73

บทททที่ 3
การหาปรริ พนพั ธธ์บนระนาบเชริงซซ้อน

(Integration in the complex plane)

3.1 บทนนา
2
ในบทททที่ เราไดซ้กลล่าวถถึงฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ และการหาอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับหนถึที่งแตล่ยงพั ไมล่ไดซ้กลล่าวถถึงอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับสสูงของฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรเชริงซซ้อน
ซถึที่งผริดไปจากฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ ง ททที่เรา
จะกลล่าวถถึงอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับสสูงไดซ้อยล่างตล่อเนนที่องจากอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับหนถึที่ง สนาหรพับ ฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรเชริงซซ้อนนพัน นอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับสสูงจะปรากฏในรสู ปของปรริ พนพั ธธ์ ซถึที่ง
เปป็ นรสู ปแบบททที่ไมล่ปรากฏในปรริ พนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ ง และการหาปรริ พนพั ธธ์ในระนาบเชริงซซ้อนหรน อการหาปรริ พนพั ธธ์ในระบบเชริงซซ้อนนท น จะสามารถหาปรริ พนพั ธธ์
ของฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ งซถึที่งไมล่สามารถหาโดยปกตริไดซ้ และจากการศถึกษาการหาปรริ พนพั ธธ์ฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ งนพัน นเราแยกออกเปป็ น 2 ประเภท คนอ
1. การหาปรริ พนพั ธธ์แบบกนาหนดลริมริต หรน อปรริ พนพั ธธ์จาน กพัดเขต (definite integral) หรน อ
ปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้น (line integral)
2. การหาปรริ พนพั ธธ์แบบไมล่จาน กพัดลริมริต หรน อปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขต (indefinite integral)

ในบทนทน เราจะไดซ้ศถึกษาถถึงการหาปรริ พนพั ธธ์แบบกนาหนดลริมริต หรน อปรริ พนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั ตามเสซ้นตพัวแปรเชริงซซ้อน f ( z ) เมนที่อ z  x  yi
เปป็ นจนุดบนเสซ้นโคซ้งใด ๆ ในระนาบเชริงซซ้อน
กล่อนททที่จะพริจารณาถถึงรายละเอทยดตล่าง ๆ ในการหาปรริ พนพั ธธ์แบบกนาหนดลริมริต หรน อ การหาปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นของฟพังกธ์ชนพั ตามเสซ้นตพัวแปรเชริงซซ้อน เรา
มาทนาความเขซ้าใจเกทที่ยวกพับนริยาม หรน อ
ความหมายของคนาททที่จาน เปป็ นกล่อนดพังนทน

นริยาม 3.1 เสซ้นโคซ้ง (curve ) C บนระนาบเชริงซซ้อนหมายถถึง ฟพังกธ์ชนพั คล่าเชริงซซ้อน

ของตพัวแปรจรริ ง z :[ a, b]  � เมนที่อ �เปป็ นเซตของจนานวนเชริงซซ้อน ซถึที่ง
จะกนาหนดดซ้วย
z (t )  x (t )  y (t )i
เรท ยกสมการนทน วาล่ สมการตพัวแปรเสรริ มของเสซ้นโคซ้ง C
จนุดเรริที่ มตซ้นของเสซ้นโคซ้งหมายถถึงจนุด z (a )
จนุดสริน นสนุ ดของเสซ้นโคซ้งหมายถถึงจนุด z (b)
ตล่อไปเราจะใชซ้สพัญลพักษณธ์แทนเสซ้นโคซ้ง C ดซ้วย
C : z (t )  x(t )  y (t )i , at b

ตพัวอยล่าง 3.1 จงเขทยนกราฟของเสซ้นโคซ้ง C : z (t )  t  3ti , 0  t  2

วริธททาน
จาก z (t )  t  3ti
จะมท x(t )  t และ y (t )  3t ดพังนพันน

t 0 1 2
x(t ) 0 1 2
y (t ) 0 3 6

เพราะฉะนพันนเสซ้นโคซ้ง C มทจนุดเรริที่ มตซ้นอยสูทล่ ทที่ 0  0i หรน อ (0,0)

และจนุดสริน นสนุ ดอยสูทล่ ทที่ 2  6i หรน อ (2, 6) เขทยนไดซ้ดงพั รสู ป 3.1
y (t )

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 74

2  6i

x(t )

รสู ป 3.1
ซถึที่งเปป็ นสล่ วนของเสซ้นตรง y  3x
#

ตพัวอยล่าง 3.2 C : z (t )  4 cos t  i4sin t , 0  t  2

จงเขทยนกราฟของเสซ้นโคซ้ง
วริธททาน จาก z (t )  4 cos t  i 4sin t
จะมท x(t )  4 cos t , y (t )  4sin t ดพังนพันน

t 0   3 2
2 2
x(t ) 4 0 -4 0 4
y (t ) 0 4 0 -4 0

เพราะฉะนพันนเสซ้นโคซ้ง C มทจนุดเรริที่ มตซ้นอยสูทล่ ทที่ ( 4,0)

และจนุดสซ้นสนุ ดอยสูทล่ ทที่ (4, 0) บนระนาบเชริงซซ้อน แสดงไดซ้ดงพั รสู ป 3.2

y (t )

x(t )

รสู ป 3.2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 75

ซถึที่งเปป็ นเสซ้นรอบวงกลมรพัศมทเทล่ากพับ 4 รอบจนุดศสูนยธ์กลาง (0, 0)

#

ตพัวอยล่างททที่ 3.3 จงหาสมการสล่ วนของเสซ้นตรงททที่มทจนุดปลายอยสูทล่ ทที่ z1  1  i และ z2  3  4i

ดพังรสู ป 3.3
วริธททาน y

ใหซ้ z (t )  x(t )  y (t )i …..……………(ก)

x 1 y 1
z1  1  i แตล่  t
3  1 4  1
x 1
x จะไดซ้ t
2
z2  3  4i x  1  2t
y 1
และ t
5
รสู ป 3.3 y  1  5t
แทน x , y ในรสู ปของ t ในสมการ ( ก ) ไดซ้
z (t )  (1  2t )  (1  5t )i
เมนที่อ 1  x  3 หรน อ 1  1  2t  3
ไดซ้ 0  t 1
นพันที่ คนอ สมการแทนเสซ้นโคซ้ง C คนอ z (t )  (1  2t )  (1  5t )i , 0  t 1
#

ตพัวอยล่าง 3.4 จงหาสมการแทนเสซ้นโคซ้ง C ในรสู ป z (t ) ซถึที่งเปป็ นเสซ้นรอบวงของวงกลมททที่มทจนุดศสูนยธ์

กลางอยสูทล่ ทที่ z0  x0  y0i รพัศมทเทล่ากพับ r ดพังรสู ป 3.4
วริธททาน y

z  x  yi  ( x, y )
r
z0  x0  y0i  ( x0 , y0 )

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 76

x
รสู ป 3.4
จะไดซ้ z  z0  ( x  yi )  ( x0  y0i )
 ( x  x0 )  ( y  y0 )i
แตล่ x  x0  r cos t และ y  y 0  r sin t
นพันที่ คนอ z  z0  r cos t  r sin ti
 r (cos t  i sin t )

หรน อ z (t )  z0  r (cos t  i sin t ) เมนที่อ 0  t  2

หรน อ z (t )  z0  reit เมนที่อ 0  t  2
#

แบบฝถึ กหพัด 3.1

1. จงหาสมการของสล่ วนของเสซ้นตรง C ในรสู ปของ z (t ) ททที่มทจนุดปลายดพังนทน

1.1 z1  2  i เมนที่อ z2  2  4i
1.2 z1  0 เมนที่อ z 2  1  2i
1.3 z1  1  2i เมนที่อ z2  3  4i

2. จงหาสมการททที่แทนเสซ้นโคซ้งในรสู ปของ z (t ) ซถึที่งแตล่ละเสซ้นกนาหนดสมการดพังตล่อไปนทน

2.1 z  1  2i  3
1 1
2.2 y
x
จาดจนุด (1,1) ถถึงจนุด (4, )
4
3
2.3 y  1 
x
จากจนุด (1, 2) ถถึงจนุด (3, 0)

2.4 x2  9 y 2  9
2.5 4( x  1) 2  9( y  2) 2  36

3. z (t ) แตล่ละขซ้อขซ้างลล่างนทน เปป็ นรสู ปเสซ้นโคซ้งอะไร และเขทยนกราฟของเสซ้นโคซ้ง

จงบอกวล่าเสซ้นโคซ้ง C ททที่กาน หนดใหซ้ในรสู ป
3.1 z (t )  3i  3(cos t  i sin t ) , 0  t  2
3.2 z (t )  t  3t 2i , -1  t  2
3.3 z (t )  cos t  2i sin t , -  t  

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 77

ผลเฉลยแบบฝถึ กหพัด 3.1

1. 1.1 z (t )  2  (1  t )i , 0  t  3
1.2 z (t )  t  2t i , 0  t  1
1.3 z (t )  (1  t )  (2  t )i , 0  t  2

2. 2.1 z (t )  1  2i  3(cos t  i sin t ) , 0  t  2

1
2.2 z (t )  t  i, 1  t  4
t
3
2.3 z (t )  t  i  i, 1  t  3
t
2.4 z (t )  3cos t  i sin t , 0  t  2
2.5 z (t )  1  3cos t  2i  2i sin t , 0  t  2

3. 3.1 วงกลม ,
x 2  ( y  3) 2  9
3.2 พาราโบลา , y  3x จากจนุด ( 1,3) ถถึงจนุด (2,12)
2

3.3 วงรท , 4 x  y  4
2 2

ขซ้อตกลง ในกรณท เสซ้นโคซ้ง C เปป็ นวงกลมรพัศมท r 0 รอบจนุดศสูนยธ์กลาง z0 จะแทนดซ้วย

z  z0  r

นริยาม 3.2 เสซ้นโคซ้ง C : z (t )  x (t )  iy (t ) , a  t  b จะเรท ยกวล่า

เสซ้นโคซ้งปริ ด(closed curve) ถซ้า z ( a )  z (b)

ตพัวอยล่าง 3.5 เสซ้นโคซ้ง C : z (t )  cos t  i sin t , 0  t  2

จะไดซ้ z (0)  cos 0  i sin 0  1  0i
และ z (2 )  cos 2  i sin 2  1  0i

 z (0)  z (2 )
แสดงวล่า เสซ้นโคซ้ง C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ด

#
นริยาม 3.3 เสซ้นโคซ้ง C : z (t )  x(t )  iy (t ) , a  t  b จะเรท ยกวล่า
dx (t ) dy (t )
เสซ้นโคซ้งเรท ยบ (smooth curve) ถซ้า
dt
และ
dt
มทความตล่อเนนที่อง

บน ( a, b) หรน อถซ้าเสซ้นโคซ้ง C มทอนนุพนพั ธธ์ คนอ z (t )  x(t )  y(t )i ททที่

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 78

แตล่ละจนุดของ C
ซถึที่งมทอนนุพนพั ธธ์ตล่อเนนที่อง และไมล่เปป็ นศสูนยธ์ททที่จนุดใด ๆ
ในเชริงเรขาคณริ ต หมายความวล่า เสซ้นโคซ้ง C มทเสซ้นสพัมผพัสททที่หมนุนไปไดซ้อยล่างตล่อเนนที่อง

ตพัวอยล่าง 3.6 C : z (t )  t  ti , 0  t  1 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบ

เสซ้นโคซ้ง
เพราะวล่า x(t )  t และ y (t )  t
dx (t ) dy (t )
เราไดซ้  1 และ  1 ซถึที่งตล่อเนนที่องทนุก ๆ คล่าของ t
dt dt
หรน อ อนนุพนพั ธธ์เสซ้นโคซ้ง C คนอ z (t )  1  1i ซถึที่งตล่อเนนที่องทนุก ๆ คล่าของ t และไมล่เปป็ นศสูนยธ์
ททที่จนุดใด ๆ
#

3.2 ปรริ พนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั คล่าเชริงซซ้อน ( integral of complex value function )

นริยาม 3.4 กนาหนดใหซ้ f :[ a, b]  � หมายถถึงฟพังกธ์ชนพั คล่าเชริงซซ้อน

และ u :[a, b]  �, v :[a, b]  � เปป็ นฟพังกธ์ชนพั คล่าจรริ ง ซถึที่ง
f (t )  u (t )  v(t )i , at b
b b

ถซ้า  f (t )dt
a
และ  v(t )dt
a
หาคล่าไดซ้ แลซ้ว เรากลล่าววล่า

ปรริ พนพั ธธ์ของ f (t ) บน [a, b] หาคล่าไดซ้ โดยททที่

b b b

 f (t )dt   u (t )dt  i  v(t )dt

a a a


ตพัวอยล่าง 3.7 กนาหนดใหซ้ f (t )  cos t  i sin t , 0  t 
2

2
จงหา
 f (t )dt
0

f (t )  cos t  i sin t
วริธททาน จากฟพังกธ์ชนพั คล่าเชริงซซ้อนททที่กาน หนดใหซ้
จะมท u (t )  cos t และ v(t )  sin t
 
2 2 
เพราะวล่า
 u(t )dt   cos tdt  (sin t )02  1
0 0

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 79

 
2 2 
และ
 v(t )dt   sin tdt  ( cos t )02  1
0 0
 
2 2
ดพังนพันน
 f (t )dt   (cos t  i sin t )dt
0 0
 
2 2
  cos tdt  i  sin tdt
0 0

 1  1i
 1 i
#
1

3.8  [t  (2  t
2
ตพัวอยล่าง จงหาคล่าของ )i ]dt
0

วริธททาน จากปรริ พนพั ธธ์ททที่กาน หนดใหซ้มทf (t )  t  (2  t 2 )i

จะมท u (t )  t และ v (t )  2  t 2
1 1
t2 1 1
เพราะวล่า  u (t ) dt   t dt  ( )0 
0 0
2 2
1 1
t3 1 7
และ  v(t ) dt   (2  t ) dt  (2t  ) 0 
2

0 0
3 3
1
1 7
 [t  (2  t )i ]dt   i
2
ดพังนพันน
0
2 3
#

สมบพัตริของปรริ พนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั คล่าเชริงซซ้อน

b b

ถซ้า a
f (t ) dt และ  g (t )dt
a
หาคล่าไดซ้ แลซ้ว

b b b

1.  [c1 f (t )  c2 g (t )]dt  c1  f (t )dt  c2  g (t )dt

a a a
b c b

2.  f (t )dt   f (t )dt   f (t )dt เมนที่อ a  c  b

a a c
b a

3.  f (t )dt    f (t )dt
a b
a

4.  f (t )dt  0
a

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 80

3.3 ปรริ พนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรเชริงซซ้อนตามเสซ้นในระบบเชริงซซ้อน

3.3.1 ทางเดรินหรน อวริถทของการหาปรริ พนพั ธธ์( path of integration )

การหาปรริ พนพั ธธ์แบบกนาหนดลริมริตหรน อจนากพัดเขตของฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ งทพัวที่ ๆ ไปจะหาปรริ พนพั ธธ์อยสูใล่ นชล่องททที่อยสูบล่ นแกนจรริ ง (real
axis) หรน อเสซ้นจนานวนจรริ ง (real line) สล่วนในกรณทของการหาปรริ พนพั ธธ์แบบกนาหนดลริมริต หรน อกนาหนดเขตเชริงซซ้อน เราจะหาปรริ พนพั ธธ์ไปตามเสซ้นโคซ้ง
C ในระนาบเชริงซซ้อนซถึที่งเราจะเรท ยกวล่า ทางเดรินของการหาปรริ พนพั ธธ์ หรน อวริถทของการหาปรริ พนพั ธธ์ ซถึที่งเสซ้นโคซ้ง C ในระนาบเชริงซซ้อนเราสามารถแทนไดซ้ในรสู ป
z (t )  x(t )  y (t )i , a  t  b
หรน อ C : z (t )  x(t )  iy (t ) , a  t  b

