ΜΑΧΗ ΚΙΛΚΙΣ 1944

Η εμφύλια Μάχη του Κιλκίς έλαβε χώρα στις 4 Νοεμβρίου 1944 μεταξύ του ΕΛΑΣ από τη
μία πλευρά, και εθνικιστικών ομάδων και Ταγμάτων Ασφαλείας της Μακεδονίας από την
άλλη. Η μάχη διήρκεσε 9 ώρες και κατέληξε σε πλήρη επικράτηση του ΕΛΑΣ. Μετά τη
μάχη ακολούθησαν εκτελέσεις. Υπήρξε η φονικότερη εμφύλια μάχη καθ' όλη τη διάρκεια
των εμφύλιων ταραχών από το 1942 έως και το 1949.
Μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, αρκετά τάγματα
ασφαλείας της Μακεδονίας συγκεντρώθηκαν στην πόλη του Κιλκίς. Μαζί τους ήρθαν
άμαχοι (άνδρες και γυναικόπαιδα ) από χωριά της περιοχής που
χαρακτηρίζονταν αντιδραστικά από τον ΕΛΑΣ με σκοπό να αμυνθούν έναντί του, καθώς
φοβούνταν επιθέσεις του[9]. Έτσι, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, συγκεντρώθηκαν στην
πόλη του Κιλκίς περίπου 10.000 ένοπλοι και γυναικόπαιδα[10]. Παράλληλα είχε προηγηθεί
η Συμφωνία της Καζέρτας όπου τα τάγματα ασφαλείας της Βορείου Ελλάδας
χαρακτηρίζονταν εχθρικός σχηματισμός, ενώ καλούνταν να παραδοθούν στην ΧΙ
Μεραρχία του ΕΛΑΣ.[11] Ο ΕΛΑΣ και η Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή είχαν εγγυηθεί
για την ασφάλειά τους σε περίπτωση παράδοσής τους.
Μεταξύ των αξιωματικών και των καπετάνιων των ταγμάτων ασφαλείας, υπήρξε
νωρίτερα διαμάχη για το αν έπρεπε να οχυρωθούν στη συγκεκριμένη περιοχή[12]. Τελικώς
επικράτησε η άποψη της μετάβασης στο Κιλκίς, όπου ο πληθυσμός ήταν φιλικός προς το
ΕΑΜ[13], όπως πρότειναν οι περισσότεροι καπετάνιοι. Η διαφωνία αυτή είχε ως
αποτέλεσμα την πτώση του ηθικού των αμυνομένων καθώς έδειχνε ότι δεν υπήρχε
κεντρική διοίκηση. Παράλληλα υπήρχε ανικανότητα των αμυνομένων να συμφωνήσουν σε
κοινά στρατηγικά μέτρα καθώς και συνεχείς διχογνωμίες. Τελικό αποτέλεσμα ήταν οι
αξιωματικοί να ζητήσουν μέχρι και τη σύλληψη των οπλαρχηγών καθώς και τη
παραπομπή τους σε δίκη για το εγκληματικό τους παρελθόν καθώς και να αδρανήσουν.

Στις 30 Οκτωβρίου οι δυνάμεις αυτές εγκαταστάθηκαν στους Άνω, Μέσους και Κάτω
Αποστόλους Κιλκίς και την επόμενη ημέρα συγκρούστηκαν με μικρές δυνάμεις
του ΕΛΑΣ που είχαν σπεύσει στην περιοχή με σκοπό να τις παρενοχλήσουν[14]. Το
απόγευμα της ίδιας ημέρας, πραγματοποιήθηκε η είσοδος των εθνικιστικών δυνάμεων
στο Κιλκίς[3]. Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος ο οποίος θεωρούνταν και ο πιο σημαντικός
καπετάνιος, διαφώνησε με την επιλογή της άμυνας στο Κιλκίς και πρότεινε την οχύρωση
στα γύρω υψώματα. Καθώς η πρότασή του δεν έγινε δεκτή, αποχώρησε με το τμήμα του
(1.500 άνδρες) στις Μουριές δίνοντας υπόσχεση ότι θα βοηθούσε σε περίπτωση
πολιορκίας.[15]

