Małgorzata Pogorzelska
Okucia budowlane zwiększające bezpieczeństwo na drogach
ewakuacyjnych
Drogi ewakuacyjne są najczęściej trasami
komunikacji ogólnej, które w sytuacjach zagrożenia
stają się drogami ucieczki w bezpieczne miejsce na
zewnątrz budynku. W sytuacjach, kiedy ryzyko utraty
życia jest duże, a np. w warunkach pożaru z
upływem czasu gwałtownie rośnie, najważniejszą
sprawą jest szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy
zagrożenia. Jest to możliwe, jeśli drogi ewakuacji są
niezastawione, a wyjście awaryjne na końcu tej drogi
łatwe do otwarcia.
Analizy i doświadczenia w zakresie ewakuacji
wykazały, że na bezpieczne i szybkie opuszczenie
strefy zagrożenia najskuteczniej wpływają dobre
oznako- wanie dróg i wyjść ewakuacyjnych,
szkolenia pracowników miejsc publicznych w
organizacji ewakuacji, na trzecim miejscu znalazło
się zastosowanie w drzwiach dźwigni
przeciwpanicznych. Okuciem takim jest pręt
umieszczony poziomo (drążek lub listwa), wzdłuż
wewnętrznej powierzchni skrzydła drzwi; poruszenie
pręta w dowolnym miejscu na jego długości zwalnia
rygle zamykające z zaczepów osadzonych w
ościeżnicy i/lub podłodze i powoduje
natychmiastowe otwarcie drzwi.
Zamknięcie przeciwpaniczne do wyjść wg PN-EN 1125:2009 i/lub niepełnosprawne.
Drążek naciskowy
Wydarzenia z ostatnich lat (katastrofa budowlana
hali wystawowej w Katowicach w styczniu 2006 r. awaryjnego za pomocą prostej operacji zwolnienia
czy pożary budynków socjalnych w Kamieniu klamką lub płytką zamknięcia drzwi, przy czym
Pomorskim i Choszcznie w roku 2009) wykazały, że może to wymagać wcześniejszego zapoznania się
nie wszystkie drzwi ewakuacyjne dało się otworzyć,
chociaż zapewnienie możliwości ewakuacji jest
wymagane Prawem zawartym w Rozporządzeniu
Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 w
sprawie warunków technicznych jakim powinny
odpowiadać budynki.
W listopadzie 2009 r. PKN opublikował dwie nowe
PN, które odnoszą się do zagadnienia
bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych.
Zostały one opracowane przez KT 169 ds. Okien,
Drzwi, Żaluzji i Okuć. Są to:
PN-EN 1125:2009 Okucia budowlane –
Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść
uruchamiane prętem poziomym, przeznaczone do
stosowania na drogach ewakuacyjnych –
Wymagania i metody badań
PN-EN 179:2009 Okucia budowlane – Zamknięcia
awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką
naciskową, przeznaczone do stosowania na
drogach ewakuacyjnych – Wymagania i metody
badań
Są to normy zharmonizowane z wymaganiami
dyrektywy 89/106/EWG Wyroby budowlane, która
określa podstawowe wymagania dla wyrobów
budowlanych.
Zamknięcie przeciwpaniczne zainstalowane w
drzwiach umożliwia skuteczną ucieczkę przy mini-
malnym wysiłku i bez wcześniejszej znajomości
działania okucia nawet wtedy, gdy drzwi znajdują
się pod naporem tłumu. Jedna prosta operacja –
nacisk ręką lub ciałem – zwalnia zamknięcie i
otwiera drzwi. Nadrzędnym wymaganiem stawia-
nym okuciu przeciwpanicznemu jest łatwość otwar-
cia przez osoby niedoświadczone, a także starsze
Jest to okucie odpowiednie do instalowania w
drzwiach wyjściowych w budynkach publicznych,
miejscach masowych imprez, halach wystawowych
i sportowych, centrach handlowych. Dla
pomieszczeń, w którym może przebywać więcej niż
300 osób, jest ono wymagane przepisami
prawnymi.
Drugi rodzaj okucia, tzw. zamknięcie awaryjne
także umożliwia skuteczne otwarcie wyjścia
 Przykładowy piktogram

uniknięcie stosowania zasuw i łańcuchów).

Zamknięcie awaryjne z klamką lub płytką naciskową do Okucia przeciwpaniczne i awaryjne powinny
wyjść wg PN-EN 179:2009 ponadto spełniać wymagania specjalne z uwagi na
konieczność niezawodnego działania w szczegól-
z zasadą działania. Odblokowanie drzwi następuje
nych warunkach otoczenia (np. pożar, wydzielanie
po naciśnięciu na klamkę z góry w dół lub na płytkę
gazów toksycznych czy innych okolicznościach
poziomo w kierunku wyjścia.
prowadzących do paniki). Powinny być wykonanie
Są zalecane do stosowania np. w biurach, w których
z tak dobranych materiałów, aby urządzenia były
przeprowadza się dodatkowo systematyczne
sprawne w szerokim zakresie temperatur
szkolenia personelu w zakresie ewakuacji i obsługi
(od –10 °C do +60 °C). Zamknięcia powinny się
okucia zamontowanego w drzwiach wyjściowych
charakter- ryzować wysoką odpornością na
korozję. Konstrukcja okucia powinna być tak
W obu normach określono wymagania konstrukcyjne
zaprojek- towana, by żaden element nie ograniczał
i eksploatacyjne dotyczące okuć. Podstawowym
swobod- nego ruchu drzwi i nie blokował
wymaganiem, jakie powinny spełniać takie specjalne
odpowiednio szerokiego ich otwarcia. Wszystkie
okucia jest odblokowanie zamknięcia drzwi od
krawędzie i wystające naroża powinny być
wewnątrz, przez jedno naciśnięcie na element
zaokrąglone, by nie spowodować urazów osób
uchwytowy (poziomy drążek, poziomą listwę,
podczas tłumnej ewakuacji.
klamkę, płytkę naciskową) w czasie krótszym niż 1 s.
W normie zaleca się umieszczenie na wewnętrznej
Ponadto rozwiązanie konstrukcyjne zamknięcia
stronie drzwi piktogramu lub napisu ułatwiającego
ryglem lub innym urządzeniem powinno blokować
uruchomienie okucia, np. „Nacisnąć w celu
dostęp do obiektu z zewnątrz i umożliwiać
otwarcia”.
natychmiastowe wyjście od środka w każdym przy-
padku takiego zablokowania drzwi (ma to na celu

Źródło: Wiadomości PKN 2/2010