You are on page 1of 2

भभरततय शभसज डड.

ययलपगडभ ससबबभरभव

मभनवत आररगयभसभठत कभकततकभरक ठरणभरत पततजजतवकय व कक नसरवर जगभत सवरपथम औषध तयभर करणभरय भभरततय शभसज डड. ययलपगडभ ससबबभरभव यभकनत
औषधतवजभनभत मरलभचत भर घभतलत. तरतहत अजभत रभतहलयलयभ यभ आधसतनक धनवकतरतचयभ कभयरकतरतर वभतवषयत..
मभनवत समसदभयभचयभ अलतकडचयभ इततहभसभत एक कभळ असभ हरतभ, कक सभधयभ तभपभनक लरक मरभयचय. छरटभसभ जकतससकसगर जतवघयणभ ठरभयचभ. आज छरटत वभटणभरत
आजभरपणक एकय कभळत मभणसभकचयभ जतवभवर उठलत हरतत. तयभकभळचक वजदकशभसहत तयभपसढय हतबल हरतक. अशभ पररतसथततत अतयकत पररणभमकभरक व वयभवसभतयकदषय़भ
सहज बनवतभ ययऊ शकततल अशत गसणकभरत पततजजतवकक (Antibiotics) शरधलत गयलत व वजदकशभसभचभ चयहरभमरहरभच पभर बदललन गयलभ. कक नसर हभ
असभच दसधरर आजभर बनलन मनसषयभचयभ मभनगसटतवर बसलभ आहय. पण आधसतनक तवजभनभनय शरधलयलयभ औषधभकमसळय अनयक कक नसरगसतभकचय जतवन आज ससस झभलक आहय .
परकतस कदभतचत बहह तकय भकनभ हय मभहतत नसयल, कक मभनवत आररगयभसभठत कभकततकभरक ठरणभरत पततजजतवकय व कक नसरवर जगभत सवरपथम औषध तयभर करणभरभ शभसज
हभ एक भभरततय हरतभ. शरतरशभस, जतव-रसभयन व औषधतवजभनभत मरलभचत भर घभललनहत अजभत व तवसमरततत रभतहलयलय हय आधसतनक धनवकतरत हरतय - डड.
ययलपगडभ ससबबभरभव!
ककशलय, कमतभ व पततभभ पणभलभ लभवत आपलयभ तनयसक कयतभत अतभनव व दयदतपयमभन कभमतगरत करनहत पदरपदत नकभर, उपयकभ आतण दसदरव वभटय़भलभ आलयलयभ
डड. ससबबभरभव यभकचक आयसषय महणजय समतपरत जतवनभचभ वसतसपभठ हरय. तयभकचभ जनम आकध पदयशभततल भतमभवरमम तजलहत एकभ तनधरन कस टसकबभत झभलभ. सभत
अपतयभकपजकक तय चकथय. ससबबभरभवभकचक पभथतमक तशकण कसकबसक पलणर झभलक. घरभतलयभ परभकरटतचयभ दभररदय़भमसळय महणभ वभ अकगभलत वजरभगयभमसळय महणभ, वयभचयभ तयरभवयभ
वषर सनयसत हरणयभचयभ ऊमरनय यभ मसलभनय घरभतलन धलम ठरकलत व सरळ वभरभणसत गभठलत. पण रभमकर षण तमशनचयभ एकभ सभधलचयभ सभकगणयभवरन तय घरत परतलय व
पसनहभ तशकण ससर कय लक. आतण इथलन ससरवभत झभलत तत मभनवत इचछभशककचयभ दभररदय़ व दसदरवभशत कय लयलयभ तनकरभचयभ लढय़भलभ! तवपनतभ आतण जतवलगभकचयभ
मरतयलचयभ तडभखयभकनत ससबबभरभवभकचक बभलपण पभर हररपळल न गयलक. मदभसचयभ तहकदल हभयसकल लमधलन तय मकतटटकचत परतकभ ततसऱमयभ पयतनभकत उततणर झभलय. पसढचक तशकण
तयभकनत पयतसडयनसत कडलयजमधलन पलणर कय लक. रभमकर षण तमशनचयभ सभधलनय ‘डडकटर हरऊन सयवभ कर’ हभ तदलयलभ सलभ तशररधभयर मभनलन तयभकनत मयतडकल कडलयजमधयय
पवयशभचत खटपट ससर कय लत. पण उतम गसण असलनहत तयभसभठत पयलभवभ लभगणभरभ आतथरक भभर सहन हरणयभसभरखभ नवहतभ. कभहत तमत व भभवत सभसरय कसतसरत
सलयरनभरभयण मलतर यभकचयभ सहकभयभरनय कसभबसभ मभगर ससकर झभलभ व ससबबभरभव मदभस मयतडकल कडलयजमधयय दभखल झभलय . तयभकभळत जरर धरलयलयभ सवभतकतयसकगरभत
आपणहत झरकल न दभवक, हत भभवनभ तरण ससबबभरभवभकनभ घयर लभगलत. पण पररतसथततपभयत तय करतभ ययणक शकय नवहतक. तयवहभ तयभकनत गभकधतजजनत कय लयलयभ परदयशत
वसतलकचयभ बतहषकभरभचयभ आवभहनभलभ पततसभद दयत खभदतचय कपडय वभपरभयलभ ससरवभत कय लत. ससबबभरभवभकचक हय वभगणक कडलयजचयभ कभहत तबतटश पभधयभपकभकनभ रचलक नभहत.
