Professional Documents
Culture Documents
Bài tập lượng giác có lời giải PDF
Bài tập lượng giác có lời giải PDF
COM
I. Ñònh nghóa
Treân maët phaúng Oxy cho ñöôøng troøn löôïng giaùc taâm O baùn kính R=1 vaø ñieåm M
treân ñöôøng troøn löôïng giaùc maø sñ AM = β vôùi 0 ≤ β ≤ 2π
Ñaët α = β + k2π,k ∈ Z
Ta ñònh nghóa:
sin α = OK
cos α = OH
sin α
tgα = vôùi cos α ≠ 0
cos α
cos α
cot gα = vôùi sin α ≠ 0
sin α
II. Baûng giaù trò löôïng giaùc cuûa moät soá cung (hay goùc) ñaëc bieät
Goùc α ( )
0 0o π
( )
30o
π
( )
45o
π
( )
60o
π
( )
90o
Giaù trò 6 4 3 2
sin α 0 1 2 3 1
2 2 2
cos α 1 3 2 1 0
2 2 2
tgα 0 3 1 3 ||
3
cot gα || 3 1 3 0
3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π π
e.Sai nhau : α vaø + α
2 2
⎛π ⎞
sin ⎜ + α ⎟ = cos α
⎝2 ⎠
⎛π ⎞
cos ⎜ + α ⎟ = − sin α
⎝2 ⎠
⎛π ⎞
tg ⎜ + α ⎟ = − cot gα
⎝2 ⎠
⎛π ⎞
cot g ⎜ + α ⎟ = − tgα
⎝2 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
f.
sin ( x + kπ ) = ( −1) sin x, k ∈ Z
k
tg ( x + kπ ) = tgx, k ∈ Z
cot g ( x + kπ ) = cot gx
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2t
sin a =
1 + t2
1 − t2
cosa =
1 + t2
2t
tga =
1 − t2
sin 4 a + cos4 a − 1 2
Baøi 1: Chöùng minh =
sin 6 a + cos6 a − 1 3
Ta coù:
sin 4 a + cos4 a − 1 = ( sin 2 a + cos2 a ) − 2sin 2 a cos2 a − 1 = −2sin 2 a cos2 a
2
Vaø:
sin 6 a + cos6 a − 1 = ( sin 2 a + cos2 a )( sin 4 a − sin 2 a cos2 a + cos4 a ) − 1
= sin 4 a + cos4 a − sin 2 a cos2 a − 1
= (1 − 2sin 2 a cos2 a ) − sin 2 a cos2 a − 1
= −3sin 2 a cos2 a
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 + cos x ⎡ (1 − cos x ) ⎤
2
1 3
Ta coù: sin 2 x = 1 − cos2 x = 1 − =
4 4
π
Do: < x < π neân sin x > 0
2
3
Vaäy sin x =
2
2 4 4 3
Do ñoù A = = =
sin x 3 3
Baøi 3: Chöùng minh caùc bieåu thöùc sau ñaây khoâng phuï thuoäc x:
a. A = 2 cos4 x − sin 4 x + sin2 x cos2 x + 3sin 2 x
2 cot gx + 1
b. B = +
tgx − 1 cot gx − 1
a. Ta coù:
A = 2 cos4 x − sin 4 x + sin2 x cos2 x + 3sin2 x
⇔ A = 2 cos4 x − (1 − cos2 x ) + (1 − cos2 x ) cos2 x + 3 (1 − cos2 x )
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
+1
2 tgx 2 1 + tgx
⇔ B= + = +
tgx − 1 1 − 1 tgx − 1 1 − tgx
tgx
2 − (1 − tgx ) 1 − tgx
⇔ B= = = −1 (khoâng phuï thuoäc vaøo x)
tgx − 1 tgx − 1
⎢1 − 2
⎥+ 2 2
− cot g2 b cot g2 c = cot ga − 1
2sin a ⎢ sin a ⎥ sin bsin c
⎣ ⎦
Ta coù:
cos2 b − sin 2 c
* − cot g2 b.cot g2 c
sin b.sin c
2 2
cotg2 b 1
= − 2 − cot g2 b cot g2 c
sin c sin b
2
( ) ( )
= cot g2 b 1 + cot g2 c − 1 + cot g2 b − cot g 2 b cot g2 c = −1 (1)
1 + cosa ⎡ (1 − cosa ) ⎤
2
* ⎢1 − ⎥
2sin a ⎢ sin 2 a ⎥
⎣ ⎦
1 + cosa ⎡ (1 − cosa ) ⎤
2
= ⎢1 − ⎥
2sin a ⎢ 1 − cos2 a ⎥
⎣ ⎦
1 + cosa ⎡ 1 − cosa ⎤
= 1−
2sin a ⎢⎣ 1 + cosa ⎥⎦
1 + cosa 2 cosa
= . = cot ga (2)
2sin a 1 + cosa
Laáy (1) + (2) ta ñöôïc ñieàu phaûi chöùng minh xong.
Ta coù: A + B = π − C
Neân: tg ( A + B) = − tgC
tgA + tgB
⇔ = − tgC
1 − tgA.tgB
⇔ tgA + tgB = −tgC + tgA.tgB.tgC
Vaäy: P = tgA.tgB.tgC = tgA + tgB + tgC
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Cauchy cho ba soá döông tgA,tgB,tgC ta ñöôïc
tgA + tgB + tgC ≥ 3 3 tgA.tgB.tgC
⇔ P ≥ 33 P
⇔ 3 P2 ≥ 3
⇔P≥3 3
⎧ tgA = tgB = tgC
⎪ π
Daáu “=” xaûy ra ⇔ ⎨ π ⇔ A = B=C=
⎪⎩ 0 < A,B,C < 2 3
π
Do ñoù: MinP = 3 3 ⇔ A = B = C =
3
Baøi 6 : Tìm giaù trò lôùn nhaát vaø nhoû nhaát cuûa
a/ y = 2 sin 8 x + cos4 2x
b/ y = 4 sin x − cos x
4
⎛ 1 − cos 2x ⎞
a/ Ta coù : y = 2 ⎜ ⎟ + cos 2x
4
⎝ 2 ⎠
Ñaët t = cos 2x vôùi −1 ≤ t ≤ 1 thì
1 4
y = (1 − t ) + t 4
8
1 3
=> y ' = − (1 − t ) + 4t 3
2
Ta coù : y ' = 0 Ù (1 − t ) = 8t 3
3
⇔ 1 − t = 2t
1
⇔t=
3
1 ⎛1⎞
Ta coù y(1) = 1; y(-1) = 3; y ⎜ ⎟ =
27 ⎝ 3⎠
1
Do ñoù : Max y = 3 vaø Miny =
x∈ x∈ 27
Neân sin x = 1 − t4
Vaäy y = 1 − t − t treân D ' = [ 0,1]
8 4
−t 3
Thì y ' = − 1 < 0 ∀t ∈ [ 0; 1)
2. (1 − t
8
)
4 7
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
f ( x) = 1 − sin2 2x − m sin 2x
2
Ñaët : t = sin 2x vôùi t ∈ [ −1, 1]
y xaùc ñònh ∀x ⇔ f ( x ) ≥ 0∀x ∈ R
1 2
⇔ 1− t − mt ≥ 0 ∀t ∈ [ −1,1]
2
⇔ g ( t ) = t 2 + 2mt − 2 ≤ 0 ∀t ∈ [ −1,1]
Do Δ ' = m2 + 2 > 0 ∀m neân g(t) coù 2 nghieäm phaân bieät t1, t2
Luùc ñoù t t1 t2
g(t) + 0 - 0
Do ñoù : yeâu caàu baøi toaùn ⇔ t1 ≤ −1 < 1 ≤ t 2
⎧⎪1g ( −1) ≤ 0 ⎧−2m − 1 ≤ 0
⇔⎨ ⇔ ⎨
⎪⎩1g (1) ≤ 0 ⎩2m − 1 ≤ 0
⎧ −1
⎪⎪ m ≥ 2 1 1
⇔⎨ ⇔− ≤m≤
⎪m ≤ 1 2 2
⎪⎩ 2
Caùch khaùc :
g ( t ) = t 2 + 2mt − 2 ≤ 0 ∀t ∈ [ −1, 1]
⇔ max g (t ) ≤ 0 ⇔ max { g (−1), g (1)} ≤ 0
t ∈[ −1,1 ]
⎧ −1
⎪⎪ m ≥ 2
⇔ max {−2m − 1),− 2m + 1)} ≤ 0 ⇔ ⎨
⎪m ≤ 1
⎪⎩ 2
1 1
⇔− ≤m≤
2 2
π 3π 5π 7π 3
Baøi 8 : Chöùng minh A = sin4 + sin4 + sin4 + sin4 =
16 16 16 16 2
7π ⎛π π ⎞ π
Ta coù : sin = sin ⎜ − ⎟ = cos
16 ⎝ 2 16 ⎠ 16
5π ⎛ π 5π ⎞ 3π
sin = cos ⎜ − ⎟ = cos
16 ⎝ 2 16 ⎠ 16
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
= 1 − 2sin2 α cos2 α
1
= 1 − sin2 2α
2
π 7π 3π 5π
Do ñoù : A = sin4 + sin4 + sin4 + sin4
16 16 16 16
⎛ π π ⎞ ⎛ 4 3π 3π ⎞
= ⎜ sin 4 + cos4 ⎟ + ⎜ sin + cos4 ⎟
⎝ 16 16 ⎠ ⎝ 16 16 ⎠
⎛ 1 π⎞ ⎛ 1 3π ⎞
= ⎜ 1 − sin 2 ⎟ + ⎜ 1 − sin 2 ⎟
⎝ 2 8⎠ ⎝ 2 8 ⎠
1⎛ π 3π ⎞
= 2 − ⎜ sin 2 + sin 2 ⎟
2⎝ 8 8 ⎠
1⎛ π π⎞ ⎛ 3π π⎞
= 2 − ⎜ sin 2 + cos2 ⎟ ⎜ do sin = cos ⎟
2⎝ 8 8⎠ ⎝ 8 8⎠
1 3
= 2− =
2 2
Baøi 9 : Chöùng minh : 16 sin 10o .sin 30o .sin 50o .sin 70o = 1
A cos 10o 1
Ta coù : A = = (16sin10ocos10o)sin30o.sin50o.sin70o
cos 10 o
cos 10 o
1 ⎛1⎞
o (
⇔ A= 8 sin 20o ) ⎜ ⎟ cos 40o . cos 20o
cos 10 ⎝2⎠
1
o (
⇔ A= 4 sin 200 cos 20o ) . cos 40o
cos10
1
o (
⇔ A= 2 sin 40o ) cos 40o
cos10
1 cos 10o
⇔ A= sin 80 o
= =1
cos10o cos 10o
A B B C C A
Baøi 10 : Cho ΔABC . Chöùng minh : tg tg + tg tg + tg tg = 1
2 2 2 2 2 2
A+B π C
Ta coù : = −
2 2 2
A+B C
Vaäy : tg = cot g
2 2
A B
tg + tg
⇔ 2 2 = 1
A B C
1 − tg .tg tg
2 2 2
⎡ A B ⎤ C A B
⇔ ⎢ tg + tg ⎥ tg = 1 − tg tg
⎣ 2 2⎦ 2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
A C B C A B
⇔ tg tg + tg tg + tg tg = 1
2 2 2 2 2 2
π π π π
Baøi 11 : Chöùng minh : 8 + 4tg + 2tg + tg = cot g ( *)
8 16 32 32
π π π π
Ta coù : (*) ⇔ 8 = cot g − tg − 2tg − 4tg
32 32 16 8
cos a sin a cos a − sin a
2 2
Maø : cot ga − tga = − =
sin a cos a sin a cos a
cos 2a
= = 2 cot g2a
1
sin 2a
2
Do ñoù :
⎡ π π⎤ π π
(*) ⇔ ⎢ cot g − tg ⎥ − 2tg − 4tg = 8
⎣ 32 32 ⎦ 16 8
⎡ π π⎤ π
⇔ ⎢ 2 cot g − 2tg ⎥ − 4tg = 8
⎣ 16 16 ⎦ 8
π π
⇔ 4 cot g − 4tg = 8
8 8
π
⇔ 8 cot g = 8 (hieån nhieân ñuùng)
4
⎛ 2π ⎞ ⎛ 2π ⎞
a/ Ta coù : cos2 x + cos2 ⎜ + x ⎟ + cos2 ⎜ − x⎟
⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠
1 1⎡ ⎛ 4π ⎞ ⎤ 1 ⎡ ⎛ 4π ⎞⎤
= (1 + cos 2x ) + ⎢1 + cos ⎜ 2x + ⎟ ⎥ + ⎢1 + cos ⎜ − 2x ⎟ ⎥
2 2⎣ ⎝ 3 ⎠⎦ 2 ⎣ ⎝ 3 ⎠⎦
3 1⎡ ⎛ 4π ⎞ ⎛ 4π ⎞⎤
= + ⎢ cos 2x + cos ⎜ 2x + ⎟ + cos ⎜ − 2x ⎟ ⎥
2 2⎣ ⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠⎦
3 1⎡ 4π ⎤
= + ⎢ cos 2x + 2 cos 2x cos ⎥
2 2⎣ 3⎦
3 1⎡ ⎛ 1 ⎞⎤
= + ⎢ cos 2x + 2 cos 2x ⎜ − ⎟ ⎥
2 2⎣ ⎝ 2 ⎠⎦
3
=
2
cos a cos b sin b cos a − sin a cos b
b/ Ta coù : cot ga − cot gb = − =
sin a sin b sin a sin b
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
sin ( b − a )
=
sin a sin b
sin ( 2x − x ) 1
Do ñoù : cot gx − cot g2x = = (1 )
sin x sin 2x sin 2x
sin ( 4x − 2x ) 1
cot g2x − cot g4x = = ( 2)
sin 2x sin 4x sin 4x
sin ( 8x − 4x ) 1
cot g4x − cot g8x = = ( 3)
sin 4x sin 8x sin 8x
sin (16x − 8x ) 1
cot g8x − cot g16x = = (4)
sin16x sin 8x sin16x
Laáy (1) + (2) + (3) + (4) ta ñöôïc
1 1 1 1
cot gx − cot g16x = + + +
sin 2x sin 4x sin 8x sin16x
2
=1− sin2 2x
4
1
= 1 − (1 − cos 4 x )
4
3 1
= + cos 4x
4 4
b/ Ta coù : sin6x + cos6x
= ( sin 2 x + cos2 x )( sin 4 x − sin 2 x cos2 x + cos4 x )
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
= ( sin4 x + cos4 x ) − sin2 2x
4
⎛3 1 ⎞ 1
= ⎜ + cos 4x ⎟ − (1 − cos 4x ) ( do keát quaû caâu a )
⎝4 4 ⎠ 8
3 5
= cos 4x +
8 8
c/ Ta coù : sin 8 x + cos8 x = ( sin 4 x + cos4 x ) − 2 sin 4 x cos4 x
2
1 2
( 3 + cos 4x ) − sin4 2x
2
=
16 16
2
1 1 ⎡1 ⎤
=
16
( 9 + 6 cos 4x + cos 4x ) − 8 ⎢⎣ 2 (1 − cos 4x )⎥⎦
2
9 3 1 1
= + cos 4x + (1 + cos 8x ) − (1 − 2 cos 4x + cos2 4x )
16 8 32 32
9 3 1 1 1
= + cos 4x + cos 8x + cos 4x − (1 + cos 8x )
16 8 32 16 64
35 7 1
= + cos 4x + cos 8x
64 16 64
Caùch 1:
Ta coù : sin 3x.sin3 x + cos 3x.cos3 x = cos3 2x
= ( 3sin x − 4 sin 3 x ) sin 3 x + ( 4 cos3 x − 3 cos x ) cos3 x
= 3sin4 x − 4 sin6 x + 4 cos6 x − 3cos4 x
= 3 ( sin 4 x − cos4 x ) − 4 ( sin 6 x − cos6 x )
= 3 ( sin 2 x − cos2 x )( sin 2 x + cos2 x )
−4 ( sin 2 x − cos2 x )( sin 4 x + sin 2 x cos2 x + cos4 x )
= −3 cos 2x + 4 cos 2x ⎡⎣1 − sin 2 x cos2 x ⎤⎦
⎛ 1 ⎞
= −3 cos 2x + 4 cos 2x ⎜ 1 − sin 2 2x ⎟
⎝ 4 ⎠
⎡ ⎛ 1 ⎞⎤
= cos 2x ⎢ −3 + 4 ⎜ 1 − sin 2 2x ⎟ ⎥
⎣ ⎝ 4 ⎠⎦
= cos 2x (1 − sin 2 2x )
= cos3 2x
Caùch 2 :
Ta coù : sin 3x.sin3 x + cos 3x.cos3 x
⎛ 3sin x − sin 3x ⎞ ⎛ 3 cos x + cos 3x ⎞
= sin 3x ⎜ ⎟ + cos 3x ⎜ ⎟
⎝ 4 ⎠ ⎝ 4 ⎠
3 1
= ( sin 3x sin x + cos 3x cos x ) + ( cos2 3x − sin2 3x )
4 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3 1
= cos ( 3x − x ) + cos 6x
4 4
1
= ( 3cos 2x + cos 3.2x )
4
1
= ( 3cos 2x + 4 cos3 2x − 3cos 2x ) ( boû doøng naøy cuõng ñöôïc)
4
= cos3 2x
3 +1
Baøi 16 : Chöùng minh : cos12o + cos18o − 4 cos15o.cos 21o cos 24 o = −
2
Ta coù : cos12 + cos18 − 4 cos15 ( cos 21 cos 24 )
o o o o o
8 3
Baøi 18 : Chöùng minh : tg30o + tg40o + tg50o + tg60o = cos 20o
3
sin ( a + b )
AÙp duïng : tga + tgb =
cos a cos b
Ta coù : ( tg50 + tg40 ) + ( tg30o + tg60o )
o o
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
A+B A−B
a/ Ta coù : sin A + sin B + sin C = 2sin cos + sin ( A + B )
2 2
A + B⎛ A−B A + B⎞
= 2 sin ⎜ cos + cos ⎟
2 ⎝ 2 2 ⎠
C A B ⎛ A + B π C⎞
= 4 cos cos cos ⎜ do = − ⎟
2 2 2 ⎝ 2 2 2⎠
A+B A−B
b/ Ta coù : cos A + cos B + cos C = 2 cos cos − cos ( A + B )
2 2
A+B A−B ⎛ A+B ⎞
= 2 cos cos − ⎜ 2 cos2 − 1⎟
2 2 ⎝ 2 ⎠
A+B⎡ A−B A + B⎤
= 2 cos ⎢ cos − cos +1
2 ⎣ 2 2 ⎥⎦
A+B A ⎛ B⎞
= −4 cos sin sin ⎜ − ⎟ + 1
2 2 ⎝ 2⎠
C A B
= 4 sin sin sin + 1
2 2 2
c/ sin 2A sin 2B + sin 2C = 2 sin ( A + B ) cos ( A − B ) + 2 sin C cos C
= 2 sin C cos(A − B) + 2 sin C cos C
= 2sin C[cos(A − B) − cos(A + B) ]
= −4 sin Csin A sin( − B)
= 4 sin C sin A sin B
d/ cos2 A + cos2 B + cos2 C
1
= 1 + ( cos 2A + cos 2B ) + cos2 C
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
C A B
= cot g .tg .tg
2 2 2
A+B π C ⎛ A B⎞ C
Ta coù : = − vaäy tg ⎜ + ⎟ = cot g
2 2 2 ⎝ 2 2⎠ 2
A B
tg + tg
⇔ 2 2 = 1
A B C
1 − tg tg tg
2 2 2
⎡ A B⎤ C A B
⇔ ⎢ tg + tg ⎥ tg = 1 − tg tg
⎣ 2 2⎦ 2 2 2
A C B C A B
⇔ tg tg + tg tg + tg tg = 1 (1)
2 2 2 2 2 2
A B C B C A C A B
Do ñoù : (*) Ù sin cos cos + sin cos cos + sin cos cos
2 2 2 2 2 2 2 2 2
A B C
= sin sin sin + 1 (do (1))
2 2 2
A⎡ B C B C⎤ A⎡ B C C B⎤
⇔ sin ⎢cos cos − sin sin ⎥ + cos ⎢sin cos + sin cos ⎥ = 1
2⎣ 2 2 2 2⎦ 2⎣ 2 2 2 2⎦
A B+C A B+C
⇔ sin cos + cos sin =1
2 2 2 2
A+B+C π
⇔ sin = 1 ⇔ sin = 1 ( hieån nhieân ñuùng)
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
A+B A−B
sin A + sin B + sin C = 2sin cos + sin C
2 2
C A−B C C
= 2 cos cos + 2sin cos
2 2 2 2
C⎡ A−B A + B⎤
= 2 cos ⎢ cos + cos
2⎣ 2 2 ⎥⎦
C A B
= 4 cos cos cos (2)
2 2 2
Töø (1) vaø (2) ta coù :
A B C A B C
sin sin sin sin sin sin + 1
(*) ⇔ 2 + 2 + 2 = 2 2 2
A B C A B C
cos cos cos cos cos cos
2 2 2 2 2 2
A⎡ B C⎤ B⎡ A C⎤ C⎡ A B⎤
⇔ sin ⎢cos cos ⎥ + sin ⎢cos cos ⎥ + sin ⎢cos cos ⎥
2⎣ 2 2⎦ 2⎣ 2 2⎦ 2⎣ 2 2⎦
A B C
= sin sin sin + 1
2 2 2
A⎡ B C B C⎤ A⎡ B C C B⎤
⇔ sin ⎢cos cos − sin sin ⎥ + cos ⎢sin cos + sin cos ⎥ = 1
2⎣ 2 2 2 2⎦ 2⎣ 2 2 2 2⎦
A B+C A B+C
⇔ sin .cos + cos sin =1
2 2 2 2
⎡A + B + C⎤
⇔ sin ⎢ ⎥⎦ = 1
⎣ 2
π
⇔ sin = 1 ( hieån nhieân ñuùng)
2
A B C
sin sin sin
Baøi 25 : Cho ΔABC . Chöùng minh: 2 + 2 + 2 =2
B C C A A B
cos cos cos cos cos cos
2 2 2 2 2 2
Caùch 1 :
A B A A B B
sin sin sin cos + sin cos
Ta coù : 2 + 2 = 2 2 2 2
B C C A A B C
cos cos cos cos cos cos cos
2 2 2 2 2 2 2
A+B A−B
sin cos
1 sin A + sin B 2 2
= =
2 cos A cos B cos C A
cos cos cos
B C
2 2 2 2 2 2
C A−B ⎛ A − B⎞
cos .cos cos ⎜ ⎟
2 2 ⎝ 2 ⎠
= =
A B C A B
cos .cos .cos cos cos
2 2 2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ A − B⎞ C A−B A+B
cos ⎜ ⎟ sin cos + cos
Do ñoù : Veá traùi = ⎝ 2 ⎠+ 2 = 2 2
A B A B A B
cos cos cos cos cos cos
2 2 2 2 2 2
A B
2 cos cos
= 2 2 =2
A B
cos cos
2 2
Caùch 2 :
B+C A+C A+B
cos cos cos
Ta coù veá traùi = 2 + 2 + 2
B C C A A B
cos cos cos cos cos cos
2 2 2 2 2 2
B C B C A C A C
cos cos − sin sin cos cos − sin sin
= 2 2 2 2 + 2 2 2 2
B C C A
cos cos cos cos
2 2 2 2
A B A B
cos cos − sin sin
+ 2 2 2 2
A B
cos cos
2 2
⎡ B C A C A B⎤
= 3 − ⎢ tg tg + tg tg + tg tg ⎥
⎣ 2 2 2 2 2 2⎦
A B B C A B
Maø : tg tg + tg tg + tg tg = 1
2 2 2 2 2 2
(ñaõ chöùng minh taïi baøi 10 )
Do ñoù : Veá traùi = 3 – 1 = 2
A B C
Baøi 26 : Cho ΔABC . Coù cot g , cot g , cot g theo töù töï taïo caáp soá coäng.
