TULA,DULA AT NOBELA ( mid term) Kalutasan
Dito nawawaksi atnatatapos ang mgasuliranin at
“Ang mundo ay isang teatro…” - Shakespeare
Dula Ito ay nahango sa salitang Griyego na
“drama” na nangangahulugang gawin o ikilos.
Dula Ito ay isang pampanitikang panggagaya sa
buhay upang maipamalas sa tanghalan.
Ang dula ayon kay: Aristotle Ito ay isang
imitasyon o panggagagad ng buhay.
Ang dula ayon kay: Rubel Ito ay isa sa
maraming paraan ng pagkukwento.
Ang dula ayon kay: Sauco Ito ay isang uri ng
sining na may layuning magbigay ng
makabuluhang mensahe sa manonoodsa
pamamagitan ng kilos ng katawan,dayalogo at
iba pang aspekto nito.
Ang dula ayon kay:Schiller at Madame De
Staele Ito ay isang uri ng akdang may malaking
bisa sa diwa at ugali ng isang bayan.
Kahalagahan ng Dula:
1. Gaya ng ibang panitikan,karamihan sa mga
dulang itinatanghal ay hango satotoong buhay.
2. Inaangkin nito ang lahat ngkatangiang umiiral
sa buhaygaya ng mga tao at mgasuliranin.
3. Inilalarawan nito ang mgadamdamin at pananaw
ng mga tao sa partikular na bahagi
ngkasaysayan ng bayan.
4. Simula Gitna Wakas Kasukdulan
KalutasanTauhan Tagpuan Tunggalian
Kakalasan Sulyap sa Suliranin Saglit na
Kasiglahan
Mga Sangkap ng Dula
Tauhan
Ang mga kumikilos at nagbibigay buhay sadula.
Tagpuan
Ang panahon at pook kung saan naganap
angmga pangyayaring isinasaad.
Sulyap sa Suliranin
Pagpapakilala sa problemang kwento.
Pagsasalungatan ng mga tauhan, o
kaya’ysuliranin ng tauhan na sariliniyang likha o
gawa.
Saglit na Kasiglahan
Ito ay ang saglit napaglayo o pagtakas ngmga
tauhan sa suliraning nararanasan.
Tunggalian
Maaaring sa pagitan ng mgatauhan, tauhan
laban sa kanyangpaligid, at tauhan laban sa
kanyangsarili; maaaring magkaroon ng higitsa
isa o patung-patong natunggalian.
Kasukdulan
Sa puntong ito nasusubok ang katatagan ng
tauhan. Dito pinakamatindi at pinakamabugso
ang damdamin o ang pinakakasukdulan ng
tunggalian.
Kakalasan
Ang unti-unting pagtukoysa kalutasan sa
mgasuliranin at pag-ayos samga tunggalian.
tunggaliansa dula.
Mga Elemento ng Dula
• Iskrip o Banghay
• Gumaganap o aktor/ Karakter
• Dayalogo
• Tanghalan
• Tagadirehe o Direktor
• Manonood
• Tema
Iskrip o Banghay
Ito ang pinakakaluluwa ngisang dula. Sa iskripnakikita
ang banghay ngisang dula. 2Mga Aktor o Karakter
Ang nagsisilbing tauhan ng dula at nagsasabuhaysa
mga tauhan sa iskrip. Mga Dayalogo
Ang mga bitaw na linya ng mga aktor na siyang sandata
upang maipakita at maipadama ang mga emosyon.
Tanghalan
Ang anumang pook napinagpasyahang pagtanghalan ng
isang dula.
Tagadirehe o director
Siya ang nag-iinterpret sa iskrip mula sa pagpasya sa
itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa
paraan ng pagganapat pagbigkas ng mga tauhan
Manonood
Saksi sa isang pagtatanghal.Hindi maituturing na dula
ang isang binansagang pagtanghal kung wala ito.
Tema
Ito ang pinakapaksa ng isangdula.
Bahagi ng Dula Yugto Tanghal- eksena Tagpo
Bahagi ng Dula Yugto (Act)Kung baga sa nobela ay
kabanata.Ito ang pinakakabanatang paghahati sa dula.
