Gr

oni
ngs
eSl
ibbl
okken
Power
edbyt
heGEOWALL® t
echnol
ogy

Hetmeer j
ari
g'Innovat
ieprogrammaNut t
igToepassenSlib'zoektbi
nnenhet
programma' Eems-Doll
ard2050'(ED2050)naarmani erenom s l
ibuitdeEems-
Doll
ardt ehalen.Ditmoetdewat erkwali
teits
terkverbeteren.NETICSheeftde
mogel i
jkhedenonder z
oc htvoorhetmakenvanbouwbl okken,metdi tzout
e
sl
ib,volgensdeGEOWALL® t echnology.

De GEOWALL® i seeni nnovatievanNETI CSwaar bijduns l

ibwor dtgepersttot
bouwel ementendi ekunnenwor deni ngezetom oever svanwat ergangent e
verst
evigen.Duns l
ib,ofwelbagger ,bez i
nktjaarl
ij
ksopwat erbodemsenz orgt
wereldwijdvoorpr oblemen.Di tzor gtvaakvooreens l
echtewat erkwali
tei
t,het
beperktdevaar diepteendeaf voerc apaci
tei
t.Daardooront st
aanz el
fsover-
str
omi ngen!Nabagger enwor dthets l
ibvaakalsafvalafgevoerd.Erz i
jnechter
ti
entall
ent oepassingenmogel ij
kvoorpr oduc t
engemaaktvanbagger .

Eenmobiel
efabri
ekgaatopl ocatieenopaf r oepsli
bbl
okkenmaken.Hett oont
daar
meevoordedel ta’
svandewer eldaandatbaggereenwaar devoll
egrond-
st
ofeneenoneindigegif
tvandenat uuri s.Zokunnenc i
rcul
airegrond-en
bouwst
offenwor dengemaakt ,kandel okaleec onomiewor denges t
imuleer
d,
enwordthetgebrui
kvanpr i
mai remi l
ieubel astendegrondstoffenvoor komen.

Sl
immermetSl
ib Handboekvoordeont
wikkel
ingvaneenmobi
elef
abr
iekdi
ebouwbl
okkenmaaktvanbagger
sli
b

NETICSBV KWSI nfr

aBV
Edi
sonweg10(-
300) NieuweDeventer
weg129
2952ADAlbl
asser
dam 8014AEZwol l
e
Nederl
and Nederland
i
nfo@neti
cs.
nl zwoll
e@kws .
nl
Groningse slibblokken
Powered by the GEOWALL® technology

Handboek voor de ontwikkeling van een mobiele

fabriek die bouwblokken maakt van baggerslib

1
 2
 Samenvatting
Dit handboek geeft een overzicht van alle stappen die zijn genomen voor de ontwikkeling van een mobiele
fabriek om in Groningen slibblokken te maken. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de GEOWALL®
technologie, ontwikkeld en gepatenteerd door NETICS. Het zoute slib voor de blokken wordt uit de Eems-
Dollard gehaald en moet daardoor, samen met een aantal andere pilotprojecten, leiden tot een verbetering
van de waterkwaliteit. Om dit uiteindelijk op grote schaal te bereiken is het 'Innovatieprogramma Nuttig
Toepassen Slib' in het leven geroepen als onderdeel van het programma 'Eems-Dollard 2050' (ED2050). Binnen
dit programma werken overheden, natuur- en milieuorganisaties en bedrijven samen.

In dit handboek worden de stappen omschreven binnen het door NETICS uitgevoerde pilotproject. Daarbij is
met samenwerkingspartner KWS Infra een reeks aan testen is uitgevoerd waarbij productiemethoden en
toepassingsmogelijkheden van slibblokken zijn onderzocht. De slibblokken kunnen in verschillende formaten
worden geproduceerd, van kloostermop (30 x 14 x 9 cm) tot megablokken (160 x 80 x 80 cm).

Op basis van de Technology Readiness Levels (TRL) kan worden geconcludeerd dat zowel megablokken als
kloostermoppen inmiddels als concept in een relevante omgeving zijn gepresenteerd en ingezet. Dit houdt in
dat een prototype uitgebreid is getest en gedemonstreerd in een testopstelling, die lijkt op een operationele
omgeving. Het handboek geeft op basis inzicht in de haalbaarheid op basis van de productiekosten en de
potentiële afzet. Het blijkt dat kloostermoppen van baggerslib voor marktconforme prijzen als klinkers en
bermblokken kunnen worden ingezet.

Een marktvraag naar megablokken van slib blijkt niet vanzelf te ontstaan. Dit komt naar verwachting doordat
(betonnen) megablokken traditioneel nog maar voor een beperkt aantal toepassingen wordt ingezet. Binnen
het pilotproject is er daarom voor gekozen om de megablokken van Eems-Dollardslib als kunstwerkvorm in te
zetten. De kunstwerken zijn op een aantal strategische plekken in de provincie Groningen getoond met als
doel de potentiële afnamemarkt te inspireren tot nieuwe toepassingen en zo een marktvraag te creëren. Voor
de productie van de megablokken wordt een grote pers ontwikkeld die hoge productiesnelheden kan halen.
Daarmee valt de kostprijs in een categorie waarin met traditionele toepassingen kan worden geconcurreerd.

Wel blijkt er al een markt te zijn voor de afzet van de kleinere kloostermoppen in infrastructuur als alternatief
voor betonklinkers en grasbetonblokken. Hierdoor kan de productie van de kloostermoppen van slib naar de
volgende TRL fase. Dit handboek eindigt daarom met een doorkijk naar die fase waarbij zo snel mogelijk een
mobiele demonstratiefabriek in Groningen dient te worden ingezet. Deze gaat aan de lopende band meer dan
500.000 blokken in een jaar produceren, zodat de markt daadwerkelijk pallets vol met slibklinkers en
slibbermblokken kan gaan afnemen als circulair alternatief voor onder andere betonblokken en bakstenen.

3
 'Uit slib ben ik geboren,
eeuwen was ik de bodem van de zee.
Miljoenen malen werd het eb boven mij
en miljoenen malen ook weer vloed.
Toen werd ik gedolven!
Onttrokken aan de cirkels van het tij.
Een mal hermaakte mij,
geeft mij nieuwe vorm en taak.
Nu ben ik hier,
door samenballing sterk.
Bestemd als wachter van het water!'

Studio 212 Fahrenheit

4
 5
Baggerslib Eems-Dollard
wordt bouwsteen!

Het meerjarig 'Innovatieprogramma Nuttig Toepassen

Slib' zoekt binnen het programma 'Eems-Dollard 2050'
(ED2050) naar manieren om slib uit de Eems-Dollard te
halen. Dit moet de waterkwaliteit sterk verbeteren.

Dit zoute slib dient nuttig hergebruikt te worden,
bijvoorbeeld voor het versterken van dijken en ophogen
van landbouw-gronden. NETICS is gevraagd de
mogelijkheden te onderzoeken voor het maken van
bouwblokken.

Slibblokken zijn bekend geraakt vanwege de door
NETICS ontwikkelde GEOWALL® technologie: Het
gebaggerde slib wordt ter plekke opgewerkt tot
elementen die als keermuur voor tal van toepassingen
bruikbaar zijn. Zoals voor oeverversterking,
waterkeringen en zelfs gebouwen.

