Professional Documents
Culture Documents
Σφαγή Στα Άνω Και Κάτω Κερδύλια
Σφαγή Στα Άνω Και Κάτω Κερδύλια
Η Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλια ή Σφαγή των Κερδυλίων, όπως είναι γνωστότερη
σήμερα, αποτελεί μια από τις πιο γνωστές ανθρώπινες τραγωδίες κατά την διάρκεια
του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα καθώς περισσότεροι από 200 άμαχοι κάτοικοι
των Άνω και Κάτω Κερδυλίων Σερρών εκτελέστηκαν από άνδρες της
γερμανικής Βέρμαχτ ως αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή και για την
βοήθεια των κατοίκων των εν λόγω χωριών προς τους αντάρτες.
Τα χωριά Άνω και Κάτω Κερδύλια βρίσκονται χτισμένα σε ορεινή περιοχή του νομού
Σερρών, κοντά στις ακτές του Στρυμονικού Κόλπου και την Αμφίπολη.
Λίγους μήνες μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα γερμανικά στρατεύματα ιδρύθηκε
στην Κεντρική Μακεδονία, κυρίως με πρωτοβουλία του Γραφείου του Κομμουνιστικού
Κόμματος Ελλάδας για την περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης, η
οργάνωση Ελευθερία.[1] Ακολούθησε στα μέσα του καλοκαιριού του 1941 η δημιουργία
της αντάρτικης ομάδας Οδυσσέας Ανδρούτσος στην περιοχή της Νιγρίτας[2] και της
αντάρτικης ομάδας Αθανάσιος Διάκος στα ορεινά του νομού Κιλκίς. Στις αρχές
Σεπτεμβρίου αντάρτες της ομάδας Οδυσσέας Ανδρούτσος με αρχηγό τον δάσκαλο
Κερδυλιώτη Θανάση Γκένιο (Λασάνη) και υπαρχηγό τον Περικλή Σταματόπουλο
προχώρησαν στον αφοπλισμό των σταθμών της γερμανικής χωροφυλακής στα
χωριά Ευκαρπία και Μαυροθάλασσα και στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 στον αφοπλισμό του
σταθμού της χωροφυλακής στη Δάφνη, στην περιοχή της Νιγρίτας.[3][2]
Μετά τις επιθέσεις των ανταρτών στους σταθμούς της χωροφυλακής των παραπάνω
χωριών η γερμανική πλευρά εστίασε την προσοχή της στην ευρύτερη περιοχή. Έγιναν
έρευνες στην περιοχή και ανακρίθηκαν κάτοικοι, στους οποίους επισημάνθηκε ότι η
συνέχιση της παροχής βοήθειας στους αντάρτες θα είχε πολύ αρνητικές συνέπειες για
τους ίδιους και για τα χωριά τους. Παρόλα αυτά οι πληροφορίες που συνέλεξαν
οι κατοχικές δυνάμεις δεν ήταν σημαντικές ώστε να μπορέσουν να εντοπίσουν τους
αντάρτες και αυτούς που τους βοηθούσαν.[4]
Έτσι σε μια σύσκεψη που έγινε στην υπηρεσία αντικατασκοπίας στη Θεσσαλονίκη στα
τέλη Σεπτεμβρίου αποφασίστηκε η οργάνωση ενός δικτύου πληροφοριοδοτών
(γερμανικά: Vertrauensleute ή V-Mann ελληνικά: Άνθρωποι εμπιστοσύνης) στην περιοχή
μέσω του οποίου θα έπαιρναν οι Γερμανοί πληροφορίες για τις κινήσεις των ανταρτών,
για το πού έκρυβαν τον οπλισμό τους και για το πώς γινόταν η τροφοδοσία τους.[5]
Στις αρχές Οκτωβρίου ο Δημήτριος Κίκηρας, ένας κάτοικος του Κάτω Κερδυλίου, έλαβε
από τους αντάρτες χρήματα και ένα ζώο προκειμένου να αγοράσει και να μεταφέρει σ'
αυτούς τρόφιμα. Ο Κίκηρας όμως καταχράστηκε τα χρήματα και τότε ένας από τους
Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλια
Οι κάτοικοι φοβήθηκαν και δημιούργησαν μια επιτροπή που αποτελούταν από τον πρόεδρο