तयभचत अढत मनभत ठयवलन तयभकचभ सजररतचभ वणरदयषत पभधयभपक बकडतफलड यभनय पयपर उतम तलतहलभ असलनहत सजररतत कमतत कमत गसण दयऊन ससबबभरभवभकवर तवकर त सलड
उगवलभ. यभचभ पररणभम महणलन तयभकनभ MBBS पलणर पदवतऐवजत LMS हय दसययम पमभणपत तमळभलय.
डडकटर झभलयभवर मदभसचयभ लकमतपतत आयसवरतदक कडलयजमधयय तय वयभखयभतय महणलन रजल झभलय. आयसवरतदक औषधभकचयभ पररणभमकभरकतयनय ससबबभरभव पभभतवत झभलय
आतण आधसतनक सकशरधनभचत जरड दयऊन आयसवदर भलभ जभगततक पभतळतवर नयणयभचभ तवचभर तयभकचयभ मनभत घरळल लभगलभ. पण तनयततचयभ मनभत कभहत वयगळयच हरतय.
रडकफय लर सकडलरतशप अकतगरत भभरतभचयभ अभयभस दकऱमयभवर आलयलयभ एकभ अमयररकन डडकटरशत तयभकचत ओळख झभलत. यभ तरणभचयभ बसदतचत चसणलक व तयभचत
आकतररक तगमग तयभचयभ लकभत आलत. तयभनय ससबबभरभवभकनभ अमयररकय त उच तशकण घयऊन ततथय सकशरधन करणयभचभ सलभ तदलभ. पजशभचत अडचण तर हरततच;
तशवभय दरमयभन तववभतहत झभलयभमसळय ककटसकतबक जबभबदभरतहत तयभकचयभवर पडलत हरतत. तयभतलनहत मभगर कभढत तयभकनत हभवरडर मयतडकल सकल लमधयय पवयश घयतलभ. पसनहभ
सभसरयबसवभ आतण कभहत धमभरदभय सकसथभकचयभ सभहभययभनय पवभसभपसरतयभ पजशभकचत तजवतज हरऊन तय १९२३ मधयय बडसटनलभ परहरचलय . पदयश पततकल ल व अनरळखत.
तखशभत छदभम नभहत. करणभचत तशफभरसहत नभहत. भरतस भर महणलन शभकभहभरत सनभतनत कस टसकबभतलत जतवनशजलत. सगळयभ अडचणतच हरतयभ. तयभत MBBS ऐवजत
LMS चत पदवत तमळभलयभमसळय तयभकनभ करणतत तशषयवरततहत तमळल शकलत नभहत. पसढय अनयक मभणसभकचयभ जगणयभलभ आधभर दयणभऱमयभ यभ जभनरपभसकभलभ सवत:लभ मभत
जगणयभसभठत पडयल तत कभमय करभवत लभगलत. उदरतनवभरहभसभठत तयभकनत एकभ दवभखभनयभत नरकरत पतकरलत. ततथय तयभकनभ रगणभकचयभ शयययवरचत अकथरणक बदलणक,
दवभखभनयभचयभ मसतभऱमयभ सभफ करणयभपभसलन पवयशदभर रककभपयरतचत सभरत कभमक करभवत लभगलत. मभत, आपलयभ लभघवत व कभयरततपर सवभभवभमसळय तय आपलयभ
सहकभऱमयभकत आतण पभधयभपकभकत कमभलतचय लरकतपय झभलय.
