Coñecemento

do medio 4PRTMARTA
Segundo trimestre

F- ,o,urLLANA
,,.o,.o) lr"' camiños do saber OBRADOIRO

.-: , :ades
deste libro non deben ser
--:,:is en ningún caso no propio libro.
,: - -;s. esquemas e outros recursos que
, ,.:^ son modelos para que o alumno
:! -;---e ao seu caderno.
llr
Cs Camiños do Saber
Coñecemento
do medio 4r*,MARrA
0 tibro Coñecemento do medio para 4.o de PRIMARIA
é unha obra cotectiva concibida, deseñada e creada
no departamento de Edicións Educativas de Edicións
Obradoiro, S. L. / Santitlana Educación, S. 1., dirixido
por Antonio Brandi Fernández e Ana Ma Guerra Cañizo,
Na súa elaboración e edición participou
o seguinte equipo:
Álr"ro Bellón Mena Juan lgnacio Medina Crespo
Mar García González Aurora Moral Santa-0lalla
Javier lniesta Ayerra Cristina Zarzuelo Puch
Susana Lobo Fernández Xosé Antón González Serán
ILUSTRACION
Alademosca il.Iustració
Jaume Bosch Martínez
Carlos Fernández del Castillo
Javier Jaime Sánchez
Marcelo Pérez
José Santos González
rorcróN
Mar García González
Susana Lobo Fernández
Juan lgnacio Medina Crespo
Aurora Moral Santa-0lalla
Xosé Antón González Serén
eolclóN EXECUTIvA
Begoña Barroso Nombela
orRrccróN Do PRoxECTo
Teresa Grence Ruiz
otRrccróu r cooRorNncróN EDrr0RIAL DE pRTMARTA
Maite López-Sáez Rodríguez-Piñero
Go*TLLANA
OBRADOIRO
Codro de contidos

Espoño desde o espozo . A orgonizoción do lerritorio espoñol

l
O tenitorio . A Comunidode oulónomo
onde vivimos . Os municipios e os comorcos

Unho poisoxe foscinonte . O relevo . Os climos

A poisoxe . .Avexetocióneofouno
As ougos
de Golicio
Como se conlo .Comoéopobooción . As oldeos e os vilos
A pobooción . .
o pobooción? Como se distribúe As cidodes
de Golicio o pobooción

Cullivor o vide con ordenodor . O seclor primorio. A ogriculluro

Os irobollos . A gondorÍo, o bosque, o pesco e o minorio
de Golicio o O sector secundorio

Como se invenlou internel? o O sector lerciorio . O lurismo

Outros trobollos . Medios de comunicoción,
O comercio
de Golicio . O tronsporle novos tecnoloxÍos e internel
 L

ierli-0tii(.o r Let e coptctr uo iesi.lnt0

;riir,.s rje ocic,: o
iri(J {rríJCllcür
tltutl lrlItIr I lrhfr-: . Complelor un rnopo de cr-rnceplos
. Suúliñor 0s prllc¡bros clc¡ve
. Ler e cOptor Urt resurTr0
. Compielcr{' un nrüDil de conceplos
. Subiinor os p0llibrusi clove

Iiriltlts . Coilicr e con"]pli.ltor o resuuto

.,,i ilrl'rro¡ilrf, r Cr-,rnpiefcrr iln rropil de conceplos
e Subliñor íJs pülobrils cir t\Je

irrir t'r )iili(](1t) r Cüllior e cornplett]r o rÉ-'Islrmo

" Complelür ur'r rrrcrlio clr: conceplos
, Subiiñcr 0s p0l0brüs clLrve

r f¡.:pilr e corlplelcrr 0 resumo

r rqll0Z() rlrjlLltrii ü Carlplelor un fi)üllu cle coriceptos
. ,,,1,lr¡, ¡r g5 ¡rlrtrr> f', tn r[)t]1f,