2 2 2
A C
Chöùng minh cot g .cot g = 3
2 2
A B C
Ta coù : cot g , cot g , cot g laø caáp soá coäng
2 2 2
A C B
⇔ cot g + cot g = 2 cot g
2 2 2
A+C B
sin 2 cos
⇔ 2 = 2
A C B
sin sin sin
2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
B B
cos 2 cos
⇔ 2 = 2
A C B
sin sin sin
2 2 2
1 2 B
⇔ = (do 0<B< π neân cos > 0 )
A C A+C 2
sin sin cos
2 2 2
A C A C
cos cos − sin sin
⇔ 2 2 2 2 = 2 ⇔ cot g A cot g C = 3
A C 2 2
sin .sin
2 2
BAØI TAÄP
1. Chöùng minh :
π 2π 1
a/ cos − cos =
5 5 2
cos15 + sin15
o o
b/ = 3
cos15o − sin15o
2π 4π 6π 1
c/ cos + cos + cos =−
7 7 7 2
d/ sin 2x sin 6x + cos 2x.cos 6x = cos3 4x
3 3
e/ tg20o.tg40o.tg60o.tg80o = 3
π 2π 5π π 8 3 π
f/ tg + tg + tg + tg = cos
6 9 18 3 3 9
π 2π 3π 4π 5π 6π 7π 1
g/ cos .cos .cos .cos .cos .cos .cos =
15 15 15 15 15 15 15 27
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎡π ⎤ ⎡π ⎤
h/ tgx.tg ⎢ − x ⎥ .tg ⎢ + x ⎥ = tg3x
⎣3 ⎦ ⎣3 ⎦
k/ tg20 + tg40 + 3tg20o.tg40o = 3
o o
3
e/ sin 20o.sin 40o.sin 80o =
8
m/ tg5 .tg55 .tg65 .tg75 = 1
o o o o
⎧sin x = 2 sin ( x + y )
⎪
2. Chöùng minh raèng neáu ⎨ π
⎪ x + y ≠ ( 2k + 1) ( k ∈ z )
⎩ 2
sin y
thì tg ( x + y ) =
cos y − 2
3. Cho ΔABC coù 3 goùc ñeàu nhoïn vaø A ≥ B ≥ C
a/ Chöùng minh : tgA + tgB + tgC = tgA.tgB.tgC
b/ Ñaët tgA.tgB = p; tgA.tgC = q
Chöùng minh (p-1)(q-1) ≥ 4
4. Chöùng minh caùc bieåu thöùc khoâng phuï thuoäc x :
a/ A = sin 4 x (1 + sin 2 x ) + cos4 x (1 + cos2 x ) + 5 sin 2 x cos2 x + 1
b/ B = 3 ( sin 8 x − cos8 x ) + 4 ( cos6 x − 2 sin 6 x ) + 6 sin 4 x
c/ C = cos2 ( x − a ) + sin2 ( x − b ) − 2 cos ( x − a ) sin ( x − b ) sin ( a − b )
5. Cho ΔABC , chöùng minh :
cos C cos B
a/ cot gB + = cot gC +
sin B cos A sin C cos A
A B C 3A 3B 3C
b/ sin3 A + sin3 B + sin3 C = 3cos cos cos + cos cos cos
2 2 2 2 2 2
A B−C B A−C
c/ sin A + sin B + sin C = cos .cos + cos .cos
2 2 2 2
C A−B
+ cos .cos
2 2
d/ cotgAcotgB + cotgBcotgC + cotgCcotgA = 1
e/ cos2 A + cos2 B + cos2 C = 1 − 2 cos A cos B cos C
f/ sin3Asin(B- C)+ sin3Bsin(C- A)+ sin3Csin(A- B) = 0
6. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa :
1 1 π
a/ y = + vôùi 0 < x <
sin x cos x 2
9π
b/ y = 4x + + sin x vôùi 0 < x < ∞
x
c/ y = 2 sin 2 x + 4 sin x cos x + 5
7. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa :
a/ y = sin x cos x + cos x sin x
b/ y = sinx + 3sin2x
c/ y = cos x + 2 − cos2 x
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎡ u = v + k2π
sin u = sin v ⇔ ⎢
⎣ u = π − v + k2π
cos u = cos v ⇔ u = ± v + k2π
⎧ π
⎪u ≠ + kπ
tgu = tgv ⇔ ⎨ 2 ( k, k ' ∈ Z )
⎪⎩u = v + k ' π
⎧u ≠ kπ
cot gu = cot gv ⇔ ⎨
⎩u = v + k ' π
π
Ñaëc bieä t : sin u = 0 ⇔ u = kπ cos u = 0 ⇔ u = + kπ
2
π
sin u = 1 ⇔ u = + k2π ( k ∈ Z ) cos u = 1 ⇔ u = k2π ( k ∈ Z )
2
π
sin u = −1 ⇔ u = − + k2π cos u = −1 ⇔ u = π + k2π
2
Chuù yù : sin u ≠ 0 ⇔ cos u ≠ ±1
cos u ≠ 0 ⇔ sin u ≠ ±1
Baø i 28 : (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i D, naê m 2002)
Tìm x ∈ [ 0,14 ] nghieäm ñuùn g phöông trình
cos 3x − 4 cos 2x + 3 cos x − 4 = 0 ( * )
Ta coù (*) : ⇔ ( 4 cos3 x − 3 cos x ) − 4 ( 2 cos2 x − 1) + 3 cos x − 4 = 0
⇔ 4 cos3 x − 8 cos2 x = 0 ⇔ 4 cos2 x ( cos x − 2 ) = 0
⇔ cos x = 0 hay cos x = 2 ( loaï i vì cos x ≤ 1)
π
⇔ x= + kπ ( k ∈ Z )
2
π
Ta coù : x ∈ [ 0,14] ⇔ 0 ≤ + kπ ≤ 14
2
π π 1 14 1
⇔ − ≤ kπ ≤ 14 − ⇔ −0, 5 = − ≤ k ≤ − ≈ 3, 9
2 2 2 π 2
⎧ π 3π 5π 7π ⎫
Maø k ∈ Z neâ n k ∈ {0,1, 2, 3} . Do ñoù : x ∈ ⎨ , , , ⎬
⎩2 2 2 2 ⎭
Baø i 29 : (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i D, naê m 2004)
Giaû i phöông trình :
( 2 cos x − 1)( 2 sin x + cos x ) = sin 2x − sin x ( *)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 ⎡ π ⎤ 7
Ta coù : (*) ⇔ sin x.cos 4x − (1 − cos 4x ) = 2 ⎢1 − cos ⎜⎛ − x ⎟⎞ ⎥ −
2 ⎣ ⎝2 ⎠⎦ 2
1 1 3
⇔ sin x cos 4x − + cos 4x = − − 2sin x
2 2 2
1
⇔ sin x cos 4x + cos 4x + 1 + 2sin x = 0
2
⎛ 1⎞ ⎛ 1⎞
⇔ cos 4x ⎜ sin x + ⎟ + 2 ⎜ sin x + ⎟ = 0
⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠
1
⇔ ( cos 4x + 2) ⎜⎛ sin x + ⎟⎞ = 0
⎝ 2⎠
⎡cos 4x = −2 ( loaï i ) ⎡ π
⎢ x = − + k 2π
⎢ 6
⇔ ⎢sin x = − 1 = sin ⎛ − π ⎞ ⇔ ⎢
⎢⎣ ⎜ ⎟ ⎢ x = 7π + 2hπ
2 ⎝ 6⎠ ⎢⎣ 6
Ta coù : x − 1 < 3 ⇔ −3 < x − 1 < 3 ⇔ −2 < x < 4
π
Vaäy : −2 < − + k2π < 4
6
π π 1 1 2 1
⇔ − 2 < 2kπ < 4 + ⇔ − <k< +
6 6 12 π π 12
π
Do k ∈ Z neân k = 0. Vaä y x = −
6
7π
−2 < + h2π < 4
6
7π 7π 1 7 2 7
⇔ −2 − < h2π < 4 − ⇔− − <h< −
6 6 π 12 π 12
7π −π 7π
⇒h = 0 ⇒ x = .Toù m laï i x = hay x =
6 6 6
1 −π
Caùc h khaù c : sin x = − ⇔ x = (−1)k + kπ, k ∈ ]
2 6
−π −2 −1 4
Vaäy : −2 < (−1)k + kπ < 4 ⇔ < (−1)k +k<
6 π 6 π
−π 7π
⇔ k=0 vaø k = 1. Töông öùn g vôù i x = hay x =
6 6
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3
⇔ sin 4x = sin3 4x
4
⇔ 3sin 4x − 4 sin3 4x = 0
⇔ sin12x = 0
kπ
⇔ 12x = kπ ⇔ x= ( k ∈ Z)
12
Baø i 34 : (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i B, naê m 2002)
Giaû i phöông trình :
sin 2 3x − cos2 4x = sin 2 5x − cos2 6a ( * )
Ta coù : (*) ⇔
1 1 1 1
(1 − cos 6x ) − (1 + cos 8x ) = (1 − cos10x ) − (1 + cos12x )
2 2 2 2
⇔ cos 6x + cos 8x = cos10x + cos12x
⇔ 2 cos7x cos x = 2 cos11x cos x
⇔ 2 cos x ( cos 7x − cos11x ) = 0
⇔ cos x = 0 ∨ cos7x = cos11x
π
⇔ x = + kπ ∨ 7x = ±11x + k 2π
2
π kπ kπ
⇔ x = + kπ ∨ x = − ∨x= ,k ∈]
2 2 9
Baø i 35 : Giaû i phöông trình
( sin x + sin 3x ) + sin 2x = ( cos x + cos 3x ) + cos 2x
⇔ 2sin 2x cos x + sin 2x = 2 cos 2x cos x + cos 2x
⇔ sin 2x ( 2 cos x + 1) = cos 2x ( 2 cos x + 1)
⇔ ( 2 cos x + 1) ( sin 2x − cos 2x ) = 0
1 2π
⇔ cos x = −= cos ∨ sin 2x = cos 2x
2 3
2π π
⇔ x=± + k2π ∨ tg2x = 1 = tg
3 4
2π π π
⇔ x=± + k2π ∨ x = + k , ( k ∈ Z )
3 8 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Baø i 38 : (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i B naê m 2005)
Giaû i phöông trình :
sin x + cos x + 1 + sin 2x + cos 2x = 0 ( * )
Ta coù : (*) ⇔ sin x + cos x + 2sin x cos x + 2 cos2 x = 0
⇔ sin x + cos x + 2 cos x ( sin x + cos x ) = 0
⇔ ( sin x + cos x ) (1 + 2 cos x ) = 0
⎡sin x = − cos x
⇔ ⎢
⎢cos 2x = − 1 = cos 2π
⎣ 2 3
⎡ tgx = −1
⇔ ⎢
⎢ x = ± 2π + k 2π
⎣ 3
⎡ π
⎢ x = − 4 + kπ
⇔ ⎢ ( k ∈ Z)
⎢x = ± 2 π
+ k2π
⎢⎣ 3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π 7π
⇔ 4x = k2π ∨ x = − + k2π ∨ x = + k2π
6 6
kπ π 7π
⇔ x= ∨ x = − + k2π ∨ x = + k2π, ( k ∈ Z)
2 6 6
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧cos x ≠ 0 π hπ
Ñieà u kieän ⎨ ⇔ cos3x ≠ 0 ⇔ x ≠ +
⎩ cos 3x = 4 cos 3
x − 3 cos x ≠ 0 6 3
Luùc ñoù ta coù (*) ⇔ tgx ( tgx − tg3x ) = 2
sin x ⎛ sin x sin 3x ⎞
⇔ ⎜ − ⎟=2
cos x ⎝ cos x cos 3x ⎠
⇔ sin x ( sin x cos 3x − cos x sin 3x ) = 2 cos2 x cos 3x
⇔ sin x sin ( −2x ) = 2 cos2 x. cos 3x
⇔ −2 sin2 x cos x = 2 cos2 x cos 3x
⇔ − sin2 x = cos x cos 3x (do cos x ≠ 0 )
1 1
⇔ − (1 − cos 2x ) = ( cos 4x + cos 2x )
2 2
⇔ cos 4x = −1 ⇔ 4x = π + k2π
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π kπ
⇔x = + ( k ∈ Z)
4 2
so vôù i ñieàu kieä n
π kπ ⎛ 3π 3kπ ⎞ 2
Caùc h 1 : Khi x = + thì cos 3x = cos ⎜ + ⎟=± ≠ 0 ( nhaä n )
4 2 ⎝ 4 2 ⎠ 2
Caùc h 2 : Bieå u dieã n caùc ngoï n cung ñieàu kieä n vaø ngoï n cung nghieäm ta thaá y
khoâ n g coù ngoï n cung naø o truø n g nhau. Do ñoù :
π kπ
(*) ⇔ x = +
4 2
Löu yù caù c h 2 raá t maá t thôø i gian
Caùc h 3 :
3π 3kπ π
Neá u 3x = + = + hπ
4 2 2
Thì 3 + 6k = 2 + 4h
⇔ 1 = 4h − 6k
1
⇔ = 2h − 3k (voâ lyù vì k, h ∈ Z )
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2
Chuù yù : Coù theå deã daøn g chöù n g minh : tgx + cot gx =
sin 2x
⎛ 1 ⎞ 11
Vaäy (*) ⇔ ( tgx + cot gx ) − 2 + ⎜
2
− 1⎟ =
⎝ sin x 3
2
⎠
5 20
⇔ =
sin 2x
2
3
Baø i 45 : (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i D, naê m 2003)
Giaû i phöông trình
⎛x π⎞ x
sin 2 ⎜ − ⎟ tg 2 x − cos2 = 0 ( *)
⎝2 4⎠ 2
Ñieà u kieän : cos x ≠ 0 ⇔ sin x ≠ ±1
luù c ñoù :
1⎡ ⎛ π ⎞ ⎤ sin 2 x 1
(*) ⇔ ⎢1 − cos ⎜ x − ⎟ ⎥ − [1 + cos x ] = 0
2⎣ ⎝ 2 ⎠ ⎦ cos2 x 2
(1 − sin x ) (1 − cos2 x )
⇔ − (1 + cos x ) = 0
1 − sin 2 x
1 − cos2 x
⇔ − (1 + cos x ) = 0
1 + sin x
⎡ 1 − cos x ⎤
⇔ (1 + cos x ) ⎢ − 1⎥ = 0
⎣ 1 + sin x ⎦
⇔ (1 + cos x ) ( − cos x − sin x ) = 0
⎡cos x = −1 ( nhaä ndo cos x ≠ 0 )
⇔ ⎢
⎣ tgx = −1
⎡ x = π + k2π
⇔ ⎢
⎢ x = − π + kπ
⎣ 4
⎝ sin x cos 2x ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2 cos2 x
⇔ = 4 cos2 x ( Do sin x ≠ 0 )
cos 2x
⎡ ⎛ 2 ⎞
⎡cos x = 0 ⎢ cos x = 0 ⎜⎜ Nhaä n do cos x ≠ vaø ≠ ±1 ⎟⎟
2
⇔ ⎢ 1 ⇔ ⎢ ⎝ ⎠
⎢ =2 ⎢ 1 π
⎣ cos 2x ⎢cos 2x = = cos , ( nhaä n do sin x ≠ 0)
⎣ 2 3
⎡ π
⎢ x = 2 + kπ
⇔ ⎢ ( k ∈ Z)
⎢ x = ± π + kπ
⎢⎣ 6
( )
⇔ 1 = 2 1 − cos2 4x = 2 sin 2 4x
1
⇔ sin2 4x = ( nhaän do sin 4x ≠ 0)
2
1 1
⇔ (1 − cos 8x ) =
2 2
π kπ
⇔ cos 8x = 0 ⇔ x = + ,k ∈]
16 8
7 ⎛ π⎞ ⎛π ⎞
Baø i 48: Giaû i phöông trình: sin 4 x + cos4 x = cot g ⎜ x + ⎟ cot g ⎜ − x ⎟ ( *)
8 ⎝ 3⎠ ⎝6 ⎠
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ x + 3 ⎟ ≠ 0 ⎪sin ⎜ x + ⎟≠0
3⎠
⎪ ⎝ ⎠ ⎪ ⎝ ⎛ 2π ⎞
Ñieà u kieän ⎨ ⇔ ⎨ ⇔ sin ⎜ 2x + ⎟≠0
⎪sin ⎛ π − x ⎞ ≠ 0 ⎪cos ⎛ x + π⎞ ⎝ 3 ⎠
⎪⎩ ⎜ ⎟ ⎪⎩ ⎜ ⎟≠0
⎝6 ⎠ ⎝ 3⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 3
⇔ − sin 2x + cos 2x ≠ 0
2 2
⇔ tg2x ≠ 3
1
( )
2
Ta coù : sin4 x + cos4 x = sin2 x + cos2 x − 2sin2 x.cos2 x = 1 − sin2 2x
2
⎛ π⎞ ⎛π ⎞ ⎛ π⎞ ⎛π ⎞
Vaø : cot g ⎜ x + ⎟ .cot g ⎜ − x ⎟ = cot g ⎜ x + ⎟ .tg ⎜ + x ⎟ = 1
⎝ 3⎠ ⎝6 ⎠ ⎝ 3⎠ ⎝ 3 ⎠
1 7
Luù c ñoù : (*) ⇔ 1 − sin2 2x =
2 8
1 1
⇔ − (1 − cos 4x ) = −
4 8
1
⇔ cos 4x =
2
π π kπ
⇔ 4x = ± + k2π ⇔ x = ± +
3 12 2
3
(nhaän do tg2x = ± ≠ 3)
3
1
Baø i 49: Giaû i phöông trình 2tgx + cot g2x = 2 sin 2x + ( *)
sin 2x
⎧cos 2x ≠ 0
Ñieà u kieän : ⎨ ⇔ sin 2x ≠ 0 ⇔ cos 2x ≠ ±1
⎩sin 2x ≠ 0
2 sin x cos 2x 1
Luù c ñoù : (*) ⇔ + = 2 sin 2x +
cos x sin 2x sin 2x
⇔ 4 sin x + cos 2x = 2 sin 2x + 1
2 2
( )
⇔ 4 sin2 x + 1 − 2 sin2 x = 8 sin2 x cos2 x + 1
(
⇔ 2 sin2 x 1 − 4 cos2 x = 0 )
⇔ 2 sin2 x ⎡⎣1 − 2 (1 + cos 2x ) ⎤⎦ = 0
⎡sin x = 0 ( loaï i do sin 2x ≠ 0 ⇒ sin x ≠ 0 )
⇔⎢
⎢cos 2x = − 1 = cos 2π ( nhaä n do cos 2x ≠ ±1)
⎢⎣ 2 3
2π
⇔ 2x = ± + k2π ( k ∈ Z )
3
π
⇔ x = ± + kπ, k ∈ ]
3
3 ( sin x + tgx )
Baø i 51: Giaû i phöông trình: − 2 (1 + cos x ) = 0 ( *)
tgx − sin x
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
sin x
Ñieà u kieän : tgx − sin x ≠ 0 ⇔ − sin x ≠ 0
cos x
⎧sin x ≠ 0
sin x (1 − cos x ) ⎪
⇔ ≠ 0 ⇔ ⎨cos x ≠ 0 ⇔ sin 2x ≠ 0
cos x ⎪cos x ≠ 1
⎩
3 ( sin x + tgx ) .cot gx
Luùc ñoù (*) ⇔ − 2 (1 + cos x ) = 0
( tgx − sin x ) .cot gx
3 ( cos x + 1)
⇔ − 2 (1 + cos x ) = 0
(1 − cos x )
3
⇔ − 2 = 0 ( do sin x ≠ 0 neâ n cos x + 1 ≠ 0)
1 − cos x
⇔ 1 + 2 cos x = 0
1
⇔ cos x = − (nhaä n so vôù i ñieà u kieä n )
2
2π
⇔ x=± + k2π, k ∈ ]
3
Baø i 52 : Giaû i phöông trình
2 2
(1 − cos x ) + (1 + cos x ) 1
− tg 2 x sin x = (1 + sin x ) + tg 2 x ( *)
4 (1 − sin x ) 2
⎧cos x ≠ 0
Ñieà u kieän : ⎨ ⇔ cos x ≠ 0
⎩sin x ≠ 1
2 (1 + cos2 x ) sin 3 x 1 sin 2 x
Luùc ñoù (*) ⇔ − = ( 1 + sin x ) +
4 (1 − sin x ) 1 − sin 2 x 2 1 − sin 2 x
⇔ (1 + cos2 x ) (1 + sin x ) − 2 sin 3 x = (1 + sin x ) (1 − sin 2 x ) + 2 sin 2 x
⇔ (1 + sinx ) (1 + cos2 x ) = (1 + sin x ) cos2 x + 2 sin 2 x (1 + sin x )
⎡1 + sin x = 0
⇔ ⎢
⎣1 + cos x = cos x + 2 sin x
2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
=1− sin2 2x
2
sin x cos 2x
tgx + cot g2x = +
cos x sin 2x
sin 2x sin x + cos x cos 2x
=
cos x sin 2x
cos ( 2x − x ) 1
= =
cos x sin 2x sin 2x
1
1 − sin 2 2x
2 1
Do ñoù : (*) ⇔ =
sin 2x 2 sin 2x
1 1
⇔ 1 − sin 2 2x =
2 2
⇔ sin 2x = 1 ( nhaä n do sin 2x ≠ 0 )
2
⇔ cos2 2x = 0
π
⇔ 2x = + kπ, k ∈ ]
2
π kπ
⇔x = + , k ∈]
4 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ sin 2x ≠ 0 ∧ sin 3x ≠ 0
Luù c ñoù (*) ⇔ cotg3x ( tg 2 x cot g 2 2x − 1) = tg 2 x − cot g 2 2x
⎡⎛ 1 − cos 2x ⎞ ⎛ 1 + cos 4x ⎞ ⎤ 1 − cos 2x 1 + cos 4x
⇔ cot g3x ⎢⎜ ⎟⎜ ⎟ − 1⎥ = −
⎣⎝ 1 + cos 2x ⎠ ⎝ 1 − cos 4x ⎠ ⎦ 1 + cos 2x 1 − cos 4x
⇔ cot g3x ⎡⎣(1 − cos 2x )(1 + cos 4x ) − (1 + cos 2x )(1 − cos 4x ) ⎤⎦
= (1 − cos 2x )(1 − cos 4x ) − (1 + cos 4x )(1 + cos 2x )
⇔ cot g3x [ 2 cos 4x − 2 cos 2x ] = −2 ( cos 4x + cos 2x )
cos 3x
⇔ [ −4 sin 3x sin x] = −4 cos 3x cos x
sin 3x
⇔ cos 3x sin x = cos 3x cos x ( do sin 3x ≠ 0)
⇔ cos 3x = 0 ∨ sin x = cos x
π
⇔ 3x = + kπ ∨ tgx = 1
2
π kπ π
⇔x= + ∨ x = + lπ ( k, l ∈ Z )
6 3 4
So vôù i ñieàu kieän : sin 2x.sin 3x ≠ 0
π kπ ⎛ π 2kπ ⎞ ⎛π ⎞
* Khi x = + thì sin ⎜ + ⎟ .sin ⎜ + kπ ⎟ ≠ 0
6 3 ⎝3 3 ⎠ ⎝2 ⎠
⎛ 1 + 2k ⎞
⇔ sin ⎜ ⎟π ≠ 0
⎝ 3 ⎠
Luoân ñuù n g ∀ k thoû a 2k + 1 ≠ 3m ( m ∈ Z )
π ⎛π ⎞ ⎛ 3π ⎞ 2
* Khi x = + lπ thì sin ⎜ + 2lπ ⎟ sin ⎜ + 3lπ ⎟ = ± ≠0
4 ⎝2 ⎠ ⎝ 4 ⎠ 2
luoâ n ñuù n g
⎡ π kπ
⎢ x = 6 + 3 , k ∈ Z ∧ 2k ≠ 3m − 1 ( m ∈ ] )
Do ñoù : (*) ⇔ ⎢
⎢ x = π + lπ, l ∈ ]
⎢⎣ 4
Caù c h khaù c:
(*) ⇔ cotg3x ( tg 2 x cot g 2 2x − 1) = tg 2 x − cot g 2 2x
tg 2 x − cot g 2 2x tg 2 2x.tg 2 x − 1
⇔ cot g3x = =
tg 2 x cot g 2 2x − 1 tg 2 x − tg 2 2x
(1 + tg2x.tgx ) (1 − tg2x.tgx )
⇔ cot g3x =
(tg2x − tgx) ( tg2x + tgx)
⇔ cot g3x = cot gx. cotg3x ⇔ cos 3x = 0 ∨ sin x = cos x
BAØI TAÄP
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛π ⎞
1. Tìm caù c nghieä m treâ n ⎜ , 3π ⎟ cuûa phöông trình:
⎝3 ⎠
⎛ 5π ⎞ ⎛ 7π ⎞
sin ⎜ 2x + ⎟ − 3 cos ⎜ x − ⎟ = 1 + 2 sin x
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠
⎛ π⎞
2. Tìm caù c nghieä m x treân ⎜ 0, ⎟ cuûa phöông trình
⎝ 2⎠
sin 4x − cos 6x = sin (10, 5π + 10x )
2 2
x x
u/ sin4 + cos4 = 1 − 2sin x
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ π⎞ ⎛ π⎞
v/ sin ⎜ 3x − ⎟ = sin 2x.sin ⎜ x + ⎟
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠
4
w/ tg x + 1 =
( 2 − sin x ) sin 3x
2
cos4 x
⎛ x ⎞
y/ tgx + cos x − cos2 x = sin x ⎜ 1 + tg tgx ⎟
⎝ 2 ⎠
4. Cho phöông trình: ( 2 sin x − 1)( 2 cos 2x + 2 sin x + m ) = 3 − 4 cos2 x (1)
a/ Giaû i phöông trình khi m = 1
b/ Tìm m ñeå (1) coù ñuùn g 2 nghieäm treâ n [ 0, π ]
( ÑS: m = 0 ∨ m < −1 ∨ m > 3 )
5. Cho phöông trình:
4 cos5 x sin x − 4 sin5 x.cos x = sin2 4x + m (1)
Bieá t raèn g x = π laø moä t nghieä m cuû a (1). Haõ y giaû i phöông trình trong tröôø n g
hôï p ñoù .
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG III.
PHÖÔNG TRÌNH BAÄC HAI VÔÙI CAÙC HAØ M SOÁ LÖÔÏ NG GIAÙC
a sin2 u + b sin u + c = 0 ( a ≠ 0)
a cos2 u + b cos u + c = 0 ( a ≠ 0)
atg 2 u + btgu = c = 0 ( a ≠ 0)
a cot g 2 u + b cot gu + c = 0 ( a ≠ 0)
Caù c h giaû i:
Ñaë t : t = sin u hay t = cos u vôù i t ≤ 1
π
t = tgu (ñieàu kieä n u ≠ + kπ )
2
t = cot gu (ñieàu kieä n u ≠ kπ )
Caùc phöông trình treâ n thaøn h: at 2 + bt + c = 0
Giaû i phöông trình tìm ñöôïc t, so vôù i ñieà u kieä n ñeå nhaän nghieä m t.
Töø ñoù giaû i phöông trình löôïn g giaùc cô baû n tìm ñöôï c u.