นริยาม 3.5 ปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นโคซ้งเชริงซซ้อน ใหซ้ C : z (t )  x(t )  iy(t ) , a  t  b

เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบในระบบเชริงซซ้อน และ f ( z )  u ( x, y )  iv ( x, y ) เปป็ น
ฟพังกธ์ชนพั ตล่อเนนที่องททที่แตล่ละจนุดบนเสซ้นโคซ้ง C และเราสามารถจะแบล่งเสซ้นโคซ้ง
ดพังกลล่าวททที่อยสูใล่ นชล่วง a  t  b ออกเปป็ น n ชล่วง โดยททที่จนุดแบล่งตล่าง ๆ
ซถึที่งอยสูบล่ นชล่วง a  t0  y1  y2  ...  tn  b ไดซ้แกล่จนุด
z (a )  z0  z1  z2  ...  zn  z (b)
ซถึที่งเปป็ นจนุดบนเสซ้นโคซ้ง C และใหซ้ zm  zm  zm 1 เปป็ นคอรธ์ดททที่ตดพั เสซ้น
โคซ้งระหวล่างจนุด zm 1 กพับ zm ดพังรสู ป 3.5

zn  z (b)

zm
zm S m
zm 1
z3
z1 z2
z0  z ( a )
รสู ป 3.5
ในแตล่ละสล่ วนโคซ้งททที่เกริดจากการแบล่งเสซ้นโคซ้ง C เราสามารถเลนอกจนุดใด ๆ ไดซ้
เชล่น ระหวล่างจนุด z0 กพับ z1 [ z (t0 ) กพับ z (t1 ) ] เลนอกจนุด  1
ระหวล่างจนุด z1 กพับ z2 [ z (t1 ) กพับ z (t2 ) ] เลนอกจนุด  2


ระหวล่างจนุด zm 1 กพับ zm [ z (tm 1 ) กพับ z (tm ) ] เลนอกจนุด  m



ระหวล่างจนุด zn 1 กพับ zn [ z (tn 1 ) กพับ z (tn ) ] เลนอกจนุด  n

ซถึที่งเราสามารถเขทยนใหซ้อยสูใล่ นรสู ปผลบวกไดซ้ คนอ

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 81

n
S n   f ( m )zm …………………….(3.1)
m 1

เมนที่อ n เขซ้าสสูซ้คล่าอนพันตธ์ ความยาวของคอรธ์ด zm จะเขซ้าใกลซ้ 0

ดพังนพันนจะทนาใหซ้ลริมริตของลนาดพับ S n คนอ S2 , S3 , S4 , K
n

หรน อ lim S n  lim  f ( m )zm ………………… ( 3.2 )

n  n 
m 1

ลริมริตของลนาดพับนทน เรท ยกวล่า ปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้น (line integral)ของ f ( z ) ตามเสซ้นโคซ้ง C

ซถึที่งจะแทนดซ้วย
C
 f ( z )dz
n

นพันที่ คนอ  f ( z )dz  lim  f ( m )zm .…………………..(3.3)

n 
C m 1

ถซ้า C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดบางครพันงเราจะแทน

 f ( z )dz
C
ดซ้วย i
C
f ( z )dz

ตพัวอยล่างททที่ 3.9 กนาหนดใหซ้ f ( z )  z 2 และ C เปป็ นเสซ้นโคซ้ง z (t )  2t  ti เมนที่อ 0  t  1

 f ( z )dz
3.5 ในรสู ปสมการ(3.3)
C
จงหาคล่าของ โดยใชซ้นริยาม

วริธททาน จากเสซ้นโคซ้ง C : z (t )  2t  ti เมนที่อ 0  t  1 เขทยนแสดงดซ้วยกราฟดพังรสู ป 3.6

y (t )
ใหซ้ zm  xm  ym i
zn เมนที่อ xm  2 ymi
1 ดพังนพันน zm  xm  ymi
 zm จากสมการ (3.3) ถซ้าเลนอกใชซ้  m  zm
z0 x(t ) เราจะไดซ้
2 f ( m )  ( m ) 2  ( zm ) 2  (2 ym  ym i) 2  3 ym2  4 ym2 i
รสู ป 3.6 และ zm  zm  zm 1
 [2 ym  ym i]  [2 ym  ym 1i ]
 2( ym  ym1 )  ( ym  ym 1 )i
 2ym  ymi
 (2  i )ym
โดยนริยาม 3.5 จากสมการ (3.3) ไดซ้

 f ( z)dz   z dz
2

C C
n
 lim  f ( m )zm
n 
m 1
n
 lim  (3 ym2  4 ym2 i)(2  i)ym
n 
m 1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 82

n
 (3  4i)(2  i ) lim  ym2 ym
n 
m 1
n
 (2  11i) ym2 ym
m 1
1
 (2  11i)  y 2 dy
0

2  11i 2 11
นพันที่ คนอ  f ( z)dz  3
  i
3 3
#

หมายเหตนุ ในกรณท ททที่เสซ้นโคซ้ง C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ด เราจะเรท ยกการหาปรริ พนพั ธธ์ตานเสซ้นททที่ไดซ้ใหมล่นนท วาล่
การหาปรริ พนพั ธธ์วงรอบปริ ด หรน อ คอนทพัวรธ์ปรริ พนพั ธธ์ (contour intigral) และใชซ้สพัญลพักษณธ์
 f ( z )dz หรน อ i
�
C
f ( z )dz ทริศทางบวกของการหาปรริ พนพั ธธ์สาน หรพับคอนทพัวรธ์ปรริ พนพั ธธ์กป็คนอ
ทริศทางททที่ใหซ้พนนททที่ภายในวงรอบปริ ดอยสูทล่ างซซ้ายมนอของคนททที่เดรินไปตามทริศทางดพังกลล่าว
ในกรณท ททที่เสซ้นรอบวงปริ ดเปป็ นวงกลม ทริศทางบวกของการหาปรริ พนพั ธธ์ กป็คนอทริศทวนเขป็ม
นาฬริกานพันที่ เอง

3.3.2 การหาปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นเชริงซซ้อนในรสู ปพจนธ์ของปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นจรริ ง

จากนริยาม 3.5
ซถึที่งเปป็ นนริยามของการหาปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นโคซ้งเชริงซซ้อน นอกจากนทน
เราอาจจะพริจารณาปรริ พนพั ธธ์โดยแยกพริจารณาตามเสซ้นจรริ งดพังตล่อไปนทน
( ) ทพันงหมดของการหาปรริ พนพั ธธ์ ในกรณทของปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นเราจะสมมตริวล่า ทางเดรินเหลล่านทน ปรพับเรท ยบเปป็ นชล่วง
สนาหรพับวริถท ทางเดริน
(piecewise smooth ) กป็ตล่อเมนที่อวริถทนน นพั ประกอบไปดซ้วยเสซ้นโคซ้งททที่ปรพับเรท ยบมากมายททที่ตล่อเชนที่อมกพัน ดพังรสู ป 3.7
a
ชล่วงททที่ 1 c
ชล่วงททที่ 2 ชล่วงททที่ 4
ชล่วงททที่ 3
b d ชล่วงททที่ 5

รสู ป 3.7
จากรสู ปจะเหป็นวล่า ชล่วงททที่ 1 เปป็ นเสซ้นโคซ้งตล่อเนนที่องตลอดและตล่อเชนที่อมกพับชล่วงททที่ 2 ททที่เปป็ นเสซ้นตรงททที่จนุด a
และชล่วงททที่ 2 3
ตล่อเนนที่องกพับชล่วงททที่ ททที่เปป็ นเสซ้นโคซ้งททที่จนุด b …
ดพังนพันนเราจถึงเรท ยกเสซ้นโคซ้ง C นทน วาล่ เสซ้นโคซ้งปรพับเรท ยบเปป็ นชล่วง

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 83

f ( z )  u ( x, y )  iv( x, y ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ตล่อเนนที่อง

จากสมการททที่สมมนุตริวาล่
และ C : z (t )  x (t )  iy (t ) เปป็ นเสซ้นโคซ้งททที่ปรพับเรท ยบเปป็ นชล่วง เมนที่อเราแบล่งเสซ้นโคซ้ง C ออกเปป็ น
n ชล่วง และ zm  zm  zm 1  xm  i ym เปป็ นคอรธ์ดททที่ตดพั เสซ้นโคซ้ง C ระหวล่างจนุด zm 1 กพับจนุด zm เราเลนอกจนุด
 m   m  im ททที่อยสูบล่ นเสซ้นโคซ้ง C ระหวล่าง zm 1 กพับจนุด zm ซถึที่งจะไดซ้ f ( m )  u ( m ,m )  iv( m ,m ) ดพังนพันนผล
บวกในสมการ (3.1) จะไดซ้

n
S n   [u ( m ,m )  iv( m ,m )][xm  ym ]
m 1
n n
  [u ( m ,m ) xm  v( m ,m )ym ]  i  [v( m ,m ) xm  u ( m ,m )ym ] ….(3.4)
m 1 m 1

เนนที่องจาก f ( z ) ตล่อเนนที่องจถึงทนาใหซ้ ผลบวกในแตล่ละพจนธ์ทางขวามนอของสมการ (3.4) เปป็ น

คล่าจรริ ง ดพังนพันนถซ้าเรากนาหนดใหซ้ n เขซ้าสสูซ้คล่าอนพันตธ์ตามททที่ไดซ้กลล่าวไวซ้ xm กพับ ym จะเขซ้าสสูล่ศสูนยธ์ และผลบวกแตล่ละพจนธ์ดาซ้ นขวามนอจะกลายเปป็ นปรริ พนพั ธธ์
คล่าจรริ งนพันนคนอ

lim S n   f ( z ) dz   udx   vdy  i[  udy   vdx ]

n 
C C C C C

  (u  iv)(dx  idy )
C
………………….(3.5)

แสดงวล่าปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นจะเกริดขถึนนนอกจากจะมองในรสู ปสมการ 3.3 แลซ้วยพังมองการหาปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นในรสู ปของสมการ (3.5) และคล่าของ
ปรริ พนพั ธธ์จะไมล่ขน ถึนอยสูกล่ บพั การแบล่งเสซ้นโคซ้ง C เปป็ นชล่วง และจนุด  m ททที่เลนอกบนเสซ้นโคซ้ง C

ตพัวอยล่าง 3.10 กนาหนดใหซ้ f ( z )  z 2 และจนุด A  0  0i จนุด B  2  i ใหซ้ C เปป็ นเสซ้นตรงททที่เชนที่อมจนุด A กพับจนุด B ดพังรสู ป

3.8 จงหา
C
 f ( z ) dz
โดยใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นจรริ ง สมการ (3.5)
วริธททาน จากรสู ป 3. 8 บนเสซ้นโคซ้ง C ซถึที่งเปป็ นเสซ้นตรงเรามท z  x  yi
เมนที่อ x  2 y เราจะไดซ้ y
z  2 y  yi
โดยสมการ (3.5)
 f ( z)dz   (u  vi)(dx  idy )
C C
C B

เมนที่อ z  x  yi , f ( z )  z 2 และ x  2 y A x
รสู ป 3.8
ไดซ้ z  2 y  yi , f ( z )  (2 y  yi ) และ dx  2dy
2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 84

 f ( z)dz   (2 y  yi) (2dy  idy)

2
ดพังนพันน
C C

  (3  4i)(2  i ) y 2 dy
C

 (2  11i )  y 2 dy
C
1
 (2  11i)  y 2 dy
0

2  11i

2
#
สมบพัตริพนนฐานของปรริ พนพั ธธ์เชริงซซ้อนตามเสซ้น
สมบพัตริททที่สาน คพัญ 3 ขซ้อของปรริ พนพั ธธ์เชริงซซ้อนตามเสซ้น จะเหมนอนกพับปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นจรริ งแบบจนากพัดเขต ซถึที่งมทดงพั ตล่อไปนทน

1. การหาปรริ พนพั ธธ์เปป็ นการดนาเนรินการเชริงเสซ้น กลล่าวคนอ

 [k f ( z )  k g ( z )]dz  k  f ( z )dz  k  g ( z )dz

C
1 2 1
C
2
C

2. 2
ถซ้าแบล่งเสซ้นโคซ้ง C ออกเปป็ น สล่ วนคนอ สล่ วน C1 และสล่ วน C2 ดพังรสู ป 3.9
C1
C2
เสซ้นโคซ้ง C

จะไดซ้  f ( z )dz   f ( z )dz   f ( z )dz

C C C

3. การกนาหนดลริมริตสลพับกพัน จะทนาใหซ้ไดซ้รพับคล่าลม กลล่าวคนอ

b a


a
f ( z )dz    f ( z )dz
b

3.4 วริธทการหาปรริ พนพั ธธ์

วริธทหารหาปรริ พนพั ธธ์เชริงซซ้อนเปป็ นวริธทททที่มทประโยชนธ์มากสนาหรพับนนามาใชซ้คาน นวณหาคล่าปรริ พนพั ธธ์
ทพัวที่ ไป ซถึที่งในหนพังสน อเลล่มนทน จะกลล่าวถถึง 4 วริธทคนอ
1. การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้วริธทการแทนเสซ้นวริถทหาปรริ พนพั ธธ์
2. การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขต
3. การหาปรริ พนพั ธธ์โดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 85

4. การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้สล่วนตกคซ้าง

ในตอนนทน เราจะไดซ้ศถึกษาวริธทการหาปรริ พนพั ธธ์ 3 4
วริธทแรก สนาหรพับวริธทททที่ จะกลล่าวในบทททที่ 5

3.4.1 การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้วริธทการแทนเนวริถทหาปรริ พนพั ธธ์

วริธทการนทน ใชซ้กบพั ฟพังกธ์ชนพั เชริงซซ้อนททที่ตล่อเนนที่อง ซถึที่งเปป็ นไปตามทฤษฎทตล่อไปนทน

ทฤษฎท 3.1 ถซ้า C เปป็ นวริถทการหาปรริ พนพั ธธ์ปรพับเรท ยบเปป็ นชล่วง ททที่แทนไดซ้ดวซ้ ย z  z (t )
เมนที่อ a  t  b และใหซ้ f [ z ] เปป็ นฟพังกธ์ชนพั เชริงซซ้อนททที่ตล่อเนนที่องบน C แลซ้ว
b

 f [ z ]dz   f [ z (t )]z (t )dt

C a
……………………….(3.6)
dz
เมนที่อ z(t ) 
dt
(3.6) จากสมการ (3.5)
วริธทพริสสูจนธ์ เราจะพริสสูจนธ์ดาซ้ นซซ้ายมนอเทล่ากพับดซ้านขวามนอของสมการ ไดซ้มท

 f ( z )dz   (u  vi )  dx  idy 
C C
………………………..(ก)
และจาก z  x  yi
dz du dy
ดพังนพันน   i
dt dt dt
หรน อ z  x  iy  ………………………..(ข)
และเขทยน f [ z (t )]  u[ x(t ), y (t )]  v[ x(t ), y (t )]i
หรน อ f [ z (t )]  u  iv
เมนที่อ u  u[ x(t ), y (t )], v  v[ x(t ), y(t )]
ดพังนพันนดซ้านขวามนอของสมการ (3.6)จะไดซ้
b b

a
f [ z (t )]z (t )dt   (u  iv)( x   iy )dt
a
b
  (ux  ivx  iuy  vy)dt
a
b
dx dx dy dy
  (u  iv  iu  v ) dt
a
dt dt dt dt
b
  (udx  ivdx  iudy  vdy )
a
b
  (u  iv)(dx  idy ) ………………………..(ง)
a

