılaştı. Camdan aşağı süzülmesini inceledikten sonra arkama
döndüm. Yerdeki siyahlık ilerlemiş, odanın ortasına kadar gelmişti.
Katılaşmış kısmı eriyip kaybolmuştu. Bezi üzerine attığımda, kuma-
şın düştüğü yerdeki sıvı açılıp dondu, yine birikintinin ortasında bir
boşluk oluştu. Biraz bekledim. On dakika sonra katılaşan kısım eri-
yip yavaşça sıvıya karıştı, dokunmadan bezin etrafından ilerlemeye
devam etti. Sehpanın ve sandalyenin ayaklarına değdiğinde, onları
içine alarak yoluna devam ediyordu. Ancak dışarıdan etki oldu-
56

ğunda, temas noktasında bir boşluk
açıp o cisimle arasına görünmez bir
zar örüyordu. Sıvı önüne çıkanla,
sonradan içine dahil olmak isteyene
ayrı tepkiler gösteriyordu. Kanepeye
oturup bacaklarımı kendime çeker-
ken duvarlar ile tavanın birleştiği
yerdeki siyahlığı fark ettim. Sıvı du-
varlardan inen bir perdeye benziyor,
damlamadan tavanda ilerliyordu.
Bu arada dışarıdan tek tük patlama
sesleri geliyordu. Ardından sessizlik.
Ne bağırış çağırışlar, ne sirenler, ne
de telâş. Kapıyı açıp arkasındakini
görmek, sokağa çıkıp neler olduğunu
anlamak isteğiyle aniden doğruldum.
Koltuğun yastığını yere atınca, düş-
tüğü yerde bir boşluk oluştu, sıvı
yine etrafında katılaştı. Uzanıp öteki
yastığı aldım, ilkinin biraz ilerisine
fırlattım. İkinci bir boşluk oluştu. Yas-
tıklara basarak, sıvıyla temas etme-
den odanın ortasına kadar ilerledim.
Yanıma aldığım üçüncü yastığı biraz
ileri fırlattım, üzerine basarak kapıya
yaklaştım. Birkaç adım daha atmam
gerekiyordu. Önce gömleğimi, sonra
da pantolonumu çıkarıp kendime yol
açtım. Yerdeki kıyafetlere basarak
kapıya yaklaştım, uzandım ancak
dengemi kaybecek gibi oldum. Bir
adım daha atmam gerekiyordu. Kü-
lodumu da çıkarıp önüme attıktan
sonra üzerine basarak kapıya ulaştım.
Gıcırdayarak açılan kapının ardında
hafifçe hareket eden eriyiği gördüm.
Birkaç adım ötemde sokağın pusuna
karışıyordu. Kapıyı örtüp girişteki
ayakkabılığın üzerine çıktım. Tekinsiz
bir ormanın içinde kendine bulduğu
dala tüneyip etrafını kolaçan eden
bir baykuşa benziyordum. Kollarımla
bacaklarımı sarıp çenemi dizlerime
koydum. Çıplaklığım, örselenmiş
ayak tırnaklarım, açık renkli tüylerim
odadaki birer yabancı gibiydiler.
Kendimle kalabalık, dışarıdaki pat-
lamaları dinleyerek, duvarlardan
süzülen ve tavanı yamayan eriyiği
izleyerek öylece oturdum.
Bir saat geçmeden sıvı tüm
duvarları, tavanı ve yeri tamamen
kapladı. Ulaşabildiğim eşyalardan
tuvalete ve mutfağa giden birer yol
açtım kendime. Belirlediğim kontrol
noktalarından yaptığım gözlemler-
den anladığım üzere, sıvı ince bir
tabakayla duvarları, tavanı ve yeri
kapladıktan sonra ilerlemeyi dur-
durmuştu. Kara bir kutunun içinde
kalakalmıştım. Bu ani renk değişi-
minden, daha doğrusu renksizlikten
57
olacak görüşüm bozulmuştu. Biraz
uzağımdaki her şey bulanıktı. Üstüne
üstlük kendi kokularım da rahatsız
etmeye başlamıştı, odama geçip yeni
kıyafetler almam gerekiyordu.
İkinci gün, dışarıdaki patla-
malar azalarak da olsa hâlâ devam
ediyordu. Sokak lambaları sönmüş,
karşı sıradaki evler karanlığa gömül-
müştü. Ben giyinmiş, ufak yollarımı
geliştirmiş ve bu yeni düzene alışmış-
tım. Çıplaklıktan giyinmeyi yeniden
keşfetmiş, açtığım yollarla etrafımı
kendime göre şekillendirmiş, dış
koşullarla ahengi yakalamıştım. Bu
kritik dönemde iyi beslenmem şarttı.
Bu yüzden mutfak yolunu genişletip
detaylandırdım. Erzağım azalıyordu,
dışarısı gündüz gece demeden hep
karanlıktı.
Günde birkaç defa elimdeki
cisimlerle penceredeki sıvıya delikler
açıyor, dışarıya bakıyordum. Değişen
bir şey yoktu. Karanlık ve duman.
Dokunduğumda açılan boşluğun
kapanması, katının eriyip tamamen
sıvıya karışması on beş - yirmi dakika
alıyordu. Birkaç denemeden sonra
bu sürenin, açılan boşluğun büyük-
lüğüyle orantılı olduğunun ayrımına
vardım. Temas noktalarının çokluğu
ve etkinin şiddeti önemliydi. Yeni-
likten kontrollü deneyi, dolayısıyla
bilgiyi keşfetmiştim. Bir de şu gözle-
rimdeki bozukluk olmasaydı.
Üçüncü gün, içeri karanlık-
tan başka bir şey getirmeyeceğine
ikna olduğum pencereden ümidi
kesip kendi manzaramı yaratmaya
karar verdim. Tahta kaşık, televizyon
kumandası ve toz beziyle duvarlara,
pencereye resimler çizmeye başla-
dım. Önce basit şekillerle başladım,
sonrasında ağaçlar, evler, hayvanlar,
insanlar resmettim, kendi manza-
ralarımı, kalabalıklarımı yarattım.
58
Yaptıklarım bir süre sonra bozuluyor,
kaybolup gidiyordu. Bu ne kadar
hüzünlü olsa da içinde tıkılı kaldığım
sevimsiz siyah düzlükten daha mutlu-
luk vericiydi şüphesiz. Yoksunluktan
yaratıyı, dolayısıyla hazzı keşfetmiş-
tim. Kendime iyi geliyordum. Devam.
Birinci haftayı tamamlarken bir ru-
tinim olmuştu bile. Sabah kalkıyor,
önce pencerede bir boşluk açıp
dışarıya bakıyor, sonra o boşluğun
çevresinde çalışıp manzaralar ya-
ratıyordum. Ardından kahvaltı edip
biraz kitap okuyor ve düşünüyor-
dum. İlk başlarda saatler geçmiyor,
esniyor, tükenmeden çoğalıyordu.
Sonrasında genişleyen zaman evimi
ele geçiren sıvı gibi duruldu, etrafımı
sardı. Ben hareket etmeyince her şey
durağandı. Zamanla aramda ince bir
zar vardı. Ne vakit yerimden doğrul-
sam, ya da yalnızca plânlar yapmaya
başlasam, etrafımdaki bu zarda boş-
luklar açılarak katılaşıyordu ve ben
o deliklerin ardındaki eski yaşantımı
görüyordum. Eski. Zaman durgun ve
hızlıydı. Zihnim, zaman eriyiğine do-
kunarak açıklıklar yaratan bir cisimdi.
Karanlığa alışıyordum. Ya da teslim
oluyordum.
Birinci haftanın sonunda
fark ettiğim başka bir şeyse erza-
ğımın bitmek üzere olmasıydı. Bu,
günde iki öğünden teke düşmek
gerekliliğini beraberinde getiriyor-
du. Az beslenmenin etkisiyle daha
yorgun, hevessiz hissediyordum.
Dikkat etmem gerekiyordu. Kendimi
oyalayacak uğraşlar bulmalı, atıllığa
teslim olmamalıydım. Öte yandan az
besin, az enerji demekti, dolayısıyla
da daha kısıtlı hareket gerektiriyor-
du. Ne yaman çelişki!
Bir keşif daha: Yeri, tavanı,
duvarları kaplayan sıvı ara ara kane-
pede pozisyon değiştiren benimle
birlikte kıpırdayıp duruluyordu. Ufak
hareketler, dalgalar, çok diplerden
gelen homurtular. Bazen iç çektiğini
düşünüyordum. Yakınları göçüp
gittikten sonra aynı evi paylaşmak
zorunda kalan iki ihtiyar gibiydik. Sıvı
ile ben. Alışıyordum.
Alışamıyordum. Harekete
geçmeliydim. Banyodan aldığım
süpürgenin ucuna birkaç eski kıyafe-
timi sardım, iple perçinledim. Ayak-
kabılığın üzerine çıkıp sıvıyı odanın
ortasına doğru itelemeye başladım.
Oradan sandalyeye, sonra kanepeye
geçip eriyiği her bir yönden sıkıştır-
dım. Açılan yerlere basıp, süpürgeyle
iterek katılaşan kısımlarla beraber
sıvıyı odanın ortasına sürükledim.
Çığlığa benzer sesler çıkarıyordu.
Hava saldırım hummalı ve etkiliydi.
Süpürdükçe, sıvının tek bir parçaya
dönüştüğünün ayrımına vardım. Ka-
tılaşsa da bölünmüyor, tüm parçala-
rını peşinden sürüklüyordu. Böylece
tavandaki, duvardaki, yerdeki bütün
kısımları bir bütün olarak toplandı.
Bir süre sonra odanın ortasında
ufak ufak hareket eden siyah, katı ile
sıvıdan oluşan bir kütle vardı. Eriyi-
ğin çekildiği duvarlar, tavan, zemin
pırıl pırıl olmuştu. Katı kısımlar sıvıya
karışıp yeniden hareketlenmeye
başladığında, elimdeki süpürgeyle
bir hayvan terbiyecisi gibi dürtüyor,
59
vuruyordum. Sıvıdan gelen belli be-
lirsiz homurtular bundan pek hoşnut
olmadığını gösteriyordu. Patronun
kim olduğu anlaşılmıştı.
Bu arada patlamalar da azal-
mıştı. Pırıl pırıl olmuş pencereden
dışarıdaki karanlığın seyreldiğini gö-
rebiliyordum. Etrafta yoğun duman
vardı ancak arkasındaki aydınlık se-
çiliyordu. Uzaktan sesler geliyordu.
Kanepeye uzanıp gözlüğümü çıkar-
dım, ellerimi karnımda birleştirdim.
Sıvı kıpırdadıkça yattığım yerden
süpürgeyle dürtüyordum. Temasımla
birlikte homurdanarak katılaşıyor,
başka bir yerden tekrar hareket et-
meye başlıyordu. Göz kapaklarım ara
ara kapanıyordu. Her defasında göz-
lerimi telâşla açtığımda sıvının hare-
ketlendiğini, biraz daha yayıldığını
görüyor, kolumu zorlukla kaldırarak
dürtüyordum. Uyku bedenimi teslim
alırken derinden gelen, gülümseme-
yi andıran o belli belirsiz homurtu de-
vam ediyordu. Ninni gibi bir uğultu.

