MARMARA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

TEFSİR BİLİM DALI DERS İÇERİKLERİ

I. YARIYIL
Ders Adı Kredisi ECTS
Credits ECTS

KUR’AN’DA NASS-OLGU İLİŞKİSİ I 2 4

İçerik

Kur'ân'ın nüzulünde nass - olgu, metin-kültür ilişkisinin incelenmesi, nasların nüzul sürecinde olguların ne ölçüde etkin
olduklarının tespit ve değerlendirilmesi.
Ders Kitabı:
 Fethi Ahmet Polat, Çağdaş İslâm Düşüncesinde Kur'ân'a Yaklaşımlar, İstanbul 2007.
 Muhsin Demirci, Nas-Olgu İlişkisi Bağlamında Kur'ân'da Sosyal Gerçeklik, İstanbul 2006
 Nasr Hamid Ebû Zeyd, İlahi Hitabın Tabiatı (trc. Mehmet Emin maşalı), Ankara 2001.

İŞARİ TEFSİR I 2 2

İçerik

Tasavvufi tefsirlerin Kur'an'ı yorumlamadaki karekter ve özellikleri incelenmesi ve bu tefsirlerden örnek metinler okutulması.
Bazı ayetlerin tasavvufi tefsirleri.
Ders Kitabı:
 Letaifü'-l-İşarat Tefsiri

KUR’AN SEMANTİĞİ I 2 4

İçerik

Bir metni anlamak için geliştirilmiş semantik ve hemenötik metodları, hermöentiğin değişik anlaşılma biçimleri, semantik
yöntemin incelikleri.
Anlambilim (Semantik) ve yorumbilim (Hermenötik) hakkında bilgi verip ilgili kaynakları tanıtmak, Kuran kavramlarının nasıl
anlaşılıp yorumlanacağını örnekleri ile göstermek
Ders Kitabı:
 Dücane CÜNDİOĞLU, Anlamın Buharlaşması ve Kuran; Yasin AKTAY, Objektivist ve Relativist İradeler
Işığında Kuran Tefsiri
 Murat SÜLÜN, Kuran-ı Kerim Açısından İman-Amel İlişkisi -İnanış ve Davranış Bildiren Kuran Kavramlarının
Tefsir ve Tahlili-
 Osman BİLEN, Çağdaş Yorumbilim Kuramları

1
  Toshihiko IZUTSU, Kuran'da Allah ve İnsan; idem, Kuran'da Dini ve Ahlaki Kavramlar
 Zeki ÖZCAN, Teolojik Hermenötik

MÜSTEŞRİKLER VE KUR'AN İNCELEMELERİ I 2 4

İçerik

Avrupa'da yapılan doğu ile ilgili çalışmaları tanıtmak, bu bilimsel tetkikleri yapan müsteşriklerin hedeflerini, metotlarını, yaptıkları
incelemenin kalitesini ortaya koymaktır. Özellikle Kur'an'n mahiyetim, muhtevası, metninin değişmeden intikali, Kur'an'ın
tebliğcisi Hz. Peygamber'le ilgili iddialarının bilimsel değerini ortaya koymaktır. Ayrıca müsteşrik gruplarını ve onların islam
tetkiklerine katkılarını değerlendirmektir.
Oryantalistler, onların bazı iddiaları ve bu iddiaları cevaplar, Fransız ve diğer Avrupalı müsteşriklerin tarihi süreçte Kur'an'a
bakışlarındaki ortak noktalar.
Ders Kitabı:
 Oryantalistlerin Yanılgıları - Suat Yıldırım
 Medeniyetler çatışması, M. Hamdi Zakzuk
 DİA Ortaynalıstler maddesi
 MEB İSlam Ansikolpedisi Müsteşrikler maddesi

TEFSİR KAYNAKLARI VE MODERN TEFSİR ÇALIŞMALARI I 2 4

İçerik

Kur'ân, Kur'ân'ın nüzulü, tespiti, istinsahı... ve bu konuların kaynaklarının tanıtımı.