()
จากสมการ ก และสมการ ง เทล่ากพัน ()
แสดงวล่า
b


C
f [ z ]dz   f [ z (t )]z (t )dt
a

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 86

ผลของทฤษฎท3.1 เราสรนุ ปขพันนตอนในการหาหาปรริ พนพั ธธ์ไดซ้ดงพั นทน

1. แทนวริถทหาปรริ พนพั ธธ์ C ในรสู ป z (t ) , a  t  b
dz
2. หาอนนุพนพั ธธ์ z(t ) 
dt
3. แทน z (t ) สนาหรพับทนุก ๆ z ใน f ( z )
4. หาปรริ พนพั ธธ์ f [ z (t )]z (t ) เททยบกพับ t จาก a ถถึง b

1
ตพัวอยล่าง 3.11 จงหา  z dz เมนที่อ
C
C : z (t )  cos t  i sin t , 0  t  2

วริธททาน จากททที่กาน หนดใหซ้เรามท

1
f ( z) 
z
และเสซ้นโคซ้ง C คนอ z ( t )  cos t  i sin t , 0  t  2
ดพังนพันน
1. เสซ้นโคซ้ง C ในรสู ป z (t )  cos t  i sin t , 0  t  2
2. หาอนนุพนพั ธธ์ ไดซ้ z(t )   sin t  i cos t
3. แทน z (t ) สนาหรพับทนุก ๆ z ใน f ( z ) ไดซ้
1
f [ z (t )] 
cos t  i sin t
b
1
4.   f ( z )dz   dz   f [ z (t )]z (t )dt
C C
z a
2
1
  cos t  i sin t ( sin t  i cos t )dt
0
2
( sin t  cos t ) (cos t  i sin t )
 0
(cos t  i sin t ) (cos t  i sin t )
dt
2
  idt
0
2
 i  dt
0

 i (t )02
 2 i
1
นพันที่ คนอ  z dz  2 i
C

1
ตพัวอยล่าง 3.12 จงหา  (z  z )
C 0
n 1
dz เมนที่อ n เปป็ นจนานวนเตป็ม และ z0 เปป็ นคล่าคงตพัว

และ C เปป็ นเสซ้นรอบวงของวงกลมททที่มทรพัศมทเทล่ากพับ r และมทจนุศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่ z0 ดพังรสู ป 3.10

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 87

วริธททาน 1. เขทยนวริถทการหาปรริ พนพั ธธ์C ซถึที่งเปป็ นเสซ้นรอบวงของวงกลมททที่มทรพัศมท r และมทจนุศสูนยธ์กลาง

อยสูทล่ ทที่ z0 และเขทยนใหซ้อยสูใล่ นรสู ปสมการของตพัวแปรเสรริ ม z (t )
y
z (t ) C
z0 t r

รสู ป 3.10
จะไดซ้ z (t )  z0  r (cos t  i sin t )
 z (t )  z 0  r (cos t  i sin t ) เมนที่อ 0  t  2
โดยใชซ้สสูตรออยเลอรธ์ e it  cos t  i sin t จะไดซ้
z (t )  z 0  r it ………………………..(ก)
1. หาอนนุพนพั ธธ์ของสมการ ก ไดซ้()
z (t )  0  ire it  ire it
1
2. จาก f ( z ) 
( z  z 0 ) n 1
1
ไดซ้ f [ z (t )] 
( z 0  re  z 0 ) n1
it

1
 n 1 i ( n1)t
r e
b

3. จาก  f ( z)dz   f [ z (t )]z(t )dt

C a
b
1 1
 n 1
dz   n 1 i ( n 1) t ireit dt
C
( z  z0 ) a
r e
2
1
 re
0
n int
dt
2
1
C ( z  z0 )n1 dz  e
 int
dt
0
2
1 1
ถซ้า n  0 จะไดซ้  n 1
dz   dz  i  dt  i (t )02  2 i
C
( z  z0 ) C
z  z0 0
2
1 i
ถซ้า n  0 จะไดซ้ C ( z  z0 )n1 dz  r n  (cos nt  i sin nt )dt
0
1i i
 ( sin nt  cos nt ) 02
n
r n n
0
1  2 i ; n  0
นพันนคนอ  (z  z )
�
C 0
n 1
dz  
0 ; n  0

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 88

ตพัวอยล่าง 3.13 กนาหนดใหซ้ f ( z )  Re( z )  x ซถึที่งไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์

จงหา  f ( z ) dz จาก 0 ถถึง 1  i ตามวริถทตล่อไปนทน

C

(1) ตามวริถท C  ดพังรสู ป 3.11

(2) ตามวริถท C ซถึที่งประกอบดซ้วย C1 และ C2 ดพังรสู ป 3.11
y

1-
C C2
x
C1 1
รสู ป 3.11

วริธททาน (ก) วริถท C  เปป็ นเสซ้นตรงจาก 0 ถถึง 1  i เราสามารถแทนไดซ้ดวซ้ ย

z (t )  t  it เมนที่อ 0  t  1

ไดซ้ z (t )  1  i …………………………(1)

และจาก f ( z )  Re( z )
 f [ z (t )]  Re(t  it )  t …………………………(2)
b
จาก  f ( z )dz   f [ z (t )]z (t )dt
C a
1
ดพังนพันน  Re( z)dz   t (1  i)dt
C* 0
1 1
  tdt   itdt
0 0
2
t 1 t2 1
 ( )0  i( )0
2 2
1 1
 (  0)  i (  0)
2 2
1 1
  i
2 2
1 1
 f ( z ) dz   i
C 2 2
(ข) ตามวริถท C ซถึที่งประกอบดซ้วย C1 และ C2
วริถท C1 สามารถเขทยนแทนดซ้วย z (t )  t เมนที่อ 0  t  1
ไดซ้ z (t )  1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 89

จาก f ( z )  Re( z )
ไดซ้ f [ z (t )]  Re(t )  t
วริถท C2 สามารถเขทยนแทนดซ้วย z (t )  1  it เมนที่อ 0  t  1
ไดซ้ z (t )  i
จาก f ( z )  Re( z )
ไดซ้ f [ z (t )]  Re(1  ti )  1

จากสมบพัตริพนนฐานของการปรริ พนพั ธธ์เชริงซซ้อนตามเสซ้น ขซ้อ 2

 f ( z )dz   f ( z )dz   f ( z )dz
C C1 C2

ดพังนพันน  f ( z ) dz   Re( z ) dz
C C
  Re( z )dz   Re( z )dz
C1 C2
1 1
  f [ z (t )]z (t )dt   f [ z (t )]z (t )dt
0 0
1 1
  t  1dt   1  idt
0 0
2
t
 ( )10  i(t )10
2
1
 i
2
1
 f ( z )dz   i
C 2
#

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 90

ตพัวอยล่าง 3.14 จงหา  zdz เมนที่อ C เปป็ นวงรท ททที่ C : z(t )  2 cos t  i sin t ,
C
0  t  2
วริธททาน จากททที่กาน หนดใหซ้เรามท
f ( z)  z
และเสซ้นโคซ้ง C คนอ z (t )  2 cos t  i sin t , 0  t  2
ไดซ้ z (t )  2sin t  i cos t
b

จากสสูตร  f [ z ]dz   f [ z (t )]z(t )dt

C a
เมนที่อ C : z (t ) , at b
2

ดพังนพันน  zdz   (2cos t  i sin t )(2sin t  i cos t )dt

C 0
2
  (4 cos t sin t  2i sin t  2i cos 2 t  sin t cos t )dt
2

0
2
  (5cos t sin t  2i cos 2t )dt
0
2
5
  ( 2 sin 2t  2i cos 2t )dt
0

5 2
 ( cos 2t  i sin 2t )
4 0
5 5
 ( cos 4  i sin 4 )  ( cos 0  i sin 0)
4 4
5 5
 (  0)  (  0)
4 4
0
#

ขซ้อสพังเกต จากตพัวอยล่าง 3.1 แสดงใหซ้เหป็นวล่า ถซ้าหาปรริ พนพั ธธ์ฟพังกธ์ชนพั f (z ) ททที่ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั

วริเคราะหธ์ จากจนุด z0 ไปยพังจนุด z1 ตามวริถทการหาปรริ พนพั ธธ์ททที่แตกตล่างกพันแลซ้วจะไมล่ไหซ้ผลแตก
ตล่างกพัน หรน อกลล่าวอทกอยล่างหนถึที่งคนอ ปรริ พนพั ธธ์ฟพังกธ์ชนพั ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ตามเสซ้นใน
ระนาบเชริงซซ้อน นอกจากนทน จะขถึนนอยสูกล่ บพั จนุดปลายของวริถทการหาปรริ พนพั ธธ์และยพังขถึน นอยสูกล่ บพั
รสู ปรล่ างของวริถททางเรขาคณริ ตของวริถทหาปรริ พนพั ธธ์ดวซ้ ย

3.4.2 การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขต

จากวริชาแคลคสูลสพั และฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ ง นพันนสนาหรพับฟพังกธ์ชนพั f (x ) ททที่กาน หนดใหซ้ถาซ้ เราทราบฟพังกธ์ชนพั F ( x) โดยททที่
F ( x)  f ( x)
d
หรน อ [ F ( x)]  f ( x)
dx
ดพังนพันน  d [ F ( x )]   f ( x ) dx
F ( x)   f ( x )dx
หรน อ  f ( x ) dx  F ( x )
เมนที่อจนากพัดเขตใหซ้กบพั ปรริ พนพั ธธ์ทางซซ้ายมนอของสมการขซ้างบนจะไดซ้

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 91

 f ( x)dx  F ( x )
b
a
a
b

  f ( x)dx  F (b)  F (a)

a

จากวริธทการขซ้างบนนทน เราสามารถนนาไปใชซ้กบพั ฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรเชริงซซ้อนไดซ้ซที่ ถึงเราจะเหป็นวล่า เปป็ นวริธทททที่งล่ายกวล่าวริธทททที่กลล่าวใน 3.4.1 แตล่มทเงนที่อนไขวล่า

ตซ้องหาฟพังกธ์ชนพั F ( z ) ททที่มทสมบพัตริวาล่ F ( z )  f ( z ) ททที่กาน หนดใหซ้เรากป็สามารถหาไดซ้เชล่นเดทยวกพัน

ทฤษฎท 3.2 (การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขตของฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ )

ใหซ้ f (z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ภายในบรริ เวณ R แลซ้วจะมทปรริ พนพั ธธ์แบบไมล่จาน กพัดเขต
ของ f (z ) เกริดขถึนนภายในบรริ เวณ R ซถึที่งเปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ คนอ f (z ) เมนที่อ F ( z )  f ( z )
ภายใน R และตลอดวริถททน งพั หมด ภายใน R ททที่เชนที่อมระหวล่างจนุด z0 และ z1 ภายใน R ซถึที่ง
ทนาใหซ้
z1
 f ( z ) dz  F ( z1 )  F ( z0 ) ……………….(3.7)
z0
เมนที่อ F ( z )  f ( z )
[ เราสามารถเขทยน z0 และ z1 แทนททที่ C ไดซ้ เพราะวล่า ไดซ้คล่าปรริ พนพั ธธ์เหมนอนกพันสนาหรพับ
z1
สนาหรบเสซ้น C ทนุกเสซ้นจาก z0 ถถึง z1 นพันที่ คนอ  f ( z )dz   f ( z )dz ]
z0 C

วริธทพริสสูจนธ์ ใหซ้ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบใด ๆ จาก z0 ถถึง z1 แทนดซ้วย z  z (t ) , a  t  b

dz
ใหซ้ z (t ) 
dt
และเนนที่องจาก f ( z )  F ( z ) จะไดซ้
z1
 f ( z)dz  C f ( z )dz  C F ( z )dz
z0
b
d  F ( z )  dz
 dt
a
dz dt

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 92

b
  d  F ( z (t ))  dt
a

 F ( z (t )) b
a

 F ( z (b))  F ( z ( a ))
 F ( z1 )  F ( z0 )
#

ถซ้าเสซ้นโคซ้ง C เปป็ นสล่ วนโคซ้งเรท ยบบนชล่วง เราจะพริจารณาปรริ พนพั ธธ์แตล่ละสล่ วนของ C แยกจากกพัน

1i

ตพัวอยล่าง 3.15 จงใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขตหา  zdz

0
n 1
u
 u du  n  1  c
n
วริธททาน เพราะวล่า

z2 1 i
1 i

ดพังนพันน 
0
zdz  ( )
2 0
(1  i ) 2 (0)2
 
2 2
2i

2
i
#
i

ตพัวอยล่าง 3.16 จงใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขตหา  cos zdz

i
i
i
วริธททาน  cos zdz   sin z 
i
i

  sin( i)    sin( i) 
 sin( i )  sin( i)
 2sin( i )
e (  i ) i  e  ( i ) i
 2[ ]
2i
e   e
 2[ ]
2i
 2i sinh 
 23.097i
#

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 93

3 3 i z

ตพัวอยล่าง 3.17 จงใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขตหา 

3  i
e dz
2

3 3 i z z
3  3 i
วริธททาน 
3  i
e 2 dz  (2e 2 )
3i
3 3 i 3 i
 (2e 2
)  (2e 2
)
3 3 i 3 i
 2e  e 2 2
 2e  e 2 2

3 3 i i
 2e [e 2 2
e ] 2

3
3 3  
 2e [(cos 2
 i sin )  (cos  i sin )]
2 2 2 2
3
 2e  (0  i )  (0  i) 
2

3
 2e i 2

 8.963i
#

 (12 z  4iz )dz

2
ตพัวอยล่าง 3.18 จงแสดงวริธทหา
C
ถซ้าเสซ้นโคซ้ง C เปป็ นเสซ้นโคซ้ง y  x3  3x 2  4 x  1
ททที่เชนที่อมระหวล่างจนุด (1,1) และ (2,3) โดย
1. การหาปรริ พนพั ธธ์โดยอาศพัยวริถทปรริ พนพั ธธ์
2. การหาปรริ พนพั ธธ์จาน กพัดเขต
วริธททาน วริธทททที่ 1 จากขซ้อสพังเกตจากตพัวอยล่าง 3.13 และ 3.14 ซถึที่งแสดงใหซ้เหป็นวล่า ถซ้า f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั
วริเคราะหธ์บนบรริ เวณททที่หาปรริ พนพั ธธ์ การหาปรริ พนพั ธธ์จะไมล่ขนถึ นอยสูกล่ บพั วริถทปรริ พนพั ธธ์ททที่เชนที่อมระหวล่าง
จนุด (1,1) และ (2,3) ดพังนพันนเราจถึงสามารถเลนอกวริถทการหาปรริ พนพั ธธ์ใดๆไดซ้ สนาหรพับในตพัวอยล่าง
2
นทนเราจะเลนอกวริถทการปรริ พนพั ธธ์เปป็ นสล่ วนของเสซ้นตรง เสซ้นททที่เชนที่อมตล่อกพัน คนอ เสซ้นตรงททที่เชนที่อม
จนุด (1,1) และ (2,1) และสล่ วนของเสซ้นตรงททที่เชนที่อมจนุด (2,1) และ (2,3) ดพังรสู ป 3.12
y
(2,3)

