ΠΙΝΑΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ – ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Κ αν χρειαστεί να συγκρίνω
πράγματα που έμαθα ???

ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

Αποτελείται από πολλά Αποτελείται από ένα κυκλικό

ευθύγραμμα κομμάτια που μόριο DNA και από ένα ή
βρίσκονται στον πυρήνα του περισσότερα επίσης κυκλικά
κυττάρου. Επίσης υπάρχει μόρια DNA, τα πλασμίδια. Δεν
γενετικό υλικό στα μιτοχόνδρια υπάρχει διαμορφωμένος
(κυκλικό DNA) και στους πυρήνας (πυρηνοειδές ή
χλωροπλάστες των φυτικών πυρηνική περιοχή).
κυττάρων (κυκλικό DNA).

Επειδή τα ευκαρυωτικά κύτταρα Επειδή οι προκαρυωτικοί

ανήκουν σε εξελικτικά οργανισμοί είναι εξελικτικά
ανώτερους οργανισμούς, κατώτεροι, τα κύτταρά τους
περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα περιέχουν μικρότερη ποσότητα
DNA. DNA.

Στο πακετάρισμα του DNA του Το DNA πακετάρεται με τη

πυρήνα συμμετέχουν οι ιστόνες, βοήθεια διαφορετικών
καθώς και άλλες πρωτεΐνες. πρωτεϊνών.

Υπάρχουν δύο βαθμοί Υπάρχει ένας βασικός βαθμός

συσπείρωσης του DNA. Ένας συσπείρωσης.
κατά τη μεσόφαση και ένας
δεύτερος, πιο έντονος κατά τη
διάρκεια της κυτταρικής
διαίρεσης.

Η βασική μονάδα οργάνωσης της Δεν υπάρχει αντίστοιχη δομή

χρωματίνης είναι το
νουκλεόσωμα.

Σε συγκεκριμένα στάδια του Δεν υπάρχουν αντίστοιχες δομές

κύκλου ζωής του κυττάρου, κάθε
χρωμόσωμα αντιπροσωπεύεται
από 2 αδερφές χρωματίδες, οι
οποίες είναι ενωμένες στο
κεντρομερίδιο
Στους ανώτερους Δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο
ευκαρυωτικούς οργανισμούς,
υπάρχει διάκριση των
χρωμοσωμάτων σε αυτοσωμικά
και φυλετικά

Στους ανώτερους Είναι απλοειδή κύτταρα

ευκαρυωτικούς οργανισμούς,
υπάρχουν τα σωματικά κύτταρα
και το ζυγωτό που έχουν ζεύγη
ομολόγων χρωμοσωμάτων
(διπλοειδή κύτταρα) και οι
γαμέτες που έχουν κάθε
χρωμόσωμα σε ένα αντίγραφο
(απλοειδή κύτταρα)

Κάθε κύτταρο ανάλογα με το Δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο

είδος του οργανισμού όπου
ανήκει, έχει διαφορετικό αριθμό
και μορφολογία χρωμοσωμάτων.

Δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο Τα πλασμίδια περιέχουν γονίδια

ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά,
καθώς και γονίδια που
σχετίζονται με τη μεταφορά του
 γενετικού υλικού από ένα
βακτήριο σε άλλο

Δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο Τα πλασμίδια έχουν τη

δυνατότητα να ανταλλάσσουν
γενετικό υλικό, τόσο μεταξύ
τους, όσο και με το κύριο μόριο
DNA του βακτηρίου, καθώς και
να μεταφέρονται από ένα
βακτήριο σε άλλο. Με αυτό τον
τρόπο μετασχηματίζουν το
βακτήριο στο οποίο εισέρχονται
και του προσδίδουν καινούργιες
ιδιότητες.

Δεν υπάρχουν τέτοια γονίδια Περιέχουν γονίδια που ελέγχουν

τη σύνθεση περιοριστικών
ενδονουκλεασών

Κάθε χρωμόσωμα περιέχει Υπάρχει μία θέση έναρξης της

πολυάριθμες θέσεις έναρξης της αντιγραφής.
αντιγραφής.
Υπάρχουν γονίδια που Δεν υπάρχουν τέτοια γονίδια
μεταγράφονται και παράγουν
snRNA (μικρό πυρηνικό RNA).