Baø i 56: (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i A, naê m 2002)
Tìm caù c nghieä m treâ n ( 0, 2π ) cuûa phöông trình
⎛ cos 3x + sin 3x ⎞
5 ⎜ sin x + ⎟ = 3 + cos 2x ( * )
⎝ 1 + 2 sin 2x ⎠
1
Ñieà u kieän : sin 2x ≠ −
2
( ) (
Ta coù : sin 3x + cos 3x = 3sin x − 4 sin 3 x + 4 cos3 x − 3 cos x )
(
= −3 ( cos x − sin x ) + 4 cos3 x − sin3 x )
(
= ( cos x − sin x ) ⎡ −3 + 4 cos2 x + cos x sin x + sin 2 x ⎤
⎣ ⎦)
= ( cos x − sin x )(1 + 2 sin 2x )
(
Luù c ñoù : (*) ⇔ 5 ⎡⎣sin x + ( cos x − sin x ) ⎤⎦ = 3 + 2 cos2 x − 1 )
⎛ 1⎞
⎜ do sin 2x ≠ − ⎟
⎝ 2⎠
⇔ 2 cos2 x − 5 cos x + 2 = 0
⎡ 1
⎢ cos x =
⇔ 2
⎢
⎢⎣cos x = 2 ( loaïi )
π 3 1
⇔x=± + k2π (nhaän do sin 2x = ± ≠− )
3 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π 5π
Do x ∈ ( 0, 2π ) neân x = ∨x=
3 3
Baø i 57: (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i A, naê m 2005)
Giaû i phöông trình: cos2 3x.cos 2x − cos2 x = 0 ( *)
1 + cos 6x 1 + cos 2x
Ta coù : (*) ⇔ .cos 2x − =0
2 2
⇔ cos 6x.cos 2x − 1 = 0 (**)
( )
Caù c h 1: (**) ⇔ 4 cos3 2x − 3 cos 2x cos 2x − 1 = 0
⇔ 4 cos4 2x − 3 cos2 2x − 1 = 0
⎡cos2 2x = 1
⇔⎢ 2
⎢cos 2x = − 1 ( voâ nghieäm )
⎢⎣ 4
⇔ sin 2x = 0
kπ
⇔ 2x = kπ ⇔ x = ( k ∈ Z)
2
1
Caù c h 2: (**) ⇔ ( cos 8x + cos 4x ) − 1 = 0
2
⇔ cos 8x + cos 4x − 2 = 0
⇔ 2 cos2 4x + cos 4x − 3 = 0
⎡cos 4x = 1
⇔⎢
⎢cos 4x = − 3 ( loaïi )
⎣ 2
kπ
⇔ 4x = k2π ⇔ x = ( k ∈ Z)
2
Caù c h 3: phöông trình löôï n g giaùc khoân g maãu möïc :
⎡cos 6x = cos 2x = 1
(**) ⇔ ⎢
⎣cos 6x = cos 2x = −1
Caù c h 4: cos 8x + cos 4x − 2 = 0 ⇔ cos 8x + cos 4x = 2
⇔ cos 8x = cos 4x = 1 ⇔ cos 4x = 1
Baø i 58: (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i D, naê m 2005)
⎛ π⎞ ⎛ π⎞ 3
Giaû i phöông trình: cos4 x + sin 4 x + cos ⎜ x − ⎟ sin ⎜ 3x − ⎟ − = 0
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠ 2
Ta coù :
(*)
1⎡ π⎞ ⎤ 3
( )
2 ⎛
⇔ sin2 x + cos2 x − 2 sin2 x cos2 x + ⎢ sin ⎜ 4x − ⎟ + sin 2x ⎥ − = 0
2⎣ ⎝ 2⎠ ⎦ 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 1 3
⇔1− sin2 2x + [ − cos 4x + sin 2x ] − = 0
2 2 2
1 1 1 1
⇔
2 2
( )
− sin2 2x − 1 − 2 sin2 2x + sin 2x − = 0
2 2
2
⇔ sin 2x + sin 2x − 2 = 0
⎡sin 2x = 1
⇔ ⎢
⎣sin 2x = −2 ( loaïi )
π
⇔ 2x = + k2π, k ∈ ]
2
π
⇔ x = + kπ, k ∈ ]
4
Baø i 59: (Ñeà thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i B, naê m 2004)
Giaû i phöông trình: 5 sin x − 2 = 3 (1 − sinx ) tg 2 x ( *)
1 1
Baø i 60: Giaû i phöông trình: 2 sin 3x − = 2 cos 3x + ( *)
sin x cos x
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎡ 2 ⎤
⇔ ( sin x + cos x ) ⎢4 sin 2x − − 2⎥ = 0
⎣ sin 2x ⎦
⎡sin x + cos x = 0 ⎡ tgx = −1
⇔⎢ 2
⇔⎢
⎢sin 2x = 1 ∨ sin 2x = −1
( nhaän so vôùi ñieàu kieän )
⎣4 sin 2x − 2sin 2x − 2 = 0 ⎣ 2
π π π 7π
⇔x=− + kπ ∨ 2x = + k2π ∨ 2x = − + k2π ∨ 2x = + k2π, k ∈ ]
4 2 6 6
π π 7π
⇔ x = ± + kπ ∨ x = − + kπ ∨ x = + kπ, k ∈ ]
4 12 12
1 1 1
Ta coù : (*) ⇔ cos x ( cos 2x + cos x ) + sin x ( cos 2x − cos x ) =
2 2 2
2
⇔ cos x.cos 2x + cos x + sin x cos 2x − sin x cos x = 1
⇔ cos 2x ( cos x + sin x ) = 1 − cos2 x + sin x cos x
⇔ cos 2x ( cos x + sin x ) = sin x ( sin x + cos x )
⇔ ( cos x + sin x )( cos 2x − sin x ) = 0 ( * * )
( )
⇔ ( cos x + sin x ) 1 − 2 sin 2 x − sin x = 0
⎡ cos x = − sin x
⇔⎢ 2
⎣ 2 sin x + sin x − 1 = 0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎡ π
⎡ ⎢ x = − 4 + kπ
⎢ tgx = −1 ⎢
⎢ π
⇔ ⎢sin x = −1 ⇔ ⎢ x = − + k2π ( k ∈ Z)
⎢ 2
⎢ 1 ⎢
⎢sin x =
⎣ 2 ⎢ x = π + k2π ∨ x = 5π + k2π
⎢⎣ 6 6
⎛π ⎞
Caù c h khaù c: (**) ⇔ tgx = −1 ∨ cos 2x = sin x = cos ⎜ − x ⎟
⎝2 ⎠
π
(*) ⇔ 2 cos 2x.cos + 4 sin x = 2 + 2 (1 − sin x )
4
⇔ ( ) ( )
2 1 − 2 sin2 x + 4 + 2 sin x − 2 − 2 = 0
(
⇔ 2 2 sin2 x − 4 + 2 sin x + 2 = 0 )
⎡sin x = 2 ( loaï i )
( )
⇔ 2 sin x − 2 2 + 1 sin x + 2 = 0 ⇔ ⎢
2
⎢sin x = 1
⎢⎣ 2
π 5π
⇔ x = + k2π hay x = + k2π, k ∈ ]
6 6
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
Baø i 65: Giaû i phöông trình : 3 cot g 2 x + 2 2 sin 2 x = 2 + 3 2 cos x ( *)
cos x
Ñaë t t = ta ñöôïc phöông trình:
sin 2 x
( )
3t 2 − 2 + 3 2 t + 2 2 = 0
2
⇔t= 2∨t=
3
2 cos x 2
* Vôù i t = ta coù : 2
=
3 sin x 3
(
⇔ 3 cos x = 2 1 − cos2 x )
⇔ 2 cos2 x + 3 cos x − 2 = 0
⎡cos x = −2 ( loaïi )
⇔⎢
⎢cos x = 1 ( nhaän do cos x ≠ ±1)
⎢⎣ 2
π
⇔ x = ± + k2π ( k ∈ Z )
3
cos x
* Vôù i t = 2 ta coù : = 2
sin2 x
(
⇔ cos x = 2 1 − cos2 x )
⇔ 2 cos2 x + cos x − 2 = 0
⎡cos x = − 2 ( loaï i )
⎢
⇔⎢ 2
⎢cos x = ( nhaän do cos x ≠ ±1)
⎣ 2
π
⇔ x = ± + k2π, k ∈]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
⇔ 4 1 − cos2 2x + 3 (1 − cos 2x ) − 9 − 3 cos 2x = 0
⇔ 4 cos2 2x + 6 cos 2x + 2 = 0
1
⇔ cos 2x = −1 ∨ cos 2x = −
2
1
⇔ 2 cos2 x − 1 = −1 ∨ 2 cos2 x − 1 = −
2
⎡cos x = 0 ( loaïi do ñieàu kieän )
⇔ ⎢⎢ 1
⎢⎣cos x = ± 2 ( nhaän do cos x ≠ 0 )
π 2π
⇔ x = ± + k2π ∨ x = ± + k2π ( k ∈ Z )
3 3
1 2
Baø i 67: Cho f ( x ) = sin x + sin 3x + sin 5x
3 5
Giaûi phöông trình: f ' ( x ) = 0
Ta coù : f '(x) = 0
⇔ cos x + cos 3x + 2 cos 5x = 0
⇔ ( cos x + cos 5x ) + ( cos 3x + cos 5x ) = 0
⇔ 2 cos 3x cos 2x + 2 cos 4x cos x = 0
( ) ( )
⇔ 4 cos3 x − 3 cos x cos 2x + 2 cos2 2x − 1 cos x = 0
( )
⇔ ⎡ 4 cos2 x − 3 cos 2x + 2 cos2 2x − 1⎤ cos x = 0
⎣ ⎦
⎡ ⎡ 2 (1 + cos 2x ) − 3⎤ cos 2x + 2 cos 2x − 1 = 0
2
⇔ ⎢⎣ ⎦
⎢⎣cos x = 0
⎡4 cos2 2x − cos 2x − 1 = 0
⇔⎢
⎣cos x = 0
1 ± 17
⇔ cos 2x = ∨ cos x = 0
8
1 + 17 1 − 17
⇔ cos 2x = = cos α ∨ cos 2x = = cos β ∨ cos x = 0
8 8
α β π
⇔ x = ± + kπ ∨ x = ± + kπ ∨ x = + kπ ( k ∈ Z )
2 2 2
17
Baø i 68: Giaû i phöông trình: sin8 x + cos8 x = cos2 2x ( *)
16
Ta coù :
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
2
sin 8 x + cos8 x = sin4 x + cos4 x − 2 sin 4 x cos4 x
2
1
( )
2
= ⎡⎢ sin2 x + cos2 x − 2 sin 2 x cos2 x ⎤⎥ − sin4 2x
⎣ ⎦ 8
2
⎛ 1 ⎞ 1
= ⎜ 1 − sin2 2x ⎟ − sin4 2x
⎝ 2 ⎠ 8
1
= 1 − sin2 2x + sin4 2x
8
Do ñoù :
1
( *) ⇔ 16 ⎛⎜ 1 − sin2 2x +
⎝ 8
⎞
(
sin4 2x ⎟ = 17 1 − sin2 2x
⎠
)
⇔ 2 sin4 2x + sin2 2x − 1 = 0
⎡sin2 2x = −1 ( loaï i )
1 1
⇔ ⎢⎢ 1 ⇔ (1 − cos 4x ) =
2 2 2
⎢⎣sin 2x = 2
π
⇔ cos 4x = 0 ⇔ x = ( 2k + 1) , ( k ∈ Z )
8
5x x
Baø i 69: Giaû i phöông trình: sin = 5 cos3 x.sin ( *)
2 2
x
Nhaä n xeù t thaá y : cos = 0 ⇔ x = π + k2π ⇔ cos x = −1
2
Thay vaøo (*) ta ñöôïc :
⎛ 5π ⎞ ⎛π ⎞
sin ⎜ + 5kπ ⎟ = − 5. sin ⎜ + kπ ⎟ , khoâ n g thoûa ∀k
⎝ 2 ⎠ ⎝2 ⎠
x
Do cos khoâ n g laø nghieäm cuûa (*) neâ n :
2
5x x x x x
( *) ⇔ sin . cos = 5 cos2 x. sin cos vaø cos ≠ 0
2 2 2 2 2
1 5 x
⇔ ( sin 3x + sin 2x ) = cos3 x.sin x vaø cos ≠ 0
2 2 2
x
⇔ 3sin x − 4 sin3 x + 2 sin x cos x = 5 cos3 x.sin x vaø cos ≠0
2
⎧ x
⎪cos ≠ 0
⇔⎨ 2
⎪3 − 4 sin2 x + 2 cos x = 5 cos3 x ∨ sin x = 0
⎩
⎧ x
⎪⎪cos 2 ≠ 0
⇔⎨
⎪5 cos3 x − 4 cos2 x − 2 cos x + 1 = 0 ∨ sin x = 0
⎪⎩ 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧cos x ≠ −1
⎪
⇔⎨ x
( )
⎪⎩( cos x − 1) 5 cos x + cos x − 1 = 0 ∨ sin 2 = 0
2
⎧cos x ≠ −1
⎪
⎪⎡
⎪ ⎢cos x = 1
⎪⎢
⇔ ⎨⎢ −1 + 21
⎪ ⎢cos x = 10
= cos α
⎪⎢
⎪⎢ −1 − 21
⎪ ⎢⎣cos x = 10
= cos β
⎩
⇔ x = k2π hay x = ±α + k2π hay x = ±β + k2π, ( k ∈ Z )
6x 8x
Baø i 71: Giaû i phöông trình: 2 cos2 + 1 = 3cos ( *)
5 5
⎛ 12x ⎞ ⎛ 2 4x ⎞
Ta coù : (*) ⇔ ⎜ 1 + cos ⎟ + 1 = 3 ⎜ 2 cos − 1⎟
⎝ 5 ⎠ ⎝ 5 ⎠
4x 4x ⎛ 4x ⎞
⇔ 2 + 4 cos3 − 3cos = 3 ⎜ 2 cos2 − 1⎟
5 5 ⎝ 5 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
4
Ñaë t t = cos x ( ñieà u kieä n t ≤ 1)
5
Ta coù phöông trình :
4t 3 − 3t + 2 = 6t 2 − 3
⇔ 4t 3 − 6t 2 − 3t + 5 = 0
⇔ ( t − 1) ( 4t 2 − 2t − 5 ) = 0
1 − 21 1 + 21
⇔ t = 1∨ t = ∨t = ( loïai )
4 4
Vaäy
4x 4x
• cos =1⇔ = 2kπ
5 5
5kπ
⇔x= ( k ∈ Z)
2
4x 1 − 21
• cos = = cos α ( vôù i 0 < α < 2π )
5 4
4x
⇔ = ±α + A 2π
5
5α A 5π
⇔x=± + ,( A ∈ Z)
4 2
⎛ π⎞
Baø i 72 : Giaû i phöông trình tg3 ⎜ x − ⎟ = tgx − 1( *)
⎝ 4⎠
π π
Ñaë t t = x − ⇔ x = + t
4 4
⎛ π ⎞ 1 + tgt
(*) thaø n h : tg3 t = tg ⎜ + t ⎟ − 1 = − 1 vôù i cos t ≠ 0 ∧ tgt ≠ 1
⎝4 ⎠ 1 − tgt
2tgt
⇔ tg3 t =
1 − tgt
⇔ tg3 t − tg 4 t = 2tgt
⇔ tgt ( tg3 t − tg2 t + 2 ) = 0
⇔ tgt ( tgt + 1) ( tg2 t − 2tgt + 2 ) = 0
⇔ tgt = 0 ∨ tgt = −1( nhaä n so ñieà u kieä n )
π
⇔ t = kπ ∨ t = − + kπ, k ∈ ]
4
Vaäy (*)
π
⇔ x = + kπ hay x = kπ, k ∈]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
sin 4 2x + cos4 2x
Baø i 73 : Giaû i phöông trình = cos4 4x (*)
⎛π ⎞ ⎛π ⎞
tg ⎜ − x ⎟ tg ⎜ + x ⎟
⎝4 ⎠ ⎝4 ⎠
Ñieà u kieän
⎧ ⎛π ⎞ ⎛π ⎞ ⎧ ⎛π ⎞
⎪sin ⎜ 4 − x ⎟ cos ⎜ 4 − x ⎟ ≠ 0 ⎪sin ⎜ 2 − 2x ⎟ ≠ 0
⎪ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎪ ⎝ ⎠
⎨ ⇔⎨
⎪sin ⎛ π + x ⎞ cos ⎛ π + x ⎞ ≠ 0 ⎪sin ⎛ π + 2x ⎞ ≠ 0
⎪⎩ ⎝ 4⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎪⎩ ⎜⎝ 2 ⎟
⎠ ⎝4 ⎠ ⎠
⇔ cos2x ≠ 0 ⇔ sin 2x ≠ ±1
Do :
⎛π ⎞ ⎛π ⎞ 1 − tgx 1 + tgx
tg ⎜ − x ⎟ tg ⎜ + x ⎟ = . =1
⎝4 ⎠ ⎝4 ⎠ 1 + tgx 1 − tgx
Khi cos2x ≠ 0 thì :
(*) ⇔ sin 4 2x + cos4 2x = cos4 4x
⇔ 1 − 2sin 2 2x cos2 2x = cos4 4x
1
⇔ 1 − sin 2 4x = cos4 4x
2
1
⇔ 1 − (1 − cos2 4x ) = cos4 4x
2
⇔ 2 cos4 4x − cos2 4x − 1 = 0
⎡ cos2 4x = 1
⇔⎢ 2 ⇔ 1 − sin 2 4x = 1
⎢ cos 4x = − 1 ( voâ nghieä m )
⎢⎣ 2
⇔ sin 4x = 0
⇔ 2 sin 2x cos 2x = 0
⇔ sin 2x = 0 ( do cos2x ≠ 0 )
π
⇔ 2x = kπ, k ∈] ⇔ x = k , k ∈]
2
1 2
Baø i 74 :Giaû i phöông trình: 48 − − 2 (1 + cot g2x cot gx ) = 0 (*)
cos x sin x
4
1 1
Luù c ñoù (*) ⇔ 48 − − 4 =0
cos x sin x
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 1 sin 4 x + cos4 x
⇔ 48 = + =
cos4 x sin 4 x sin 4 x cos4 x
⇔ 48sin 4 x cos4 x = sin 4 x + cos4 x
⇔ 3sin 4 2x = 1 − 2 sin 2 x cos2 x
1
⇔ 3sin 4 2x + sin 2 2x − 1 = 0
2
⎡ 2 2
⎢sin x = − 3 ( loï ai )
⇔⎢
⎢sin 2 x = 1 ( nhaä n do ≠ 0 )
⎢⎣ 2
1 1
⇔ (1 − cos 4x ) =
2 2
⇔ cos 4x = 0
π
⇔ 4x = + kπ
2
π kπ
⇔ x = + ( k ∈ Z)
8 4
π
⇔ 2x = + kπ, k ∈]
2
π kπ
⇔x= + , k ∈]
4 2
Caù c h khaù c: Ta coù 4 ( sin8 x − cos8 x ) = 5 voâ nghieä m
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Vì ( sin 8
x − cos8 x ) ≤ 1, ∀ x neâ n 4 ( sin 8 x − cos8 x ) ≤ 4 < 5, ∀x
Ghi chuù : Khi gaëp phöông trình löôï n g giaù c daï n g R(tgx, cotgx, sin2x, cos2x, tg2x)
vôù i R haøm höõ u tyû thì ñaë t t = tgx
2t 2t 1 − t2
Luùc ñoù tg2x = , sin 2x = , cos 2x =
1 − t2 1 + t2 1 + t2
Baø i 76 : (Ñeå thi tuyeå n sinh Ñaï i hoï c khoá i A, naê m 2003)
Giaû i phöông trình
cos 2x 1
cot gx − 1 = + sin2 x − sin 2x ( *)
1 + tgx 2
Ñieà u kieän : sin 2x ≠ 0 vaø tgx ≠ −1
Ñaë t t = tgx thì (*) thaønh :
1 − t2
1 1⎡ 1 − t 2 ⎤ 1 2t
− 1 = 1 + t + ⎢1 −
2
t 1+t 2⎣
⎥− .
1 + t2 ⎦ 2 1 + t2
1−t 1 − t 1 2t 2 t
⇔ = + . − ( do t ≠ −1)
t 1+t 2
2 1+t 2
1 + t2
2
1 − t t 2 − 2t + 1 (1 − t )
⇔ = =
t 1 + t2 1 + t2
⇔ ( 1 − t ) (1 + t 2 ) = ( 1 − t ) t
2
⎡1 − t = 0 ⎡ t = 1 ( nhaä n do t ≠ −1)
⇔⎢ ⇔⎢ 2
⎣1 + t = (1 − t ) t ⎣⎢2t − t + 1 = 0 ( voâ nghieä m )
2
π
Vaäy (*) ⇔ tgx = 1 ⇔ x = + kπ ( nhaä n do sin 2x = 1 ≠ 0)
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ (1 − t ) =1+ t
1 + t2
⎡ t = −1
⎡ t = −1
⇔ ⎢ (1 − t )(1 + t ) ⇔ ⎢
⎢ =1 ⎣1 − t = 1 + t
2 2
⎢⎣ 1+ t 2
⇔ t = −1 ∨ t = 0
⎡ tgx = −1 π
Do ñoù (*) ⇔ ⎢ ⇔ x = − + kπ hay x = kπ, k ∈ ]
⎣ tgx = 0 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧⎪t = cos x ([ t ] ≤ 1)
⇔⎨
⎪⎩2t − ( 2m + 1) t + m = 0
2
⎧ t = cos x ([ t ] ≤ 1)
⎪
⇔⎨ 1
⎪t = ∨ t = m
⎩ 2
3
a/ Khi m = , phöông trình thaø nh
2
1 3
cos x = ∨ cos x = ( loaï i )
2 2
π
⇔ x = ± + k2π ( k ∈ Z )
3
⎛ π 3π ⎞
b/ Khi x ∈ ⎜ , ⎟ thì cos x = t ∈ [−1, 0)
⎝2 2 ⎠
1
Do t = ∉ [ −1, 0] neâ n
2
π 3π
( *) coù nghieäm treân ⎜⎛ , ⎟⎞ ⇔ m ∈ ⎡⎣−1, 0)
⎝2 2 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Xeù t y = 2t 2 − 1 ( P ) vaø y = m ( d )
Ta coù y’ = 4t
⎡ 2π ⎤
Vaäy (*) coù ñuù n g hai nghieä m treân ⎢0, ⎥
⎣ 3⎦
⎡ 1 ⎤
⇔ (d) caé t (P) taï i hai ñieå m phaân bieä t treân ⎢ − ,1⎥
⎣ 2 ⎦
1
⇔ −1 < m ≤
2
2
Baø i 82 : Cho phöông trình (1 − a ) tg 2 x − + 1 + 3a = 0 (1)
cos x
1
a/ Giaû i (1) khi a =
2
⎛ π⎞
b/ Tìm a ñeå (1) coù nhieà u hôn moä t nghieä m treâ n ⎜ 0, ⎟
⎝ 2⎠
π
Ñieà u kieän : cos x ≠ 0 ⇔ x ≠ + kπ
2
(1) ⇔ (1 − a ) sin x − 2 cos x + (1 + 3a ) cos2 x = 0
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎡ 1
cos x = t = ∈ ( 0,1)
Ta coù : (1) ⇔ ⎢ 2
⎢
⎢⎣2a cos x = 1 − a ( 2)
⎧
⎪a ≠ 0
⎪
⎧1 ⎫ ⎪ 1−a
Yeâ u caà u baø i toaù n ⇔ (2) coù nghieäm treâ n ( 0,1) \ ⎨ ⎬ ⇔ ⎨0 < <1
⎩2⎭ ⎪ 2a
⎪1 − a 1
⎪⎩ 2a ≠ 2
⎧a ≠ 0 ⎧
⎪1 − a ⎪0 < a < 1
⎪ >0 ⎧1
⎪ <a <1
⎪ 2a ⎪ 1 ⎪⎪ 3
⇔⎨ ⇔ ⎨a < 0 ∨ a > ⇔ ⎨
⎪1 − 3a < 0 ⎪ 3 ⎪a ≠ 1
⎪ 2a ⎪ 1 ⎩⎪ 2
⎪2 (1 − a ) ≠ 2a ⎪⎩a ≠ 2
⎩
1
Caù c h khaù c : daë t u = , ñieà u kieä n u ≥1 ; pt thaø n h
cos x
(1 − a ) ( u 2 − 1 ) − 2u + 1 + 3a = 0 ⇔ (1 − a ) u 2 − 2u + 4a = 0
⇔ ( u − 2 ) [ (1 − a)u − 2a ] = 0
⎧⎪t = sin 2x ( t ≤ 1)
⇔⎨ 2
⎪⎩2t − 3t + m − 1 = 0 ( 2)
a/ Khi m = 1 thì (1) thaø n h
⎧t = sin 2x ( t ≤ 1)
⎧⎪ t = sin 2x ( t ≤ 1) ⎪
⎨ 2 ⇔⎨ 3
⎪⎩2t − 3t = 0 ⎪t = 0 ∨ t = ( loaï i )
⎩ 2
kπ
⇔ sin 2x = 0 ⇔ x =
2
⎡ π ⎤
b/ Khi x ∈ ⎢0, ⎥ thì sin 2x = t ∈ [ 0,1]
⎣ 4⎦
Nhaä n thaáy raèn g moã i t tìm ñöôï c treâ n [ 0,1] ta chæ tìm ñöôï c duy nhaá t moä t
⎡ π⎤
x ∈ ⎢ 0, ⎥
⎣ 4⎦
Ta coù : (2) ⇔ −2t 2 + 3t + 1 = m
Xeù t y = −2t 2 + 3t + 1 treâ n [ 0,1]
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Yeâ u caà u baø i toaù n ⇔ (d) y = m caé t taï i hai ñieå m phaân bieä t treân [ 0,1]
17
⇔2 ≤ m <
8
Caù c h khaù c :ñaë t f (x) = 2t 2 − 3t + m − 1 . Vì a = 2 > 0, neâ n ta coù
⎧Δ =17 − 8m > 0
⎪
⎪⎪ f (0) = m −1≥ 0 17
Yeâu caàu baø i toaùn ⇔ ⎨ f (1) = m − 2 ≥ 0 ⇔ 2 ≤ m <
⎪ 8
S
⎪ 0 ≤ = ≤1 3
⎪⎩ 2 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ 1⎞
⇔ cos x = 0 hay ⎜ cos x − ⎟ [ 2 cos x + 3 − a ] = 0
⎝ 2⎠
1 a−3
⇔ cos x = 0 ∨ cos x = ∨ cos x =
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧t = cos 2x
⎪ ( t ≤ 1)
⇔⎨
( )
⎪⎩2 2t − 1 = 1 + 4t − 3t + a (1 − t )
2 3
⎧⎪t = cos 2x ( t ≤ 1)
⇔⎨
⎪⎩−4t + 4t + 3t − 3 = a (1 − t )
3 2
⎧1 = cos 2x
⎪ ( t ≤ 1)
⇔⎨
( )
⎪⎩( t − 1) −4t + 3 = a (1 − t ) ( * *)
2
⇔ 4t 2 − 3 = a ( do t ≠ 1)
⎛ 3 ⎞
Xeù t y = 4t 2 − 3 ( P ) treâ n ⎜⎜ ,1 ⎟⎟
⎝ 2 ⎠
⎛ 3 ⎞
⇒ y ' = 8t > 0 ∀t ∈ ⎜⎜ ,1 ⎟⎟
⎝ 2 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ π⎞ ⎛ 3 ⎞
Do ñoù (*) coù nghieä m treâ n ⎜ 0, ⎟ ⇔ ( d ) : y = a caé t ( P ) treâ n ⎜⎜ ,1 ⎟⎟
⎝ 2⎠ ⎝ 2 ⎠
⎛ 3⎞
⇔ y ⎜⎜ ⎟⎟ < a < y (1)
⎝ 2 ⎠
⇔ 0<a <1
BAØI TAÄP
1. Giaû i caùc phöông trình sau :
a/ sin4x = tgx
⎛ π⎞ ⎛ π⎞ 9
b/ sin4 x + sin4 x ⎜ x + ⎟ + sin4 ⎜ x − ⎟ =
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠ 8
c/ tgx + cot gx = 4
d/
( )
sin x 3 2 − 2 cos x − 2 sin 2 x − 1
=1
1 − sin 2x
4
e/ 4 cos x + 3 2 sin 2x = 8 cos x
1 1 2
f/ + =
cos x sin 2x sin 4x
⎛ π⎞
g/ sin 2x + 2 sin ⎜ x − ⎟ = 1
⎝ 4⎠
⎛ π⎞ ⎛ π⎞
h/ 2 ( 2 sin x − 1) = 4 ( sin x − 1) − cos ⎜ 2x + ⎟ − sin ⎜ 2x + ⎟
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠
4x
k/ cos = cos2 x
3
x
l/ tg .cos x + sin 2x = 0
2
m/ 1 + 3tgx = 2sin 2x
n/ cot gx = tgx + 2tg2x
3x 4x
p/ 2 cos2 + 1 = 3 cos
5 5
2
q/ 3 cos 4x − 2 cos 3x = 1
3x
r/ 2 cos2 + 1 = 3 cos 2x
2
x
s/ cos x + tg = 1
2
t/ 3tg2x − 4tg3x = tg 2 3x.tg2x
3
u/ cos x.cos 4x + cos 2x.cos 3x + cos2 4x =
2
3
v/ cos2 x + cos2 2x + cos2 3x + cos2 4x =
2
w/ sin 4x = tgx
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
13
x/ cos6 x + sin6 x = cos2 2x
8
⎛ 3π x ⎞ 1 ⎛ π 3x ⎞
y/ sin ⎜ − ⎟ = sin ⎜ + ⎟
⎝ 10 2 ⎠ 2 ⎝ 10 2 ⎠
2. sin6 x + cos6 x = a sin 2x (1)
a/ Giaû i phöông trình khi a = 1.