Ders Kitabı:
 ed-Dirâsâtü'l-Kur'aniyye, Emir Abdulaziz
 Kur'an'da Toplumsal Düzen, Prof. Dr. Muhsin Demirci
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Mennâ el-Kattan,
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Subhî Salih
 Menâhilü'l-İrfân Fî Ulûmi'l-Kur'an, Muhammed Abdu'l-Azîm ez-Zerkânî

MUKAYESELİ TEFSİR METİNLERİ I 2 4

İçerik

Yasin Suresinin klasik ve modern tefsir metinlerinden mukayeseli olarak okunması, surenin tefsirinde değişik tefsir ekollerinin
biçimsel ve içeriksel açıdan değişik yaklaşımlarının mukayesesinin yapılması.

Ders Kitabı:
 al-Razi, Mafatih al-Ğayb
 Taberi, Cami'u'l-beyan an te'vili ayi'l-Kuran
 Zemahşeri, el-Keşşaf

KUR’AN İLİMLERİ VE KAYNAKLARI I 2 4

İçerik

Ana hatlarıyla Kur'an tefsir, Sahabe ve tabiun tefsirleri, İlk tefsir tedini, Erken dönem filolojik tefsirler, Taberi-Matüridi ve diğer
erken dnem büyük tefsirler, klasik tefsirde mutahhirun dönemi gibi konular bu dersin içeriğini oluşturmaktadır.
Ders Kitabı:
 ed-Dirâsâtü'l-Kur'aniyye, Emir Abdulaziz
 Kur'an'da Toplumsal Düzen, Prof. Dr. Muhsin Demirci

2
  Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Mennâ el-Kattan,
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Subhî Salih
 Menâhilü'l-İrfân Fî Ulûmi'l-Kur'an, Muhammed Abdu'l-Azîm ez-Zerkânî
SEMİNER -
0

İçerik

Araştırma teknikleri, tez yazım kuralları, kaynak toplama, fişleme, belgeler üzerinde çalışma, tahkik (edisyon kritik)
çalışmasının temel incelikleri
Ders Kitabı:

İSAV, İslami İlimlerde Metodoloji Meselesi

J. BARZUN - H.F. GRAFF, Modern Araştırmacı

Murat SÜLÜN - Ömer ÇELİK, Türkiye Kuran Makaleleri Bibliyografyası

Y. Zıya KAVAKÇI, İslam Araştırmalarında Usul

Zeki ARSLANTÜRK, Araştırma Metod ve Teknikleri

II. YARIYIL

KUR’AN’DA NASS-OLGU İLİŞKİSİ II 2 4

İçerik

Kur'ân'ın nüzulünde nass - olgu, metin-kültür ilişkisinin incelenmesi, nasların nüzul sürecinde olguların ne ölçüde etkin
olduklarının tespit ve değerlendirilmesi.
Ders Kitabı:
 Fethi Ahmet Polat, Çağdaş İslâm Düşüncesinde Kur'ân'a Yaklaşımlar, İstanbul 2007.
 Muhsin Demirci, Nas-Olgu İlişkisi Bağlamında Kur'ân'da Sosyal Gerçeklik, İstanbul 2006
 Nasr Hamid Ebû Zeyd, İlahi Hitabın Tabiatı (trc. Mehmet Emin maşalı), Ankara 2001.

İŞARİ TEFSİR II 2 2

İçerik

Tasavvufi tefsirlerin Kur'an'ı yorumlamadaki karekter ve özellikleri incelenmesi ve bu tefsirlerden örnek metinler okutulması.
Bazı ayetlerin tasavvufi tefsirleri.
Ders Kitabı:
 Letaifü'-l-İşarat Tefsiri

KUR’AN SEMANTİĞİ II 2 4

İçerik

Bir metni anlamak için geliştirilmiş semantik ve hemenötik metodları, hermöentiğin değişik anlaşılma biçimleri, semantik
3
yöntemin incelikleri.
Anlambilim (Semantik) ve yorumbilim (Hermenötik) hakkında bilgi verip ilgili kaynakları tanıtmak, Kuran kavramlarının nasıl
anlaşılıp yorumlanacağını örnekleri ile göstermek
Ders Kitabı:
 Dücane CÜNDİOĞLU, Anlamın Buharlaşması ve Kuran; Yasin AKTAY, Objektivist ve Relativist İradeler
Işığında Kuran Tefsiri
 Murat SÜLÜN, Kuran-ı Kerim Açısından İman-Amel İlişkisi -İnanış ve Davranış Bildiren Kuran Kavramlarının
Tefsir ve Tahlili-
 Osman BİLEN, Çağdaş Yorumbilim Kuramları
 Toshihiko IZUTSU, Kuran'da Allah ve İnsan; idem, Kuran'da Dini ve Ahlaki Kavramlar
 Zeki ÖZCAN, Teolojik Hermenötik