Bahagi ng Dula Tanghal-eksena (Scene)Ang bumubuo
sa isang yugto. Ito aymaaaring magbadya ng
pagbabagong tagpuan ayon sa kung saangaganapin
ang sususnod napangyayari.
Bahagi ng DulaTagpo (Frame) Ito ay ang paglabas at
pagpasok ngkung sinong tauhang gumanap ogaganap
sa eksena.
Mga Uri ng Dula
• Komedya
• Trahedya
• Melodrama o “Soap Opera”
• Parsa
• Parodya
• Proberbyo
Mga Uri ng Dula Komedya Kapag masaya ang tema,
walang iyakan at magaan sa loob, at ang bida ay laging
nagtatagumpay.
Mga Uri ng DulaTrahedya Kapag malungkot at kung
minsan pa ay nauuwi sa isang matinding pagkabigo at
pagkamatay ng bida.
Mga Uri ng Dula Melodrama o “Soap Opera”Kapag
magkahalo naman ang lungkot at saya, at kung minsan
ay eksaheradoang eksena, sumusobra ang pananalita at
ang damdamin ay pinipiga para lalong madala ang
damdamin ng mga nang silaay maawa o mapaluha sa
nararanasanng bida.
Mga Uri ng Dula Parsa Kapag puro tawanan at
walangsaysay ang kwento, at ang mga aksyon ay puro
“Slapstick” nawalang ibang ginawa kundi magpaluan at
maghampasan at magbitiw ng mga kabalbalan.
Mga Uri ng DulaParodya Kapag mapanudyo, ginagaya
ang kakatwang ayos, kilos, pagsasalita atpag-uugali ng
tao bilang isang anyo ngkomentaryo, pamumuna o kaya
ay pambabatikos na katawa-tawa ngunitnakakasakit ng
damdamin ngpinauukulan.
Mga Uri ng Dula Kapag ang isang dula ay may
pamagat na hango sabukambibig na salawikain,
angkwento ay pinaiikot dito upangmagsilbing huwaran
ng tao sakanyang buhay.
Dula bilang Sining at Agham
Sining
May sining sapagkat ang kaisipan at damdamin ng tao,
ang mgapangyayari sa kanyang buhay, ang kanyang
pagkilos, kaanyuan,pagsasalita at pag-unlad –
tagumpay man o kabiguan – ay isinusulat atitinatanghal
sa malikhain, maanyo atmakulay na paraan.
Agham
“Ang agham ng dula ay siya namang nagtuturosa atin ng
pagyari ng isang akdang pandulaan o paghahanda ng
akdang tatanghalin,pagpili ng paksa, pagahahanda ng
balangkas,paglikha ng tauhan at pagbibigay ng buhay
sapaksang napili na umaalinsunod sa …paglalahad,
buhol o kagustuhan at kalutasan okakalasan.” - Julian
C. Balmaceda
Dula sa Panahon ng mga:•Kastila•Hapon
Dula sa Panahon ng mga:Kastila
Mga Dulang Panrelihiyon :
• Senakulo
• Panuluyan
• Salubong
• Tibag
Senakulo Ito ay tradisyonal napagsasadula ng
mgapangyayari hinggil sa mga dinanas ni Hesukristo
bago at pagkaraang ipako siya sakrus.
Panuluyan Dulang itinatanghal salansangan at
nagpapamalasng paghahanap ngpansamantalang
tirahan ninaMaria at Jose doon saBethlehem.
Salubong Ito ay isang prusisyon naginaganap sa
madaling-araw ng Linggo ng Pagkabuhay.
Tibag Pagsasadula ito tungkol sa paghahanap ni Reyna
Elena sa nawawalang krus na pinapakuan kayJesus.
Ang Komedya o Moro-Moro Ang banghay nito ay tungkol
sa paglalabanan ng mga Kristiyano at mga “Moro”
oMuslim.
Ang Sarswela Ito ay isang dulang may kantahan at
sayawan, na mayroong isa hanggang limang kabanata,
at nagpapakita ng mga sitwasyon ng mga Pilipino na
may kinalaman samga kwento ng pag-ibig
atkontemporaryong isyu.
Dula sa Panahon ng mga:Hapon Dalawang uri ng dula :
• Legitimate
• Illegitimate
Legitimate playsIto ay binubuo ng mgadulang
susmusunodsa kumbensyon ngpagsulat atpagtatanghal
nito.