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 94

(1,1) (2,1)
x

รสู ป 3.12
(1) 1
วริถทปรริ พนพั ธธ์สล่วนททที่ คนอสล่ วนของเสซ้นตรงททที่เชนที่อมจนุด (1,1) และ
(2,1) จะมทสมการตพัวแปร
เสรริ มคนอ C1 : z (t )  t  i เมนที่อ 1  t  2 และเราจะไดซ้ z (t )  1
2

  (12 z  4iz )dz   [12(t  i )  4i (t  i )](1)dt

2 2

C1 1
2
  (12t 2  20it  8)dt
1
2
 (4t 3  10it 2  8t )
1
 (32  40i  16)  (4  10i  8)
 20  30i
(2) วริถทปรริ พนพั ธธ์สล่วนททที่ 2 คนอสล่วนของเสซ้นตรงททที่เชนที่อมจนุด (2,1) และ (2,3) จะมทสมการตพัวแปร
เสรริ มคนอ C2 : z (t )  2  ti เมนที่อ 1  t  3 และเราจะไดซ้ z(t )  i
3

  (12 z  4iz )dz   [12(t  i )2  4i (t  i )](1)dt

2

C1 1
3
  (12it 2  48t  4it  8  48i ) dt
1
3
 (4it 3  24t 2  2it 2  8t  48it )
1
 176  8i

 (12 z
2
 4iz )dz   (12 z 2  4iz ) dz   (12 z 2  4iz ) dz
ดพังนพันน
C C1 C2

 (20  30i)  (176  8i )

 156  38i

วริธททาน ททที่ 2. การหาปรริ พนพั ธธ์จาน กพัดเขต

2  3i

 (12 z  4iz )dz   (12 z 2  4iz )dz

2

C 1 i
23i 2  3i
 12  z dz  4i 
2
zdz
1 i 1 i

12 2  3i 4i 2 2  3i
 ( z3 ) ( z )
3 1 i 2 1 i
 4[(2  3i)  (1  i) ]  2i[(2  3i) 2  (1  i) 2 ]
3 3

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 95

 156  38i
#
ขอบเขตของคล่าสพัมบสูรณธ์ของปรริ พนพั ธธ์
ในการหาคล่าปรริ พนพั ธธ์ซที่ ถึงเราไดซ้ศถึกษามาแลซ้วตามหพัวขซ้อ และ 3.4.1 3.4.2 ในบางโอกาสเราอาจจะตซ้องการประมาณคล่าสพัมบสูรณธ์ของปรริ
พพันธธ์ตามเสซ้นเชริงซซ้อน ซถึที่งเราจะมทสสูตรพนนนฐานในการประมาณดพังทฤษฎทตล่อไปนทน

ทฤษฎท 3.3 ใหซ้ f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ตล่อเนนที่องบนเสซ้นโคซ้ง C ซถึที่งเปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบเปป็ นชล่วง ๆ
ถซ้า M เปป็ นคล่าคงตพัวททที่ f ( z )  M ทนุก ๆ คล่า z บน C และ L เปป็ นความยาวของเสซ้นโคซ้ง C
แลซ้ว

 f ( z)dz  ML
C
………………………..(3.8)
สมการ (3.8) เราเรท ยกวล่า อสมการ ML (ML - inequality )
n
วริธทพริสสูจนธ์ พริจารณา S n   f ( m ). z m ดพังกนาหนดในสมการ (3.1) และจากอสมการอริง
m 1

รสู ปสามเหลทที่ยม (triangle inequality ) คนอ

z1  z2  z3  ...  zn  z1  z2  z3  ...  zn
เราจะไดซ้
n n n
Sn  
m 1
f ( m ).zm   f ( m ) zm  M  zm
m 1 m 1

เนนที่องจาก zm คนอความยาวของคอรธ์ดระหวล่างจนุด zm 1 และ zm (ดสูรสูป 3.5 )

n

ดพังนพันนผลบวกทางขวามนอ (  zm ) จะแทนความยาว L ของเสซ้นหพักซถึที่งประกอบดซ้วยคอรธ์ดททที่มท

m 1

จนุดปลายอยสูทล่ ทที่ z (a )  z0 , z1 , z2 , z3 ,…, zn  z (b) ถซ้า n เขซ้าใกลซ้อนพันตธ์โดยททที่คล่าสสูงสนุ ดของ zm เขซ้าใกลซ้ 0 แลซ้ว
L จะมทคล่าใกลซ้ความยาว L ของเสซ้นโคซ้ง C

ดพังนพันน  f ( z)dz  ML
C

 z dz
2
ตพัวอยล่าง 3.19 จงหาขอบเขตของคล่าสพัมบสูรณธ์ของปรริ พนพั ธธ์
C

เมนที่อ C เปป็ นสล่ วนของเสซ้นตรงจากจนุด 0 ไปถถึง 1  i

วริธททาน ความยาวของสล่ วนของเสซ้นตรงจากจนุด 0 ถถึงจนุด 1  i คนอ L 2
และ f ( z )  z  2  M ดพังนพันนจากสมการ
2
(3.8) จะไดซ้

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 96

 z dz  2 2  2.8284
2

 z dz
2
ถซ้าเราหา โดยใชซ้ปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขตไดซ้
C
1 i

 z dz 
2
 z dz
2

C
0
1 i
z3

3 0

(1  i )3
 0
3
2 2i
 
3 3

  C
z 2 dz   2  2i
3 3
2 2
 z dz   3  3 i
2
ดพังนพันน
C

2 2
 ( )2  ( )2
3 3
2 2

3
 0.9428
#

แบบฝถึ กหพัด 4.2

1. จงคนานวณหา  f ( z)dz
C
เมนที่อกนาหนด f ( z ) และ C ใหซ้ดงพั แตล่ละขซ้อตล่อไปนทน
3
1.1 f (z) 
2
, C เปป็ นเสซ้นโคซ้งวงกลมจาก 2 ถถึง 2i ในทริศทางตามเขป็มนาฬริกา
1.2 f ( z )  z , C เปป็ นวงกลมหนถึที่งหนล่วย ในทริศทางทวนเขป็มนาฬริกา
2

1
1.3 f ( z)  z 
2
, C เปป็ นวงกลมหนถึที่งหนล่วย ในทริศทางตามเขป็มนาฬริกา

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 97

1
1.4 f ( z) 
z i
, C เปป็ นวงกลม z  i  2 ในทริศทางตามเขป็มนาฬริกา
1.5 f ( z )  Re( z ) , C เปป็ นวงกลม z  3 ในทริศทางทวนเขป็มนาฬริกา

2. จงแสดงวริธทหา  f ( z )dz
C

.
ก โดยใชซ้วริธทการแทนเสซ้นวริถทหาปรริ พนพั ธธ์
ข. โดยใชซ้วริธทปรริ พนพั ธธ์ไมล่จาน กพัดเขต
เมนที่อกนาหนด f ( z ) และ C ใหซ้ดงพั แตล่ละขซ้อตล่อไปนทน

2.1 f ( z )  e z , C เปป็ นสล่ วนของเสซ้นตรงจาก 0 ถถึง 1 
2
i

2.2 f ( z)  z3 , C เปป็ นครถึที่ งวงกลม z  2 จาก 2i ถถึง 2i ในครถึที่ งระนาบดซ้านขวา

2.3 f ( z)  z 2
, C เปป็ นขอบเขตของสามเหลทที่ยมททที่มทจนุดยอดอยสูทล่ ทที่ 0 , 1 , i ในทริศทาง
ตามเขป็มนาฬริกา

 Im( z
2
)dz
3. จงคนานวณหา
C
จากจนุด 0 ถถึง 2  4i ตามวริถทตล่อไปนทน

3.1 สล่ วนของเสซ้นตรงททที่เชนที่อมจนุด 0 ถถึง 2  4i

3.2 แกน x ไปยพังจนุด 2  0i แลซ้วตรงดริที่งขถึนนไปยพังจนุด 2  4i
3.3 พาราโบลา y  x
2

4. จงคนานวณหา  z dz
C
จากจนุด A : z  i ถถึงจนุด B : z  i ตามวริถทตล่อไปนทน

4.1 สล่ วนของเสซ้นตรง AB

4.2 วงกลมรพัศมทหนถึที่งหนล่วยในครถึที่ งระนาบดซ้านซซ้าย
4.3 วงกลมรพัศมทหนถึที่งหนล่วยในครถึที่ งระนาบดซ้านขวา

5. จงใชซ้อสมการ ML หาขอบเขตบนของปรริ พนพั ธธ์ตล่อไปนทน เมนที่อ C เปป็ นสล่ วนของเสซ้นตรงจากจนุด 0 ถถึง 3  4i

1
C z dz
2
5.1 5.2  z  1 dz
C

6. จงหา
C
 zdz เมนที่อ C เปป็ นพาราโบลา y  x 2 จาก 0 ถถึง 1  i

 z.cos z dz
2
7. จงหา
C
เมนที่อ C เปป็ นวริถทใดๆ จาก 0 ถถึง i

 sin
2
zdz
8. จงหา
C
เมนที่อ C เปป็ นครถึที่ งวงกลม z   จาก  i ถถึง  i ในครถึที่ งระนาบดซ้านขวา

9. จงหาคล่าปรริ พนพั ธธ์ตล่อไปนทน

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 98

2 i 1 i i

9.1  zdz 9.2  9.3  sin

z 2
e dz zdz
i 1  i
2i 2 i z i

9.4  ( z  1) dz 9.5  9.6  z.cosh z
2 3 2
e dz
2
dz
i 2 i i

เฉลยแบบฝถึ กหพัด 4.2

3
1 ) 1.1 
2
i 1.2 0 1.3 2 i 1.4 2 i 1.5 9 i

2) 2.1 1  ei 2.2 0 2.3 0

32 64 128
3 ) 3.1 3
 i
3
3.2 32i 3.3 8
5
i

4 ) 4.1 i 4.2 2i 4.3 2i

5 ) 5.1 5e3 5.2 5
1
6) 1 i
3
1
7)  sin( 2 )
2
1
8) (  sinh 2 )i
2
9) 9.1 2  2i 9.2 2e 9.3 130.7i
1566
9.4  35 i 9.5 0 9.6 0

3.4.3 การหาปรริ พนพั ธธ์โดยใชซ้ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท

ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทมทความสนาคพัญมากในการวริเคราะหธ์เชริงซซ้อนซถึที่งมทประโยชนธ์
ทพันงในทฤษฎทและการประยนุกตธ์ใชซ้ กล่อนททที่จะกลล่าวถถึงทฤษฎทนนท เราจะตซ้องอาศพัยความรสูซ้เกทที่ยวกพับ
แนวความคริดและความททที่จาน เปป็ นดพังตล่อล่ไปนทน

1. เสซ้นโคซ้งปริ ด (closed curve )

จะเรท ยกเสซ้นโคซ้ง C วล่าเปป็ น เสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว ( simple closed curve)
ถซ้าเสซ้นโคซ้ง C ไมล่ตดพั หรน อสพัมผพัสตพัวเอง เชล่น รสู ป 3.12

รสู ป 3.12 เสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว

เสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวททที่เหป็นไดซ้งล่ายๆ คนอ วงกลม วงรท และททที่ไมล่เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ด

เชริงเดทยวไดซ้แกล่ เสซ้นโคซ้งลพักษณะเลขแปด ดพังรสู ป 3.13

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 99

รสู ป 3.13 ไมล่เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว

2. บรริ เวณหรน อโดเมน (domain)

บรริ เวณ R หรน อโดเมน R ททที่อยสูใล่ นระนาบเชริงซซ้อนจะเรท ยกวล่า บรริ เวณเชนที่อม
โยงเชริงเดทยวหรน อโดเมนเชนที่อมโยงเชริงเดทยว ( simple connected domain) ถซ้าเสซ้นโคซ้ง
ปริ ดเชริงเดทยวทนุกเสซ้นใน R ลซ้อมรอบจนุดตล่างๆ ททที่อยสูใล่ น R เทล่านพันน เชล่น สล่ วนขซ้างใน
วงกลม วงรท สทที่ เหลทที่ยม เปป็ นตซ้น หรน อกลล่าวโดยทพัวที่ ไปวล่า สล่ วนขซ้างในเสซ้นโคซ้งปริ ด
เชริงเดทยวเปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว ดพังรสู ป 3.14

รสู ป 3.14 บรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว

บรริ เวณททที่ไมล่ใชล่บรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว จะเรท ยกวล่า บรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง เชล่น

รสู ป 3.15 บรริ เวณเชนที่อมโยงสองเชริง รสู ป 3.16 บรริ เวณเชนที่อมโยงสามเชริง

3. ทฤษฎทบทของกรท น
ทฤษฎท 3.3 ทฤษฎทบทของกรท น (Green ,s theorem)
ถซ้า R เปป็ นบรริ เวณททที่ลอซ้ มรอบดซ้วยเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว หรน อบรริ เวณททที่เชนที่อมโยงหลายเชริงททที่เสซ้นขอบ C เปป็ นแบบปรพับเรท ยบเปป็ นชล่วง
P ( x, y) P( x, y) Q( x, y ) Q( x, y )
P ( x, y ) , Q( x, y ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั คล่าจรริ งของตพัวแปรจรริ ง ถซ้า , , และ เปป็ น
x y x y
ฟพังกธ์ชนพั ททที่มทความตล่อเนนที่องทพันงในบรริ เวณ R
และบนเสซ้นของ C แลซ้วเราจะไดซ้
Q( x, y ) P( x, y )
C  P( x, y)dx  Q( x, y)dy   R [ x  y ]dxdy
� ……..(3.9)

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 100

วริธทพริสสูจนธ์ y

y  g ( x)

A  z (c ) R B  z (d )

y  f ( x)
x
c d
รสู ป 3.17

ใหซ้ c เปป็ นจนานวนจรริ งททที่มทคล่ามากททที่สนุดททที่ทาน ใหซ้ c  x ทนุกคล่า x และ ( x, y )  R

d เปป็ นจนานวนจรริ งททที่มทคล่านซ้อยททที่สนุดททที่ทาน ใหซ้ x  d ทนุกคล่า x และ ( x, y )  R
จนุด A มทพริกดพั เปป็ น z (c ) และจนุด B มทพริกดพั เปป็ น z ( d )
C1 เปป็ นเสซ้นโคซ้งของ C จาก A ไป B มทสมาชริกคนอ y  f ( x) บนระนาบ xy
C2 เปป็ นเสซ้นโคซ้งของ C จาก A ไป B มทสมาชริกคนอ y  g ( x) บนระนาบ xy
จะไดซ้
xd y g ( x)
P ( x, y ) P ( x , y )
R [ y ]dxdy   xc [ y  f ( x ) y dy]dx
xd
yg ( x)

x c
 [ P( x, y)] y f (x)
dx
xd

x c
  P( x, g ( x))  P( x, f ( x)) dx
xd xd

x c
 P ( x, f ( x))dx   P( x, g ( x))dx
xc
xd x c

x c
 P ( x, f ( x)) dx   P( x, g ( x))dx
xd

  P( x, y)dx   P( x, y )dx
C1 C2
 P( x, y )dx
�
C

P ( x, y )
  [
R
y C P( x, y)dx
]dxdy  � ...………………..(1)

y
t T  z (t )