1
b/ Tìm a ñeå (1) coù nghieä m (ÑS : a ≥ )
4
3. Cho phöông trình
cos6 x + sin6 x
= 2mtg2x (1 )
cos2 x − sin2 x
1
a/ Giaû i phöông trình khi m =
8
1
b/ Tìm m sao cho (1) coù nghieä m (ÑS : m ≥ )
8
4. Tìm m ñeå phöông trình
sin 4x = mtgx coù nghieä m x ≠ kπ
⎛ 1 ⎞
⎜ ÑS : − < m < 4 ⎟
⎝ 2 ⎠
5. Tìm m ñeå phöông trình :
cos 3x − cos 2x + m cos x − 1 = 0
⎛ π ⎞
coù ñuù n g 7 nghieäm treân ⎜ − , 2π ⎟ ( ÑS :1 < m < 3)
⎝ 2 ⎠
6. Tìm m ñeå phöông trình :
( ) ( )
4 sin 4 x + cos4 x − 4 sin 6 x + cos6 x − sin 2 4x = m coù nghieä m
⎛ 1 ⎞
⎜ ÑS : − ≤ m ≤ 1 ⎟
⎝ 8 ⎠
7. Cho phöông trình :
6 sin2 x − sin2 x = m cos2 2x (1)
a/ Giaû i phöông trình khi m = 3
b/ Tìm m ñeå (1) coù nghieä m ( ÑS : m ≥ 0 )
8. Tìm m ñeå phöông trình :
m
sin4 x + cos 4x + sin 4x −
( 2m + 1) sin2 x = 0
4 4
⎛ π π⎞
coù hai nghieä m phaân bieä t treân ⎜ , ⎟
⎝4 2⎠
⎛ 1⎞
⎜ ÑS : 2 5 − 4 < m < ⎟
⎝ 2⎠
9. Tìm m ñeå phöông trình :
( )
sin6 x + cos6 x = m sin 4 x + cos4 x coù nghieä m
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ 1 ⎞
⎜ ÑS : ≤ m ≤ 1 ⎟
⎝ 2 ⎠
10. Cho phöông trình :
cos 4x = cos2 3x + a sin2 x
⎛ π⎞
Tìm a ñeå phöông trình coù nghieä m x ∈ ⎜ 0, ⎟
⎝ 2⎠
( ÑS : 0 < a < 1)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG IV
PHÖÔNG TRÌNH BAÄC NHAÁT THEO SIN VAØ COSIN
( PHÖÔNG TRÌNH COÅ ÑIEÅN )
a sin u + b cos u = c ( * ) . ( a, b ∈ R \ 0 )
⎛ 2π 6π ⎞
Baø i 87 : Tìm x ∈ ⎜ , ⎟ thoû a phöông trình : cos 7x − 3 sin 7x = − 2 ( *)
⎝ 5 7 ⎠
Chia hai veá cuû a (*) cho 2 ta ñöôï c :
1 3 2
( *) ⇔ cos 7x − sin 7x = −
2 2 2
π π 2
⇔ − sin cos 7x + cos sin 7x =
6 6 2
⎛ π⎞ π
⇔ sin ⎜ 7x − ⎟ = sin
⎝ 6⎠ 4
π π π 3π
⇔ 7x − = + k2π hay 7x − = + h2π , ( k, h ∈ Z )
6 4 6 4
5π k2π 11π h2π
⇔x= + hay x = + , k,h∈]
84 7 84 7
⎛ 2π 6π ⎞
Do x ∈ ⎜ , ⎟ neân ta phaû i coù :
⎝ 5 7 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
Ta coù : ( * ) ⇔ 3sin 3x − 4 sin 3 3x − 3 cos 9x = 1
⇔ sin 9x − 3 cos 9x = 1
1 3 1
⇔ sin 9x − cos 9x =
2 2 2
⎛ π ⎞ 1 π
⇔ sin ⎜ 9x − ⎟ = = sin
⎝ 3⎠ 2 6
π π π 5π
⇔ 9x − = + k2π hay 9x − = + k2π, k ∈ ]
3 6 3 6
π k2π 7π k2π
⇔x= + hay x = + ,k ∈]
18 9 54 9
⇔⎢
(
⎡cos 2x = 0 nhaä n do cos 2x = 2 cos2 x − 1 = 0 thì cos x ≠ 0 )
⎢sin x + cos x = 2
⎢⎣ (
voâ nghieä m vì 12 + 12 < 22 )
π
⇔ 2x = ( 2k + 1) , k ∈ ]
2
π kπ
⇔x= + ,k ∈]
4 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3 1
Baø i 90 : Giaû i phöông trình 8 sin x = + ( *)
cos x sin x
Ñieà u kieän : sin 2x ≠ 0
Luùc ñoù (*) ⇔ 8sin2 x cos x = 3 sin x + cos x
⇔ 4 (1 − cos 2x ) cos x = 3 sin x + cos x
⇔ −4 cos 2x cos x = 3 sin x − 3 cos x
⇔ −2 ( cos 3x + cos x ) = 3 sin x − 3 cos x
3 1
⇔ cos 3x = − sin x + cosx
2 2
⎛ π⎞
⇔ cos 3x = cos ⎜ x + ⎟
⎝ 3⎠
π π
⇔ 3x = x + + k2π ∨ 3x = − x − + k2π
3 3
π π kπ
⇔ x = + kπ ∨ x = − + , k∈ ]
6 12 2
Nhaä n so vôùi ñieà u kieä n sin 2x ≠ 0
Caù c h khaù c :
(*) ⇔ 8sin2 x cos x = 3 sin x + cos x
( hieå n nhieâ n cosx = 0 hay sinx = 0 khoâ n g laø nghieäm cuû a pt naø y )
⇔ 8(1 − cos2 x) cos x = 3 sin x + cos x
⇔ 8 cos x − 8 cos3 x = 3 sin x + cos x
⇔ 6 cos x − 8 cos3 x = 3 sin x − cos x
1 3
⇔ 4 cos3 x − 3 cos x = cos x − sin x
2 2
⎛ π⎞
⇔ cos 3x = cos ⎜ x + ⎟
⎝ 3⎠
π π
⇔ 3x = x + + k2π ∨ 3x = − x − + k2π
3 3
π π kπ
⇔ x = + kπ ∨ x = − + , k∈ ]
6 12 2
( )
Ta coù : (*) ⇔ 9 sin x + 6 cos x − 6 sin x cos x + 1 − 2 sin 2 x = 8
⇔ 6 cos x − 6 sin x cos x − 2 sin2 x + 9 sin x − 7 = 0
⎛ 7⎞
⇔ 6 cos x (1 − sin x ) − 2 ( sin x − 1) ⎜ sin x − ⎟ = 0
⎝ 2⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ 7⎞
⇔ 1 − sin x = 0 hay 6 cos x + 2 ⎜ sin x − ⎟ = 0
⎝ 2⎠
⎡sin x = 1
⇔⎢
( 2 2
⎢⎣ 6 cos x + 2 sin x = 7 voâ nghieä m do 6 + 2 < 7
2
)
π
⇔ x = + k2π , k ∈ ]
2
Baø i 92 : Giaû i phöông trình: sin 2x + 2 cos 2x = 1 + sin x − 4 cos x ( * )
( )
Ta coù : (*) ⇔ 2 sin x cos x + 2 2 cos2 x − 1 = 1 + sin x − 4 cos x
⇔ 2 sin x cos x − sin x + 4 cos2 x + 4 cos x − 3 = 0
⎛ 1⎞ ⎛ 1⎞⎛ 3⎞
⇔ 2 sin x ⎜ cos x − ⎟ + 4 ⎜ cos x − ⎟ ⎜ cos x + ⎟ = 0
⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠⎝ 2⎠
1
(
⇔ cos x − = 0 hay 2 sin x + 4 cos x + 6 = 0 voâ nghieä m do 22 + 42 < 62
2
)
π
⇔x=± + k 2π
3
( )
Ta coù : (*) ⇔ 4 sin x cos x − 1 − 2 sin 2 x = 7 sin x + 2 cos x − 4
⇔ 2 cos x ( 2 sin x − 1) + 2 sin2 x − 7 sin x + 3 = 0
⎛ 1⎞
⇔ 2 cos x ( 2 sin x − 1) + 2 ⎜ sin x − ⎟ ( sin x − 3)
⎝ 2⎠
⇔ 2 cos x ( 2 sin x − 1) + ( 2 sin x − 1) ( sin x − 3) = 0
(
⇔ 2 sin x − 1 = 0 hay 2 cos x + sin x − 3 = 0 voâ nghieä m vì 12 + 22 < 32 )
π 5π
⇔x= + k2π ∨ x = + k2π , k ∈ ]
6 6
( )
Ta coù (*) ⇔ 2 sin x cos x − 1 − 2 sin 2 x = 3sin x + cos x − 2
⇔ cos x ( 2 sin x − 1) + 2 sin2 x − 3 sin x + 1 = 0
⇔ cos x ( 2 sin x − 1) + ( sin x − 1) ( 2 sin x − 1) = 0
⇔ 2 sin x − 1 = 0 hay cos x + sin x − 1 = 0
1 ⎛ π⎞
⇔ sin x = hay 2 cos x ⎜ x − ⎟ = 1
2 ⎝ 4⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π 5π π π
⇔x= + k2π ∨ x = + k2π hay x − = ± + k2π, k ∈ ]
6 6 4 4
π 5π π
⇔ x = + k2π ∨ x = + k2π hay x = + k2π ∨ x = k2π, k ∈ ]
6 6 2
Baø i 95 : Giaû i phöông trình
π⎞
(sin 2x + )
2 ⎛
3 cos 2x − 5 = cos ⎜ 2x − ⎟ ( *)
⎝ 6⎠
Ñaë t t = sin 2x + 3 cos 2x , Điều kiện − a 2 + b 2 = −2 ≤ t ≤ 2 = a 2 + b 2
⎛1 3 ⎞ ⎛ π⎞
Thì t = 2 ⎜⎜ sin 2x + cos 2x ⎟⎟ = 2 cos ⎜ 2x − ⎟
⎝2 2 ⎠ ⎝ 6⎠
Vaäy (*) thaø n h:
t 5
t 2 − 5 = ⇔ 2t 2 − t − 10 = 0 ⇔ t = ( loaï i ) ∨ t = −2
2 2
⎛ π⎞
Do ñoù ( * ) ⇔ cos ⎜ 2x − ⎟ = −1
⎝ 6⎠
π 7π
⇔ 2x − = π + k2π ⇔ x = + kπ
6 12
Baø i 96 : Giaû i phöông trình 2 cos3 x + cos2x + sin x = 0 ( *)
Ta coù (*) ⇔ 2 cos3 x + 2 cos2 x − 1 + sin x = 0
⇔ 2 cos2 x ( cos x + 1) − 1 + sin x = 0
⇔ 2 (1 − sin 2 x ) (1 + cos x ) − (1 − sin x ) = 0
⇔ 1 − sin x = 0 hay 2 (1 + sin x )(1 + cos x ) − 1 = 0
⇔ 1 − sin x = 0 hay 1 + 2sin x cos x + 2(sin x + cos x) = 0
⇔ 1 − sin x = 0 hay (sin x + cos x )2 + 2(sin x + cos x) = 0
⇔ sin x = 1 hay sin x + cos x = 0 hay sin x + cos x + 2 = 0 ( voâ nghieä m do: 12 + 12 < 22 )
π π
⇔ sin x = 1 hay tgx = −1 ⇔ x = + k2π hay x = − + k2π, k ∈ ]
2 4
1 − cos 2x
Baø i 97 : Giaû i phöông trình 1 + cot g2x = ( *)
sin2 2x
Ñieà u kieän : sin 2x ≠ 0 ⇔ cos2x ≠ ±1
Ta coù (*)
1 − cos 2x 1
⇔ 1 + cot g2x = =
1 − cos 2x 1 + cos 2x
2
1
⇔ cot g2x = −1
1 + cos 2x
cos 2x − cos 2x
⇔ =
sin 2x 1 + cos 2x
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Ta coù : (*)
⇔ 4 ⎡⎢( sin 2 x + cos2 x ) − 2 sin 2 x cos2 x ⎤⎥ + 3 sin 4x = 2
2
⎣ ⎦
⎡ 1 ⎤
⇔ 4 ⎢1 − sin 2 2x ⎥ + 3 sin 4x = 2
⎣ 2 ⎦
⇔ cos 4x + 3 sin 4x = −1
1 3 1
⇔ cos 4x + sin 4x = −
2 2 2
⎛ π⎞ 2π
⇔ cos ⎜ 4x − ⎟ = cos
⎝ 3⎠ 3
π 2π
⇔ 4x − = ± + k2π
3 3
π
⇔ 4x = π + k2π hay 4x = − + k2π , k ∈ ]
3
π π π π
⇔ x = + k hay x = − + k , k ∈ ]
4 2 12 2
Caùc h khaù c :
(*) ⇔ 2 (1 − sin 2 2x ) + 3 sin 4x = 0
⇔ 2 cos2 2x + 2 3 sin 2x cos 2x = 0
⇔ cos 2x = 0 ∨ cos 2x + 3 sin 2x = 0
⇔ cos 2x = 0 ∨ cot g2x = − 3
π π
⇔ 2x = + kπ ∨ 2x = − + kπ, k ∈ ]
2 6
π kπ π kπ
⇔x= + ∨x=− + , k∈]
4 2 12 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
Baø i 99 : Giaû i phöông trình 1 + sin3 2x + cos3 2x = sin 4x ( *)
2
1
Ta coù (*) ⇔ 1 + ( sin 2x + cos 2x )(1 − sin 2x cos 2x ) = sin 4x
2
1 ⎛ 1 ⎞
⇔ 1 − sin 4x + ( sin 2x + cos 2x ) ⎜ 1 − sin 4x ⎟ = 0
2 ⎝ 2 ⎠
1
⇔ 1 − sin 4x = 0 hay 1 + sin 2x + cos 2x = 0
2
⎡sin 4x = 2 ( loaï i )
⇔⎢
⎣sin 2x + cos 2x = −1
π
⇔ 2 sin( 2x + ) = −1
4
⎛ π⎞ π
⇔ sin ⎜ 2x + ⎟ = sin(− )
⎝ 4⎠ 4
⎡ π π
⎢2x + 4 = − 4 + k2π
⇔⎢ ( k ∈ Z)
⎢ 2x + π = 5π + k2π
⎢⎣ 4 4
π π
⇔ x = − + kπ ∨ x = + kπ, k ∈ ]
4 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π π 4π k2π
⇔x=− + kπ ∨ x = − − k2π ∨ x = + , k∈ ]
3 3 9 3
π 4π k2π
⇔ x = − + kπ ∨ x = + ( nhaän do sin 2x ≠ 0 )
3 9 3
⎛ π⎞ 1
Baø i 102 : Giaû i phöông trình cos4 x + sin 4 ⎜ x + ⎟ = ( *)
⎝ 4⎠ 4
2
1 1⎡ ⎛ π ⎞⎤ 1
Ta coù : (*) ⇔ (1 + cos 2x ) + ⎢1 − cos ⎜ 2x + ⎟ ⎥
2
=
4 4⎣ ⎝ 2 ⎠⎦ 4
⇔ (1 + cos 2x ) + (1 + sin 2x ) = 1
2 2
⇔ cos 2x + sin 2x = −1
⎛ π⎞ 1 3π
⇔ cos ⎜ 2x − ⎟ = − = cos
⎝ 4⎠ 2 4
π 3π
⇔ 2x − = ± + k2π
4 4
π π
⇔ x = + kπ ∨ x = − + kπ, k ∈ Z
2 4
Baø i 103 : Giaû i phöông trình 4sin3 x.cos3x + 4 cos3 x.sin 3x + 3 3 cos 4x = 3 ( *)
Ta coù : (*)
⇔ 4sin 3 x ( 4 cos3 x − 3cos x ) + 4 cos3 x ( 3sin x − 4sin 3 x ) + 3 3 cos 4x = 3
⇔ −12sin3 x cos x + 12sin x cos3 x + 3 3 cos 4x = 3
⇔ 4sin x cos x ( − sin 2 x + cos2 x ) + 3 cos 4x = 1
⇔ 2sin 2x.cos2x + 3 cos 4x = 1
π
sin
⇔ sin 4x + 3 cos 4x = 1
π
cos
3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π π π
⇔ sin 4x.cos + sin cos 4x = cos
3 3 3
⎛ π⎞ π
⇔ sin ⎜ 4x + ⎟ = sin
⎝ 3⎠ 6
π π π 5π
⇔ 4x + = + k2π ∨ 4x + = + k2π, k ∈ ]
3 6 3 6
π kπ π kπ
⇔x=− + ∨x= + , k∈]
24 2 8 2
⇔ 4m 2 − 4m − 9 ≤ 0
1 − 10 1 + 10
⇔ ≤m≤
2 2
b/ Khi m = -1 ta ñöôïc phöông trình
sin 2x + 3 cos 2x = 3 (1)
π
• Neáu x = ( 2k + 1) thì sin 2x = 0 vaø cos2x = −1 neân phöông trình (1) khoâng
2
thoûa.
π
• Neáu x ≠ ( 2k + 1) thì cos x ≠ 0,ñaët t = tgx
2
2t 3 (1 − t 2 )
(1) thaø n h + =3
1 + t2 1 + t2
⇔ 2t + 3 (1 − t 2 ) = 3 ( t 2 + 1)
⇔ 6t 2 − 2t = 0
⇔ t = 0∨ t = 3
Vaäy ( 1) ⇔ tgx = 0 hay tgx = 3 = tgϕ ⇔ x = kπ hay x = ϕ + kπ, k ∈ ]
⎛ 3π ⎞
5 + 4sin ⎜ − x ⎟
⎝ 2 ⎠ = 6tgα *
Baø i 105 : Cho phöông trình ( )
sin x 1 + tg2 α
π
a/ Giaûi phöông trình khi α = −
4
b/ Tìm α ñeå phöông trình (*) coù nghieä m
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ 3π ⎞ ⎛π ⎞
Ta coù : sin ⎜ − x ⎟ = − sin ⎜ − x ⎟ = − cos x
⎝ 2 ⎠ ⎝2 ⎠
6tgα 6sin α
= .cos2 α = 3sin 2α vôù i cos α ≠ 0
1 + tg α cos α
2
5 − 4 cos x
Vaäy : ( *) ⇔ = 3sin 2α ( ñieà u kieä n sin x ≠ 0 vaø cos α ≠ 0 )
sin x
⇔ 3sin 2α sin x + 4 cos x = 5
π
a/ Khi α = − ta ñöôï c phöông trình
4
−3sin x + 4 cos x = 5 (1) ( Hieå n nhieâ n sin x = 0 khoâ n g laø nghieä m cuû a (1))
3 4
⇔ − sin x + cos x = 1
5 5
3 4
Ñaë t cos ϕ = − vaø sin ϕ = vôù i 0 < ϕ < 2π
5 5
Ta coù pt (1) thaø nh :
sin ( ϕ + x ) = 1
π
⇔ ϕ+ x = + k2π
2
π
⇔ x = −ϕ + + k 2π
2
b/ (**) coù nghieä m ⇔ ( 3sin 2α ) + 16 ≥ 25 vaø cos α ≠ 0
2
BAØ I TAÄ P
1. Giaû i caùc phöông trình sau :
a/ 2 2 ( sin x + cos x ) cos x = 3 + cos 2x
b/ ( 2 cos x − 1) ( sin x + cos x ) = 1
c/ 2 cos 2x = 6 ( cos x − sin x )
d/ 3sin x = 3 − 3 cos x
e/ 2 cos3x + 3 sin x + cos x = 0
f/ cos x + 3 sin x = sin 2x + cos x + sin x
3
g/ cos x + 3 sin x =
cos x + 3 sin x + 1
h/ sin x + cos x = cos 2x
k/ 4 sin3 x − 1 = 3sin x − 3 cos3x
6
i / 3cos x + 4sin x + =6
3cos x + 4sin x + 1
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
s/ =1
2 cos x − 1
2. Cho phöông trình cosx + msinx = 2 (1)
a/ Giaû i phöông trình m = 3
b/ Tìm caùc giaù trò m ñeå (1) coù nghieä m (ÑS : m ≥ 3 )
3. Cho phöông trình :
m sin x − 2 m cos x − 2
= (1)
m − 2 cos x m − 2sin x
a/ Giaû i phöông trình (1) khi m = 1
b/ Khi m ≠ 0 vaø m ≠ 2 thì (1) coù bao nhieâ u nghieä m treâ n [ 20π,30 π] ?
(ÑS : 10 nghieä m )
4. Cho phöông trình
2sin x + cos x + 1
= a (1)
sin x − 2 cos x + 3
1
a/ Giaû i (1)khi a =
3
b/ Tìm a ñeå (1) coù nghieä m
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNGV.
PHÖÔNG TRÌNH ÑOÁI XÖÙNG THEO SINX, COSX
a ( sin x + cos x ) + b sin x cos x = c (1)
Caù c h giaû i
Ñaë t t = sin x + cos x vôù i ñieà u kieä n t ≤ 2
⎛ π⎞ ⎛ π⎞
Thì t = 2 sin ⎜ x + ⎟ = 2 cos ⎜ x − ⎟
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠
Ta coù : t 2 = 1 + 2 sin x cos x neâ n (1) thaø nh
b 2
at +
2
( )
t −1 = c
⇔ bt 2 + 2at − b − 2c = 0
Giaû i (2) tìm ñöôï c t, roà i so vôù i ñieà u kieä n t ≤ 2
⎛ π⎞
giaû i phöông trình 2 sin ⎜ x + ⎟ = t ta tìm ñöôï c x
⎝ 4⎠
Baø i 106 : Giaû i phöông trình sin x + sin2 x + cos3 x = 0 ( *)
(
(*) ⇔ sin x (1 + sin x ) + cos x 1 − sin2 x = 0 )
⇔ (1 + sin x ) = 0 hay sin x + cos x (1 − sin x ) = 0
⎡sin x = −1 (1 )
⇔⎢
⎢⎣sin x + cos x − sin x cos x = 0 ( 2 )
π
• (1) ⇔ x = − + k2π ( k ∈ Z )
2
⎛ π⎞
•Xeù t ( 2 ) : ñaë t t = sin x + cos x = 2 cos ⎜ x − ⎟
⎝ 4⎠
ñieà u kieä n t ≤ 2 thì t 2 = 1 + 2 sin x cos x
t2 − 1
Vaäy (2) thaø n h t − =0
2
⇔ t 2 − 2t − 1 = 0
⎡t = 1 − 2
⇔⎢
⎢⎣ t = 1 + 2 ( loaï i )
⎛ π⎞
Do ñoù ( 2 ) ⇔ 2 cos ⎜ x − ⎟ = 1 − 2
⎝ 4⎠
⎛ π⎞ 2
⇔ cos ⎜ x − ⎟ = − 1 = cos ϕ vôù i 0 < ϕ < 2π
⎝ 4⎠ 2
π 2
⇔ x− = ±ϕ + h2π, h ∈ ] , vôù i cos ϕ = −1
4 2
π 2
⇔ x = ± ϕ + h2π, h ∈ ], vôù i cos ϕ = −1
4 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3
Baø i 107 : Giaû i phöông trình −1 + sin 3 x + cos3 x = sin 2x ( *)
2
3
( *) ⇔ −1 + ( sin x + cos x )(1 − sin x cos x ) = sin 2x
2
⎛ π ⎞
Ñaë t t = sin x + cos x = 2 sin ⎜ x + ⎟
⎝ 4⎠
Vôù i ñieà u kieä n t ≤ 2
Thì t2 = 1 + 2sin x cos x
⎛ t2 − 1 ⎞ 3 2
Vaäy (*) thaø n h : −1 + t ⎜⎜ 1 − ⎟=
2 ⎟⎠ 2
t −1 ( )
⎝
( )
⇔ −2 + t 3 − t 2 = 3 t 2 − 1 ( )
⇔ t 3 + 3t 2 − 3t − 1 = 0
(
⇔ ( t − 1) t 2 + 4t + 1 = 0 )
⇔ t = 1 ∨ t = −2 + 3 ∨ t = −2 − 3 ( loaï i )
⎛ π⎞ 1 π
vôù i t = 1 thì sin ⎜ x + ⎟ = = sin
⎝ 4⎠ 2 4
π π π 3π
⇔ x + = = k2π ∨ x + = + k2π, k ∈ ]
4 4 4 4
π
⇔ x = k2π ∨ x = + k2π , k ∈ ]
2
⎛ π⎞ 3−2
vôù i t = 3 − 2 thì sin ⎜ x + ⎟ = = sin ϕ
⎝ 4⎠ 2
π π 3−2
⇔ x+ = ϕ + m2π ∨ x + = π − ϕ + m2π, m ∈ ], vôù i = sin ϕ
4 4 2
π 3π 3−2
⇔ x =ϕ− + m2π ∨ x = − ϕ + m2π, m ∈ ], vôù i = sin ϕ
4 4 2
Baø i 108 :Giaû i phöông trình 2 ( sin x + cos x ) = tgx + cot gx ( *)
⎧sin x ≠ 0
Ñieà u kieän ⎨ ⇔ sin 2x ≠ 0
⎩cos x ≠ 0
sin x cos x
Luù c ñoù (*) ⇔ 2 ( sin x + cos x ) = +
cos x sin x
sin2 x + cos2 x 1
⇔ 2 ( sin x + cos x ) = =
sin x cos x sin x cos x
⎛ π⎞
Ñaë t t = sin x + cos x = 2 sin ⎜ x + ⎟
⎝ 4⎠
Thì t = 1 + 2 sin x cos x vôù i t ≤ 2 vaø t 2 ≠ 1
2
2
(*) thaø n h 2t =
t2 − 1
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ 2t3 − 2t − 2 = 0
(Hieå n nhieân t = ±1 khoâ n g laø nghieä m )
(
⇔ t− 2 )( )
2t 2 + 2t + 2 = 0
⎡t = 2
⇔⎢ 2
⎢⎣ t + 2t + 1 = 0 ( voâ nghieä m )
⎛ π⎞
Vaäy ( *) ⇔ 2 sin ⎜ x + ⎟ = 2
⎝ 4⎠
⎛ π⎞
⇔ sin ⎜ x + ⎟ = 1
⎝ 4⎠
π π
⇔ x + = + k2π, k ∈ ]
4 2
π
⇔ x = + k2π, k ∈ ]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3
( 2) ⇔ tgx = = tgβ ⇔ x = β + hπ, h ∈ ] ( vôùi 0 < β < π)
5
⇔⎢
(
⎡ t = −1 − 2 loaï i do ñieà u kieä n t ≤ 2 )
⎢ t = −1 + 2 ( nhaä n so vôù i ñieà u kieä n )
⎣
⎛ π⎞ 2 −1
Vaäy sin ⎜ x + ⎟ = = sin ϕ
⎝ 4⎠ 2
⎡ π ⎡ π
⎢ x + 4 = ϕ + k2π, k ∈ ] ⎢ x = ϕ − 4 + k2π, k ∈ ]
⇔⎢ ⇔⎢
⎢ x + π = π − ϕ + k2π, k ∈ ] ⎢ x = 3π − ϕ + k2π, k ∈ ]
⎣⎢ 4 ⎣⎢ 4
Baø i 111 : Giaû i phöông trình 2sin 3 x − sin x = 2 cos3 x − cos x + cos2x ( *)
(*) ⇔ 2 ( sin3 x − cos3 x ) − ( sin x − cos x ) + sin 2 x − cos2 x = 0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Ta coù : (*)
⇔ ( sin x − cos x ) + ( sin 2 x − cos2 x ) + ( sin3 x − cos3 x ) + ( sin 4 x − cos4 x ) = 0
⇔ ( sin x − cos x ) = 0 hay 1 + ( sin x + cos x ) + (1 + sin x.cos x ) + ( sin x + cos x ) = 0
⎡sin x − cos x = 0 (1)
⇔⎢
⎢⎣2 ( sin x + cos x ) + sin x cos x + 2 = 0 ( 2 )
Ta coù : (1) ⇔ tgx = 1
π
⇔ x = + kπ, k ∈ ]
4
⎛ π⎞
Xeù t (2) : ñaë t t = sin x + cos x = 2 cos ⎜ x − ⎟
⎝ 4⎠
Vôù i ñieà u kieä n t ≤ 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
Baø i 113 : Giaû i phöông trình tg2 x 1 − sin3 x + cos3 x − 1 = 0 ( *)
Ñieà u kieän : cos x ≠ 0 ⇔ sin x ≠ ±1
sin 2 x
Luù c ñoù (*) ⇔
cos2 x
(1 − sin3 x ) + cos3 x − 1 = 0
⇔ (1 − cos2 x )(1 − sin3 x ) − (1 − cos3 x )(1 − sin 2 x ) = 0
⇔ (1 − cos x )(1 − sin x ) = 0
hay (1 + cos x ) (1 + sin x + sin 2 x ) − (1 + cos x + cos2 x ) (1 + sin x ) = 0
⎡ cos x = 1( nhaä n do ñieà u kieä n )
⎢
⇔ ⎢sin x = 1( loaï i do ñieà u kieä n )
⎢ 2
⎢⎣sin x + sin x cos x − cos x − sin x cos x = 0
2 2 2
⎡ cos x = 1
⇔⎢ 2
⎣sin x − cos x + sin x cos x ( sin x − cos x ) = 0
2
⎡ cos x = 1
⇔⎢
⎣sin x − cos x = 0 hay sin x + cos x + sin x cos x = 0
⎡ cos x = 1 ∨ tgx = 1
⇔⎢
⎣sin x + cos x + sin x cos x = 0
⎡ x = k2π, k ∈ ]
⎢ π
⇔ ⎢ x = + kπ, k ∈ ]
⎢ 4
⎢sin x + cos x + sin x cos x = 0
⎣
xeù t pt sin x + cos x + sin x cos x = 0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
ñaë t
⎛
(
π⎞
t = sin x + cos x = 2 cos x ⎜ x − ⎟ ñieà u kieä n t ≤ 2 vaø t ≠ ±1
⎝ 4⎠
)
⇒ t = 1 + 2 sin x cos x
2
t2 − 1
Ta ñöôï c phöông trình t + = 0 ⇔ t 2 + 2t − 1 = 0
2
⎡ t = −1 − 2 ( loaï i )
⇔⎢
⎢⎣ t = − 1 + 2 ( nhaä n so vôù i ñk )
⎛ π⎞ 2 −1
Vaäy cos ⎜ x − ⎟ = = cos ϕ
⎝ 4⎠ 2
π π
⇔ x − = ±ϕ + k2π, k ∈ ] ⇔ x = ± ϕ + k2π, k ∈ ]
4 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )(
⇔ t − 2 t 2 + 2 2t + 1 = 0 )
⇔ t = 2 hay t = − 2 + 1 hay t = − 2 − 1( loaï i )
⎛ π⎞ π π