Τα περισσότερα γονίδια είναι Τα γονίδια δεν είναι ασυνεχή.

ασυνεχή ή διακεκομμένα.
Δηλαδή, η αλληλουχία που
μεταφράζεται σε αμινοξέα
διακόπτεται από ενδιάμεσες
αλληλουχίες, οι οποίες δεν
μεταφράζονται σε αμινοξέα, Οι
αλληλουχίες που μεταφράζονται
σε αμινοξέα ονομάζονται εξώνια
και οι ενδιάμεσες αλληλουχίες
εσώνια.

Υπάρχει το φαινόμενο της Δεν υπάρχει αντίστοιχο

κυτταρικής διαφοροποίησης, με φαινόμενο
αποτέλεσμα σε διαφορετικές
ομάδες κυττάρων να
εκφράζονται διαφορετικά
γονίδια. Στα πρόδρομα
ερυθροκύτταρα π.χ εκφράζονται
κυρίως τα γονίδια για τη σύνθεση
των πολυπεπτιδικών αλυσίδων
α, β, γ και δ της αιμοσφαιρίνης
ενώ στα Β-λεμφοκύτταρα τα
γονίδια για τη σύνθεση
αντισωμάτων

Δεν υπάρχουν οπερόνια. Η Τα γονίδια των ενζύμων που

ρύθμιση της γονιδιακής παίρνουν μέρος σε μία
έκφρασης στα ευκαρυωτικά μεταβολική οδό (όπως η
κύτταρα γίνεται σε 4 επίπεδα διάσπαση της λακτόζης ή η
(στο επίπεδο της μεταγραφής, βιοσύνθεση διαφόρων
στο επίπεδο μετά τη μεταγραφή, αμινοξέων), οργανώνονται σε
στο επίπεδο της μετάφρασης και οπερόνια, δηλαδή σε ομάδες
στο επίπεδο μετά τη γονιδίων που υπόκεινται σε
μετάφραση). κοινό έλεγχο της έκφρασής τους.

Συμβαίνουν γονιδιακές και Συμβαίνουν μόνο γονιδιακές

χρωμοσωμικές μεταλλάξεις μεταλλάξεις
(αριθμητικές και δομικές)

Μπορούν να διαιρεθούν με Δε διαιρούνται ποτέ με μείωση (η

μίτωση ή με μείωση οποία προϋποθέτει την ύπαρξη
ζευγών ομολόγων
χρωμοσωμάτων). Επίσης ο
διπλασιασμός του γενετικού
υλικού δε συνοδεύεται από την
αλληλουχία των γεγονότων που
συνιστούν τη μίτωση στους
ευκαρυωτικούς οργανισμούς.
 ΧΡΩΜΟΣΩΜΑ ΙΝΙΔΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΝΗΣ

Περισσότερο συσπειρωμένη Λιγότερο συσπειρωμένη μορφή

μορφή του DNA του DNA.

Προκύπτει από τη συσπείρωση Προκύπτουν από την

των ινιδίων χρωματίνης κατά αναδίπλωση των
την κυτταρική διαίρεση νουκλεοσωμάτων με τη βοήθεια
κάποιων πρωτεϊνών

Είναι ορατά με το οπτικό Δεν είναι ορατά με το οπτικό

μικροσκόπιο (ύστερα από μικροσκόπιο ως μεμονωμένες
κατάλληλη επεξεργασία) κατά τη δομές.
διάρκεια της μετάφασης, οπότε
κατασκευάζεται ο καρυότυπος.

Το DNA υπάρχει σε αυτή τη Το DNA υπάρχει με τη μορφή των

μορφή κατά τη μεγαλύτερη ινιδίων χρωματίνης κατά τη
διάρκεια της κυτταρικής διάρκεια της μεσόφασης. Στην
διαίρεσης. Προς το τέλος της αρχή της κυτταρικής διαίρεσης
κυτταρικής διαίρεσης, τα συσπειρώνεται για να δώσει τα
χρωμοσώματα χρωμοσώματα, από την
αποσυσπειρώνονται δίνοντας αποσυσπείρωση των οποίων,
ινίδια χρωματίνης. στο τέλος της κυτταρικής
διαίρεσης, προκύπτουν πάλι τα
ινίδια χρωματίνης.