हभवरडर तवदभपतठभचभ अभयभसकम पलणर कय लयभवर ततथयच जजव-रसभयनशभस तवभभगभत तयभकनभ नरकरत तमळभलत. यभ तवभभगभचभ पमसख हरतभ- सभयरस तफसकय . इथय
अधयभपनभसरबत सकशरधन करतभनभ ससबबभरभवभकनत सजतवभततल पयशत व ऊतत सतरभवरतल पतकयभकबभबत अनयक शरध लभवलय . तयभत सवभरत महतवपलणर हरतभ तर तयभकनत
शरधलयलत ‘तफसकय -ससबबभरभव मयथड’! सजतवभकचयभ शरतरदवयभततल फडसफरस यभ मललदवयभचय महतव व तयभचय अतयकत पमभणशतर, अचलक मभपन करणभरत पदत तयभकनत
शरधलन कभढलत. जतवशभसभचयभ अभयभसभलभ कलभटणत दयणभऱमयभ यभ शरधभसकदभभरत तयभकनत तलतहलयलभ पबकध मजलभचभ दगड ठरलभ. इतकभ, कक सवभरतधक सकदभर महणलन
वभपरलयभ गयलयलयभ जगभतलयभ पतहलयभ चभर शरधतनबकधभकत तयभचभ आजहत समभवयश कय लभ जभतर. ससबबभरभवभकचयभ यभ शरधभचयभ आधभरय पसढय अनयक जतव-रभसभयतनक
पतकयभकचय शरध लभगलय आतण तयभसभठत सकबकतधतभकनभ नरबयल पसरसकभरहत तमळभलय . दसदरवभनय ससबबभरभवभकचयभ कभयभरचत सभधत दखलहत नरबयल कतमटतनय घयतलत नभहत. तरतहत
तय आपलयभ सकशरधन कभयभरत तततकयभच तनमयतयनय मग हरतय. पसढतल सकशरधनभत तयभकनत सजतव पयशतततल तवतवध रयणलकचक शसतदकरण करन तयभचक रभसभयतनक परथकरण
शरधणयभवर लक कक तदत कय लक. कभलभकतरभनय सजतव पयशतततल ऊजभरवहनभचक सभधन असणभऱमयभ ATP (Adenosine-Tri-Phosphate) व
फडसफरतकययतटन यभ रयणलकचक अतसततव तसद कय लक. आपलत करणततहत शभरतररक हभलचभल असर, तयभसभठत शरतरभलभ ऊजरचत गरज असतय. तत गरज अनभदभरय पलणर
हरतय. आपण खभलयलयभ अनभचक शरतर शकररयत रपभकतर करतक. पसढय यभ शकररयचक चयभपचय तकययत तवघटन हरऊन ऊजभर तनमभरण हरतय. हतच तनमभरण झभलयलत ऊजभर
मग शरतरभचयभ हभलचभलजसभठत सनभयलदभरय वभपरलत जभतय. पण यभत मयख अशत हरतत, कक आपण अन तर सभरखक खभत नभहत; मग ऊजरचत गरज असतभनभ पलवर
खभलयलयभ अनभचत ऊजभर वभपरभयलभ कशत तमळतय? अनभतलन तयभर झभलयलत ऊजभर हत शरतरभतच एखभदभ तठकभणत सभठवलत जभत असभवत. पण कशत? यभचक उतर
शरधणयभसभठत वजजभतनक कभमभलभ लभगलय. हय करडक सरडवलक ससबबभरभवभकनत. चयभपचयभतलन तनमभरण झभलयलत ऊजभर ATP रयणलकचयभ रपभत सभठवलत जभतय आतण जयवहभ
जयवहभ शभरतररक कभयभरसभठत ऊजरचत गरज असतय, तयवहभ यभ ATP रयणलकचक ADP (Adenosine-Di-Phosphate) रयणलत रपभकतर घडल न ऊजभर मसक
कय लत जभतय. नकतर शरतरभलभ ऊजरचत गरज असतभनभ फडसफरतकययतटन रयणलकदभरय ADP रयणलकचय रपभकतर पसनहभ ATP मधयय करन ऊजरचभ सभठभ तयभर ठयवलभ जभतर.
ससबबभरभवभकचयभ यभ शरधभकडयहत नरबयल कतमटतनय दसलरकच कय लय. तयभकचभ हभवरडरमधलभ तवभभगपमसख सभयरस तफसकय अतयकत मतसरत, खलनशत आतण आतलयभ गभठतचभ हरतभ.