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 101

x  m( y ) R x  n( y )
s
S  z(s)
x

รสู ป 3.18

ใหซ้ s เปป็ นจนานวนจรริ งททที่มทคล่ามากททที่สนุดททที่ทาน ใหซ้ s  y ทนุกคล่า y และ ( x, y )  R

t เปป็ นจนานวนจรริ งททที่มทคล่านซ้อยททที่สนุดททที่ทาน ใหซ้ y  t ทนุกคล่า y และ ( x, y )  R
z (t ) และจนุด S มทพริกดพั เปป็ น z ( s )
จนุด T มทพริกดพั เปป็ น
C1 เปป็ นเสซ้นโคซ้งของ C จาก T ไป S มทสมการเปป็ น x  m( y )
C2 เปป็ นเสซ้นโคซ้งของ C จาก S ไป T มทสมการเปป็ น x  n( y )
จะไดซ้วาล่
y t x n ( y )
Q ( x, y ) Q ( x , y )
 [
R
x
]dxdy 
y s
 [ 
xm ( y )
x
dx]dy

y t
xn( y )

ys
 [Q ( x, y )]
xm( y )
dy

y t

   Q(n( y ), y )  Q(m( y ), y ) dy
ys
y t y t

 
y s
Q( n( y ), y ) dy   Q(m( y), y )dy
y s
y t ys


ys
 Q (n( y ), y )dy   Q(m( y ), y )dy
y t

  Q( x, y)dy   Q( x, y)dy
C2 C1
 Q( x, y)dy
�
C

Q( x, y )
 R x dxdy  �
C Q( x, y )dy ….……………..(2)

จาก (1) และ (2) ไดซ้

P( x, y ) Q( x, y )
 P( x, y)dx  �
�
C
 Q( x, y)dy   [
C R
y
]dxdy   [
R
x
]dxdy

Q( x, y ) P( x, y )
  [  ]dxdy
R
 x y

แตล่  P( x, y)dx  �
�C C
  P( x, y)dx  Q( x, y)dy 
 Q( x, y)dy  � C

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 102

Q( x, y ) P( x, y )
  P( x, y)dx  Q( x, y)dy    [
 �
C R
x

y
]dxdy

4. ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทสาน หรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว

ทฤษฎท 3.4 ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท (Cauchy ,s theorem) สนาหรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว

ถซ้า f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์บนบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว D แลซ้วสนาหรพับเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว C ทนุก ๆ เสซ้นใน D ททที่มท R เปป็ น
บรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว หรน อบรริ เวณททที่เชนที่อมโยงหลายเชริง
ดพังรสู ป 3.19 , 3.20 แลซ้วเราสามารถกนาหนดไดซ้คนอ

 f ( z)dz  0
�
C
…………….(3.10)

วริธทพริสสูจนธ์ (1) เมนที่อ R เปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว

บรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว
R
เสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว
C
D
รสู ป 3.19

จากรสู ปของปรริ พนพั ธธ์ในรสู ปพจนธ์ของปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นจรริ งสมการ (3.5)

 f ( z )dz  �
�
C
 (u  iv)(dx  idy )
C

หรน อ  f ( z)dz  �
�C
 (udx  vdy)  i �
C
 (vdx  udy) C

ทางดซ้านขวามนอของสมการ เมนที่อทนาทฤษฎท 3.3 (ทฤษฎทของกรท น) มาใชซ้จะไดซ้

v u u v
 f ( z)dz   [ x  y ]dxdy  i  [ x  y ]dxdy
� C R R

แตล่ f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ โดยทฤษฎท 2.2 จะมท

u v u v
 , 
x y y x
-
ซถึที่งเปป็ นไปตามสมการโคชท รท มนพั ตธ์
ดพังนพันน

 f ( z)dz    0 dxdy  i   0 dxdy  0

�
C R R

 f ( z)dz  0
 �
C

ตพัวอยล่าง 3.20 กนาหนดใหซ้ f ( z)  z 2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 103

 z dz  0
�
2
จงแสดงใหซ้เหป็นวล่า
C

เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นรอบรสู ปของรสู ปสามเหลทที่ยมททที่มทดาซ้ นทพันงสามเปป็ น C1 , C2 , C3 ตาม

รสู ป 3.20 โดยใชซ้วริธท
(ก) ใชซ้การแทนเสซ้นวริถทหาปรริ พนพั ธธ์
(ข) ใชซ้ทฤษฎทของโคชท
()
วริธททาน ก y

1 C2
R
C3 C1
x
1 2
รสู ป 3.20

จากรสู ป 3.20 ไดซ้

 z dz   z dz   z dz   z dz
�
2 2 2 2

C C1 C2 C3

บนเสซ้น C1 เขทยนแทนดซ้วยสมการใหซ้อยสูใล่ นรสู ป z (t )  x(t )  iy (t ) ไดซ้ดงพั นทน

x y
จาก  t
2 1
หรน อ x  2t , y  t เมนที่อ 0  t  1
นพันที่ คนอ z (t )  2t  it
b

จาก 
C
f ( z )dz  
a
f ( z (t ))z (t )dt
1

  z dz   (2t  it ) (2  i )dt
2 2

C1 0

2 11 1
 [ t 3  t 3i ] 0
3 3
2 11
  i
3 3

บนเสซ้น C2 เขทยนแทนดซ้วยสมการใหซ้อยสูใล่ นรสู ป z (t )  x(t )  iy (t ) ไดซ้ดงพั นทน

จาก x  2t , y  1 เมนที่อ 0  t  1
นพันที่ คนอ z (t )  2t  i
b

จาก  f ( z)dz   f ( z (t )) z (t )dt

C a
0
  (2t  i ) 2 (2)dt
1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 104

0
  (8t 2  8ti  2)dt
1
8 0
 ( t 3  4t 2i  2t ) 1
3
2
 (  4i )
3

บนเสซ้น C3 เขทยนแทนดซ้วยสมการใหซ้อยสูใล่ นรสู ป z (t )  x(t )  iy (t ) ไดซ้ดงพั นทน

จาก x  0 , y  t เมนที่อ 0  t  1
นพันที่ คนอ z (t )  0  ti
b

จาก  f ( z)dz   f ( z (t )) z (t )dt

C a

 z dz   (0  ti ) 2 (i )dt
2

C3 1
0
  (t 2i )dt
1

t3 0
 ( i) 1
3
1i

3
2 11 2 1
 z dz  ( 3  3 i )  (( 3  4i))  ( 3 i )
�
2
ดพังนพันน
C

0

(ข) จากฟพังกธ์ชนพั f ( z )  z 2 ททที่กาน หนดใหซ้เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ทพัวที่ (entire function) หรน อเปป็ น
ฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุก ๆ จนุดบนระนาบเชริงซซ้อน และ C  C1  C2  C3 เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ด
เชริงเดทยว โดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท จะไดซ้

 z dz  0
�
2

ตพัวอยล่าง 3.20 จงใชซ้ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทพริจารณาปรริ พนพั ธธ์ตล่อไปนทน

 e dz
1. �
z
เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวใด ๆ บนระนาบเชริงซซ้อน
C

 sin zdz
2. �
C
เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวใด ๆ บนระนาบเชริงซซ้อน

 z dz, (n  0,1, 2,3,...) เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวใด ๆ บนระนาบเชริงซซ้อน

3. �
n

 sec zdz เมนที่อ C

4. �
C
เปป็ นวงกลมหนล่วย (z 1 )

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 105

1
 z 2  4 dz เมนที่อ C
5. �
C
เปป็ นวงกลมหนล่วย (z 1 )

C e dz
. �
z
วริธททาน ก

เนนที่องจาก f ( z )  e z เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุก ๆ จนุดบนระนาบเชริงซซ้อน

หรน อ เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ทพัวที่ (entire function) และ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดใด ๆ
ดพังนพันนโดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท จะไดซ้

 e dz  0
�
z

ข  sin zdz
. �
C

เนนที่องจาก f ( z )  sin z เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุก ๆ จนุดบนระนาบเชริงซซ้อน

(entire function)
หรน อ เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ทพัวที่ และ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดใด ๆ
ดพังนพันนโดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท จะไดซ้

 sin zdz  0
�
C

 z dz, (n  0,1, 2,3,...)

. �
n
ค
C

เนนที่องจาก f ( z )  z n เมนที่อ n  0,1, 2,3,K เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุก ๆ จนุดบน

(entire function) และ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดใด ๆ
ระนาบเชริงซซ้อนหรน อ เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ทพัวที่
ดพังนพันนโดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท จะไดซ้

 z dz  0
�
n
เมนที่อ n  0,1, 2,3,K
C

ง  sec zdz
. �
C

1
เนนที่องจาก f ( z )  sec z  ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ททที่จนุด
cos z
 3
z ,  ,K และ C เปป็ นวงกลมหนล่วยททที่มทจนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่จนุด 0 ซถึที่งจนุด
2 2
 3
z   ,  ,K อยสูภล่ ายนอกเสซ้นโคซ้ง C ดพังนพันนโดยทฤษฎทของโคชท จะไดซ้
2 2
 sec zdz  0
� C

1
จ  z 2  4 dz
. �
C
จาก C เปป็ นวงกลมหนล่วย ททที่มทจนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่จนุด 0

1
และ f ( z)  ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ททที่จนุด z  2i ซถึที่งจนุดดพังกลล่าวททที่อยสูล่
z 4
2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 106

ภายนอกเสซ้นโคซ้ง C ดพังนพันนโดยทฤษฎทของโคชท จะไดซ้

1
C z 2  4 dz  0
�
#

7z  6
ตพัวอยล่าง 3.22 จงหา  z  2 z dz
�
C
2 เมนที่อ C เปป็ นวงกลมหนล่วยททที่มทวริถททวนเขป็มนาฬริกา

7z  6 3 4 3 4
วริธททาน  z  2 z dz  �
�C
2  ( z  z  2 )dz  �
 z dz  �
C
 z  2 dz C C

3 1
1. หา  z dz  3�
�
C
 z dz เนนที่องจาก C เปป็ นวงกลมหนถึที่งหนล่วย และ
C

1
f ( z)  ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ททที่จนุด z  0 ซถึที่งเปป็ นจนุดททที่อยสูภล่ ายใน C
z
ดพังนพันนจถึงไมล่สามารถใชซ้ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทไดซ้ เราจถึงหาปรริ พนพั ธธ์โดยวริธทอนที่นดพัง
3
ตพัวอยล่าง 3.11 จะไดซ้  z dz  3(2 i)  6 i
�
C

4 1
2. หา  z  2 dz  4�
�
C
 z  2 dz C
เนนที่องจาก C เปป็ นวงกลมหนล่วย และ

1
f (z)  ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ททที่จนุด z  2 ซถึที่งเปป็ นจนุดอยสูภล่ ายนอกเสซ้นโคซ้ง C
z2
4
ดพังนพันนโดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทไดซ้ เทล่ากพับ � C z  2 dz  4(0)  0

ดพังนพันน จาก 1. และ 2. ไดซ้

7z  6
 z  2 z dz  (6 i)  (0)  6 i
�
C
2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 107

5. ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทสาน หรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง

ในตอนททที่เราจะพริจารณาผลลพัพธธ์ททที่สาน คพัญอพันเปป็ นผลมาจากทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท
ซถึที่งมทประโยชนธ์อยล่างมากสนาหรพับการนนาไปพริจารณาในทางปฏริบตพั ริดงพั จะกลล่าวดพังตล่อไปนทน
การเปป็ นอริสระตล่อวริถทหรน อเสซ้นทาง
ถซ้าแบล่งเสซ้นโคซ้ง C ในสมการ (3.10) ทฤษฎท 3.4 ออกเปป็ นเสซ้นโคซ้ง 2 สล่ วนโดยใชซ้จนุด z1
กพับ z2 และใหซ้เปป็ นสล่ วนโคซ้ง C1 และ C2 ดพังรสู ป 3.21
z2

C 2

C1

z1
รสู ป 3.21
ดพังนพันนจากสมการ (3.10)
 f ( z)dz  0
�C

จะไดซ้  f ( z)dz  �
�  f ( z )dz  0
C1 C2

หรน อ  f ( z )dz   �
�  f ( z )dz ………………………(3.11)
C1 C2

ถซ้ากลพับวริถทหรน อทริศทางของการปรริ พนพั ธธ์ตาม C2 และแทนวริถทใหมล่นนท ดวซ้ ย C2 ดพังรสู ป 3.22

 z2
C2

C1

z1
รสู ป 3.22
แลซ้วปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้น C2 จะมทคล่าเทล่ากพับคล่าปรริ พนพั ธธ์เดริมคสูณดซ้วย 1 ดพังนพันน

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 108

 f ( z)dz  [�
�
C1
 f ( z )dz] C2

หรน อ  f ( z)dz  �
�
C1
 f ( z )dz C2
………………………….(3.12)
ดพังนพันนถซ้าฟพังกธ์ชนพั f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ใน D และ C1 กพับ C2 เปป็ นวริถทใดๆ ใน D ททที่เชนที่อมจนุด 2 จนุดภายใน D และไมล่มท
จนุดใดๆ รล่ วมอนที่น ๆ อทก แลซ้วสมการ (3.12) เปป็ นจรริ ง
ถซ้าวริถท C1 กพับ C2 มทจนุดรล่ วมหรน อตพัดกพันหลายจนุดเปป็ นจนานวนนพับไดซ้ ดพังรสู ป 3.23

z2
C1

z1 C2
รสู ป 3.23

สมการ (3.12) ยพังคงเปป็ นจรริ งเชล่นกพันแตล่ทนงพั นทนจะตซ้องนนาเอาผลลพัพธธ์ในสมการ (3.12) กพับสล่วนของ C1 และ C2 ในระหวล่างคสูล่ของจนุดตพัดททที่อยสูตล่ ริด
กพัน
นอกจากนทน แลซ้วสมการ (3.12)
ยพังคงเปป็ นจรริ งสนาหรพับวริถทใดๆ ททที่เชนที่อมจนุด z1 และจนุด z2 ซถึที่งอยสูภล่ ายใน
บรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว D ซถึที่ง f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ดวซ้ ย ในกรณท เชล่นนทน เราอาจกลล่าวไดซ้วล่าปรริ พนพั ธธ์ของ f ( z ) จะไมล่ขน ถึนอยสูกล่ บพั วริถทภายใน D หรน อ ปรริ
พพันธธ์ของ f ( z ) เปป็ นอริสระตล่อวริถทภายใน D ( independent of path in D ) นพันที่ คนอ คล่าปรริ พนพั ธธ์จะขถึนนอยสูกล่ บพั การเลนอกจนุด z1 และ z2
เราอาจจะพริจารณาวริถท C2 ในสมการ (3.12) วล่าไดซ้มาจากการเปลทที่ยนรสู ปรล่ างของเสซ้น C1 อยล่าง
ตล่อเนนที่อง ดพังรสู ป 3.24
 z2
C2

C1

z1 รสู ป 3.24

ดพังนพันนปรริ พนพั ธธ์ในสมการ (3.12)อาจจะมทการเปลทที่ยนรสู ปรล่ างอยล่างตล่อเนนที่องบนวริถทการหาปรริ พนพั ธธ์