Στη μορφή αυτή το γενετικό Στη μορφή αυτή το γενετικό

υλικό δεν αντιγράφεται, ούτε υλικό εξυπηρετεί τις διαδικασίες
μεταγράφεται. Η ιδιαίτερα της αντιγραφής και της
συσπειρωμένη μορφή αυτή του μεταγραφής.
γενετικού υλικού, διευκολύνει τη
μεταφορά του στα θυγατρικά
κύτταρα.
 DNA RNA

Αποτελείται από δύο Είναι συνήθως μονόκλωνο

πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες,
τους κλώνους, που σχηματίζουν
διπλή έλικα

Αποτελείται από νουκλεοτίδια Αποτελείται από νουκλεοτίδια

που περιέχουν δεσοξυριβόζη που περιέχουν ριβόζη
(δεσοξυριβονουκλεοτίδια). (ριβονουκλεοτίδια).

Περιέχει τις αζωτούχες βάσεις Περιέχει τις αζωτούχες βάσεις

αδενίνη (Α), γουανίνη (G), αδενίνη (Α), γουανίνη (G),
κυτοσίνη (C) και θυμίνη (Τ) με κυτοσίνη (C) και ουρακίλη (U).
σταθερή αναλογία μεταξύ των
Δεν υπάρχει σταθερή αναλογία
βάσεων.
μεταξύ των βάσεων.
𝑨 𝑮
= = 𝟏: 𝟏
𝑻 𝑪

Είναι το γενετικό υλικό του Υπάρχει σε 4 τύπους:

κυττάρου και ο ρόλος του είναι να
μεταφέρει τις γενετικές
πληροφορίες και να τις Το αγγελιαφόρο mRNA, που
μεταβιβάζει από γενιά σε γενιά, μεταφέρει τη γενετική
καθώς επίσης να ελέγχει την πληροφορία στα ριβοσώματα.
κυτταρική δραστηριότητα και να
Το μεταφορικό tRNA, που
επιτρέπει τη δημιουργία
μεταφέρει τα αμινοξέα στα
γενετικής ποικιλομορφίας.
ριβοσώματα.
Η αναλογία των βάσεων:
Το ριβοσωμικό rRNA, που
𝐴+𝑇 αποτελεί δομικό συστατικό των
𝐺+𝐶 ριβοσωμάτων.
διαφέρει από είδος σε είδος και
Το μικρό πυρηνικό snRNA.
σχετίζεται με το είδος του
οργανισμού. Μπορεί να αποτελεί το γενετικό
υλικό ορισμένων ιών.

Βρίσκεται στον πυρήνα, τα Βρίσκεται στον πυρήνα, τα

μιτοχόνδρια και τους μιτοχόνδρια, τους
χλωροπλάστες των χλωροπλάστες και το
ευκαρυωτικών κυττάρων. κυτταρόπλασμα.

Γενετικό υλικό όλων των Ανάλογα με τη μορφή και οι

κυττάρων και των περισσότερων λειτουργίες του.
ιών.

Κατά κανόνα (με εξαίρεση τους Έχει διαφορετική ποσότητα σε

γαμέτες) έχει σταθερή ποσότητα κάθε τύπο κυττάρου ανάλογα με
σε όλα τα κύτταρα.
τη λειτουργική του
διαφοροποίηση
 Γαμέτες Σωματικά κύτταρα

Είναι απλοειδή κύτταρα Είναι διπλοειδή κύτταρα

Παράγονται με μείωση Παράγονται με μίτωση

Περιέχουν διαφορετικό Περιέχουν τις ίδιες γενετικές

συνδυασμό γενετικών πληροφορίες
πληροφοριών λόγω του τυχαίου
συνδυασμού των
χρωμοσωμάτων στη μειωτική
διαίρεση

Δεν διαφοροποιούνται και είναι Διαφοροποιούνται σε διάφορους

ωάρια για τις γυναίκες και τύπους κυττάρων (μυϊκά,
σπερματοζωάρια για τους άντρες νευρικά, ηπατικά, κ.α.)