ससबबभरभवभकनत सजतव पयशतततल ATP चयभ रयणस लक रबतच तशभच पकभरचयभ, पण वयगळयभ दरन सकतदय सकयगस भकचभहत शरध लभवलभ हरतभ. हतच सकयगस य RNA चयभ
सकशलयषनभत महतवभचत भलतमकभ बजभवत हरतत. तयभकचयभ शरधभचत वभढतत महतत व पचकड सकभभवयतभ बघलन तफसकय नय असलयभ व मतसरभपरटत तयभकचय अनयक शरध आपलय
पद, सकसथयततल वचरसव व दभकतभक वभकतशक शयषतव वभपरन बभहयर ययऊच तदलय नभहतत. इतकय च कभय, पचकड कभयरशयषतव गभठतशत असतभनभहत पसढय हभवरडरनय तयभकनभ
तफसकय नय कय लयलयभ कभरसथभनभकमसळय पदरनततहत नभकभरलत. पण यभच तफसकय लभ तयभचयभ पदरनततचयभ वयळत ससबबभरभवभकनत आपलयभ सकशरधनभत तफसकय चभ फभर मरठभ वभटभ
असलयभचभ अतभपभय दयऊन तयभचयभ बढततचभ मभगर ससकर कय लभ हरतभ. ससबबभरभवभकचभ एकय कभळचभ सहभययक व १९८८ चभ नरबयलतवजयतभ जडजर तहतचकगस महणभलभ हरतभ
कक, ‘डड. ससबबभरभवभकनत लभवलयलयभ अनयक पयशत कक दककय सकयगस भकचयभ शरधभकनभ तफसकय चयभ कस तटल कभरसथभनभकमसळय ततलभकजलत तमळभलत. हत रयणवतय दवयय पसढय तकतययक
वषभरनकतर पसनहभ शरधलन कभढभवत लभगलत व सजतव पयशतततल कक दककय आमल तवजभनभचत पगतत तततकक वषर पसढय ढकललत गयलत.’
१९४० मधयय ससबबभरभवभकनत हभवरडचर भ रभजतनभमभ तदलभ आतण लयडरलय लकबररयटरतजमधयय तय ररसचर डभयरयकटर पदभवर रजल झभलय . लयडरलय हत तयभकभळचयभ बलभढय़
‘अमयररकन सभयनभमतड’ यभ औषध ककपनतचत उपककपनत हरतत. सधयभ अमयररकन सभयनभमतड हत अततबलभढय़ ‘फभयझर’ ककपनतचभ तहससभ आहय. इथय ससबबभरभवभकनत
जय सकशरधन कय लक तयभमसळय आधसतनक औषधशभसभनय खऱमयभ अथभरनय कभत टभकलत. अलयकझभकडर फय तमकगनय आधतच शरधलयलयभ पयतनतसलतयम (Penicilium) आतण
वडकसमनचयभ सटटयपटरमभयसतन (Streptomycin) पततजजतवकभकचयभ तकतततरत अतधक पररणभमकभरक अशत टयटटभसभइकतलन (Tertracyclin) गटभततल
पततजजतवक डड. ससबबभरभवभकनत शरधलन कभढलत. टयटटभसभइकतलन हत पयतनतसतलनपयकभ बहह आयभमत तर हरततच, पण अनयक पकभरचयभ ररगभकवर जभलतम उपभय महणलन
वभपरतभ ययऊ लभगलत. औररमभयतसन (Auromycin) हय टयटटभसभइकतलन गटभततल घटक औषधशभसभचयभ भभषयत गभम पडतझतटवह व तनगयतटवह अशभ दरनहत
पकभरचयभ जकतवलक र मभरभ करणभरत आहयत. औररमभयतसन हय आपलयभपजकक पतययकभनय कधत नभ कधत आयसषयभत एकदभ तरत घयतलयलय आहय. टयटटभसभइकतलन औषधभकनत
गयलयभ ६५ वषभरत कररडर लरकभकचय पभण वभचवलय आहयत. नववदचयभ दशकभत महभरभषट व गसजरभतमधयय धसमभकल ळ घभतलयलयभ पयगलभ तनयकतणभत आणलन सकपवलन
टभकणयभसभठत वभपरणयभत आलयलक डडकसतसभयतकन हय औषध डड. ससबबभरभवभकचतच दयण आहय.