60
 Panta Rhei
altKurmaca İlay Bilgili

Artık bazı şeyleri net hatırlayamıyorum. Neleri hatırlaya-

madığımı düşünüp duruyorum. Bir şeyleri hatırlamadığı hatırlıyo-
rum.
Tıraş oldum. Yüzüme alıcı gözle bakmayalı epey oluyor.
Yüzüme hiç bakmıyor değilim. Tıraş köpüğünün içinde siyah nok-
talar görmüyorum artık, sakallarım beyaz. Yüzümü kolonyalıyorum.
Küçük, mavi karelerle dolu beyaz gömleğimi giyiyorum. Pijamamın
altını çıkarmaya lüzum görmüyorum. Neden lüzum görmediğimi
hatırlamıyorum. Belki de bir pantolon giymeyi unutuyorum. Kah-
verengi terliklerimi giyip çay koyuyorum. Çay demlenene kadar ne
yaptığımı hatırlamıyorum. Bir parça peyniri ekmekle ağzıma atıp
paşa çayımla yutuyorum. Bir demlik çay bir kişi için fazla ama yine
de Makbule’nin ölmesi iyi oldu. Oğlumuzun ölümüne dayanamaz-
dı. Elli iki yıl yaşadı oğlan. Bunu unutmuyorum. Onu özlüyorum
ve fakat benim de ölmeme çok yok. Son zamanlarımı sızlanarak
geçirmeyeceğim. Günler akıp giderken sızlanmanın artık bir şey
hissettirmediğini unutmuyorum. Onlar olmadan geçireceğim çok
da vakit kalmaması iyi. Neden hâlâ mutfaktayım? Hâlâ mutfakta
olduğumu hatırlayınca salonda her zamanki yerime geçiyorum. Du-
varda, başımın üst kısmında yirmi sekiz yaşıma ait siyah beyaz bir
fotoğrafım asılı. Yüzüme bakmadığımı bu fotoğrafı her görüşümde
tekrar hatırlıyorum. Yüzüme alıcı gözle bakmadığımı hiç unutma-
dım. Yetmiş sekiz yaşındayım. Zihnim açık. Önümdeki sehpaya
önceki geceden beş bardak hazırladım. Tepsideki sürahi ile hepsini
dolduruyorum. İlk bardağı içiyorum. Kırk beş dakikada bir, bir bar-
dak daha içeceğimi unutmuyorum. Boynuma giden damarlardan
birindeki yüzde doksan tıkanmayı on beş dakikalık bir operasyonla
aldıralı ve doktor kırk beş dakikada bir su içeceksin diyeli on gün
61
oldu. İyiyim. Yirmi sekiz yaşımdaki
hâlimden bir farkım yok, zihnim açık.
Zihnim çok açık. Tüm bunları unutma-
dığıma göre zihnim açık olmalı. Elle-
rim, yüzüm, derim, saçlarım, sakalım
değişiyor. Onlara ayak uyduramıyo-
rum o kadar. Bardaklardan dördü
dolu. Neredeyse saat başı su içmem
gerektiğini unutmuyorum.
Makbule gideli on iki yıl ol-
muş. Ya da on üç. Hatırlayamıyorum.
Makbule’nin yüzüne de mi hiç alıcı
gözle bakmamışım? Unuttuğum şey-
lerden biri de onun yüzü mü yoksa?
İkinci bardağı içmeme yarım saatten
az kaldı. Gözüm saatte. Makbule bu-
rada olsa, “Benim tek evladım ölmüş,
sen hâlâ suyun derdindesin,” diye
bağırırdı. Yüzü hatırımda. Birlikte ge-
çirdiğimiz onca yıl boyunca yüzünde
oluşan en ufacık değişim bile hatı-
rımda. Saçının ilk neresi beyazladı,
gözünün altındaki beni aldırdığında
yüzünden bir kavim göçmüştü. Hep-
sini hatırlıyorum. Makbule’nin yüzünü
hiç unutmadım. Makbule’nin yüzü
unuttuğum şeyler arasında değil.
Hava gri, bulutlu.
Oğlum sık sık gelirdi. Ki-
tap getirirdi. Beş ay oldu öleli, bir
kez gelin uğradı o kadar. Bir kitap
bırakıp gitti. Pek konuşmadık, yolda
görsem tanımam. Üç bardak su kaldı.
Yerimden hiç kalkmadım. Öylesine
oturuyorum, hiçbir şey yapmamama
rağmen zaman nasıl da hızlı geçiyor.
Eskisi kadar uyuyamıyorum. Sabaha
karşı dört, beş civarı dalıyorum, do-
kuz olmadan ayaktayım. Makbule’yi
gördüm iki gece önce rüyamda. Bir
hapishanedeymişim. Kaldığım odada
bir saatten başka da bir şey yok.
Gardiyan, “Ziyaretçiniz var,” diyor,
adama bakıyorum yirmi sekiz yaşın-
daki hâlim. Aynı duygusuz ifadeyle
gidiyor genç adam. Birden Makbule
beliriyor parmaklıkların öte yanında,
gözünün altındaki beni yerinde duru-
yor. Sevinç duyduğumu hatırlıyorum.
“Oğlan geldi yanıma. Vazgeçmiş
gitmekten, temelli kalacakmış,” diyor.
Makbule’nin yüzünü inceliyorum. Rü-
yada sen seni izliyorsun, fotoğrafına
bakmak gibi de olmuyor. Rüya bu ya
yüzüm tıraşlı. “Biran önce gelsen Be-
kir, ev sensiz bomboş,” diyor. Altıma
işemişim o gece. Uyanınca telaştan
banyo diye salona koştum. Duvardaki
fotoğrafımla göz göze geldik. Tanıdık
bir adam gibi gelmedi. İnsan her gün
aynı yüze bakınca o yüzün de za-
manla birlikte akıp gittiğinin farkına
varamıyor. Utandığımı hatırlıyorum.
“Makbule,” diye seslenecek oldum,
unutmuşum öldüğünü. Gündüz çok
su içiyorum, altıma işemem ondan. İki
bardak su kaldı. Su içmeyi de unut-
muyorum. Yüzümü hatırlamıyorum.
Makbule’nin yüzünü hatırlıyorum.
Canım çekiyor hâlâ onu, yirmi sekiz
yaşındaymışım gibi. Bacaklarımın
arasındaki sertlik gururumu okşuyor.
Nasıl oluyor da bazı şeyler aynı kalı-
yorken, diğerleri sinsice değişiyor?
Ellerim kırışık, öylesine fark ettir-
meden değişti ellerim. Bacaklarım,
karnım hepsi pörsüdü. Derim şeffaf
ve ölü. Duvarda asılı fotoğraftaki
benim. Makbule her baktığında
bu kalın, siyah kaşlı, dalgalı parlak
62
saçlı, ince bıyıklı adamı görüyormuş nada kendi yüzüme de bakacağım,
demek. Makbule’nin kendi yüzünü yarın tüm gün aynanın karşısından
görmemesi ne üzücü… Yüzünü görse ayrılmayacağım. Önce bir şey yapa-
benini aldırmazdı belki. Bir bardak caktım sahi, neydi? Unuttum.
suyum kaldı. Saatlerdir bir şey yeme- Perdeler uçuşmaya başladı-
dim. Yalnızlık güzel şey, bir sürü şey lar göğe doğru. Son yaz da gitti gi-
yapacak vaktin var. Yapacak bir şey diyor herhâlde. Hava nasıl da değişti
bulamıyorum gerçi artık. birden.
Tam karşımdaki pencere ba-
zen canlanıyor gibi oluyor. Dalgalanı-
yor, esniyor, derinleşiyor. Duvardaki
saatin tıklaması önce güçleniyor, tüm
sessizliği ele geçirircesine şiddetle-
niyor. Sonra sessizlikte yitip gidiyor.
Bazen tıklamanın kaybolduğu anı ya-
kalamaya uğraşıyorum, sonra… Neyi
yakalamaya çalıştığımı unutuyorum.
Pencere beni içine almış, Makbu-
le’yle tanışmamız, evlenmemiz, oğ-
lanın doğumu, ikincinin Makbule’nin
karnındayken ölmesi derken bir bakı-
yorum yıllar akıp geçmiş pencerenin
pervazının içinde. Bir saat geçmiş,
son bardak da diğerlerinin yanına
geçiyor. Doktor suyumu aksatmadan
içmemi söyledi. Artık hiçbir şey ak-
samıyor, ne tuhaf. Önümde beş boş
bardak duruyor. Biraz uyuyabilsem…
Uyumaktan, Makbule’yi rüyamda
görmekten korkuyorum. “Bekir, sen
de yanımıza gel,” demesinden ödüm
kopuyor. Bardakları ertesi gün için
yeniden dolduruyorum. Bu yağlan-
mış sedirde otururken aslında ben
gitmesem de onlar gelse geri, diye
düşünüyorum kimi zaman. Makbu-
le’nin yüzüne daha dikkatli bakardım
bu kez. Oğlanın öyle zil zurna arabayı
sürmesine asla… Oğlanın anasından
sonra ölmesi ne iyi oldu. Yarın ay-
63
 El Sallamıyordum*
altKurmaca Recep Şener

*”El Sallamıyordum, Boğuluyordum’”

Stevie Smith

İsmet önden girip ışığı açtı. Ali arkasından girdi içeriye.

Ceketini çıkarmış, kravatını gevşetmişti. Beyaz gömleğindeki leke-
yi görünce “Bu ne zaman oldu?” diye söylendi kendi kendine. Biraz
sarhoştu, koltuğa oturur oturmaz ayaklarını önündeki sehpaya
uzatıp, bacak bacak üstüne attı.
“Bağlamanın sesi hâlâ kafamın içinde çalıyor sanki,” dedi
İsmet, Ali’nin yanındaki koltuğa otururken. Güzel bir düğün oldu
ama öyle değil mi? Ece ne kadar güzel görünüyordu, gelinlik çok
yakışmıştı. Gözlerinin içi gülüyordu dans ederken. Onu hiç böyle
mutlu görmemiştim. Annem görseydi, ‘Allah gittiği yerde utandır-
masın,’ derdi.”
İsmet düğünden söz ederken Ali’nin gözleri kitaplığına
takıldı, Ece’nin okumak için kendisinden kitap istediği güne gitmişti
aklı. Yarım saat boyunca kitaplığına göz gezdirdikten sonra çıkarıp
Komünist Manifesto’yu vermişti ona nedense. İkisi de on dokuzuna
yeni basmışlardı daha. O gün neden Komünist Manifesto’yu ver-
mişti ki? Onun gözünde, dünya meselelerine kafa yoran ciddi biri
gibi gözükmek için miydi yoksa onu değiştirmeye mi çalışıyordu?
Oysa Ece’nin elinde gördüğü polisiye romanları merak edip gizli
gizli okuyan kendisiydi. O Ece’yi değiştirmek isterken, Ece onu de-
ğiştirmeye başlamıştı farkında olmadan. Bu işler hep böyle galiba,
daha çok seven daha çok değişiyordu diye geçirdi içinden.
“İnsan, niyeyse bazılarının asla gitmeyeceğine inanıyor,”
diye devam etti İsmet. “Sanki hiç ayrılmayacakmışız gibi gelirdi
bana çocukken. Sanki hep birlikte yaşayacak, beraber yaşlanacak-
tık. Belki sana komik gelecek ama bazı geceler yaşlılığımızı düşü-
nüyordum. Neye benzeyecektik, nasıl biri olacaktık. Üniversiteyi
kazandığı yıl onu Ankara’ya uğurladığımız gün var ya, işte ben o
64
gün büyüdüğümüzü anladım, otobü-
sün ardından ona el sallarken.”
Ali bir şey demedi, susmakla
yetindi yalnızca. Araya uzun bir ses-
sizlik girince yerinden kalkıp, “Ben
bir bira alacağım, sen de ister misin?”
diye sordu.
“İyi olur. Bir tane içer yata-
rım sonra.”
Ali, elinde iki birayla mut-
faktan geri döndüğünde İsmet
sigarasını yakıyordu. Koltuğa oturdu.
Cebinden çıkardığı çakmakla biraları
açıp birini İsmet’e uzattı. “Şunu çak-
makla nasıl açıyorsunuz, ben bir türlü
beceremiyorum.”
“Kolay abi. Gösteririm son-
ra.”
Dirseklerini dizlerinin üzeri-
ne koydu Ali. Birasından bir yudum
aldıktan sonra önündeki sehpaya
koydu. Hafifçe kaykılıp öne doğru
eğildi, elini bira şişesinin soğuk yüze-
yinde gezdirdi. “Ne kadar hızlı oldu
öyle değil mi abi? Alt ay içinde nişan,
düğün…” dedi.
“Evet, ama çocukla uzun
zamandır görüşüyorlardı zaten.
Ankara’ya bile onun için gitmedi
mi? Hatırlıyor musun Ali? Ece’yi
uğurladığımız gün sen ortadan kay-
bolmuştun. Bütün gün seni aramıştık.
Babam meraktan deliye dönmüştü
evde. Sabaha karşı gelmiştin eve,
zilzurna sarhoştun. Dışarda bardak-
tan boşanırcasına yağmur yağıyordu.
Sırılsıklam olmuştun. Babam seni
karşısında öyle sarhoş görünce
dövmeye kalkmıştı da annemle ben
araya girmiştik. Babamın savurduğu
tokat benim yüzümde patlamıştı.
Ertesi gün kulağım duymuyor diye
doktora gitmiştim. Neyse ki ciddi bir
şey çıkmadı. Eli ağırdı rahmetlinin.”
“Ali,” dedi sonra İsmet ciddi
bir ses tonu takınarak; “Sen o gün
neden ortadan kayboldun? O gün
neden o kadar çok içtin? O gün eve
döndüğünde başka biri gibiydin. Te-
peden tırnağa değişmiştin sanki.”
O gün neden içtiğini, oto-
büsün ardından Ece’ye el sallarken
aklından geçen Stevie Smith şiirini…
Hayatının, bir daha asla geri dönül-
mez bir biçimde değişeceğini fark
ettiğinde hissettiği korkuyu hâlâ
hatırlıyordu Ali, ama konuşmak iste-
medi.
“Hatırlamıyorum abi, kafam
bir şeye bozulmuştur belki,” diyerek
konuyu geçiştirdi.
İsmet, birasından son yudu-
mu içtikten sonra “Ben yatıyorum,”
deyip yerinden kalktı.
“Tamam, ben de yatarım
birazdan. İyi geceler.”
Ali, bir süre daha oturdu.
Saat gece yarısını çoktan geçmişti.
Birasını bitirince şişeyi sehpaya
koydu. Işığı kapatmayı düşündü ama
yerinden kalkmaya üşendi. Oturdu-
ğu koltuğa uzandı, gözlerini kapatıp
biraz uyumaya çalıştı.
65
 Daha Doğru, Daha Aşınmış
altKurmaca Pınar İlkiz

Balkonun kapısı açık olduğu için hâlâ bağırdığını duya-

biliyordum. Aslında mevzu bahis kedi yavrusu olunca “bağırmak”
değil de “yüksek sesle miyavlamak” fiili sanırım “daha doğru” olur.
Muhtemelen annesini kaybetmişti ya da annesi onu kaybetmişti.
Susmak bilmiyordu. Ama onun susmak bilmeyen hâli bile aklımdan
geçenleri bastıramıyordu. Havadaki neme inat yeryüzündeki var-
lıklarını sürdüren kadife koltuk takımının en büyüğünde, en küçük
yeri kaplarken bir yandan da iki gün önceki konuşmayı düşünüyor-
dum.
Aslında bu konuşmayı dün unutmuş olurdum. Fakat nor-
malde bir günde dünyaları unutan benim için işler artık değişmişti.
Artık anormaldeydim. Bazı şeyleri daha fazla önemsiyordum, bazı
şeylere daha fazla dikkat ediyordum. İnsanın 12 saniye olan dikkat
süresi bile değişip sekiz saniyeye düşmüşken, ben mi değişmeye-
cektim. Hem de sadece 48 saat içinde.
Aynı “yüksek sesle miyavlamak” gibi, ne de olsa artık her
şeyin “daha doğru”su vardı, “daha doğru”su olanların da -çıtayı yük-
seltip- “siyaseten doğru”sunu bile bulabiliyordunuz ama neyse ki
ben daha oraya gelmemiştim. Ben içinde “daha doğru” bir senaryo
barındıran bir ayrılık konuşmasının ardından bakıyordum. Ne konu-
yu tam anlamıştım, ne de akışa müdahale edebiliyordum.
Ama garip bir şey vardı. Çok mu seviyordum? Sanmam.
Ayrılmak mı istemedim? Yine sanmam. Bu benim için bir yıkım mıy-
dı? İşte bunu hiç sanmam. O neyin “daha doğru” olacağına benim
yerime karar vermişti. O ciddi ciddi karşıma oturmuş bunları bana
anlatırken teslim etmem gereken rapor önümde açıkken dakika-
larca yazı karakterini değiştirdiğim anlar geldi aklıma. Ariel’den
başlayıp Times New Roman’a kadar yolum vardı daha. O ise hâlâ
66
anlatıyordu. Buluşmaya sadece bunu
bana tebliğ etmek için gelmişti.
Tabii keşke bütün bunları
onunla karşı karşıya otururken dü-
şünmeseydim, “tebliğ” kelimesi her
aklımdan geçtiğinde istemsizce “teb-
liğ tebellüğ” de aklıma geliyor ve alı-
yordu beni bir gülme. Beni yine aldı
bir gülme ama bu sefer yavaşça yere
bıraktı. Çünkü o an aslında kendisi
bana, -resmen- ilişkimize dair tebliğ
tebellüğ belgesinin gerekliliklerini
yerine getiremediğimi anlatıyordu.
Tebliğ tebellüğ belgesinde yazan-
ları “doğru” yapmadığım gibi, “daha
doğru”sunun ne olduğunu ve benim
bu “doğru”ya ulaşmak için -bu büyük
ülkü- neden ve nasıl değişmem ge-
rektiğini anlatıyordu. Anlatıyordu da
anlatıyordu. Kendi için demiyordu,
hikayenin bundan sonrası benim iyili-
ğim içindi. 48 saatlik bir reklam arası
vereceğimizin habercisiydi.
İşte o bitmek bilmeyen
anlatma anından başlayan ve beni,
bütün dünya ve gezegenler ve
yıldızlarla beraber buraya ve hatta
aynı hizaya getiren zaman kavramına
teşekkürü bir borç bilirim. Bütün bu
süre zarfında düşünmek için bolca
vaktim olmuştu, “Artık” kelimesini
virgül niyetine kullanmıştım. Doluya
koymanın mantıksızlığını neneleri-
mizden bildiğim için o topa hiç gir-
memiştim, boşla zaten işim olmazdı
derken işte burdayım. Nemli pis bir
havada kadife koltuk takımının üze-
rinde “bağırmak” ve “yüksek sesle
miyavlamak” arasındaki farkı düşü-
nüyorum. Aslında yalan, o geçirmem
gereken değişimin neden ve nasılını
düşünüyordum. Ve bir de gerekliliği-
ni.
İşte o an karar verdim
-yaşasın sekiz saniye-, ben değişme-
yecektim. Ya da en azından bu şeyin
adı değişim olmayacaktı. Değişmek
zorunda değildim, değişimin kendisi
olmak ya da değişime inanmak gibi
misyonlar edineceğime dair kimseye
söz vermemiştim. Ben erozyona uğ-
rayacaktım çünkü aslında olan tam
da buydu. Diğer adıyla aşınacaktım.
Ne de olsa hayatıma giren herkesin
benden bir parça alıp götürdüğünü
söyleme romantizmi bana uzaktı. Bu
insanlar beni aşındırmıştı. Ruhum
aşınmıştı resmen. Kendi kabuğum
üzerindeki varlıklarım, başta diğer
insanlar olmak üzere türlü dış etken-
lerle aşındırılıp yerinden kopmuştu.
İnsanlar benden kopardıklarını başka
yerlere, başka insanlara taşınımıştı.
Benden kopardıklarını başka insan-
larda ve başka insanlarla biriktirmişti.
Olan buydu. Değişim diyerek bunu
afili bir hâle getirme hevesim de
yoktu zaten. Ben değişmeyecektim,
yaşadığımın erozyon olduğunu kabul
edip, bu erozyonla nasıl başa çıkabi-
leceğimi bulacaktım. Değişmek mev-
cut hâlden farklı bir hâle gelmekse,
erozyon da insanın kendine yakışanı
değiştirmesiydi benim için. Belli ki
benim hayatta kalma yöntemim de
buydu. İstinat duvarı artık bizim işi-
mizdi. Geçti mi bir sekiz saniye daha.
Koşarak bir hışım balkona çıktım, yav-
ru kediyi bulmak için hızla bahçeye
bakındım ve “Bam!”, kedi oradaydı.
67
Göz göze geldik, muhtemelen ağzım-
dan şefkatli birkaç kelime çıkacağını
sandı ama ben “Bağır ulan bağır, avaz
avaz bağır!” dedim. Sonra da aynı
hışımın rüzgarıyla yattım uyudum.
Bakın bu son sekiz saniye çok önemli.

