1) Goodman and Gilman’s.

The pharmacological Basis of

Therapeutics, (Macmillan)
2) Cooper, Bloom, Roth. Οι βιοχημικές βάσεις της
νευροφαρμακολογίας, Μετάφραση (Λέξημα)
3) Kaczmarek. The Neuron, Cell and molecular biology (Oxford)
4) Craig & Stitzel. Modern Pharmacology
5) Katzung. Basic and Clinical Pharmacology
6) Goth. Μετάφραση
7) Page-Gurtis, Sutter, Walner, Hoffman
Φαρμακολογία, εκδόσεις Πασχαλίδης
8) Τσιφτσόγλου Μοριακή και κλινική Φαρμακολογία
ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ: Περιοχή των βιολογικών επιστημών που
ασχολείται με τη μελέτη της επίδρασης διάφορων χημικών ουσιών με
βιολογικά συστήματα.

ΚΙΝΕΖΟΙ 2700 π.χ Pen Tsao

AΙΓΥΠΤΙΟΙ 1550 π.χ Ebers Papyrus
ΕΛΛΗΝΕΣ Ιλιάδα, Οδύσσεια
Σωκράτης, Πλάτων
ΡΩΜΑΙΟΙ Διοσκουρίδης
130-201 μχ Γαληνός
1493-1541 Παράκελσος

18ος ΑΙΩΝΑΣ ΧΗΜΕΙΑ

Sertürner 1783-1841 ΜΟΡΦΙΝΗ

Willian Harvey 1628 ΚΙΝΗΣΗ ΚΑΡΔΙΑΣ
Claude Bernard 1856 ΚΟΥΡΑΡΙΟ
 ΚΛΑΔΟΙ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ

•Βιοχημική και μοριακή φαρμακολογία

•Χημειοθεραπεία
•Φαρμακοδυναμική (αντιδράσεις παρενέργειες)
•Νευροφαρμακολογία
•Κλινική φαρμακολογία-φαρμακευτική
•Ανοσοφαρμακολογία
•Ψυχοφαρμακολογία
•Ενδοκρινοφαρμακολογία
•Αναπτυξιακή φαρμακολογία
•Φαρμακογενετική
Μονή Σιμωνόπετρας
Μονή Σιμωνόπετρας
 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ
Μακρομοριακές ενώσεις της επιφανείας ή του εσωτερικού των κυττάρων στις οποίες συνδέονται
άλλες ενώσεις μικρότερου μοριακού βάρους και προκαλούν βιολογική αντίδραση.
Ένας από τους πρώτους υποδοχείς που χαρακτηρίστηκαν το 1973 είναι υποδοχέας της μορφίνης.
Επίσης πολύ καλά χαρακτηρισμένος είναι ο υποδοχέας της ακετυλοχολίνης
Υποδοχέας Ach

Διέγερση του νεύρου

Ach

Ach/υποδοχέας

Na+ είσοδος (ιονική ισορροπία καταστρέφεται)

Διαφορά δυναμικού (αποπόλωση)

Απελευθέρωση Ca++

Ca++ +πρωτεΐνη ακτίνη μυοσίνη

Σύσπαση
 Είδη Δεσμών
Α) ομοιοπολικός (100 Κcal)
N, O, S / H, Na, K, Cu, Ca, Zn, Mg
Β) σχηματισμός χηλικού συμπλόκου (αντιστρεπτός)
EDTA, Fe + πορφυρινικός δακτύλιος
Γ) ιονικός (5Κcal/mole)
-COOH, PO4 , -OH, -NHZ
Δ) δεσμός υδρογόνου (υποσύνολο ιονικών) (2-5Κcal/mole)
Υδρογόνο με ηλεκτροθετικό
πυρήνα συνδέεται με
ηλεκτροαρνητικό άτομο

Ε) Δυνάμεις Van der Waals

(0.5 Κcal/mole)
Ηλεκτροστατική έλξη μεταξύ δύο ουδετέρων ατόμων
Παραδείγματα Δεσμών
 Ρόλος του βαθμού ιονισμού

pH=Pkb+ log [B] / [BH+] ασθενείς βάσεις

pH=pKa + log [A-] / [AH] ασθενή οξέα
log[A-] / [AH]=pH – pKa

Τεταρτοταγές
αμμώνιο

Τριτοταγές
αμμώνιο
Ionization constants of some common drugs
 Σχέση Δομής-Δράσης

Αποδεικνύεται με
χρήση χημικών
αναλόγων πειραματικά

Στερεοϊσομέρεια
D(-) στέρεο ισομερή μορφίνης πιο δραστική από L(-)
Παρόμοια δράση της κορτιζόνη cis ή trans μορφή
Σημαντική ιδιότητα για τις ενζυμικές αντιδράσεις
(σύνδεση ένζυμου/υπόστρωματος)
 ΣΤΕΡΕΟΊΣΟΜΕΡΕΙΑ
D(-) στέρεο ισομερή μορφίνης πιο δραστική από κορτιζόνη cis ή trans
μορφή. Ενζυμικές αντιδράσεις ένζυμο/υπόστρωμα
Ορμόνη
Νευρομεταβιβαστής
ή Φάρμακο
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
ΥΠΑΡΞΗΣ,
Σύνδεση (Αναγνώριση)
ΔΡΑΣΗΣ
ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ Υποδοχέας
Τελεστής Μεταγωγή

Μεταφορά ιόντων ή
μορίων
Ενεργοποίηση ή
αδρανοποίηση Ενίσχυση
ενζύμων
Πρωτεϊνοσύνθεση
Έκλυση ορμόνων ή
νευρομεταβιβαστών

Βιολογική απάντηση
Πρωτεϊνικοί στόχοι
για τη δράση
των φαρμάκων
Υποτύπος Χαρακτηριστικά Ταξινόμηση νευρωνικών υποδοχέων
ΑΔΡΕΝΕΡΓΙΚΟΙ

α1 Μετασυναπτικός: Προκαλεί σύσπαση λείων μυϊκών ινών. Εντοπίζεται στην καρδιά, τον
σπερματικό πόρο και τον εγκέφαλο η φαινυλεφρίνη είναι μέτρια εκλεκτικός αγωνιστής, η
πραζοσίνη εκλεκτικός ανταγωνιστής. Συνδέεται με υδρόλυση φωσφολιπιδίων ινοσιτόλης.
α2 Διακρίνεται πλέον σε δύο υποτύπους, που αναφέρονται ως α2α και α2Β, Ri και Rs ή α2-C10 και
α2-C4. H γουανφασίνη και το UK 14304, εκλεκτικοί α2Ααγωνιστές, οδηγούν σε βελτίωση της
μνήμης γηρασμένων πιθήκων, χωρίς να προκαλούν ηρεμιστική δράση ή υπόταση. Αντίθετα, η
κλονιδίνη και το ΒΗΤ 920 προκαλούν υπόταση και ηρεμιστική δράση, επιδρώντας με μεγαλύτερη
εκλεκτικότητα στον α2Β υποτύπο. Και οι δύο υποτύποι αναστέλλονται με ταυτόσημη μεγάλη
συγγένεια από την ιδαζοξάνη, ενώ η ραουβολσίνη εμφανίζει μεγαλύτερη συγγένεια με τον α2Β.
β1 Ενεργοποιεί την αδενυλική κυκλάση. Προκαλεί διέγερση της καρδιάς και λιπόλυση στα
λιποκύτταρα. Η δοβουταμίνη είναι εκλεκτικόςκός αγωνιστής, ενώ η μετοπρολόλη εκλεκτικός
ανταγωνιστής.
β2 Ενεργοποιεί την αδενυλική κυκλάση. Οδηγεί σε χάλαση των λείων μυών των βρόγχων. Η
τερβουταλίνη και η αλβουτερόλη είναι εκλεκτικοί αγωνιστές. Το IPS 339 είναι εκλεκτικός
ανταγωνιστής.