(โดยททที่จนุดปลายคงททที่ )โดยไมล่ใหซ้ผาล่ นจนุดซถึที่ง f ( z ) ไมล่เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ คล่าปรริ พนพั ธธ์จะไมล่เปลทที่ยนแปลง ภายใตซ้การเปลทที่ยนรสู ปรล่ างดพังกลล่าว เรา
เรท ยกขบวนการดพังกลล่าวนทน วาล่ หลพักการของการเปลทที่ยนรสู ปรล่ างของวริถท ( principle of deformation of path ) ซถึที่งกลล่าวเปป็ นทฤษฎทดงพั ตล่อไปนทน

ทฤษฎท 3.5 หลพักการของการเปลทที่ยนรสู ปรล่ างของวริถท

ใหซ้ D เปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว z1 , z2  D

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 109

f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์บน D จะไดซ้วาล่

C
 f ( z)dz มทคล่าเทล่ากพันทนุกเสซ้นโคซ้งเชริงเดทยวเรท ยบจาก z1 ไป z2 ใน D
วริธทพริสสูจนธ์ ใหซ้ C1 และ C2 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบเชริงเดทยว จาก z1 ไป z2 ใน D
เพราะฉะนพันน C1  C2 จะเปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบปริ ดเชริงเดทยว ดพังรสู ป 3.25

z2

C1 D
C2

z1

รสู ป 3.25

ดพังนพันน  f ( z )dz  0
�
C2  C1

 f ( z)dz  
C2  C1
f ( z )dz  0

 f ( z)dz   f ( z )dz  0
C2 C1

นพันที่ คนอ  f ( z)dz   f ( z)dz

C2 C1

ในการหาปรริ พนพั ธธ์ สนาหรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง นพันน เมนที่อ D เปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง เราสามารถตพัดทนาใหซ้เปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยง
เชริงเดทยวไดซ้ ( D ตซ้องไมล่รวมจนุดของแนวเสซ้นททที่เกริดจากการตพัด )
D ททที่เปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยงสองเชริง หรน อ D เปป็ นวงแหวน
สนาหรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง 

เราจะตพัดเพทยงครพันงเดทยวโดยเสซ้น C%ดพังรสู ป 3.25 ซถึที่งจะทนาใหซ้เสซ้นโคซ้งปริ ด C1 และ C2 รล่ วมกพันเปป็ นเสซ้นโคซ้งลซ้อมรอบบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว C

C%

D

C2
C1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 110

รสู ป 3.26

ทฤษฎท 3.6 ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชทสาน หรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงสองเชริง

ถซ้า f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์บนวงแหวน R ททที่ปริดลซ้อมดซ้วยเสซ้นปริ ดเชริงเดทยว C1 และ C2

ดพังรสู ป 3.27 แลซ้ว  f ( z)dz  �

�
C1
 f ( z )dz
C2

z1 C1
C%
z2 C2 R

รสู ป 3.27

วริธทพริสสูจนธ์ จากรสู ป 3.27 ใหซ้จนุด z1 ,

z2 ใหซ้จนุดบน C1 และ C2 ตามลนาดพับ
C% เปป็ นเสซ้นโคซ้งปรพับเรท ยบททที่เชนที่อม z1 กพับ z2 ในวงแหวน R
C3 เปป็ นเสซ้นโคซ้งบน C%จาก z1 ไป z2
จะไดซ้ C3 เปป็ นเสซ้นโคซ้งบน C% จาก z2 ไป z1
ดพังนพันน เสซ้นโคซ้ง C1  C3  ( C2 )  (C3 ) เปป็ นเสซ้นโคซ้งเชริงเดทยวใน R
(
โดยทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์สาน หรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยวของโคชท ทฤษฎท 3.4 ) ไดซ้
 f ( z)dz 
�
C

�
C1  C3  (  C2 )  (  C3 )
f ( z ) dz  0

 f ( z)dz  0
�
C1  (  C2 )

 f ( z)dz  �
�
C1
 f ( z )dz  0
 C2

 f ( z )dz  �
� C1
 f ( z )dz  0
C2

 f ( z)dz  �
�
C1
 f ( z )dzC2

หมายเหตนุ ทฤษฎทเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว และ นพันนมททริศทางเดทยวกพัน ถซ้าเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวมททริศทางตรงกพันขซ้าม สมการนทน (3.13 ) จะไดซ้

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 111

 f ( z)dz  �
�
C1
 f ( z )dz  0
C2
……………………( 3.14 )
นพันที่ คนอโดยอาศพัยผลของทฤษฎท 3.6 ถซ้า f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์บนวงแหวน R ททที่ปริดลซ้อมดซ้วยเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว C1 และ C2
ถซ้า C1 และ C2 มททริศทางเดทยวกพัน จะไดซ้

 f ( z)dz  �
�
C1
 f ( z )dz
C2

ถซ้า C1 และ C2 มททริศทางตรงกพันขซ้าม จะไดซ้

 f ( z)dz  �
�
C1
 f ( z )dz  0
C2

1
ตพัวอยล่าง 3.21 ใหซ้
z
f (z) 
และใหซ้ R เปป็ นบรริ เวณวงแหวนททที่มทขอบในและขอบนอกเปป็ น

วงกลม z  1 และ z  2 ตามลนาดพับดพังแสดงในรสู ป 3.28 จงหา

1
� C z dz
เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นขอบของบรริ เวณ R
(ก) (
โดยวริธทการแทนเสซ้นของวริธทหาปรริ พนพั ธธ์ หพัวขซ้อ 3.4.1 )
(ข) โดยใชซ้วริธทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท

( )
วริธททาน ก ใหซ้ C1 และ C2 เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวททที่เปป็ นขอบในและขอบนอกของบรริ เวณ R ตามลนาดพับ
y

C2
C1
1
x

รสู ป 3.28
บนเสซ้นโคซ้ง C1 : z (t )  1(cos t  i sin t ) เมนที่อ 2  t  0 หรน อทริศทางตามเขป็ม
นาฬริกา

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 112

1
ดพังนพันน j f ( z )dz  i
C1 C1
C z dz
f ( z )dz   �
1
2
1
  ( )( sin t  i cos t )dt
0
cos t  i sin t
 2 i

บนเสซ้นโคซ้ง C2 : z (t )  2(cos t  i sin t ) เมนที่อ 0  t  2 หรน อทริศทางทวน

เขป็มนาฬริกา
1
ดพังนพันน i
C2
f ( z )dz  i
C1
z
dz

2
1
  2(cos t  i sin t ) 2( sin t  i cos t )dt
0

 2 i
1 1 1
ดพังนพันน  z dz  j z dz  i
�
C C1 C2
z
dz

 2 i  2 i
0
1
(ข) หา  z dz
�C
เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นขอบของบรริ เวณ R โดยใชซ้ทฤษฎทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท

1
จาก  z dz
�
C
เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกๆจนุด ยกเวซ้นจนุด z  0 ซถึที่งจนุดนทนอยสูภล่ ายนอก

บรริ เวณ R
1 1 1
ดพังนพันน  z dz  j z dz  i
�
C C1 C2
z
dz  0

ตพัวอยล่าง 3.22 ใหซ้ R เปป็ นบรริ เวณรสู ปวงแหวนททที่ปริดลซ้อมดซ้วยวงกลม z  1 และ z  2

(ก) กนาหนดใหซ้ f ( z )  z ซถึที่งเปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุก ๆ จนุดบนระนาบ เชริงซซ้อน
เราจะไดซ้

 zdz  �
�
z 1
 zdz z 2

1
(ข) กนาหนดใหซ้ f (z) 
z
ซถึที่งเปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกๆจนุดยกเวซ้นททที่ z  0

1
บนระนาบเชริงซซ้อน แสดง f ( z )  เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุก ๆ จนุดบน
z
บรริ เวณ R เราจะไดซ้

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 113

1 1
 z dz  �
�
z 1
 z dz z 2

1
ตพัวอยล่าง 3.23 จงคนานวณ i
C
z2
dz เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวในขณะททที่จนุด z  2

(ก) จนุด z  2 อยสูนล่ อกวง C

(ข) จนุด z  2 อยสูภล่ ายในวง C
วริธททาน (ก) ถซ้าจนุด z  2 อยสูนล่ อกวง C
1
เราจะไดซ้วาล่ f ( z)  เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกจนุดททที่อยสูภล่ ายในและบนเสซ้น
z2
รอบวงปริ ด C ดพังนพันนโดยทฤษฎทของโคชท ไดซ้

i
C
f ( z )dz  0

1
นพันที่ คนอ i
C
z2
dz  0

(ข) z  2 อยสูภล่ ายในวงเสซ้นโคซ้ง C

จนุด
สมมนุตริใหซ้ จนุด z  2 อยสูภล่ ายใน C และ C เปป็ นวงกลมททที่มทรพัศมทเทล่ากพับ  และมท


จนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่จนุด z  2 ดพังนพันน C อยสูภล่ ายใน C เพราะฉะนพันนโดยทฤษฎท เราไดซ้



i f ( z )dz  i f ( z )dz
C C
1 1
นพันที่ คนอ i z2
dz  i
z2
dz …………………………(1)
C C

ทพันงนทน ททที่บนวงวงกลม C  จะไดซ้ z  2  

หรน อ z  2   ei , 0    2
z  2   ei
และไดซ้ dz  d (2   ei )   dei  i ei d
จากเทอมดซ้านขวามนอของสมการ (1) เราจะไดซ้
2
1 1
i z2
dz   e i
i ei d
C 0
2
 i  d
0

2
 (i )
0
 i (2 )  i(0)
 2 i

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 114

1
 i
C
z2
dz  2 i

#
ทฤษฎท 3.7 ( ปรริ พนพั ธธ์ของโคชทสาน หรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง )
ใหซ้ R เปป็ นบรริ เวณวงแหวนททที่ปริดลซ้อมดซ้วยเสซ้นโคซ้งปริ ดเรท ยบเชริงเดทที่ยว C และ
C1 , C2 , C3 , … , Cn เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเรท ยบเชริงเดทที่ยวใน R ททที่ไมล่ตดพั กพัน ดพังรสู ป 3.29
ถซ้า f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์บน R แลซ้ว

i f ( z )dz i f ( z )dz  i f ( z )dz  K  i f ( z )dz

C C1 C2 Cn
…….…………(3.15)

z3 Cn C 
z0 l0 z3 C3 zn zn
z1 z1/ l1 l2 z2 ln z0
C C1 z2 C2
C/
รสู ป 3.29
วริธทพริสสูจนธ์
ใหซ้ l0 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม C กพับ Ci สนาหรพับบางคล่าของ i
l1 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม Ci กพับ C j , i j
l2 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม C j กพับ Ck , j  k และ k  i
ทนาในลพักษณะนทน ไปเรนที่ อยๆ จน
ln เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม Cn อพันสนุ ดทซ้ายกพับ C

และใหซ้ l0 ,l 1 l2 ,…, l n ไมล่ตดพั กพัน

จากรสู ป 3.29 เราใหซ้

l0 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม C กพับ C1
l1 เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม C1 กพับ C2
M
ln เปป็ นเสซ้นโคซ้งเรท ยบททที่เชนที่อม Cn กพับ C
จนุด z0 เปป็ นจนุดตพัดของ l0 กพับเสซ้นโคซ้งปริ ด C
z1 เปป็ นจนุดตพัดของ l0 กพับเสซ้นโคซ้งปริ ด C1
z1 เปป็ นจนุดตพัดของ l1 กพับเสซ้นโคซ้งปริ ด C1
z2 เปป็ นจนุดตพัดของ l1 กพับเสซ้นโคซ้งปริ ด C2
z2 เปป็ นจนุดตพัดของ l2 กพับเสซ้นโคซ้งปริ ด C3
M  
zn เปป็ นจนุดตพัดของ ln กพับเสซ้นโคซ้งปริ ด C
ใหซ้ l1 เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด z1 ไปยพังจนุด z1 บน C1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 115

l1 เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด z1 ไปยพังจนุด z1 บน C1

l2 เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด z2 ไปยพังจนุด z2 บน C2
l2 เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด z2 ไปยพังจนุด z2 บน C2

ln เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด zn ไปยพังจนุด zn บน Cn
ln เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด zn ไปยพังจนุด zn บน Cn
และ ใหซ้ C  เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด z0 ไปยพังจนุด z0 บน C
C  เปป็ นสล่ วนโคซ้งจากจนุด z0 ไปยพังจนุด z0 บน C
l1, l1, l2 , l2,K , ln , ln , C  , C  มททริศทางทวนเขป็มนาฬริกา
ซถึที่ง
ใหซ้ S  C   l0  l1 l1  l2  l2  l3  L  ln

และ T  C   ln  ln  ln 1  L  l1  l0

จะไดซ้ S ,T เปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยวใน R
ดพังนพันน i
S
f ( z )dz  0 และ i f ( z )dz  0
T

 iS
f ( z )dz  i f ( z )dz  0
T

i
C  l0 l1 l1 l2  l2 l3 K  ln
f ( z )dz  i
C  ln ln ln1 K l1 l1 l0
f ( z )dz  0

i
C  C 
f ( z )dz  i
 l1 l1  l2  l2 K  ln  ln
f ( z )dz  0

i
C  C 
f ( z )dz  i
 ( l1 l1  l2  l2 K  ln  ln )
f ( z )dz  0

i
C  C 
f ( z )dz  i
l1 l1  l2  l2 K  ln  ln
f ( z )dz  0

และ C   C   C , l1 l1  C1 , l2  l2  C2 ,  , ln  ln  Cn

 iC f ( z )dz  i
C1  C2 K  Cn
f ( z ) dz  0

iC
f ( z )dz  i
C1  C2 K Cn
f ( z )dz

นพันที่ คนอ i C
f ( z )dz  i f ( z ) dz  i f ( z ) dz  L  i f ( z ) dz
C1 C2 Cn

ตพัวอยล่าง 3.23 กนาหนดใหซ้ C คนอวงกลม z 4

C1 คนอวงกลม z  .25
C2 คนอวงกลม z  1  .25
C3 คนอวงกลม z  1  .25
ดพังแสดงในรสู ป 3.30
y

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 116

C
C3 C1 C2
x

รสู ป 3.30
เราจะไดซ้
z 3 z 3 z 3 z 3
i
C
z ( z  1)( z  1)
dz  i
C1
z ( z  1)( z  1)
dz  i
C2
z ( z  1)( z  1)
dz  i
C3
z ( z  1)( z  1)
dz

3.7 สสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท

ผลลพัพธธ์ททที่สาน คพัญททที่สนุดของทฤษฎทของโคชทกป็คนอ สสูตรการหาปรริ พนพั ธธ์ของโคชท ซถึที่งสสูตรนทน จะมทประโยชนธ์มากในการคนานวนหาคล่าปรริ พนพั ธธ์และนอกจากนทน
แลซ้วยพังมทความสนาคพัญในการนนาไปพริสสูจนธ์วล่าฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์มทอนนุพนพั ธธ์ทนุกๆ อพันดพับ และชล่วยสรซ้างอนนุกรมเทเลอรธ์สาน หรพับฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ ซถึที่งเราจะกลล่าวถถึงใน
ตอนตล่อไป

ทฤษฎท 3.8 ( สสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท )

R เปป็ นบรริ เวณเชนที่อมโยงปริ ดเดทยวททที่มทขอบเปป็ นเสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว C
ใหซ้
ถซ้า f ( z ) ตล่อเนนที่องภายใน R และขอบโคซ้งของ R และ f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ภายใน R แลซ้วสนาหรพับ z 0 ซถึที่งเปป็ นจนุด
ภายในใด ๆ ของ R ดพังรสู ป 3.31

 z0 R C

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 117

รสู ป 3.31
เราจะไดซ้วาล่
1
i
C
z  z0
f ( z )dz  2 if ( z0 )