68
 Geri Dönüşüm
Fotoğraf
Engin Türkgeldi
 Sakin Onur’un Değişimi
altDeneme Akın Çetin

Sakin’in Hayat albümü şimdiye kadar dinlediğim en iyi

albümlerden. Hatta arttırıp Sakin’in Türk müziğinin başına gelen en
iyi on veya yirmi şeyden biri olduğunu bile söyleyebilirim. Birincisi
çok iyi bir ilk albümdü, ikincisi de manitaya yapılmayan şarkılardan
oluşmasıyla dikkat çekiyor hatta bu özelliğiyle birkaç sıfır önden
başlıyordu. Onur Özdemir, Cenker Kökten, Özdemir Dereli ve
Soner Özışık’ın elinden çıkan şarkılar ilgiyle dinletiyor, farklı his-
siyatlar tattırıyordu. Boş yapmayan albümde Denek Hayatım ve
Dönsün gibi politik altyapılı çok iyi iki şarkı da bulunuyordu. Gece
gündüz dinlediğim albümden sonra nasıl bir albüm gelecek acaba
diye düşünürken dağılacakları haberi geldi. İlgili haberi gazetede
okuduğumda ender olarak yaşanan ve ender olduğu için de mıh
gibi kazınan ve oldukça rahat şekilde hatırlanan o tatsızlıklardan
birini yaşadım. Gazeteyi o öfkeyle buruşturup bıraktım. Biraz yürü-
düm. Veda konserlerine gitmedim. Hayat’ı 2008’de çıkartıp 2011’de
dağıldılar. Söyleşilerinde ikinci albümün hazırlığında olduklarını
söylüyorlardı.
Benim bir numaram Teoman’dır. Yıllardır bıkmadan usan-
madan dinlediğim şarkılar kendisine ait. Ondan sonra bu merte-
beye yaklaşan tek isim Sakin oldu. Şahsi olarak önemlerini en kısa
yoldan bu şekilde açıklayabilirim. Dinliyordum ve dinlemeye de
devam ettim.
Dağılmalarından birkaç yıl sonra gece vakti ne yapıyor bu
adamlar diye merak ettim. Ufak bir araştırma beni epey şaşkınlığa
uğrattı. İzel’in 2012 çıkışlı albümü Aşk En Büyüktür Her Zaman’daki
tüm şarkılarda parmağı vardı Onur’un. Sakin referanslı Onur’un
elinden çıkmış olabileceğini düşündürten ise sadece bir şarkı vardı:
Düşer O. Bunu Sakin çalıp söylese nasıl olurdu diye düşünmeden
70
edemiyordu insan. İzel’in albümüne
tekrar dönünce ise Hayat’taki şarkı-
ların söz ve müziğinde kimlerin payı
vardı diye derin düşüncelere dalma-
dan edemedim. Kartonette tüm söz
ve müziklerin Sakin’e ait olduğu yazı-
yordu. Sadece Onur’un elinde çıkmış
olabilirdi, adam o kapasiteye sahipti
ama bir Hayat’a bir de Aşk En Bü-
yüktür Her Zaman’a bakınca acayip
şekiller alıyordu suratım. O gece zor
uyudum. Çok iyi hatırlıyorum. Yine o
ender olarak yaşanan tatsızlıklardan
birini yaşamıştım ve bunu ikidir Sakin
yaşatıyordu bana.
Onur müzik piyasasındaki
varlığını artık Onurr olarak devam
ettiriyor. Ayşe Hatun Önal ile düeti
var. Edis’in söylediği bazı şarkılarda
parmağı var. Kendi albümü de var.
Şarkılar tısçak tısçak, klipler ise…
Cenker Kökten ve Özdemir Dereli
sinema sektöründe ses editörü ola-
rak çalışıyor. IMDB sayfaları epey
kabarık. Davulcuları Soner Özışık ise
profesyonel müziği bırakmış mimar-
lık yapıyor. Bir zamanlar İstanbul’da
bulunan fakat artık varolmayan
yapılara dair bir kitap olan Hayalet
Yapılar’a katkıda bulunanlardan biri
hatta. Günün birinde bunun müzikal
versiyonu yapılırsa Sakin’in de yer
alacağı muhakkak.
Yazmaya başlamadan önce
bazı sert ifadelerim vardı. Düşün-
dükçe yumuşayıp eridiler. Sakin çok
sevdiğim bir grup olduğu için dağıl-
masına karşı öfkeliyim. Neden da-
ğıldıklarını bilmiyorum ama grubun
beyni diyebileceğimiz Onur’un mev-
cut değişimi az buçuk fikir veriyor.
Yıllarca dinleyeceğim şarkılar yapan
adam hiç mi hiç dinlemeyeceğim,
denk geldiğimde de burun kıvıraca-
ğım şarkılar yapan birine dönüştü. Bu
öfke öncelikle çok sevmemden kay-
naklanıyor ama öte yandan bunun
diğer hiçbir meslekte benzeri olma-
yan bir durum olduğunun da farkın-
dayım. Belki futbolda vardı sadece
ama o da artık pek önemsenmiyor.
Demek istediğim bir mimar, mühen-
dis, çiftçi, aşçı alan değiştirdi diye bu
kadar tepki çekmez. Bu da beni biraz
yatıştırıyor. Üstüne her şeyin anlam-
sızlaştığı para mevzuları da eklenince
hepten yutuyorum diyeceklerimi.
Yine de kartonette Kierkegaard’a,
Adorno’ya, Horkheimer’a ve Joyce’a
teşekkür eden adamın eller havaya
şarkılar yapmasını aklıma geldikçe
garipsiyor, günün birinde Sakin ola-
rak tekrar toplanıp o iyi, harbi harbi
iyi şarkılarından yaparlar mı diye
umutlanmadan edemiyorum.
71
 Safiye’nin Gidişi
altKurmaca Pervin Yıldırım

Safiye’yi arıyorlardı. Resmi evraklara göre, Safiye Gülşen

Duru. Yeğeni İsmet’in Safiye Sultan’ı, mahallenin çatlak Safiye’si ya
da ahretliğinin tabiriyle Süslü Safiye!
Tüm bu sıfatlara, lakaplara karşın Safiye, Gündoğdu Çık-
mazı’nın tek neşe kaynağı idi. Onsuz düğün dernek kurulmaz, o
başa oturmadan iftar sofrasında oruç açılmaz, onun gönlü olmadan
o civardan kız alınamazdı. Yaşı bir hayli ilerlemişti ancak ruhu otuz-
larının başında bile değildi. Dudağına kırmızı rujunu sürmeden,
üzerine parfümünü boca etmeden evden çıktığı pek görülmez, gö-
rülse de hayra yorulmazdı. Edalı sesi günde beş vakit yan sokaktan
duyulur, onun keyfi yerindeyse cümle dertler unutulurdu. Yalnız
bir süredir Safiye sanki eski Safiye değildi. Yüzündeki tebessüm
silinmiş, gözünün feri kaçmıştı. Üstelik iki gündür ortalıklarda da
görünmüyordu. En son, göle doğru yürüyeceğim diyerek evden
çıkmış. Çıkmış çıkmasına da yüzü allak bullakmış…
“Safiye mutsuzmuş,” diyerek bu geç kalmış tespiti sokağın
tüm evlerinde, iki kelam etmeye üşenen dudaklarda, yeni konuş-
maya duran bebelerin ağızlarında dolaştırdıktan sonra nereye
koyacaklarını bilemeden apaçık semt meydanına bırakıverdi ma-
halleli.
Sonra kimden çıktı bilinmez, “Nicedir öyleydi,” dedi biri.
“Öyleydi cidden,” diyerek hak verdi diğerleri. “Ne zamandır böy-
leydi?” diye sormayı akıl etti bir diğeri. Gözlerini yukarılara çevirdi-
ler, alınlarını bir gerip bir gevşettiler ama bir türlü söze giremediler.
“Halbuki onu mutlu etmek için nasıl da uğraştık,” dedi bir başkası.
“Elimizde avucumuzda ne varsa ortaya koyduk, dişimizden
tırnağımızdan arttırdığımızla birleştirdik, en iyi doktora ameliyat
ettirdik, sigortası bile yokken…”
72
 O sırada ayağa fırladı bak-
kalın çırağı.
“Evet! Tabi ya! Ameliyattan
sonra öyle oldu!” dedi.
Yaşlı manav ensesini kaşıdı.
“Olur mu canım?” diyerek
karşı çıktı. “En çok istediği şey o
ameliyatı olmaktı.”
“Evet,” dedi Safiye’nin yan
komşusu Hacer. “Tüm istediği kata-
rakt ameliyatı olup dünyayı daha net
görmekti…”
“Yok yok,” dedi ahretliği.
“Çırak haklı, gözleri açıldı-
ğından beri dünyası başına geçmiş
gibiydi. Önceleri çok mutlu oldu
biliyorsunuz. Ağlayarak boynumuza
sarılıp tek tek hepimize teşekkür
etmişti ameliyat parasını denkleştir-
diğimizde…”
“Bunda başka bir iş var!”
dedi muhtar ve seğiren gözünü kon-
trol etmeye çalışarak devam etti;
“Kaç yıldır net görmüyordu
Safiye?”
“On-on beş yıl vardır…” de-
diler.
“Sen yıllarca dünyayı gör-
meyi bekle hevesle, zor zahmet, in-
sanların yardımıyla ameliyat ol. Sonra
surat as! Olacak iş değil!”
“Bilmediğimiz bir derdi
olmasın?” dedi mahallenin kuaförü
meraklı Necla.
“Yok Necla Abla, olsaydı da
biz bilmesek, sen bilirdin en azından!”
dedi yeni avukat olan Alper. Gülü-
şenler oldu, Necla’nın yüzü bozuldu.
“Gölün çevresini aradık ama
belki içine de bakmak gerekiyor!”
dedi ilkokulun müdürü, “Oradan bir
çay kap da gel!” derken, hademe Fa-
zıl’a seslendiği duygusuz ses tonuyla.
Herkes öfkeyle müdüre
çevirdi bakışlarını. Korkuyla üç kez
tahtayı tıklatanlar, “Tövbe estağfu-
rullah!” diyerek gözlerini devirenler,
“Allah korusun!” diyenler, “Şom ağız-
lı” diye içlerinden geçirenler oldu.
“Bir sakin olalım yahu! Kızı
yolda zaten, gelmek üzeredir,” dedi
Necla.
Kahveden çay dağıtıldı,
ahbaplarla telefonlaşıldı, akşama
ne yemek yapılacağından, havaların
iyiden iyiye soğumaya başladığından
konuşuldu ve nihayet Safiye’nin kızı
ani bir fren yapan taksiden telaşla
iniverdi. Gözleri kıpkırmızıydı.
“Hala haber yok mu?” di-
yerek annesinin ahretliğine yöneldi.
Yaşlı kadın kollarını açarak, sarıldı
Safiye’nin biricik kızına. “Bendeki
anahtarı telaştan bulamadım!” diyen
ahretliği Safiye’nin kızının peşine
düştü, ardından da diğerleri…
Eve doğru koştular, açılan
kapıdan içeri doluştular.
Girişteki oda etrafa serpiş-
tirilmiş türlü kıyafet ve fotoğrafla
darmadağınık görünüyordu. Tekli
koltuğun üzerindeki siyah-beyaz bir
gençlik fotoğrafında, kiraz güzeli
seçilen genç Safiye gururla gülümsü-
yordu. Cildi pürüzsüz görünüyor, çe-
kik, siyah gözleri neşeyle ışıldıyordu.
O fotoğrafın hemen önünde, sehpa-
nın üzerindeki evlilik fotoğrafından
gelin Safiye’nin yorgun ancak yine
çok genç, güzel yüzü ‘evimde ne işi-
73
niz var?’ dercesine merakla üzerine ler.
doğru eğilenlere bakıyordu. Diğer Gündoğdu Çıkmazı’nda
tarafta, yerdeki yırtılmış renkli fotoğ- Safiye’nin edalı sesi bir daha hiç du-
raf parçalarına eğildi kızı, hıçkırığını yulmadı.
tutmaya çalışarak dikkatle bir araya
getirdi her birini. Ortaya çıkan renkli
fotoğraftaki Safiye’nin solgun, yaşlı
yüzü sayısız kırışıklığı ile beliriverdi.
Gözyaşlarını daha fazla zapt ede-
meyen kızının yüzünden fotoğrafa
düşen damlalar, Safiye’nin yanakları-
na konuverdi. Kollarından zarifçe kal-
dırıp koltuğa oturttular. Bir bardak
su içirdiler ve azıcık sakinleştiğinde
gözlerini yere çevirip titreyen sesine
hâkim olmaya çalışarak konuşmaya
başladı hüzünlü kadın.
“Aslında…” dedi. “Her şey
o ameliyattan sonra oldu. Annem,
sizin sayenizde en büyük hayaline
kavuşmak üzere hevesle koştu has-
taneye. ‘Seni net göreceğim, bir şey
söylediğimde mimiklerini hemen
yakalayacağım, İstanbul’u köşe-bu-
cak gezeceğim ve en önemlisi yıllar
sonra ilk kez kendimi de yeniden
göreceğim’ diyordu. Ameliyat başa-
rılı geçti. Doktor ‘Her şey yolunda,’
dedi. Annem merakla aynayı istedi
benden, uzattım. Aynayı eline alıp
dikkatle baktı. Sonra yüzündeki neşe
bir anda kayboluverdi. Elini yüzün-
deki kırışıklıklarda gezdirerek ‘Ne
kadar değişmişim ben. Bu aynadaki
bir başkası gibi…’ dedi.”
Sonra iki elini yüzüne ka-
payarak ağlamaya başladı Safiye’nin
acılı kızı... Diğerleri ise Safiye’yi taam-
müden öldürmekten topluca hüküm
giymişler gibi başlarını önlerine eğdi-
74
 “Kuş Misali Özgürlük Halleri…”
İlke Kodal Söyleşisi
altSöyleşi Ata Tuncer

Geçtiğimiz sezon Balerin adlı tek kişilik oyunla seyirci karşısına

çıkan, Devlet Opera ve Balesi baş balerini İlke Kodal ile beden,
bale, zaman ve değişim üzerine konuştuk.