ΝΤΟΠΑΜΙΝΕΡΓΙΚΟΙ
D1 Διεγείρει την αδενυλική κυκλάση. Το SKF 38393 και η διυδροξιδίνη είναι εκλεκτικοί αγωνιστές.
Το SCH 23390 είναι ανταγωνιστής. Ανευρίσκεται στον αμφιβληστροειδή και σε πυραμιδικά
κύτταρα του οσφρητικού φύματος.
D2 Αναστέλλει την αδενυλική κυκλάση. Η κινπερόλη και το PHN 0434 είναι αγωνιστές. H (-)
σουλπιρίδη, η δομπεριδόνη και η ετικλοπρίδη είναι εκλεκτικοί ανταγωνιστές. Όταν εντοπίζονται
στις απολήξεις και τα κυτταρικά σώματα των μελαινορραβδωτών και μεσομεταιχμιακών
ντοπαμινεργικών νευρώνων, χαρακτηρίζονται αυτοϋποδοχείς. Πρόσφατα κλωνοποιήθηκε ένας D2
υποτύπος
 ΣΕΡΟΤΟΝΙΝΕΡΓΙΚΟΙ

5 ΗΤ1Α Εντοπίζεται κατά προτίμηση στους πυρήνες της ραφής και τον ιππόκαμπο. Οδηγεί σε διάνοιξη
διαύλων ιόντων Κ+. Η βουσπιρόνη και η8-ΟΗ-DPAT είναι εκλεκτικοί αγωνιστές και η
σπιπερόνη ανταγωνιστής.
5-ΗΤ1Β Βρίσκεται σε μεγάλη συγκέντρωση στην ωχρά σφαίρα και τη μέλαινα ουσία. Εμφανίζει μεγάλη
συγγένεια με το RU 24969.
5-HTIC Εντοπίζεται στο χοριοειδές πλέγμα, αυξάνει την αγωγή των ιόντων CI-. Εμφανίζει μεγάλη
συγγένεια με το LSD και τη μεθυσεργίδη. Πρόσφατα κλωνοποιήθηκε και προσδιορίστηκε η
αλληλουχία του.
5-ΗΤID Εμφανίζεται σε μεγάλη πυκνότητα στα βασικά γάγγλια. Έχει μεγάλη συγγένεια με την 5-
μεθοξυτρυπταμίνη ως αγωνιστή και τη μετεργολίνη ως ανταγωνιστή.
5-ΗΤ2 Τα υψηλότερα επίπεδα παρατηρούνται στο φλοιό. Η σπιπερόνη είναι εκλεκτικός ανταγωνιστής.
Εκπολώνει νευρώνες του κινητικού πυρήνα του προσωπικού νεύρου και φλοιώδεις πυραμιδικούς
νευρώνες. Είναι συζευγμένος με την υδρόλυση φωσφολιπιδίων ινοσιτόλης. Εμφανίζει μεγάλου
βαθμού ομολογία με τον 5-HTIC.
5-ΗΤ3 Μπορεί να είναι μείγμα τριών υποτύπων. Εμφανίζεται σε μεγάλη συχνότητα στο περιφερικό
νευρικό σύστημα και πρόσφατα ανευρέθηκε στο ΚΝΣ. Παρουσιάζει μεγάλη συγγένεια με τη
ζακοπρίδη ως ανταγωνιστή. Είναι διαυλικός υποδοχέας
.
5-ΗΤIP Ανευρίσκεται στο έντερο. Εμφανίζει διαφορετική ευαισθησία σε φαρμακολογικούς παράγοντες
από τους άλλους 5-ΗΤ υποτύπους.
 ΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟΙ

ΜΟΥΣΚΑΡΙΝΙΚΟΙ
Μέχρι σήμερα έχουν κλωνοποιηθεί πέντε υποτύποι που ονομάζονται Μ1-Μ5. Είναι όλοι
συζευγμένοι με πρωτείνες G και αναστέλλονται από το κινουκλιδινυλοβενζιλικό (QNB). Η
πιρενζεπίνη αποτελεί εκλεκτικό ανταγωνιστή των Μ1 θέσεων και το ΜcN-A-343 είναι μετρίως
εκλεκτικός αγωνιστής. Ο Μ2 υποδοχέας φαίνεται ότι είναι κυρίως προσυναπτικός. Οι Μ1, Μ3,
και Μ5 ενεργοποιούν την υδρόλυση φωσφολιπιδίων ινοσιτόλης. Οι Μ2 και Μ4 αναστέλλουν
την αδενυλική κυκλάση. Το AF-DX 116 είναι ένας εκλεκτικός ανταγωνιστής του καρδιακού
Μ2 υποτύπου.

NIKOTINIKOI
Πρόσφατα, με βάση τις φαρμακολογικές ιδιότητες και τις διαδικασίες κλωνοποίησης και
εφαρμογής μονοκλωνικών αντισωμάτων, περιγράφηκαν 4 υποτύποι. Νευρομυϊκοί αναστολείς,
όπως η α-βουγκαροτοξίνη και το δηλητήριο της Naja naja siamensis*είναι ειδικοί ανταγωνιστές
στη νευρομυϊκή συμβολή. Η α-βουγκαροτοξίνη συνδέεται με τα αυτόνομα γάγγλια, αλλά δεν
αναστέλλει τη μεταβίβαση.
* Προέρχεται από την κόμπρα του Σιάμ (Σ.τ.μ.)
 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΠΙΟΥΧΩΝ
Μι (μ) Η μορφίνη, τα αλκαλοειδή του οπίου, η β-ενδορφίνη και οι εγκεφαλίνες αποτελούν αγωνιστές.
Η κυκλική σωματοστατίνη και τα ανάλογά της είναι ανταγωνιστές.

Δέλτα (δ) Είναι υποδοχέας για τις εγκεφαλίνες. Το ΚΙ-176 είναι ανταγωνιστής.

Κάππα (κ) Η δυνοφρίνη και το U 50488 είναι οι προτιμώμενοι αγωνιστές. Η νορβιναλτορφιμίνη είναι
εκλεκτικός ανταγωνιστής

Σίγμα (σ) Ενδέχεται να μην είναι πραγματικός υποδοχέας οπιούχων, αφού η φαινκυλκλιδίνη (PCP), η
αλοπεριδόλη και η Ν-αλλυλνορμεταζοκίνη είναι αγωνιστές και η ναλοξόνη δεν οδηγεί σε
αναστροφή της δραστηριότητας των αγωνιστών. Ένας ε-υποδοχέας ενεργοποιούμενος από τη β-
ενδοφρίνη έχει εντοπιστεί στον σπερματικό πόρο, όχι όμως στον εγκέφαλο.

GABAεργικοί

GABAA Ενεργοποιείται από τη μουσκινόλη, ενώ αναστέλλεται από τη δικουκουλλίνη. Εντοπίζεται στον
ιππόκαμπο, το ραβδωτό σώμα και τον νωτιαίο μυελό. Αυξάνει την αγωγιμότητα των
χλωριούχων. Έχουν κλωνοποιηθεί δύο υποτύποι (Ι και ΙΙ). Ο υποτύπος Ι εντοπίζεται στην
παρεγκεφαλίδα. Τα CL 218872 και β-CCM είναι εκλεκτικοί αγωνιστές.

GABAB Εντοπίζεται κυρίως προσυναπτικά. Η βακλοφαίνη είναι εκλεκτικός αγωνιστής. Η φακλοφαίνη

είναι ανταγωνιστής. Είναι δυνατό να επηρεάζει τους διαύλους ιόντων Ca και K+ μέσω μίας
πρωτείνης G.
 Yποδοχείς διεγερτικών αμινοξέων (γλουταμινικού και ασπαρτικού οξέος)
Ν-μεθυλο-D-ασπαρτικό οξύ (NMDA)
Η ένωση αυτή είναι χαρακτηριστικός αγωνιστής. Ο υποδοχέας NMDA ενεργοποιείται μόνο από
διέγερση μεγάλης συχνότητας των πυραμιδικών κυττάρων του ιπποκάμπου. Το D-AP5 είναι εκλεκτικός
ανταγωνιστής. Εντοπίζεται στον πρόσθιο εγκέφαλο. Εμπλέκεται στη μακροπρόθεσμη ενίσχυση, σε
επιληπτοειδείς διαταραχές, στη συναπτική πλαστικότητα και τη μάθηση.