………………………..(3.16)
1 1
หรน อ f ( z0 )  
i
2 i C z  z0
f ( z )dz

วริธทพริสสูจนธ์ เพราะวล่า
1 1
iC
z  z0
f ( z )dz  i
C
z  z0
[ f ( z )  f ( z0 )  f ( z0 )]dz

1 1
 i [ f ( z )  f ( z0 )]dz  i f ( z0 ) dz
C
z  z0 C
z  z0
1 1
 i [ f ( z )  f ( z0 )]dz  f ( z0 )i dz
C
z  z0 C
z  z0
1
จากตพัวอยล่างททที่ 3.12 เราไดซ้ i dz  2 i
C
z  z 0

1 1
ดพังนพันน i f ( z )dz  i [ f ( z )  f ( z0 )]dz  2 if ( z0 )
C
z  z0 C
z  z0
………………….(a)
จากสมการ (a) ถซ้าเราสามารถพริสสูจนธ์ไดซ้วล่า
[ f ( z )  f ( z0 )]
i
C
z  z0
dz  0

แลซ้วเราจะไดซ้ผลสรนุ ปของทฤษฎท 3.5 ตามตซ้องการซถึที่งมทวริธทพริสสูจนธ์ดงพั นทน

f ( z ) ตล่อเนนที่องททที่จนุด z0 เพราะฉะนพันน สนาหรพับจนานวนจรริ งบวกใดๆททที่มทจาน นวนจรริ งบวก  ซถึที่ง
เนนที่องจาก

f ( z )  ( z0 )  เมนที่อ z  z0  
2
ใหซ้ C0 เปป็ นวงกลมททที่มทจนุดศสูนยธ์กลางททที่ z0 มทสมการเปป็ น z  z0   โดยททที่  มทคล่านซ้อยกวล่า 

ททที่ทาน ใหซ้วงกลม C0 อยสูภล่ ายใน R ดพังรสู ป 3.32 ดพังนพันนโดย ทฤษฎท 3.6 จะไดซ้
1 1
iC z  z0 [ f ( z)  f ( z0 )]dz  iC z  z0 [ f ( z)  f ( z0 )]dz …..
0

………..(b)

C
 R
z0 C0

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 118

รสู ป 3.32

f ( z )  f ( z0 ) f ( z )  f ( z0 ) 
ดพังนพันนทนุกๆ z บน C0 จะไดซ้  
z  z0 z  z0 2
f ( z )  f ( z0 ) f ( z )  f ( z0 ) 
เพราะฉะนพันน i
C0
z  z0
dz  i
C0
z  z 0
dz  i
C0
2
dz


2 iC0
 dz


 2
2


f ( z )  f ( z0 )
นพันที่ คนอ i
C0
z  z0
dz  

เนนที่องจากคล่าสมบสูรณธ์ทางซซ้ายมนอไมล่ขน ถึนกพับคล่า  ซถึที่งสามารถทนาใหซ้เลป็กเพทยงใดกป็ไดซ้

ดพังนพันนคล่าสมบสูรณธ์ของปรริ พนพั ธธ์ และตพัวปรริ พนพั ธธ์ตอซ้ งมทคล่าเปป็ น 0
เพราะฉะนพันนจากสมการ (a) และ (b) ไดซ้
1
i
C
z  z0
f ( z )dz  0  2 if ( z0 )

 2 if ( z0 )
#

1
ตพัวอยล่าง 3.32 จงหาคล่าของ i
C
z ( z  1)
2
dz เมนที่อ C : z  .25

1
วริธททาน จากททที่กาน หนดใหซ้เรามท f ( z )  2
z 1
เมนที่อ C เปป็ นเสซ้นรอบวงของวงกลมททที่มทจนุดศสูนยธ์กลางททที่ z  0 รพัศมท 0.25
ดพังนพันนf ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกๆจนุดภายในวงกลม C ททที่มทเสซ้นรอบวงของ z  .25 เปป็ นขอบ
และ จนุด z  0 เปป็ นจนุดภายในวงกลม C โดยสสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท
1
iC z  0 f ( z )dz  2 if (0)
1 1 1
นพันที่ คนอ i dz  2 i 2
C
z z 12
0 1
 2 i
1
  iC
z ( z  1)
2
dz  2 i

#
1
ตพัวอยล่าง 3.24 จงหาคล่าของ i C
z ( z  1)
2
dz เมนที่อ C เปป็ นวงกลม z  1  .25

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 119

1
วริธททาน จากททที่กาน หนดใหซ้เรามท f ( z) 
z ( z  1)
z  (1, 0) รพัศมทเทล่ากพับ 0.25
เมนที่อใหซ้ C เปป็ นเสซ้นรอบวงของวงกลมททที่มทจนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่
ดพังนพันน f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกๆจนุดภายในวงกลม C และเสซ้นขอบของวงกลม C
และ z  1 เปป็ นจนุดหนถึที่งในวงกลม C โดยสสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชทไดซ้
1
iC z  1 f ( z )dz  2 if (1)
1 1 1
นพันที่ คนอ iC z  1 z ( z  1) dz  2 i 1(1  1)
 i

#
z3
ตพัวอยล่าง 3.25 จงหาคล่าของ
C
i dz
z ( z  i) เมนที่อ
C: z 2

z3
วริธททาน จากททที่กาน หนดใหซ้เรามท f ( z ) 
z( z  i)
ซถึที่ง f ( z ) มทจนุดเอกฐานอยสูทล่ ทที่ z  0 และ z  i ซถึที่งทพันงสองจนุดอยสูภล่ ายในวงกลม C : z  2
ดพังรสู ป 3.33
y
C
C2 zi

z0 x
C1

รสู ป 3.33
เราสามารถเขทยน C1 และ C2 มทจนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่ z  0 และ z  i ตามลนาดพับ
โดยททที่ C1 และ C2 ไมล่ตดพั กพันและไมล่ตดพั กพับ C ดซ้วย ผลททที่ตามมาคนอจะทนาใหซ้เราไดซ้วาล่ f ( z ) เปป็ น
ฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกจนุดในบรริ เวณภายใน C และอยสูนล่ อก C1 และ C2 ดพังนพันนโดยวริธทปรริ พนพั ธธ์ของโคชท
สนาหรพับบรริ เวณเชนที่อมโยงหลายเชริง จะไดซ้วาล่

i
C
f ( z )dz  i f ( z )dz i f ( z )dz
C1 C2

z3 z3 z 3
นพันที่ คนอ i
C
z ( z  i)
dz  i
C1
z ( z  i)
dz  i
C2
z ( z  i)
dz

………………….(a)
ในการหาปรริ พนพั ธธ์ตามเสซ้นโคซ้ง C1 และ C2 พริจารณา ดพังนทน
z3 3i 1  3i
เพราะวล่า  
z( z  i) z z  i

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 120

z3 3i 1  3i
ดพังนพันน i
C1
z( z  i)
dz  i dz  i
C1
z C1
z i
dz

1 1
C z dz (1  3i)�
 3i � C z  i dz
1 1

1
เนนที่องจาก z  0 อยสูใล่ น C1 จะไดซ้ i
C1
z
dz  2 i

1
และ z  i อยสูนล่ อก C1 จะไดซ้ i
C1
z i
dz  0

z3
 i
C1
z( z  i)
dz 3i (2 i)  (1  3i)(0)  6

และ
z3 1 1
i
C2
z ( z  i)
dz  3i i dz  (1  3i )i
C2
z C2
z i
dz

1
เนนที่องจาก z  0 อยสูนล่ อก C2 จะไดซ้ i C2
z
dz  0

1
และ z  i อยสูใล่ น C2 จะไดซ้ i
C2
z i
dz  2 i

z3
 i
C2
z ( z  i)
dz  3i (0)  (1  3i )(2 i )  2 i  6

แทนในสมการ (a) จะไดซ้

z 3
i
C
z( z  i)
dz  (6 )  (2 i  6 )  2 i

z2 1
ตพัวอยล่าง 3.26 จงหา i
C
z2 1
dz เมนที่อ

1
(ก) C : z 1  1 (ข) C: z
2
1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 121

1
(ค)C : z 1 i  1
2
(ง) C : z  i  1
z2 1
วริธททาน เนนที่องจาก g ( z )  2 ซถึที่งมทจนุดเอกฐานอยสูทล่ ทที่ z  1 , 1
z 1
(ก) เมนที่อ C : z  1  1 ดพังรสู ป 3.34
y

z  1 z 1 x

รสู ป 3.34
แสดงวล่า มทจนุดเอกฐาน z  1 เทล่านพันนททที่อยสูภล่ ายในวงกลมททที่หาปรริ พนพั ธธ์
ดพังนพันนเราเขทยนรสู ปชองฟพังกธ์ชนพั g ( z ) ดพังนทน
z2 1 z2 1 1 z2 1 1
g ( z)    ( ) f ( z)
z  1 ( z  1)( z  1) z  1 z  1
2
z 1
จากสสูตรการหาปรริ พนพั ธธ์ของโคชท
1
i
C
z  z0
f ( z )dz  2 if ( z0 )

z 1
2
1 z2 1
 i
C
z2 1
dz  iC z  1 z  1 dz
12  1
 2 i ( )
11
 2 i
z2 1
นพันที่ คนอ i
C
z2 1
dz  2 i

1
(ข) เมนที่อ C: z
2
 1 แสดงดซ้วยรสู ป 3.35
y

z  1 z 1 x

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 122

รสู ป 3.35
แสดงวล่า มทจนุดเอกฐาน z  1 เทล่านพันนททที่อยสูภล่ ายในวงกลมททที่หาปรริ พนพั ธธ์
()
ดพังนพันนการหาปรริ พนพั ธธ์กระทนาเชล่นเดทยวกพันกพับขซ้อ ก คนอ
z 1
2
1 z2 1 12  1
i
C
z2 1
dz  iC z  1 z  1  2 i( 1  1 )  2 i
dz

1
(ค) เมนที่อ C : z  1  i  1 แสดงไดซ้ดงพั รสู ป 3.36
2
y

1
1  i
2
z  1 z 1 x

รสู ป 3.36
แสดงวล่า มทจนุดเอกฐานz  1 เทล่านพันนททที่อยสูภล่ ายในวงกลมททที่หาปรริ พนพั ธธ์
z 1
2
1 z2 1
 i
C
z2 1
dz  i
C
z 1 z 1
dz

(1) 2  1
 2 i ( )
( 1)  1
 2 i
(ง) เมนที่อ C : z  i  1 แสดงดซ้วยรสู ป 3.37
y

z  1 z 1 x

รสู ป 3.37
z 12

ไมล่มทจนุดเอกฐานใดเลยของฟพังกธ์ชนพั g ( z )  ททที่อยสูใล่ นวงกลมของการหาปรริ พนพั ธธ์

z2 1

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 123

z2 1
หรน อ g ( z)  เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ทนุกๆจนุดภายในวงกลม ดพังนพันนโดยทฤษฎทการหา
z2 1
ปรริ พนพั ธธ์ของโคชท ไดซ้
z2 1
i
C
z2 1
dz  0

แบบฝถึ กหพัด 3.3

2
z
1. จงหา i C
z 12
dz เมนที่อกนาหนดใหซ้

1.1 C เปป็ นวงกลม z  i  1

1.2 C เปป็ นวงกลม z  2

z2
2. จงหา i C
z4 1
dz เมนที่อกนาหนดใหซ้

2.1 C เปป็ นวงกลม z  i  1

1
1.2 C เปป็ นวงกลม z  i 
2

3. เมนที่อกนาหนด C เปป็ นวงกลม z  1 จงหา

1
3.1 iC 4 z  i dz
2
ez
3.2 i 2z  i
dz
C

sin z
3.3 i z
dz
C

z2
4. จงหาคล่า i
C
z2  4
dz เมนที่อ C เปป็ นรสู ปสทที่ เหลทที่ยมจพัตนุรพัสมทจนุดยอดมนุมอยสูทล่ ทที่ z  2 , 2  4i

1
5. จงหาคล่า i
C
dz C
z  4 เมนที่อ เปป็ นวงรท
2 x 2  4( y  2)2  4

sin 3 z
6. จงหาคล่า i
dz
 เมนที่อ C เปป็ นวงกลม z  5
C z
2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 124

cos  z
7. จงหาคล่า i
C
z2 1
dz เมนที่อ C เปป็ นรสู ปสทที่ เหลทที่ยมผนนผซ้าททที่มทจนุดยอดมนุมอยสูทล่ ทที่

7.1 z  2i , 2  i
7.2 z  i , 2i , 2i , i

4  3z
8. จงหาคล่า i dz เมนที่อ C เปป็ นวงกลม z  3
C
z ( z  1)( z  2) 2

ผลเฉลยแบบฝถึ กหพัด 3.3

1. 1.1  1.2 0
 
2. 2.1 2
i 2.2 2
 1
3. 3.1 2
i 3.2  ie

4 3.3 0

4. 2 5. 2
6. 2 i

7. 7.1 0 7.2  i
8. 2 i
3.8 อนนุพนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์
สนาหรพับฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรจรริ งททที่เราเคยไดซ้ศถึกษามาแลซ้วในวริชาแคลคสูลสพั นพันน บางฟพังกธ์ชนพั เราสามารถหาอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับหนถึที่ง อพันดพับสอง และอพันดพับอนที่น ๆ
ไดซ้ แตล่ไมล่สามารถหาอนนุ พนพั ธธ์อนพั ดพับ
สสูง ๆ ไดซ้ และสนาหรพับฟพังกธ์ชนพั เชริงซซ้อนนพันน ถซ้าฟพังกธ์ชนพั ใดเราสามารถหาอนนุพนพั ธธ์อนพั ดพับหนถึที่งภายในบรริ เวณ R ไดซ้ มพันจะยพังคงสามารถหาอนนุพนพั ธธ์ทนุก ๆ อพันดพับ
ภายในบรริ เวณ R ไดซ้ดวซ้ ย

ทฤษฎท 3.9 (อนนุพนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์)

ถซ้าฟพังกธ์ชนพั f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ภายในบรริ เวณ R แลซ้ว f ( z ) สามารถมท
อนนุพนพั ธธ์ไดซ้ทนุก ๆ อพันดพับเกริดขถึนนภายในบรริ เวณ R และคล่าอนนุพนพั ธธ์ททที่จนุด z0 ททที่อยสูภล่ ายใน
บรริ เวณ R สามารถหาไดซ้จากสสูตร
1! 1
f ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 ) 2
f ( z )dz ………………….(ก)
2! 1
f ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 )3
f ( z )dz ………………….(ข)
M
n! 1
f ( n ) ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 ) n 1
f ( z )dz …………………(ค)
เมนที่อ C เปป็ นวริถทปรริ พนพั ธธ์ปริดเชริงเดทยวททที่อยสูล่ภายในบรริ เวณ R และลซ้อมรอบจนุด z0
วริธทพริสสูจนธ์ จากเงนที่อนไขของทฤษฎท 3.9 นทนเราแสดงดซ้วยรสู ปดพังรสู ป 3.38

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 125

d
z0
R C

รสู ป 3.38
จากทฤษฎท 3.8 (สสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท) เราไดซ้
1 1
f ( z0 )  
i
2 i C z  z0
f ( z )dz ………………….(a)