;'ófico de borros . Cop¡or e completor o resumo

=- oorrio ideol
. Complelor un mopo de conceptos
. Subliñor os ldeos principois

- rco do relevo . Copior e completor o resumo

o Complelor un mopo de conceptos
. Subliñor os ideos principois

¡ Copior e completor o resumo

: s ¡un plono o Complelor un mopo de conceptos
. Subliñor os ideos principois

. Copior e completor o resumo

. Completor un mopo de conceplos
. Subllñor os polobros clove

. Copior e complelor o resumo

. Complefor un esquemo de choves
. Subliñor os ideos principois
, : I i.:.¡ 1'1. 1::r:,j
i:gii r:: :r.r'r' ;i: -:
i.:tr:l : it r;ri:4.: . _ .:: :: .':

" Cr¡r¡ll,rieior liiulos clun resurylo

. C(.)r'riplelitr un esLluer-no rie choves
. 5lirliñor r-rs ,,,nut ,rr¡t,¡ipr:is

" Lrrri iLrlgktr 1ílulcs c pr:litbios clr¡ve dut r iesuttto

Ja {-.ttlrr! , f-r¡rnpleior un esquorTri.l
r Dr,:1r,,rr¡¡ii¡o' r¡s rciels ¡rt incr¡.rois dr-rn lexlo

. Conrpielcrr lliuk;s r: ¡:uiubr,;s ck:ve dun resuini)

lí: . Corlpielor un csquern(.1
'
. Dtlerminor os irjeus ¡-rrinci¡rois dr..rn lexlr,

. L,r,rrnpl¿:lar iilulr-rs er pr-rlrrL;rcrs ricrt e r.luri r,osurirl

iii:,ióriro . (-r-,r¡-rpletrrr ur'r es;qr iernal

" L)uir.inriir,.rr c:, rdr.ros F-rrincipois clurt Íexlo

, ,i.-,-.; e pr:lt-¡brrrs clr:ve iurr re!Lrirlo

'r inrño Ícmilio , '',1ILJeinal
r, it:ir; ¡rrrnr,i¡rcris rjln lexlo
 O territorio
onde vivimos

Para coñecer a forma de España abonda

con que vexas a previsión do tempo na televisión
ou con que a busques no leu ordenador.
Eses medios reproducen a imaxe do terrrtorio
chegada desde os salélites arlificiais, que son
uns aparellos que xiran no espazo arredor da Terra
e teñen sensores especiais que envían información
precisa sobre calquera recanto do noso planeta.
Hai centos de anos, cando non había satélites
artiflciais, era difícil ver a forma dun territorio.
Os mapas facíanse desde a cuberta dos barcos.
Os cartógrafos observaban e trazaban a forma
da costa e escribían os nomes dos portos
e das cidades que vían. Pola contra, o interior
dos países apenas tiña lextos, pero si debuxos.

LE, OBSERVA E COMPRENDE

Como se fon os mopos octuolmenle?
Como se eloborobon no posodo?

Observo os imoxes e identifico col é un mopo ontigo

e col é unho imoxe de sotélite.

No mopo onligo, hoi móis nomes de locolidodes

no costo ou no inlerior? Por que?

EXPRESIÓN ORAL. Expllco como cres que se ve

o lerrilorio desde un ovión.

72
LEMBRA O QUE SABES
. r s , lven nun terr¡torio que se orgonizo en locolidodes.
:: :cs de locolidodes
-
coñeces?

"
- r.n municipio pode ter choiros ou montoños, estor preto ou lonxe
. =- :'onde ou pequeno, ter rios e logos...
, , -- - é o territorio do locolidode onde vives.

: - -: ccolidodes veclños do norle, do sur, do leste e do oeste.

. -. -:ñen un goberno.
.- -:ello? De que osuntos se ocupo?