Ata Tuncer: “Hissiyatıma göre dansın özü, insan ruhunun manza-

rasının ifadesidir. Umarım yaptığım her dans, kendimden bir şeyi
ya da insanın olabileceği herhangi bir hâli ortaya çıkarır. İster mit-
ler olsun, ister efsaneler ya da ritüeller, bize anılarımızı bahşeden
şey bilinmeyendir. Bu hayatın sonsuz nabzıdır, mutlak arzusudur,”
diyor Martha Graham. Hem sizi, hem de dans bakış açınızı daha
yakından tanıyabilir miyiz?
İlke Kodal: Sakin ve çalışkanımdır. Sınırlarımı zorlamayı severim…
İnadım ve hırsım kendimedir ve hiç bir zaman oldum demeden,
hayatı dans ederek anlamayı ve yaşamayı seçtim. O da beni seçti
artık işim değil, hayatın kendisi oldu. Kanatlarımız bacaklarımızda,
bizlerin… Yüreklerimiz de parmak uçlarımızda çarpar… Sonrası kuş
misali özgürlük hâlleri…

AT: Dame Ninette de Valois, 1947 yılı sonbaharında Ankara Devlet

Balesi’ni başlattı ve Türkiye’de balenin temelleri türlü zorluklarla
atılmış oldu. Yıllar içinde point bulma zorlukları, Türk ekolü yarat-
ma çabaları, bir “narenciye anlaşmasının” yansıması olarak Rus
ekolüne geçiş... Bu süreçleri göz önünde bulundurduğunuzda,
balenin Türkiye’deki gelişimini nasıl görüyorsunuz? Yetenekli
balecilerin, koreografların ve önemli temsillerin yanı sıra ne gibi
sistemsel zorlukları yaşamaya devam ediyoruz? Yıllar içinde neler
değişti, neler değişmedi?
İK: Türkiye’de çok yetenekli dansçılar yetişiyor, kimisi ülkemiz-
75

de dans ediyor kimisi de ülkemizi
yurt dışında temsil ederek çeşitli
topluluklarda dans ediyorlar. İnsan
bedeninin sınırları gittikçe gelişiyor,
dansa dair teknik beceri gerektiren
hareketler de bu gelişimle çok daha
üstün bir seviyeye ve kaliteye dönü-
şüyor. Çok yönlü gelişim ve dönüşüm
yaşanıyor.Var olan sistemin içinde
elimizden gelenin en iyisini yapmaya
çalışıyoruz. Canım ülkem çok daha
büyük, akustiği, zemini, locaları ve
ışık sistemleriyle döşenmiş kaliteli
sahneleri hak ediyor.
AT: Dans Eden Bedenler adlı maka-
lesinde, “Dansçılar, daima yapmak
istedikleri şeyle yapabilecekleri şey
arasındaki çelişkiyi içlerinde barındı-
rırlar,” diyor Susan Leigh Foster. Bir
balecinin, çocukluğundan itibaren
bale terbiyesiyle bale için evrilen
bedeni, sınırları bir “mükemmelik”
algısı içinde çeşitli dönüşümlerden
geçiyor. Bir balerinin iç dinamikleri
bedeniyle kurduğu ilişkide -fizyo-
lojik olduğu kadar psikolojik olarak
da- ne gibi değişimler gösterir?
İK: Bir dansçının kendi içinde verdi-
ği fiziksel ve psikolojik mücadeleyi
sadece kendisi bilebilir. Bu durumda
her dansçı kendisinin doktorudur di-
yebilirim. Yoğun çalışmalar sırasında
ulaştığımız hazzın yanında yorgunluk
da olmaz mı?.. Bütün bu yoğunluğun,
yorgunluğun ardından da alkışlarla
şifa buluruz. İzlemek isterseniz bu
sorunun detaylı cevabını Moda
Sahnesi’nde hayat bulan Balerin’de
bulabilirsiniz.
AT: Bir balecinin eğitimi çok erken
yaşlarda başlayıp, sahne üzeri için
konuşmak gerekirse, “hızlı” sona
eriyor. Dansçı için “bir zamana karşı
yarış” ya da bir sıkışmışlık hissi yara-
tıyor mu bu durum? Zamanla olan
ilişkinizden bahsedebilir misiniz?
İK: Evet, meslek böyle bir kaygı oluş-
turuyor. Bu senin bedenine, kendine
nasıl baktığınla alakalı… Şükürler
olsun ki ben bu kaygıya çok takılma-
mışım çünkü hâlen dans ediyorum.
Hatta yaşımın gereği tecrübelerimle
bedenimi çok daha doğru yönlen-
direbiliyorum ve bu durum hâlâ
sınırlarımı aşmamı sağlıyor. Buna za-
76
mana ve bedenime meydan okumak
diyebilirim.

AT: 1960’lı yıllarda, Rudolf Nureyev

ve Margot Fonteyn partnerliği efsa-
neleşti. Bir bakışa göre Nureyev’in
yeteneği ve Avrupa’da ışığının parla-
ması, zamanla “yalnızca balerinlere
destek vermesi” beklenen baletle-
rin sahnedeki varlığını da görünür
kıldı. Bir bakıma, sahne üzerinde
bir eşitlenmeye yol açtı. Şimdiyse,
gittikçe ataerkilleşen bir dünyada,
Sergei Polunin, Roberto Bolle gibi
baletler “star”laşıp balenin popüler
yüzleri olmaya başladılar. Bu görüşe
katılıyor musunuz? Bale dünyası
erkleşiyor mu? Yoksa daha en ba-
şından “mükemmel ve büyüleyici”
görünmeleri için balerinlere point
giydiren düzenin bir başka yansıma-
sını mı görüyoruz?
İK: Dans tarihine bakınca kadın ya da
erkek, yetenekli dansçıların popüler-
liğini görüyoruz. Gelişen insan bede-
ni ve teknikler sayesinde yetenekli
dansçıları daha da sık görebileceğiz.
Erkek dansçıların yanı sıra hayran-
lıkla takip ettiğim, mesleğinin ehli
kadın dansçılar da var. Yani denge en
başından beri devam ediyor. İyi olan
her zaman görünüyor.
AT: Odette, Odile, Giselle, Esmeral-
da, Kıtri... Klasik bale için en bilinen
karakterler. Özellikle klasikleşmiş
karakterleri düşünerek, bu rollerin
yıllar içinde nasıl bir değişim geçir-
diğini söyleyebiliriz? Ya da günün
değişen bakış açılarına rağmen
“klasik” algısı içinde, bu rollerin sı-
nırlarına dokunul(a)maz mı?
İK: Klasik balelerde genel olarak dra-
maturjiye ve koreografiye sadık kalı-
nıyor. Bir karakter teknik ve duygusal
anlamda aynı adımlar çerçevesinde
farklı yorumlanabiliyor. Tabi ki klasik
balelerin de modern yorumları olu-
yor. Fındıkkıran gibi klasikleşmiş bir
eserin modern yorumunu iki sezon
önce kıymetli koreograflarımızdan
Uğur Seyrek’in yorumuyla Devlet
Opera ve Balesi bünyesinde sahne-
ledik.
AT: İstanbul’da yaşayan bir dansçı
olarak bu şehrin ritmi sizi nasıl etkili-
yor? Sürekli değişen mimari yapısına
ve sosyokültürel etkenlere bakışınız
ne yönde? Ve çok konuşulan Tak-
sim’deki Atatürk Kültür Merkezi’nin
“yenilenmesi” hakkında, bir baleci
gözüyle, neler söylemek istersiniz?
77
 (2009) gibi başarı hikâyelerine kay-
dı. Black Swann (2010) filminin, Flesh
and Bone (2015) dizisinin seyirciye
etkisi devam ederken, 1977 yapımı
Suspiria bu sene tekrar çekiliyor.
Balenin “karanlık tarafı” günümüz
için daha ilgi çekici hâle geldi. Bu-
nun nedenini neye bağlıyorsunuz?
Sinemada balenin temsili hakkında
İK: Tüm büyük metropoller gibi İstan-
neler düşünüyorsunuz?
bul’da da sınır tanımayan bir hız var
İK: Tüm sanat dalları birbirinden bes-
aynı zamanda git gide kalabalıklaşan
lenir ve birbirlerini destekler. Bale
yapısıyla da, yaşamak çok da kolay ol-
sanatı da sinema için kullanılabilecek
muyor. Evimden çıkıp provaya gide-
geniş bir yelpaze. Örneğin, zamanın
ne kadar kendimi mümkün oldukça
kült dizilerinden olan Fame dizisi ak-
bulabildiğim yeşil alanlara atarak ve
lımızı başımızdan almıştı. Siyah Kuğu
vapur kullanarak İstanbul’un görmek
ise psikolojik gerilim türünde bir film
istediğim bana iyi gelen havasını
için kullanılacak en çarpıcı hikâyeler-
kokluyorum, gücümü dengeliyorum.
den biri. Klasik balenin öncülerinden
Bu da benim yaratım sürecimi des-
olan Kuğu Gölü balesinde, bir kuğu-
tekliyor. Yani şanslı şehirlilerdenim :)
nun siyah ve beyaz yani iyi ve kötü
Atatürk Kültür Merkezi, Avrupa’nın
tarafları anlatılır yani insanın doğasını
sayılı teknik imkânlarına sahip sah-
kullanır. Sinema bu iyi ve kötüyü ba-
nesiyle birçok sanatçıya kucak açmış
lenin perde arkasını da dâhil ederek
şahane bir yuvaydı. Orada büyüdüm,
anlatabilen kurgu özelliğiyle bize çok
Taksim Meydanı’ndan tamamen yok
yönlü bakış açısı sunuyor.
olan canım evim için anlatması çok
Biz bunu tiyatroda da anlatıyoruz.
zor olan duygularımı bir şiirimle pay-
Farklı sanat dalları birbirini böyle
laşmak benim için daha rahat olacak.
güzel destekliyor işte.
“Terimiz toprağa
Balerin’de de hazırlık süreci de dâhil
Alkışlarımız havaya karıştı,
olmak üzere bir balerinin şimdiye
Ateşe verdik umutlarımızı
kadar sahne üzerinde görmediğimiz
Küllerinden doğsun diye
yönlerini, iç dünyasındaki açılmamış
Ve suya yazdık zamanı
kapılarını ve kendisiyle en derinden
Işıklarını yeniden yaysın diye.”
yüzleştiği hâllerini paylaşıyoruz ki bu
da izleyiciyle aramızda kurulan sami-
AT: Hollywood’da, balenin ele alışına
mi bağımızı daha da güçlendiriyor.
bakacak olursak, klasikleşen The
Red Shoes (1948)’un etkisiyle masal-
AT: Geçen sezon Moda Sahnesi’nde
sı anlatımların ardından, eksen, Billy
sahnelenmeye başlayan Balerin
Elliot (2000), Mao’s Last Dancer
78
adlı danslı oyununuz epey ilgi çekti.
“Tüm balerinlerin insanüstü çabası-
nın karşılığı elbet alınacaktır.” Öyle
değil mi? Bu sezona dair planlarınızı
da öğrenebilir miyiz?
İK: Elbette çabalarımızın karşılığını
almak için çalışmaktayız. Sezona
parçası olmaktan çok mutlu olduğum
Moda Sahnesi’nde ekim ayında sah-
nelenecek yeni bir dans tiyatrosuyla
başlıyorum aynı zamanda Balerin de
devam ediyor olacak. İkinci sezon
içinde Devlet Opera ve Balesi’nde
yapılacak yeni bir projede sahne-
lerde olacağım. Teşekkür ederim...
Sevgiler, iyi seyirler.

79
 Ne Demişti Rocky?
“Herkes Değişebilir”
altDeneme Nazlı Erdol

16 yaşındayken nasıl biriydiniz? Okula gitmekten başka

neler yapıyordunuz mesela? Açıkçası ben ne yaptığımı hayal meyal
hatırlıyorum. Puslu anılarım arasında çok da kale alınacak bir başa-
rım yok; ya da 16 yıllık engin olmayan hayat tecrübemin imrenilecek
özel bir yanı... Sizi ise hiç bilmiyorum... Ama Alex Turner ne yapıyor-
du onu biliyorum: Arctic Monkeys’i kuruyordu. Bugünlerde rock
müzik çevrelerinin en havalı kişilerinden biri olan Alex Turner, 2002
yılında Arctic Monkeys’i kurduğunda yüzünü sivilceler basmış bir
ergendi. Ancak sadece sivilceli bir ergen olmadığını, günümüz
rock müziğinde kendine hatırı sayılır bir hayran kitlesi edinmiş Ar-
ctic Monkeys’i kurarak ve onu bugünlere taşıyarak kanıtlamış oldu.
Bu noktada hemfikir olalım mı?
Olduğumuzu varsayarak tarihin tozlu sayfalarını eşeleme-
ye devam ediyorum. Takvim yaprakları 2003 yılını gösterdiğinde
Alex Turner, Matt Helders, Jamie Cook ve Andy Nicholson adlı
dört arkadaş, kiraladıkları stüdyoda provalar yapmaya devam
ediyor ve ortaya birtakım şarkılar çıkıyor. Bu şarkılar -tam 18
adet- CD’lere yazılıyor ve konserlerde ücretsiz olarak dağıtılmaya
başlıyor. Buradaki “CD yazmak” deyimi bile öyle nostaljik ki şimdi
düşününce... Bizim genç maymunlar MySpace’te de gitgide popü-
ler olmaya başlıyor ama bu durumdan kendilerinin bile haberi yok,
çünkü sayfayı açan kendileri değil kendileri gibi tıfıl hayranları...