NETICS is een innovatief ingenieurs- en adviesbureau en
wordt wereldwijd gevraagd en ingezet vanwege de
kennis en ervaringen om lokaal aanwezig baggerslib
nuttig te hergebruiken als bouw- en grondstof. Voor
Nederland is er een samenwerking met KWS Infra om
gezamenlijk de GEOWALL® technologie zo breed
mogelijk in projecten in te zetten. KWS Infra is een
marktleider in de aanleg van infrastructuur.

Voor de lokale productie van slibblokken van slib wordt
een mobiele fabriek ontwikkeld. Deze zal op afroep
voor klanten van hun blokken van baggerslib gaan
maken als circulair alternatief van beton en baksteen.

Gedeputeerde Henk Staghouwer (l) overhandigt

op 20 december 2016 de eerste geperste NETICS
6 steen van zoute baggerspecie aan Harm Post,
directeur Groningen Seaports.
Inhoudsopgave
.......................................................................................................................
1. Voorwoord 11. Ingrediënten
2. Patent 12. Receptenonderzoek
3. Eems-Dollard slib 13. Productie eerste testseries
4. Handboek 14. Resultaten eerste testseries
5. Regionaal belang 15. Levenscyclus
6. Regionale inspiratie 16. Technology Readiness Level
7. Groningse grondstof 17. Demonstratiefabriek
8. Wet- en Regelgeving 18. Haalbare business
9. Slibblokken 19. Over NETICS
10. Toepassingsgebieden 20. Over KWS Infra

7
 Voorwoord
1.
.........................................................................
“Ons land bestaat bij de gratie van dijken. Een door de
mens bedacht waterkeringsysteem dat van grote
invloed is op het natuurlijke proces van overstromingen
en landophoging door slib. We hebben daardoor te veel
slib op de verkeerde plaatsen. Als we het dan toch
moeten verwijderen, kunnen we het dan niet meteen
een bepaalde (meer)waarde meegeven? Of er misschien
zelfs geld mee verdienen?”

“Met een doordachte samenstelling aan bindmiddelen

kun je het slib tot duurzame bouwelementen persen.
Dit zijn blokken die te gebruiken zijn in de grond-, weg-
en waterbouw. Beschoeiingen langs watergangen,
wegmeubilair, kleine bouwwerken en vele andere
toepassingen. De toepassingen staan nog in de
kinderschoenen maar we verwachten er veel van.”

Fred Haarman, Programma Manager

Nuttig Toepassen Slib ED2050

8
 2. Patent
.....................................

De technologie voor de
productie van slibblokken
van Eems-Dollard sediment is
gebaseerd op het aan NETICS
verleende patent:
NL B1 2012739

Octrooi verleend:
19/02/2016

Octrooihouder(s):
NETICS B.V.
te Alblasserdam

Uitvinder(s):
E. Besseling en
H.H.M. Ekkelenkamp

9
 De Eems-Dollard is een zeldzaam natuurgebied in Nederland. Het gebied ligt naast twee belangrijke
industriegebieden in Nederland: de Eemshaven en Delfzijl (Oosterhorn) en in Duitsland: Emden. De
natuur is echter flink verstoord. Er zit teveel slib in het water van de Eems-Dollard. Het gevolg hiervan
is een aantasting van het voedselweb, waardoor er minder vissen en andere waterdieren kunnen
leven. Het vertroebelde water zorgt er bovendien voor dat vissen niet goed kunnen rondtrekken.

Onderdeel van het onderzoek binnen het programma ED2050 is het opstellen van een haalbaar
business plan, waarbij de financiële, economische en commerciële haalbaarheid wordt aangetoond
voor de productie van bouwblokken van zout slib uit de Eems-Dollard.

10
Dollard De Kiekkaaste Buitendijkse Vogelkijkhut
 3. Eems-Dollard slib
.....................................................................................................................................
Om vast te stellen of de bouwblokken van slib uit de Eems-Dollard geschikt zijn voor verschillende
toepassingen, wordt het gedrag van de eerste testseries van de slibblokken lange tijd nauwkeurig
gevolgd. Voor en na productie is in het laboratorium de sterkte en levensduur van het geperste
materiaal getest. Daarvoor is er onder andere onderzoek gedaan naar de vorst- en
erosiebestendigheid. Zwakke punten leiden tot een verbetering van de receptuur of aanpassingen
aan de machines.

11
 Handboek
4.
................................................................
Het streven is om in de toekomst een grote
hoeveelheid bagger uit de Eems-Dollard te halen.
Het is de ambitie om ten minste een miljoen ton
droge stof per jaar uit het water te halen. Door
structureel grote hoeveelheden bagger uit de
Eems-Dollard te halen, dragen we bij aan het
herstel van het natuurlijke evenwicht in het
gebied.

Binnen het programma 'Nuttig Toepassen Slib'

wordt gezocht naar innovatieve manieren om slib
nuttig te hergebruiken, zodat niet alleen de
natuur er beter van wordt, maar ook de regionale
economie er profijt van heeft. Daarbij wordt de
bagger niet als een probleem gezien, maar juist
als een kans.

Sommige ideeën lijken kansrijk, maar moeten

voor meer zekerheid eerst in de praktijk worden
getoetst. Om te begrijpen hoe het concept zich in
de uitvoering en bij het gebruik zal gedragen.
Daarvoor worden praktijktesten en proeven
uitgevoerd. Binnen het programma ED2050 zijn
naast de pilot 'persen van bouwelementen' de
volgende pilots in voorbereiding of uitvoering:

• Kleirijperij
• Waddenslib voor zandgrondverbetering
• Ophogen van landbouwgrond

12
 Om sterke en duurzame slibblokken te maken, moeten er
additieven aan de bagger worden toegevoegd, voordat dit
mengsel mechanisch kan worden geperst. Hiervoor zijn
diverse experimenten en laboratoriumonderzoeken
uitgevoerd. Bovendien is er tijdens een veldtest gekeken
hoe bestendig de bouwblokken zijn in de praktijk.

Dit handboek geeft een overzicht van alle

uitgevoerde research en business
development wat samenkomt in de pilot
'persen van bouwelementen' binnen het
programma ED2050.

Naast de technische haalbaarheid is in

kaart gebracht waar de business case aan
moet voldoen om op grotere schaal
bouwblokken te produceren die aan de
lokale marktvraag voldoen.

13
 Regionaal Belang
5.
.................................................................................
Om de slibblokken te promoten is besloten om ze in de vorm
van kunstwerken aan de markt te tonen. Daarbij is aansluiting
gezocht bij lopende projecten waar de blokken mogelijk
kunnen worden ingezet.

Eén van deze projecten is de verdubbeling van de provinciale

weg N33 midden. In november 2018 is door de betrokken
partijen bij Fivelpoort een intentieverklaring ondertekend
voor het verduurzamen van de N33. Dit gebeurde op een
ludieke manier door een handafdruk van slib onder de
intentieverklaring te zetten. Daarmee wordt de ambitie
onderschreven van de provincie Groningen en Rijkswaterstaat
om lokale, natuurlijke materialen op een slimme manier als
grondstof te gebruiken. Een belangrijk speerpunt hierbij is het
gebruik van bouwelementen gemaakt van Eems-Dollard slib.

In de Pilot Kleirijperij bij Delfzijl worden verschillende

manieren getest om van zout slib dijkenklei te maken. De
Kleirijperij trekt jaarlijks veel onderzoekers en overheden die
de van de resultaten op de hoogte worden gebracht. Op de
Kleirijperij worden daarom een aantal slibblokken getoond.
Ook deze worden binnen het monitoringsprogramma van
NETICS onderzocht.

