เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107

โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

การแกวว่ ง (Oscillation)
• การแกววงเปป็ นการเคลลทอนทรีทกลทบไปกลทบมาบนเสส้นทางเดวิม เรรี ยกววาการเคลลทอนทรีท ทรีทมรี
คาบ(Period)
• การเคลลทอนทรีทแบบซวิมเปวิ ลฮารส์โมนวิ ก (Simple Harmonic Motion , SHM) เปป็ นการแกววงอยวาง
งวายทรีทไมวควิดแรงเสรี ยดทานใด ๆ

รรู ปทรีท 1 สาธวิตการทดลองซวิมเปวิ ลฮารส์โมนวิก

รรู ปทรีท 1 เปป็ นการสาธวิ ตการทดลองซวิ มเปวิ ลฮารส์ โมนวิ ก เมลทอปลวอยใหส้ลรูกตจุมส้ มวล m หส้อยตวิดอยรูวกบท สปรวิ ง
สททนขขข น-ลง เสส้นทางของปากกาซขท งตวิ ด อยรูวกทบลรู กตจุ มส้ เขรี ยนไวส้บนกระดาษทรีท เคลลท อนทรีท (ดรู Motion of
paper ในรรู ปทรีท 1) จะมรีลกท ษณะแบบไซนส์ (sinusoidal) หรล อกลวาวไดส้ววา การขจทดจะเปลรีทยนแปลงขขขนกทบ
เวลา มรีลกท ษณะแบบไซนส์

+A x
+
-A A
t
-
รรู ปทรีท 2 การขจทดทรีท
A เปลรีทยนแปลงตามเวลามรี
ลทกษณะแบบไซนส์

1
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

รรู ปทรีท 2 แสดงการขจทดทรีทเปลรีทยนแปลงตามเวลามรีลกท ษณะแบบไซนส์ของสปรวิ งเคลลทอนทรีทสทนขขขน-ลง

การขจทดอยรูรว ะหววาง –A กทบ +A นทนท คลอขนาดของแอมปลวิจรูดเทวากทบ A และจจุดสมดจุล คลอ
เมลทอ x = 0

เราจะพวิจารณาการแกววงใน 1 มวิตวิของซวิมเปวิ ลฮารส์ โมนวิ ก ใหส้อยรูใว นรรู ปของสมการของการขจทด (x) ทรีท

ขขขนกทบเวลา (t) เรรี ยกววาสมการการเคลลทอนทรีท (Equation of motion) เขรียนไดส้เปป็ น

(1)
x(t ) = A sin(wt + f )

เมลทอ ระยะขจทด (Displacement) ของวทตถจุจากจจุดสมดจุล (มรีหนววยเปป็ น m)

x
A แอมปลวิจรูด (Amplitude) หรล อระยะขจทดสรู งสจุ ด (มรีหนว วยเปป็ น m)
w ความถรีทเชวิ งมจุม (Angular frequency) (มรีหนววยเปป็ น radian/s)
f ควาคงทรีทเฟส (Phase constant) (มรีหนววยเปป็ น radian)

ความเรป็ วของวทตถจุหรล อตทวแกววง สามารถหาไดส้จากอนจุพนท ธส์ของ x เทรียบกทบเวลา t

dx d
v= = A cos(wt + f ) (wt + f )
dt dt
(2)
v(t ) = w A cos(wt + f )
ความเรวงของวทตถจุหรล อตทวแกววง สามารถหาไดส้จากอนจุพนท ธส์ของ v เทรียบกทบเวลา t

dv
a= = w A(-1) sin(wt + f )(w )
dt
(3)
a(t ) = -w A sin(wt + f )
2

2
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
หรล อเขรียนอรีกแบบหนขทง

(4)
a(t ) = -w 2 x(t )
เรรี ยกสมการนรีข วาว สมการความเรว งของการเคลลทอนทรีทแบบซวิ มเปวิ ลฮารส์ โมนวิ ค

เราจะเหป็นรรู ปแบบของสมการนรีข ในเคลลทอนทรีทแบบซวิ มเปวิ ลฮารส์ โมนวิ คในทจุกกรณรี จะตวางกทนตรงทรีทควา w