ΑΜΡΑ
Η ένωση αυτή και το κισκαλικό οξύ είναι εκλεκτικοί αγωνιστές. Ανταγωνιστής είναι το CNQX.
Ενεργοποιείται από το γλουταμινικό, όχι όμως και από το ασπαρτικό οξύ. Είναι η κύρια πηγή
διεγερτικών μετασυναπτικών δυναμικών στο ΚΝΣ. Εντοπίζεται σε μεγάλη συγκέντρωση στον πρόσθιο
εγκέφαλο. Εμπλέκεται σε επιληπτοειδείς διαταραχές.
Καινικό οξύ
Η ένωση αυτή αποτελεί τον εκλεκτικό αγωνιστή. Εντοπίζεται σε μεγάλη συγκέντρωση στο μεταιχμιακό
σύστημα. Δεν διαθέτουμε κάποιον ειδικό ανταγωνιστή, αλλά το CNQX προκαλεί ανστολή. Η
φυσιολογική λειτουργία αυτού του υποδοχέα, όπως καθορίζεται με μελέτες σύνδεσης, είναι ακόμα
ασαφής.
Πρόσφατα αναγνωρίστηκαν δύο νέοι υποδοχείς. Είναι οι υποδοχείς του L-AP4, το οποίο διεγείρει
προσυναπτικούς αυτοϋποδοχείς γλουταμινικού, και οι υποδοχείς του APCD, που συνδέονται με
πρωτείνες G και είναι συζευγμένοι με την υδρόλυση φωσφατιδυλοϊνοσιτόλης.
Ισταμινεργικοί
Μια αύξηση της έκκρισης γαστρικού υγρού μπορεί να προκύψει απο τη απόπειρα εξακρίβωσης της
ηλεκτροφυσιολογικής επίδρασης που έχει είτε η διέγερση είτε η αναστολή των τριών αναγνωρισμένων
Η1, Η2 και Η3 ισταμινεργικών υποδοχέων του ΚΝΣ. Ο Η1 αναστέλλεται από τα αντισταμινικά, π.χ. Την
πυριλαμίνη. Η τιοδιμίνη ή η σιμετιδίνη αναστέλλουν τους Η2, ενώ ο αυτοϋποδοχέας Η3 αναστέλλεται
εκλεκτικά από τη θειοπεραμίδη. Όλοι οι υποδοχείς είναι συζευγμένοι με πρωτείνες G.Δεν υπάρχει όμως
ταυτότητα απόψεων σχετικά με τα συστήματα δεύτερων αγγελιοφόρων τους.
(ΠΗΓΕΣ: Βιβλιογραφικές αναφορές G. K. Aghajanian, A. Arnsten, S. K. Fisher, D. W. Gallager, J.
Kebabian, H. Loh, J. V. Nadler και E. J. Simon)
 ΑΔΕΝΥΛ ΦΩΣΦΟΔΙΕΣΤΕΡΑΣΗ
ΚΥΚΛΑΣΗ

To 1970 καταλάβαμε ότι οι

νευροδιαβιβαστές δεν είναι οι
μόνες ουσίες που διεγείρουν την
ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΟ
1
ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟ κυτταρική μεμβράνη και ότι ένα
δεύτερο αγγελιοφόρο σύστημα
πρέπει να συμμετέχει επίσης.

Από το 1970 και μετά

διαφορά στον σχεδιασμό
φαρμάκων
2
REGULATORY
SUBUNIT
 ΔΙΕΓΕΡΣΗ:
αδρεναλίνη
TSΗ
Βασοπρεσίνη
Γλυκαγόνη
Σερετονίνη
Ντοπαμίνη

ΑΝΑΣΤΟΛΗ:
Αδρεναλίνη α2
Ακετυλοχολίνη Μ1
Οπιοειδή
Αγγειοτενσίνη
Ντοπαμίνη D2
 α υπομονάδα
γ υπομονάδα
ΥΠΟΘΕΤΙΚΟ
ΜΟΝΤΕΛΟ

Χ RAY crystalography
 Νευρικό σύστημα

Εγκεφαλονωτιαίο Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα

Νευρικό σύστημα
(Ζωϊκό Νευρικό Σύστημα) (Φυτικό Νευρικό Σύστημα)

Κεντρικό Νευρικό σύστημα Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό

Περιφερειακό
(Κ.Ν.Σ.) Νευρικό σύστημα Νευρικό σύστημα
Νευρικό σύστημα
Κεντρικό Ν.Σ. Περιφερικό Ν.Σ.
 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ

Μεσεγκέφαλος

ΓΑΓΓΛΙΑ:
Προμήκης
ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ
ΝΕΡΙΚΩΝ
ΚΥΤΤΑΡΩΝ

Θωρακο-οσφυϊκή μοίρα
Ιερά μοίρα

Αch
Αch
Nor-Adr
 ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
ectoderm
περιφερικό
16 neuroectoderm
επινεφρίδια
neural groove
neural fold
Image of pyramidal neurons in mous
neural tube cerebral cortex expressing green
fluorescent protein. The red staining
indicates GABAergic interneurons.
melamocytes
skin bones
spinal cord
gaglia etc
κύτταρα
ΕΜΒΡΥΟ υποστήριξης

Brain spinal cord

24-26 days

ΧΩΡΙΣ ΑΞΟΝΑ
ΚΝΣ

ΜΙΚΡΟ ΑΞΟΝΑ

ΜΕΓΑΛΟ ΑΞΟΝΑ
Drawing of Purkinje cells (A) and granule
cells (B) from pigeon cerebellum by
Santiago Ramón y Cajal 1899. Instituto
Santiago Ramón y Cajal, Madrid, Spain.
Είδη νευρικών κυττάρων

Πολύπολα (νευράξονας-
δενδρίτες)
Δίπολα (νευράξονας-δενδρίτης)

Έλυτρο μυελίνης- ασυνεχές

Έλυτρο Schwann- συνεχές

Σταυροί Ranvier
 Η Σύναψη

Διπλές
Εν σειρά
πολλαπλές σύμπλοκα
 ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΜΙΜΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

Φάρμακα που δρουν απ’ ευθείας στους υποδοχείς Φάρμακα που δρουν αναστέλλοντας την
ακετυλο χολινεστεράση
Φάρμακα που δρουν
σε μουσκαρινικούς Φάρμακα που δρουν επί
υποδοχείς νικοτινικών υποδοχέων
Αντιστρεπτοί Μη αντιστρεπτοί
αναστολείς αναστολείς
Εστέρες της
Χολίνης Αλκαλοειδή Γαγγλιοπληγικά
Νευρο-μυοπληγικά ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΛΥΤΙΚΑ
 Muscarine
Nicotine

Amanita muscaria Tobacco plants

Φάρμακα που δρουν στους μουσκαρινικούς υποδοχείς.
Παράγωγα βάσεων του τεταρτοταγούς αμμωνίου ΔΙΕΓΕΡΣΗ
ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ

1. Περιφ. αγγειοδιαστολή
2. Πτώση αρτηριακής
3. Αύξηση έκκρισης
σιελογόνων
4. Αύξηση περισταλτικών
του εντέρου
5. Σύσπαση λείων μυϊκών
ιών
6. Βρογχόσπασμος
+ 7. Μύση της κόρης
CH3

ΗΟ-CH2CH2N+ CH
3
Χολίνη CH
3
 ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΔΡΟΥΝ ΣΕ
μουσκαρινικούς νικοτινικούς