Bu Çocuklardan “Olacak”
Alex Turner’ın sivilceleri bir türlü geçmiyor ama Arctic Monkeys’in
ünü İngiltere’nin kuzey kesimlerini de aşarak ülke geneline yayıl-
maya başlıyor. Derken 2005’te plak şirketi Domino ile ilk imza ve
2006’da ilk albüm Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not...
80
Eleştirmen olmaya çok da gerek yok,
bu albümü dinleyen müzik meraklıları
Arctic Monkeys’in ününün dünyaya
yayılacağını illaki fark etmiştir. Uzun
lafın kısası 20 yaşındaki Alex Turner
önderliğindeki Arctic Monkeys, lis-
telerde bir numaraya ulaşan iki par-
çasının da olduğu bu ilk albümüyle
“Benden olacak” diyor.
Grubun tüm albümlerinin
yazılma sürecini, çıkış hikayesini,
eleştirmenlerden aldığı yorumları,
listelerdeki başarısını ya da önce
çıkan şarkıları anlatmaya lüzum yok.
Ancak olabilecek en basit tabirle
özetlemek gerekirse, grubun bu ka-
yıttan sonra çıkardığı tüm albümlerin
ortak paydası, gitar ağırlıklı, melodik
ve çoğunlukla enerjik şarkılardan
oluşuyor olması.
Cayır Cayır Gitarlar, Aslan Gibi Şar-
kılar
Alex Turner, iyi şarkı yapmanın ma-
tematiksel bir formülü varmış ve o
bunu çözmüşçesine art arda patlatı-
yor bombaları. Ve siz de hiçbir şarkıyı
geçmemek suretiyle albümü baştan
sonra dinliyorsunuz. En azından be-
nim için böyle oldu her seferinde.
Arctic Monkeys’in dünya ça-
pında başarı yakaladığı ve dinlemeye
doyulmayan 2013 çıkışlı AM albümü
çıktığında da bu durum değişmiyor.
Yine cayır cayır gitarlar, aslan gibi
şarkılar. Her dinlediğinizde başka
bir favori belirlediğiniz ve “boş yok”
dediğiniz bir albüm.
İkinci Bir “Am” Gelir Mi? Hayır, Gel-
mez
Peki, sonra ne oldu? Turneler, konser-
ler, müzikal işbirlikleri derken Arctic
Monkeys cephesinden gelen 5 yıllık
sessizlik... Bu süre boyunca grubun
hayranlarında beklenti yükseldikçe
yükseldi, merak katlanarak büyüdü,
sabırsızlık, “ikinci bir AM gelir mi”
heyecanı herkesi sardı. Nisan 2018’de
yeni albümün adı açıklandı: Tranqui-
lity Base Hotel & Casino... 11 Mayıs’ta
da albümün yayınlandı.
Hediye Piyano ile Albüm Besteledi
Albümün sound’undaki değişim fark
edilmeyecek gibi değildi. Alex Tur-
ner, menajeri tarafından kendisine
hediye edilen piyano ile belki de kim-
senin aklına gelmeyecek kadar haşır
neşir olmuş, albümdeki tüm şarkıların
bestelerini bu piyanoyla yapmıştı.
Haliyle ortaya eski albümler gibi in-
die rock ya da garage rock türlerine
yakın değil, lounge pop, space pop
ya da glam rock olarak kategorize
edilebilecek bir Tranquility Base Ho-
tel & Casino albümü çıkmıştı.
Julian Casablancas Gitti, Yerine Da-
vid Bowie Geldi
Albüm tarzındaki cesur değişimle
müzik eleştirmenlerinden genellikle
olumlu tepkiler alsa da grubun hay-
ranları bu durumdan pek memnun
kalmadı. Arctic Monkeys’in gitar
ağırlıklı müziği nasıl değişebilirdi?
Aslında cevap çok basit: Basbayağı
değişebilir, neden değişmesin ki?
20 yaşında sivilceli bir ergenken
81
tanıştığımız Alex Turner bugün 32 da dâhil...
yaşında. O yaşlarda benzemek iste-
diği kişi Julian Casablancas, müziğini
örnek aldığı grup ise The Strokes idi.
Şimdiyse etkilendiği isimler arasında
David Bowie ya da Serge Gains-
bourg olduğunu açık açık söylüyor.
O yaşlarda okuduğu kitaplar, izlediği
filmler ve etkilendiği isimlerle şim-
dikilerin bire bir örtüşmesi mümkün
değil. Aradan geçen 10 küsur yılda
siz değişmediniz mi? Herkesin deği-
şip evrilmesi normalken, sevdiğimiz
müzik gruplarının değişimini kabul
etmemek ve kendimizi ihanete uğra-
mış gibi hissetmek ne kadar doğru?

Ne Demişti Rocky? “Herkes Değişe-

bilir”
Hazır yukarıda adı geçmişken, de-
ğişimin en çok yakıştığı isimlerden
biri belki de David Bowie... Hiçbir
zaman bu dünyaya ait değilmiş gibi
görünen Bowie, kendini ve müziğini
mütemadiyen yenilemeseydi bugün
dünyanın en güzel şarkıları arasında
gösterilen klasikleri yine var olur
muydu? Bırakalım Alex Turner ve ar-
kadaşları da değişimden korkmamış
Bowie ağabeylerinin (ya da her kimi
istiyorlarsa) izinden gidebilsinler. Biz
de onlara sırtımızı dönüp yadırgamak
yerine anlamaya çalışalım ve kabulle-
nebilelim. O zaman ana teması deği-
şim olan Rocky IV filminin sonunda,
Rocky Balboa’dan duyduğumuz son
derece basit ve net replikle bitirelim
bu yazıyı: “Eğer ben değişebiliyor-
sam, siz değişebiliyorsanız, herkes
değişebilir!” Evet, buna Alex Turner
82
 Kesin Dönüş
altKurmaca Pelin Kıvrak

Her ait olmayışın bir bedeli var.

Zafer Şenocak

Anneannem, dedem, annem ve teyzem, 1984 yılının Tem-

muz ayında, ömürlerinin yirmi senesini geçirdikleri İsviçre’den,
bagajı ağzına kadar dolu yeşil bir Volkswagen’in içinde, bir daha
geri dönmemek üzere ayrılmışlar. İki gün süren yolculuk boyunca
gurbette geçirdikleri kötü zamanlardan bahsedip geleceğin çok
güzel olacağına birbirlerini inandırdıktan, anneannemin bir gece
önce hazırladığı köfteli sandviçleri yedikten ve sınır kapısındaki po-
lislere kartonlarca sigara hediye ettikten sonra nihayet Türkiye’ye
varmışlar. Evinin sınırları içinde her şeyin kendi istediği şekilde
yapılmasına alışık olan anneannem için bu yolculuğun en zor yanı,
kocaman bir tıra yükledikleri odalar dolusu eşyanın akıbetine kafa
yormakmış. Dedemin her molada portatif buzdolabından çıkarıp
itinayla keserek önüne koyduğu meyvelere elini sürmüyor, “Aklım
eşyalarda kaldı Ethem... Ya bizden önce varır da sokağa bırakırlarsa
mobilyaları?” diye endişeyle uzaklara bakıyormuş.
Eşyalar tam da nakliyecinin söylediği gibi on gün sonra İs-
tanbul’a varmış. Ama teyzemin anlattığına göre anneannemin kay-
bolan eşyalara dair endişesi, açtıkları en son kutudan çıkan en son
kadeh güzelce yıkanıp camlı vitrinin içindeki dantel örtünün üzeri-
ne konana kadar geçmemiş. Anneannem ve dedem - Avrupa’dan
memlekete dönen her misafir isçi gibi - fabrikada söylediklerini zar
zor anlayan bir şefe her gün rapor vermedikleri, dedemin kış ge-
celeri sıcak yatağından kalkıp vardiyasına gitmek zorunda olmadığı
ve küçük bir Ege kasabasından aldıkları evin önünde torunların
neşeyle oynadığı bir emekliliğin hayalini kuruyorlarmış. Bu hayaller
öyle net, öyle huzurlu, öyle muhtemelmiş ki duyanlar Türkiye’den
uzak geçirdikleri yirmi yılın acısını yirmi günde çıkaracaklarına ikna
olurmuş. Ama insanın hayallerden değil de hiç aklına gelmeyenler-
83
den korkması gerektiğine inanan an-
neannem, öngöremediği olasılıkların
korkusunu tanıdığı eşyalara bağlana-
rak kovuşturabileceğini düşünmüş.
Haftalar süren tartışmaların ardından
çorba kepçesinden çamaşır makine-
sine kadar bütün eşyaları paketleyip
Türkiye’ye göndermeye herkesi ikna
etmiş.
Çocukluğumun pek çok
anına şahitlik eden eşyaların, o sıcak
temmuz günü Winterthur’daki apart-
manlarının önüne yanaşan bir tıra
yüklenip getirilen eşyalar olduğunu
yakın zaman öncesine kadar bilmi-
yordum. Kesin dönüş yaptıktan beş
yıl sonra (ben henüz bir yaşında bile
değilken) babalarını aniden kaybe-
den annem ve teyzem, eski eşyaları
görmenin acılarını derinleştirdiğini
fark edip onları teker teker elden
çıkarmak istemişler. Ama anneannem
hayatında sahip olduğu ilk eşyalar
olan bu mobilyalardan kopamamış.
Koltukları farklı kumaşlarla kaplatıp,
sehpaların, dolapların düzenli onarı-
mını yaptırıp ve hatta perdeleri her
hafta yıkatıp yıllar boyu kullanmış.
Kendi evlerinde yeni eşyalarla yeni
hayatlar kuran annem ve teyzemin
haftada birkaç saat de olsa annean-
nemi evinde ziyaret etmekten hüzün-
le karışık bir haz aldıklarını hisseder-
dim çocukken. Sanki anneannem bu
evde defalarca hayranlıkla izledikleri
ama sonu çok kötü biten bir film
gösteriyor ve onlar salona istedikleri
zaman girip filmin sonunu izlemek
zorunda kalmadan çıkabiliyorlardı.
Benden iki yaş küçük kız
kardeşimle anneannemin evinde
kaldığımız hafta sonları sandalyele-
rin üzerine çıkıp salondaki yüksek
dolapların içlerini karıştırmaya bayı-
lırdık. Anneannem düşüp bir yerleri-
mizi incitmemizden korkardı ama biz
dolabın derinliklerinde kırmızı-beyaz
ekoseli mutfak örtülerine sarılı ‘gizli
oyuncaklara’ erişmeden inmezdik. Bu
oyuncaklar anneannemin İsviçre’den
getirip bir kez bile kullanmadığı et
dilimlere makinesi, kıyma makinesi,
makarna makinesi gibi mutfak eşya-
larıydı. Yanımızda getirdiğimiz oyun-
caklardan sıkılınca anneanneme gi-
dip bu makinelerin nasıl çalıştığını biz
göstermesi için yalvarırdık. İkimiz de
kırmızı plastik kollu “manuel” makar-
na makinesini merak ederdik en çok.
Anneannem de anlatırdı: hamurun
hangi incelikte açılması gerektiğini,
bıçakları değiştirerek kaç farklı şekil-
de makarna yapılabildiğini, sonra o
makarnaların nasıl pişirileceğini… Ve
tüm bunları gelen misafirlere çeyizini
gösteren genç bir kız gibi gözleri
parlayarak anlatırdı. Sonra makineyi
yine bezlere sarıp dolaba kaldırırdı.
Birlikte markete gittiğimiz
zamanlar makarna reyonundan
geçerken “Spagetti alalım mı an-
neanne?” diye sorduğumda, “Evde
tazesini yapabiliyorken bu içinde
ne olduğunu bilmediğim paket
makarnayı alır mıyım?” derdi bana.
Ama onun evinde kaldığımız her gün
üşenmeden bize el açması börekler,
gözlemeler, mayalı poğaçalar, hamur
tatlıları hazırlayan bu marifetli kadı-
nın makarna makinesini bir kez bile
84
kullandığını hatırlamıyorum. Önce-
leri bu durumdan yaramaz kardeşimi
sorumlu tutar, anneannemin bizim
yanımızda bıçaklı bir makineyi çalış-
tırmama sebebinin kardeşimin kendi-
ni yaralaması ihtimaliyle ilişkili oldu-
ğunu düşünürdüm. Yıllar geçtikçe bu
ihtimal zayıfladı ama anneannem bize
hiç makarna pişirmedi. Belki kızlar
ödev yaparken onları birkaç saatli-
ğine evde bırakıp dedemle baş başa
gezmeye çıktıkları bir gün almışlardı
bu makineyi ve dedemin oturmaya-
cağı bir sofraya konacak bir yemek
için kullanmaya eli gitmiyordu... Belki
İsviçre’de beraber geçirdikleri yirmi
güzel yıl, Türkiye’ye döndükten sonra
hayallerinin onda birini bile gerçek-
leştiremeden geçirdikleri beş yıldan
çok daha özel bir yer etmişti anıla-
rında... Peki, öyleyse neden teyzemle
annemin dediği gibi kurtulmamıştı
bu makineden ve diğer eşyalardan?
Kahkahâlardan çok hayal kırıklıkları-
na şahitlik etmiş bu beş odalı dairede
neden sürekli yenilediği eski eşyalar
arasında yaşıyordu hâlâ?
Bu soruların cevaplarını
yıllarca ne eşyaların ne de anne-
annemin hikâyelerinde bulabildim.
Çiçeklerle bezeli balkonunda bazen
saatlerce sohbet ederdik. Otuz yıl
önce başına gelen bir olayı bütün
detaylarıyla anlatışını hayranlıkla
dinlerdim. Ama konu hisleriyle ilgili
bir itirafta bulunmaya geldiğinde
“yaprak sarması güzel olmuş mu?”
veya “dolapta meyve var, getir de
yiyelim...” diye hemen lafı değiştir-
di. Aidiyetin sadece kimlikten ileri
gelmediğine aklımın ermediği bir
yaşta anneannemin hissettiklerinden
utandığını düşünürdüm. Sanki genç
Zehra hâlâ İsviçre’deki dairede otu-
rup Türkiye’ye dönmenin hayallerini
kuruyor ve karşımdaki beyaz saçlı
kadın o genç kızın yerinde olmak is-
tediği için utanıyordu. Ne tuhaftır ki
yıllarca ve defalarca kullanıldığı için
değil, bir kez bile kullanılmadığı için
anılarla yüklüydü makarna makinesi.
‘84 yazında, yan yana dizilmiş yüzler-
ce eşyayla birlikte Avrupa şehirlerini
geze geze Türkiye’ye gelmesi dışında
bir hikayesi yoktu; ama öğrenmek
istediğim bir sürü hikayeyi mıknatıs
gibi kendine çekiyordu.
Geçen ay çok uzun bir se-
yahatten döner dönmez anneannemi
ziyarete gittim. Teyzemle birlikte çar-
şıdaki mobilyacıda bu kez koyu yeşil
kumaşla kaplattıkları koltuklardan
birinde yan yana oturduk. Kahvele-
rimizi içerken yeni aldığı halıların iç
karartıcı renginden şikâyet etti. “Eve
alıp getirince dükkânda göründüğü
gibi durmuyor,” dedi ayaklarımızın
altındaki halıyı eliyle işaret ederek.
Sonra hırkasının cebinden bazı kâ-
ğıtlar çıkarıp hep sehpanın üzerinde
duran ilaçlarının yanına koydu. Her
gelişimde ona hikâyeler anlattırıp
not tuttuğumu bildiğinden ben gel-
meden önce aklına gelenleri bir kâ-
ğıda yazdığını düşündüm. Ama hepsi
başka renk kalemlerle yazılmış notlar
uzunlu kısalı listelerdi. Bu listeleri
geçmişi hatırlamaktan çok yapacak-
larını unutmamak için yazıyordu.
“Anneanne,” dedim, endi-
85
şeyle. “Gerçekten unutuyor musun
yapacaklarını yoksa unutmaktan
korktuğun için mi yazıyorsun?” Kaş-
larını çatarak cevap verdi: “Tabii ki
unutmuyorum. Sibel evdeki işlerin
sırasını, marketten alınacakları bilmi-
yor. Onun için yapıyorum.” Yardım-
cısı Sibel onaylar gibi başını sallayıp
odadan çıkınca anneannem kulağıma
eğilip, “zahmet olmazsa bugün alış-
verişi sen yap, Sibel meyvelerin hep
en kötülerini alıyor,” dedi. “Olur,”
deyip gülümsedim. Sehpada duran
listelerden en uzunu olan alışveriş lis-
tesini elime alıp okumaya başladım.
Köy yumurtası (on iki tane), biber
salçası, kaymaklı yoğurt, yeşil elma,
beyaz tost ekmeği, Toblerone çiko-
lata, altı tane muz, kabak çekirdeği,
Nescafe, diş macunu (beyazlatıcı),
Nivea el kremi, beş tane limon, iki
kilo yemeklik domates, kekik, fiyonk
makarna… Liste uzayıp gidiyordu
ama makarnayı görünce durdum.
“Anneanne,” dedim, “şu dolapta bir
makarna makinesi vardı. Hani sana
geldiğimizde hep oynamak isterdik
onla. Duruyor mu hâlâ?”
“Aç bak, dolaptadır,” dedi,
hiç beğenmediği halıya gözlerini di-
kerek... “Nasıl da iştahla yerdiniz size
ellerimle açtığım taze makarnaları...
Deden kaşla göz arasında üçüncü ta-
bağı doldururdu da teyzen önünden
alırdı, hatırladın mı? Çok kullandım,
eskidi iyice... Ama istiyorsan al, senin
olsun.”