Vaäy • cos x ⎜ x − ⎟ = 1 ⇔ x − = k2π, k ∈ ] ⇔ x = + k2π, k ∈ ]
⎝ 4⎠ 4 4
⎛ π ⎞ 1− 2
• cos ⎜ x − ⎟ = = cos α
⎝ 4⎠ 2
π π
⇔ x − = ±α + k2π, k ∈ ] ⇔ x = ± α + k2π, k ∈ ]
4 4
b/ Xeù t phöông trình t ( 3 − t ) = k ( t − 1) ( **)
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ m ≤ − 2 −1
Vaäy f ( x ) thaø nh g ( t ) = − t 4 + 2t 2 + 2t 3 − 3 ( t 2 − 1) + m
a/ Khi m = -3 thì g(t) = 0
(
⇔ −t 2 t 2 − 2t + 1 = 0)
⇔ t = 0∨ t =1
vaä y khi m = -3 thì f(x) = 0
⎛ π⎞ ⎛ π⎞ 1
⇔ cos ⎜ x − ⎟ = 0 hay cos ⎜ x − ⎟ =
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠ 2
π π π π
⇔ x − = ( 2k + 1) hay x − = ± + k2π, k ∈ ]
4 2 4 4
3π π
⇔x= + kπ hay x = + k2π ∨ x = k2π, k ∈ ]
4 2
b/ Ta coù g ' ( t ) = −4t + 6t − 2t = −2t ( 2t 2 − 3t + 1)
3 2
⎧g' ( t ) = 0 1
⎪
Vaäy ⎨ ⇔ t = 0 ∨ t = 1∨ t =
⎪⎩t ∈ ⎡⎣ − 2, 2 ⎤⎦ 2
⎛ 1 ⎞ 47
Ta coù : g ( 0 ) = 3 + m = g (1) , g⎜ ⎟ = +m
⎝ 2 ⎠ 16
g ( 2) = 4 2 − 3 + m, g ( 2) = m −3− 4 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Minf ( x ) = Min g ( t ) = m − 3 − 4 2
x∈ R t ∈ ⎡⎣ − 2 , 2 ⎤⎦
2
Do ñoù : ⎡⎣ f ( x ) ⎤⎦ ≤ 36, ∀x ∈ R ⇔ −6 ≤ f ( x ) ≤ 6, ∀x ∈ R
⎧Max f ( x ) ≤ 6
⎪
⇔⎨ R
⎪⎩Min f (x) ≥ − 6
R
⎧⎪m + 3 ≤ 6
⇔⎨
⎪⎩m − 3 − 4 2 ≥ −6
⇔ 4 2 −3≤ m ≤ 3
( )
2
Caù c h khaù c : Ta coù g ( t ) = − t 2 t 2 − 2t + 1 + 3 + m = − ⎣⎡ t ( t − 1) ⎦⎤ + 3 + m
Ñaë t u = t 2 − t
⎡ 1 ⎤
Khi t ∈ ⎡ − 2, 2 ⎤ thì u ∈ ⎢ − ,2 + 2 ⎥ = D
⎣ ⎦ ⎣ 4 ⎦
Vaäy g ( t ) = h ( u ) = − u + 3 + m
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
• Ta coù (1) ⇔ sin x = ( nhaän do sin x ≠ 0)
2
π 5π
⇔x= + k2π ∨ x = + k2π, k ∈ ]
6 6
⎛ π⎞
• Xeù t ( 2 ) Ñaë t t = sin x − cos x = 2 sin ⎜ x − ⎟
⎝ 4⎠
Vôù i ñieà u kieä n t ≤ 2 vaø t ≠ ± 1
Thì t2 = 1 − sin 2x
( )
Vaäy (2) thaø n h : t − 1 − t 2 = 0
⇔ t2 + t − 1 = 0
−1 + 5 −1 − 5
⇔t= ∨t= ( loaïi )
2 2
π ⎞ −1 + 5
⎛
Do ñoù : 2 sin ⎜ x − ⎟ =
⎝ 4⎠ 2
(
nhaä n do t ≤ 2 vaø t ≠ ±1 )
⎛ π⎞ 5 −1
⇔ sin ⎜ x − ⎟ = = sin ϕ
⎝ 4⎠ 2 2
⎡ π
⎢ x − 4 = ϕ + k2π, k ∈ ]
⇔⎢
⎢ x − π = π − ϕ + k2π, k ∈ ]
⎢⎣ 4
⎡ π
⎢ x = ϕ + 4 + k2π, k ∈ ]
⇔⎢
⎢ x = 5π − ϕ + k2π, k ∈ ]
⎢⎣ 4
( )
Ta coù : ( *) ⇔ cos2 x − sin2 x + 5 = 2 ( 2 − cos x )( sin x − cos x )
⇔ ( sin x − cos x ) ⎡⎣2 ( 2 − cos x ) + ( sin x + cos x ) ⎤⎦ − 5 = 0
⇔ ( sin x − cos x ) [sin x − cos x + 4] − 5 = 0
⎛ π⎞
Ñaë t t = sin x − cos x = 2 sin ⎜ x − ⎟
⎝ 4⎠
Vôù i ñieà u kieä n t ≤ 2
(*) thaø n h : t ( t + 4 ) − 5 = 0
⇔ t 2 + 4t − 5 = 0
⇔ t = 1 ∨ t = −5 ( loaï i )
⎛ π⎞ 1 π
Vaäy ( *) ⇔ sin ⎜ x − ⎟ = = sin
⎝ 4⎠ 2 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π π π 3π
⇔ x− = + k2π ∨ x − = + k2π, k ∈ ]
4 4 4 4
π
⇔ x = + k2π ∨ x = π + k2π, k ∈ ]
2
( )
⇔ t 3 − t 2 = 2m ( 2)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇒ f ' ( t ) = −3t 2 + 3
⎡ π π⎤
vaä y (1) coù ñuù n g hai nghieä m x ∈ ⎢ − , ⎥
⎣ 4 4⎦
⇔ ( d ) y = 2m caé t ( C ) y = −t 3 + 3t treâ n ⎡⎣0, 2 ⎤⎦ taï i 2 ñieå m phaân bieä t
⇔ 2 ≤ 2m < 2
2
⇔ ≤m<1
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2
Ñaë t t = tgx + cot gx =
sin 2x
Vôù i ñieà u kieä n t ≥ 2
Thì t 2 = tg 2 x + cot g 2 x + 2
(*) thaø n h : 3 ( t 2 − 2 ) + 4t + 2 = 0
⇔ 3t 2 + 4t − 4 = 0
⎡ 2
⎢ t = ( loaï i do ñieà u kieä n )
⇔ 3
⎢
⎣ t = −2
2
Ta coù : t = −2 ⇔ = −2 ⇔ sin 2x = −1
2 sin x
π
⇔ 2x = − + k2π, k ∈ ]
2
π
⇔ x = − + kπ, k ∈ ]
4
Baø i 124 : Giaû i phöông trình
tgx + tg 2 x + tg 3 x + cotgx + cotg 2 x + cotg 3 x = 6 ( *)
Ta coù (*) ⇔ ( tgx + cot gx ) + ( tg 2 x + cot g 2 x ) + ( tg 3 x + cot g 3 x ) = 6
2
(
⇔ ( tgx + cot gx ) + ( tgx + cot gx ) − 2 + ( tgx + cot gx ) tg 2 x + cot g 2 x − 1 = 6 )
2 2
⇔ ( tgx + cot gx ) + ( tgx + cot gx ) + ( tgx + cot gx ) ⎡( tgx + cot gx ) − 3⎤ = 8
⎣ ⎦
2
Ñaë t t = tgx + cot gx =
sin 2x
( ñieàu kieän t ≥ 2)
( )
Vaäy (*) thaø n h : t + t 2 + t t 2 − 3 = 8
⇔ t 3 + t 2 − 2t − 8 = 0
⎡t = 2
( )
⇔ ( t − 2 ) t 2 + 3t + 4 = 0 ⇔ ⎢ 2
⎣ t + 3t + 4 = 0 ( voâ nghieä m )
⇔t=2
2
Vaäy = 2 ⇔ sin 2x = 1
sin 2x
π
⇔ 2x = + k2π, k ∈ ]
2
π
⇔ x = + kπ, k ∈ ]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
⇔ 2 tg 2 x + cot g 2 x + 5 ( tgx + cot gx ) + 6 = 0
2
⇔ 2 ⎡( tgx + cot gx ) − 2⎤ + 5 ( tgx + cot gx ) + 6 = 0
⎣ ⎦
2
Ñaë t t = tgx + cot gx = , vôù i t ≥ 2
sin 2x
Ta ñöôï c phöông trình : 2t 2 + 5t + 2 = 0
1
⇔ t = −2 ∨ t = − ( loaï i )
2
2
Vaäy ( *) ⇔ = −2 ⇔ sin 2x = −1
sin 2x
π
⇔ 2x = − + k2π, k ∈ ]
2
π
⇔ x = − + kπ, k ∈ ]
4
Caù c h 2 : Ñaë t u = tgx (vôù i ñieà u kieä n u ≠ 0 )
2 5
Vaäy (*) thaø n h : 2 + + 2u 2 + 5u + + 4 = 0
u 2
u
⇔ 2 + 2u 4 + 5u 3 + 5u + 6u 2 = 0
(
⇔ ( u + 1) 2u 3 + 3u 2 + 3u + 2 = 0 )
⇔ ( u + 1)
2
( 2u 2
)
+u+2 =0
⎡u = −1 ( nhaä n )
⇔⎢ 2
⎢⎣2u + u + 2 = 0 ( voâ nghieä m )
Vaäy (*) ⇔ tgx = -1
π
⇔ x = − + kπ, k ∈ ]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
⇔ t = −2 ∨ t = − ( loaïi )
2
2
Do ñoù = −2 ⇔ sin 2x = −1
sin 2x
π
⇔ 2x = − + k2π, k ∈ ]
2
π
⇔ x = − + kπ, k ∈ ]
4
b/ Caù ch 1 :
Ta coù : (2) ⇔ mt = −1 − t 2
1
⇔ m = − − t (do t = 0 khoâ n g laø nghieä m cuûa (2))
t
1
Xeù t y = − − t vôù i t ≥ 2
t
1 1 − t2
Thì y ' = 2 − 1 =
t t2
Ta coù : y ' = 0 ⇔ t = ±1
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
BAØI TAÄP
1. Giaû i caùc phöông trình :
a/ 1 + cos3 x − sin 3 x = sin x
b/ cos3 x + cos2 x + 2 sin x − 2 = 0
c/ cos 2x + 5 = 2 ( 2 − cos x )( sin x − cos x )
d/ cot gx − tgx = sin x + cos x
e/ sin 3 x − cos3 x = sin x − cos x
f/ 1 + tgx = sin x + cos x
⎛ π⎞
g/ sin 2x + 2 sin ⎜ x − ⎟ = 1
⎝ 4⎠
k/ sin 2x − 12 ( sin x − cos x ) + 12 = 0
sin x + cos x
l/ =1
sin 2x + 1
1 − cos 2x 1 − cos3 x
m/ =
1 + cos 2x 1 − sin3 x
n/ 5 ( sin x + cos x ) + sin 3x − cos 3x = 2 2 ( 2 + sin 2x )
o/ 1 + sin x + cos x + sin 2x + 2 cos 2x = 0
p/ sin 2 x cos x − cos 2x + sin x = cos2 x sin x + cos x
r/ cos 2x + 5 = 2 ( 2 − cos x )( sin x − cos x )
s/ cos2 x + sin 3 x + cos x = 0
t/ 4 sin3 x − 1 = 3sin x − 3 cos 3x
2. Cho phöông trình sin 2x ( sin x + cos x ) = m (1)
a/ Chöù n g minh neá u m > 2 thì (1) voâ nghieä m
b/ Giaû i phöông trình khi m = 2
3. Cho phöông trình sin 2x + 4 ( cos x − sin x ) = m
a/ Giaû i phöông trình khi m = 4
b/ Tìm m ñeå phöông trình coù nghieä m
4. Cho phöông trình : sin x cos x − m ( sin x + cos x ) + 1 = 0
a/ Giaû i phöông trình khi m = 2
b/ Tìm m ñeå phöông trình coù nghieä m ( ÑS : m ≥ 1)
3
5. Cho phöông trình + 3tg 2 x = m ( tgx + cot gx ) = 1
sin x
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG VI.
PHÖÔNG TRÌNH ÑAÚNG CAÁP
a sin2 u + b sin u cos u + c cos2 u = d
Caù c h giaû i :
π
• Tìm nghieä m u = + kπ ( luù c ñoù cos u = 0 vaø sin u = ±1)
2
• Chia hai veá phöông trình cho cos2 u ≠ 0 ta ñöôï c phöông trình :
(
atg 2u + btgu + c = d 1 + tg 2u )
Ñaë t t = tgu ta coù phöông trình :
( a − d ) t 2 + bt + c − d = 0
Giaû i phöông trình tìm ñöôïc t = tgu
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Do cosx = 0 khoâ n g laø nghieäm neân chia hai veá cuûa (*) cho cos4 x ≠ 0
Ta coù : (*) ⇔ 3 − 4tg 2 x + tg 4 x = 0
⇔ tg 2 x = 1 ∨ tg 2 x = 3
⎛ π⎞ ⎛ π⎞
⇔ tgx = ±1 = tg ⎜ ± ⎟ ∨ tgx = tg ⎜ ± ⎟
⎝ 4⎠ ⎝ 3⎠
π π
⇔ x = ± + kπ ∨ x = ± + kπ, k ∈ ]
4 3
( )
⇔ 2tgx + 2tgx 1 + tg 2 x = 3 1 + tg 2 x ( )
⎧t = tgx
⇔⎨ 3 2
⎩2t − 3t + 4t − 3 = 0
⎧⎪t = tgx
⇔⎨
(
⎪⎩( t − 1) 2t − t + 3 = 0
2
)
⇔ tgx = 1
π
⇔x= + kπ, k ∈ ]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Baø i 132 : (Ñeà thi tuyeån sinh Ñaï i hoï c khoá i A, naê m 2003)
Giaû i phöông trình
cos 2x 1
cot gx − 1 = + sin2 x − sin 2x ( *)
1 + tgx 2
Ñieà u kieän sin 2x ≠ 0 vaø tgx ≠ −1
Ta coù :
cos 2x cos2 x − sin2 x cos x cos x − sin x
= =
2
( 2
)
1 + tgx sin x cos x + sin x
1+
cos x
= cos x ( cos x − sin x ) ( do tgx = −1 neâ n, sin x + cos x ≠ 0 )
cos x 1
Do ñoù : ( *) ⇔
sin x
( )
− 1 = cos2 x − sin x cos x + sin2 x − sin 2x
2
cos x − sin x
⇔ = 1 − sin 2x
sin x
2
⇔ ( cos x − sin x ) = sin x ( cos x − sin x )
⇔ cos x − sin x = 0 hay 1 = sin x ( cos x − sin x ) (**)
⎡ tgx = 1 ( nhaä n so vôù i tgx ≠ −1)
⇔⎢ 1 sin x
⎢ = − tg 2 x ( do cos x ≠ 0 )
⎢⎣ cos x cos x
2
⎡ π
⎢ x = + kπ, k ∈ ]
⇔ 4
⎢
⎢⎣2tg x − tgx + 1 = 0 ( voâ nghieä m )
2
π
⇔x= + kπ, k ∈ ] ( nhaä n do sin 2x ≠ 0 )
4
Löu yù : coù theå laø m caùc h khaùc
1 1
( * *) ⇔ 1 − sin 2x + (1 − cos 2x ) =0
2 2
⇔ 3 = sin 2x + cos 2x
⎛ π⎞
⇔ 3 = 2 sin ⎜ 2x + ⎟ : voâ nghieä m
⎝ 4⎠
Baø i 133 : Giaû i phöông trình sin 3x + cos 3x + 2 cos x = 0 ( * )
( *) ⇔ ( 3sin x − 4 sin 3 x ) + ( 4 cos3 x − 3 cos x ) + 2 cos x = 0
⇔ 3sin x − 4 sin3 x + 4 cos3 x − cos x = 0
Vì cosx = 0 khoân g laø nghieä m neâ n chia hai veá phöông trình cho
cos3 x ≠ 0 ta ñöôïc
( *) ⇔ 3tgx (1 + tg 2 x ) − 4tg 3 x + 4 − (1 + tg 2 x ) = 0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ − tg 3 x − tg 2 x + 3tgx + 3 = 0
⎧ t = tgx
⇔⎨ 3 2
⎩ t + t − 3t − 3 = 0
⎪⎧ t = tgx
⇔⎨
( )
⎪⎩( t + 1) t − 3 = 0
2
⇔ tgx = −1 ∨ tgx = ± 3
π π
⇔ x = − + kπ ∨ x = ± + kπ, k ∈ ]
4 3
5sin 4x.cos x
Baø i 134 : Giaû i phöông trình 6sin x − 2 cos3 x = ( *)
2 cos 2x
⎧ t = tgx vôù i t ≠ ±1
⇔⎨ : voâ nghieä m
⎩t = 1
Baø i 135 : Giaû i phöông trình sin x − 4 sin 3 x + cos x = 0 ( * )
• Vì cosx = 0 khoâ n g laø nghieäm neân chia hai veá phöông trình cho cos3 x thì
( *) ⇔ tgx (1 + tg 2 x ) − 4tg 3 x + 1 + tg 2 x = 0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧t = tgx
⇔⎨ 3 2
⎩−3t + t + t + 1 = 0
⎧⎪t = tgx
⇔⎨
(
⎪⎩( t − 1) 3t + 2t + 1 = 0
2
)
⇔ tgx = 1
π
⇔x= + kπ, k ∈ ]
4
Baø i 136 : Giaû i phöông trình tgx sin 2 x − 2 sin 2 x = 3 ( cos 2x + sin x cos x ) ( * )
( *) ⇔ tg x − 2tg x =
3 2 (
3 cos2 x − sin 2 x + sin x cos x )
cos2 x
⇔ tg 3 x − 2tg 2 x = 3 (1 − tg 2 x + tgx )
⇔ tg 3 x + tg 2 x − 3tgx − 3 = 0
⎧ t = tgx
⇔⎨ 3 2
⎩ t + t − 3t − 3 = 0
⎧⎪ t = tgx
⇔⎨
(
⎪⎩( t + 1) t − 3 = 0
2
)
⇔ tgx = −1 ∨ tgx = ± 3
π π
⇔x=− + kπ ∨ x = ± + kπ, k ∈ ]
4 3
( *) ⇔ ( 4 − 6m ) tg 3 x + 3 ( 2m − 1) tgx (1 + tg 2 x ) + 2 ( m − 2 ) tg 2 x − ( 4m − 3) (1 + tg 2 x ) = 0
⎧⎪t = tgx
⇔⎨ 3
⎪⎩t − ( 2m + 1) t + 3 ( 2m − 1) t − 4m + 3 = 0 ( * *)
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧⎪t = tgx
⇔⎨
(
⎪⎩( t − 1) t − 2mt + 4m − 3 = 0
2
)
⎧⎪t = tgx
a/ Khi m = 2 thì (*) thaø n h ⎨
(
⎪⎩( t − 1) t − 4t + 5 = 0
2
)
π
⇔ tgx = 1 ⇔ x = + kπ, k ∈ ]
4
⎡ π⎤
b/ Ta coù : x ∈ ⎢ 0, ⎥ thì tgx = t ∈ [ 0,1]
⎣ 4⎦
Xeù t phöông trình : t 2 − 2mt + 4m − 3 = 0 ( 2 )
⇔ t 2 − 3 = 2m ( t − 2 )
t2 − 3
⇔ = 2m (do t = 2 khoâ n g laø nghieä m )
t−2
t2 − 3
Ñaë t y = f ( t ) = ( C ) vaø (d) y = 2m
t−2
t 2 − 4t + 3
Ta coù : y ' = f ( t ) = 2
( t − 2)
Do (**) luoâ n coù nghieäm t = 1 ∈ [ 0,1] treân yeâu caàu baø i toaùn
⎡( d ) y = 2m khoâ ng coù ñieå m chung vôù i ( C )
⇔⎢
⎢⎣( d ) caé t ( C ) taï i 1 ñieå m duy nhaá t t = 1
3
⇔ 2m < ∨ 2m ≥ 2
2
3
⇔ m< ∨m≥1
4
Caù c h khaù c :
Y C B T ⇔ f(t) = t 2 − 2mt + 4m − 3 = 0 ( 2 ) voâ nghieä m treâ n [ 0,1 ) .
⎧Δ ≥ 0
⎪af (0 ) ≥ 0
⎪⎪
Ta coù (2) coù nghieä m ∈ [ 0,1] ⇔ f (0). f (1) ≤ 0 hay ⎨af (1) ≥ 0
⎪
⎪0 ≤ S ≤ 1
⎪⎩ 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧m2 − 4 m + 3 ≥ 0
⎪
⎪4m − 3 > 0 3
⇔ ( 4 m − 3) (2m − 2) ≤ 0 hay ⎨ ⇔ ≤ m ≤1
⎪ 2m − 2 > 0 4
⎪⎩0 ≤ m ≤1
3
Do ñoù (2) voâ nghieäm treâ n [ 0,1 ) ⇔ m < hay m >1 hay f (1) = 0
4
3
⇔m< ∨m≥1
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
BAØI TAÄP
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG VII
PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC CHÖÙA CAÊN VAØ PHÖÔNG
TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC CHÖÙA GIAÙ TRÒ TUYEÄT ÑOÁI
Ghi chuù : Do theo phöông trình chænh lyù ñaõ boû phaà n baá t phöông trình löôï n g
giaùc neâ n ta xöû lyù ñieàu kieä n B ≥ 0 baè n g phöông phaù p thöû laï i vaø chuù n g toâ i boû
caùc baø i toaùn quaù phöùc taï p .
⎧⎪sin x ≤ 0
⇔⎨
( 2
) (
⎪⎩5 cos x − 2 cos x − 1 = 4 1 − cos x
2
)
⎧sin x ≤ 0
⇔⎨
⎩2 cos x + 5 cos x − 3 = 0
2
⎧sin x ≤ 0
⎪
⇔⎨ 1
⎪⎩cos x = 2 ∨ cos x = −3 ( loaï i )
⎧sin x ≤ 0
⎪
⇔⎨ π
⎪⎩ x = ± 3 + k2π, k ∈ ]
π
⇔ x = − + k2π, k ∈ ]
3
Ñieà u kieän :
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧cos x ≠ 0
⎪ ⎧sin 2x ≠ 0
⎨sin x ≠ 0 ⇔ ⎨ ⇔ sin 2x > 0
⎪sin 2x ≥ 0 ⎩sin 2x ≥ 0
⎩
Luù c ñoù :
( *) ⇔ sin3 x + cos3 x + sin2 x cos x + cos2 x sin x = 2 sin 2x
⇔ sin2 x ( sin x + cos x ) + cos2 x ( cos x + sin x ) = 2sin 2x
( )
⇔ ( sin x + cos x ) sin 2 x + cos2 x = 2 sin 2x
⎧⎪sin x + cos x ≥ 0
⇔⎨ 2
⎪⎩( sin x + cos x ) = 2 sin 2x
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ ⎛ π⎞
⎪ 2 sin ⎜ x + ⎟ ≥ 0 ⎪sin ⎜ x + ⎟ ≥ 0
⇔⎨ ⎝ 4⎠ ⇔⎨ ⎝ 4⎠
⎪1 + sin 2x = 2 sin 2x ⎪sin 2x = 1 ( nhaä n do sin 2x > 0 )
⎩ ⎩
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ ⎛ π⎞
⎪⎪sin ⎜ x + 4 ⎟ ≥ 0 ⎪⎪sin ⎜ x + 4 ⎟ ≥ 0
⇔⎨ ⎝ ⎠ ⇔ ⎝ ⎠
⎨
⎪ x = π + kπ, k ∈ ] ⎪ x = π + m2π ∨ x = 5π + m2π ( loaï i ) , m ∈ ]
⎪⎩ 4 ⎪⎩ 4 4
π
⇔ x = + m2π, m ∈ ]
4
⎛ π⎞
Baø i 140 : Giaû i phöông trình 1 + 8 sin 2x. cos2 2x = 2 sin ⎜ 3x + ⎟ ( *)
⎝ 4⎠
⎧ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ 3x + 4 ⎟ ≥ 0
⎪ ⎝ ⎠
Ta coù : (*) ⇔ ⎨
⎪1 + 8 sin 2x cos2 2x = 4 sin2 ⎛ 3x + π ⎞
⎪⎩ ⎜ ⎟
⎝ 4⎠
⎧ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ 3x + 4 ⎟ ≥ 0
⎪ ⎝ ⎠
⇔⎨
⎪1 + 4 sin 2x (1 + cos 4x ) = 2 ⎡1 − cos( 6x + π ) ⎤
⎪⎩ ⎢⎣ 2 ⎥⎦
⎧ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ 3x + ⎟ ≥ 0
⇔⎨ ⎝ 4⎠
⎪1 + 4 sin 2x + 2 ( sin 6x − sin 2x ) = 2 (1 + sin 6x )
⎩
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ ⎛ π⎞
⎪⎪sin ⎜ 3x + 4 ⎟ ≥ 0 ⎪⎪sin ⎜ 3x + 4 ⎟ ≥ 0
⇔⎨ ⎝ ⎠ ⇔⎨ ⎝ ⎠
⎪sin 2x = 1 ⎪ x = π + kπ ∨ x = 5π + kπ, k ∈ ]
⎪⎩ 2 ⎪⎩ 12 12
⎛ π ⎞
So laï i vôù i ñieà u kieä n sin ⎜ 3x + ⎟ ≥ 0
⎝ 4⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π
•Khi x = + kπ thì
12
⎛ π⎞ ⎛π ⎞
sin ⎜ 3x + ⎟ = sin ⎜ + 3kπ ⎟ = cos kπ
⎝ 4⎠ ⎝2 ⎠
⎡1 , ( neá u k chaü n ) ( nhaä n )
=⎢
⎢⎣ −1 , ( neá u k leû ) ( loaï i )
5π
• Khi x = + kπ thì
12
⎛ π⎞ ⎛ 3π ⎞ ⎛ π ⎞
sin ⎜ 3x + ⎟ = sin ⎜ + 3kπ ⎟ = sin ⎜ − + kπ ⎟
⎝ 4⎠ ⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠
⎡ −1 , neá u k chaü n ( loaï i )
=⎢
⎢⎣1 , neá u k leû ( nhaä n )
π 5π
Do ñoù ( *) ⇔ x = + m2π ∨ x = + ( 2m + 1) π, m ∈ ]
12 12
1 − sin 2x + 1 + sin 2x
Baø i 141 : Giaû i phöông trình = 4 cos x ( * )
sin x
Luù c ñoù : ( *) ⇔ 1 − sin 2x + 1 + sin 2x = 2 sin 2x
( hieån nhieân sinx = 0 khoâ n g laø nghieä m , vì sinx =0 thì VT = 2, VP = 0 )
⎧⎪2 + 2 1 − sin2 2x = 4 sin2 2x
⇔⎨
⎪⎩sin 2x ≥ 0
⎪⎧ 1 − sin2 2x = 2 sin2 2x − 1
⇔⎨
⎪⎩sin 2x ≥ 0
⎧1 − sin 2 2x = 4 sin4 2x − 4 sin2 2x + 1
⎪
⎪ 1
⇔ ⎨sin2 2x ≥
⎪ 2
⎪⎩sin 2x ≥ 0
( )
⎧sin 2 2x 4 sin 2 2x − 3 = 0
⎪
⇔⎨ 1
⎪sin 2x ≥
⎩ 2
⎧ 3 − 3
⎪sin 2x = ∨ sin 2x =
⎪ 2 2
⇔⎨
⎪sin 2x ≥ 2
⎪⎩ 2
3
⇔ sin 2x =
2
π 2π
⇔ 2x = + k2π ∨ 2x = + k2π, k ∈ ]
3 3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π π
⇔x= + kπ ∨ x = + kπ, k ∈ ]
6 3
Chuù yù : Coù theå ñöa veà phöông trình chöùa giaù trò tuyeä t ñoá i
⎧sin x ≠ 0
( *) ⇔ ⎪⎨
⎪⎩ cos x − sin x + cos x + sin x = 2 sin 2x
⇔ cos x − sin x + cos x + sin x = 2 sin 2x
⎧t ≤ 2
⇔⎨ ⇔ t =1
⎩t = 1 ∨ t = 4
Do ñoù ( * )
⎛ π⎞ 1 π π π 5π
⇔ sin ⎜ x + ⎟ = ⇔ x + = + k2π hay x + = + k2π, k ∈ ]
⎝ 3⎠ 2 3 6 3 6
π π
⇔ x = − + k2π ∨ x = + k2π, k ∈ ]
6 2
(*) thaø n h 3u ( u 2 + 1) = 5 ( u 2 + 2 )
⇔ 3u 3 − 5u 2 + 3u − 10 = 0
⇔ ( u − 2 ) ( 3u 2 + u + 5 ) = 0
⇔ u = 2 ∨ 3u 2 + u + 5 = 0 ( voâ nghieä m )
Do ñoù ( *) ⇔ tgx + 1 = 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ tgx + 1 = 4
⎛ π π⎞
⇔ tgx = 3 = tgα ⎜ vôù i − < α < ⎟ ⇔ x = α + k π , k ∈ ]
⎝ 2 2⎠
1
Baø i 144 : Giaû i phöông trình ( )
1 − cos x + cos x cos 2x =
2
sin 4x ( *)
( *) ⇔ ( )
1 − cos x + cos x cos 2x = sin 2x cos 2x
⎧cos x ≥ 0
⇔⎨ hay 1 − cos x + cos x = sin 2x
⎩cos 2x = 0
⎧cos x ≥ 0 ⎧cos x ≥ 0
⎪ ⎪
⇔⎨ π hay ⎨sin 2x ≥ 0
⎪⎩2x = 2 + kπ, k ∈ ] ⎪ 2
⎩1 + 2 ( 1 − cos x)cosx = sin 2x
⎧cos x ≥ 0 ⎧cos x ≥ 0
⎪ ⎪
⇔⎨ π π hay ⎨sin 2x ≥ 0
⎪⎩ x = 4 + k 2 , k ∈ ] ⎪ 2
⎩1 + 2 ( 1 − cos x)cosx = sin 2x ( VT ≥ 1 ≥ VP )
⎧cos x ≥ 0
⎧cos x ≥ 0 ⎪sin 2x ≥ 0
⎪ ⎪
⇔⎨ π 5π hay ⎨ 2
⎪⎩ x = ± 4 + hπ hay x = ± 4 + hπ, h ∈ ] ⎪sin 2x = 1
⎪⎩(1 − cos x ) cos x = 0
π
⇔ x = ± + hπ, h ∈ ]
4
⎧sin 2x = 1 ⎧sin 2x = 1
hay ⎨ hay ⎨
⎩cos x = 0 ( ⇒ sin 2x = 0 ) ⎩cos x = 1 ( ⇒ sin x = 0 ⇒ sin 2x = 0 )
π
⇔ x = ± + hπ, h ∈ ]
4
Baø i 145 : Giaû i phöông trình sin3 x (1 + cot gx ) + cos3 x (1 + tgx ) = 2 sin x cos x ( *)
sin x + cos x ⎞ ⎛ cos x + sin x ⎞