Το πρωί της 4ης Νοεμβρίου, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν στην πόλη. Αποφασιστική
εξέλιξη ήταν η κατατάληψη του λόφου του Αγίου Γεωργίου, θέσης στρατηγικής σημασίας
για την άμυνα της πόλης. Μετά από σκληρές οδομαχίες σε πολλά σημεία της πόλης, και
με τεράστιες απώλειες και για τους δύο αντιπάλους, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε την πόλη μέσα σε 9
ώρες. Κατά τους υπολογισμούς κορυφαίου στελέχους του ΕΑΜ, σκοτώθηκαν 1.500 από
τους αμυνομένους ενώ συνελήφθησαν, εκείνη την ημέρα και την επόμενη, 2.190
αιχμάλωτοι.[16] Επίσης, έχασαν τη ζωή τους 118 ή 180 Ελασίτες, με τους τραυματίες να
φτάνουν τους 410 έως 800[7].
Η μάχη του Κιλικίς θεωρείται ως η πλέον πολύνεκρη εμφύλια σύγκρουση κατά τη διάρκεια
της κατοχικής περιόδου[17], αλλά και ως το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1949.
Μετά τη μάχη έλαβε χώρα μεγάλος αριθμός μαζικών εκτελέσεων αιχμαλώτων, σε
διάφορα σημεία μέσα και έξω από την πόλη. Τις εκτελέσεις αυτές διεξήγαγαν, για λόγους
εκδίκησης, απλά μέλη του ΕΛΑΣ αλλά και μερικοί καπετάνιοι του. Ωστόσο υπήρξαν
αξιωματικοί του ΕΛΑΣ οι οποίοι απέτρεψαν τις εκτελέσεις συναδέλφων τους. Ο αριθμός
των θυμάτων από τις αντεκδικήσεις αυτές είναι δύσκολο να διαπιστωθεί αν και ο πρώην
νομάρχης του Κιλκίς, Δημήτρης Αμπατζόπουλος, αναφέρει 2.200 εκτελέσεις, αριθμός που
ΜΑΧΗ ΚΙΛΚΙΣ 1944

εκλαμβάνεται ως υπερβολικός[17]. Κατά τον Στάθη Καλύβα, ο αριθμός των

εκτελεσθέντων εκτιμάται από 1.000 ως 3.000 άτομα.[8] Περίπου 1.800 αιχμάλωτοι
κρατήθηκαν, υπό άθλιες συνθήκες, σε καπναποθήκες της πόλης και κάποιοι μεταφέρθηκαν
σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Θεσσαλονίκη.[17].

Μητσόπουλος Θανάσης, Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, Αναμνήσεις στα μακεδονικά βουνά, εκδόσεις
ΚΕΔΡΟΣ, σελ. 405.

1.↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 155.

2.↑ Άλμα πάνω, στο:3,0 3,1 Δορδανάς 2006, σελ. 490.
3.↑ Άλμα πάνω, στο:4,0 4,1 Δορδανάς 2006, σελ. 495.
4.↑ Καλογρηάς 2012, σελ. 388.
5.↑ Γιώργος Μαργαρίτης, 65 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ Αναμετρήθηκαν δυο κόσμοι, εφημερίδα
Ριζοσπάστης. Ανακτήθηκε 9/3/2014.
6.↑ Άλμα πάνω, στο:7,0 7,1 Δορδανάς 2006, σελ. 500.
7.↑ Άλμα πάνω, στο:8,0 8,1 Καλύβας Στάθης, Το ταμπού του «δωσιλογισμού» tovima.gr
8.↑ Δορδανάς Σ. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 103.
9.↑ Δορδανάς 2006, σελ. 487.
10.↑ Δορδανάς 2006, σελ. 453.
11.↑ Δορδανάς 2006, σσ. 487 - 488.
12.↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 173.
13.↑ Δορδανάς 2006, σελ. 489.
14.↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σσ. 171-173.
15.↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 174.
16.↑ Άλμα πάνω, στο:17,0 17,1 17,2 Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σσ. 175-176.