ทรีทขข นกทบตทวแปรทรีทตวางกทนไปในแตวละกรณรี เราจะเหป็นการพวิสรูจนส์หา w ในการเคลลทอนทรีทแบบซวิ
มเปวิ ลฮารส์โมนวิค 4 กรณรี ตวอไปนรีข

1.การเคลลทอนทรีทของมวลทรีทตวิดกทบสปรวิ ง

2. ลรูกตจุมส้ อยวางงวาย (Simple Pendulum)

3. ลรูกตจุมส้ ชนวิดบวิด (Torsion Pendulum)

4. ลรูกตจุมส้ ฟวิ สวิ กลท (Physical Pendulum)

1. การเคลลอลื่ นททลื่ของมวลททลื่ตติดกกับสปรติง

รรู ปทรีท 3 การเคลลทอนทรีทของมวลทรีทตวิดกทบสปรวิ งบนพลขนทรีทไมวมรีแรงเสรี ยดทาน

แรงเนลท องจากสปรวิ งเปป็ นไปตามกฎของฮจุค (Hooke’s Law)

3
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

F = -kx
(5)
โดยทรีท k เปป็ นควาคงทรีทของสปรวิ ง
F เปป็ นแรงดขงกลทบของสปรวิ ง
x เปป็ นระยะยลดหรล อหดจากตตาแหนว งสมดจุล (x = 0)

จากกฎของนวิวตทน สตาหรทบการเคลลทอนทรีทแนวเสส้นตรง

(6)
F = ma
โดยทรีท m เปป็ นมวลทรีทตวิดอยรูกว บท สปรวิ ง
a เปป็ นความเรว ง หรล อ เขรียนในรรู ปอนจุพนท ธส์กาต ลทงสองของ x
(7)
2
dv d x
a= =
dt dt 2
d 2x
จากสมการ (5) และ (6) เขรียนไดส้เปป็ น m 2 = -kx เมลทอหารดส้วย m ททขงสองขส้างของ
dt
สมการจะไดส้

(8)
2
d x k
2
= - x
dt m

สทงเกตววารรู ปแบบของสมการ เปป็ นไปตามสมการความเรว งของซวิ มเปวิ ลฮารส์ โมนวิ ค (ดรูสมการทรีท 4)

โดยทรีท
(9)
k k
w2 = w=
m m

หรล อเขรียนสมการ ใหมวไดส้ดงท นรีข

4
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

d 2x
2
= -w 2
x
dt
(10)

สตาหรทบคาบ หาไดส้จาก
2p
T=
w
(11)

เมลทอแทนควา w จากสมการทรีท (9) ลงไปในสมการทรีท (11) จะไดส้

m
T = 2p
k
(12)

ความถรีท หาไดส้จากสว วนกลทบของคาบ

(13)
1 w
f = =
T 2p
เมลทอแทนควา w จากสมการทรีท (9) ลงไปในสมการทรีท (13) จะไดส้

(14)
1 k
f =
2p m

ถส้ายส้อนกลทบไปสมการทรีท (8) ซขทงเปป็ นสมการแสดงการเคลลทอนทรีทสาต หรทบวทตถจุตวิดกทบสปรวิ ง

d 2x k
2
= - x
dt m
เราจะหาคตาตอบของสมการการเคลลทอนทรีทในรรู ปแบบของอนจุพนท ธส์กาต ลทงสองของการขจทด เมลทอ
สมการอยรูใว นรรู ปของอนจุพนท ธส์กาต ลทงสองของตทวมทนเอง แลส้วไดส้ตวท มทนเองครูณกทบควาคงทรีทพรส้อมกทบ

5
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
เครลท องหมายลบ (-) นทกฟวิ สวิ กสส์มกท จะสมมตวิคาต ตอบอยรูใว นรรู ปของ sin หรล อ cosine โดยทรีทมรีควา
คงทรีท 2 ตทว ในทรีทนข รี คลอ แอมปลวิจรูด A และ ควาคงทรีทเฟส f (ปกตวิควาคงทรีททข งท สองจะทราบจาก
เงลทอนไขเรวิท มตส้น ซขทงจะไดส้เหป็นในตทวอยวาง) เพราะฉะนทขน เราจะสมมตวิใหส้สมการขส้างลวางเปป็ นคตาตอบ
ของสมการทรีท (8)

