FONKSİYONLARIN TABLO ŞEKLİNDE

HESAPLANMASI

Bu kısımda bir fonksiyon değerlerinin tablo şeklinde hesaplanması

incelenecektir. İncelenecek fonksiyon y=f(x) şeklinde bir değişenli veya
z=f(x,y) şeklinde iki değişkenli fonksiyon olabilir.

TEK DEĞİŞENLİ FONKSİYONLAR

Tek değişkenli y=f(x) fonksiyonunun değerlerini x değişkenine bağlı olarak
tablo halinde hesaplamak isteyelim. Bağımsız değişken x, tabloda bir sütün
halinde ve yanında da fonksiyon değerleri bulunsun. Örnek olarak;
y=A*sin(B*x)+C fonksiyonunun değişimini, x değerinin 45˚ derece artımlar
ile (0,360˚) aralığında değiştiğinde inceleyelim.

Şekil x

İlk olarak A,B ve C parametreleri A=3, B=2 ve C=1 değerlerini alsın. Şekil x
de görüldüğü gibi x değerlerini A2:A10 erimine yazalım. x değerleri A2:A10
erimine hücreleri doldurma yöntemlerinden biri ile yazılabilir. Örneğin
A2:A3 erimine 0, 45 yazıldıktan bu erim doldurma tutamacı kullanılarak
genişletilebilinir. Sonra B2 hücresine =3*SİN(2*RADYAN(A2))+1
formülünü yazalım. Şekil x de birinci şekil olarak görülen durum elde edilir.
2 Mühendislikte Bilgisayar Uygulamaları

Bundan sonra B2 hücresindeki formül B3:B10 erimine kopyalanır.

Formülde, A2 başvurusunun adresi, göreceli başvuru olarak verildiğinden
hücrelerin kopyalanması sırasında A2 adresi; A3, A4, A5, A6, A7, A8, A9,
A10 olarak değişir. Kopyalama daha kısa bir şekilde B2 hücresi etkin hale
getirip doldurma tutamacı üzerinde iki kez tıklanır veya doldurma tutamacı
tutulup sürüklenerek B3:B10 erimi etkin hale getirilerek teşkil edilir.
Sonuçta şekil x de görülen ikinci şekil elde edilir.

Hesaplama işlemini A, B, C parametrelerine bağlı olarak hesaplamak

istersek A, B, C parametreleri her hangi üç hücreye yazılır. Şekil x de A, B
ve C parametreleri B1, B2, B3 hücrelerine yazılmıştır. Aynı şekilde
görüldüğü gibi B4 hücresine =$B$1*SİN($B$2*RADYAN(A5))+ $B$3
yazılır. A, B, C parametrelerin yazıldığı hücrelerin başvuruları “mutlak
başvuru” olarak yazılır çünkü kopyalama sırasında bu hücrelerin başvuru
adresleri değişmemelidir. A5 hücresine yapılan başvuru ise “göreceli
başvuru” olmalıdır. Daha sonra B5 hücresi etkin hale getirildikten sonra
doldurma tutamacına iki kez tıklandığında şekil x de ikinci şekilde
görüldüğü gibi B5 hücresi içeriği diğer hücrelere kopyalanır. İki kez tıklama
yerine doldurma tutamacından tutulup B6:B13 erimi etkin hale getirilir.

Şekil x

Yukarıda bahsedilen şekilde tablo değerleri hesaplandığında A,B,C

parametrelerin değerleri değiştirildiğinde B5:B13 erimindeki değerler de
değişir.
 Fonksiyonların Tablo Şeklinde Hesaplanması 3

Tablo komutunu kullanmak: Tek değişkenli bir fonksiyonun tablo

halinde hesaplanmasında ikinci yol “Veri” menüsünde bulunan “Tablo”
komutunu kullanmaktır. Komuta hazırlık olmak üzere, önce, şekil x de
birinci şekilde görüldüğü gibi parametreler ve değişken her biri bir hücreye
yazılır. Bu aşamada, değişkende parametre gibi göz önüne alınmaktadır.
Şekil x de parametreler ve değişken E1, E2, G1, G2 hücrelerine yazılmıştır.