Αλκαλοειδή
Αλκαλοειδή νικοτίνης με
μουσκαρίνης με χολινεργική
χολινεργική δράση
δράση
Διεγείρουν
Διεγείρουν νικοτινικούς
μουσκαρινικούς υποδοχείς
υποδοχείς
ΣΥΝΑΨΕΙΣ
Ανατομικά
χαρακτηριστικά
νευρικών
κυττάρων

Είσοδος Ca++,
αποπόλωση της
μεμβράνης
 Μουσκαρινικοί υποδοχείς

Υποτύπος Μ1 Μ2 Μ3 - -

Προηγούμενα ονόματα Μ1α M2a, καρδιακός Μ2 Μ2β, αδενικός Μ2 Μ2 -

Εκλεκτικοί αγωνιστές ΜcN-A-343 - - - -
Μεθοκτραμίνη εξαϋδροσιλαδιφαινιδόλη - -
Εκλεκτικοί ανταγωνιστές πιρενζεπίνη
(+)-τελενζεπίνη AF-DX 116,
γαλλαμίνη (μη συναγωνιστική) π-φθοροεξαϋδρο-σιλαδιφενιδόλη
ιμβακίνη
Τελεστικές οδοί cAMP IP3/DG cCAMP IP3/DG
IP3/DG
Δίαυλος Κ+
Γονίδιο ml m2 m3 m4 m5
Αμινοξέα 460 (άνθρωπος) 466 (άνθρωπος) 590 (άνθρωπος) 479 (άνθρωπος) 532(άνθρωπος)

Α. Κανένας ανταγωνιστής δεν είναι πάνω από 10 φορές ισχυρότερος σε έναν υποδοχέα από ό,τι σε έναν
άλλο. Όλοι οι υποδοχείς εμφανίζουν τιμές Κd για την (-)-Ν-μεθυλοσκοπολαμίνη και το (-)-3-
κινουκλιδινυλοβενζιλικό μικρότερες από 1nM.

ΠΗΓΗ: Τροποποιημένο από Trends Pharmacol. Sci., supplement (1990)

 Νικοτινικοί υποδοχείς

μύες και ηλεκτρικά όργανα εγκέφαλος ορνίθων εγκέφαλος θηλαστικών

όνομα υποτύπου/ α2βγδ α2βεδ α2β2 α3β2 α4β2 α4β2

γονιδιακή σύνθεση
α4 75kDa* α4 75-
79kDa*

δ δ 59kDa α2 * α3 59kDa*

δομικές
υπομονάδες γ ε 52kDa
δομικές
β β 48kDaυπομονάδες β2 * β2 β2 49kDa β2 50-51kDa

Υπομονάδα σύνδεσης α α 40kDa*

με την ACh

σήμανση με ΜΒΤΑ* + + + + + +

σύνδεση αΒgt + + - - - -

στοιχειομετρία α2βγδ α2β2; α2β2;

Εικόνα 8.4.Νικοτινικοί υποδοχείς.*Σήμανση με ΜΒΤΑ. (από Lindstrom et al., 1990)

 Acetylcholine receptor blocked by cobra
venom (PDB code: 1yi5). A similar effect can
be achieved by high doses of curare or
nicotine

Acetylcholine receptor (nicotinic) from electric

torpedo rays (very similar to human receptor) is
made of 5 subunit, 2 of which (shown in
orange) binds to ACh (red) (PDB code: 2bg9)
 ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ

1. Βραδυκαρδία
2. Περιφερική αγγειοδιαστολή

3. Πτώση αρτηριακής πίεσης

4. Αύξηση έκκρισης αδένων

5. Αύξηση περισταλτικών κινήσεων

6. Χαλάρωση των σφικτήρων
7. Σύσπαση λείων μυϊκών ινών
8. Βρογχόσπασμο
9. Μύση της κόρης, πτώση της
ενδοφθάλμιας πίεσης

Κατανομή α: μουσκαρινικοί στον εγκέφαλο (μικρή διαπερατότητα)

β: νικοτινικοί στον νωτιαίο μυελό
Θεραπευτική χρήση παρασυμπαθητικομιμητικών
Παρενέργειες, δηλητηρίαση, διέγερση→σπασμούς, παράλυση διαφράγματος

Υπέρταση

Νικοτινικοί Υποδοχείς: 250.000 Da

 Φάρμακα που δρουν ως αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης

•Ακετυλοχολινεστεράση: ένζυμο με μοριακό βάρος 320.000 Da,

βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στις χολινεργικές συνάψεις

Αποτέλεσμα αύξηση της ακετυλοχολίνης στον χώρο της σύναψης

α. Αντιστρεπτοί αναστολείς

β. Μη αντιστρεπτοί αναστολείς
Αντιστρεπτοί αναστολείς ακετυχολινεστεράσης

Εντομοκτόνο κήπου

ΚΝΣ, τοπική απορρόφηση

 Μη αντιστρεπτοί αναστολείς ακετυχολινεστεράσης

Γλαύκωμα

Νευροτοξικό αέριο

Πτητικά λιπόφιλα μόρια χαμηλού μοριακού βάρους, οργανοφωσφορικοί εστέρες

Χρησιμοποιούνται και σαν εντομοκτόνα
 ΕΝΖΥΜΟ +ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ
Ενεργό κέντρο με δύο θέσεις σύνδεσης: ανιονική και εστερική
ενζύμου

Κατιονική θέση ακετυλοχολίνης

 Αντιστρεπτή σύνδεση (ένζυμο+ ανταγωνιστής)
Εστερική θέση Εστερική θέση
Α Β

Εστερική θέση Εστερική θέση

Δ Γ

Μικρή απορρόφηση οι βάσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου, αναγέννηση

AchE 15-30 min
 MH ΑΝΤΙΣΤΡΕΠΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ, ομοιοπολικός δεσμός

Εστερική θέση Εστερική θέση

Aging process

R R’ αλκυλικές ή αρωματικές ομάδες ή υδρογόνο

Καλή απορρόφηση λόγω λιποδιαλυτότητας, χρονοβόρα αναγέννηση AchE

 ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ
ΑΚΕΤΥΛΟΧΟΛΙΝΕΣΤΑΡΑΣΗΣ
Όσα περνούν αιματοεγκεφαλικό φραγμό!!
1. ΚΝΣ σπασμούς, ανησυχία
2. Στον οφθαλμό μύση, ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης
3. Στην καρδιά διέγερση των χολινεργικών υποδοχέων, στο πνευμονογαστρικό,
βραδυκαρδρία. Αντιμετώπιση παροξυσμικής ταχυκαρδίας με εδροφώνιο
4. Στις νευρομυϊκές συνάψεις αύξηση της σύσπασης των μυών λόγω εκτεταμένης
αποπόλωσης
5. Στο γαστρεντερικό αύξηση σύσπασης λείων μυϊκών ινών, ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ
ΔΙΟΥΡΗΣΗΣ, εγχειρήσεις
Θεραπευτική χρήση αντιστρεπτών αναστολέων
 ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΜΙΜΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

Φάρμακα που δρουν απ’ ευθείας στους υποδοχείς Φάρμακα που δρουν αναστέλλοντας την
ακετυλο χολινεστεράση
Φάρμακα που δρουν
σε μουσκαρινικούς Φάρμακα που δρουν επί
υποδοχείς νικοτινικών υποδοχέων
Αντιστρεπτοί Μη αντιστρεπτοί
αναστολείς αναστολείς
Εστέρες της
Χολίνης Αλκαλοειδή Γαγγλιοπληγικά
Νευρο-μυοπληγικά ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΛΥΤΙΚΑ
 Παρασυμπαθητικολυτικά Φάρμακα

Φάρμακα που ανταγωνίζονται τις ενέργειες της ακετυλοχολίνης, δρουν

στους μουσκαρινικούς υποδοχείς πχ ατροπίνη, σκοπολαμίνη και στους
νικοτινικούς υποδοχείς πχ γαγγλιοπληγικά, νευρομυοπληγικά
 ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΛΥΤΙΚΑ
ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΔΡΟΥΝ ΣΕ:

ΝΙΚΟΤΙΝΙΚΟΥΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ
Α. Γαγγλιοπληγικά
ΜΟΥΣΚΑΡΙΝΙΚΟΥΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ
Εξαμεθώνιο
ατροπίνη, σκοπολαμίνη
Πεμπιδίνη
(ανταγωνιστές)
Πεντολίνιο
Μεκαμυλαμίνη
Τετρααιθυλαμμώνιο
Τριμεθωφάνη

Β. Νευρομυοπληγικά ή φάρμακα που δρουν

στην νευρομυϊκή σύναψη

Συναγωνιστικούς ανταγωνιστές
νικοτινικών υποδοχέων
D-Τουβοκουραρίνη
Ουσίες που προκαλούν αποπόλωση στην
τελική κινητική πλάκα
Σουκκινυλοχολίνη, δεκαμεθώνιο
 Β. Αντιμουσκαρινικά φάρμακα

Hyoscyamus niger
Solanaceae, Atropa Belladona

Σύνδεση στους μουσκαρινικούς υποδοχείς όπως οι αγωνιστές και η AchΕ

 Henbane (Hyoscyamus niger), also known as Stinking Nightshade, is a
plant of the family Solanaceae that originated in Eurasia.
It was historically used in combination with other plants, such as
Deadly nightshade (Atropa belladonna), also
Mandrake, Deadly Nightshade, and Datura as an anaesthetic potion, as
known as belladonna, dwale, Banewort, Devil's
well as for its psychoactive properties in "magic brews."Its usage was
Cherries, Naughty Man's Cherries, Divale, Black
originally in continental Europe and Asia, though it did spread to
Cherry, Devil's Herb, Great Morel, and
England sometime during the Middle Ages. The use of Henbane by the
Dwayberry, is a well-known perennial herbaceous
ancient Greeks was documented by Pliny. The plant, recorded as Herba
plant, with leaves and berries that are highly toxic
Apollinaris, was used to yield oracles by the priestesses of Apollo
and hallucinogenic. It is in the nightshade family
Common effects of henbane use in humans include
(Solanaceae), which it shares with potatoes,
hallucinations,dilated pupils, restlessness, and flushed skin.
tomatoes, eggplants, jimsonweed, tobacco, goji, and
It was traditionally used in German pilsner beers as a flavouring, until
chili peppers
the Bavarian Purity Law was passed in 1516 and outlawed the use of
Henbane
Ημισυνθετικά
& Συνθετικά
Μηχανισμός δράσης της ατροπίνης
Αντιστρεπτή αναστολή της δράσης της ακετυλοχολίνης
Συνδέεται κυρίως στους Μ2 σε τρεις θέσεις, δρα μέσω
αναστολής της σύνθεσης του cGMP

Φαρμακολογική δράση
•ΚΝΣ έχει ηρεμιστική δράση, η σκοπολαμίνη ισχυρώτερη
•Οφθαλμό προκαλεί μυδρίαση για κοσμητικούς σκοπούς και
εξέταση οφθαλμών
•Καρδιακό βραδυκαρδία, δεν επηρεάζει την σύσπαση των
αγγείων λόγω έλλειψης χολινεργικών υποδοχέων

Φαρμακοκινητική
Ατροπίνη, οματροπίνη, σκοπολαμίνη απορροφούνται εύκολα από το
στομάχι. Χορηγούνται κυρίως σαν οφθαλμικά διαλύματα
Β. Γαγγλιοπληγικά Φάρμακα
ΔΟΜΙΚΑ: συνθετικά παράγωγα
τεταρτοταγούς αμμωνίου (πτώση αρτηριακής πίεσης)

Παρεμποδίζουν την δράση της

ακετυλοχολίνης στους νικοτινικούς
υποδοχείς παρασυμπαθητικών και
συμπαθητικών γαγγλίων και
παρεμποδίζουν την αγωγή διεγέρσεων

Διαπερνά ΑΕ φραγμό
Υπνηλία, προβλήματα κίνησης

Trimethophan: το πιο συχνά

χρησιμοποιημένο σε υπερτασικές κρίσεις και
για αντιμετώπιση πνευμονικού οιδήματος
(ενδοφλέβια)
Φαρμακολογικές Ενέργειες
1. Επί ΚΝΣ χαμηλή διαπερατότητα
2. Επί καρδιαγγειακού περιφερική αγγειοδιαστολή πτώση πίεσης
3. Επί του οφθαλμού μικρή μυδρίαση
4. ΓΣ ελάττωση περιστατικών κινήσεων
5. Ουροποιητικό: συγκράτηση ούρων, αναστολή σεξουαλικής
λειτουργίας στύση και εκσπερμάτωση
Αντίθετα του VIAGRA!
Γ. Φάρμακα που δρουν στις νευρομυικές συνάψεις γραμμωτών μυών

α. Παρεμποδιστές λειτουργίας νευρομυικής σύναψης στις τελικές κινητικές πλάκες (κουράριο)

β. Φάρμακα που προκαλούν αποπόλωση στην νευρομυική σύναψη και οδηγούν στην λύση του
σπασμού, σπασμολυτικά
Χρησιμοποιούνται σαν μυοχαλαρωτικά κατά την γενική αναισθησία

ηλεκτρική διέγερση
μηχανική διέγερση
Φάρμακα που παρεμποδίζουν την λειτουργία της νευρομυικής σύναψης

Απομάκρυνση μεγάλη
ποσότητα Ach Ε τετανικός
σπασμός

Χρησιμοποιούνται σαν
μυοχαλαρωτικά
προεγχειρητικά 1, 2, 3 δεν
μεταβολίζονται εύκολα
2 3
 Μηχανισμός δράσης παραγώγων του κουραρίου
Τα φάρμακα: τουβοκουραρίνη, μετοκουρόνη, πανκουρόνιο, ατρακουρόνιο εμποδίζουν την
ακετυλοχολίνη να δράσει επί των χολινεργικών υποδοχέων και είναι συναγωνιστικοί
ανταγωνιστές

Η απομάκρυνση τους επιτρέπει στα αποθέματα της ακετυλοχολίνης να προκαλέσουν μέχρι

και τετανικό σπασμό
β. Φάρμακα που δρουν στην νευρομυική σύναψη με παρατεταμένη αποπόλωση

Χρησιμοποιούνται σαν μυοχαλαρωτικά με γρήγορη δράση 0,5-10mg/kg με μικρή διάρκεια

5-10 min (διαφορά από κουράριο)

Διμερές της
ακετυλοχολίνης

Ανοίγουν τα κανάλια ιόντων προκαλώντας παρατεταμένη αποπόλωση και η

σουκινυλοχολίνη παρεμποδίζει την επαναπόλωση η οποία γίνεται δυνατή μετά από την
δράση της ακετυλοχολινεστεράσης και της ψευδοχολινεστεράσης
Κλινική φαρμακολογία