(15)
x(t ) = A sin(wt + f )
อนจุพนท ธส์ของ v เทรียบกทบเวลา t
dx
= w A cos(wt + f )
dt
(16)
อนจุพนท ธส์ของ v เทรียบกทบเวลา t
(17)
d 2x
2
= -w 2
A sin(wt + f )
dt
หรล อ

(18)
2
d x
2
= -w 2
x
dt
k
จะเปป็ นจรวิ งไดส้ กป็ตวอเมลทอ w2 = เพราะฉะนทขนคตาตอบของสมการคลอ
m
k
x(t ) = A sin( t +f)
m
(19)

กราฟความสทมพทนธส์ระหววาง x กทบ t เมลทอ x (0)=

A ทรีท t = 0 แสดงดทงรรู ป (A)

6
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

(A) x vs. t

(B) v vs. t

(C) a vs. t

เงลทอนไขเรวิท มตส้นทรีทเวลาเรวิท มตส้น t = 0 การขจทดทรีทเวลาเรวิท มตส้น เทวากทบแอมปลวิจรูด x (0)= A

p
x (t ) = A sin(wt + )
2
หรล อ
x (t ) = A cos(wt )

หาความเรป็ วไดส้จากอนจุพนท ธส์ของการขจทดเทรียบกทบเวลา

v (t ) = - Aw sin(wt )
ดทงนทขนความเรป็วทรีทเวลาเรวิท มตส้น v (0) = 0
แอมปลวิจรูดหรล อการขจทดสรูงสจุ ด v =  Aw
max

กราฟความสทมพทนธส์ระหววาง v กทบ t เมลทอ x (0)= A ทรีท t = 0 แสดงดทงรรู ป (B)

หาความเรว งไดส้จากอนจุพนท ธส์ของความเรป็วเทรียบกทบเวลา

a (t ) = - Aw 2 cos(wt )
ดทงนทขนความเรว งทรีทเวลาเรวิท มตส้น a (0) = - Aw 2
แอมปลวิจรูดหรล อการขจทดสรูงสจุ ด amax =  Aw 2
กราฟความสทมพทนธส์ระหววาง a กทบ t เมลทอ x (0)= A ทรีท t = 0 แสดงดทงรรู ป (C)

ถส้าเปลรีทยนเงลทอนไขทรีทเวลาเรวิท มตส้น จะไดส้กราฟทรีทไมวเหมลอนกทน ดทงนรีข

กราฟความสทมพทนธส์ระหววาง x กทบ t เมลทอ x (0)= 0 ทรีท t = 0 แสดงดทงรรู ป (D)

(D) x vs. t

(E) v vs. t

7
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
(A) x vs. t

(A) x vs. t (F) a vs. t

เงลทอนไขเรวิท มตส้นทรีทเวลาเรวิท มตส้น t = 0 การขจทดทรีทเวลาเรวิท มตส้น เทวากทบศรูนยส์ x (0)= 0

x(t ) = A sin(wt )

หาความเรป็ วไดส้จากอนจุพนท ธส์ของการขจทดเทรียบกทบเวลา

v (t ) = Aw cos(wt )

ดทงนทขนความเรป็วทรีทเวลาเรวิท มตส้น v (0) = Aw

แอมปลวิจรูดหรล อการขจทดสรูงสจุ ด v =  Aw
max

กราฟความสทมพทนธส์ระหววาง v กทบ t เมลทอ x (0)= 0 ทรีท t = 0 แสดงดทงรรู ป (E)

หาความเรว งไดส้จากอนจุพนท ธส์ของความเรป็วเทรียบกทบเวลา

a (t ) = - Aw 2 sin(wt )
ดทงนทขนความเรว งทรีทเวลาเรวิท มตส้น a (0) = 0
แอมปลวิจรูดหรล อการขจทดสรูงสจุ ด amax =  Aw 2
กราฟความสทมพทนธส์ระหววาง a กทบ t เมลทอ x (0)= 0 ทรีท t = 0 แสดงดทงรรู ป (F)