του Άνω Κερδυλίου, το γραμματέα και τον κοινοτικό σύμβουλο και η οποία στις 16
Οκτωβρίου 1941 πήγε στη Θεσσαλονίκη και υπέβαλε αίτηση στη Γενική Διοίκηση για να
διαβιβαστεί στη συνέχεια στις γερμανικές αρχές. Στην αίτηση αυτή η επιτροπή
επικροτούσε τις τελευταίες γερμανικές επιχειρήσεις και ζητούσε την αποστολή στην
περιοχή δύναμης της ελληνικής χωροφυλακής ή και γερμανικής μονάδας "ίνα ούτω
εξοντώσωμεν τους ληστοσυμμορίτας και ησυχάση η επαρχία μας".[8]
Στις 16 Οκτωβρίου 1941 το 382ο Σύνταγμα Πεζικού της Βέρμαχτ έκανε επιδρομή στα
χωριά Ζερβοχώρι, Δάφνη και Σιτοχώρι και κατέστρεψε 20 σπίτια και 2 αχυρώνες. Στο
συνοικισμό Ορέσκεια Δάφνης προχώρησε στην εκτέλεση δύο ανθρώπων για κατοχή
όπλων. Στο Σιτοχώρι εκτέλεσε άλλους δύο "διότι καθ΄ομολογία των συμμετέσχον εις το
γνωστόν κίνημα της Νιγρίτης αλλά μετανοήσαντες επέστρεψαν εις το χωρίον των". [9]
Ξημερώματα της 17 Οκτωβρίου 1941, δύο λόχοι του 220ου Τάγματος Σκαπανέων της
Βέρμαχτ με δύναμη 250 ανδρών υπό τις διαταγές των λοχαγών Βέντλερ (Wendler) και
Σράινερ Σράινερ ξεκίνησαν από τον Σταυρό Θεσσαλονίκης για τα Κερδύλια έχοντας μαζί
τους κρατούμενους Κερδυλιώτες. Φτάνοντας κοντά στα χωριά άφησαν τα αυτοκίνητα,
άρχισαν να ανεβαίνουν από τρία σημεία και περικύκλωσαν τα Άνω Κερδύλια από την θέση
Στρόβολο και τα Κάτω Κερδύλια από την θέση Λειβάδια. Η χρονική στιγμή εκδήλωσης της
επιχείρησης και το γεγονός ότι άφησαν τα αυτοκίνητα μακριά από τα χωριά δείχνει οι
Γερμανοί στρατιώτες ήθελαν να αιφνιδιάσουν τους κατοίκους. Και πραγματικά σχεδόν το
σύνολο των κατοίκων των δύο χωριών συνελήφθη. Κανείς δεν προσπάθησε να αποδράσει
επειδή οι κάτοικοι, καθώς δεν υπήρχε ανάλογο προηγούμενο, δεν πήραν στα σοβαρά τις
γερμανικές απειλές.
Οι στρατιώτες της Βέρμαχτ συγκέντρωσαν τους άρρενες κατοίκους μεταξύ 16 και 60
χρόνων στις θέσεις Αλώνια και Κούτρες.[10] Οι γυναίκες και τα παιδιά αρχικά
συγκεντρώθηκαν στα σχολεία και στη συνέχεια, αφού είχαν απομακρυνθεί οι άντρες, τους
επιτράπηκε να πάρουν μαζί τους όσα πράγματα μπορούσαν και να φύγουν προς
Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλια
Στις 09.00 το πρωί δόθηκε το σήμα με μια φωτοβολίδα,[10] και οι Γερμανοί στρατιώτες
άρχισαν να εκτελούν άρρενες κατοίκους[11] ηλικίας από 16 μέχρι 60 ετών.[12][13]. Από
την εκτέλεση εξαιρέθηκαν στο Άνω Κερδύλιο δεκαεπτά άτομα άνω των εξήντα ετών,
μεταξύ των οποίων ο ιερέας, ο δάσκαλος και ο δασοφύλακας και στο Κάτω Κερδύλιο δέκα
γέροντες. Οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν μετά το τέλος των εκτελέσεων για την
ταφή των νεκρών.[14]
Τα κτίρια των χωριών κάηκαν εκτός από τις εκκλησίες και μετά την καταστροφή, οι
κάτοικοι κατέφυγαν στα χωριά Καστρί και Ευκαρπία.[10]
Η σφαγή των Κερδυλίων αποτέλεσε, όπως και οι υπόλοιπες θηριωδίες κατά την κατοχή,
αφορμή για να κατηγορηθούν από μεταπολεμικές κυβερνήσεις και από Έλληνες
συνεργάτες των Ναζί, οι αντάρτικες ομάδες, συχνά προσκείμενες στο κομμουνιστικό
κόμμα, ότι κατά την δράση τους δεν προστάτεψαν τον άμαχο πληθυσμό και τον εξέθεσαν,