( *) ⇔ sin3 x ⎛⎜ 3
⎟ + cos x ⎜ ⎟ = 2 sin x cos x
⎝ sin x ⎠ ⎝ cos x ⎠
( )
⇔ ( sin x + cos x ) sin 2 x + cos2 x = 2 sin x cos x
⎧sin x + cos x ≥ 0
⇔⎨
⎩1 + sin 2x = 2 sin 2x
⎧ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ x + ⎟ ≥ 0
⎧sin x + cos x ≥ 0 ⎪ ⎝ 4⎠
⇔⎨ ⇔⎨
⎩sin 2x = 1 ⎪ x = π + kπ, k ∈ ]
⎪⎩ 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ ⎛ π⎞
⎪⎪sin ⎜ x + 4 ⎟ ≥ 0
⇔⎨ ⎝ ⎠
⎪ x + π = π + kπ, k ∈ ]
⎪⎩ 4 2
⎧ ⎛ π⎞
⎪⎪sin ⎜ x + 4 ⎟ ≥ 0
⇔⎨ ⎝ ⎠
⎪ x + π = π + h2π hay x + π = 3π + h2π, h ∈ ]
⎪⎩ 4 2 4 2
π
⇔ x = + h2π, h ∈ ]
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧cos x + cos 2x = 2
( * *) ⇔ ⎪⎨
⎪⎩sin x + cos x ≥ 0
⎧cos x = 1
⎪
⇔ ⎨cos 2x = 2 cos2 x − 1 = 1
⎪sin x + cos x ≥ 0
⎩
⎧cos x = 1
⇔⎨ ⇔ x = 2kπ, k ∈ ]
⎩sin x + cos x ≥ 0
Caù c h khaù c
2
( *) ⇔ cos2 x − sin 2 x + ( cos x + sin x ) = 2 cos x + sin x
2
⇔ (cos x + sin x).(cos x − sin x ) + ( cos x + sin x ) = 2 cos x + sin x
⎧⎪cos x + sin x > 0
⇔ cos x + sin x = 0 hay ⎨
⎪⎩ cos x − sin x + ( cos x + sin x ) = 2
⎧⎪cos x + sin x > 0
⇔ tgx = − 1 hay ⎨
⎪⎩2 cos x + 2 cos 2x = 4
⎧⎪cos x + sin x > 0
⇔ tgx = − 1 hay ⎨
⎪⎩cos x + cos 2x = 2
π ⎧cos x = 1
⇔ x = − + kπ, k ∈ ] hay ⎨
4 ⎩cos 2x = 1
π
⇔ x = − + kπ hay x = 2kπ, k ∈ ]
4
( nhaä n xeù t: khi cosx =1 thì sinx = 0 vaø sinx + cosx = 1 > 0 )
BAØI TAÄP
1. Giaû i phöông trình :
a/ 1 + sin x + cos x = 0
4x
cos − cos2 x
b/ 3 =0
1 − tg 2 x
c/ sin x + 3 cos x = 2 + cos 2x + 3 sin 2x
d/ sin 2 x − 2 sin x + 2 = 2 sin x − 1
3tgx
e/ 2 3 sin x = − 3
2 sin x − 1
sin2 2x + cos4 2x − 1
f/ =0
sin cos x
g/ 8 cos 4x cos2 2x + 1 − cos 3x + 1 = 0
h/ sin x + sin x + sin2 x + cos x = 1
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
(ÑS : 1+ 3 ≤ m ≤ 2 1+ 2 )
B) PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏ N G GIAÙ C CHÖÙ A CAÙ C TRÒ TUYEÄ T ÑOÁ I
Caù ch giaû i : 1/ Môû giaù trò tuyeä t ñoá i baèn g ñònh nghóa
2/ AÙ p duïn g
• A = B ⇔ A = ±B
⎧B ≥ 0 ⎧B ≥ 0 ⎧A ≥ 0 ⎧A < 0
•A =B⇔⎨ ⇔⎨ 2 ⇔⎨ ∨⎨
⎩ A = ±B ⎩A = B ⎩ A = B ⎩ A = −B
2
⎧ 1
⎪sin 3x ≤
⇔⎨ 3
⎪1 − sin 2 3x = 1 − 2 3 sin 3x + 3 sin2 3x
⎩
⎧ 1
⎪sin 3x ≤
⇔⎨ 3
⎪4 sin 2 3x − 2 3 sin 3x = 0
⎩
⎧ 1
⎪sin 3x ≤ 3
⎪
⇔⎨
⎪sin 3x = 0 ∨ sin 3x = 3
⎪⎩ 2
⇔ sin 3x = 0
kπ
⇔x= ,k ∈]
3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ 2
⎪sin x ≤ 3
⇔⎨
( )
⎪4 1 − sin 2 x = 4 − 12 sin x + 9 sin 2 x
⎩
⎧ 2
⎪sin x ≤
⇔ ⎨ 3
⎪13 sin2 x − 12 sin x = 0
⎩
⎧ 2
⎪⎪sin x ≤ 3
⇔ ⎨
⎪sin x = 0 ∨ sin x = 12
⎪⎩ 13
⇔ sin x = 0
⇔ x = kπ, k ∈ ]
(
Ñaë t t = sin x − cos x ñieà u kieä n 0 ≤ t ≤ 2 )
Thì t = 1 − sin 2x
2
(
( *) thaønh : t + 2 1 − t 2 = 1 )
⇔ 2t 2 − t − 1 = 0
1
⇔ t = 1 ∨ t = − ( loaï i do ñieà u kieä n )
2
khi t = 1 thì 1 = 1 − sin 2x
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ sin 2x = 0
kπ
⇔x= ,k ∈]
2
Baø i 151 : Giaû i phuông trình sin 4 x − cos4 x = sin x + cos x ( * )
( *) ⇔ ( sin2 x + cos2 x )( sin2 x − cos2 x ) = sin x + cos x
⇔ − cos 2x = sin x + cos x
⎧⎪− cos 2x ≥ 0
⇔⎨ 2
⎪⎩cos 2x = 1 + 2 sin x cos x
⎧⎪cos 2x ≤ 0
⇔⎨
⎪⎩1 − sin 2x = 1 + sin 2x
2
⎧⎪cos 2x ≤ 0
⇔⎨
⎪⎩ sin 2x = − sin 2x
2
⎧cos 2x ≤ 0
⇔⎨
⎩sin 2x = 0
⎧cos 2x ≤ 0
⇔⎨ 2 ⇔ cos 2x = −1
⎩cos 2x = 1
π
⇔ x = + kπ, k ∈ ]
2
(
Ta coù : ( * ) ⇔ 2 3 sin x cos x − 2 cos2 x = 2 2 + 2 2 cos2 x − 1 )
⎛ 3 1 ⎞
⇔ cos x ⎜⎜ sin x − cos x ⎟⎟ = cos x
⎝ 2 2 ⎠
⎛ π⎞
⇔ cos x.sin ⎜ x − ⎟ = cos x
⎝ 6⎠
⎧cos x > 0 ⎧cos x < 0
⎪ ⎪
⇔ cos x = 0 ∨ ⎨ ⎛ π⎞ ∨⎨ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ x − 6 ⎟ = 1 ⎪sin ⎜ x − 6 ⎟ = −1
⎩ ⎝ ⎠ ⎩ ⎝ ⎠
⎧cos x > 0 ⎧cos x < 0
⎪ ⎪
⇔ cos x = 0 ∨ ⎨ π π ∨⎨ π π
⎪⎩ x − 6 = 2 + k2π, k ∈ ] ⎪⎩ x − 6 = − 2 + k2π, k ∈ ]
⎧cos x > 0 ⎧cos x < 0
π ⎪ ⎪
⇔ x = + kπ, k ∈ ] ∨ ⎨ 2π ∨⎨ π
2 ⎪⎩ x = 3 + k2π, k ∈ ] ⎪⎩ x = − 3 + k2π, k ∈ ]
π
⇔ x = + kπ, k ∈ ]
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Ta coù :
sin6 x + cos6 x = ( sin2 x + cos2 x )( sin4 x − sin2 x cos2 x + cos4 x )
3
=1− sin 2 2x
4
Ñaë t t = sin 2x ñieà u kieän 0 ≤ t ≤ 1
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3 2
t = at ( * *)
thì (*) thaø n h : 1 −
4
1 3
⇔ − t = a (do t = 0 thì (**) voâ nghieäm )
t 4
1 3
Xeù t y = − t treâ n D = ( 0,1]
t 4
1 3
thì y ' = − 2 − < 0
t 4
1
Do ñoù : (*) coù nghieä m ⇔ a ≥ •
4
Ta coù
(1 − t ) −2 (1 + t ) + (1 − t )
y' = − 1+ t + =
2 1+ t 2 1+ t
−3t − 1
⇔ y' = < 0 ∀t ∈ ⎡⎣0, 3 ⎤⎦
2 1+t
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎡ π⎤
(
Do ñoù : (*) coù nghieä m treâ n ⎢ 0, ⎥ ⇔ 1 − 3
⎣ 3⎦
) 1+ 3 ≤ m ≤ 1•
BAØI TAÄP
1
e/ cot gx = tgx +
sin x
f/ 2 cos x − sin x = 1
1 + cos x + 1 − cos x
g/ = 4 sin x
cos x
1 − cos 2x ⎛ 1⎞
h/ = 2 ⎜ cos x − ⎟
sin x ⎝ 2⎠
sin 3 x + cos3 x
m/ cos 2x + 1 + sin 2x =
2
n/ cos x + sin 3x = 0
1
r/ cot gx = tgx +
sin x
s/ cos x + 2 sin 2x − cos 3x = 1 + 2 sin x − cos 2x
tg 2 x 1
o/ = tgx + 1 +
tgx − 1 tgx − 1
p/ sin x − cos x + sin x + cos x = 2
2. sin x + cos x + a sin 2x = 1
Tìm tham soá a döông sao cho phöông trình coù nghieä m
3. Cho phöông trình: sin x − cos x + 4 sin 2x = m
a/ Giaû i phöông trình khi m = 0
65
b/ Tìm m ñeå phöông trình coù nghieä m (ÑS 2−4≤ m≤ )
16
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG VIII
⎧A ≥ 0 ∧ B ≥ 0
AÙ p duï n g Neá u ⎨ thì A = B = 0
⎩A + B = 0
Ta coù :
( ) +( )
2 2
(*) ⇔ 2 cos x − 3 3tgx + 1 =0
⎧ 3
⎪cos x =
⎪
⇔⎨ 2
⎪tgx = − 1
⎪⎩ 3
⎧ π
⎪⎪ x = ± 6 + k2π, k ∈
⇔⎨
⎪tgx = − 1
⎪⎩ 3
π
⇔x=− + k2π, k ∈
6
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ 1
⎪⎪ cos 4x = −
2
⇔⎨
⎪x = − 2 π 2π
+m2π hay x = m2π hay x = + m2π , m ∈
⎪⎩ 3 3
2π
⇔x=± + m2π, m ∈
3
(ta nhaä n k = ±1 vaø loaï i k = 0 )
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧sin 4x ≠ 0
⎪
⇔⎨ 1
⎪⎩sin x = 2
⎧sin 4x ≠ 0
⎪
⇔⎨ π 5π
⎪⎩ x = 6 + k2π ∨ 6 + k2π, k ∈
π 5π
⇔ x = + k2π ∨ x = + k2π, k ∈
6 6
⇔ cos 2x = −1
π
⇔ x = + kπ, k ∈
2
Caùc h khaù c
Ta coù sin 4 x − cos4 x ≤ sin 4 x ≤ sin x ≤ sin x + cos x
⎧⎪cos x = 0 π
Do ñoù (*) ⇔ ⎨ 4 ⇔ cos x = 0 ⇔ x = + kπ, k ∈
⎪⎩sin x = sin x 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧sin 2 3x = 1
⎪ 2 ⎧sin 2 x = 1
⎨sin x = 1 ⇔ ⎨
⎪sin 3x = −1 ⎩sin 3x = −1
⎩
⎧ π
⎪ x = ± + k2π, k ∈ π
⇔⎨ 2 ⇔ x = + k2π, k ∈
⎪⎩sin 3x = −1 2
cos3 x − sin 3 x
Baø i 161 Giaû i phöông trình: = 2 cos 2x (*)
sin x + cos x
Ñieà u kieän : sin x ≥ 0 ∧ cos x ≥ 0
Ta coù : (*)
(
⇔ ( cos x − sin x )(1 + sin x cos x ) = 2 ( cos2 x − sin 2 x ) sin x + cos x )
⎡ cos x − sin x = 0 (1)
⇔⎢
(
⎢⎣1 + sin x cos x = 2 ( cos x + sin x ) sin x + cos x ) (2)
π
Ta coù : i (1) ⇔ tgx = 1 ⇔ x = + kπ, k ∈
4
i Xeù t (2)
Ta coù : khi sin x ≥ 0 thì sin x ≥ sin x ≥ sin2 x
Töông töï cos x ≥ cos x ≥ cos2 x
Vaäy sin x + cos x ≥ 1 vaø sin x + cos x ≥ 1
Suy ra veá phaû i cuûa (2) thì ≥ 2
1 3
Maø veá traù i cuûa (2): 1 + sin 2x ≤
2 2
Do ñoù (2) voâ nghieäm
π
Vaäy : (*) ⇔ x = + kπ, k ∈
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧cos 3x ≥ 0
⇔⎨ ⇔ cos 3x = 1
⎩cos 3x = ±1
Maë t khaùc : 2 (1 + sin 2 2x ) ≥ 2
daá u = xaû y ra ⇔ sin 2x = 0
Vaäy : cos 3x + 2 − cos2 3x ≤ 2 ≤ 2 (1 + sin 2 2x )
daá u = cuû a (*) chæ xaû y ra khi:
cos 3x = 1 ∧ sin 2x = 0
⎧cos 3x = 1
⎪
⇔⎨ kπ
⎪⎩ x = 2 , k ∈ ( coù 4 ñaà u ngoï n cung )
⇔ x = 2mπ , m ∈
⎛ π⎞
Baø i 164: Giaû i phöông trình: tg 2 x + cotg 2 x = 2 sin5 ⎜ x + ⎟ (*)
⎝ 4⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧tg 2 x = 1
⎪
⇔⎨ π
⎪ x = + k2π , k ∈
⎩ 4
π
⇔ x = + k2π, k ∈
4
Tröôøng hôïp 3:
⎧ A ≤ M vaø B ≤ M ⎧A = M
AÙp duïng: Neáu ⎨ thì ⎨
⎩A + B = M + N ⎩B = N
⎧sin u = 1
sin u + sin v = 2 ⇔ ⎨
⎩sin v = 1
⎧sin u = 1
sin u − sin v = 2 ⇔ ⎨
⎩sin v = − 1
⎧sin u = − 1
sin u + sin v = − 2 ⇔ ⎨
⎩sin v = − 1
Töông töï cho caùc tröôøng hôïp sau
sin u ± cos v = ± 2 ; cos u ± cos v = ± 2
3x
Baø i 165: Giaû i phöông trình: cos 2x + cos − 2 = 0 ( *)
4
3x
Ta coù : ( *) ⇔ cos 2x + cos =2
4
3x
Do cos 2x ≤ 1 vaø cos ≤1
4
neâ n daáu = cuûa (*) chæ xaû y ra
⎧cos 2x = 1 ⎧ x = kπ , k ∈
⎪ ⎪
⇔⎨ 3x ⇔⎨ 8hπ ⇔ x = 8mπ, m ∈
⎪⎩cos 4 = 1 ⎪⎩ x = 3 , h ∈
8hπ 8h
Do : kπ = ⇔k=
3 3
ñeå k nguyeâ n ta choï n h = 3m ( m ∈ Ζ ) ( thì k = 8m )
Caù c h khaù c
⎧cos 2x = 1 ⎧ x = kπ , k ∈
⎪ ⎪
⎨ 3x ⇔ ⎨ 3kπ ⇔ x = 8mπ, m ∈
⎪⎩ cos = 1 ⎪⎩cos 4 = 1
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Ta coù :
⎛ 1 3 ⎞ ⎛ 3 1 ⎞
( *) ⇔ 2 = ⎜⎜ − cos 2x + sin 2x ⎟⎟ + ⎜⎜ sin x + cos x ⎟⎟
⎝ 2 2 ⎠ ⎝ 2 2 ⎠
⎛ π⎞ ⎛ π⎞
⇔ 2 = sin ⎜ 2x − ⎟ + sin ⎜ x + ⎟
⎝ 6⎠ ⎝ 6⎠
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ π π
⎪sin ⎜ 2x − 6 ⎟ = 1 ⎪ 2x − = + k2π, k ∈
⎪ ⎝ ⎠ ⎪ 6 2
⇔⎨ ⇔⎨
⎪sin ⎛ x + π ⎞ = 1 ⎪ x + = π + h2π, h ∈
π
⎪⎩ ⎜ ⎟ ⎪⎩ 6 2
⎝ 6⎠
⎧ π
⎪⎪ x = 3 + kπ, k ∈ π
⇔⎨ ⇔ x = + hπ, h ∈
⎪ x = π + h2π, h ∈ 3
⎪⎩ 3
Caù c h khaù c
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ 2x − 6 ⎟ = 1 ⎪sin ⎜ 2x − ⎟ = 1
⎪ ⎝ ⎠ ⎪ ⎝ 6⎠
( *) ⇔ ⎨ ⇔⎨
⎪sin ⎛ x + π ⎞ = 1 ⎪ x + π = π + h2π, h ∈
⎪⎩ ⎜ ⎟ ⎪⎩
⎝ 6⎠ 6 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ ⎛ π⎞
⎪⎪sin ⎜ 2x − 6 ⎟ = 1 π
⇔⎨ ⎝ ⎠ ⇔x= + hπ, h ∈
⎪ x = π + h2π, h ∈ 3
⎪⎩ 3
⇔ cos x = 0 ∨ cos x = 1
π
⇔ x = + kπ ∨ x = k2π, k ∈
2
Caùc h khaù c
( * *) ⇔ cos x = 0 hay cos x cos 2x = 1
⎧cos x = 1 ⎧cos x = − 1
⇔ cos x = 0 ∨ ⎨ ∨⎨
⎩cos 2x = 1 ⎩cos 2x = − 1
π ⎧ x = k2π, k ∈ ⎧ x = π + k2π, k ∈ ( loaï i )
⇔ x = + kπ, k ∈ ∨ ⎨ ∨⎨
2 ⎩cos 2x = 1 ⎩cos 2x = − 1
π
⇔ x = + kπ ∨ x = k2π, k ∈
2
Baø i 169: Giaû i phöông trình:
1
tg2x + tg3x + = 0 ( *)
sin x cos 2x cos 3x
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ sin x.sin 5x = −1
1
⇔− ( cos 6x − cos 4x ) = −1
2
⇔ cos 6x − cos 4x = 2
⎧t = cos 2x ⎧t = cos 2x
⎧cos 6x = 1 ⎪ 3 ⎪ 3
⇔⎨ ⇔ ⎨4t − 3t = 1 ⇔ ⎨4t − 3t = 1
⎩cos 4x = −1 ⎪ 2 ⎪
⎩2t − 1 = −1 ⎩t = 0
Do ñoù : (*) voâ nghieäm .
Caùc h khaù c
⎧sin x = 1 ⎧sin x = − 1
⇔ sin x. sin 5x = −1 ⇔ ⎨ hay ⎨
⎩sin 5x = − 1 ⎩sin 5x = 1
⎧ π ⎧ π
⎪ x = + k2π, k ∈ ⎪ x = − + k2π, k ∈
⇔⎨ 2 hay ⎨ 2
⎪⎩sin 5x = − 1 ⎪⎩sin 5x = 1
⇔ x ∈∅
1 1
Ta coù : ( *) ⇔ (1 + cos 6x ) cos 2x − (1 + cos 2x ) = 0
2 2
⇔ cos 6x cos 2x = 1
1
⇔ ( cos 8x + cos 4x ) = 1
2
⇔ cos 8x + cos 4x = 2
⎧cos 8x = 1
⇔⎨
⎩cos 4x = 1
⎧2 cos2 4x − 1 = 1
⇔⎨
⎩cos 4x = 1
⎧cos2 4x = 1
⇔⎨
⎩cos 4x = 1
⇔ cos 4x = 1
⇔ 4x = k2π, k ∈
kπ
⇔x= ,k ∈
2
Caùc h khaù c
⇔ cos 6x cos 2x = 1
⎧cos 2x = 1 ⎧cos 2x = −1
⇔⎨ hay ⎨
⎩cos 6x = 1 ⎩cos 6x = −1
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
x2
Baø i 171: Giaû i phöông trình: 1 − = cos x ( *)
2
x2
Ta coù : ( *) ⇔ 1 = + cos x
2
x2
Xeù t y= + cos x treâ n R
2
Ta coù : y ' = x − sin x
vaø y '' = 1 − cos x ≥ 0 ∀x ∈ R
Do ñoù y’(x) laø haø m ñoà n g bieá n treâ n R
Vaäy ∀x ∈ ( 0, ∞ ) : x > 0 neâ n y ' ( x ) > y ' ( 0 ) = 0
∀x ∈ ( −∞, 0 ) : x < 0 neâ n y ' ( x ) < y ' ( 0 ) = 0
Do ñoù :
x2
Vaäy : y = + cos x ≥ 1 ∀x ∈ R
2
Daáu = cuûa (*) chæ xaû y ra taï i x = 0
Do ñoù ( * ) ⇔ x = 0 •
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎨ 6
⎪⎩ sin x ≥ sin x vaø daá u =xaû y ra khi vaø chæ khi sin x = 1 hay sinx = 0
10 2
2
⇔ sin x = 1 ∨ sinx = 0
π
⇔x= ± + k 2π ∨ x = k 2π , k ∈
2
Caù c h khaù c
(*) ⇔ sin 4 x = 0 hay 1+ sin 2 x = sin 4 x + sin 6 x
⇔ sin x = 0 hay sin 2 x =1
BAØI TAÄP
Giaû i caù c phöông trình sau
1. lg ( sin 2 x ) − 1 + sin 3 x = 0
⎛ π⎞
2. sin 4x − cos 4x = 1 + 4 2 sin ⎜ x − ⎟
⎝ 4⎠
1
3. sin2 x + sin 2 3x = sin x. sin 2 3x
4
4. π sin x
= cos x
5. 2 cos x + 2 sin 10x = 3 2 + 2 cos 28x. sin x
2
6. ( cos 4x − cos 2x ) = 5 + sin 3x
7. sin x + cos x = 2 ( 2 − sin 3x )
8. sin 3x ( cos 2x − 2 sin 3x ) + cos 3x (1 + sin 2x − 2 cos 3x ) = 0
9. tgx + tg2x = − sin 3x cos 2x
10. 2 log a ( cot gx ) = log 2 ( cos x )
⎡ π⎤
11. 2sin x = cos x vôù i x ∈ ⎢0, ⎥
⎣ 2⎦
12. cos x + sin x = 1
13 14
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG IX
HEÄ PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC
⎧2 cos x − 1 = 0 (1)
⎪
Baø i 173: Giaû i heä phöông trình: ⎨ 3
⎪sin 2x = ( 2)
⎩ 2
1
Ta coù : (1) ⇔ cos x =
2
π
⇔x=± + k2π ( k ∈ Z )
3
π
Vôù i x= + k 2π thay vaøo (2), ta ñöôï c
3
⎛ 2π ⎞ 3
sin 2x = sin ⎜ + k4 π ⎟ =
⎝ 3 ⎠ 2
π
Vôù i x = − + k 2π thay vaøo (2), ta ñöôï c
3
⎛ 2π ⎞ 3 3
sin 2x = sin ⎜ − + k4π ⎟ = − ≠ (loaï i)
⎝ 3 ⎠ 2 2
π
Do ñoù nghieä m của heä laø : x = + k 2π, k ∈
3
⎧sin x + sin y = 1
⎪
Baø i 174: Giaû i heä phöông trình: ⎨ π
⎪⎩ x + y = 3
Caù c h 1:
⎧ x+y x−y
⎪⎪2 sin 2 .cos 2 = 1
Heä ñaõ cho ⇔ ⎨
⎪x + y = π
⎪⎩ 3
⎧ π x−y ⎧ x−y
⎪⎪2.sin 6 .cos 2 = 1 ⎪⎪cos 2 = 1
⇔⎨ ⇔ ⎨
⎪x + y = π ⎪x + y = π
⎩⎪ 3 ⎩⎪ 3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧x− y ⎧ π
⎪⎪ 2 = k 2 π ⎧ x − y = 4 k π ⎪⎪ x = + k 2π
⎪ 6
⇔⎨ ⇔⎨ π ⇔⎨ (k ∈ Z )
⎪x + y = π x + y = π
⎪⎩ ⎩⎪ 3 ⎪ y = − k 2π
⎪⎩
3 6
Caùc h 2:
Heä ñaõ cho
⎧ π ⎧ π
⎪⎪ y = 3 − x ⎪⎪ y = 3 − x
⇔⎨ ⇔⎨
⎪sin x + sin ⎛⎜ π − x ⎞⎟ = 1 ⎪ 3 cos x + 1 sin x = 1
⎪⎩ ⎝3 ⎠ ⎪⎩ 2 2
⎧ π ⎧ π
⎪⎪ y = 3 − x ⎪⎪
y =
3
−x
⇔⎨ ⇔⎨
⎛ π ⎞
⎪sin ⎜ + x ⎟ = 1 ⎪ π + x = π + k 2π
⎩⎪ ⎝ 3 ⎠ ⎪⎩ 3 2
⎧ π
⎪⎪ x = + k 2π
6
⇔⎨ k∈
π
⎪ y = − k 2π
⎪⎩ 6
Caùc h 1:
⎧ x+y x−y
⎪⎪2 sin 2 cos 2 = 2 (1)
Heä ñaõ cho ⇔⎨
⎪2 cos x + y cos x − y = 2 (2)
⎪⎩ 2 2
Laáy (1) chia cho (2) ta ñöôïc :
⎛x+ y⎞ x−y
tg ⎜ ⎟ = 1 ( do cos = 0 khoân g laø nghieä m cuû a (1) vaø (2) )
⎝ 2 ⎠ 2
x+ y π
⇔ = + kπ
2 4
π π
⇔ x + y = + k 2 π ⇔ y = − x + k 2π
2 2
⎛π ⎞
thay vaø o (1) ta ñöôïc : sin x + sin ⎜ − x + k2π ⎟ = 2
⎝2 ⎠
⇔ sin x + cos x = 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ π⎞
⇔ 2 cos ⎜ x − ⎟ = 2
⎝ 4⎠
π
⇔ x − = h 2π, h ∈
4
⎧ π
⎪⎪ x = 4 + h 2π, h ∈
Do ñoù : heä ñaõ cho ⇔ ⎨
⎪ y = π + ( k − h ) 2π, k , h ∈
⎪⎩ 4
⎧A = B ⎧A + C = B + D
Caù c h 2: Ta coù ⎨ ⇔⎨
⎩C = D ⎩A − C = B − D
Heä ñaõ cho
⎧⎪( sin x − cos x ) + ( sin y − cos y ) = 0
⇔⎨
⎪⎩( sin x + cos x ) + ( sin y − cos y ) = 2 2
⎧ ⎛ π⎞ ⎛ π⎞
⎪ 2 sin ⎜ x − 4⎠
⎟ + 2 sin ⎜ y − ⎟ = 0
4⎠
⎪ ⎝ ⎝
⇔⎨
⎪ 2 sin ⎛ x + π⎞ ⎛ π⎞
⎪⎩ ⎜ ⎟ + 2 sin ⎜ y + ⎟ = 2 2
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠
⎧ ⎛ π⎞ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ x − 4 ⎟ + sin ⎜ y − 4 ⎟ = 0
⎧ ⎛ π⎞ ⎛ π⎞ ⎪ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠
⎪sin ⎜ x − 4 ⎟ + sin ⎜ y − 4 ⎟ = 0 ⎪ ⎛
⎪ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠ π⎞
⇔⎨ ⇔ ⎨sin ⎜ x + ⎟ = 1
⎪sin ⎛ x + π ⎞ + sin ⎛ y + π ⎞ = 2 ⎪ ⎝ 4⎠
⎪⎩ ⎝⎜ 4⎠
⎟ ⎜
⎝ 4⎠
⎟ ⎪ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ y + ⎟ = 1
⎩ ⎝ 4⎠
⎧ π π
⎪ x + = + k 2π
⎪ 4 2
⎪ π π
⇔ ⎨ y + = + h 2π
⎪ 4 2
⎪ ⎛ π⎞ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ x − 4 ⎟ + sin ⎜ y − 4 ⎟ = 0
⎩ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠
⎧ π
⎪⎪ x = 4 + k2π
⇔⎨
⎪ y = π + h2π, h, k ∈ Z
⎪⎩ 4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π π
⇔ x − y = + kπ ( k ∈ Z) , vôù i x, y ≠ + kπ
4 2
π π
⇔ x = y + + kπ, vôù i x, y ≠ + kπ
4 2
⎛ π ⎞
Thay vaøo (2) ta ñöôïc : cos 2y + 3 cos ⎜ 2y + + k2π ⎟ = −1
⎝ 2 ⎠
⇔ cos 2 y − 3 s in 2 y = −1
3 1 1 ⎛ π⎞ 1
⇔ s in 2 y − cos 2 y = ⇔ sin ⎜ 2 y − ⎟ =
2 2 2 ⎝ 6⎠ 2
π π π 5π
⇔ 2 y − = + h 2π hay 2 y − = + h 2π ( h ∈ Z )
6 6 6 6
π π
⇔ y = + hπ, h ∈ hay y = + hπ, h ∈ ( loï ai)
6 2
Do ñoù :
⎧ 5π
⎪⎪ x = 6 + ( k + h ) π
Heä ñaõ cho ⇔⎨ ( h, k ∈ Z )
⎪ y = π + hπ
⎪⎩ 6
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ 2
⎪ (neá u k chaü n)
⎪ 4
=⎨
⎪− 2 (neá u k leû )
⎪⎩ 4
2
Ñaë t sin α = (vôù i 0 < α < 2π )
4
⎧ π ⎧ π
⎪ x = − 4 + 2mπ, m ∈ ⎪ x = − 4 + ( 2m + 1) π, m ∈
⎪ ⎪
Vaäy nghieäm heä ⎨ ∨⎨
y = α + h2π, h ∈ y = −α + 2hπ, h ∈
⎪⎡ ⎪⎡
⎪⎩ ⎢⎣ y = π − α + h2π, h ∈ ⎪⎩ ⎢⎣ y = π + α + h2π, h ∈
⎧ 1
⎪sin x.cos y = − (1 )
Baø i 178: Giaû i heä phöông trình: ⎨ 2
⎪tgx.cotgy = 1
⎩ ( 2)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
sin x cos y
Caù c h 2: ( 2) ⇔ = 1 ⇔ sin x cos y = cos x sin y
cos x sin y
⎧ 1
⎪⎪sin x cos y = − 2 ( 3)
Theá (1) vaø o ( 2 ) ta ñöôï c: ⎨
⎪cos x sin y = − 1 ( 4)
⎪⎩ 2
⎧⎪sin ( x + y ) = −1 ( 3) + ( 4 )
⇔⎨
⎪⎩sin ( x − y ) = 0 ( 3) − ( 4 )
⎧ π
⎪ x + y = − + k 2π, k ∈
⇔⎨ 2
⎪⎩ x − y = hπ, h ∈
⎧ π π
⎪⎪ x = − 4 + ( 2k + h ) 2
⇔⎨ ( h, k ∈ Z )
⎪ y = − π + ( 2k − h ) π
⎪⎩ 4 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ tgx = 3 ⎧ 3
⎪ ⎪tgx = −
Heä ñaõ cho : ⇔ ⎨ 3∨⎨ 3
⎪ tgy = − ⎪tgy = 3
⎩ 3 ⎩
⎧ π ⎧ π
⎪⎪ x = 3 + k π, k ∈ ⎪⎪ x = − 6 + k π, k ∈
⇔⎨ ∨⎨
π
⎪ y = − + hπ, h ∈ ⎪ y = π + hπ, h ∈
⎪⎩ 6 ⎪⎩ 3
⎧ 1
⎪sin x + sin y =
Baø i 180: Cho heä phöông trình: ⎨ 2
⎪⎩cos 2x + cos 2y = m
1
a/ Giaû i heä phöông trình khi m = −
2
b/ Tìm m ñeå heä coù nghieä m .