14
BuildinG in de stad Groningen is het kennis- en
innovatieplatform voor toekomstbestendige
bouw en infra in Noord-Nederland. Ook de
slibblokken worden hier getoond aan
ondernemers, onderzoekers, bewoners en
overheden. Om te komen tot match waarbij de
bouwblokken kunnen worden toegepast en
gaan bijdragen aan een vitale regionale
bouweconomie.

Langs de N33 bij Appingedam staat een toren

van megablokken. Het kunstwerk dient ter
inspiratie voor circulaire economie en tevens
als studieobject om eventuele veranderingen in
sterkte en het uiterlijk van de blokken te
monitoren.

15
 Regionale inspiratie
6.
.......................................................................................................................................

16
Om de markt te inspireren tot diverse toepassingen heeft Studio 212 Fahrenheit kunstwerken uitgedacht
waarvan het type 'connectie' als showcase langs de N33 bij Appingedam is geplaatst. (zie foto's links).

Overgang. De blokken trekken in dit kunstwerk collectief Massief. De losse blokken zijn gevormd tot één blok. Er
vanuit het water het land op, de wereld in. Door de opstelling worden kieren tussen de naden van de blokken gelaten,
straalt het samenwerking en daadkracht uit. Het aantal en zodat een lichtbron ‘s avonds subtiel licht naar buiten kan
opstelling (het samen op gaan) symboliseert de samenwerking laten schijnen. Dit symboliseert de power en energie van
tussen de diverse partijen en toepassingen die er zijn. Het laat binnenuit naar buiten toe. Dus de wereld in met innovatie
zien dat de blokken ook in het water en in oevers inzetbaar zijn. en kansen. Het kunstwerk laat zien dat grotere en meer
volumineuze toepassingen haalbaar zijn.

Connectie. Tussen de blokken wordt een grotere ruimte
gelaten waardoor de kracht van de individuele blokken wordt
benadrukt. Door de legovorm is goed zichtbaar hoe de blokken
in elkaar grijpen. Doordat de nokken zichtbaar zijn, gaat het
inspireren om nieuwe bouwwerken te stapelen. Ook in dit
kunstwerk wordt een lichtbron geplaatst.
Trap. Hier vormen de blokken een trap. De locatie is bij
voorkeur bij het water, daar waar het slib vandaan komt.
Hiermee wordt de ontwikkeling verbeeld van iets wat klein
begint naar iets steeds groters. Letterlijk stap voor stap
groeien en ontwikkelen in samenwerking product en
toepassing. Het laat tevens zien dat de blokken als
gewichtsconstructie functioneel in te zetten zijn.

17
 Groningse Grondstof
7.
..................................................................

Prod
uctie
loca
tie
Bagg
erde
pot

18
Om kosten en CO2-uitstoot door transport te minimaliseren, wordt de
productielocatie bij voorkeur dicht bij de winlocatie van de bagger geplaatst. Als
het lukt om de blokken ook in de nabije omgeving toe te passen, draagt de fabriek
nog eens extra bij aan een circulaire economie. Vooral ook omdat de blokken
gemakkelijk weer om te zetten zijn naar grond en daarmee opnieuw tot blokken
of iets anders op te werken is.
Voor de praktijkproefuitvoering van de eerste serie
testblokken is de bagger uit het zuiden van de Eemhaven
gebaggerd, oftewel gewonnen. De bagger is per schip naar
een baggerdepot gebracht die als buffer en
ontwateringslocatie dient. De productielocatie bevindt zich
op dezelfde kade direct naast het baggerdepot.

Winlocatie bagger

19
 slib 1 Fijne minerale* en organische* deeltjes (< 16
µm of < 20 µm) op een waterbodem (zoals havenslib,
rivierslib; syn. bagger pp, bodemslib, pp bodemslik,
modderklei, sliblaag, pp slijk, pp slik, slurrie pp). 2 Idem,
opgebaggerd (syn. baggerslib, baggerspecie pp, slik pp,
slijk pp). 3 Idem, (nog) in suspensie. 4 Idem, in een
buitendijkse, regelmatig overspoelde, (nog)
onbegroeide afzetting (syn. aanslibbing, slibgrond, slik
pp, slikgrond, slijk pp, slijkgrond pp). 5 Doorweekte, m.n.
klei- of veenachtige grond (syn. bagger pp, blubber,
modder, slik pp, slijk pp). 6 Opgebaggerd veen (syn. slik
pp, slijk pp). 7 Fijnverdeeld afvalproduct vrijkomende
bij div. industriële processen, de waterzuivering en de
ertsscheiding, zoals gemalenslib*, kolkenslib*,
rioolslib*, RKG-slib*, (water)zuiveringsslib* (syn. slurrie
pp). 8 Incorrect synoniem voor de slibfractie*.

bagger 1 Materiaal dat in voedselrijk water ontstaat

uit de resten van planten, (kiezel)wieren en water-
organismen; zie ook gyttja*, sapropeel*, (bodem)slib*,
(bodem)slik*. Vaak is het vermengd met klei of
veen(molm)* dat door afslag in het water terecht is
gekomen (e.g. modderklei*). 2 Darg*. 3 Blubber*,
modder*.

baggerslib Slib vrijkomend bij vaarweg en

havenonderhoud, waterbodemsaneringen e.d. (syn.
baggerspecie pp).

baggerspecie Opgebaggerd materiaal, m.n.

vrijkomend bij vaarweg en havenonderhoud,
waterbodemsaneringen e.d. (syn pp baggerslib, pp
bodemspecie).

Bagger, slib of modder? Een oneindige gift van de natuur!

20
 8. Wet- en Regelgeving
....................................................................................................................................................

In Nederland geeft het Besluit bodemkwaliteit de kaders voor de inzet van bouwstoffen, grond en bagger.
Het Besluit zegt:

Zowel grond als bagger bestaan uit minerale delen met een maximale korrelgrootte van 2 millimeter en
organische stof in een verhouding en met een structuur, zoals deze in de bodem van nature wordt
aangetroffen. Alsmede van nature in de bodem voorkomende schelpen en grind met een korrelgrootte
van 2 tot 63 millimeter, met uitzondering van bagger.

Het grote verschil met grond is dat bagger is vrijgekomen uit de bodem via het oppervlaktewater of de
voor dat water bestemde ruimte. Daarmee is bagger niet zo'n vast materiaal als grond. In het algemeen
heeft bagger namelijk een hoog vochtgehalte en een geringe droge dichtheid. Meestal bestaat meer dan
de helft tot driekwart van het volume van bagger uit water.

Bagger is natte grond! Als bagger wordt gezien als natte grond in plaats van een afvalstroom geeft dit
vanzelf een focus op hergebruik.

Bij baggerwerken in Nederland komt per jaar globaal 10 miljoen kuub zoet baggerslib en 20 miljoen
kubieke meter (kuub) zout baggerslib vrij. NETICS heeft met Deltares onderzoek gedaan naar de bijdrage
van de waterschappen hierin. Daaruit blijkt dat zij per jaar ongeveer 5 miljoen kuub bagger verwijderen,
voornamelijk zoete bagger. 90% daarvan is herbruikbaar binnen de kaders van het Besluit
Bodemkwaliteit. De overige 10% is verontreinigd en wordt afgevoerd naar een stortplaats of verwerker.

Vooralsnog wordt voor de slibblokken bagger gebruikt die

vooraf kan worden geclassificeerd als toepasbare grond.