73
 A orgonizoción do territorio espoñol

Tft/IN(:IA

f:ry**.t::1,.+...i
'l--.-.;5n-, tJfi""":V,
! "i#t.¡..e
zrvonní.uorroolüf,.,,-,-,'"' ro*,o

OCEA,NO
- {''-.:.^:i:'{:::2fi}
A1 LA,\]I/CO
,r-q e
5l
-. _: CACERES

ta
NIDADE
q7
IANA
{,,.o, "1..o".,

it \1*:.cónooenf xAÉN ¡'

@ Capital de Estado

oattA\o ATLA.\t/(--(l O Capital de Comunidade

Autónoma
CANARIAS
. Cidade Autónoma

- -- LÍmite de Estados
Límite de comunidades

- Límite de provincias

A organización do territorio de España.

O territorio de Espoño
Espoño é o poís en que vivimos.

Observo o mopo. Nel podes observor que o territorio de Que mor e que poíses limiton
coo Peninsulo polo norte? Que mor
Espoño se eslende polo moior porle dunho penínsulo, o
limito polo leste? Coles son os seus
penínsulo lbérico, e mois por dous orquipélogos. Un deles, límites polo oeste?
os illos Boleores, esló no mor Mediterróneo, oo leste, e Le o lendo do mopo.
oulro, os illos Conorios, esló no océono Atlón1ico, oo Como é o liño do lÍmite
suroesle. dos Comunidodes Autónomos?
E o dos provincios?

O lerritorio espoñol complétose coos Cidodes Aulónomos

Onde se encontro Golicio, no norte
de Ceuto e Melillo, que se silúon no norte de Áfrico, ou no sur? No leste ou no oeste?
e olgunhos oulros illos e illotes.

74
 unidode 6

As Comunidodes Autónomos

- territorio de Espoño estó formodo por 17 Comunido-

Ces Autónomos e os Cidodes Aulónomos de Ceuto e
¡áelillo

- ':'noño e situoción dos Comunidodes é moi diferente.

- --rhos, como A Rioxo, teñen pouco extensión e estón
' . ^-erior do PenÍnsulo. Outros, como Andolucío, teñen un
-- :io gronde e estón no costo.

- "..
'- Comunidodes espoñolos, dúos delos son insulo-
.: = Jicir, estón formodos por illos. Son Conorios e lllos
. :- i5.

--: lcmunidode ten unho copito! outonómico, que é o

,,-= ¡nde se encontron os institucións de goberno do
-
- :ode

:s p rov¡nc¡os , .' A cidade de Santiago de Compostela

é a capital da Comunidade Autónoma de
- - --- ^idodes Autónomos estón formodos por unho ou Galicia.

-' :s crovincios. Unho provincio é un territorio formo-

. ' . r'os municiplos próximos.

: -- . ^cio ten unho copito! provincio!. As Comunido-

.'-- rrrs por unho soo provincio non leñen goberno
-- l

" +-- --' : de Espoño orgonízose en 17 Comunidodes

- ': - : - ls e dúos Cidodes Aulónomos.
- " - -- -- Jodes estón formodos por provincios.

C
:r-b€ no coderno que territorios formon Espoño e dise estón no PenÍnsulo,
:- l.rico ou en illos.
! 1- :,e municipio vives? A que provincio pertence? En que Comunidode estó?

I o nome dos Comunidodes de Espoño e o nome dos provincios

=sr¡e
:'-€ ¡3rmon codo unho.

75
 A Comunidode Autónomo de Golicio

IRANCIA
CANTABRIA C F DE
P DE
nsruBro" rl*rro
\
i ..--- lSp
?tr aRtoxa caTALUña
.n.rr, n ARAGON
ACORUÑA A bondeiro ien unho fronxo ozul
IFÓN
F
", sobre fondo bronco.