⎧ 1
⎪sin x + sin y = 2
Heä ñaõ cho ⇔⎨
⎪(1 − 2 sin 2 x ) + (1 − 2 sin 2 y ) = m
⎩
⎧ 1
⎪⎪sin x + sin y = 2
⇔⎨
⎪sin 2 x + sin 2 y = 2 − m
⎪⎩ 2
⎧ 1
⎪⎪sin x + sin y = 2
⇔⎨
⎪( sin x + sin y )2 − 2 sin x sin y = 1 − m
⎪⎩ 2
⎧ 1
⎪⎪sin x + sin y = 2
⇔⎨
⎪ 1 − 2 sin x sin y = 1 − m
⎪⎩ 4 2
⎧ 1
⎪⎪sin x + sin y = 2
⇔⎨
⎪sin x sin y = − 3 + m
⎪⎩ 8 4
Ñaë t X = sin x, Y = sin y vôù i X , Y ≤ 1
thì X, Y laø nghieäm cuûa heä phöông trình
1 m 3
t2 − t + − = 0 ( *)
2 4 8
1
a/ Khi m = − thì ( *) thaønh :
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 1
t2 − t− =0
2 2
⇔ 2t − t − 1 = 0
2
1
⇔ t =1∨ t = −
2
⎧sin x = 1 ⎧ 1
⎪ ⎪sin x = −
Vaäy heä ñaõ cho ⇔ ⎨ 1∨⎨ 2
⎪⎩sin y = −
2 ⎪⎩sin y = 1
⎧ π ⎧ h π
⎪⎪ x = 2 + k 2π, k ∈ ⎪⎪ x = −(−1) 6 + hπ, h ∈
⇔⎨ ∨⎨
⎪ y = −(−1) h π + hπ, h ∈ ⎪ y = π + k 2π, k ∈
⎩⎪ 6 ⎩⎪ 2
m 1 3
b/ Ta coù : ( *) ⇔ = −t 2 + t +
4 2 8
1 3
Xeù t y = −t 2 + t + ( C ) treâ n D = [ −1,1]
2 8
1
thì: y ' = −2t +
2
1
y' = 0 ⇔ t =
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧Δ / = 28 − 16m ≥ 0
⎪
⎪⎪af (1) = 1 + 2m ≥ 0 1 7
⇔ ⎨af (−1) = 9 + 2m ≥ 0 ⇔ − ≤ m ≤
⎪ 2 4
S
⎪−1≤ = ≤ 1 1
⎪⎩ 2 4
⎧⎪sin2 x + mtgy = m
Baø i 181: Cho heä phöông trình: ⎨ 2
⎪⎩tg y + m sin x = m
a/ Giaû i heä khi m = -4
b/ Vôù i giaù trò naø o cuû a m thì heä coù nghieä m .
⎧X = Y ⎧⎪ Y = −4 − X
⎨ 2 ∨⎨ 2
⎩ X − 4X + 4 = 0 ⎩⎪ X + 4X + 20 = 0 ( voâ nghieä m )
⎧⎪ X = 2 ( loaï i do X ≤ 1)
⇔⎨
⎪⎩ Y = 2
Vaäy heä ñaõ cho voâ nghieä m khi m = 4.
b/ Ta coù (*) ⇔ X 2 + mX − m = 0 vôù i X ≤ 1
⇔ X 2 = m (1 − X )
X2
⇔ = m ( do m khoâ ng laø nghieä m cuû a *)
1− X
X2 − X 2 + 2X
Xeù t Z = treâ n [ −1,1) ⇒ Z ' = ;
1−X (1 − X )
2
Z' = 0 ⇔ X = 0 ∨ X = 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧⎪ X = Y ( X ≤ 1)
Do ñoù heä ⎨ 2 coù nghieä m ⇔ m ≥ 0
⎪⎩ X + mX − m = 0
Xeù t (**): X 2 − mX + m2 − m = 0
Ta coù Δ = m 2 − 4 ( m 2 − m ) = −3m 2 + 4m
4
Δ≥0⇔0≤m≤
3
Keá t luaän : i Khi m ≥ 0 thì (I) coù nghieä m neâ n heä ñaõ cho coù nghieä m
i Khi m < 0 thì (I) voâ nghieäm maø (**) cuø n g voâ nghieä m
(do Δ < 0) neâ n heä ñaõ cho voâ nghieä m
Do ñoù : Heä coù nghieä m ⇔ m ≥ 0
Caù c h khaù c
Heä coù nghieä m ⇔ f (X) = X 2 + mX − m = 0 (*)hay
g(X) = X 2 − mX + m2 − m = 0 (**) coù nghieä m treân [-1,1]
⎧Δ1 = m 2 + 4m ≥ 0
⎪
⎪⎪af (1) ≥ 0
⇔ f (−1) f (1) ≤ 0 hay ⎨af (−1) ≥ 0
⎪
⎪ −1 ≤ S = − m ≤ 1
⎪⎩ 2 2
⎧Δ 2 = −3m + 4m ≥ 0
2
⎪
⎪⎪ag (−1) = m + 1 ≥ 0
2
⎪ 4
⇔ 1 − 2m ≤ 0 hay ⎨1 − 2m ≥ 0 hay m = 1 hay 0 ≤ m ≤
⎪ −2 ≤ m ≤ 2 3
⎩
⇔m≥0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧ ⎛ π⎞
⎪tgx + cotgx = 2sin ⎜ y + 4 ⎟ (1)
⎪ ⎝ ⎠
Baø i 182: Giaû i heä phöông trình: ⎨
⎪tgy + cotgy = 2sin ⎛ x - π ⎞ (2)
⎪⎩ ⎜ ⎟
⎝ 4⎠
Caù c h 1:
sinα cos α sin2 α + cos2 α 2
Ta coù : tgα + cotgα= + = =
cosα sin α sin α cos α sin 2α
⎧ 1 ⎛ π⎞
⎪ sin 2x = sin ⎜ y + 4 ⎟ (1)
⎪ ⎝ ⎠
Vaäy heä ñaõ cho ⇔ ⎨
⎪ 1 = sin ⎛ x − π ⎞ (2)
⎪⎩ sin 2y ⎜ ⎟
⎝ 4⎠
⎧ ⎛ π⎞
⎪1 = sin 2x sin ⎜ y + 4 ⎟ (1)
⎪ ⎝ ⎠
⇔⎨
⎪1 = sin 2y. sin ⎛ x − π ⎞ (2)
⎪⎩ ⎜ ⎟
⎝ 4⎠
⎧sin 2x = 1 ⎧sin 2x = −1
⎪ ⎪
Ta coù : (1) ⇔ ⎨ ⎛ π⎞ ∨⎨ ⎛ π⎞
⎪sin ⎜ y + 4 ⎟ = 1 ⎪sin ⎜ y + 4 ⎟ = −1
⎩ ⎝ ⎠ ⎩ ⎝ ⎠
⎧ π ⎧ π
⎪⎪ x = 4 + kπ, k ∈ ⎪⎪ x = − 4 + kπ, k ∈
⇔⎨ ∨⎨
⎪ y = π + h2π, h ∈ ⎪ y = − 3π + h2π, h ∈
⎩⎪ 4 ⎩⎪ 4
⎧ π
⎪⎪ x = 4 + kπ, k ∈
Thay ⎨ vaø o (2) ta ñöôï c
π
⎪ y = + h2π, h ∈
⎪⎩ 4
⎛ π⎞ π
sin 2y.sin ⎜ x − ⎟ = sin .sin kπ = 0 ≠ 1 (loaï i )
⎝ 4⎠ 2
⎧ −π
⎪⎪ x = 4 + kπ, k ∈
Thay ⎨ vaø o (2) ta ñöôï c
⎪y = − 3 π
+ h2π, h ∈
⎪⎩ 4
⎛ π⎞ ⎛ 3π ⎞ ⎛ π ⎞
sin 2y. sin ⎜ x − ⎟ = sin ⎜ − ⎟ sin ⎜ − + kπ ⎟
⎝ 4⎠ ⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠
⎛ π ⎞ ⎧1 ( neá u k leû )
= sin ⎜ − + kπ ⎟ = ⎨
⎝ 2 ⎠ ⎩−1 ( neá u k chaü n)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧⎪ x − y = m
Heä ñaõ cho ⇔ ⎨
⎪⎩4 cos ( x + y ) cos ( x − y ) = 1 + 4 cos m
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧⎪ x − y = m
⇔⎨
⎪⎩−4 cos ( x + y ) cos m + 4 cos m + 1 = 0
2
⎧⎪ x − y = m
⇔⎨
⎪⎩[2 cos m − cos ( x + y )] + 1 − cos ( x + y ) = 0
2 2
⎧⎪ x − y = m
⇔⎨
⎪⎩[2 cos m − cos ( x + y )] + sin ( x + y ) = 0
2 2
⎧x − y = m
⎪
⇔ ⎨cos ( x + y ) = 2 cos m
⎪
⎩sin ( x + y ) = 0
⎧x − y = m
⎪
⇔ ⎨ x + y = kπ , k ∈
⎪cos(kπ) = 2 cos m
⎩
π 2π
Do ñoù heä coù nghieä m ⇔ m = ± + h2π ∨ m = ± + h2π, h ∈
3 3
BAØI TAÄP
⎧ 1 ⎧ 3
⎪⎪sin x sin y = − 2 ⎪⎪sin x − sin 2y =
2
b/⎨ g/⎨
⎪cos x cos y = 1 ⎪cos x + cos 2y = 1
⎪⎩ 2 ⎩⎪ 2
⎧⎪ 2 cos x = 1 + cos y ⎧cos ( x + y ) = 2 cos ( x − y )
⎪
c/⎨ h/⎨ 3
⎩⎪ 2 sin x = sin y ⎪cos x.cos y =
⎩ 4
⎧ 1
⎪sin x cos y = ⎧sin x = 7 cos y
d/⎨ 4 k/⎨
⎪⎩3tgx = tgy ⎩5 sin y = cos x − 6
1
a/ Giaû i heä khi m = −
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ 3 1 ⎞
b/ Tìm m ñeå heä coù nghieä m ⎜ ÑS − ≤ m ≤ − hay m=0 ⎟
⎝ 4 4 ⎠
3. Tìm a ñeå heä sau ñaây coù nghieäm duy nhaá t:
⎧⎪ y 2 + tg 2 x = 1
⎨
⎪⎩ y + 1 = ax + a + sin x
2
( ÑS a= 2)
4. Tìm m ñeå caùc heä sau ñaâ y coù nghieä m .
⎪⎧cos x = m cos y
3
⎧sin x cos y = m 2
a/⎨ b / ⎨
⎩⎪sin x = m cos y ⎩sin y cos x = m
3
⎛ 1- 5 1+ 5 ⎞
( ÑS 1 ≤ m ≤ 2) ⎜⎜ ÑS
2
≤m≤
2
⎟⎟
⎝ ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG X:
HEÄ THÖÙC LÖÔÏNG TRONG TAM GIAÙC
I. ÑÒNH LYÙ HAØ M SIN VAØ COSIN
Cho ΔABC coù a, b, c laà n löôït laø ba caï n h ñoá i dieä n cuûa A,mm
B, l
C, R laø
baù n kính ñöôø n g troø n ngoaï i tieá p ΔABC , S laø dieä n tích ΔABC thì
a b c
= = = 2R
sin A sin B sin C
a 2 = b2 + c2 − 2bc cos A = b2 + c2 − 4S.cotgA
b2 = a 2 + c 2 − 2ac cos B = a 2 + c 2 − 4S.cotgB
c2 = a 2 + b2 − 2ab cos C = a 2 + b2 − 4S.cotgC
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
sin ( A − B ) a 2 − b2
Baø i 185: Cho ΔABC . Chöù n g minh: =
sin C c2
a 2 − b2 4R 2 sin2 A − 4R 2 sin2 B
Ta coù =
c2 4R 2 sin2 C
1 1
sin 2 A − sin 2 B 2 (
1 − cos 2A ) − (1 − cos 2B )
= = 2
sin C
2
sin C
2
A B 1 A B A B
Ta coù : tg ⋅ tg = ⇔ 3sin sin = cos cos
2 2 3 2 2 2 2
⎛ A B ⎞
⎜ do cos > 0, cos > 0 ⎟
⎝ 2 2 ⎠
A B A B A B
⇔ 2 sin sin = cos cos − sin sin
2 2 2 2 2 2
⎡ A+B A − B⎤ A+B
⇔ − ⎢cos − cos ⎥ = cos
⎣ 2 2 ⎦ 2
A−B A+B
⇔ cos = 2 cos ( *)
2 2
Maë t khaùc : a + b = 2R ( sin A + sin B )
A+B A−B
= 4R sin cos
2 2
A+B A+B
= 8R sin
2
cos
2
( do ( *) )
= 4R sin ( A + B )
= 4R sin C = 2c
Caùc h khaù c :
a + b = 2c
⇔ 2R ( sin A + sin B ) = 4R sin C
A+B A−B C C
⇔ 2 sin cos = 4 sin cos
2 2 2 2
A−B C A+B ⎛ A+B C ⎞
⇔ cos = 2 sin = 2 cos ⎜ do sin = cos ⎟
2 2 2 ⎝ 2 2 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
A B A B A B A B
⇔ cos cos + sin sin = 2 cos cos − 2 sin sin
2 2 2 2 2 2 2 2
A B A B
⇔ 3 sin sin = cos cos
2 2 2 2
A B 1
⇔ tg ⋅ tg =
2 2 3
Baø i 187: Cho ΔABC , chöù n g minh neá u cotgA, cotgB, cotgC taï o moä t caá p soá
coä n g thì a 2 , b2 , c2 cuõ n g laø caá p soá coä n g.
Ta coù : cot gA, cot gB, cot gC laø caá p soá coä ng ⇔ cot gA + cot gC = 2 cot gB ( * )
Caù c h 1:
sin ( A + C ) 2 cos B
Ta coù : ( *) ⇔ = ⇔ sin 2 B = 2 sin A sin C cos B
sin A sin C sin B
⇔ sin B = − ⎣⎡cos ( A + C ) − cos ( A − C ) ⎦⎤ ⎣⎡ − cos ( A + C ) ⎦⎤
2
b2 + c 2 − a 2
Do ñoù cotgA =
4S
a 2 + c 2 − b2 a 2 + b2 − c 2
Töông töï cotgB = , cotgC =
4S 4S
b +c −a
2 2 2
a + b − c2
2 2
a 2 + c 2 − b2
Do ñoù : ( *) ⇔ + = 2⋅
4S 4S 4S
⇔ 2b = a + c
2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1 1 1 1
Ta coù : + = +
b c 2R sin B 2R sin C
⎛ ⎞
1 ⎜ 1 1 ⎟
= ⎜ + ⎟
2R ⎜ 2π 4π ⎟
⎜ sin sin ⎟
⎝ 7 7 ⎠
4π 2π
sin + sin
1 7 7
=
2R 2π 4π
sin sin
7 7
3π π
2 sin . cos
1 7 7 ⎛ do sin 4 π = sin 3π ⎞
= ⋅ ⎜ ⎟
2R 2 π 3 π ⎝ 7 7 ⎠
sin . sin
7 7
π
cos
1 7 1
= ⋅ =
R π π 2R sin A
2 sin . cos
7 7
1
=
a
Caù c h 2:
1 1 1 1 1 1
= + ⇔ = +
a b c sin A sin B sin C
1 1 1 sin 4A + sin 2A
⇔ = + =
sin A sin 2A sin 4A sin 2A sin 4A
1 2 sin 3A. cos A 2 cos A 2 cos A
⇔ = = =
sin A sin 2A sin 4A sin 2A 2 sin A cos A
3π 4π
do : sin 3A = sin = sin = sin 4A •
7 7
Baø i 191: Tính caùc goù c cuûa ΔABC neá u
sin A sin B sin C
= =
1 3 2
a b c
Do ñònh lyù haø m sin: = = = 2R
sin A sin B sin C
sin A sin B sin C
neâ n : = = ( *)
1 3 2
a b c
⇔ = =
2R 2R 3 4R
b c ⎧⎪ b = a 3
⇔a= = ⇔⎨
3 2 ⎪⎩c = 2a
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
( )
2
Ta coù : c 2 = 4a 2 = a 3 + a2
⇔ c 2 = b2 + a 2
Vaï â y ΔABC vuoâ ng taï i C
Thay sin C = 1 vaø o ( *) ta ñöôï c
sin A sin B 1
= =
1 3 2
⎧ 1
⎪⎪sin A = 2
⇔⎨
⎪sin B = 3
⎪⎩ 2
⎧⎪ A = 300
⇔⎨
⎪⎩B = 60
0
Ghi chuù:
Trong tam giaùc ABC ta coù
a = b ⇔ A = B ⇔ sin A = sin B ⇔ cos A = cos B
BC2
AB2 + AC2 = 2AM2 +
2
a2
hay : c + b = 2m +
2 2 2
a
2
b2 − c 2
a/ Chöù n g minh: cotgα =
4S
b/ Giaû söû α = 45 , chöù n g minh: cotgC – cotgB = 2
0
HM MB − BH
a/ UAHM vuoâ n g ⇒ cotgα = =
AH AH
a BH
⇒ cotgα = − (1)
2AH AH
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
b2 − c 2 ( a + c − 2ac cos B ) − c
2 2 2
Maë t khaùc : =
4S 2AH.a
Ñaë t BC = a
b2 − c 2 a c cos B a BH
⇒ = − = − (2)
4S 2AH AH 2AH AH
b2 − c 2
Töø (1) vaø (2) ta ñöôïc : cotg α =
4S
Caùc h khaù c :
Goï i S1 , S 2 laà n löôï t laø dieä n tích tam giaù c ABH vaø ACH
Aù p duï n g ñònh lyù haø m cos trong tam giaùc ABH vaø ACH ta coù :
AM2 + BM2 − c 2
cotg α = (3)
4S1
AM2 + CM2 − b2
− cotg α = (4)
4S2
Laá y (3) – (4) ta coù :
b2 − c 2 S
cotg α = ( vì S1 =S 2 = )
4S 2
HC HB HC − HB
b/Ta coù : cotgC – cotgB = − =
AH AH AH
=
( MH + MC ) − ( MB − MH )
AH
2MH
= = 2 cotg α = 2 cotg 450 = 2
AH
Caùc h khaù c :
Aù p duï n g ñònh lyù haø m cos trong tam giaùc ABM vaø ACM ta coù :
BM2 + c 2 − AM2
cotg B = (5)
4S1
CM2 + b2 − AM2
cotg C = (6)
4S2
Laá y (6) – (5) ta coù :
b2 − c 2 S
cotg C − cot gB = = 2 cot gα =2 ( vì S1 =S 2 = vaø caâ u a )
2S 2
Baø i 193 Cho UABC coù trung tuyeá n phaù t xuaá t töø B vaø C laø mb , mc thoû a
c mb
= ≠ 1 . Chöù n g minh: 2cotgA = cotgB + cotgC
b mc
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
c2 m2b
Ta coù : 2 = 2
b mc
1⎛ 2 b2 ⎞
⎜ a + c 2
− ⎟
c2 2 2 ⎠
⇔ 2 = ⎝
b 1⎛ 2 c2 ⎞
⎜ b + a 2
− ⎟
2⎝ 2⎠
c4 b4
⇔ b2 c 2 + a 2 c 2 − = a 2 b2 + b 2 c 2 −
2 2
1
⇔ a 2 c 2 − a 2 b2 = ( c 4 − b4 )
2
1
⇔ a 2 ( c 2 − b2 ) = ( c 2 − b2 )( c 2 + b2 )
2
⎛ c ⎞
⇔ 2a 2 = c 2 + b2 (1) ⎜ do ≠ 1 ⎟
⎝ b ⎠
Thay b + c = a + 2bc cos A vaøo (1), ta coù (1) thaøn h
2 2 2
a 2 = 2bc cos A
a2 4R 2 sin 2 A
⇔ cos A = =
2bc 2 ( 2R sin B ) ( 2R sin C )
cos A sin A sin ( B + C )
⇔2 = =
sin A sin B sin C sin B sin C
sinBcosC+ sinCcosB
⇔ 2 cotgA = = cotgC+ cotgB
sin B sin C
Baø i 194: Chöù n g minh neá u UABC coù trung tuyeá n AA’ vuoâ n g goù c vôù i trung
tuyeá n BB’ thì cotgC = 2 (cotgA + cotgB)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2 sin ( A + B )
⇔ = cotgC
sin A sin B
2 ( sin A cos B + sin B cos A )
⇔ = cotgC
sin A sin B
⇔ 2 ( cotg B + cotgA ) = cotgC
III. DIEÄN TÍCH TAM GIAÙC
Goï i S: dieä n tích UABC
R: baù n kính ñöôø n g troø n ngoaï i tieáp UABC
r: baù n kính ñöôøn g troøn noä i tieá p UABC
p: nöûa chu vi cuû a UABC
thì
1 1 1
S= a.h a = b.h b = c.hc
2 2 2
1 1 1
S = ab sin C = ac sin B = bc sin A
2 2 2
abc
S=
4R
S = pr
S = p ( p − a ) ( p − b )( p − c )
2S
Baø i 195: Cho UABC chöù n g minh: sin 2A + sin 2B + sin 2C =
R2
Ta coù :
sin2A+ ( sin2B + sin2C )
= sin2A + 2sin(B + C).cos(B - C)
= 2sinAcosA + 2sinAcos(B - C)
= 2sinA[cosA + cos(B - C)]
= 2sinA[- cos(B + C) + cos(B - C)]
= 2sinA.[2sinB.sinC]
a b c 1 abc 1 4RS 2S
= 4. . . = = = 2
2R 2R 2R 2 R 3 2 R3 R
1
Ta coù : S = dt ( ΔABC ) = ab sin C
2
1
= ab sin ( A + B )
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
= ab [sin A cos B + sinB cos A ]
2
1 ⎡⎛ a ⎞ ⎛b ⎞ ⎤
= ab ⎢⎜ sin B ⎟ cos B + ⎜ sin A ⎟ cos A ⎥ (do ñl haø m sin)
2 ⎣⎝ b ⎠ ⎝a ⎠ ⎦
1 2
= ⎡⎣a sin B cos B+ b2 sin A cos A ⎤⎦
2
1 2
= ( a sin 2B + b2 sin 2A )
4
n = α, GBC
Baø i 197: Cho ΔABC coù troï n g taâ m G vaø GAB n = β, GCA
n = γ.
3 ( a 2 + b2 + c 2 )
Chöù n g minh: cotgα + cotgβ +cotgγ =
4S
MB AM 1 a
= ⇔ sin α = MB sin B = sin B (2)
sin α sin B AM 2AM
= =
ab abc
3c + b − a
2 2 2
3c + b − a 2
2 2
= =
abc 4S
R
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
3a 2 + c 2 − b2
cotgβ =
4S
3b + a 2 − c 2
2
cotgγ =
4S
Do ñoù :
cotgα + cotgβ + cotgγ
3c2 + b2 − a 2 3a 2 + c2 − b2 3b2 + a 2 − c 2
= + +
4S 4S 4S
3 (a + b + c )
2 2 2
=
4S
3 2
Caù c h khaù c : Ta coù m2a + m2b + mc2 =
4
( a + b2 + c2 ) (*)
a2
c2 + ma2 −
4 = 4c + 4ma − a (a)
2 2 2
cotgα =
4SΔABM 8S
3 ( a 2 + b2 + c 2 )
cotg α + cotg β + cotg γ =
4S
Baø i 198: Goï i I laø taâ m ñöôø n g troø n noä i tieáp ΔABC .