•Τα παράγωγα του κουραρίου σαν μυοχαλαρωτικά σε χειρουργικές επεμβάσεις

•Τα αποπολωτικά ενδοφλέβια σαν μυοχαλαρωτικά με γρήγορη δράση

•Τουβοκουραρίνη υπόταση

•Πανκουρόνιο αύξηση του ρυθμού της καρδιάς

•Σουκινυλοχολίνη καρδιακές αρρυθμίες, υπερκαλιαιμία, ενδοφθάλμια πίεση

•Μυοχαλαρωτικά δίνονται και σε περιπτώσεις επιληψίας

Type Gene Function Pertusis Cholera Effectors Agonists Antagonists
M1 CHRM1 •EPSP in autonomic ganglia no no Gq •acetylcholine •atropine
•secretion from salivary glands (yes) (yes) (Gi) •oxotremorine •dicycloverine
and stomach (Gs): •carbachol •tolterodine
•In CNS (memory?) Slow EPSP •McNA343 •oxybutunin
+
↓ K conductance •ipratropium
•mamba toxin MT7
•pirenzepine
•Telenzepine
M2 CHRM2 •slow heart rate yes no Gi •acetylcholine •atropine
+
•reduce contractile forces of ↑ K conductance •methacholine •dicycloverine
2+
atrium ↓ Ca •carbachol •tolterodine
•reduce conduction velocity of conductance •Oxotremorine •oxybutunin
AV node •ipratropium
•In CNS •methoctramine
•homotropic inhibition •tripitamine
•Gallamine
M3 CHRM3 •smooth muscle contraction no no Gq •acetylcholine •atropine
•increased endocrine and •bethanechol •dicycloverine
exocrine gland secretions, e.g. •carbachol •tolterodine
salivary glands and stomach •oxotremorine •oxybutunin
•In CNS •pilocarpine (in •ipratropium
•Eye accomodation eye) •darifenacin
•Vasodilation, induce emesis •Tiotropium
M4 CHRM4 •Enhanced locomotion yes ? Gi •acetylcholine •atropine
+
•In CNS ↑ K conductance •carbachol •dicycloverine
2+
↓ Ca •Oxotremorine •tolterodine
conductance •oxybutunin
•ipratropium
•mamba toxin MT3
M5 CHRM5 •In CNS no ? Gq •acetylcholine •atropine
•carbachol •dicycloverine
•oxotremorine •tolterodine
•oxybutunin
•ipratropium
Receptor type Location Effect Agonists Antagonists

Muscle type: Neuromuscular Excitatory postsynaptic •acetylcholine •α-conotoxin

(α1)2β1δε or junction potential (EPSP),mainly •carbachol •tubocurarine
+ +
α1β1δγε by increased Na and K •Suxamethonium •pancuronium
permeability •hexamethonium

Ganglion type: autonomic ganglia EPSP, mainly by •acetylcholine •α-bungarotoxin

+ +
(α1)2(β4)3 increased Na and K •carbachol •mecamylamine
permeability •nicotine •Trimetaphan
•epibatidine
•Dimethylphenylpiperazinium

CNS type: Brain Post- and presynaptic •nicotine •mecamylamine

(α4)2(β2)3 excitation, mainly by •epibatidine •methylaconitine
+
increased Na and •acetylcholine •α-conotoxin
+
K permeability •cytosine

(another) CNS Brain Post- and presynaptic •epibatidine •mecamylamine

type: (α7)5 excitation, mainly by •dimethylphenylpiperazinium •α-bungarotoxin
2+
increased Ca
permeability
Χολινεργικό σύστημα
Νευρομυϊκή
σύναψη περιφερικό
μή αυτόνομο
Αδρενεργικοί υποδοχείς
Το 1950 προτάθηκε ότι οι κατεχολαμίνες επινεφρίνη, νορεπινεφρίνη δρουν
δια μέσου δύο τύπων υποδοχέων τους α &β.
Η ενεργοποίηση των α επινεφρίνη>νορεπινεφρίνη>ισοπροτερενόλη
Η ενεργοποίηση των β ισοπροτερενόλη> νορεπινεφρίνη>επινεφρίνη

Παράγωγα
Βιοσύνθεση
στα
επινεφρίδια
και
εγκέφαλο
Κ
α
τ
α
β
ο
λ
ι
σ
μ
ό
ς
Πολύ λιγότερες πληροφορίες
για τους αδρενεργικούς από
ότι για τους χολινεργικούς
Βιοσύνθεση
Ενσωμάτωση σε κυστίδια
Μεταφορά στο χώρο της
σύναψης
Απελευθέρωση
Σύνδεση με υποδοχείς στον
προσυναπτικό νευρώνα και
επαναπρόσληψη
Σύνδεση με υποδοχείς στον
μετασυναπτικό νευρώνα
Μετακίνηση Ιόντων
Διαφορά δυναμικού
Μετάδοση της νευρικής ώσης
Βιολογικό αποτέλεσμα
α1 Ca++
α2 Κ+
β1, 2 Ca++, K+
The mechanism of adrenergic receptors. Adrenaline or noradrenaline are receptor
ligands to either α1, α2 or β-adrenergic receptors. α1 couples to Gq, which results in
increased intracellular Ca2+ which results in e.g. smooth muscle contraction. α2, on the
other hand, couples to Gi, which causes a decrease of cAMP activity, resulting in e.g.
smooth muscle contraction. β receptors couple to Gs, and increases intracellular cAMP
activity, resulting in e.g. heart muscle contraction, smooth muscle relaxation and
glycogenolysis.
 ΑΔΡΕΝΕΡΓΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ

α1 Προκαλεί σύσπαση λείων μυϊκών ινών. Εντοπίζεται κυρίως στην καρδιά, τον
σπερματικό πόρο και τον εγκέφαλο η φαινυλεφρίνη είναι μέτρια εκλεκτικός
αγωνιστής, η πραζοσίνη εκλεκτικός ανταγωνιστής. Συνδέεται με υδρόλυση
φωσφολιπιδίων ινοσιτόλης.

α2 Διακρίνεται πλέον σε δύο υποτύπους, που αναφέρονται ως α2α και α2Β, Ri και
Rs ή α2-C10 και α2-C4. H γουανφασίνη και το UK 14304, εκλεκτικοί α2Α
αγωνιστές, οδηγούν σε βελτίωση της μνήμης γηρασμένων πιθήκων, χωρίς να
προκαλούν ηρεμιστική δράση ή υπόταση. Αντίθετα, η κλονιδίνη και το ΒΗΤ 920
προκαλούν υπόταση και ηρεμιστική δράση, επιδρώντας με μεγαλύτερη
εκλεκτικότητα στον α2Β υποτύπο. Και οι δύο υποτύποι αναστέλλονται με
ταυτόσημη μεγάλη συγγένεια από την ιδαζοξάνη, ενώ η ραουβολσίνη εμφανίζει
μεγαλύτερη συγγένεια με τον α2Β.

β1 Ενεργοποιεί την αδενυλική κυκλάση. Προκαλεί διέγερση της καρδιάς και

λιπόλυση στα λιποκύτταρα. Η δοβουταμίνη είναι εκλεκτικός αγωνιστής, ενώ η
μετοαπρολόλη εκλεκτικός ανταγωνιστής.

β2 Ενεργοποιεί την αδενυλική κυκλάση. Οδηγεί σε χάλαση των λείων μυών των
βρόγχων. Η τερβουταλίνη και η αλβουτερόλη είναι εκλεκτικοί αγωνιστές. Το IPS
339 είναι εκλεκτικός ανταγωνιστής.
ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΜΙΜΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΔΙΕΓΕΙΡΟΥΝ α και β υποδοχείς
 Φαρμακολογικές ενέργειες συμπαθητικομιμητικών

1. Επί των αγγείων διέγερση α αγγειοσύσπαση αύξηση πίεσης

β αγγειοδιαστολή

2. Επί της καρδιάς διέγερση των β αύξηση ταχύτητας αγωγής της

διέγερσης, αύξηση σύσπασης του μυοκαρδίου

3. Επί των πνευμόνων διαστολή λόγω διέγερσης των β2 στους βρόγχους

4. Επί του οφθαλμού ο διαστολέας της κόρης περιέχει α υποδοχείς. Η

διέγερση προκαλεί μυδρίαση

5. Επί του γαστρεντερικού χαλάρωση λόγω ύπαρξης α&β

 Εκλεκτικοί β αγωνιστές

ΔΙΕΓΕΙPΟΥΝ
ΤΟΥΣ β1 ΚΛΟΑ
+έργο καρδιάς

Θεραπεία
βρογχικού
άσθματος λόγω
βρογχοδιαστολής

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ: αύξηση αρτηριακής πίεσης, αιμορραγία, αρρυθμίες, έμφραγμα .