21
 Slibblokken
9.
...................................................................
Om van nat baggerslib sterke en duurzame
blokken te kunnen maken, zijn er verschillende
opwerkingstechnieken die ingezet kunnen worden.
Het slib kan verstevigd worden middels fysische
stabilisatie (toevoegen van andere types grond),
scheikundige stabilisatie (toevoegen van binders),
mechanische stabilisatie (persen / trillen /gebruik
geotextiel) en biologische stabilisatie (natuurlijke
rijping / landfarming). Met deze technieken zijn
diverse blokvormen te maken, zoals het megablok,
de kloostermop en het breuksteenblok. Het Eems-
Dollard slib is in het kader van het programma
'Nuttig Toepassen Slib' opgewerkt tot Kloostermop 30x14x9 cm
megablokken.

Megablok 150x80x80 cm Breuksteen 40x40x40 cm

22
 Om in het veld megablokken te maken, moet een aantal
1 stappen worden doorlopen. Allereerst dient de watergang
gebaggerd te worden (1) en dient de bagger te drogen
worden gelegd in een ontwateringsdepot.

De productie van de bouwelementen bestaat vervolgens uit

het toevoegen van additieven (2) en het aanpersen van
bagger in een mal (3) tot een bouwblok (4). Het type en de
hoeveelheid additieven worden vastgesteld volgens een
2 vooraf bepaald recept dat volledig is afgestemd op het slib
en de gewenste toepassing. Hiervoor zijn door NETICS in
diverse proefprojecten experimenten uitgevoerd. De data
en recepten uit elk project worden in een regressiemodel
verwerkt waardoor het steeds slimmer wordt.

De additieven worden zoveel mogelijk uit de regio gehaald

en kunnen naast binders ook natuurlijke vezels zijn. Een
3 bouwblok is in de meeste gevallen voor zo'n 95%
opgebouwd uit baggerslib en 5% uit binders (gewicht%).

Geperste bouwelementen kunnen, afhankelijk van de

toegevoegde stoffen, voor verschillende doeleinden in de
weg- en waterbouw worden toegepast. Vooralsnog valt
daarbij te denken aan een toepassing als beschoeiing langs
het water, bekleding van dijken, breuksteen (dat
4 bijvoorbeeld wordt gebruikt voor de aanleg van dammen),
geluidsschermen, wegmeubilair of kleine gebouwen.

In diverse proefprojecten wordt met de verschillende

vormen en toepassingen geëxperimenteerd.

23
Kloostermoppen, megablokken en
breuksteen van slib zijn voor diverse
toepassingen geschikt. Dit overzicht geeft ter
inspiratie een aantal mogelijkheden.

24
10. Toepassingsgebieden
..............................................................

Eén van de grote voordelen van de

slibblokken is dat ze inzetbaar zijn als
alternatief voor milieubelastende en niet-
circulaire elementen zoals beton, baksteen
en kunststof.

25
 Ingrediënten
11.
...................................

Bagger 90-95%

Additieven 5-10%
(binders 5-7% + evt. vezels 2-5%)

Bagger
De bagger voor de eerste testblokken komt uit het
Doekegatkanaal in de Eemshaven en heeft als internationale
classificatie L4, clay loam. Volgens de Nederlandse norm valt dit in
de categorie Ks2, matig siltige klei.

Op basis van waterbodemonderzoek blijkt dat de bagger uit het Doekegatkanaal toepasbaar is als zoute
grond. Echter vanwege het zoutgehalte kan dit niet zomaar toegepast worden in een zoete omgeving. Als
vormgegeven bouwblok is toepassing in een zoute omgeving wel mogelijk als aangetoond wordt dat de
uitloging binnen de randvoorwaarden blijft. Hier wordt aanvullend onderzoek naar gedaan.

26
Additieven
De additieven zijn te verdelen in vezels en
binders. Vanwege het zoutgehalte dient
voor de stabilisatie van Eems-Dollard
bagger gebruik te worden gemaakt van
cement. Om deze hoeveelheid zo klein
mogelijk te houden, wordt een deel
vervangen door een mix van hydraulisch
kalk en natuurlijk zeoliet.

Bij het bepalen van de beste combinatie

wordt uiteraard gekeken naar de gewenste
sterkte van de bouwelementen. Deze wordt
vaak bepaald door de toepassing.

De lokale beschikbaarheid en de prijs van

additieven zijn ook bepalend voor de
business case. Zo zijn er in Azië heel andere
additieven beschikbaar dan in Nederland.
Ook kunnen de binderprijzen per regio
sterk verschillen.

In Indonesië wordt bijvoorbeeld met as van

verbrande rijstschillen (restproduct)
gewerkt, terwijl voor de Eems-Dollard wordt
gekeken naar een link met de reststromen
van de suikerbieten- en de vlasindustrie.

27
 Receptenonderzoek
12.
...............................................................................................................................................................

Op basis van de baggereigenschappen en de gewenste toepassing, wordt met verschillende

combinaties van binders en perskrachten laboratoriumonderzoek gedaan naar de te bereiken sterkte
van de blokken. Het receptenboek van NETICS wordt hierbij ingezet. Dit is een regressiemodel met alle
recepten en bijbehorende sterkteontwikkeling die tot heden door NETICS voor alle projecten over de
hele wereld zijn onderzocht. Dit leidt tot een selectie van een aantal kansrijke binder-perscombinaties,
ofwel recepten voor de uitvoering van de veldtest.

Op deze manier zijn ook de eerste laboratoriumblokken gemaakt en getest van Eems-Dollard slib:

28
...............................................................................................................................................................

29
Recepten baggerslib Eems-Dollard

De bagger uit de Eems-Dollard is nat en bestaat voor 50 gewichtsprocent (w%) uit sediment en voor 50 w
% uit water. Het model houdt rekening met het feit dat bij de productielocatie in de Eemshaven vaak veel
wind staat en dat de productieperiode in de droge periode valt. Door deze lokale weersomstandigheden
kan het watergehalte op een natuurlijke en goedkope manier worden verlaagd. Dit is in het laboratorium
gesimuleerd. Het resultaat is baggerslib met een watergehalte van 23 w%, ‘droge bagger’ genoemd en
baggerslib met een watergehalte van 31 w%; ‘natte bagger’.

Met de droge bagger kan volgens het regressiemodel met ongeveer 5-9% binders de gewenste sterkte
worden bereikt. Recept I is gedroogde bagger met 9% binders en recept II is gedroogde bagger met 5%
binders. Recepten III en IV zijn natte bagger met 9% binders. Recept IV bevat zandig materiaal dat is
toegevoegd om het watergehalte te verlagen en tot een optimale korrelverdeling te komen.

Van elk recept is met een hydraulische pers een testblok gemaakt. Vervolgens is van elk blok de
ontwikkeling van de druksterkte, de dichtheid en het watergehalte nauwgezet onderzocht. De visualisatie
bovenaan de volgende pagina is een samenvatting van het laboratoriumonderzoek en geeft de
druksterkte, dichtheid en het watergehalte weer, 56 dagen na productie. De grafieken laten het verloop
van de tijd zien.

Op basis van dit onderzoek is besloten om de bagger vooraf aan de uitvoering zo droog mogelijk te
maken, tijdens de productie 9% binders toe te voegen en geen extra zand toe te voegen. Indien nodig kan
tijdens de uitvoering extra water worden toegevoegd.

30
 31
 13. Productie eerste testseries
........................................................................................................................................