* ขส้อสทงเกต* สมการการเคลลทอนทรีทของททขงสองกรณรี ทรีทเงลทอนไขเรวิท มตส้นตวางกทนจะตวางกทนทรีทควาคงทรีทเฟส

ตทวอยวาง จงหาการขจทดทรีทเวลา t ใด ๆ ของมวล 100 กรทม ทรีทตวิดกทบสปรวิ ง ( k = 40 N/m)

โดยทรีทเวลาเรวิท มตส้นมวลนรีข ถรูกดขงไปเปป็ นระยะ 0.2 เมตร แลส้วปลวอยใหส้สนท จากจจุดหยจุดนวิท งบนพลขนทรีทไมวมรี
แรงเสรี ยดทาน

k
เรวิท มตส้นจากสมการ x(t ) = A sin( t + f)
m

แทนควา k = 40 N/m และ m = 100 กรทม ในสมการ

40 N / m
x(t ) = 0.2 m sin( t + f)
100 �10-3 kg

x(t ) = 0.2 m sin(20t + f )

8
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
ตอนนรีข เหลลอแตวควา f ทรีทจะตส้องหาจากเงลทอนไขเรวิท มตส้น นทนท คลอ การขจทดทรีทเวลาเรวิท มตส้น
x(t = 0) = 0.2 m

x(t = 0) = 0.2 m = 0.2 m sin(20 �0 + f )

x(t = 0) = 0.2 m = 0.2 m sin(f )
p
นทนท คลอ f = ดทงนทขน สมการการเคลลทอนทรีทของระบบนรีข จะเขรียนไดส้สองแบบ
2
p
x(t ) = 0.2 m sin(20t + )
2
x(t ) = 0.2 m cos(20t )

พลกังงานของมวลททลื่ตติดกกับสปรติง
เราจะสมมตวิใหส้ไมวมรีแรงเสรี ยดทานใด ๆ มาเกรีทยวขส้องกทบการเคลลทอนทรีทของสปรวิ ง เราจะเรวิท มจากการ
หาพลทงงานจลนส์จากความเรป็ วดทงนรีข

v(t ) = w A cos(wt + f )
v 2 = w 2 A2 (1 - sin 2 (wt + f ))
v 2 = w 2 ( A2 - x 2 )
พลทงงานจลนส์

1 2 1
T= mv = mw 2 ( A2 - x 2 )
2 2

พลทงงานศทกยส์

1 2 1
U= kx = mw 2 x 2 (t )
2 2
พลทงงานกล ไดส้จากพลทงงานจลนส์รวมกทบพลทงงานศทกยส์

9
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
1 1
E = T +U = mw 2 A2 = kA2
2 2

T, U

รรู ปทรีท 4 กราฟระหววางพลทงงานศทกยส์ (U) พลทงงานจลนส์ (T) และการขจทด (x)

สทงเกตววา พลทงงานศทกยส์จะเปป็ นรรู ปพาราโบลาหงาย และ พลทงงานจลนส์จะเปป็ นรรู ปพาราโบลาควตทา

 พลทงงานกลคงทรีท และแปรผทนตรงกทบกตาลทงสองของแอมปลวิจรูด
 พลทงงานจะเปลรีทยนแปลงรรู ประหววางพลทงงานศทกยส์ในสปรวิ งและพลทงงานจลนส์ทรีทเกวิดจากการ
เคลลทอนทรีทของวทตถจุทรีทตวิดอยรูกว บท สปรวิ ง

10
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

2. การแกวว่ งของลลกตตตุ้มอยว่ างงว่ าย (Simple pendulum)

ประกอบดส้วยลรูกตจุมส้ มวลขนาดเลป็ก ผรูกกทบเชลอกเบา เมลทอดขงลรูกตจุมส้ ใหส้ทาต มจุมเลป็ก ๆ (นส้อยกววา 5

องศา) กทบแนวดวิทง แลส้วปลวอยใหส้มวลเคลลทอนทรีทกลทบไปมา เราจะพวิสรูจนส์ววาเปป็ นการเคลลทอนทรีทแบบซวิ
มเปวิ ลฮารส์ -โมนวิค