P
oi .
r\rrmaouna
Tm3'
lasrEu-
aMANcHA
COML'N DADE
VALÉNCIANA
t'' .n,,i' Golicio
PONTEVEDRA
oE o LLAS
BAtEARES
REXIÓN ,,

- MURCIA
ANDALUCIA .; DE

OURENSE

'. r''
t Me lllo
I

O escudo estó coroodo e len sefe

cruces que orrodeon un cóliz.

Localización e símbolos da Comunidade Autónoma de Galicia.

O territorio de Golicio
A Comunidode Autónomo de Golicio ten cotro provincios: Golicio é unho Comunidode
A Coruño, Lugo, Ourense e Pontevedro. Estó situodo no no- de inlerior ou de costo? Por que?
roeste do penínsulo lbérico. Golicio é unho Comunidode Que provincios golegos teñen
mor e col non?
costeiro.
Escrbe no coderno os lÍmites
Os territorios que limiton con Golicio son: polo norte o mor de Golicio polo norte, o sur,
Contóbrico e polo oeste, o océono Atlóntico. Polo leste, li- olesteeooeste.
milo co Principodo de Asturios e coo Comunidode de Cos- Describe o bondeiro e o escudo

telo e León. Polo sur limito con Portugol. de Golicio. Antigomente Golicio
tiño sele provincios e ero un Reino.
Que represento o seu escudo?
O Estotuto de Autonomío
Todos nós vivimos en Golicio Golicio ten unho rico historio
de seu, polo que é unho nocionolidode histórico. A Comu-
nidode Autónomo de Golicio constituiuse no ono l9Bl.
Condo se oprobou o Estotuto de Autonomio estoblecé-
ronse os seguintes ospectos:

o Os seus sÍmbolos: o bondeiro, o escudo e o himno.

o As institucións de goberno de Golicio, como o Porlo-

mento de Golicio e o Xunlo de Golicio.

Sontiogo de Compostelo é o copitol de Golicio.

76
 I

unldode 6

O Porlomento de Golicio
I Porlomento de Golicio é o inslitución que represento os
-:bitontes do Comunidode. § Estó formodo polos depu-
-:Jos e deputodos elixidos polos golegos nos eleccións
,:, -cnómicos. Ten vorios funcións:

¡ : xir oo Presidente ou Presidento de Golicio.

¡ : ¡boror os leis propios do Comunidode Autónomo.
¡ l:ntrolor se o Xunto de Golicio cumpre os súos funcións
= :orobor os orzomenlos, é dicit en que se gostoró o
: =eiro de todos.

S larlamento de Galicia.
A Xunto de Golicio

- Xunto de Golicio é o seu goberno outonómico, ou sexo,

-- -s-'¡ción que lomo os decisións poro o funcionomen-
- = l:,icio. Estó formodo polo Presidenle e os conse-

: - ! 3 ¡s conselleiros designodos por el.

>'esidente dirixe o Xunto e é o móximo representonte de

. .: ls conselleiros e os conselleiros ocúponse dos dis-
" ,. :'=:s do Xunlo, como o educoción, o sonidode, etc.

:: estó formodo por cotro provincios.

- : ::cilol é o cidode de Sonliogo de Composlelo.
-s---cións de goberno de Golicio son o Porlomento
]: : o eo Xunto deGolicio.
ffi Seae da Xunta de Galicia enVigo.

O 3cndo se constituíu o Comunidode Autónomo de Golicio? Cito dous ospectos que

.ecolle o seu Estofuto.

e 3cpio e completo esto INSTITUCIÓNS DE GALICIA

Éooo no coderno. Porlomento de Golicio Xunto de Golicio

rdernbros

=rcións

77
 Os municipios e qs comorcos
Que é un municipio?
Os municipios son os territorios móis pequenos
en que se dividen os provincios. Un municipio
esló formodo por unho ou vorios locolidodes e
os terros que os rodeon.

O lerritorio dun municipio estó gobernodo polo

concello.

Codo municipio len os súos festos, trodicións,

simbolos, como o escudo ou o bondeiro, e mo-
numentos, que nos lembron o súo historio.