De 'slibblokkenfabriek Eems-Dollard' moet in eerste instantie een regionale leverancier worden

van bouwblokken. Het doel is om een mobiele fabriek in te zetten waarmee de bagger zo dicht
mogelijk bij de win-locatie wordt opgewerkt tot blokken met de gewenste vorm.

Een belangrijk speerpunt binnen het programma 'ED2050' is om zoveel mogelijk baggerslib nuttig
te verwerken. Voor het onderzoek naar een haalbare business case is daarom de focus gelegd op
de productie van megablokken. Daarom is een reeks van 65 megablokken de zogenaamde 'eerste
testseries'. Deze series zijn gegroepeerd volgens kansrijke binder-perscombinaties (recepten) die
resulteren uit het vooraf uitgevoerde laboratoriumonderzoek.

32
Vers geproduceerde blokken in de Eemshaven met op de achtergrond een kabellegger van Van Oord
De 65 blokken krijgen diverse bestemmingen waar ze worden blootgesteld aan diverse invloeden
van buitenaf. Ook dienen ze als showcase en worden ze op een aantal locaties ingezet om de
toepassingsmogelijkheden te laten zien en de verbeelding te laten spreken. Dit moet leiden tot een
marktvraag naar de blokken.

De focus ligt op grond-. weg- en waterbouwkundige toepassingen zoals keermuren,

oeververstevigingen, geluidswallen en zetstenen in een dijkbekleding. Hier zijn de grootste volumes
af te zetten. De grootste vraag naar deze toepassingen komt in Groningen van de partijen die ook
binnen het programma 'ED2050' zijn vertegenwoordigd en zich inspannen voor het schoon-
baggeren van de Eems-Dollard.

33
 Ontwateringsdepot

34
 Het ontwateringsdepot

In een tijdelijk baggerdepot wordt de baggerspecie allereerst op een natuurlijke manier ontwaterd. Om een
laag van 1 meter bagger te laten rijpen tot grond is vaak minimaal 1 jaar nodig. Bagger die wordt ingezet voor
de slibblokken mag wat natter zijn, omdat het vocht ook gebruikt wordt voor de werking van de binders.

Het watergehalte van de bagger is voor de

productie van de stenen binnen enkele
weken teruggebracht naar een watergehalte
van onder de 30 w% water. Dit is volgens het
laboratoriumonderzoek voldoende om de
gewenste sterkte te bereiken. Het
watergehalte is verlaagd door de bagger met
een kraan op ruggen te trekken en het een
aantal keer om te zetten.

In de toekomst zal het mogelijk zijn om

andere mechanische technieken in te zetten
om baggerslib meteen vanaf de
aanvoerleiding in enkele dagen tot zelfs
minuten te kunnen ontwateren. Dit is een
duurdere aanpak maar is een beperkte
kostenpost in vergelijking tot de opbrengst
van de blokken. Bovendien is er minder
ruimte nodig en behoeft er geen vergunning
voor een depot te worden aangevraagd.

Na het ontwateren ontstaan vaak brokken

van klei. Deze worden met een vergruizer
vermalen tot fijne grond. Er wordt gewerkt
aan een versie van de mobiele fabriek op een
vrachtwagen met trailer waar de hele
installatie op komt te staan. Het idee is dat de
vrachtwagen ook zelf slib van waterbodems
gaat opzuigen.

35
 1

3 4 5

36
 De productielocatie zal in principe worden bezet met lokaal
De productielocatie beschikbare werknemers. Als het mogelijk is wordt een
partnerschap opgezet met lokale ondernemers die de fabriek
kunnen exploiteren.

De productielocatie voor het maken van megablokken van

bagger heeft een oppervlakte van zo'n 700 m2. De locatie is zo
ingericht dat de theoretisch maximaal haalbare
productiesnelheid kan worden bereikt. In de hoek van de
productielocatie is de gedroogde bagger opgeslagen (3). Naast
de gedroogde bagger zijn de binders opgeslagen. Met behulp
van een minikraan wordt de mengbak gevuld met de vooraf
bepaalde verhouding aan bagger en binders (1). De mallen
worden vervolgens laagsgewijs gevuld met het mengsel (4). De
mallen staan op rijplaten voor een vlakke en stevige ondergrond.
Een minikraan met trilblok perst het mengsel per laag aan (5).
Een megablok bestaat uit ongeveer 5 á 6 lagen van 15 centimeter
dik. Na het vullen wordt de bovenkant afgewerkt met een stalen
lat en afgedekt om snelle uitdroging aan het oppervlak te
voorkomen (6). Na 24 uur wordt het blok ontkist en ingepakt (7).
De mal wordt opnieuw gebruikt voor de productie van de
volgende serie blokken.

5 6 7

37
 38
 De testseries

De productie van de 65 megablokken is onderverdeeld in negen

testseries (Serie I t/m IX). Uit de gekleurd weergegeven blokken zijn
kernen geboord voor het laboratoriumonderzoek. Eén serie staat gelijk
aan één dagproductie en wordt gekenmerkt door een unieke
productiemethode of een unieke combinatie van hoeveelheden bagger,
water, additieven of vezels.

De onderstaande tabel geeft in meer detail de hoeveelheden zoals die in

het veld zijn verwerkt. De opmerkingen zijn knelpunten die in het veld
zijn gesignaleerd en waarop is ingespeeld door aanpassing van
watergehalte en met maatregelen om makkelijker te ontkisten.

*75L staat gelijk aan ongeveer 9 w% (=gewichtspercentage) en 50L staat gelijk

aan ongeveer 6 w%. 20L vlas is 1.0 kg, 30L vlas is 1.5kg.

39
 Resultaten eerste testseries
14.
...............................................................................................................................................

Hierboven wordt de parameters dichtheid, druksterkte en vries-/ dooi-sterkte weergegeven die in het
laboratoriumonderzoek voorafgaand aan de productie zijn gemeten. Ongeveer 2 maanden na de
productie van de megablokken zijn vervolgens uit vijf exemplaren kernen gezaagd. Deze zijn op dezelfde
parameters onderzocht en vervolgens vergeleken met de resultaten uit de voorbereidingen.

40
De sterktes van de laboratoriumblokken nemen over de tijd harder
toe dan de sterktes van de megablokken. Dit zou verklaart kunnen
worden doordat de binders hun werking in het proces deels verliezen.
Er zit bij de productie van de megablokken soms een lange periode
tussen het toevoegen van de binders aan de bagger en het persen van
de lagen.

De dichtheden lopen bij zowel de laboratoriumblokken als de

megablokken af van ongeveer 1700 kg/m3 naar 1300-1400 kg/m3. Er
zit wel een verschil in de tijdsperiode waarover de dichtheid afneemt.
Bij de laboratoriumblokken is deze tijdsperiode 56 dagen en bij de
megablokken is dit 224 dagen. Het verschil is mogelijk te verklaren
door het verschil in het volume. Het volume van een megablok is vele
male groter, waardoor het vocht minder snel uittreedt en de dichtheid
minder snel afneemt.

41
 Levenscyclus
15.
...............................................................................................................................................
Bij innovatieve producten worden vaak vragen gesteld over de levensduur. Na de uitvinding van de
GEOWALL® technologie is daarom direct met het kloostermoppenformaat een oeverbeschoeiing aangelegd.
Zo worden de blokken maximaal belast onder weers- en waterinvloeden. In juni 2014 is de oeverbeschoeiing
van kloostermoppen (30x14x10cm) aangelegd met kalkmortel als voegmiddel. Door erosie onder invloed van
(grondwater)stroming, begroeiing, regen, nat/droog afwisselingen, bevriezings- en ontdooiprocessen, zijn de
stenen mogelijk in sterkte veranderd en mogelijk ook van vorm. Regelmatig hebben er visuele inspecties
plaatsgevonden.

