Professional Documents
Culture Documents
2
Kartezyen vektör formülasyonu
Formülünü kullanarak kartezyen
A B A B cos birim vektörlerin çarpımını bulmak
için kullanılabilir.
Örneğin: iˆ iˆ (1)(1) cos 0o 1 iˆ ˆj (1)(1) cos 90 o 0
ˆj ˆj 1 kˆ kˆ 1 iˆ kˆ 0 kˆ ˆj 0
3
Uygulamalar
• Skaler çarpımın mekanikte iki önemli uygulama
alanı vardır:
– 1) İki vektör veya kesişen doğrular arasındaki açı
A B A B cos
1 A B
cos ( ) 0 180
AB
A B Ax Bx Ay B y Az Bz
4
Uygulamalar
• 2) Bir vektörün bir doğruya paralel ve dik bileşenlerinin
bulunması:
A A Aa A A Aa A ( A cos )ua
1 A u a
cos A A sin veya
A
A A2 Aa ' den bulunur.
2
1 A B
cos ( ) 0 180
AB 6
ÖRNEK 6
Şekilde verilen
F kuvvetinin
AB çubuğuna
paralel ve dik
bileşenlerini
bulunuz.
A (0; 0; 0) B (2; 6; 3) rB 2iˆ 6 ˆj 3kˆ
7
iˆ iˆ (1)(1) cos 0o 1 iˆ ˆj (1)(1) cos 90 o 0
ˆj ˆj 1 kˆ kˆ 1 iˆ kˆ 0 kˆ ˆj 0 8
Noktasal Cismin Dengesi
Bu bölümde;
Kuvvetleri
bileşenlerine ayırma
ve kartezyen vektör
şeklinde ifade etme
yöntemleri noktasal
cismin dengesini
içeren problemlerin
çözümünde
kullanılacaktır.
Bölüm 3 9
Noktasal Cismin Dengesi
• Denge Koşulu: Bir maddesel noktaya etkiyen bütün
kuvvetlerin bileşkesi sıfırsa maddesel nokta dengededir.
10
• Denge durumunu korumak için Newton’un birinci hareket
kanununu sağlamak gereklidir: bir parçacık üzerine etkiyen
bileşke kuvvet sıfır ise, parçacık dengededir.
F 0
• Bu formül denge için gerekli koşul olmakla kalmayıp, aynı
zamanda yeterli koşuldur. Bu durum Newton’un ikinci
hareket kanunu ile ortaya konur.
F ma ma 0 a 0
• Parçacık sabit hızla hareket etmekte veya durmaktadır
11
Serbest Cisim Diyagramı
• Denge denklemini doğru uygulayabilmek için, parçacık
üzerine etkiyen tüm bilinen ve bilinmeyen kuvvetleri
hesaba katmak gerekir. Bunun için parçacığı
çevresinden soyutlanmış ve serbest olarak gösteren bir
şema çizilir.
• Parçacık üzerine etkiyen tüm kuvvetleri gösteren bu
çizime “serbest cisim diyagramı” denir.
• Serbest cisim diyagramını çizerken kullanılan iki bağlantı
tipi :
– Yaylar
– İpler ve makaralar
12
Yaylar
• Mesnet olarak lineer elastik bir yay
kullanılıyorsa, yayın uzunluğu, üzerine etkiyen
kuvvet ile doğru orantılı olarak değişir.
• Yayların elastikliğini tanımlayan : yay sabiti (k)
F ks
s l l0
14
Serbest Cisim Diyagramı Çizme Yöntemi
16
Örnek 7
17
Düzlemsel Kuvvet Sistemleri
18
Skaler gösterim
• Bileşenlerin gösteriminde skaler notasyon kullanılacaktır.
Her bir bileşenin yönü serbest cisim diyagramında
bileşenin ok yönüne karşı gelen bir cebirsel işaret ile
ifade edilir. Bir kuvvet bileşeninin işareti bilinmiyorsa,
alınan yön pozitif olur, çözüm negatif çıkarsa kuvvet
yönünün ters olduğu anlaşılır.