Lq
T
d m

mg sin q
mเ mg cos q
mggg
รรู ปทรีท 5 การแกววงของลรูกตจุมส้ อยวางงวาย

จากกฎของนวิวตทน
(20)
2
d S
F = ma = m
dt 2
a เปป็ นความเรว ง หรล อ เขรียนในรรู ปอนจุพนท ธส์กาต ลทงสองของ s เมลทอ s เปป็ นการขจทดทรีทวดท ตามแนว
โคส้งและเขรียนไดส้ในรรู ปของความยาวเชลอก L และมจุม q ดทงนรีข

(21)
S = Lq

แทนสมการ(21) ลงในสมการ (20)

11
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
(22)
d 2q
F = mL 2
dt

จากรรู ปแรง mg สามารถแยกออกเปป็ นสองแรงทรีทตข งท ฉากกทน โดยแรง -mg sin q เปป็ นแรงทรีทดขงมวล
กลทบสรูว ตาต แหนวงสมดจุล และแรง mg cos q เทวากทบแรงตขงเชลอก T ซขท งทตาใหส้เชลอกมรีความยาวเทวาเดวิม
ไมวมรีการเคลลทอนทรีทในแนวเดรียวกทบความยาวเชลอก

(23)
F = - mg sin q
สมการ(21) แทนลงในสมการ (23)

(24)
dq 2
g
= - sin q
dt 2 L
เมลทอมจุม q เปป็ นมจุมเลป็ก ๆ สามารถประมาณไดส้วาว
(25)
sin q : q
แทนในสมการจะไดส้ สมการการเคลลทอนทรีทของการแกววงลรูกตจุมส้ อยวางงวาย
(26)
dq 2
g
= - q
dt 2 L

สทงเกตววาสมการ (26) มรีรรูปแบบคลส้ายกทบสมการความเรว ง สมการทรีท (4) โดยทรีท q เปป็ นการขจทด และ

g
w2 =
L
โดยทรีทคาต ตอบของสมการ(26) คลอ
q (t ) = q 0 sin(wt + f )
เมลทอ q ระยะขจทด (Displacement) ของวทตถจุจากจจุดสมดจุล (มรีหนววยเปป็ นเรเดรียน radian หรล อองศา)
q 0 แอมปลวิจรูด (Amplitude) หรล อระยะขจทดสรู งสจุ ด (มรีหนว วยเปป็ นเรเดรียน radian หรล อองศา)
w ความถรีทเชวิ งมจุม (Angular frequency) (มรีหนว วยเปป็ น radian/s)

12
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
f ควาคงทรีทเฟส (Phase constant) (มรีหนววยเปป็ น radian)

สตาหรทบคาบ หาไดส้จาก
(27)
2p
T=
w
เมลทอแทนควา w จากสมการทรีท (9) ลงไปในสมการทรีท (11) จะไดส้

(28)
L
T = 2p
g

ความถรีท หาไดส้จากสว วนกลทบของคาบ

1 w
f = =
T 2p
(29)

เมลทอแทนควา w จากสมการทรีท (28) ลงไปในสมการทรีท (29) จะไดส้

(30)
1 g
f =
2p L

ขส้อสทงเกต* 1. การทดลองลรูกตจุมส้ อยวางงวายสามารถทตาการวทดควา g ของโลกไดส้

2. ถส้ามจุมการแกววงกวส้าง จะไมวถลอววาเปป็ นการแกววงแบบซวิ มเปวิ ลฮารส์ โมนวิ ค บางครทขงถส้ามจุมการ
l 1
แกววงไมวกวส้างเกวินไป สามารถประมาณคาบไดส้เทวากทบ T = 2p
g
(1 +
16
q02 )

13
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

3. ลลกตตตุ้มชนติดบติด (Torsion Pendulum)

รรู ปทรีท 7 ลรูกตจุมส้ ชนวิดบวิด

ลรูกตจุมส้ ชนวิดบวิด ประกอบดส้วยแปส้ น ตรข งอยรูกว บท ลวดโลหะ จจุดศรูนยส์กลาง O ตวิดอยรูทว รีทปลายขส้างหนขท ง