Illegitimate playsKabilang dito ang mgastageshows.Ang
stageshow ay kombinasyonng mga pagpapatawa,
musika,mga sayaw at dulashows.
Kontribusyon sa Panitikang Pilipino Ang dula sa ating
bansa ay kasintanda ng kasaysayan ng Pilipinas. Bahagi
na ito ngating tradision. Mga tradisyong nagbibigay ng
identidad sa mga Pilipino. Sa paglipas ng mga taon,
nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino. Ngunit iisa
ang layunin ng mgamandudula: ang aliwin ang mga
mamamayang Pilipino at higit sa lahat, bigyang
buhayang mga pangyayari sa buhay Pilipino.
Ang Dula – ito ay isang paglalarawan ng buhay na
ginaganap sa isang tanghalan
Bahagi ng Dula
1. Yugto – ito ang bahaging pinanghahati sa dula.
Inilalahad and tabing bawat yugto upang
makapagpahinga ang mga natatanghal gayon din ang
mga nanonood.
2. Tanghal – kung kinakailangang magbago and ayos ng
tanghalan, ito ang ipinanghahati sa yugto
3. Tagpo – ito ang paglabas masok ng mga tauhang
gumaganap sa tanghalan
Mga Uri ng Dula:
1. Trahedya- nagwawakas sa pagkasawi o pagkamatay
ng mga pangunahing tauhan
2. Komedya - ang wakas ay kasiya-siya sa mga manood
dahil nagtatapos na masaya sapagkat ang mga tauhan
ay magkakasundo
3. Melodrama – kasiya-siya din ang wakas nito bagamat
ang uring ito’y may malulungkot na bahagi
4. Parsa – ang layunin nito’y magpatawa at ito’y sa
pamamagitan ng mga pananalitang katawatawa
5. Saynete – mga karaniwang ugali ang pinaksa ditto
Mga Elemento ng Dula:
A. Banghay – binubuo ng paglalahad kaguluhan at
kakalasan ang banghay ng isang dula
1. Paglalahad – ay isng tuwiran o pakahiwatig na
panimula. Sa bahaging, ito ipinapakilala ang mga
tauhang lugar, panahon, tunggalian at ang maaring
maganap sa kabuuang aksyon
2. Ang Kaguluhan – sa bahaging ito lumilinaw at
nababago ang pagkatao ng pangunahing tauhan gaya
rin ng kanyang pakikipagtunggali sa anumang balakid ng
kanyang kinakaharap
3. Ang kakalasan – sa bahaging ito nagluluwag ang
dating masikip, at matinding pagtatagisan ng tauhan o
ng mga pangayayari
B. Tauhan – kung babatayan ang pangkalahatang
paghahati ng tauhan binubuo lamang ito ng dalawa: ang
tauhang nagbabago habang umuunlad ang aksyon sa
dula; at ang tauhang walang pagbabago mula sa simula
ng dula hanggang sa matapos ito.
C. Diyalogo – ito ay may dalawang katangian: una, ito ay
gunagamit upang maipaalam sa manonood o
mambabasa ang mga nangyayari na ang mangyayari pa
at ang kasalukuyang nagaganap sa isip at damdamin ng
tauhan, ikalawa, ang pagbibitiw ng diyalogo ay
kinakailangan malakas kaysa normal na pagsasalita
Uri Ng Dulang Pangtanghalan
Limang Uri Ng Dulang Pangtanghalan
1. 1) Senakulo(Cenaculo) - isinadulang buhay ni
Hesukristo.
2) Tibag - isang pagsasadula kung saan tinitibag
ang bundok upang hanapin ang krus na
kinamatayan ni Hesus.
3) Panunuluyan - ipinapakita rito ang mag-
asawang Birheng Maria at San Jose sa
paghahanap ng kanilang matutuluyan.
4) Comedia o Moro-moro - isang uri ito ng
maikling dula na may dramatikong elemento na
nakasulat sa orihinal na Kastila na may
elemtong panrelihiyon, may sukat na pito o walo
okaya sa labing-apat na pantig.