με αποτέλεσμα να αποτελέσουν εύκολη λεία στα αντίποινα των κατακτητών, κάτι που δεν
Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλια
Σήμερα στην περιοχή υπάρχει μνημείο με υψωμένο μεγάλο μαρμάρινο σταυρό που
ανυψώθηκε το 1978[10], ενώ κάθε χρόνο στις 17 Οκτωβρίου τελούνται εκδηλώσεις
μνήμης.[17][25]
Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 49
1.↑ Άλμα πάνω, στο:2,0 2,1 2,2 2,3 Εφημ. Ριζοσπάστης, 1941: Η σφαγή των Κερδυλλίων, 17/10/2000
2.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας,σ. 71
3.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 74-75
4.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 75
5.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 76
6.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 77
7.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ.77
8.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σσ. 78
9.↑ Άλμα πάνω, στο:10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Ιστοσ. Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και
Χωριών, Άνω και Κάτω Κεδρύλια, Το Ολοκαύτωμα Αρχειοθετήθηκε2012-01-03 στο Wayback Machine.
10.↑ (Ελληνικά)(Γερμανικά) Πέτρος Ανταίος, Παναγιώτης Αρώνης, Μανώλης Γλέζος κ.ά., Μαύρη Βίβλος
της Κατοχής, Β΄ Έκδοση, εκδ. Εθνικό Συµβούλιο για τη διεκδίκηση των οφειλών της Γερµανίας προς την
Ελλάδα, Αθήνα, 2006, σ.63, ISBN 978-960-89102-1-8
11.↑ Άλμα πάνω, στο:12,0 12,1 Εφημ. Ριζοσπάστης, Το Ολοκαύτωμα των Κερδυλίων, 24/10/1997
12.↑ Άλμα πάνω, στο:13,0 13,1 "Η εικόνα είναι φρικιαστική. 235 κάτοικοι, 130 από τα Άνω Κερδύλια, 80
από τα Κάτω Κερδύλια και γύρω στους 25 από άλλα χωριά, κείτονται νεκροί." Απόσπασπα από Εφημ.
Ανεξάρτητος Νομού Σερρών, 70 χρόνια μνήμης της σφαγής των Κερδυλλίων από τους
Γερμανούς,19/10/2011
13.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 78-79
Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλια
14.↑ Στράτος Ν. Δορδανάς, Το αίμα των αθώων - Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη
Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 80
15.↑ Ιστολ. Ελληνικό Ημερολόγιο, Το ολοκαύτωμα των Κερδυλίων του 1941Αρχειοθετήθηκε 2010-12-
03 στο Wayback Machine., 17/10/2010
16.↑ Άλμα πάνω, στο:17,0 17,1 Εφημ. Ριζοσπάστης, Το ολοκαύτωμα των Κερδυλίων, 16/10/2001
17.↑ Εφημ. Ελευθεροτυπία, Μάθημα η σφαγή των Κερδυλίων[νεκρός σύνδεσμος], 04/01/2003
18.↑ Εφημ. Παρασκευή και 13, Κομμένο Άρτας: Είδα ο ίδιος να χώνουν μπουκάλια μπίρας στα αιδοία
νεκρών γυναικών, 22/11/2011
19.↑ Άλμα πάνω, στο:20,0 20,1 Στάθης Ν. Καλύβας, Το μεράκι και οι πηγές, Εφημ. Το Βήμα,
11/10/1998. Αρχειοθετήθηκε 2013-04-30.
20.↑ Η ανατομία μιας σφαγής-άρθρο του Ιού της Ελευθεροτυπίας
21.↑ Οδός δωσίλογου Χρυσοχόου, άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών
22.↑ Εφημ. Ελευθερία, Ελαφρυντικά για τον Μέρτεν καταθέτη μάρτυρας κατηγορίας, σ. 5, 18/02/1959
23.↑ Ιστοσ. Κώστα Χ. Πασχάλη, Ολοκαύτωμα Κερδυλίων, 19/10/2008
24.↑ Ιστοσ. Δήμου Αμφίπολης, N.Κερδύλλια