MÜSTEŞRİKLER VE KUR’AN İNCELEMELERİ II 2 4

İçerik

Avrupa'da yapılan doğu ile ilgili çalışmaları tanıtmak, bu bilimsel tetkikleri yapan müsteşriklerin hedeflerini, metotlarını, yaptıkları
incelemenin kalitesini ortaya koymaktır. Özellikle Kur'an'n mahiyetim, muhtevası, metninin değişmeden intikali, Kur'an'ın
tebliğcisi Hz. Peygamber'le ilgili iddialarının bilimsel değerini ortaya koymaktır. Ayrıca müsteşrik gruplarını ve onların islam
tetkiklerine katkılarını değerlendirmektir.
Oryantalistler, onların bazı iddiaları ve bu iddiaları cevaplar, Fransız ve diğer Avrupalı müsteşriklerin tarihi süreçte Kur'an'a
bakışlarındaki ortak noktalar.
Ders Kitabı:
 Oryantalistlerin Yanılgıları - Suat Yıldırım
 Medeniyetler çatışması, M. Hamdi Zakzuk
 DİA Ortaynalıstler maddesi
 MEB İSlam Ansikolpedisi Müsteşrikler maddesi

TEFSİR KAYNAKLARI VE MODERN TEFSİR ÇALIŞMALARI II 2 4

İçerik

Kur'ân, Kur'ân'ın nüzulü, tespiti, istinsahı... ve bu konuların kaynaklarının tanıtımı.

Ders Kitabı:
 ed-Dirâsâtü'l-Kur'aniyye, Emir Abdulaziz
 Kur'an'da Toplumsal Düzen, Prof. Dr. Muhsin Demirci
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Mennâ el-Kattan,
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Subhî Salih
 Menâhilü'l-İrfân Fî Ulûmi'l-Kur'an, Muhammed Abdu'l-Azîm ez-Zerkânî

KUR’AN İLİMLERİ VE KAYNAKLARI II 2 4

İçerik

Yasin Suresinin klasik ve modern tefsir metinlerinden mukayeseli olarak okunması, surenin tefsirinde değişik tefsir ekollerinin
biçimsel ve içeriksel açıdan değişik yaklaşımlarının mukayesesinin yapılması.

Ders Kitabı:
 al-Razi, Mafatih al-Ğayb
 Taberi, Cami'u'l-beyan an te'vili ayi'l-Kuran

4
  Zemahşeri, el-Keşşaf

MUKAYESELİ TEFSİR METİNLERİ II 2 4

İçerik

Ana hatlarıyla Kur'an tefsir, Sahabe ve tabiun tefsirleri, İlk tefsir tedini, Erken dönem filolojik tefsirler, Taberi-Matüridi ve diğer
erken dnem büyük tefsirler, klasik tefsirde mutahhirun dönemi gibi konular bu dersin içeriğini oluşturmaktadır.
Ders Kitabı:
 ed-Dirâsâtü'l-Kur'aniyye, Emir Abdulaziz
 Kur'an'da Toplumsal Düzen, Prof. Dr. Muhsin Demirci
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Mennâ el-Kattan,
 Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur'an, Subhî Salih
 Menâhilü'l-İrfân Fî Ulûmi'l-Kur'an, Muhammed Abdu'l-Azîm ez-Zerkânî

SEMİNER II - 0

İçerik

Araştırma teknikleri, tez yazım kuralları, kaynak toplama, fişleme, belgeler üzerinde çalışma, tahkik (edisyon kritik)
çalışmasının temel incelikleri
Ders Kitabı:

İSAV, İslami İlimlerde Metodoloji Meselesi

J. BARZUN - H.F. GRAFF, Modern Araştırmacı

Murat SÜLÜN - Ömer ÇELİK, Türkiye Kuran Makaleleri Bibliyografyası

Y. Zıya KAVAKÇI, İslam Araştırmalarında Usul

Zeki ARSLANTÜRK, Araştırma Metod ve Teknikleri