नकतर तयभकनत फडतलक अअकतसड (तवहटभतमन B-9) यभ अतयकत महतवपलणर अनदवयभचभ शरध लभवलभ व तयभचयभ सकशलयषनभचत पदतहत तवकतसत कय लत. गभरधभरणयचयभ
कभळभत भयककर पभणघभतक ठरणभऱमयभ अअकतनतमयभपभसलन सकरकण करणयभसभठत फडतलक अअकतसडचभ गभरवतत मभतभकचयभ औषधभत समभवयश कय लभ जभतर. तसयच नवजभत तशशसचयभ
पभठतचयभ मणकयभततल दरष टभळणयभसभठत यभचभ सरभरस वभपर कय लभ जभतर. उषण कतटबकधतय भभगभतलयभ लरकभकनभ ‘सपल’ नभवभनय ओळखलभ जभणभरभ जतवघयणभ आजभर
हरत असय. ससबबभरभवभकनभ लहभन असतभनभ एकदभ यभच सपलनय तयभकचयभ दरन भभवभकसह गभठलक . नतशबभनक ससबबभरभव वभचलय, पण तयभकचय दरन भभऊ यभ ररगभलभ बळत
पडलय. पसढय चभळतसचयभ दशकभत यभच सपललभ सकपवणभरक औषध तयभकनत तवकतसत कय लक. नकतर तयभकनत आपलभ मरचभर कक नसरकडय वळवलभ. अतनयकततत पयशत-तवभभजनभवर
तभबभ तमळवलन कक नसरशत लढणयभसभठत तयभकनत आतमनरपटटतन (Aminoptrin) गटभततल औषधय शरधलत. डड. तसडनय फभरबर यभ तयभकचयभ सहकभरत तमतभचयभ
मदततनय लसकयतमयभगसत बभलकभकवर औषधभकचय यशसवत पयरग कय लय आतण नकतर सवरपथम कक नसरवरतल उपचभरभसभठतचय आतण वयभवसभतयकदषय़भ बनवतभ ययणय शकय असलयलक
मयथरटटकझयट (Methotrexate) हय औषध तवकतसत कय लक. तय आजहत कक नसरवरचयभ उपचभरभसभठत वभपरलक जभतक. मयथरटटकझयट हय इतकक बहह गसणत औषध
ठरलक, कक कमत मभतयत तय रमहभटभईड आथटभरभयतटस, ललपस, सररभयतसस व असथमभसभरखयभ आजभरभकवरहत वभपरलक जभतक. औषध ककपनयभकचत मयथरटटकझयटचत तवकक
पततवषर जवळपभस ८०० करटत रपयभकचत आहय, यभवरन यभ औषधभचक महतव लकभत ययईल. पसढय तयभकनत हततपभयररगभवर अतयकत पभभवत असक हयटटयझन
(Hetrazen) यभ नभवभनक ओळखलक जभणभरक डभइ-ईतथल-कभबरमकजतन (DEC) हय औषध शरधलक. आजहत हय औषध हततपभयररगभवर वभपरलक जभतक. WHO
चयभ एकभ अहवभलभनससभर, WHO उपचभर कभयरकमभकतगरत २०११ मधयय ५० करटतपयकभ अतधक लरकभकवर DEC चय उपचभर कय लय गयलय.
इतकक सकशरधन करनहत नरबयल कतमटतचक डड. ससबबभरभवभकचयभ कभयभरकडय दसलरकच झभलक. तयभकचयभ मभगरदशरनभखभलत पतशकण घयतलयलयभ कभहत तवदभरयभरनभ व सहकभऱमयभकनभ
ससबबभरभवभकनतच कय लयलयभ मललभलत कभयभरत पसढय भर टभकल न कय लयलयभ सकशरधनभबदल नरबयल पसरसकभर तमळभलय. आपलयभच कभहत शरधभकचक सभधक पयटटक घयणयभचभ वयवहभरतपणभहत
तयभकनत बऱमयभचदभ दभखवलभ नभहत. बकतदक सकपदभ आतण तयभ अनसषकगभनय हरणभरभ आतथरक लभभ यभचभ परमरतकषर सभधलयलयभ दयशभत हभ मभणलस कय वळ जभनभथर महणलन
कभम करत हरतभ, हय अतवशवसनतय वभटणयभजरगक सतय आहय. आपलक सकशरधन जगभपसढय मभकडतभनभहत ससबबभरभव जभणलनबसजलन पतसदतपभसलन दलरच रभहभत व आपलयभ
सहकभऱमयभकनभ पसढय करत. तयभकचय तवदभथर व सहकभरत कडय वडलर, तसडनय फभरबर, रयगतजनल हयतवट, बकजभतमन डस गभर हय ककतसक, पतसदत व यशभचत चव चभखत
असतभनभ ससबबभरभव मभत ‘दभस डडगरत रभहतर’चयभ अतलपपणय तर सरहळभ बघत असत. तयभकनभ यभतवषयत तवचभरलय असतभ हभ मभणलस महणलन गयलभ- “The
victories of science are rarely won single handed. No one man should get the
credit.” उपयकभ व दसदरवभचभ भभर यभ मभणसभनय आयसषयभर वभतहलभ, पण मनभत आतण कभमभत तयभकनत करठयहत कडवटपणभ ययऊ तदलभ नभहत.