86
 Bora Bey’in Ölümü
altKurmaca Ezgi Polat

Yine başaramadım. Yine kurtulamadım ondan. Bu kez

apartmanı bile terk edemedim. Posta kutusundan çıkan zarfı açar
açmaz emlakçıyı arayıp randevuma gelemeyeceğimi söyledim, eve
döndüm. Zarfın içinde bir anahtar vardı ve biz bu notu okurken
çoktan ölmüş olacağını, acilen kasabaya gelmemizi istediğini söyle-
yen bir not. Oysa daha az evvel bu kaosu artık kaldıramayacağımı,
kendime bir ev tutacağımı, ayrı evlerde kalmamızın ikimiz için de
daha iyi olacağını söyleyip ayrılmıştım evden.
Odaya girdim. “Ne o, bakıyorum da benden ayrılamıyor-
sun Cem Bey,” dedi. Bıraktığım yerde birasını içmeye devam ediyor,
televizyondaki bol susmalı salak sanat filmlerinden birini izliyor. Tek
isteği yurt dışındaki festivallere gönderip ödül alabileceği kısa bir
film çekmek. Bunun için tek yaptığı sosyal medyadaki oyunculuk
duyurularına yanıt veren kızlarla yazışıp durmak. Bir yığın yete-
neksiz hayalperest. Benim duygularım yokmuş, öyle diyor. Kimse
kusura bakmasın, bir banka duygularla dönmüyor. Hiçbir yönetici
olduğu yere duygularıyla gelmedi bugüne kadar. Ben de ona şöyle
diyorum, “Senin kızlarla oynaşmak için kullandığın internetin fatu-
ralarını bile ben ödüyorum ve bunu Telekom’a gidip bankodaki ka-
dınla fingirdeyerek yapmıyorum. Eşek gibi çalışıyorum.” O zaman
o da bana: “Kes be,” diyor. “İşe yaramaz ahlaksız.”
“Bora Bey ölmüş, bırak gevezeliği, üstünü başını toparla,
gidiyoruz.”
“Nasıl yani,” dedi, sırtı dikleşti, yumuşak hatları gerildi,
“sen nereden öğrendin?”
Bira şişesini elinden aldım, zarfı uzattım. Aceleyle açtı.
Söyleyeceklerini engellemek istercesine yumruk yaptığı eldivenli
elini ağzına dayadı, burnundan derin bir nefes verdi, bir süre öy-
87
lece kaldı. O siyah deri eldivenleri
o kadar uzun süredir çıkarmıyor ki
artık parmaklarının neye benzediğini
unuttum.
Üzerini giyinmek için ayak-
lanınca mutfağa gittim. Şişede kalan
birayı lavaboya boşalttım. Tezgâhta
düzen ve karmaşa iç içe. Benim
toparladıklarım, onun dağıttıkları.
Durağanlıkla hareketliliği aynı anda
isteyen evli bir adam gibiyiz ikizimle.
Ben evde karımla sakin sakin yaşar-
ken, öbür ben aynı anda metresiyle
gönül eğlendiriyor. Şimdiyse haberi
duyar duymaz ciddi bir adama dö-
nüştü birden. Cenk’in Bora Bey’i
olmayan babamızın yerine koydu-
ğunu düşünmüşümdür hep. Babam
biz bir buçuk yaşındayken ölmüş.
Ona ait hiçbir fotoğraf yok. Ben bu
açığı kazanarak ve elle tutulur şeyler
satın alarak kapatıyorum. Annem
bunun gücü elinde tutmak olduğunu
söylerdi hep. Hayatta kalmak için en
önemli şeyin bu olduğunu. İleride
değerleneceğini düşündüğü bir arsa
satılığa çıkarıldığında ilk işi elindeki
daha az değerli olan birini satıp onu
almak olurdu. Böylece neredeyse
hiçbir şey yapmadan babasından
kalan arazilerin değerini üçe katladı.
Üzerlerine binalar dikti ve kiralarını
topladı. Ama şimdi onu huzurevinde
ziyarete gittiğimde, “Boş ver oğlum,”
diyor, “mal mülk için kendini hırpala-
ma, hepsi fani.” Yanlış anlaşılmasın.
Sorumluluklardan kurtulmak için an-
nelerini huzurevine atıp bir daha ar-
kasına bakmayan hayırsız evlatlardan
değilim. Ayda bir, en kötü iki ayda bir
mutlaka ziyaretine giderim. Annem
Alzheimer, ona tuttuğum bakıcılarla
anlaşamıyor ve sürekli gözetim altın-
da tutulması gerekiyor.
“Ben arkada uzanacağım
gidene kadar, biraz başım ağrıyor,”
dedi.
“Yine benzin almamışsın,”
dedim. “Şu sıçtığımın arabasını kul-
landıktan sonra benzinini doldurup
yerine öyle bırakabilirsin.”
“Amma dırdır yapıyorsun
Cem ya, bu benzin bizi çok rahat ka-
sabaya götürüp getirir. Olmadı alırız
yoldan, çok zor bir şey değil.”
“Ben de onu diyorum, çok
zor bir şey değil. Ne yapıyorsun,
nereye gidiyorsun geceleri anlamı-
yorum.”
“Dolaşıyorum, ne yapabili-
rim.”
“Dolaşmak dediğin şey
belli bir hızın altında yapılan bir şey.
Sen uçuyorsun ama altımızdaki uçak
değil.” Torpido gözünü açtım, üstteki
kâğıdı çıkarıp arkaya uzattım. Bak
bakalım.
Cenk kâğıdı çıkarıp incele-
di. “Trafik cezası,” dedi, “ee bunun
benimle ne ilgisi var?”
“Cenk,” dedim, “mobese
kameralarına yakalanmışsın.”
“Fotoğraftan anlaşılmıyor
ki,” dedi, “hem ne malum senin olma-
dığın. Net olan tek şey plaka.”
“Ters ters baktım ona. Aşırı
derecede sinir bozucu bir tipsin,”
dedim. “Hangi günler arabayı senin
aldığını biliyorum herhâlde.”
“Kanıtın var mı?”
88
 “Tamam, her neyse. Cezayı
sen ödeyeceksin. Haberin olsun.”
Sonra yolda bana yeni
tanıştığı bir kızdan söz ediyor. Çok
güzelmiş, psikoloji doktorası yapıyor-
muş ve Cenk’le buluşmak istiyormuş.
Bunu onun yerine yapabilir miymi-
şim? Cenk’in yüzünün ve bedeninin
sağ yanı yanık. Uzun saçlarıyla yüzü-
nün yarısını daima kapatıyor. İnsanla-
rın bakışlarından bunaldığı için okula
gitmeyi bıraktı, bazı geceler arabayla
gezinmek haricinde evden dışarı
çıkmıyor ve sosyal medyada benim
fotoğraflarımı kullanıyor.
“Sevişmek serbest mi?”
“İğrençleşme.”
“Şaka yapıyorum,” dedim,
“sen de ciddi değildin herhâlde.”
Değildim tabii. “Kızla bulu-
şup ne konuşacaksın? Borç alacak
hesabı mı Euro Dolar paritesi mi?
Doktora yapıyor, çok kitap okuyor,
bütün kültleri izlemiş diyorum sana
duymuyor musun?”
“Ben olmasam ne yapacak-
tın Cenk? Ya bir ikizin olmasaydı?”
“Belki o zaman yanmazdım.”
Yolun kalan kısmında ağzımızı aç-
mıyoruz. Arabayı olabildiğince hızlı
sürüyorum. Taşındıktan sonra kasa-
baya ilk gelişimiz. Sular çekilmiş, göl
yerini çatlamış bir çamur birikintisine
bırakmış. Birçok yerde ağaçlar ke-
silmiş, yerine apartmanlar dikilmiş.
Yine de gölün karşısındaki kasaba
gözüme aynı görünüyor. Her şeyi
değişse bile yüzyıllar boyunca aynı
hava kalacak sanki. Buraya başka bir
Bora Bey gelecek ve yine kasaba
ondan nefret edecek. Bu yaşta bir
adamın çoluğu çocuğu olmaz mı hiç.
Hiç mi evlenmemiş? Ne halt ediyor
o izbe kulübede belli değil. Aklımda
Cenkle birlikte kasabadan buraya
kadar yürüyüp yağmura yakalandı-
ğımız gün var. Bora Bey verandada
bira içiyor, öylece manzaraya bakı-
yordu. Kasabadaki insanların yalnız,
huysuz, tek bacaklı bu adamdan söz
ettiğini duyardım bazen. Kimi zaman
kasabada bir hayalet gibi dolu dolu
tekel poşetleriyle görünür sonra bir
anda kayboluverirdi. Biz birbirimize
şüpheyle bakarken seslenmişti.
“Gençler gelin, zatürre ola-
caksınız, yağmur dinince gidersiniz.”
Usul usul gitmiştik yanına.
Sırılsıklamdık. İçerden ikimize havlu
getirip kaç yaşında olduğumuzu sor-
muştu. “On bir,” demiştik bir ağızdan.
Yağmur dinince arka bahçede ateş
yakıp etrafına dizildik, odunlardan
yükselen alevler giysilerimizi hafiflet-
miş, yanaklarımızı kızartmıştı. “Dikkat
edin,” dedi Bora Bey, “kırlangıçlar
su yüzeyine yakın uçuyorsa az sonra
yağmur yağacak demektir. Nasıl,
kurudunuz mu?” Gülümseyerek
başımızı salladık. Cenk’in gözleri
hayranlıkla parıldıyordu. “Kamp ate-
şinden güzeli yoktur,” dedi Bora Bey,
“hiçbir şey böylesine ısıtamaz insanı.
İyisiniz değil mi gençler?” “İyiyiz,”
dedi Cenk, teşekkür etti. “Hadi o za-
man,” deyip kalktı Bora Bey, “madem
ateşi yaktık, balıkları ızgaraya atalım,
açsınızdır.” Hiçbir şey söylemeden
eve doğru sendeleyerek yürüyüşünü
izledik. Her ne kadar tavırları öyle
89
değilse de eksik uzvuyla yardıma
muhtaç, yalnızlığıyla ilgiye ve sevgiye
aç olabileceğini düşündürüyordu
insana. Orada insanı teslim olmaya
iten bir tür büyülü güç vardı, biz
de itiraz etmedik ve ardından ona
yardıma gittik. Böyle başlamıştı her
şey. Bana öyle geliyor ki Bora Bey de
yalnızlığının farkına bizimle varmıştı.
Yine yağmur yağmış, yine dinmiş,
ıslak toprak ve ahşap kokuyor her
yan. Ve biz şimdi verandada, çatıdan
alnımıza, kollarımıza damlayan yağ-
mur sularını silerken muhtemelen
aynı şeyleri anımsayarak birbirimize
bakıyor, Bora Bey’in kapıyı açmasını
bekliyoruz. Böyle bitecek. Ne yas, ne
sızlanış. Ölünün ardından çıkarılan
hiçbir gürültü yok orada.
Ev sessiz. İçeride rahatsız
edici bir koku var. Cenk bana baktı,
gözleri doldu, abartılı hareketlerle
kanepeye oturdu, başını ellerinin
arasına alıp ovuşturmaya başladı. El-
bette ben de üzülüyorum ama onun
bugün coşkulu bir acı yaşayıp yarın
bu konuyla ilgili işe yaramaz bir film
senaryosu yazmaya başlayacağını
da biliyorum. Bu bana komik geliyor.
Yapmacık ya da samimiyetsiz olmadı-
ğını biliyorum ama komik.
Arka odaya gittim. Elbise
dolabının içine, yatağın altına baktım.
Kimse yok. Hiçbir şey değişmemiş.
Aynı yatak, aynı dolap, hiçbir geomet-
rik forma uymayan aynı şekilsiz boy
aynası. Kendime baktım, yüzümün
yarısının yanık olduğunu düşündüm
ve bir elimle o tarafı kapattım. Cenk,
“Buraya gel,” diye seslendi içerden.
Elindeki zarfı sehpanın üze-
rinde bulmuş. Yanına gidip kanepeye
oturdum. Zarfın üzerinde isimlerimiz
vardı. İçinden bir cd çıktı. “Oyun
oynuyor bizimle,” dedim. Cenk bana
ters ters baktı, CD’yi oynatıcıya takıp
televizyonu açtı. Ekranda Bora Bey
belirdi, göz altları torba torba, gri-
leşmiş saçları ensesinde toplanmış,
zayıf. Üstünde oduncu gömleği ve
kargo pantolon var. Oturduğumuz
kanepeye oturup konuşmaya başladı.
“Birkaç aydır çok hastaydım, ciğer-
lerim nalları dikmişti. Hastaneye
gitmek, tedavi olmak istemedim.
Vakit dolunca gitmeyi bilmek gerek.
Kolilerdeki bazı defterleri ve ıvır zıvırı
arka bahçede yaktım. İnsanın sırları
da kendiyle birlikte ölmeli.”
Konuşurken gözlerini göz-
lerime dikiyor sanki. Korkunç bir ür-
perti olduğum yerde beni titretiyor.
Bütün bunlar bir şaka olsun istiyo-
rum. Ama değil. Viskisini yudumlayıp
sigarasından bir fırt çekiyor, devam
ediyor.
“Sizden istediğim tek bir
şey var. Hanımlar, beni arka bahçeye
gömmez de kıçıma pamuk tıkayıp vü-
cudumu pudralamalarına, tepemde
dua okuyup iyi bilirdik diye bağır-
malarına izin verirseniz sizi rahat bı-
rakmam, haberiniz olsun. İnandığım
şekilde yaşadım, inandığım şekilde
ölmek hakkım. Bir de ev sizin artık.
Ben daha fazla kokmadan şu işi hâl-
ledin. Üst kattayım.”
Cenk’le birbirimize baktık.
İçim sıkılmıştı, pencereye gittim,
başımı dışarı çıkarıp derin bir nefes
90
aldım. Yağmur yağacak gibi ama ça-
tal kuyruklu kırlangıçlar artık haber
vermiyor. Göl yok, sazlıklar yok, ka-
rabataklar yok. Katılaşıp solmuş yaşlı
bedeni geliyor gözümün önüne. Bora
Bey burada. Burada, bizimle birlikte.
Sanki birazdan kapı açılacak, “Haydi
hanımlar balığa,” diyecek ve pis pis
sırıtacak.
“Nasıl yani, anlayamadım,”
dedim. “Biz mi gömeceğiz?”
Evet anlamında başını salla-
dı.
“Bence polise haber vere-
lim,” dedim. “Böyle bir şey yapama-
yız. Başımız belaya girer.”
“Saçmalama,” dedi. “Polise
haber verirsek vasiyetini yerine
getiremeyiz. Esas o zaman başımız
belaya girer. Bizim yapmadığımızı
nasıl kanıtlayacaksın? Burada kimse-
nin ruhu duymaz zaten. İstediği gibi
gömülmek hakkı.”
Cenk bir bakıma doğru
söylüyordu. Bu kadarı Bora Bey’in
hakkıydı. Üçümüz yine eskisi gibi bir
aradaydık. Bazı günler bu kanepeye
dizilir, birlikte film izlerdik. İlk izledi-
ğimiz film, Fil Adam’dı. Filmden sonra
bahçede balıkları pişirirken Bora
Bey bize ne anladığımızı sorunca
Cenk hemen atılmıştı. “Kalıplaşmış
fikirler, farklı olduğu için dışlanan bir
adam, insanların acımasızlığı filan.”
Sonra şöyle demişti: “Herkes fil
adamı aşağılayarak aslında kendini
yüceltiyor. Kusurlu adamın varlığı
öbürlerini harika ve tastamam var-
lıklar olduklarına inandırmak için bir
fırsat.” On iki yaşında biri için fazla-
sıyla abartılı konuşmalar. Bence film
mide bulandırıcı ve sıkıcıydı. Üstelik
siyah beyazdı. Siyah beyaz filmlerden
nefret ederim. Yine de küçük düşme
korkusuyla bunu onlara söylemedim.
Bora Bey filmlerin yanında bir de her
hafta kitaplığından bir kitap seçip
onu bitirmemizi isterdi. Cenk hızlı bir
okurdu. O, kitapları bitirdikçe Bora
Bey mest olur, ödül olarak Cenk’i ba-
lık tutmaya götürürdü. Bana bakarak,
“Zehir gibi bu çocuk,” derdi. O zehir
gibiydi, ben bir hiçtim. Onu daha çok
sevdiğini düşünüyordum. Bu ayrımcı-
lık beni sinir ediyordu.
Cenk’e baktım. Elindeki zarfı
sehpanın üzerine bıraktı, “Bir an önce
kazmaya başlamamız gerek,” dedi.
Kürekleri elimize alıp sedir ağacının
az ötesinde toprağı oymaya başladık.
Yağmurla yumuşamış toprak işimizi