Χρειάζεται προσοχή στη επιλογή και στον τρόπο χορήγησης
Blood
presure
Φαινυλεφρίνη
α εξειδίκευση
Heart
rate

Επινεφρίνη
χωρίς εξειδίκευση

Ισοπροτερενόλη
β εξειδίκευση
ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΛΥΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

αντιυπερτασικό
 α –ανταγωνιστές

Ισχυρός
ανταγωνιστής
πτώση της Υπέρταση
αρτηριακής στα νήπια
πίεσης

Μη αντιστρεπτός
αναστολέας
παρεμποδίζει την
επαναπροσρόφηση
κατεχολαμινών και
αναστέλλει την
δράση επί των
υποδοχέων
ακετυλοχολίνης
ισταμίνης
σερετονίνης

Απορροφώνται ικανοποιητικά, ΒΒΒ

β-ανταγωνιστές

β1β2 β1

β1β2
 Κυκλοφοριακό σύστημα - Καρδιά

Στόχος Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό

(αδρενεργικό) (μουσκαρινικό)
Επίπτωση στην καρδιά β1, (β2): αύξηση M2: μείωση

Κολποκοιλιακός κόμβος: β1, (β2): αύξηση M2: μείωση

ρυθμός καρδιάς(χρονοτροπικό)
Καρδιά: καρδιακός μυς: β1, (β2): αύξηση M2: μείωση
contractility (ινοτροπικό)
Κοιλιακοί καρδιακοί μυς β1, (β2): ---
αύξηση συσπαστικότητας (ινοτροπικό)
αύξηση αυτοματισμού των καρδ. μυών

Στον κολποκοιλιακό κόμβο β1: M2:

αύξηση συσπαστικότητας (ινοτροπικό) μείωση συσπαστικότητας
αύξηση αυτοματισμού των καρδ. μυών καρδιοκοιλιακός
αποκλεισμός
Κυκλοφοριακό σύστημα – Αγγεία και Φλέβες
Στόχος Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό
(αδρενεργικό) (μουσκαρινικό)
Λείοι μύες αγγείων α: σύσπαση, β2: χαλάρωση M3: χαλάρωση
Νεφρική αρτηρία α: συστολή ---
Στεφανιαία αρτηρία α: συστολή ---
Αρτηρίες στα σπλάχνα α: συστολή ---
Αρτηρίες στο δέρμα α: συστολή ---
Αρτηρίες στον εγκέφαλο α: συστολή ---
Αρτηρίες στυτικού ιστού α: συστολή Μ3: διαστολή
Αρτηρίες σιελοφόρων αδένων α: συστολή Μ3: διαστολή
Ηπατική αρτηρία β2: διαστολή ---
Αρτηρίες σκελετικών μυών β2: διαστολή ---

Στόχος Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό

(αδρενεργικό) (μουσκαρινικό)
Φλέβες α1 και α2: συστολή ____
β2: διαστολή
 b-blocker

Άρα δεν υπάρχουν υποδοχείς στα

αιμοφόρα αγγεία
α receptors
α receptors have several functions in common, but also individual effects. Common effects include:
Vasoconstriction of arteries to kidney (renal artery), heart (coronary artery), viscera, brain, erectile tissue and salivary glands
Vasoconstriction of veins
Decrease motility of smooth muscle in gastrointestinal tract
Contractions in male genitalia during ejaculation

α1 receptor
Specific actions of the α1 receptor include:
Vasoconstriction in blood vessels of skin & gastrointestinal system
Smooth muscle contraction in: ureter, hairs (arrector pili muscles), uterus (when pregnant), urethral sphincter, ureters
bronchioles (although minor to the relaxing effect of β2 receptor on bronchioles), urinary bladder contraction
Smooth muscle relaxation in: iris
Positive ionotropic effect on heart muscle.
Secretion from salivary gland
Increase salivary potassium levels.
Glycogenolysis and gluconeogenesis from adipose tissue and liver.
Secretion from sweat glands.
Na+ reabsorption from kidney.

α2 receptor
There are 3 highly homologous subtypes of α2 receptors: α2A, α2Β, and α2C.
Specific actions of the α2 receptor include:
Mediates synaptic transmission in pre- and postsynaptic nerve terminals.
Inhibition of lipolysis in adipose tissue.
inhibition of insulin release in pancreas.
induction of glucagon from pancreas.
platelet aggregation
contraction of sphincters of the gastrointestinal tract
β receptors

common actions of all β receptors, in addition to specific actions of each subtype include: Stimulation of viscous,
amylase-filldes secretions from salivary glands.

β1 receptor
Specific actions of the β1 receptor include:
Increase cardiac output, increase heart rate in sinoatrial node (SA node) (chronotropic effect), increase atrial cardiac muscle
contractility (inotropic effect), increases contractility and automaticity of ventricular cardiac muscle, increases conduction
and automaticity of atrioventricular node (AV node), renin release from juxtaglomerular cells, lipolysis in adipose tissue.
Receptor also present in cerebral cortex.

β2 receptor

Muscular system
Smooth muscle relaxation in uterus (when non-pregnant), GI tract, blood vessels and bronchi (agonists can be useful in
treating asthma). Relax urinary sphincter. Relax detrusor urinae muscle‎of bladder wall
Circulatory system
Increase cardiac output (minor degree compared to β1. Increase heart rate in sinoatrial node (SA node) (chronotropic effect)
Increase atrial cardiac muscle contractility. (inotropic effect) Increases contractility and automaticity of ventricular cardiac
muscle. Dilate hepatic artery Dilate arteries to skeletal muscle
Digestive system
Glycogenolysis and gluconeogenesis in liver. Glycogenolysis and lactate release in skeletal muscle.
Contract sphincters of GI tract. Insulin secretion from pancreas. Thickened secretions from salivary glands.
Other
Inhibit histamine-release from mast cells. Increase protein content of secretions from lacrimal glands.
Increase renin secretion from kidney. Receptor also present in cerebellum.

β3 receptor
Specific actions of the β3 receptor include: Enhancement of lipolysis in adipose tissue.
Τύπος Ισχύς αγωνιστή Επιλεγμένη δράση Μηχανισμός Αγωνιστές Ανταγωνιστές
Υποδοχέα αγωνιστή
α1: νοραδρεναλίνη≥ Σύσπαση λείων Gq: ενεργοποίηση της νοραδρεναλίνη (αναστολείς α
ADRA1A αδρεναλίνη >> μυικών ινών φωσφολιπάσης φενυλεφρίνη υποδοχέων)
μεθοξαμίνη φαινοξυβενζαμίνη
ADRA1B ισοπρεναλίνη C(PLC), IP3 και
κιραζολίνη
ADRA1D αύξηση καλίου φεντολαμίνη
πραζοσίνη
ταμσουλοσίνη
τεραζοσίνη
α2: αδρεναλίνη > Σύσπαση λείων Gi: αδενυλ-κυκλάση κλονιδίνη (αναστολείς α
ADRA2A νοραδρεναλίνη >> μυικών ινών Απενεργοποίηση, λοφεξιδίνη υποδοχέων)
ξυλαζίνη
ADRA2B ισοπρεναλίνη μείωση cAMP υοχιμβίνη
τιζανιδίνη
ADRA2C γουανφασίνη

β1: ισοπρεναλίνη > Σύσπαση καρδιακών Gs: αδενυλ-κυκλάση νοραδρεναλίνη (αναστολείς β

νοραδρεναλίνη > μυών Ενεργοποίηση, αύξηση ισοπρεναλίνη υποδοχέων)
δοβουταμίνη
αδρεναλίνη cAMP μετοπρολόλη
ατενολόλη
β2: ισοπρεναλίνη > Χαλάρωση λείων Gs: αδενυλ-κυκλάση σαλβουταμόλη (αναστολείς β
αδρεναλίνη > μυικών ινών ενεργοποίηση, αύξηση βιτολτερόλη υποδοχέων)
μεσυλατη
νοραδρεναλίνη cAMP βοθτοξαμίνη
φορμοτερόλη
ισοπροτερενόλη προπρανολόλη
λεβαλβουτερόλη ριτοδρίνη
μεταπροτερενόλη
σαλμετερόλη
τερβουταλίνη

β3: ισοπρεναλίνη > Επαγωγή λιπόλυσης Gs: αδενυλ-κυκλάση L-796568 (αναστολείς β

νοραδρεναλίνη = ενεργοποίηση, αύξηση CL 316,243 υποδοχέων)
LY 368842
αδρεναλίνη cAMP SR 59230A
ΤΥΠΟΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ
ΥΠΟΔΟΧΕΑ
Νευρομυική σύναψη Διεγερτικό μετασυναπτικό
Μυς δυναμικό (ΔΜΔ) • Ακετυλοχολίνη • α-κονοτοξίνη
κυρίως από αυξημένη • Καρβαχόλη • Τουβοκουραρίνη
(α1)2β1δε ή
διαπερατότητα Na+ • Σουξαμεθόνιο • Πανκουρόνιο
α1β1δγε • Εξαμεθάνιο
και K+.