Sonra x değişkeninin alacağı değerler bir erime yazılır; şekilde D5:D13

erimi. Sonra y=f(x) fonksiyonun yazılacağı erimin en üst hücresine, (şekilde
E4 hücresine) formül, parametreler ve x değişkenin göreceli başvuruları
kullanılarak yazılır. Burada x değerinin başvurusunun G2 hücresi olduğuna
dikkat ediniz. Ayrıca formülün yazılmış hali şekilde formül çubuğunda
görülmektedir. Daha sonra tablonun yazılacağı erim işaretlenir. İşaretlenen
erime formülün yazıldığı satırda dahil edilir. Şekil x de ikinci şekilde
D4:E13 erimi.

Bundan sonra yapılacak işlem “Tablo” komutu ile daha E4 hücresine

yazılan formülü işaretlenen erime genişletmektir.

Şekil x
“Veri” menüsünden “Tablo” komutu verildiğinde şekil x ikinci şekilde
görülen iletişim kutusu ekrana gelir. İletişim kutusunda iki soru
sorulmaktadır. Birinci soru iki değerli fonksiyonlara ait soru olup “Satır
giriş hücresi” sorusudur; bu sorunun cevabı boş bırakılır. İkinci soru ise
işaretlenen erimdeki (D4:E13 erimi) sütun değerlerinin formüldeki hangi
değeri gösterdiği sorulmaktadır. Bu sorunun cevabı ise G2 hücresindeki
değerdir. “Sütun giriş hücresi” etkin hale getirildikten sonra imleç ile G2
hücresi gösterilir. İletişim kutusu otomatik olarak G2 hücresinin mutlak
adresini alır. Tamam komutu ile işlem bitirilir.
4 Mühendislikte Bilgisayar Uygulamaları

Aynı değişken için birden fazla fonksiyon değeri hesaplanmak istenirse

ikinci fonksiyon için birinci fonksiyonun yanındaki sütun kullanılır.
İşlemler paralel yürütülür. Şekil x de daha önce üzerinde çalışılan
fonksiyonun yanında y=3*cos(x)+5 fonksiyonun hesaplanışı görülmektedir.

Şekil x

İKİ DEĞİŞENLİ FONKSİYONLAR

İki değişkenli fonksiyonların değerleri matris şeklinde bir tabloya yazılır.
Matrisin en üst satırı bir değişkenin değişimini ilk sütunu ise diğer
değişkenin değişiminin gösterir. İki değişkenli fonksiyonların değerleri, tek
değişkenli fonksiyonlarda olduğu gibi iki yöntem ile hesaplanır; kopyalama
ve tablo komutunu kullanma yöntemleri.

Kopyalama yöntemi: İki değişkenli z=f(x,y) fonksiyonunun değerlerini x

ve y değişkenlerine bağlı olarak tablo halinde hesaplamak isteyelim.
Bağımsız değişken y, tabloda ilk sütun halinde ve x değişkeni ise tablonun
en üst satırında bulunsun. Fonksiyonun değerleri ise bu iki değişkenin
belirlediği matris içinde bulunsun.

Örnek olarak; y=Ax2+By2+C fonksiyonunun değişimini inceleyelim.

Değişimde x ve y değerlerinin 0,5 birim artarak (-1,5,1,5) aralığında
değişsin. Şekil x de görüldüğü gibi A, B ve C parametrelerinin değerleri sıra
ile B1, D1 ve F1 hücrelerine yazalım. x değişkeninin değerlerini, B3
hücresinden başlayarak üçüncü satır boyunca, y değişkeninin değerlerini,
A4 hücresinden başlayarak aşağıya doğru birinci sütun boyunca yazalım.

Kopyalama yönteminde, fonksiyona ait formül B4 hücresine yazıldıktan

sonra formül, fonksiyon değerlerinin yazılacağı B4:H10 erimine
kopyalanacaktır.
 Fonksiyonların Tablo Şeklinde Hesaplanması 5

Şekil x

Fonksiyona ait formülü yazarken dikkat edilecek birinci nokta: Formüldeki

A, B ve C parametreleri için mutlak başvuru adresleri kullanılacaktır.

Formülü yazarken ikinci önemli nokta: x ve y değerleri “karma başvuru”

adresleri ile yazılacaktır; çünkü B4 hücresine yazılan x değerini aşağıya
doğru kopyalandığında başvuru adresinin satırını gösteren kısmın
değişmemesi gerekir buna karşın yatayda kopyaladığımızda formülün
sütunu gösteren kısmının değişmesi gerekir. Bu durumda x değişkeninin
başvuru adresi B$3 şeklinde olacak. Bunun karesi B$3^2 şeklinde yazılır.
Formülde Ax2 terimi için $B$1*B$3^2 ifadesi yazılır.