• Örneğin,
F x 0 F 10 0 F 10 N
19
Örnek 8
• D silindiri 60 kg’dır. BA ve BC
kablolarında oluşan çekme
kuvvetlerini bulunuz.
20
21
Örnek 9
• 8 kg’lık lambanın şekildeki
gibi taşınabilmesi için AC
kablosunun uzunluğu ne
olmalıdır?
• l’AB=0.4 m (deforme
olmamış boy)
22
23
Ödev 7
• Şekilde gösterilen
kablolarda 0.5 kN’un
üzerinde çekme
kuvveti oluşmaması
için asılı olan kovanın
ağırlığını (W)
W bulunuz.
24
Üç Boyutlu Kuvvet Sistemleri
• Parçacık dengesinin
sağlanması için:
26
27
Kuvvet Sistemleri
• Bir kuvvetin bir nokta veya eksene göre momentinin
bulunması
• Bir noktadan geçmeyen kuvvet sistemlerinin
bileşkelerinin bulunması
• Kuvvet çiftinin oluşturduğu momentin bulunması
• İki ve üç boyutlu kuvvetler için moment hesaplanması
28
Bir kuvvetin momenti
• Bir kuvvetin bir noktaya veya bir
eksene göre momenti (M), kuvvetin
cismi o nokta veya eksen etrafında
döndürme eğiliminin bir ölçüsünü
gösterir.
M0 = F . d
30
Bileşke Moment
• Bir kuvvet sistemi x-y
düzleminde yer alırsa, her
bir kuvvetin O noktasına
göre momenti z ekseni
yönünde olacaktır.
• Sistemin bileşke momenti,
bütün kuvvetlerin
momentlerinin cebirsel
toplamı alınarak
bulunabilir, çünkü bütün
moment vektörleri aynı
doğrultudadır.
32
Örnek 12
Etkiyen dört kuvvetin O noktasında
oluşturduğu bileşke momentin
değerini bulunuz.
33
• F kuvveti her zaman dönme
etkisi yaratmayabilir. F
kuvveti A noktasında
MA=F.dA momenti kadar
döndürmeye çalışıyor, ancak
gerçek döndürme etkisi B
mesnetinin kaldırılması
halinde oluşur.
34
Vektörel çarpım (çapraz çarpım)
C AB sin
35
• YÖN: C vektörünün yönü,
A ve B vektörlerinin
bulunduğu düzleme diktir.
Sağ el kuralı ile belirlenir.
asosiyatif özellik
Distributif özellik
37
Kartezyen vektör formülasyonu
• Kartezyen birim vektörlerinin
çapraz çarpımlarını bulmak için:
• Bu terimler düzenlenirse :
38
Kartezyen vektör formülasyonu
• Vektörel çarpım, determinant formunda
da ifade edilebilir. Bu determinant (3
satır ve 3 kolona sahip) üç minör
kullanılarak hesaplanır.
Bu üç
bileşen
toplanır ve
determinant
bulunur :
39
Bir kuvvetin momenti: Vektör formülasyonu
40
Şiddet
M0 r F M 0 rF sin F (r sin ) Fd
Yön
Sağ el kuralına göre
momentin yönü belirlenir.
41
Taşınabilirlik (Transmisibilite) ilkesi
Vektörel çarpım işlemi,
üç boyutlu problemlerde
sıklıkla kullanılır. Çünkü
kuvvetin etki çizgisinden
O noktasına olan dik
mesafeyi bulmaya gerek
yoktur. O noktasından F
kuvvetinin etki çizgisinin
herhangi bir yerine
ölçülen r vektörü
moment hesabı için
kullanılabilir.
F kuvveti etki çizgisinin
M 0 r1 F r2 F r3 F herhangi bir yerine
etkiyebilir, ve O
noktasında aynı
moment etksini yaratır.
42
Momentin kartezyen vektör formülasyonuna göre
bulunması
+ +
43
Bir kuvvet sisteminin bileşke momenti
• Bir kuvvet sisteminin O M r 0 ri Fi
noktasına göre bileşke
momenti şöyle bulunur: i
44
Örnek 13
• O noktasında oluşan
moment değerini ve
yönünü bulunuz.
45
46