kolaylaştırıyor. Ancak buraya kadar
uzanan kökler var. Kökleri kesip
kazmaya devam ediyoruz. Cenk’in
rahatsız edici hızlı solumaları, küre-
ğin toprağın bedenine saplandığı an
çıkardığı o korkunç ses.
“Eskiden durmadan evden
kaçıp buraya gelirdin,” dedim.
Cenk bir an durdu, küreğe
dayandı, tişörtünün eteğini kaldırıp
terli yüzünü sildi. O yanık ellerinden
hiç çıkarmadığı eldivenler sayesinde
avuçlarını korudu, benimkilerse su
toplamak üzere.
“Hatırlıyorum,” dedi. “Götü-
mü az kurtarmadın.”
Kasabanın bu yakasına geç-
memiz yasaktı. Ama Cenk, annemin
yasaklarına aldırış etmez, evden
91
kaçıp Bora Bey’in yanına gider, geç
saatte döndüğünde ağzı bira kokar,
yürürken ayakları birbirine dolanırdı.
Onu oracıkta boğup öldürüvermek
isterdim ama banyoya götürüp yüzü-
nü yıkar, annem görmeden yatağına
yatırırdım. İlk biramızı on dördü-
müzdeyken tatmıştık. Cenk benim
gibi yüzünü buruşturmamıştı. Bence
tadında hiçbir güzellik yoktu ama
onlar karşılıklı içiyor ve derin sohbet-
lere dalıyorlardı. Bu sohbetlerden
olabildiğince uzak duruyordum. İki
çakırkeyif karşılıklı felsefe yaparken
yanlarında Cola’mı yudumlayıp süm-
sük sümsük oturmak oldukça sıkıcıy-
dı.
“Tek kimlik hırsızı sen değil-
sin,” dedim.
“Nasıl yani,” diye sordu.
“Bir keresinde senin okudu-
ğun Fareler ve İnsanlar’ı çalıp Bora
Bey’e gitmiştim, senmişsin gibi dav-
ranıp kitabı bitirdiğimi söylemiştim.”
“O ne yaptı peki?”
“Beni tebrik etti, balığa
çıkardı, yanından ayrılacağım sırada,
‘Cenk’e selam söyle,’ deyip elime
bir poşet tutuşturdu. İçinde senden
çaldığım Fareler ve İnsanlar vardı.”
Bora Bey, annemden sonra
bizi karıştırmayan tek kişiydi. Dört
yıl boyunca bir kez bile yanılmamış-
tı. Oysa Cenk yanmadan önce bizi
karıştırmamak imkânsızdı. Bütün ka-
sabayı birbirine katabilecek, akılları
karmakarışık edebilecek bir güçtü
elimizdeki ama Bora Bey bu numara-
ları yutmuyordu.
“Sonra neden gelmedik
peki,” dedi, “her şey bittikten sonra
neden gelmedik?”
“Son gelişimi unuttun her-
hâlde,” dedim, “küreği biraz daha
derine daldırdım.”
“Böylesi işimize gelmiş ol-
malı,” dedi, “güzel bir anı olarak kal-
masını istedik ve düşledik. Düşlemek
her zaman yaşamaktan daha kolay ve
sınırsız.”
“Bu çukur yeter bence ar-
tık,” dedim.
Kürekleri kenara atıp ora-
cıkta biraz soluklandık. Hava karar-
mak üzere. İkimiz de susuyoruz. Aynı
şeyleri düşündüğümüze eminim.
İkimizin de aklı şimdi dibinde oturdu-
ğumuz ağaçların, çalıların tutuştuğu
günde. Ahşap evde oturmuş sohbet
ediyorduk. “Bence Poe, gerçek bir
şair,” diyordu Cenk, “düzyazılarında
bile kelimeler istisnasız bir ahenkle
akıyor. O kadar melodik, uyumlu ve
büyüleyici ki. İnsan onu okurken ne
anlattığını unutup anlatış biçiminin
büyüsüne kapılıyor.” Bora Bey onu
hayranlıkla dinliyordu. Poe kimdi ha-
tırlamıyordum. Hiçbir şeyini de oku-
mamıştım. İkimiz de on beş yaşınday-
dık, tıpatıp aynı görünüyorduk, hatta
biyoloji hocamızın söylediğine göre
dnalarımız bile aynıydı. Onun anla-
dıklarını ben niye anlayamıyordum,
ben neden öyle konuşamıyordum.
Neden o özgürce evden kaçabili-
yorken ben onun arkasını toparlıyor,
yine de annemin tartakladığı taraf
oluyordum. Ne farkımız vardı sanki.
Bu sinir bozukluğu ruhumu öyle sıkı
kavramıştı ki onlar susunca olan bite-
92
nin farkına vardım. İçeriye boğucu bir
duman sızıyordu, dışardan çıtırtılar
geliyordu. Dışarı çıktık. Bahçe yanı-
yordu. Cenk toprağı avuçlayıp yanan
çalıların üstüne atmaya başladı. Ben
öylece bakakaldım. Bora Bey evin
yanındaki çeşmeye koşunca ben de
kıvrak zekâlı ikizime doğru atıldım,
yerden bir avuç toprak aldım ve alev-
lerin üzerine atarken bir anda den-
gemi kaybediverdim, belki de onu
bilerek ittim. Cenk alevlerin üzerine
uçtu, bedeni tutuşurken bağırmaya
başladı. Öylece acı çekişini izliyor-
dum. Sanki yanan o değil bendim.
Nutkum tutulmuştu. Ne yapmıştım?
Bora Bey hortumu sürükleyerek bize
doğru koşuyordu. Çok geçmeden
yangını söndürmüştü. O gece annem
hastane koridorunda beni öldüre-
siye tokatladı. “Hani kütüphaneye
gidecektiniz siz,” dedi, “ya kardeşin
ölseydi. Ölseydi belki daha iyi olurdu.
İnsanın yaşamı boyunca, yanı başında
kendisinin daha iyi bir versiyonunu
görmesi epey can sıkıcı.
Kalktım, elimi Cenk’e uzat-
tım, kolundan çekip kaldırdım.
Çatı karanlık, havasız. Işığı
yaktım. Bora Bey balmumundan ya-
pılmış bir heykel gibi donuk, oracıkta
yatıyor. Zehir ya da ilaç gibi bir şeyler
içmiş olmalı, yanında kırık bardağı
da var. Bu bardağı neden atmadı-
ğını hiçbir zaman anlamadım. Kırık
bir bardak. Dudağını yarabilir, elini
kesebilir. Ama Bora Bey onu bir sa-
nat eseriymişçesine özenle koruyor
ve saklıyordu. Cenk’le birbirimize
baktık. “Giysileriyle mi gömelim,”
diye sordu. “Hayır,” dedim, “çıplak
olmalı.” Onu soyduk. Teni sapsarı,
ama altına hapsolmuş kanın rengi
gitgide mavileşiyor sanki. Başucun-
daki battaniyeyi yere serdik, ben baş
tarafına geçtim, Cenk ayaklarına. Bir,
iki, üç. Kaskatı. Ikına sıkıla kaldırdık
ve yere, battaniyenin üzerine cansız
bedeni bıraktık. Tahmin ettiğim
kadar kötü kokmuyor, yine de beni
rahatsız eden, buradan çıkmak, onu
bir an önce toprağa salmak arzusu
uyandıran pis bir hava doluyor içime.
Zar zor nefes alıyorum. Battaniyenin
uçlarından tutup kaldırdık ama henüz
birkaç merdiven inmişken Bora Bey
büyük bir gümbürtüyle battaniyeyi
terk edip yuvarlanmaya başladı.
Cenk öğürerek banyoya koştu, kusu-
yor, onu duydukça benim de midem
bulanıyor. Az sonra geldi. Yüzünü
yıkamış, kurulamamış, benzi soluk.
“Çok ağır,” dedim. “Protezi
çıkaralım.”
Protezi çıkardık, battaniye-
nin kenarlarını düşmesin diye daha
içte tutmaya çalışarak onu çukura
kadar taşıdık. Dışarıda hava kararmış,
ağaçların gövdeleri yağmuru içmiş,
renkler koyulmuştu. Bu saatlerde
sazlıklara çekilen karabatakların çığ-
lıkları duyulurdu. Şimdiyse sessizlik
içimi ürpertiyor. Kan ter içindeydik.
Battaniyeyi cansız bedenine sıkıca
doladık ve Bora Bey’i kazdığımız çu-
kura yavaşça bırakıp üstünü toprakla
kapattık.
Annemi dinlememiştim.
Cenk evde yaralarının iyileşmesini
beklerken bir gün kaçıp Bora Bey’in
93
evine gittim. Bahçedeki yeşilliğin
yerini kararmış ot öbekleri almıştı.
Ev darmadağındı, şöminenin merme-
rine dizili ahşap atlar kilimin üzerine
yığılmıştı, anayola bakan pencerenin
camı parçalanmış, koltuğun üzerine
düşen cam kırıkları toparlanmamıştı.
Bora Bey bir tuhaftı, alnında bir çizik,
yanağında ve gözünün üzerinde ha-
fif bir şişlik ve morluk vardı. O arka
bahçede baltasıyla odun yararken
ben, çatı katındaki büyük pencere-
den göle ve gölün bitiminde uzanan
kasabaya bakıyordum. Kasaba Bora
Bey yüzünden Cenk’in yandığı de-
dikodularıyla çalkalanıyordu. Kavga
mı etmişti, belki hırsız girmişti. Omu-
zumu bana ne dercesine salladım,
bir şey sormadım. Sonra karanlık
köşedeki hasır sepetin içinde duran
eski defterleri kurcalamaya başladım.
Açtığım sayfaya hayretle bakakal-
dım, bir sonrakine ve bir sonrakine
de. Kesik bacak resimleriyle doluydu
her biri. Kimi bir tren rayında kalmış,
kimi bir giyotinin önüne yuvarlanmış
kesik bacaklar. Bacağının niçin ke-
sildiği sorusuna bir kez olsun beni
tatmin eden bir yanıt vermemiş, her
seferinde bu soruyu geçiştirmişti.
Cesaretimi toplayıp bir protezle ya-
şamanın, tek bacaklı bir adam olma-
nın onun için çok zor olup olmadığını
sorduğumda, “Empati yapman güzel
ama böyle keyfim yerinde evlat, es-
kiden ne huysuz bir adam olduğumu
bilsen,” der, tok bir kahkahayla konu-
yu değiştirirdi. Bazen de insanların
eksilerek de tamamlanabileceği, var
olabilmek için her şeyin standart
formlara uygun olması gerekmediği
hakkında bir nutuk atardı. Onun ken-
diyle bu denli barışık olmasını içten
içe kabul edemiyordum. Sonra balta
sesleri kesildi, Bora Bey merdivenin
son basamağında, iri gövdesiyle ses-
sizce dikilmiş bana bakıyordu. Yüzüm
yanıyor, kalbim hızla atıyordu. Defter
sepete, eski yerine kaydı, toparlanıp
doğruldum, hiçbir açıklama yapama-
dım. O an istese beni öldürebilirdi,
bunu çok rahat yapabilirdi, bunu
düşününce ayaklarımın boşaldığını
hissediyor, bir yandan da bunu dü-
şündüğüm için utanıyordum ama
bir daha evine gelmememi, defolup
gitmemi söyledi. Eve vardığımda
annemden kasabadaki bütün mal
varlığını satılığa çıkardığını ve derhâl
oradan taşınacağımızı öğrendim.
Şehre gidecektik, Cenk ameliyatlar
geçirecekti, orada okuyacaktık.
Cenk’e Bora Bey’in zaten artık bizi
istemediğini söyledim.
Cenk yerinden kalktı, az
sonra buz gibi iki şişe birayla yanıma
geldi. Yüzündeki lekelere bakınca
sanki hâlâ o alevlerin içinde acı çeki-
yormuş gibi geliyor. Onca ameliyata
rağmen değişen pek bir şey yok.
“Ateş yakalım mı,” dedi.
“Emin misin,” diye sordum.
Gülümseyip eliyle onu takip
etmemi söyleyen bir işaret yaptı.
Odunluktan çıra ve odunları
alıp Bora Bey’in mezarının yanında
ateş yaktık. Bir süre öylece oturduk.
Cenk’in tavırlarındaki sakinlikte beni
rahatsız eden bir şey vardı. Eve gidip
cd’yi aldım, tam ateşe atacakken
94
elimden kaptı.
“Ne o,” dedim, “sana kısa
film çıktı herhâlde.”
“Salak salak konuşma,” dedi,
“anı bu. Herkes senin gibi düşünmek
zorunda değil. Ben senin gibi mater-
yalist bir adam değilim.”
“Nesin peki? Bora Bey seni
göklere çıkarmasaydı da onu böyle
sevecek miydin?”
“İnsanlar her şeyi bir karşılık
beklediği için yapmaz,” dedi. “Onu
içimden geldiği için sevdim. Ama sen
karşılığında istediğin şeyi alamadığın
için sevilmediğini düşündün. Çünkü
duygusuz piçin tekisin.”
CD’yi de alıp eve girdi.
Sendeleyerek ahşap eve doğru yü-
rüyüşünü izlerken her şey daha farklı
olabilirdi, diye düşündüm. Şimdi her
şey istediğim gibi, evet, ama başka
türlü olmasını arzuluyorum. Bunun
için geriye alınması gereken milyon-
larca şey var. Ve bu mümkün değil
artık. Ardından ben de eve gittim.
Arka odadaki ışık açıktı. Işığa doğru
yürüdüm, kapıda kaldım. Cenk oda-
nın köşesindeki boy aynasının önüne
dikilmiş, saçlarını topluyor, yüzünü
apaçık sergiliyor. Daha önce saçlarını
böyle topladığını, aynaya bu şekilde
baktığını hiç görmedim. Bakışların-
daki yoğunluk beni ürkütüyor. Birkaç
adım attım, aynada beliren yansıma
gülümseyip bana döndü.
“Kusura bakma,” dedim,
“öyle söylemek istemedim, onu içten
sevdiğini biliyorum elbette. Sana
takıldım.”
“Sorun değil,” dedi. “Olur
öyle şeyler, boş ver, ikimiz de gergi-
niz.”
Sonra telefonunu bana uzattı, du-
varın önünde dikildi ve fotoğrafını
çekmemi istedi. “Hadisene,” dedi,
“bunda bu kadar şaşıracak ne var.
Çek işte. Artık senin fotoğraflarını
kullanmayacağım.”
“İstersen kullanabilirsin,” dedim, “be-
nim için sorun değil.”
“Hayır,” dedi, “istemiyorum. Çek
artık.”
Fotoğraflarını çektim. Yüzü apaçık
ortada, ifadesinde rahatsızlık duy-
duğuna dair hiçbir iz yok. Büyük bir
zafer kazanmışçasına bakıyor kame-
raya. Ama eldivenler hâlâ elinde.
“Onları da çıkarmayacak mısın,” diye
sordum.
“Çıkaracağım,” dedi, “güneş doğar
doğmaz çıkaracağım.”
“Peki,” dedim, “gidelim mi artık, çok
yoruldum.”
“Ben burada kalmak istiyorum,” dedi.
Israr etmedim. Arabaya binip hızla
uzaklaştım oradan. Bu kararı işime
geldi. Yeni bir ev aramak zorunda
değilim artık. O yokken birkaç gün
içinde her şey düzene girdi. Bir ikinci
el eşya dükkânıyla anlaşıp evdeki
eşyaları sattım. Ikea’ya gidip yenile-
rini aldım. Yeni eşyalarıma bakınca
onlara sarılmak geliyor içimden. Öyle
güzeller ki. Cenk’e ait ıvır zıvırları po-
şetlere doldurup ardiyeye koydum.
Eşyalarını getirebileceğimi söylemek
için ona telefon ettim ama aradığım
kişiye ulaşılamıyordu. Önemseme-
dim. O da benim gibi kafa dinliyor
diye düşündüm. Nasıl olsa acelesi
95
yok. Tadını çıkardım. İşteyken gün
boyu evin sakinliğinin, eşyaların te-
mizliğinin ve akşam yetmiş beş inçlik
yeni televizyonumda izleyeceğim
aksiyon filmlerinin hayalini kurdum.
Birkaç gün sonra korkunç bir şey
oldu. Kapı çaldı. Karşımda Cinayet
Büro’dan geldiklerini söyleyen iki
adam vardı.
“İfadenizi almamız gereki-
yor,” dedi tıknaz olan, “size soracağı-
mız sorular var.”
“Ne hakkında,” diye sordum.
“İntihar süsü verilmiş bir
cinayetle ilgili,” dedi öbürü, “yaşlı
bir adamın öldürülüp ahşap evinin
bahçesine gömülmesi hakkında.”