In juli 2019, precies 5 jaar na de aanleg is een uitgebreide inspectie uitgevoerd waarbij de beschoeiing is
onderzocht. Hierbij is een viertal boorkernen gemonsterd en is een kloostermop in zijn geheel uit het water
genomen. Van de productie in 2014 is een referentiesteen bewaard met dezelfde samenstelling en dezelfde
productiewijze zodat deze vergeleken kon worden met de veldsamples. De 4 boorkernen en de natte
kloostermop zijn getest op druksterkte en worden vergeleken met de referentiesteen om de
sterkteverandering met de tijd vast te stellen.

Aan de waterkant grijpt erosie met name in op het voegmiddel aan de randen van de blokken, waardoor hun
oorspronkelijke rechthoekige vorm veranderd is in een meer afgeronde vorm. Dit is een esthetische
verandering ten opzichte van 5 jaar geleden, maar blijkt geen effect te hebben op de sterkte van de blokken.
Doordat de hoeken van de blokken afronden zal bij de inzet van grote blokken dit effect veel minder opvallen.
Na 5 jaar blijkt dat veel ontwerpers de lichte erosie aan de randen juist kunnen waarderen omdat het een nog
natuurlijker beeld geeft.

Juni 2014

42
Augustus 2016 Februari 2019

43
Duurzaamheid

Voor de bepaling van de levensduur ligt de focus op

de functie van de blokken. Daarbij dienen de
blokken sterk genoeg te zijn om onderdeel te
kunnen maken van een stabiele oever. Wereldwijd is
nog geen onderzoek gedaan naar de sterkte van
geperste grondblokken onder water. Volgens
internationale standaarden en richtlijnen dient de
droge druksterkte van gestabiliseerde grond
minimaal 2 MPa sterk te zijn om voldoende
weerstand te bieden tegen erosie door regenwater.
De wateropname mag daarbij niet hoger zijn dan
15%. Het gaat dan om veel minder zware
omstandigheden dan waaronder de blokken in de
oever aan worden blootgesteld. Desondanks blijkt
dat de kloostermoppen in de oever na 5 jaar zich
nog steeds ruim boven die waarde bevinden.

Uit een meting aan de voorkant van de wand (N3)

blijkt een druksterkte van 4 Mpa. Uit de metingen
blijkt dat de blokken maximaal 11% aan water
konden opnemen.

Op basis van de metingen kan worden aangenomen

dat de kloostermoppen als oeverbeschoeiing net zo
sterk zijn gebleven als wanneer ze in een muur van
een huis zouden zijn ingezet. Ze zijn dubbel zo sterk
als wat ze volgens de normen zouden moeten zijn.
Wel hebben ze door wat oppervlakte-erosie en de
aanwezigheid van algen en mossen een natuurlijker
en wellicht esthetisch aantrekkelijker aanzicht
gekregen.

44
 Circulariteit en CO2

Circulaire economie is een paraplu waaronder een scala aan strategieën en methodieken valt die allemaal
gericht zijn op het verminderen van afval, het optimaal beheren van hulpbronnen en grondstoffen en op
het verlengen van de levensduur van toepassingen.

Het mooie van land, bodem, sediment, water, inclusief nutriënten, koolstoffen zoals CO2 en organische stof
is dat deze van nature al hernieuwbaar zijn. Het zijn materialen die de plaats in kunnen nemen van niet
vernieuwbare materialen met een grote CO2 footprint zoals beton, staal, baksteen en kunststof.

NETICS heeft samen met Deltares in maart 2019 in opdracht van de RVO en de Unie van Waterschappen
een positioning rapport geschreven over circulair het gebruik van bagger. Daarin zijn de volgende drie
principes voor circulair baggergebruik geformuleerd, waarbinnen de slibblokken hoog scoren:

1. Maximaliseren van voordelen en waarde

2. Zo veel mogelijk gesloten kringlopen en maximaliseren herbruikbaarheid
3. Minimaliseren van afval en negatieve gevolgen

Slibblokken geeft tot 90% minder CO2 t.o.v. betonblok of baksteen!

Een slibblok van lokaal beschikbare grond scoort hoog op de CO2-prestatieladder. Uit een recente studie uit
2018 is voor een gangbare situatie aangetoond dat er bij de productie van een kloostermop volgens de
GEOWALL® technologie slechts 22 kg CO2/T uitgestoten wordt. De productie van betonblokken komt op
143 kg CO2/T en bij de productie van bakstenen komt het op 200 kg CO2/T.

45
 Technology Readiness Level
16.
...............................................................................................................................
De mate waarin een technologie rijp is voor commercialisatie wordt met Technology Readiness
Levesl (TRL) aangeduid. De TRL van slibblokken wordt met name bepaald door de stand van de
ontwikkeling van de bijbehorende persmachine. Elk formaat vereist een andere persmachine.
Voor de kloostermoppen van bagger zijn commercieel beschikbare persen beschikbaar die
vandaag nog kunnen worden ingezet en waarmee in enkele seconden een blok kan worden
gemaakt. Voor breuksteen en megablokken is nog geen geschikte pers voorhanden. Ten behoeve
van het 'programma Nuttig Toepassen Slib' binnen ED2050 is uitgebreid onderzoek gedaan naar
de inzet van de rammed earth methode waarbij in meerdere lagen wordt geperst.

46
Megablok (150x80x80 cm)
In de provincie Drenthe hebben NETICS
en KWS een oeverbescherming gemaakt van
megablokken. Dit demonstratieproject (TRL6) laat zien dat
het goed mogelijk is om zoete bagger uit de watergang
direct op de oever op te werken tot een GEOWALL® die
wordt ingezet als duurzaam alternatief voor hardhouten
of kunststof beschoeiing. Bovendien kunnen eenvoudig
vogelgaten in de wand worden geboord. Aangezien
jaarlijks in Nederland ruim 1.500.000 meter beschoeiing
wordt vervangen is dit een kansrijke markt. Dit project is
de voorloper van de testblokken van het Eems-Dollard
slib waar, in tegenstelling tot het project in de provincie
Drenthe, juist met zout slib is gewerkt.

47
 Kloostermop (30x14x10 cm)
In de hele wereld worden huizen gebouwd
met stenen van samengeperste grond. Deze grond
bestaat dan uit een ideale verhouding van zand en klei.
Het is NETICS gelukt om met deze machine en het juiste
recept aan binders direct naast de watergang ook met
bagger deze kloostermoppen te maken. Dit wordt nu als
eerste product in een precommerciele schaal aangetoond
(TRL6). De stenen zijn van een dergelijke kwaliteit dat ze
zelfs voor de grond-, weg- en waterbouw geschikt zijn.
Sinds juli 2014 wordt in Delft een oeverbeschoeiing
getest.

48
Breuksteen (40x40x40 cm)
In Brightlingsea (Engeland) heeft
NETICS een prototype (TRL5) van breukstenen
gemaakt. De blokken zijn gemaakt van lokale
zoute slib uit zee, welke langere tijd onder
zware omstandigheden in het veld zijn getest.
De stenen lagen in een getijdenzone met een
getijdeverschil van 5 meter. De resultaten zijn
veelbelovend want de stenen bleven
voldoende sterk en werden in korte tijd groen.
Het blijkt dat ze een goede biotoop vormen
voor flora en fauna, wat de biodiversiteit in een
gebied kan ondersteunen en verrijken.