तनभरळ यश तमळवलनहत सदरतदत वभटय़भलभ आलयलत उपयकभ, उपरयपणभचभ ठसभ, आपलयभ कभयभरत झरकल न दयऊन कभम करणयभचत वरतत, अतयकत पततकल ल वभतभवरणभतहत
जभणतवपलवरक जपलयलत शभकभहभरत जतवनशजलत यभ सगळयभमसळय झभलयलत शरतरभचत अकमय हयळसभकड यभचभ पररणभम तयभकचयभ शभरतररक दसखणयभकतलन हळल हळल पकट हरऊ
लभगलभ. आयसषयभचयभ अखयरचयभ तदवसभकतहत वजयतकक लभभ-हभनतचभ तहशयब न मभकडतभ आपलयभ तवतहत कभयभरचभच तवचभर करणभरभ हभ जभनतपसवत ९ ऑगसट १९४८
लभ अनकतभत तवलतन झभलभ. पतसदतपभसलन दलर व पसरसकभरभकपभसलन वकतचत रभतहलयलयभ यभ सकशरधकभलभ सभयनस, हयरभलड तटट बयसन, नयलयडकर टभइमस यभकसभरखयभ अगणत
तनयतकभतलकभकनत शदभकजलत वभतहलत. हयरभलड तटट बयसननय ‘वजदककय कयतभतलभ यभ शतकभततल सवरतम पततभभवकत’ यभ शबदभकत डड. ससबबभरभवभकचभ गकरव कय लभ. अमयररकन
पयसनय महटलय हरतय- ‘डड. ससबबभरभव हय २१ वयभ शतकभतलयभ जतवनदभयत सकशरधनभचय अगदलत हरतय.’ लयडरलय लकबसनय आपलयभ कभहत पततजजतवकभकचत नभवक
‘Subburo Mycinl, kSubbo Mycin’ अशत ठयवलन तयभकचयभपतत आपलभ आदर वयक कय लभ. अमयररकन सभयनभमभईडनय तयभकचयभ गकरवभथर नवतन
शरधलयलयभ बसरशतचयभ जभततलभ ‘Subbaromyces Splendens’ हय नभव तदलय. तनयततचभ तवररधभभभस असभ, कक औषधतवजभनभसभठत नरबयल पसरसकभर
दयणभऱमयभ सटडकहरममधतल नरबयलचयभ मसखयभलयभत जगभचभ वतरमभन बदललन इततहभस घडवणभऱमयभ भगतरथभकचयभ पकककत डड ससबबभरभवभकचक परटररट आज मरठय़भ तदमभखभत
लभवलयलक तदसतक.
अतयकत दसधरर आजभरभकवर औषधक शरधलन, तसयच सजतव पयशत पतकययततल मललभलत सकशरधन करन जजव-तवजभनभचत नवत तकततजक खसलत करणभरभ हभ महभन सकशरधक
जगभचयभ लयखत तजतकभ अजभत हरतभ, तततकभच सवत:चयभ मभतरभलमततहत अनरळखतच रभतहलभ. उतशरभ कभ हरईनभ, पण भभरत सरकभरनय डड. ससबबभरभव यभकचयभ
सनमभनभथर १९९५ मधयय एक टपभल ततककट कभढलक. शयकडर वषर गसलभमतगरतत तखतपत पडलयलयभ भभरततयभकचयभ अतसमतयचभ व बसतदवजभवभचभ सभकभतकभर जगभलभ घडवलन
दयणभरभ हभ वजजभतनक भभरतरतनभकचयभ मभकतदयभळतत शरभलन तदसलभ नसतभ कभय?

You might also like