Os municipios de Golicio
En Golicio hoi 315 municipios. O de móis po-
booción é o de Vigo, seguldo do Coruño.
Oulros municipios leñen menos pobooción.

Algúns municipios son moi extensos, como A

Fonsogrodo, A Estrodo e Lolin. Tomén hoi muni-
cipios moi pequenos, como Mondoriz-Bolneorio
e A lllo de Arouso.

Os municipios de Golicio, sobre lodo os rurois,

divídense en lerritorios móis pequenos, chomo-
dos porroquios, que ogrupon vorios oldeos
próximos.
§ PARROQUIA DE TORCADELA

MUIÑOS
Os municipios ogrúponse
Os concellos preslon moitos servizos oos seus
hobitontes. Algúns deses servizos son moicusto-
sos e ós veces vorios municipios ogrúponse poro
otender todos os seus hobitontes.

As moncomunidodes son ogrupocións de mu-

niciplos que comporlen servizos poro os seus
hobitontes, como o recollido de lixo ou o oten-
ción dos persoos molores. A aldea de Muíños pertence á parroquia de
Forcadela e ao concello de Tomiño (Pontevedra).
Algunhos moncomunidodes desenvolvidos en
Golicio son o de Viqo ou o do Terro Chó.

78
F
i

unidode 6

>L ^o
-'- Limite de Estado
§ l_i¡i{s de Comunidade
Y - Autónoma
( Límite de provincia
- Límite de comarca
-@ Capital de Comunidade
Autónoma
. Capital de provincia

_-erra de
Soneira

0s Ancares

I
0r
0 Ribeiro

I Vigo
Terra de
..,._ ,' l._ Celanova
I Baixo
I
PORTUGAL
¡"rl+E
\
,l
,;.l,-.r'
l.-.) 4,-.ni.-.t
-: ::=arcas de Galicia.

l-e é unho comorco? . Coo oxudo do profesor busco

- o lúo comorco e investigo que
- .omorco é un terrilorio formodo por vorios munici-
municipio é o cobeceiro comorcol
:-- . -os con poisoxe semellonte. Segundo como
. -: :l'r'rercos de monloño, de choiro ou de costo.
- -:: ¡s dunho comorco comporten octividodes eco-
- -. ":Cicións e servizos comúns.
- : : - ¡óis gronde e con móis pobooción odoito ser ( Que é un municipio?
::Decdro comorcol. Contos hoien Golicio?

J: : : ¡oi 3.]5 municipios. Os municipios

e Queéunho
moncomunidode?
:+-s: en porroquios. Algúns municipios E unho comorco?
. r,t-S? en moncomunidodes ou en comorcos. En que se porecen?

79
 Melloro os miños competencios
A
v TNTERPRETo uN onaFrco DE BARRAS

O concello de Vilonovo fixo unho enquiso poro coñecer

os principois problemos do municipio. Estes son os resultodos,
que se recolleron nun grófico de bonos.

O lifulo informo
do confido do grófico.
Os problemos de Vilonovo
Número Poro codo problemo debúxose unho bono.
de veciños Se se lrozo unho liño desde o porte móis
45 olto do columno coro ó liño verticol
esquerdo, sobemos o número de veciños
40
que presenlou unho queixo por ese
35 problemo.

30
No liño verlico!
escrÍbese 25 A Cocos de con no rúo
o número
20
B Motos con exceso de ruÍdo
de veciños.
C Alto de recollido de lixo
t5
D Podo excesivo de órbores
t0 E Mol uso de porques e xordÍns
5 F Rúos molpovimentodos
0 G Exceso de trófico
EFG
No liñq horizontol
represénlonse
os problemos.

Q Observo e le o grófico.

De que cor é o borro móis olto? Que problemo represento?