5) Sarsuwela - ang sarsuwelay walang tiyak na
anyo, ang pagkantay malaya at imahitibo.
2. 2.  Ang Senakulo ay tradisyonal na
pagsasadula ng mga pangyayari hinggil sa mga
dinanas ni Hesukristo bago at pagkaraang ipako
siya sa krus. Hango ang nasabing tradisyon sa
Bibliya at iba pang tekstong apokripa.
Kadalasang ginaganap ito sa lansangan o kayay
sa bakuran ng simbahan. Ang magkakaibigan,
magkakamag-anak, at magkakababayan ay
magkikita-kita upang panoorin at palakasin ang
loob ng mga tauhan sa dula. Ang mga kasuotan
ng mga gumaganap ay ginagad sa suot ng mga
kawal na Romano at iba pang personalidad at
kasaysayan at may matitingkad na kulay. Ang
mga manonood naman ay may baong sariling
upuan at pagkain upang hindi sila mainip sa
panonood. Karaniwan ding makikita ang ibat
ibang tindahan na nakapaligid sa pinagdarausan
ng senakulo. Hindi man atentibo sa panonood
ang ilang tao ay madali pa ring masundan ang
takbo ng pagsasadula sapagkat pamilyar ang
bawat mga eksena.
3. 3.  Ito ay tumutukoy sa paghahanap ng krus,
sa kalagitnaan ng ikalawang pandaigdigang
digmaan (WORLD WAR II). Ito ay itinaguyod ng
mga Kastila noong pagdating nila sa Pilipinas,
niyakap ito ng mga katutubo sa ilang bahagi ng
Luzon. Lumaganap din ito sa ibat ibang rehiyon
ng Visayas at Mindanao, sa pamamagitan ng
pagpapakalap ng Kristyanismo. Ito ay patuloy na
lumaganap at ginagamit bilang tradisyon sa
kasalukuyan.
4. 4.  Ang Panunuluyan [pang+tu+tuloy+an] ay
dulang itinatanghal sa lansangan at
nagpapamalas ng paghahanap ng
pansamantalang tirahan nina Maria at Jose
doon sa Bethlehem. Ang mga bahay ang
mistulang dinudulugan ng mag-asawa, na
humihingi ng silid upang makapagpahinga, lalot
kagampan si Maria. Sari-saring adaptasyon ang
binuo hinggil dito, mulang iskrip hanggang
kasuotan. Karaniwang ginagawang
makatotohanan ang pagsasadula at palamuti sa
mga bahay. Bawat bahay na dalawin nina Maria
at Jose ay naghahandog ng pagkain, kakanin,
kendi, at iba pang bagay sa mga taong
nanonood. Magwawakas ang dula sa harap ng
simbahan o kapilya, at doon isisilang ni Maria si
Hesus na nakatakda namang maging
tagapagligtas ng daigdig.
5. 5.  Ang moro-moro o comedia ay isang
adaptasyon mula sa dula sa Europa na comedia
de capa y espada. Ang moro-moro, ay natatangi
sapagkat walang ibang bansa na nakaisip at
nakapagsagawa ng nasabing palabas na
katulad nang sa Pilipinas. Ang Pilipinas lamang
ang nawili sa paggawa ng moro-moro na ang
obrang ito ay tuluyan nang itinuring na kasama
sa buhay ng mga Pilipino sa halos dalawang
siglo. Ang moro-moro ay pinaniniwalaang nag-
ugat mula sa sagupaan sa pagitan ng mga
Kristiyano at Pilipinong Muslim. Ang
makasaysayang laban na ito ay nagsimula
noong ika-16 na siglo nang ang mga
Kristiyanong Malay, mga Pilipino sa Luzon at
Visayas ay sumama sa pakikidigma ng mga
Espanyol laban sa mga Pilipinong Muslim na
nasa Timog.
6. 6.  Ang Sarsuwela ay isang dulang may
kantahan at sayawan, na mayroong isa
hanggang limang kabanata, at nagpapakita ng
mga sitwasyon ng Pilipino na may kinalaman sa
mga kwento ng pag-ibig at kontemporaryong
isyu. Ito rin ay tinatawag na zarzuela, sarsuela,
dulang inawitan, dulang hinonihan, drama-lirico
at operetta.