B4 hücresine yazılan y değerini aşağıya doğru kopyalandığında başvuru

adresinin satırını gösteren ifadenin değişmesi yana doğru kopyalanırken
sütunu gösteren ifadenin değişmemesi gerekir. Bu durumda y değişkeninin
başvuru adresi $A4 olması gerekir. Formülde By2 terimi için $D$1*$A4^2
yazılır. C parametresi için yazılacak terim ise $F$1 olup toplam formül şekil
x de formül satırında görülmektedir.

Yukarıda açıklanan şekilde B4 hücresine yazılan formül sonra her hangi bir
yöntem ile B3:H10 erimine kopyalanır. Sonuç şekil x de görülmektedir.

Tablo komutunu kullanmak: İki değişkenli bir fonksiyonun tablo halinde

hesaplanmasında ikinci yol “Tablo” komutunu kullanmaktır. Komut, tek
değişkenli fonksiyonlarda kullanılan aynı komuttur.

Komuta hazırlık olmak üzere, önce, şekil x de görüldüğü gibi parametrelerin

ve değişkenlerin her biri bir hücreye yazılır. Bu aşamada, değişkenlerde
parametre gibi göz önüne alınmaktadır. Şekil x de parametreler ve değişken
B1, B2, D1, D2, F1 hücrelerine yazılmıştır. Parametrelerin ve değişkenlerin
nereye yazıldıklarının önemi yoktur.
6 Mühendislikte Bilgisayar Uygulamaları

Şekil x

Daha sonra x ve y değişkenlerinin alacakları değerler, sıra ile fonksiyon

değerlerinin yazılacağı matrisin en üst satırına ve ilk sütununa yazılır.
Şekli x de x değişkenlerinin yazılacağı erimi B3:H3 ve y değişkenlerinin
yazılacağı erim ise A4:A10 dır. Fonksiyon değerleri ise B4:H10 erimine
yazılacaktır. Fonksiyonu tanımlayan formül x ve y erimlerinin köşesine,
şekilde A3 hücresi, yazılır. Yazımda parametrelerin ve değişkenlerin
başvuru adresleri daha önce değerlerin yazıldığı hücrelerin adresleri
kullanılır. Burada x ve y değerlerinin başvuru adreslerinin sıra ile B2 ve D2
olduklarına dikkat ediniz. Yazılan formül şekil x de formül satırında
görülmektedir.

Tablo komutunun ön hazırlıkları bitmiştir. Bundan sonra yapılacak işlem

“Tablo” komutu ile daha A3 hücresine yazılan formülü B4:H10 erime
genişletmektir.
 Fonksiyonların Tablo Şeklinde Hesaplanması 7

Şekil x

Tablonun yazılacağı erim işaretlenir. İşaretlenen erime x ve y değerlerinin

değişimlerinin bulunduğu satır ve sütun da dahil edilir; şekil x de A3:H10
erimi.

“Veri” menüsünden “Tablo” komutu verildiğinde şekil x de görülen iletişim

kutusu ekrana gelir. İletişim kutusunda iki soru sorulmaktadır. Birinci soru
“Satır giriş hücresi” sorusudur ki bunun anlamı işaretlenen erimin en üst
satırda görülen değerler (B3:H3 erimindeki değerler) formüldeki hangi
değeri göstermektedir. Bu sorunun cevabı B2 dir. İmleç ile B2 hücresi işaret
edilir veya iletişim kutusuna doğrudan doğruya B2 yazılır.

İkinci soru ise işaretlenen erimin (B3:H10 erimi) ilk sütun değerlerinin
formüldeki hangi değeri gösterdiği sorulmaktadır. Bu sorunun cevabı ise D2
dir. “Sütun giriş hücresi” etkin hale getirildikten sonra imleç ile D2 hücresi
gösterilir. İletişim kutusu otomatik olarak D2 hücresinin mutlak adresini
alır. İmleç ile göstermeden iletişim kutusuna doğruda doğruya göreceli
başvuru adresi D2 de yazılabilir. Tamam komutu ile işlem bitirilir.