ของลวดโลหะ เมลทอบวิดใหส้แปส้ นเปป็ นมจุม q max จากจจุด O แลส้วปลวอยใหส้บวิดไปมารอบแนว OP
ลวดทรีทแขวนจะบวิดไปดส้วย ทตาใหส้เกวิดทอรส์ คกระทตาตวอแปส้ น เรรี ยกววา ทอรส์ คคลนตทว (restoring
torque) และทอรส์คนรีข จะพยายามดขงใหส้แปส้ นกลทบสรูว ตาต แหนวงสมดจุล
ถส้ามจุม q เลป็ก ๆ ทอรส์คคลนตทวจะเขรียนไดส้
max

 = -q (31)

และจากนวิยามของทอรส์ค
d 2q
 = I = I (32)
dt 2
เมลทอ I เปป็ นโมเมนตส์ความเฉลทอย

14
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
d 2q
I 2 = -q (33)
dt

d 2q
+ q = 0 (34)
dt 2


w= (35)
I

2p 
T = = 2p (36)
w I

15
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

4. ลลกตตตุ้มฟติ สติ กลกั (Physical Pendulum)

รรู ปทรีท 8 ลรูกตจุมส้ ฟวิ สวิ กลท

ลรูกตจุมส้ ฟวิ สวิ กลท ประกอบดส้วยวทตถจุเกรป็ งทรีทแกววงรอบแกนราบอทนหนขท ง จากรรู ป จจุด CM คลอศรูนยส์กลาง

มวลหว างจากจจุดหมจุนเปป็ นระยะ dsin q และทตามจุม q กทบแนวดวิทง
ทอรส์ คทรีทกระทตากทบวทตถจุในทวิศทรีทใหส้วตท ถจุดขงกลทบ คลอ
 = - mgd sin q (37)

และจากนวิยามของทอรส์ค
d 2q
 = I = I (38)
dt 2
เมลทอ I เปป็ นโมเมนตส์ความเฉลทอย
จากสมการ จะไดส้
d 2q
I = -mgd sin q (39)
dt 2

ยส้ายขส้างจะไดส้
d 2q mgd sin q
+ =0 (40)
dt 2 I

16
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย

เมลทอ q เปป็ นมจุมเลป็ก ๆ sin q  q

จะไดส้สมการการเคลลทอนทรีทของซวิมเปวิ ลฮารส์ โมนวิ ค

d 2q mgd
+ q =0 (41)
dt 2 I

d 2q �mgd �
2
= - � q = -w 2q
� (42)
dt �I �

mgd
w= (43)
I

2p I (44)
T= = 2p
w mgd

*โจทยส์นวาควิด*

ถส้าวทตถจุเกรป็ งเปป็ นไมส้เมตร ทตาการเจาะรรู ทรีทปลายสจุ ดของไมส้เมตรดส้านหนขทงเพลทอทตาการแกววง จงหาคาบของการแกววง

กตาหนดใหส้ไมส้เมตรมรีความยาว L มวล M และควาโมเมนตส์ความเฉลท อยของไมส้เมตรรอบแกนทรีทผาว น
1
จจุดศรูนยส์กลางมวล, I CM = ML2 เมลทอใหส้ไมส้เมตรนรีข มรีความกวส้างนส้อยกววาความยาวมาก ๆ
12

17
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
การแกวว่ งททลื่ถลกหนว่ วง (Damped simple harmonic motion)

การแกววงทรีทถรูกหนววง เปป็ นการแกววงทรีทมรีแรงเสรี ยดทานเขส้ามาเกรีทยวขส้องทตาใหส้มรีการสรู ญเสรี ยพลทงงานใหส้

กทบสวิท งแวดลส้อม เชวน สรูญเสรี ยไปในรรู ปความรส้อน เปป็ นตส้น ผลทตาใหส้พลทงงานรวมลดลง นทนท คลอจาก
สมการ แอมปลวิจรูดกป็ลดลงดส้วยจนกระททงท เปป็ นศรูนยส์ในทรีทสจุด