96
 Döngü
Fotoğraf, 2018
Mevsim Yenice
 Kemik III - Suzi*
altKurmaca Hande Ortaç

Kemik I - Navigasyon’u okumak için tıklayın

Kemik II - Puzzle’ı okumak için tıklayın

Doğrudur. Buldukları kesin Ekber’in ölüsüdür. Ekber Bey

gitti dediler o zaman. Sorduk, nereye diye? Ne demişlerdi ki? Ha-
tırlayamıyorum. Aman ne çok işim vardı o zamanlar, Ekber’in mi
peşine düşeyim? Bulgaristan’la burası arasında mekik dokuyorum.
Çocuklar orada, ben burada. Sene 92 filan herhalde. Ne gencim
o zamanlar. Nevin Hanımın yanındaydım. O kadın da öldü mesela,
ama yeri yurdu belli. Ben baktığım kadını kaybeder miyim hiç! Allah
korusun. Yoksa bugünkü şirketimi rüyamda bile göremezdim. On-
larca aile bana ve çalışanlarıma çocuklarını, yaşlılarını, hastalarını
emanet ediyorlar. Kolay mı bu güveni inşaa etmek. Bütün gençliği-
mi aldı bu iş. Hatta orta yaşlılığımı…
Hatırladım.
200.000 lira dondaki cebe...
150.000 lira sutyenin içine… Naylona sar.
50.000 lira cüzdana, 20.000 lira cüzdanın gizli cebine.
Ne etti?
Toplam, hımm 470.000 lira.
Geriye ne kaldı? Hah, 320.000 lira.
100.000 lirasıyla gümüş kaşık alındı. Çantanın dibinde.
Eee… daha 220.000 lira var.
Nereme sokucam, nasıl kaptırmıycam sınırda?
… Fistanın içine dikeyim.
İki tarafın sınırından da yakalanmadan geçebilir miyim?
Uuu bir yakalanırsam her şeyi didik didik ararlar.
Kaşıkları da bulurlar.
Kulübelerden işaret ederler birbirlerine, her şeyde düş-
manlar ama avantada birleşir bunlar.
İyice diktireyim, kimse anlamasın. 10.000 liraya diktirsem
98
çarşıda? Dikerler mi?
Dikerler tabii, dikmezler mi?
Olmazsa bir gün de onlara temizliğe
giderim.
Hatırladım. Ekber Beyi. Çok
iyi hatırladım.
“Suuziii... Suzzziii…”
Önce tatlı tatlı seslenir.
Ama paralar böyle yatağa saçılmış
bırakılmaz.
“Suzan!”
Hızla şirretleşir.
“Geliyorum!”
Geliyorum işte patlama.
Çarşafa dola, kapa kapa kapa… Gör-
mesinler.
“Suzan dedim!”
Sesiyle ölümcül darbeyi
indirir. Acımasız bir keskinlik.
“Ay n’oldu? Geldim geldim.”
“Bak bak,” hemen gammaz
çocuk oluverir. Bu kadının hâletiru-
hiyesinin değişme hızına yetişmek
mümkün değil. Kimse yetişemediği
için de ben baktım ona. Yıllarca. Yarı
sevdim, yarı nefret ettim.
“Neye bakayım?”
“Baak, Ekber Beyin yanında
kim var?”
“Aaa kızı mı vardı bu ada-
mın?”
“Yapma Suzi amma safsın
ha, kızıllar sizi bayağı enayi yetiştir-
miş. Sonra vur ensesine, al lokmasını,
heder ederler sizi tabii.”
“Ne alakası var abla? Hem-
şireyim ben, okumuşum, niye enayi
olayım?”
“Eh, evinizden ettiler sizi,
geldin burada üç kuruşa çalışıyorsun.
Yapabildin mi mesleğini? Yok. Tür-
kiye’ye şükretmesini bileceksin. Ah
açmasaydık sınırları oohh hooo siz
daha çok sürünürdünüz de.”
“... şükür abla…”
Hatırladım. Ekber Bey.
Şükür şükür. Parayı zaten
bin mücadeleyle kazanıyoruz, götür-
mesi başlı başına bir iş. Çıkış kapısın-
daki görevli elini donuma atsa… Bu
kadar dipteki cebe ulaşamaz artık,
yuh. Şerefsizlik etmez o kadar. Bulgar
sınırındaki de mememi ellese… nay-
lon hışırdarsa. Olur mu olur. Geri de
çekemiyorsun ki koca memeyi, kolay
mı? Yok parayı naylona koymamak
lazım. Bez bir kese yaptırıvereyim.
Avanta vermeden geçsem sınırı…
Ne iyi olur. Çocukların okul zamanı
geliyor, para lazım. Halleder miyim?
Ederim.
“Ayol tabi ki kızı değil Suzi,
bu kadın onun kapaması.”
“Bu yaşta! Güleceğim yoktu.
Yani abla afedersin de, adam yerin-
den kalkamıyor nasıl kaldırsın ahaha
haa…”
“Sus kız, böyle hasta adam-
lar alırlar yanına genç bir hanım, son
zamanlarını güllük gülistanlık geçirir.
Vefatında da her şeyi kadının üstüne
yapar. Alan memnun veren memnun.
Anladınız mı Safinaz Hanım(!)”
“Tövbe, olmaz öyle şey. De-
ğildir.”
Bacağımı tuttu diyelim. Bu
sefer eyvallah diyeceğim. Elini yuka-
rıya kaydırıp donumu ellemesin ye-
ter. Belki bir seferlik de yanağından
öperim herifin. Beni çok zorlamasın-
99
lar da sınırda. Bir öpücük. N’olcak?
Hatırladım Kerem’i de. Küçücüktü
geldiklerinde. Ne masum suratlı ço-
cuktu onlar abisiyle. Büyüyünce de
güzel adam olmuş.
“İki de oğlan var, bak bak
peşlerinden geliyorlar. Kadının ço-
cukları mı?”
“Bulmuş yağlı kapıyı. Yerleş-
miş baksana. Neyse Suzi, yemekte ne
var?”
“İki oğlan, pek de tatlılar
maşallah. Kıymalı fasulye var abla.
Ben yokken yersin diye de patates
oturtma koydum dolaba. Köfte yap-
tım, buzluktan çıkarırsın sabahtan,
öğlene kızartırsın.”
“Çabuk geleceksin değil
mi?”
“Çocuklarımı bir göreyim
hemen döneceğim.”
“Memleket memleket tut-
turdun sen de. Burası ne? Burası da
senin evin.”
“Sağ olasın, öyle de abla, bi-
zim adama iş bulamadık biliyorsun.”
“Bu kadın uğradı dün. Turşu
kuruyormuş. İster misiniz dedi. Bak
isteyen herkes iş buluyor, taşı sıkıyor
yeri gelince, buluyor işte.”
“Kim? Ekber Beyin yanında-
ki kadın mı?”
“He, turşu kurup satıyorum
dedi. İstersek bize de kurarmış.”
“Adam bütün ailesine bakıp
üstüne evi yapacaksa, neden turşu
kurup para kazanmaya çalışsın bu
kadın.”
“Açgözlü demek ki.”
“Bakalım tadını beğenirsek
bize de söyleriz.”
20.000 liraya turşu alırım
bir dahakine, yiye yiye giderim. Çe-
rez niyetine.
Bu Ekber madem kendi-
ne baktıracak birini arıyordu, niye
beni yanına almadı. İş yaptıracaksa
benden daha çalışkanı güçlüsü yok.
Nevin Hanım iyidir hoştur ama zor-
dur. Çoluğu çocuğu yanında bir saat
durmaya dayanamadığı için bana
baktırıyorlar. Bu adamınsa ağzı var
dili yok. Yok vallaha. Beni alaydı ya
yanına. O zaman beni yanına alaydı,
belki bugün burada boşu boşuna
oturup dili olmayan ölüden lâf alma-
ya çalışmazdık. Saat de geç olmuş.
Mine’den hâlâ ses yok. Ne yapacağım
bu kızla?
“Mine kızım, alo?!”
“Suzan Hanım buyurun?”
“Berna Hanım Aleksa’yı ka-
bul etti mi? Başlıyor mu pazartesi?”
“Berna Hanım bilgi verme-
diler henüz.”
“Eh kızım arasana sen, so-
rup ilgilensene. Müşterinin peşinden
biz koşacağız.”
“Tamam, Suzan Hanım.”
“Berna Hanımı ara de ki,
Aleksa içinize sinmediyse Müslüman
bir bakıcı önerelim...”
Hatırladım.
“Kız Suzi, Ekber Beyin arada
bir gittiği köyü yoktu, şimdiye kadar
da bir akrabasını görmedim. Nerede
bu adam?”
Başımın etini yedi nerede
bu adam diye diye. O zamanlar ben
de kadının- neydi adı? Kerem’in an-
100
nesi işte- yaptığı turşuların tuzağına “Ben geliyorum birazdan, şu
düşmüşüm, iki günde bir evlerine toplantı bir bitsin ofise geçeceğim.
uğruyorum. Turşular ama ne turşular. Ben gelene kadar sen dosyaları bir
Akıllara ziyan. Bildikler, mesela bam- kontrol et. Buluruz birini.”
ya, kornişon, domates, erik, beyaz la-
hana, biber; hadi armut, üzüm eyval- *Bu öykü 4 tefrika hâlinde yayımlana-
lah da bıldırcın yumurtası, kiraz, muz, caktır.
ahtapot, elma turşularına ne demeli.
Kapısından ayrılamıyorum kadının.
Nevin Hanım meraktan çatlayacak,
her ziyarette tepemde; bu adam ner-
deymiş, n’olmuş, neden yokmuş diye.
En sonunda baskılara dayanamadım,
sordum.
Sormaz olaydım. Çok utan-
dım. Kadının -adı neydi? Kerem’in
annesi işte- gözünde, gözünün çok
içinde bir yerdeki ışık dondu gibi
oldu.
Hissettim. Bu adama bir şey
olmuş. Sonra kadının omzuna do-
kundum. Kimseye söylemem dedim.
Panikle atıldı, “Neyi?”.
Birkaç gün sonra Nevin Ha-
nım seslendi yine.
“Suzii, koş, haberlerim var.”
“Buyur Nevin Hanım.”
“Ekber Bey evine dönmüş,
camda görmüş komşular. Yoldan
gelen geçeni izliyormuş.”
Ağzımdan söz çıkmadı. Bir
mırıltı sadece. “Hadi gözünüz aydın.”
Mahallede bir bayram havası. Benim
içimde garip bir serinlik. İyi mi kötü
mü bilemediğim bir his.
Telefonum çalıyor.
“Aradın mı kızım Berna Ha-
nımı?”
“Başka kim olur diye sordu
Berna Hanım.”
101