49
 Demonstratiefabriek
17.
...........................................................................................................................................

Level 6: Op basis van de Technology Readiness Levels (TRL) kan worden geconcludeerd dat zowel de
megablokken als de kloostermoppen als concept in een relevante omgeving zijn gepresenteerd en ingezet.
Dit houdt in dat een prototype uitgebreid is getest en gedemonstreerd in een testopstelling, die lijkt op een
operationele omgeving. Het concept geeft inzicht in de werking van alle componenten tezamen in deze
relevante pilotomgeving. In de Eems-Dollard is ervoor gekozen dit voor de megablokken in een
kunstwerkvorm te doen. Hierdoor is zowel voor de productie van de kloostermoppen als de megablokken
TRL 7 bereikt: System prototype demonstration in operational environment.

De technologie kan nu worden geïntegreerd in de uiteindelijke operationele omgeving (mobiele fabriek). De

focus ligt nu op zaken zoals het beantwoorden aan een eerste marktvraag en het optimaliseren van de
productie. Dit hoofdstuk gaat in op de volgende stap van de ontwikkeling van de mobiele fabriek en de inzet
ervan in het Eems-Dollard-gebied. Er zal een demonstratiefabriek worden opgezet die op basis van de
marktvraag megablokken en kloostermoppen op grotere schaal gaat produceren.

50
 Megablok

Kloostermop

TRL 7: Met de megablokken en kloostermoppen is de ontwikkeling van slibblokken in de volgende fase

beland. Level 7 houdt in dat er een demonstratie van het concept in een gebruikersomgeving moet gaan
plaatsvinden; de demonstratiefabriek. Daarbij moet de mobiele fabriek zich bewijzen als een operationele
omgeving die de megablokken en kloostermoppen kan produceren. Demonstratie van zowel de meer
grootschalige productiemethode als de inzet van de kloostermoppen en megablokken in een
praktijkomgeving gaat nieuwe inzichten opleveren voor de definitieve markttoepassing van de fabriek en de
bouwblokken.

Uiteindelijk moet dit resulteren in TRL 8: In deze fase zal de uitrol en inzet van de mobiele fabriek zijn
definitieve vorm vinden. De technologische werking is getest en bewezen en de slibblokken voldoet aan
gestelde verwachtingen, kwalificaties en normen (certificering). Daarnaast zijn ook de financiële kaders voor
(massa)productie en lancering bepaald. Daarna volgt TRL 9: De mobiele fabriek is technisch en commercieel
gereed; productierijp en klaar voor lancering in de gewenste marktomgeving. Het totale
ontwikkelingsproces is afgerond en de volgende stap is het commercieel wegzetten van de slibblokken bij
de gewenste doelgroep in de juiste markt.
51
Het proces is tijdens de productie van de eerste testseries
uitgebreid geanalyseerd, hiernaast is het tijdenschema
weergegeven. Door de productietijden per stap van het proces
te meten is inzichtelijk gemaakt wat de kritische
deelprocessen zijn en waar verdere optimalisatie nodig is. Aan
de hand van een Monte Carlo analyse script kan met Python
de meest optimale productielijn worden uitgedacht. Een
mobiele fabriek die zo efficiënt en goedkoop mogelijk
hoogwaardige slibblokken produceert. Met deze inzichten kan
er bijvoorbeeld bepaald worden welke stukjes equipement
ontwikkeld of aangepast moeten worden om de mobiele
fabriek zo optimaal mogelijk te laten draaien.

52
 Productieoptimalisaties

Uit de analyse kan worden geconcludeerd dat het mengen en het rijden naar de vullocatie, als
langstdurende processen, de maatgevende stappen zijn voor het totale productieproces. Met een
automatische meng- en vulinstallatie is het mogelijk om deze tijden significant te verkorten. De
volgende maatgevende stap wordt dan het persen van de blokken.

53
 De productie van megablokken in de
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA demonstratiefabriek zal op hoofdlijnen op
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA
dezelfde wijze moeten gebeuren als bij de
productie van de eerste testseries. De
verwachting is dat de demonstratiefabriek
gaat bijdragen aan het draagvlak voor de
ontwikkeling van een automatische pers die
deze grote blokken op eenzelfde wijze kan
persen als bij de kloostermoppen gebeurd. Er
is gedurende de vorige fase uitgebreid
gesproken met partijen die deze ontwikkeling
kunnen financieren.

Gezien de grote investeringen die nodig zijn is het van

groot belang dat de marktvraag helder is. Op dit
moment is er nog onvoldoende vraag wat kan leiden tot
een afname van honderden tot duizenden megablokken
per jaar.

Gedurende de uitvoering van de eerste testseries is zeer

gedetailleerd onderzocht hoeveel tijd elke stap kost en
wat de kosten daarbij zijn voor het materieel en
personeel. De grafiek hiernaast geeft de verhouding van
de dagproductie per blok en de prijs volgens de
productie die voor de eerste testseries zijn ingezet.

Voor de productie van de eerste testseries zijn telkens

drie graafmachines ingezet die elk een stap voor

zijn rekening heeft genomen. In dit overzicht
wordt uitgegaan van een vaste hoeveelheid en
kosten aan binders. Vervolgens is deze data
gebruikt voor het uitwerken van optimalisaties
die in de demonstratiefabriek zullen worden
ingezet.

54
Optimalisatie 1: Automatische mengmachine met eenzelfde productie als 5 mengkranen.

Optimalisatie 2: Automatische mengmachine met automatische pers (dezelfde dagproductie)

Optimalisatie 2b: Opschaling met een automatische mengmachine en automatische pers

SCORE = Dagproductie / Kosten per blok

MOBIELE FABRIEK basis

1x Schepkraan, 1x Mengkraan, 1x Trilkraan. 16 blokken /
dag. Kosten per blok €176,71.
(SCORE 0.09)
MOBIELE FABRIEK optimalisatie 1
2x Schepkraan/Transportband, 1x Autom. menger, 3
Trilkraan. 80 blokken/dag. Kosten/blok € 83,28 (SCORE
0.96)
MOBIELE FABRIEK optimalisatie 2
2x Schepkraan/Transportband, 1x Autom. menger, 1x
Autom. pers. 80 blokken /dag. Kosten per blok € 71,50
(SCORE 1.12)

MOBIELE FABRIEK optimalisatie 2b

10x Schepkraan/Transportband, 7x Autom. menger, 1x
Autom. pers. 560 blokken /dag. Kosten per blok € 66,14
(SCORE 8.47)

55
 Haalbare business
18.
...........................................................................................................................................
De marktvraag naar megablokken dient nog te ontstaan. Wel blijkt er markt te zijn voor de afzet van
kloostermoppen in infrastructuur. Daarom zal de demonstratiefabriek in de volgende TRL fase
kloostermoppen gaan produceren. Er is onder andere veel vraag naar een alternatief voor
grasbetonklinkers die als bermverharding langs wegen worden ingezet. Daarom is de pers voor de
kloostermoppen gemodificeerd en lukt het om bermblokken van slib te maken.