Alo que número olconzo? Copio e completo o oroción no coderho:

O problemo que mois queixos t¡vo é ...... con ...... que¡xos.

o Col é o problemo que ten menos queixos? Como o sobes?

a Ordeno no coderno os problemos que se recollen no grófico de moior o menor número

de queixos.

@ eenso e respond".()
o Que normos poñerÍos ti poro que non hoxo cocos de con nos rúos?

o E poro resolver os demois problemos de Vilonovo? Sigue o modelo.

Problemo: Cocos de con D Solución: Que codo propietorio os recollo en bolsos.

80
 unidode 6

o
O PLANrFrco MEU BARRTo
'DEAL
Plonificor é pensor e orgonizor olgo que se voi focer. Poro plonificor un borrio
hoi que pensor en todos os ospectos que von formor porle del.
Tomén hoi que decidir como se quere que sexon.

Observo o debuxo deste bqrrio. Copio e completo o listo dos elementos

e servizos que o formon.

rúos

forois

porques ...

'.
--rs que folto olgún elemento? Col? Anótoo no túo listo.

e
v I.. GRUPO. Plonifico como che gustorÍo que fose o teu borrio.
, I =- r en que elementos deberÍo ter.
s

, I -- r ::do elemenlo escribe no coderno como che gustorÍo que fose

: - r-: necesitorÍos poro logrolo. Sigue o exemplo:

Como me guslorÍo que fose Que necesitorío

Que livese unho zono de Persoolformodo no

xogo poro nenos e outro de conslrución de porques:
octividodes poro moiores. olboneis, xordineiros,

Que estivese nunho zono fontoneiros, etc.

con pouco lrófico, poro Compror orrondeeiros,

que non hoxo ruÍdo sislemos de rego, fontes,
nin contominoción. boncos...

81
 Actividodes finois

APRENDo A EsTUDAR
O
G REsUMo. Copio e completo no coderno.

O territorio espoñol. Esléndese por gron porte do penínsulo . ..... e por dous ......,
os illos Boleores e ....... Ademois ten dúos cidodes oo norte de Áfrico: ...... e
Este territorio orgonÍzose en 17 ...... e dúos...... Auiónomos. As Comunidodes eslón
formodos por....... As...... estón formodos por municipios.
A Comunidode Autónomo de Golicio. Estó formodo por cotro........ O Estotuto de
...... estoblece os súos inslilucións de goberno, que son: o ...... e o ....... O primeiro
eloboro...... propios. A segundo estó formodo po|o...... e os
Os municipios e os comorcos. En Golicio hoi...... municipios. Algúns municipios
ogrúponse en...... poro prestor servizos oos seus hobitontes. As...... estón
formodos por municipios veciños con octividodes......, ...... e

e ESQUEMA. Copio e completo no coderno coos polobros oxeitodos do primeiro

porógrofo do resumo.

17 .. dúos..

vuE JE u vtuvt I Yt
municipios

G IDEAS PRINCIPAIS. Subliño no teu resumo os ideos que responden o estos preguntos.
.-: En conlos Comunidodes Autónomos se orgonizo o terrilorio espoñol?

e De que se encorgo o Porlomento de Golicio? Ouen formo o Xunto de Golicio?

r Oue son os comorcos?

82
 unidode 6

COMPROBO O QUE APRENDÍN

@ escribe no coderno o nome que corresponde o codo definición.

o Hoi 17 no territorio espoñol.

o As Comunidodes Autónomos estón formodos por unho ou vorios delos.

o Estó gobernodo por un concello.

@ escriUe no coderno os tenitorios en que se orgonizo Espoño

de moior o menor extensión.

@re;Drc;DrG@r@
Agoro escribe o municipio en que vives e o nome dos territorios dos que formo
porte oto chegor o Espoño.