รรู ปทรีท 9 การแกววงทรีทถรูกหนววง มวลหส้อยกทบสปรวิ งสทนท ขขขน-ลงในสารละลายทรีทมรีความหนลด

ในทรีทนข รี จะยกตทวอยวางการแกววงของมวลทรีทตวิดอยรูกว บท สปรวิ ง โดยทรีทมวลจจุวมลงไปในสารละลายทรีทมรีความ

หนล ด เพราะฉะนทขนแรงตส้านทานทรีทเกวิดจากความหนล ดของตทวกลางเปป็ นปฏวิภาคกทบความเรป็ วของมวล

f = -bv (45)
F = - kx - bv (46)
2
d x
m = - kx - bv (47)
dt 2
d 2x k b
2
+ x+ v=0 (48)
dt m m

ววิธรีการแกส้สมการ

18
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
ใหส้ x(t ) = e t แทนในสมการ จะไดส้
b k
 2 e t +  e t + e t = 0 (49)
m m

b k
2 + + =0 (50)
m m

เมลทอแกส้สมการในรรู ปแบบของ ax 2 + bx + c = 0
- b  b 2 - 4ac
x= (51)
2a

ดทงนทขนสมการ จะมรีคาต ตอบเปป็ น

2
b b k
-    - 4 
m m m (52)
=
2

b
เมลทอใหส้ควาคงทรีทของความหนววง  =
2m
และความถรีทเชวิงมจุมของการแกววงเมลทอไมวมรีแรงเสรี ยดทาน
k
w=
m
จะไดส้

2 + 2 + w 2 = 0 (53)

เรรี ยกสมการนรีข วาว Characteristic equation

1, 2 = -   2 - w 2 (54)

โดยทรีทคาต ตอบททวท ไป general solution เขรียนไดส้

x(t ) = Ax1 + Bx 2 (55)

โดยทรีท

x1 = e 1 t = e - t e  2 -w 2 t
(56)
x2 = e 2 t = e -  t e -  2 -w 2 t
(57)

เพราะฉะนทขน
x (t ) = e t ( Ae  2 -w 2 t
+ Be -  2 -w 2 t
) (58)

การสทนท มรี 3 กรณรี จะสทนท แบบไหนดรูจากเทอม  2 -w 2

19
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
1. 
2
-w
2
 0 รากเปป็ นจรวิ ง เรรี ยกกรณรี นข รี ววา Overdamp oscillation
2
b k
หรล อ >m
4m 2

2. 
2
-w
2
= 0 รากเปป็ นจรวิ งและมรีหนขทงคตาตอบ เรรี ยกกรณรี นข รี ววา Critical oscillation

b2 k
หรล อ = m
4m 2

3. 
2
-w
2
 0 รากเปป็ นจวินตภาพ เรรี ยกกรณรี นข รี ววา Underdamp oscillation
2
b k
หรล อ < m
4m 2

รรู ปทรีท 10 แสดงแอมปลวิจรูดทรีทลดลงเมลทอเวลาผวานไปของการสทนท ททขง 3 กรณรี

(a) an underdamped oscillator

(b) a critically damped oscillator

(c) an overdamped oscillator

20
 เอกสารประกอบการสอน ววิชา ฟวิ สวิ กสส์ทวท ไป 1 รหทสววิชา 2304107
โดย อาจารยส์ ดร. สตรรี รทตนส์ โฮดทค ภาคววิชาฟวิ สวิ กสส์ คณะววิทยาศาสตรส์ จจุฬาลงกรณส์มหาววิทยาลทย
กรณรี Underdamp oscillation วทตถจุจะสทนท ขขขนลงรอบ ๆ จจุดสมดจุล แตวแอมปลวิจรูดจะลดลง
เรลท อย ๆ ตามเวลาทรีทผาว นไป

กรณรี Critical oscillation และ Overdamp oscillation วทตถจุจะไมวมรีสนท ขขขนลง

รอบ ๆ จจุดสมดจุล แอมปลวิจรูดจะลดลงเรลท อย ๆ ตามเวลาทรีทผาว นไป โดยทรีทแอมปลวิจรูดของกรณรี
Critical oscillation จะลดลงเรป็ วกววากรณรี Overdamp oscillation

21