Chöù n g minh:
A B C
a/ r = 4R sin sin sin
2 2 2
b/ IA.IB.IC = 4Rr 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
B BH
a/ Ta coù : ΔIBH ⊥⇒ cotg=
2 IH
B
⇒ BH = rcotg
2
C
Töông töï HC = r cotg
2
Maø : BH + CH = BC
neâ n
⎛ B C⎞
r ⎜ cotg + cotg ⎟ = a
⎝ 2 2⎠
⎛B + C⎞
r sin ⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠
⇔ =a
B C
sin sin
2 2
A B C
⇔ r cos = ( 2R sin A ) sin sin
2 2 2
A A A B C
⇔ r cos = 4R sin cos sin sin
2 2 2 2 2
A B C A
⇔ r = 4R sin sin sin . (do cos >0)
2 2 2 2
Α IK r
b/ Ta coù : Δ ⊥ ΑΚΙ ⇒ sin = ⇒ IA =
2 IA A
sin
2
r r
Töông töï IB = ; IC =
B C
sin sin
2 2
r 3
Do ñoù : IA.IB.IC =
A B C
sin sin sin
2 2 2
r3
= = 4Rr 2 (do keá t quaû caâ u a)
r
4R
Baø i 199: Cho ΔABC coù ñöôø n g troø n noä i tieá p tieá p xuùc caù c caïn h ΔABC taï i A’,
B’, C’. ΔA 'B 'C ' coù caùc caï n h laø a’, b’, c’ vaø dieä n tích S’. Chöù n g minh:
a' b ' C⎛ A B⎞
a/ + = 2 sin ⎜ sin + sin ⎟
a b 2⎝ 2 2⎠
S' A B C
b/ = 2 sin sin sin
S 2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1n 1 1
a/ Ta coù : C n ' A 'B ' = C 'IB ' = ( π − A ) = ( B + C )
2 2 2
AÙ p duï n g ñònh lyù hình sin vaø o ΔA 'B 'C '
a'
= 2r (r: baù n kính ñöôø n g troø n noä i tieá p ΔABC )
sin A '
B C
⇒ a = r cot g + r cot g
2 2
B+C
sin
⇒a=r 2 (2)
B C
sin sin
2 2
(1) a ′ B C
Laáy ta ñöôï c = 2 sin sin
(2) a 2 2
b' A C
Töông töï = 2 sin .sin
b 2 2
a ' b' C⎛ A B⎞
Vaäy + = 2 sin ⎜ sin + sin ⎟ .
a b 2⎝ 2 2⎠
1 1 1
b/ Ta coù : n
A 'C 'B ' = .B 'IA ' = ( π − C ) = ( A + B )
2 2 2
A+B C
Vaäy sin C ' = sin = cos
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
1
a ' b 'sin C '
S ' dt ( ΔA 'B 'C ') 2
Ta coù : = =
S dt ( ΔABC ) 1
ab sin C
2
S ' ⎛ a ' ⎞ ⎛ b ' ⎞ sin C '
⇒ = ⎜ ⎟⎜ ⎟
S ⎝ a ⎠ ⎝ b ⎠ sin C
C
cos
B C A 2
= 4 sin sin 2 sin ⋅
2 2 2 C C
2 sin cos
2 2
B C A
= 2 sin ⋅ sin ⋅ sin
2 2 2
Baø i 200: Cho ΔABC coù troï n g taâm G vaø taâ m ñöôøn g troø n noä i tieá p I. Bieá t GI
n . Chöù n g minh:
vuoâ n g goù c vôù i ñöôø n g phaân giaùc trong cuûa BCA
a+b+c 2ab
=
3 a+b
Veõ GH ⊥ AC, GK ⊥ BC, ID ⊥ AC
IG caé t AC taï i L vaø caé t BC taï i N
Ta coù : Dt(ΔCLN) = 2Dt(ΔLIC)
=ID.LC = r.LC (1)
Maë t khaùc :
Dt(ΔCLN) = Dt(ΔGLC) + Dt(ΔGCN)
1
= ( GH.LC + GK.CN ) (2)
2
Do ΔCLN caân neâ n LC = CN
1
rLC = LC ( GH + GK )
2
⇔ 2r = GH + GK
Goï i h a , h b laø hai ñöôø n g cao ΔABC phaù t xuaá t töø A, B
GK MG 1 GH 1
Ta coù : = = vaø =
ha MA 3 hb 3
1
Do ñoù : 2r = ( ha + h b ) (3)
3
1 1
Maø : S = Dt ( ΔABC ) = pr = a.ha = b.h b
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2pr 2pr
Do ñoù : ha = vaø h b =
a b
2 ⎛1 1⎞
Töø (3) ta coù : 2r =pr ⎜ + ⎟
3 ⎝a b⎠
1 ⎛a + b⎞
⇔ 1 = p⎜ ⎟
3 ⎝ ab ⎠
a+b+c a+b
⇔3= ⋅
2 ab
2ab a+b+c
⇔ =
a+b 3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
BAØI TAÄP
1. Cho ΔABC coù ba caïn h laø a, b, c. R vaø r laà n löôï t laø baùn kính ñöø ô ng troøn
ngoaï i tieá p vaø noä i tieá p ΔABC . Chöù n g minh:
C A B
a/ ( a − b ) cotg + ( b − c ) cotg + ( c − a ) cotg = 0
2 2 2
r
b/ 1 + = cos A + cos B + cos C
R
A B C
c/ Neá u cotg , cotg , cotg laø caá p soá coä n g thì a, b, c cuõn g laø caáp soá
2 2 2
coä n g.
d/ Dieä n tích ΔABC = R r ( sin A + sin B + sin C )
e/ Neá u : a 4 = b4 + c4 thì ΔABC coù 3 goùc nhoï n vaø 2sin2 A = tgB.tgC
8
2. Neá u dieän tích ( ΔABC ) = (c + a -b)(c + b -a) thì tgC =
15
3. Cho ΔABC coù ba goù c nhoï n . Goï i A’, B’, C’ laø chaâ n caù c ñöôø n g cao veõ töø
A, B, C. Goï i S, R, r laà n löôï t laø dieä n tích, baù n kính ñöôø n g troø n ngoaï i
tieá p , noä i tieá p ΔABC . Goï i S’, R’, r’ laà n löôï t laø dieän tích, baùn kính
ñöôø n g troø n ngoaï i tieá p , noä i tieá p cuû a ΔA 'B 'C ' . Chöù n g minh:
a/ S’ = 2ScosA.cosB.cosC
R
b/ R ' =
2
c/ r’ = 2RcosA.cosB.cosC
4. ΔABC coù ba caï n h a, b, c taïo moä t caá p soá coä n g. Vôù i a < b < c
Chöù n g minh :
a/ ac = 6Rr
A −C B
b/ cos = 2 sin
2 2
3r ⎛ C A⎞
c/ Coâ n g sai d = ⎜ tg − tg ⎟
2 ⎝ 2 2⎠
5. Cho ΔABC coù ba goù c A, B, C theo thöù töï taïo 1 caá p soá nhaâ n coù coâ n g
boä i q = 2. Chöù n g minh:
1 1 1
a/ = +
a b c
5
b/ cos2 A + cos2 B + cos2 C =
4
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
CHÖÔNG XI:
NHAÄN DAÏNG TAM GIAÙC
Do A+B+C= π
3
Neâ n : ( *) ⇔ sin A + sin B − cos C =
2
A+B A−B ⎛ C ⎞ 3
⇔ 2 sin cos − ⎜ 2 cos2 − 1 ⎟ =
2 2 ⎝ 2 ⎠ 2
C A−B C 1
⇔ 2 cos cos − 2 cos2 =
2 2 2 2
C C A−B
⇔ 4 cos2 − 4 cos cos +1 = 0
2 2 2
2
⎛ C A − B⎞ 2 A − B
⇔ ⎜ 2 cos − cos ⎟ + 1 − cos =0
⎝ 2 2 ⎠ 2
2
⎛ C A − B⎞ 2 A − B
⇔ ⎜ 2 cos − cos ⎟ + sin =0
⎝ 2 2 ⎠ 2
⎧ C A−B
⎪⎪2 cos 2 = cos 2
⇔⎨
⎪sin A − B = 0
⎪⎩ 2
⎧ C
⎪⎪2 cos 2 = cos 0 = 1 ⎧C π
⎪ =
⇔⎨ ⇔ ⎨2 3
⎪A − B = 0 ⎪⎩ A = B
⎪⎩ 2
⎧ π
⎪⎪ A = B = 6
⇔⎨
⎪C = 2π
⎪⎩ 3
5
Ta coù : ( *) ⇔ 2 cos2 A − 1 + 2 3 ⎡⎣cos ( B + C ) cos ( B − C ) ⎤⎦ + = 0
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Ta coù
A+B A−B C C A B C
(*) ⇔ 2 sin cos + 2 sin cos = 2 sin sin + 2 sin
2 2 2 2 2 2 2
C A−B C C A+B A B
⇔ 2 cos cos + 2 sin cos = 2 cos + 2 sin sin
2 2 2 2 2 2 2
C⎛ A−B C⎞ A B
⇔ cos ⎜ cos + sin ⎟ = cos ⋅ cos
2⎝ 2 2⎠ 2 2
C⎡ A−B A + B⎤ A B
⇔ cos ⎢ cos + cos ⎥ = cos cos
2⎣ 2 2 ⎦ 2 2
C A B A B
⇔ 2 cos cos cos = cos cos
2 2 2 2 2
C 1 A B A B π
⇔ cos = (do cos > 0 vaø cos > 0 vì 0 < ; < )
2 2 2 2 2 2 2
⇔ C = 120 0
Baø i 204: Tính caùc goù c cuûa ΔΑΒ C bieá t soá ño 3 goùc taï o caáp soá coän g vaø
3+ 3
sin A + sin B + sin C =
2
Khoân g laø m maá t tính chaá t toå n g quaù t cuû a baø i toaù n giaû söû A < B < C
Ta coù : A, B, C taï o 1 caáp soá coä n g neâ n A + C = 2B
π
Maø A + B + C = π neâ n B =
3
3+ 3
Luù c ñoù : sin A + sin B + sin C =
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
π 3+ 3
⇔ sin A + sin + sin C =
3 2
3
⇔ sin A + sin C =
2
A+C A−C 3
⇔ 2 sin cos =
2 2 2
B A −C 3
⇔ 2 cos cos =
2 2 2
⎛ 3⎞ A−C 3
⇔ 2. ⎜⎜ ⎟⎟ cos =
⎝ 2 ⎠ 2 2
C−A 3 π
⇔ cos = = cos
2 2 6
⎧⎪ b2 + c 2 ≤ a 2 (1 )
⎨
⎪⎩sin A + sin B + sin C = 1 + 2 ( 2)
b2 + c 2 − a 2
AÙ p duï n g ñònh lyù haø m cosin: cos A =
2bc
Do (1): b + c ≤ a neâ n cos A ≤ 0
2 2 2
π π A π
Do ñoù : ≤A<π⇔ ≤ <
2 4 2 2
A π 2
Vaäy cos ≤ cos = ( ∗)
2 4 2
B+C B−C
Maë t khaùc : sin A + sin B + sin C = sin A + 2sin cos
2 2
A B−C
= sin A + 2 cos cos
2 2
⎛ 2⎞ ⎛ B−C ⎞
≤ 1 + 2 ⎜⎜ ⎟⎟ ⋅ 1 ⎜ do ( * ) vaø cos ≤ 1⎟
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠
Maø sin A + sin B + sin C = 1 + 2 do (2)
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎧
⎪sin A = 1 ⎧ π
⎪
⎪ A 2 ⎪⎪ A = 2
Daáu “=” taïi (2) xaû y ra ⇔ ⎨cos = ⇔ ⎨
⎪ 2 2 ⎪B = C = π
⎪ B−C ⎪⎩ 4
⎪⎩cos 2 = 1
Baø i 206: (Ñeà thi tuyeån sinh Ñaï i hoï c khoá i A, naê m 2004)
Cho ΔABC khoâ n g tuø thoûa ñieà u kieä n
cos 2A + 2 2 cos B + 2 2 cos C = 3 ( *)
Tính ba goù c cuû a ΔABC
⎪ A 1
⎪sin 2 = 2
⎩
* Caù c h 2: ( *) ⇔ cos 2A + 2 2 cos B + 2 2 cos C − 3 = 0
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
B+C B−C
⇔ cos2 A + 2 2 cos cos −2=0
2 2
A B−C
⇔ ( cos2 A − cos A ) + cos A + 2 2 sin cos −2=0
2 2
⎛ A⎞ A B−C
⇔ cos A ( cos A − 1) + ⎜ 1 − 2 sin 2 ⎟ + 2 2 sin cos −2=0
⎝ 2⎠ 2 2
2
⎛ A B − C⎞ ⎛ 2 B − C⎞
⇔ cos A ( cos A − 1) − ⎜ 2 sin − cos ⎟ − ⎜ 1 − cos ⎟=0
⎝ 2 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠
2
⎛ A B − C⎞ 2 B −C
⇔ cos A ( cos A − 1) − ⎜ 2 sin − cos ⎟ − sin = 0 (*)
⎝ 2 2 ⎠ 2
Do ΔABC khoâ n g tuø neân cos A ≥ 0 vaø cos A − 1 < 0
Vaäy veá traùi cuûa (*) luoâ n ≤ 0
⎧
⎪cos A = 0
⎪
⎪ A B−C
Daáu “=” xaû y ra ⇔ ⎨ 2 sin = cos
⎪ 2 2
⎪ B−C
⎪⎩sin 2 = 0
⎪⎧ A = 90
0
⇔⎨
⎪⎩B = C = 45
0
Baø i 207: Chöù n g minh ΔABC coù ít nhaá t 1 goù c 60 0 khi vaø chæ khi
sin A + sin B + sin C
= 3 (*)
cos A + cos B + cos C
Ta coù :
( ) ( ) (
(*) ⇔ sin A − 3 cos A + sin B − 3 cos B + sin C − 3 cos C = 0 )
⎛ π⎞ ⎛ π⎞ ⎛ π⎞
⇔ sin ⎜ A − ⎟ + sin ⎜ B − ⎟ + sin ⎜ C − ⎟ = 0
⎝ 3⎠ ⎝ 3⎠ ⎝ 3⎠
⎛ A + B π⎞ A−B ⎛ π⎞
⇔ 2 sin ⎜ − ⎟ cos + sin ⎜ C − ⎟ = 0
⎝ 2 3⎠ 2 ⎝ 3⎠
⎡⎛ π C ⎞ π ⎤ A−B ⎛C π⎞ ⎛C π⎞
⇔ 2 sin ⎢⎜ − ⎟ − ⎥ cos + 2 sin ⎜ − ⎟ cos ⎜ − ⎟ = 0
⎣⎝ 2 2 ⎠ 3 ⎦ 2 ⎝ 2 6⎠ ⎝ 2 6⎠
⎛C π⎞⎡ A−B ⎛ C π ⎞⎤
⇔ 2 sin ⎜ − ⎟ ⎢ − cos + cos ⎜ − ⎟ ⎥ = 0
⎝ 2 6⎠⎣ 2 ⎝ 2 6 ⎠⎦
⎛C π⎞ A−B ⎛C π⎞ ⎛π A + B⎞
⇔ sin ⎜ − ⎟ = 0 ∨ cos = cos ⎜ − ⎟ = cos ⎜ − ⎟
⎝ 2 6⎠ 2 ⎝ 2 6⎠ ⎝3 2 ⎠
C π A − B π A + B −A + B π A + B
⇔ = ∨ = − ∨ = −
2 6 2 3 2 2 3 2
π π π
⇔C= ∨A = ∨B=
3 3 3
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
Baø i 208: Cho ΔABC vaø V = cos 2 A + cos 2 B + cos 2 C – 1. Chöùn g minh:
a/ Neá u V = 0 thì ΔABC coù moä t goù c vuoâ n g
b/ Neá u V < 0 thì ΔABC coù ba goù c nhoï n
c/ Neá u V > 0 thì ΔABC coù moä t goù c tuø
1 1
Ta coù : V = (1 + cos 2A ) + (1 + cos 2B) + cos2 − 1
2 2
1
⇔ V = ( cos 2A + cos 2B ) + cos2 C
2
⇔ V = cos ( A + B ) .cos ( A − B ) + cos2 C
⇔ V = − cos C.cos ( A − B ) + cos2 C
⇔ V = − cos C ⎡⎣cos ( A − B ) + cos ( A + B ) ⎤⎦
⇔ V = −2 cos C cos A cos B
Do ñoù :
a/ V = 0 ⇔ cos A = 0 ∨ cos B = 0 ∨ cos C = 0
⇔ ΔABC ⊥ taï i A hay ΔABC ⊥ taï i B hay ΔABC ⊥ taï i C
b/ V < 0 ⇔ cos A.cos B.cos C > 0
⇔ ΔABC coù ba goù c nhoï n
( vì trong 1 tam giaù c khoâ n g theå coù nhieà u hôn 1 goùc tuø neâ n
khoâ n g coù tröôø n g hôïp coù 2 cos cuø n g aâm )
c/ V > 0 ⇔ cos A.cos B.cos C < 0
⇔ cos A < 0 ∨ cos B < 0 ∨ cos C < 0
⇔ ΔABC coù 1 goùc tuø .
II. TAM GIAÙC VUOÂNG
B a+c
Baø i 209: Cho ΔABC coù cotg =
2 b
Chöù n g minh ΔABC vuoâ n g
B a+c
Ta coù : cotg =
2 b
B
cos
⇔ 2 = 2R sin A + 2R sin C = sin A + sin C
B 2R sin B sin B
sin
2
B A+C A−C
cos 2 sin . cos
⇔ 2 = 2 2
B B B
sin 2 sin . cos
2 2 2
B B A−C B
⇔ cos2 = cos . cos (do sin > 0)
2 2 2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
B A−C B
⇔ cos = cos (do cos > 0)
2 2 2
B A−C B C−A
⇔ = ∨ =
2 2 2 2
⇔ A = B+C∨C = A +B
π π
⇔ A = ∨C=
2 2
⇔ ΔABC vuoâ ng taï i A hay ΔABC vuoâ ng taï i C
b c a
Ta coù : + =
cos B cos C sin B sin C
2R sin B 2R sin C 2R sin A
⇔ + =
cos B cos C sin B sin C
sin B cos C + sin C cos B sin A
⇔ =
cos B.cos C sin B sin C
sin ( B + C ) sin A
⇔ =
cos B.cos C sin B sin C
⇔ cos B cos C = sin B sin C (do sin A > 0)
⇔ cos B. cos C − sin B. sin C = 0
⇔ cos ( B + C ) = 0
π
⇔ B+C=
2
⇔ ΔABC vuoâ ng taï i A
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
C C A−B C C A−B C
⇔ sin cos + cos cos = cos2 + cos sin
2 2 2 2 2 2 2
C⎡ C C⎤ A−B⎡ C C⎤
⇔ cos ⎢sin − cos ⎥ = cos ⎢ sin − cos ⎥
2⎣ 2 2⎦ 2 ⎣ 2 2⎦
⎡ C C⎤ ⎡ C A − B⎤
⇔ ⎢sin − cos ⎥ ⎢cos − cos =0
⎣ 2 2⎦ ⎣ 2 2 ⎥⎦
C C C A−B
⇔ sin = cos ∨ cos = cos
2 2 2 2
C C A−B C B−A
⇔ tg = 1 ∨ = ∨ =
2 2 2 2 2
C π
⇔ = ∨ A = B+C∨B = A +C
2 4
π π π
⇔C= ∨A= ∨B=
2 2 2
Baø i 212: Chöù n g minh ΔABC vuoâ n g neá u :
3(cos B + 2 sin C) + 4(sin B + 2 cos C) = 15
Do baá t ñaú n g thöù c Bunhiacoá p ki ta coù :
3 cos B + 4 sin B ≤ 9 + 16 cos2 B + sin2 B = 15
vaø 6 sin C + 8 cos C ≤ 36 + 64 sin 2 C + cos2 C = 10
neâ n : 3(cos B + 2 sin C) + 4(sin B + 2 cos C) ≤ 15
⎧ cos B sin B ⎧ 4
⎪⎪ 3 = 4 ⎪⎪tgB = 3
Daáu “=” xaû y ra ⇔⎨ ⇔⎨
⎪ sin C = cos C ⎪cotgC = 4
⎩⎪ 6 8 ⎩⎪ 3
⇔ tgB = cotgC
π
⇔ B+C=
2
⇔ ΔABC vuoân g taï i A.
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
C
Baø i 214:Chöù n g minh neá u ΔABC coù tgA + tgB = 2 cotg
2
thì laø tam giaù c caâ n .
C
Ta coù : tgA + tgB = 2 cotg
2
C
2 cos
sin(A + B) 2
⇔ =
cos A.cos B C
sin
2
C
2 cos
sin C 2
⇔ =
cos A.cos B C
sin
2
C C C
2 sin cos 2 cos
⇔ 2 2 = 2
cos A cos B C
sin
2
C ⎛ C ⎞
⇔ sin 2 = cos A.cos B ⎜ do cos > 0 ⎟
2 ⎝ 2 ⎠
1 1
⇔ (1 − cos C ) = ⎡⎣ cos ( A + B ) + cos ( A − B ) ⎤⎦
2 2
⇔ 1 − cos C = − cos C + cos ( A − B )
⇔ cos ( A − B ) = 1
⇔A=B
⇔ ΔABC caâ n taï i C.
A B B A
Ta coù : sin .cos3 = sin .cos3
2 2 2 2
⎛ A⎞ ⎛ B⎞
⎜ sin 2 ⎟ 1 ⎜ sin 2 ⎟ 1
⇔⎜ =⎜
A⎟ 2 A B⎟ B
⎜ cos ⎟ cos ⎜ cos ⎟ cos2
⎝ 2⎠ 2 ⎝ 2⎠ 2
A B
(do cos > 0 vaø cos > 0 )
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
A⎛ 2 A⎞ B⎛ 2 B⎞
⇔ tg ⎜ 1 + tg ⎟ = tg ⎜ 1 + tg ⎟
2⎝ 2⎠ 2⎝ 2⎠
A B A B
⇔ tg 3 − tg 3 + tg − tg = 0
2 2 2 2
⎛ A B⎞⎡ A B A B⎤
⇔ ⎜ tg − tg ⎟ ⎢1 + tg 2 + tg 2 + tg .tg ⎥ = 0 (*)
⎝ 2 2 ⎠⎣ 2 2 2 2⎦
A B A B A B
⇔ tg = tg ( vì 1 + tg 2 + tg 2 + tg tg > 0 )
2 2 2 2 2 2
⇔ A=B
⇔ ΔABC caâ n taï i C
Ta coù :
cos2 A + cos2 B 1 ⎛ 1 1 ⎞
(*) ⇔ = ⎜ + − 2⎟
sin A + sin B 2 ⎝ sin A sin B
2 2 2 2
⎠
cos A + cos B
2 2
1⎛ 1 1 ⎞
⇔ +1 = ⎜ + ⎟
sin A + sin B
2 2
2 ⎝ sin A sin 2 B ⎠
2
2 1⎛ 1 1 ⎞
⇔ = ⎜ + ⎟
sin A + sin B 2 ⎝ sin A sin 2 B ⎠
2 2 2
⇔ 0 = ( sin 2 A − sin2 B )
⇔ sin A = sin B
Vaäy ΔABC caâ n taï i C
Baø i 217: Chöù n g minh ΔABC caân neá u :
C
a + b = tg ( atgA + btgB ) (*)
2
C
Ta coù : a + b = tg ( atgA + btgB)
2
C
⇔ ( a + b ) cotg = atgA + btgB
2
⎡ C⎤ ⎡ C⎤
⇔ a ⎢ tgA − cotg ⎥ + b ⎢ tgB − cotg ⎥ = 0
⎣ 2⎦ ⎣ 2⎦
⎡ A + B⎤ ⎡ A + B⎤
⇔ a ⎢ tgA − tg ⎥ + b ⎢ tgB − tg =0
⎣ 2 ⎦ ⎣ 2 ⎥⎦
A−B B−A
a sin b sin
⇔ 2 + 2 =0
A+B A+B
cos A. cos cos B. cos
2 2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
A−B a b
⇔ sin = 0 hay − =0
2 cos A cos B
2R sin A 2R sin B
⇔ A = B hay =
cos A cos B
⇔ A = B hay tgA = tgB ⇔ ΔABC caâ n taï i C
IV. NHAÄN DAÏN G TAM GIAÙ C
Baø i 218: Cho ΔABC thoûa : a cos B − b cos A = a sin A − b sin B (*)
Chöù n g minh ΔABC vuoâ n g hay caâ n
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⇔ − sin A cos A + sin B cos B = 0 (do sin A > 0 vaø sin B > 0 )
⇔ sin 2A = sin 2B
⇔ 2A = 2B ∨ 2A = π − 2B
π
⇔ A = B∨ A+B =
2
Vaäy ΔABC caâ n taï i C hay ΔABC vuoâ n g taï i C.
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
⎛ π⎞
Do sin B > 0 vaø 1 − cos ⎜ C − ⎟ ≥ 0
⎝ 3⎠
⎛ π⎞
sin C > 0 vaø 1 − cos ⎜ B − ⎟ ≥ 0
⎝ 3⎠
Neâ n veá traù i cuûa (1) luoâ n ≥ 0
⎧ ⎛ π⎞
⎪cos ⎜ C − 3 ⎟ = 1
⎪ ⎝ ⎠
Do ñoù, (1) ⇔ ⎨
⎪cos ⎛ B − π ⎞ = 1
⎪⎩ ⎜ ⎟
⎝ 3⎠
π
⇔C=B= ⇔ ΔABC ñeàu .
3
⎧ 3
⎪⎪sin B sin C = 4 (1)
Baø i 222: Chöù n g minh ΔABC ñeà u neá u ⎨
⎪a 2 = a − b − c
3 3 3
(2)
⎩⎪ a−b−c
Ta coù : (2) ⇔ a 3 − a 2 b − a 2c = a 3 − b3 − c3
⇔ a 2 ( b + c ) = b3 + c 3
⇔ a 2 ( b + c ) = ( b + c ) ( b2 − bc + c 2 )
⇔ a 2 = b2 − bc + c2
⇔ b2 + c2 − 2bc cos A = b2 + c2 − bc (do ñl haø m cosin)
⇔ 2bc cos A = bc
1 π
⇔ cos A = ⇔A=
2 3
Ta coù : (1) ⇔ 4 sin B sin C = 3
⇔ 2 ⎡⎣cos ( B − C ) − cos ( B + C ) ⎤⎦ = 3
⇔ 2 ⎡⎣ cos ( B − C ) + cos A ⎤⎦ = 3
⎛1⎞ ⎛ π⎞
⇔ 2 cos ( B − C ) + 2 ⎜ ⎟ = 3 ⎜ do (1 ) ta coù A = ⎟
⎝2⎠ ⎝ 3⎠
⇔ cos ( B − C ) = 1 ⇔ B = C
Vaäy töø (1), (2) ta coù ΔABC ñeà u
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
2 2
1
+ ( sin 2C sin 2A − sin 2C sin 2B ) = 0
2
2
⎧sin 2B sin 2A = sin 2B sin 2C
⎪
⇔ ⎨sin 2A sin 2B = sin 2A sin 2C
⎪sin 2A sin 2C = sin 2C sin 2B
⎩
⎧sin 2A = sin 2B
⇔⎨ ⇔ A = B = C ⇔ ABC ñeà u
⎩sin 2B = sin 2C
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
sin ( A + B ) sin C
Ta coù : cot gA + cot gB = =
sin A sin B sin A sin B
sin C
≥ 2
(do bñt Cauchy)
⎛ sin A + sin B ⎞
⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
C C C
2 sin cos 2 sin
= 2 2 = 2
2 A + B 2 A − B C 2 A − B
sin .cos cos cos
2 2 2 2
C
≥ 2tg (1)
2
B
Töông töï : cot gA + cot gC ≥ 2tg (2)
2
A
cot gB + cot gC ≥ 2tg (3)
2
Töø (1) (2) (3) ta coù
⎛ A B C⎞
2 ( cot gA + cot gB + cot gC ) ≥ 2 ⎜ tg + tg + tg ⎟
⎝ 2 2 2⎠
Do ñoù daáu “=” taï i (*) xaû y ra
⎧ A−B A−C B−C
⎪cos = cos = cos =1
⇔⎨ 2 2 2
⎪⎩sin A = sin B = sin C
⇔A=B=C
⇔ ΔABC ñeàu.
BAØI TAÄP
1. Tính caùc goù c cuûa ΔABC bieát :
3 π 2π
a/ cos A = sin B + sin C − (ÑS: B = C = ,A = )
2 6 3
π
b/ sin 6A + sin 6B + sin 6C = 0 (ÑS: A = B = C = )
3
c/ sin 5A + sin 5B + sin 5C = 0
2. Tính goùc C cuûa ΔABC bieá t :
a/ (1 + cot gA ) (1 + cot gB ) = 2
⎧⎪ A, B nhoïn
b/ ⎨ 2
⎪⎩sin A + sin B = 9 sin C
2
www.MATHVN.com
MATHVN.COM
d/
b2 1 − cos 2B
6. Chöù n g minh ΔABC caân neá u :
1 + cos B 2a + c
a/ =
sin B a 2 − c2
sin A + sin B + sin C A B
b/ = cot g . cot g
sin A + sin B − sin C 2 2
c/ tgA + 2tgB = tgA.tg B 2
⎛ C ⎞ ⎛ C⎞
d/ a ⎜ cot g − tgA ⎟ = b ⎜ tgB − cot g ⎟
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2⎠
C B
e/ ( p − b ) cot g = ptg
2 2
C
f/ a + b = tg ( atgA + btgB )
2
7. ΔABC laø Δ gì neá u :
A+B
a/ atgB + btgA = ( a + b ) tg
2
b/ c = c cos 2B + b sin 2B
c/ sin 3A + sin 3B + sin 3C = 0
d/ 4S = ( a + b − c )( a + c − b )
8. Chöù n g minh ΔABC ñeà u neá u
a/ 2 ( a cos A + b cos B + c cos C ) = a + b + c
b/ 3S = 2R 2 ( sin 3 A + sin 3 B + sin 3 C )
c/ sin A + sin B + sin C = 4 sin A sin B sin C
9R
d/ ma + m b + mc = vôù i ma , m b , mc laø 3 ñöôø n g trung tuyeá n
2
www.MATHVN.com