(1) ()
เราจะพริสสูจนธ์สมการ ก
f ( z 0  z )  f ( z 0 )
จากนริยามของอนนุพนพั ธธ์ f ( z0 )  lim[ ]
z  0 z
ดพังนพันนจากสมการ (a) เรามท
f ( z0  z )  f ( z0 ) 1 1 1
 [i f ( z )dz i f ( z )dz ]
z 2 iz C z  ( z0  z ) C
z  z0
1 f ( z )[ z  z0 ]  f ( z )[ z  ( z0  z )]
 [i [ ]dz ]
2 iz C [ z  ( z0  z )][ z  z0 ]
1 [ z  z0  ( z  z0  z )]
 i
2 iz C [ z  ( z0  z )][ z  z0 ]
f ( z )dz

1 [ z  z0  z  z0  z )]
 i
2 iz C [ z  z0  z ][ z  z0 ]
f ( z )dz

1 z
 i
2 iz C [ z  z0  z ][ z  z0 ]
f ( z )dz

1 f ( z)
 
i
2 i C ( z  z0  z )( z  z0 )
dz

1 f ( z) zf ( z )
 
i [ 
2 i C ( z  z0 ) ( z  z0  z )( z  z0 ) 2
2
]dz

f ( z 0  z )  f ( z 0 )  1 f ( z) 1 zf ( z )
z

i
2 i C ( z  z0 ) 2
dz  i
2 i C ( z  z0  z )( z  z0 ) 2
dz

f ( z0  z )  f ( z0 )  lim 1 f ( z)
 lim
z 0 z z  0 
i
2 i C ( z  z0 ) 2
dz

1 zf ( z )
 lim
z  0 2 i 
i
C
( z  z 0   z )( z  z 0 ) 2
dz

1 f ( z) z f ( z)
f ( z0 )  i
2 i C ( z  z0 ) 2
dz  lim
z  0 2 i 
i
C
( z  z0  z )( z  z0 ) 2
dz

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 126

z f (z)
ตล่อไปเราจะพริสสูจนธ์วาล่ lim
z 0 2 i 
i
C
( z  z0  z )( z  z0 ) 2
dz  0

จากรสู ป 3.38 เนนที่องจาก f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ภายในและบนขอบของ C

ดพังนพันนฟพังกธ์ชนพั f ( z ) จถึงเปป็ นฟพังกธ์ชนพั ตล่อเนนที่องบน C ฉะนพันนขอบเขตของคล่าสพัมบสูรณธ์
f ( z )  k ถซ้าเรากนาหนดใหซ้ d เปป็ นระยะทางททที่สน พันททที่สนุดจาก z0 ไปยพังจนุดใด ๆ บน C
ดพังนพันน ททที่จนุด z ใด ๆ ทพันงหมดบน C จะไดซ้
2
z  z0  d 2
1 1
หรน อ 2

z  z0 d2

d
และยริงที่ กวล่านพันน ถซ้า z  สนาหรพับทนุก ๆ z บน C เราจะกนาหนดไดซ้วาล่
2
d
z  z0  z 
2
1 2
หรน อ 
z  z0  z d
ถซ้า กนาหนดใหซ้ L เปป็ นความยาวของ C ดพังนพันน
z f ( z) z 2 1 z

i
2 i C ( z  z0  z )( z  z0 ) 2
dz 
2
kL
dd 2

d3
kL

ทางดซ้านซซ้ายเขซ้าใกลซ้ศสูนยธ์ ขณะททที่ z  0 ดพังนพันนการพริสสูจนธ์เสรป็ จสริน นโดยสมบสูรณธ์

1! 1
นพันที่ คนอ f ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 ) 2
f ( z )dz

(2) เราจะพริสสูจนธ์สมการ ข ()
()
เราอาศพัยสสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท และสมการ ก เมนที่อ z0 และ z0  z อยสูใล่ น R
เราไดซ้
f ( z0  z )  f ( z ) 1 1 1 1
z
 
i [ 
2 i C z ( z  z0  z ) ( z  z0 ) 2
2
] f ( z )dz

2! f ( z) z 3( z  z0 )  2z
 
i
2 i C ( z  z0 ) 3
dz  i
2 i C ( z  z0  z ) 2 ( z  z 0 )3
f ( z )dz

ผลลพัพธธ์ททที่ไดซ้จากการหาลริมริตเมนที่อ z  0 ถซ้าแสดงไดซ้วาล่ พจนธ์ทาซ้ ยเขซ้าใกลซ้ศสูนยธ์ ซถึที่ง

()
การพริสสูจนธ์คลซ้ายคลถึงกพันกพับการพริสสูจนธ์ของสมการ ก จะทนาใหซ้เราไดซ้
2! 1
f ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 )3
f ( z )dz

(3) ในทนานองเดทยวกพันเราสามารถพริสสูจนธ์ไดซ้วล่า
3! 1
f ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 ) 4
f ( z )dz

โดยใชซ้การอนุปนพัยเชริงคณริ ตศาสตรธ์ เราจะไดซ้สสูตรทพัวที่ ไป คนอ

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 127

n! 1
f ( n ) ( z0 )  
i
2 i C ( z  z0 ) n 1
f ( z )dz

ตพัวอยล่าง 3.27 จงหาคล่าของ

sin  z  cos  z
(ก) i ( z  1)( z  2)
dz
C

e3 z
(ข) i ( z  1)4
dz
C

C คนอวงกลม z  3
เมนที่อ
1 1 1
วริธททาน (ก) เนนที่องจาก  
( z  1)( z  2) z  2 z  1
sin  z  cos  z 1 1
 i ( z  1)( z  2) dz  i ( z  2  z  1)(sin  z  cos  z)dz
C C

1 1
 i (sin  z  cos  z )dz  i (sin  z  cos  z ) dz
C
z2 C
z 1
เพราะวล่า f ( z )  sin  z  cos  z เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ภายใน C และจนุด z  2 , z  1
เปป็ นจนุดอยสูภล่ ายใน C โดยสสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท
1
i
C
z  z0
f ( z )dz  2 if ( z0 )

จะไดซ้
1
i
C
z  2
(sin  z  cos  z )dz  2 i (sin 2  cos 2 )  2 i

1
และ i
C
z 1
(sin  z  cos  z )dz  2 i (sin   cos  )  2 i

นพันที่ คนอ
sin  z  cos  z
i
C
( z  1)( z  2)
dz  (2 i )  (2 i )  4 i

e3 z
(ข) จาก iC
( z  1)4
dz เมนที่อ C คนอวงกลม z  3

เนนที่องจาก f ( z )  e3 z เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ภายใน C และ จนุด z  1 เปป็ นจนุด

ภายใน C โดยทฤษฎท 3.9 (อนนุพนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์)
1 2 i ( n )
iC ( z  z0 )n1 f ( z )dz  n ! f ( z0 )
เมนที่อ n  3 และ z0  1 และเราไดซ้ f ( z )  3e3 z , f ( z )  9e3 z , f ( z )  27e3 z

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 128

ดพังนพันน
e3 z 2 i 2 i
iC
( z  1) 4
dz 
3!
f (1) 
6
(27e 3 )  9 e3i

#
z
e
ตพัวอยล่าง 3.28 จงหาคล่าของ i ( z  1) ( z
C
2 2
 4)
dz เมนที่อ C คนอวงกลม z  1.5

ez
วริธททาน เนนที่องจากฟพังกธ์ชนพั มทจนุดเอกฐานอยสูทล่ ทที่จนุด z  1 และ z  2i
( z  1) 2 ( z 2  4)
และ C เปป็ นวงกลมททที่มทจนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่ z  0 รพัศมท 1.5 ซถึที่งจะมทเพทยงจนุด z  1 ททที่อยสูล่

ภายใน C ดพังนพันนเพนที่อใหซ้สอดคลซ้องกพับทฤษฎท 3.9 เราจะพริจารณาเฉพาะจนุด z  1 เทล่านพันน

เราไดซ้
1 2 i
i ( z  1)
C
2
f ( z ) dz 
1!
f (1)

ez 1 ez
 i ( z  1) 2 ( z 2  4)
dz  i
( z  1) 2 ( z 2  4)
dz
C C

ez
ซถึที่ง f ( z) 
z2  4
d ez ( z 2  4)e z  e z 2 z z 2e z  4e z  2 ze z
และ f ( z )  ( )  
dz z 2  4 ( z 2  4) 2 ( z 2  4) 2
(1) 2 e1  4e1  2(1)e1 3e
ไดซ้ f (1)  
(12  4) 2 25
นพันที่ คนอ
ez 2 i
i
C
( z  1) ( z  4)
2 2
dz 
1!
f (1)

3e
 2 i ( )
25
6 ei

25
 2.05i
#
จากการหาปรริ พนพั ธธ์ของฟพังกธ์ชนพั ตพัวแปรเชริงซซ้อนโดยใชซ้ทฤษฎทของโคชทดงพั กลล่าวมาแลซ้วยพังมททฤษฎทททที่สาน คพัญททที่สพัมพพันธธ์กบพั ทฤษฎทของโคชท คนอ

ทฤษฎท 3.10 [ทฤษฎทบทโมเรรา(Morera,s theorem)หรน อทฤษฎทบทกลพับของทฤษฎทของโคชท]

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 129

ถซ้า f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ตล่อเนนที่องในบรริ เวณเชนที่อมโยงเชริงเดทยว R และ ถซ้า

i
C
f ( z )dz  0

สนาหรพับทนุก ๆ เสซ้นโคซ้งปริ ดเชริงเดทยว C ในบรริ เวณ R

ดพังนพันน f ( z ) จะเปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ใน R
วริธทพริสสูจนธ์ สมมนุตริใหซ้ f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั ตล่อเนนที่องในบรริ เวณ R และ C เปป็ นเสซ้นโคซ้งททที่อยสูภล่ ายใน R

ททที่ทาน ใหซ้ i f ( z)dz  0

C
a
เปป็ นอริสระจากวริถทปรริ พนพั ธธ์ ดพังนพันน จนุด z และจนุด 2
เปป็ น จนุดใด ๆ
ในบรริ เวณ R เราจะไดซ้
z

 f ( z)dz  F ( z )
a
z z z
F ( z  z )  F ( z ) 1
พริจารณา
z
 f ( z)  {
z 
a
f (u )du   f (u ) du}  f ( z )
a
z z
1

z z
[ f (u )  f ( z )]du ………………..(ก)
z z

โดยทฤษฎทของโคชทปรริ พนพั ธธ์ 

z
[ f (u )  f ( z )]du จะเปป็ นอริสระจากวริถทปรริ พนพั ธธ์ททที่เชนที่อมจนุด

z และจนุด z  z เมนที่อทนุก ๆ วริถทนน นพั อยสูใล่ นบรริ เวณ R ดพังนพันนเราสามารถเลนอกวริถทเปป็ นสล่ วน

ของเสซ้นตรงททที่เชนที่อม z และจนุด z  z ดพังรสู ป 3.39

z  z
z u

รสู ป 3.39
เราเลนอก z เลป็กพอททที่ทาน ใหซ้วริถทนนท อยสูใล่ นบรริ เวณ R และเนนที่องจาก f ( z ) เปป็ น
ฟพังกธ์ชนพั ททที่ตล่อเนนที่อง ดพังนพันนใหซ้ u เปป็ นจนุดใด ๆ บนวริถทสล่วนของเสซ้นตรงททที่เชนที่อมจนุด z และจนุด
z  z ซถึที่ง f (u )  f ( z )   เมนที่อไรกป็ตามททที่ u  z  
พริจารณาถซ้า z   เราจะไดซ้
z z

z
[ f (u )  f ( z )]du   z …………………(ข)
และจากสมการ ก เราไดซ้ ()
z z
F ( z  z )  F ( z ) 1
z
 f ( z) 
z 
z
[ f (u )  f ( z )]du  

F ( z  z )  F ( z )
แสดงวล่า lim  f ( z)
z 0 z
นพันที่ คนอ F ( z )  f ( z )

 f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ในบรริ เวณ R

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 130

#
ทฤษฎท 3.11 [ทฤษฎทลทอสูวริลลธ์(Liouville,s theorem)]
z ทพันงหมดในทพัวที่ ทพันงระนาบเชริงซซ้อน
ถซ้า สนาหรพับ
(1) f ( z ) เปป็ นฟพังกธ์ชนพั วริเคราะหธ์ และ
(2) f ( z ) มทขอบเขต
ดพังนพันน f ( z ) ตซ้องเปป็ นคล่าคงตพัว
วริธทพริสสูจนธ์ ใหซ้ a และ b เปป็ นจนุด 2 จนุดใด ๆ ในระนาบเชริงซซ้อน
สมมนุตริใหซ้ C เปป็ นวงกลมรพัศมท r มทจนุดศสูนยธ์กลางอยสูทล่ ทที่จนุด a หรน อ C : z  a  r และลซ้อมปริ ด
จนุด b ดพังรสู ป 3.40
y

b r
a

รสู ป 3.40
จากสสูตรปรริ พนพั ธธ์ของโคชท เรามท
1 1 1 1
f (b)  f (a )  
i
2 i C z  b
f ( z ) dz  
i
2 i C z  a
f ( z )dz

ba 1
 
i
2 i C ( z  b)( z  a)
f ( z )dz

เมนที่อ z  a  r เราไดซ้
r
z b  z  a  a b  z a  ab  r  ab 
2
r
ถซ้าเลนอก r ใหซ้ใหญล่พอททที่ a  b 
2
f ( z ) มทขอบเขต เราไดซ้ f ( z )  M เมนที่อ M เปป็ นคล่าคงตพัว
ดพังนพันน เพราะวล่า
และความยาวของวงกลม C คนอ 2 r โดยทฤษฎท 3.3 เราจะไดซ้
ba 1
f (b)  f (a )  i
2 i C ( z  b)( z  a )
f ( z )dz

b  a M (2 r ) 2 b  a M
 
r r
2 ( ) r
2
ใหซ้ r   เราจะพบวล่า
f (b)  f (a )  0 หรน อ f (b)  f ( a)
ซถึที่งแสดงวล่า f ( z ) ตซ้องเปป็ นคล่าคงตพัว
#

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 131

แบบฝถึ กหพัด 3.4

1. เมนที่อ C เปป็ นวงกลม z  1 จงหา
z2 z3
1.1 i (2 z  1) 2
dz 1.2 i (2 z  i )3
dz
C C
z2
e 2e z
1.3 i z3
dz 1.4 i (4 z   i) 2
dz
C C

sin z cos 2 3 z
1.5 i z2
dz 1.6 i z3
dz
C C

z 1
2. จงหาคล่า i
C
z  2z2
3
dz เมนที่อ

2.1 C เปป็ นวงกลม z  1

2.2 C เปป็ นวงกลม z  2  i  2
2.3 C เปป็ นวงกลม z  1  2i  2

e2 z
3. จงหาคล่า i
C
( z  1) 2 ( z 2  4)
dz เมนที่อ C เปป็ นวงรท x 2  4 y 2  4

e2 z
4. จงหาคล่าของ i
C
( z  1)4
dz เมนที่อ C เปป็ นวงกลม z  3

ผลเฉลยแบบฝถึ กหพัด 3.4

 3
1. 1.1 2
i 1.2 8
 (  4i )(1  i )
1.3 2 i 1.4 32 2
1.5 2 i 1.6 18 i

3 3
2. 2.1 
2
i 2.2 2
i

2.3 0

16 2
3. 25
e i

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน
 132

8 i
4. 3e 2

การหาปริพันธ์บนระนาบเชิงซ้อน