Γάγγλια ΔΜΔ, κυρίως από αυξημένη

Αυτόνομα γάγγλια διαπερατότητα Na+ • Ακετυλοχολίνη • α-βουγαροτοξίνη
(α1)2(β4)3
και K+. • Καρβαχόλη • Μεκαμυλαμίνη
• Νικοτίνη • Τριμεθοφάνη
• Επιβατιδίνη
• Διμεθυλοφαινυλο-
πιπεραζίνη

ΚΝΣ Εγκέφαλος Μέτα- και προσυναπτική

διέγερση ,κυρίως από • Νικοτίνη • Μεκαμυλαμίνη
(α4)2(β2)3
αυξημένη • Επιβατιδίνη • Μεθυλακονιτίνη
διαπερατότητα Na+ • Ακετυλοχολίνη • α-κονοτοξίνη
και Κ+. • Κυτοσίνη

ΚΝΣ Εγκέφαλος Μετα- και προσυναπτική

διέγερση ,κυρίως από • Επιβατιδίνη • Μεκαμυλαμίνη
αυξημένη • Διμεθυλοπιπεραζίνη • α-βουγαροτοξίνη
(α7)5
διαπερατότητα Ca2+.
Τύπος Γονίδιο Λειτουργία Περτουσίνη Χολέρα Παράγοντες Αγωνιστές Ανταγωνιστές

Μ1 CHRM1 -Διεγερτικό Μετασυναπτικό, όχι όχι Gq - ακετυλοχολίνη - ατροπίνη

Δυναμικό στα αυτόνομα (ναι) (ναι) (Gι) - οξοτρεμορίνη - δικυκλοβερίνη
γάγγλια. (ΔΜΔ)
-έκκριση από τους (Gs) - καρβαχόλη - τολτεροδίνη
σιελογόνους αδένες και αργό ΔΜΔ - McNA3 - οξυβουτουνίνη
το στομάχι ↓ αγωγιμότητας Κ+ - ιπρατρόπιο
-στο ΚΝΣ (μνήμη?) - mamba τοξίνη ΜΤ7
- πιρενζεπίνη
- τελενζεπίνη

Μ2 CHRM2 -αργός καρδιακός ναι όχι Gi - ακετυλοχολίνη - ατροπίνη

παλμός ↑ αγωγιμότητας Κ+ - μεθαχολίνη - δικυκλοβερίνη
-μείωση συσπαστικών ↓ αγωγιμότητας Ca2+ - καρβαχόλη - τολτεροδίνη
δυνάμεων των κόλπων - οξοτρεμορίνη - οξυβουτουνίνη
της καρδιάς. - ιπρατρόπιο
-προκαλεί βραδυκαρδία - μεθοκτραμίνη
-στο ΚΝΣ - τριπιταμίνη
-αυτοαναστολή του προσυναπτικού - γκαλαμίνη
νευρώνα
Μ3 CHRM3 -ήπια σύσπαση των λείων όχι όχι Gq - ακετυλοχολίνη - ατροπίνη
μυικών ινών. - βεθανεχόλη - δικυκλοβερίνη
-αυξημένες ενδοκρινικές - καρβαχόλη - τολτεροδίνη
και εξωκρινικές αδενικές - οξοτρεμορίνη - οξυβουτουνίνη
εκκρίσεις π.χ.σιελογόνοι - πιλοκαρπίνη - ιπρατρόπιο
αδένες και στομάχι (στα μάτια) - δαριφενακίνη
-στο ΚΝΣ - τιοτρόπιο
- προσαρμογή οφθαλμού
- αγγειοδιαστολή

Μ4 CHRM4 -ενισχυμένη κινητικότητα ναι ? Gi - ακετυλοχολίνη - ατροπίνη

-στο ΚΝΣ ↑ αγωγιμότητας Κ+ - καρβαχόλη - δικυκλοβερίνη
↓Ca2+ - οξοτρεμορίνη - τολτεροδίνη
- οξυβουτουνίνη
- ιπρατρόπιο
-mamba τοξίνη MT3

Μ5 CHRM5 - στο ΚΝΣ όχι ? Gq - ακετυλοχολίνη - ατροπίνη

- καρβαχόλη - δικυκλοβερίνη
- οξοτρεμορίνη - τολτεροδίνη
- οξυβουτουνίνη
- ιπρατρόπιο
automaticity [2]
at AV node β1: increases conduction increases cardiac muscle automaticity [2] M2: decreases conduction Atrioventricular block [2]

Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) vascular smooth muscle α: contracts; β2: relaxes M3: relaxes [2]
renal artery α: constricts ---coronary artery α: constricts [2] ---arteries to viscera α: constricts ---arteries to skin α: constricts ---arteries to brain α:
constricts [2] ---arteries to erectile tissue α: constricts M3: dilates arteries to salivary glands α: constricts M3: dilates Target Sympathetic
(adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) platelets α2: aggregates ---mast cells -histamine β2: inhibits ---
hepatic artery β2: dilates
arteries to skeletal muscle β2: dilates
Veins α: constricts β2: dilates
Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) β2: relaxes (major contribution)
smooth muscles of bronchioles M3: contracts
α1: contracts (minor contribution)
The bronchioles have no sympathetic innervation, but are instead affected by circulating adrenaline [2]

Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) pupil of eye α1: relaxes M3: contracts ciliary muscle β2: relaxes M3: contracts

Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) β: stimulates viscous, amylase secretions

salivary glands: secretions M3: stimulates watery secretions
α1: stimulates potassium cation lacrimal glands (tears) β2: Protein secretion [3] M3: increases kidney (renin) β2: secretes ---
parietal cells M1: Gastric acid secretion
liver α1, β2: glycogenolysis, gluconeogenesis
adipose cells β3: stimulates lipolysis
GI tract (smooth muscle) motility α1, α2, β2: decreases M3, (M1) [1]: increases
sphincters of GI tract α2 [2] , β2: contracts M3: relaxes
glands of GI tract no effect [2] M3: secretes

Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) α2: decreases secretion from beta
increases stimulation from alpha cells and beta pancreas (islets) cells, increases secretion from alpha cells
cells adrenal medulla N: secretes epinephrine ---
Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic) Detrusor urinae muscle• of bladder wall β2: relaxes contracts ureter α1: contracts
relaxes sphincter α1: contracts; β2 relaxes relaxes
Target Sympathetic (adrenergic) Parasympathetic (muscarinic)
α1: contracts (pregnant[2])
uterus ---β2: relaxes (non-pregnant[2])
genitalia α: contracts (ejaculation) M3: erection
Target Sympathetic (muscarinic and adrenergic) Parasympathetic (muscarinic)
sweat gland secretions M: stimulates (major contribution); α1: stimulates (minor contribution) arrector pili α1: stimulates
Αδρενεργικό
Βαριά μυασθένεια (myasthenia gravis)
Παθογένεση Βαριάς μυασθένειας
Σπαστικότητα
Φροντιστήριο για τις Λιποπρωτειναιμίες