Προέρχονται από ειδικά κύτταρα Εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων

μέσω της μείωσης που δεν διαιρούνται
διαιρούνται στη συνέχεια
 Μιτοχόνδρια Χλωροπλάστες

Περιβάλλονται από διπλή Περιβάλλονται από διπλή

μεμβράνη (η εξωτερική ομαλή, ενώ μεμβράνη (η εξωτερική είναι
η εσωτερική με αναδιπλώσεις) ομαλή, ενώ η εσωτερική
δημιουργεί ελασμάτια και
θυλακοειδή, που σχηματίσουν
τα grana)

Σχήμα επιμηκυσμένο ή ωοειδές Σχήμα ωοειδές, δισκοειδές ή

σπειροειδές

Τα συναντάμε στα φυτικά και στα Βρίσκονται μόνο στα φυτικά

ζωικά κύτταρα κύτταρα

Έχουν γενετική αυτονομία, δηλαδή Έχουν γενετική αυτονομία,

δικό τους DNA δηλαδή δικό τους DNA

Έχουν ενεργειακή αυτονομία, Έχουν ενεργειακή αυτονομία,

δηλαδή παράγουν ATP δηλαδή παράγουν ATP

Έχουν RNA, ένζυμα και Έχουν RNA, ένζυμα και

ριβοσώματα και ριβοσώματα και
πρωτεϊνοσυνθέτουν πρωτεϊνοσυνθέτουν

Θεμέλια μάζα είναι η μήτρα Θεμέλια μάζα είναι το στρώμα

Ελευθερώνεται ενέργεια Δεσμεύεται ενέργεια
(οξειδωτική φωσφορυλίωση) (Φωτοφωσφορυλίωση)

Κέντρα αναπνοής Κέντρα φωτοσύνθεσης

Πολλά στα ζωικά κύτταρα και Μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα

λιγότερα στα φυτικά μιτοχόνδρια
 Μεσόφαση και μίτωση συνοπτικά

1. Το DNA αυτοδιπλασιάζεται
2. Η αναπνοή είναι σε έντονο ρυθμό
3. Παρατηρείται αυξημένη βιοχημική
ΜΕΣΟΦΑΣΗ δραστηριότητα
4. Τα χρωμονημάτια σχηματίζουν το δίχτυ
χρωματίνης
5. Η διάρκεια είναι πολλαπλάσια της μίτωσης
1. Η πυρηνική μεμβράνη και ο
πυρηνίσκος αρχίζουν να
αποσυντίθενται
2. Το κεντρόσωμα διακρίνεται
σαφέστατα (ζωικό κύτταρο)
3. Σχηματίζεται η μιτωτική
συσκευή
Πρόφαση α. άτρακτος από
μικροσωληνίσκους

β. Σχηματισμένα χρωμοσώματα

γ. Τα κεντροσώματα (θυγατρικά)
στους πόλους
ΜΙΤΩΣΗ
4. Διάρκεια σχετικά «μεγάλη»
1. Πυρηνική μεμβράνη δεν υπάρχει
2. Διάταξη των χρωμοσωμάτων στον
ισημερινό του κυττάρου
3. Τα κεντρομερίδια διαιρούνται προς

Μετάφαση το τέλος της φάσης

 4. Οι μικροσωληνίσκοι έλκουν
αντίθετα τα κεντρομερίδια
5. Τα χρωμοσώματα είναι πλέον
ευδιάκριτα
6. Μικρή διάρκεια
1. Δεν υπάρχουν χρωμοσώματα, αλλά
χρωματίδες
2. Οι χρωματίδες διακινούνται προς
Ανάφαση τους πόλους του κυττάρου και
όταν φτάσουν η φάση
ολοκληρώνεται
3. Μικρή διάρκεια
1. Σχηματίζεται η πυρηνική μεμβράνη
και εμφανίζεται ο πυρηνίσκος
2. Χάνεται το κεντρόσωμα (ζωικό
κύτταρο)
3. Διαλύεται η μιτωτική συσκευή
4. Αποσυσπειρώνονται τα
Τελόφαση
χρωμοσώματα
5. Το κύτταρο διχοτομείται είτε με
περίσφιξη (ξενικό) είτε με
φραγμοπλάστη (φυτικό)
6. Μικρή διάρκεια