Voor de productie van de bermblokken en kloostermoppen wordt een mobiele productielijn opgezet zoals
hiernaast weergegeven. Deze productielijn is in staat om op jaarbasis meer dan een half miljoen
slibblokken te maken. Dit staat gelijk aan ongeveer 18.000 vierkante meter aan verharding of ruim 13.000
vierkante meter aan wand (enkelsteens).

In 2018 is in Nederland 1 miljoen vierkante meter aan nieuwe grasbetontegels neergelegd en 4,6 miljoen
vierkante meter aan betonnen klinkers en tegels. Dit is een markt met een enorme omvang en die naarstig
op zoek is naar circulaire alternatieven. De slibblokken passen daar uitstekend in. Door met de
demonstratiefabriek in de volgende fase verharding in de vorm van kloostermoppen en bermblokken te
maken wordt daardoor dus bij een bestaande vraag aangesloten en zal er direct een afzet ontstaan.

De afzet van 18.000 vierkante meter aan slibblokken in de verhardingsmarkt is van een relatief kleine
omvang gezien de landelijke vraag, maar leidt wel tot de verkoop van 500.000 – 600.000 stenen. Doordat
de kloostermoppenfabriek mobiel is zijn de vaste kosten relatief laag en worden de variabele kosten
voornamelijk bepaald door manuren en additieven. Deze variabele kosten treden in principe alleen op als
er blokken worden geproduceerd. De inschatting is dat de mobiele fabriek na een half jaar produceren (40
uur per week) break-even kan draaien en de stenen voor een marktconforme prijs kan leveren.

56
 57
 Over NETICS
19.
...........................................................................................................................................
NETICS is een toonaangevend ingenieurs- en adviesbureau in de civiele techniek en wordt internationaal
gezien als dé expert op het gebied van hergebruik en bouwen met baggerspecie. Jaarlijks ontstaat er een
enorme overlast als gevolg van sedimentatie van baggerspecie in rivieren. NETICS heeft de kennis en kunde
om deze baggerspecie te stabiliseren tot bouwmaterialen om innovatieve civieltechnische constructies
zoals waterkeringen, golfbrekers, dammen, oevers en dijken te bouwen. Door het lokaal nuttig toepassen
van gebaggerd sediment worden kosten bespaard in de baggerketen. Winning, aanschaf en transport van
dure primaire, schaarse grondstoffen inde bouwketen vervallen daarmee.

Unieke product- en procesinnovaties

Inmiddels zijn er tientallen gevalideerde toepassingsmogelijkheden voor onze producten. Hiermee
versterkt NETICS het wereldberoemde imago van Nederland als dé waterbouwers van de wereld en
koplopers in circulaire economie. Inmiddels heeft NETICS een schat aan kennis, ervaring, informatie en
data verzameld op het gebied van mechanische, fysische, scheikundige en biologische sedimentstabilisatie.
NETICS ontwikkelt hiermee unieke product- en procesinnovaties zoals GEOWALL®, BAGGERTUBE®,
BAGGERFABRIEK, GEOBLOCK®, receptenboeken en nieuwe rekenmodellen. NETICS is sinds haar oprichting
ieder jaar uitgeroepen tot een van de meest innovatieve MKB Top 100 bedrijven van Nederland.

58
 20. Over KWS Infra
...........................................................................................................................................
Wegen en openbare ruimten. Over land en water. Boven en onder de grond. Koninklijke VolkerWessels
onderneming KWS ontwerpt, bouwt, onderhoudt, beheert en exploiteert infrastructuur. Met acht
vestigingen en diverse dochterbedrijven, deelnemingen en eigen materieel biedt KWS een waaier aan
disciplines, dichtbij de klant. Van advies tot asfaltproductie. Van specialismes als grondverzet, rioleringen
en waterbouw tot kleinschalige projecten voor gemeenten en particulieren. Ook werkt KWS als marktleider
in de wegenbouw en de productie van asfalt aan omvangrijke multidisciplinaire projecten om de complete
infrastructuur te realiseren. Meer dan honderd jaar ervaring maakt KWS de juiste partij voor
infrastructurele projecten met een breed scala aan werkzaamheden en contractvormen.

100% circulaire infrastructuur

100% circulaire infrastructuur in 2040 en maximaal bijdragen aan een betere levenskwaliteit. Dat is de
duurzaamheidsmissie van KWS. De samenwerking met NETICS en de circulaire technieken die zij
ontwikkelen, sluit hier mooi op aan. KWS wil een positieve bijdrage aan onze maatschappij leveren. Het
realiseren van volledig circulaire infrastructuur houdt in dat wij onze grondstofkringlopen hoogwaardig
willen sluiten en geen gebruik willen maken van schaarse primaire grondstoffen. Bijvoorbeeld door 100%
hoogwaardig hergebruik van asfalt en andere producten. Het betekent ook dat we geen CO₂ of andere
schadelijke emissies willen uitstoten en veroorzaken. Dat is voor ons dus duurzaam!

59
Colofon

Uitgave
NETICS B.V. - The Sediment Engineers -

Concept & redactie

NETICS B.V.; Eldert Besseling & Ewoud Volbeda

Ontwerp & Realisatie

Eldert Besseling, Hugo Ekkelenkamp, Ewoud Volbeda, Ivo Boon, Jochem van der Beek, Jonathan Kranenburg

Mede mogelijk gemaakt door

Provincie Groningen, Groningen Seaports, Rijkswaterstaat, waterschappen Hunze en Aa's en Noorderzijlvest,
gemeente Delfzijl mede namens de DEAL gemeenten en gemeente Oldambt,
ministerie LNV, Natuur- en milieufederatie Groningen, Groninger Landschap mede namens de
Waddenvereniging, Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Stichting Wad.

Contactgegevens
NETICS B.V. KWS Infra B.V.
Edisonweg 10 (unit 300) Nieuwe Deventerweg 129
2952 AD Alblasserdam 8014 AE Zwolle
Nederland Nederland
info@netics.nl zwolle@kws.nl

© 2019, NETICS B.V. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Alle teksten uit deze uitgave
60
mogen niet zonder schriftelijke toestemming worden overgenomen.
 61
Auteurs
Eldert Besseling
Eldert Besseling en zijn compagnon Hugo
Ekkelenkamp zijn de bedenkers van de GEOWALL®
technologie. Als oprichter van NETICS houdt hij
zich als ondernemend ingenieur meer dan 15 jaar
bezig met bouwen met bagger. Eldert heeft
wereldwijd honderden projecten geïnitieerd en de
uitvoering begeleid; gericht op het stimuleren van
circulaire economie door hergebruik van sediment
als alternatief voor bouwmaterialen. Als auteur
geeft Eldert Post Graduate colleges op de TUDelft.
Meest recent heeft Eldert samen met Deltares in
opdracht van de Rijksoverheid de publicatie
uitgebracht over ‘circulair gebruik van bagger’. kunnen worden gemaakt.
62
Ewoud Volbeda
In samenwerking met de Technische Universiteit
Delft heeft Ewoud Volbeda fundamenteel
onderzoek verricht naar de GEOWALL®. Dit
onderzoek heeft geresulteerd in de publicatie:
‘Upscaling the GEOWALL®’. Ewoud wordt als
sediment expert bij NETICS over de hele wereld
gevraagd om projecten op te zetten om lokaal
bagger hoogwaardig toe te passen en daarmee
een impuls te geven aan de lokale economie.
Meest recent heeft Ewoud gewerkt aan het
opzetten van de eerste mobiele slibblokken fabriek
in Bangladesh waarmee goedkopere huizen