@ Copio no coderno este esquemo sobre o formoción dos inslifucións

de Golicio. Escribe sobre os frechos o texto que conespondo.

o eloboro e oprobo o é elixido polo Porlomento

o volon poro elixir e nomeo

:jl3ONS: oS persoos moiores

- idode do Comunidode
:¡tónomo de Golicio

E{a-A^AENTO DE GALICIA

:§SSDENTE DA XUNTA
DE GALICIA

e completo esto ficho no coderno sobre o túo Comunidode.

83
 A poisoxe
de Golicio

No ano 2010 descubríronse na serra do Courel

os restos humanos máis antigos de Galicia. Isto
indícanos que xa hai miles de anos que o ser
humano ocupaba estes lugares e podía gozar coa
grandiosidade das paisaxes, cunhas vistas que,
afortunadamente, pouco cambiaron desde aquela.
Desde o tempo dos romanos, ao chegar o outono
a xente do Courel apaña as castañas que foron
a base da súa alimentacrón. No tempo dos avós
dos nosos avós, cun caldiño de castañas, reuníanse
arredor da lareira e contaban contos de medo sobre
os lobos que rondaban polo monte e as aguias
que sobrevoaban os altos cumes. Hoxe á xente
gústa11e camiñar por aqueles vellos camiños,
que atravesan mestos bosques, soben aos altos
cumes e baixan a fondos vales. E na camiñada,
de cando en vez, aparece unha aldea coas casiñas
cubertas de lousa.

LE, OBSERVA E COMPRENDE

Describe o Courel cos dotos que dó o texto.

Observo os fotogrofíos. Que elemenlos do poisoxe

predominon, os ortificiois ou os noturois? Enumero
os que distingos.

Por que ero ton importonte o costoño?

EXPRESóN ORAL. Explico oos teus compoñeiros col

é o leu lugor preferido de Golicio e por que o é.

84
rpt; '

.\
¡
, r¡. .-.,]
'. irr
.' -..-
-
-rI .
,:

*g-€
1a
l-.
- L-
>r

k
Niii

llt

ffi: q'

!.\ r:

M .:MBRA O QUE SABES

,r:fr ser de interior ou de costo. As pcrisoxes
' '-.rmodos por montoños, voles e choiros.
v Y

= -: coisoxe do locolidode onde vives.

:-'3s permonentes de ougo. Seguen

é>/'
-;--rdo curso, oto o súo desembocoduro 'ó,,a--\¡a
, -- nun rÍo. a-\
§-
..: -o curso olto dun rÍo? \-o '*ü&*
':rfeboixo? <a\' 3" \
 O relevo de Golicio
Ría de ortiÉue"'
Zonos moi elevodos
ouu,r.tto
0,,
Zonos elevodos
Zonos de
medio olturo
R/AS ALIAS
Zonos boixos
."..- Ferro!

Ría de Betanzos

,§,
'tA coruña .-
"u.,un A Terra Chá
"8n-
.drr)_ds PRINCIPADO
E ASTURIAS
' Curtis
-1-
o
O ' Sant¡ago de
coTp,§t"l"
.-gio ;*o'u iij- - Á
,.'i
_
/a
+ ^\a Río ¡Jlla
NU'
'Y "
-n,,fo9
uo Nt' <
==
v
Ria" Q :1\
t- fr-,-
-
-\ -cAsrELA r lgór.¡
ufou-
.^ óe' ::. z aío1\" -7=
-
O
R\a
Ae r"
A(a
,ov€o'"
ooflt"
§
d
ru
&
':ry a.

'.lli'- O 'l Rio Arno¡a

,^ de
"
.rll B\a
RÍo M/No A Limia
O
o
PORTUGAL

O relevo de Galicia.

O relevo de Golicio
I Fir.,
"&4, á-L¡\ r.: di,{¡ I Í-r&A}, E
Golicio estó situodo no noroeste do peninsulo lbérico. . Le o lendo. Oue cores
se utilizon poro os zonos de
Observo o mopo do relevo. t.¡:' Nel podes ver que en Goli-
montoño? E poro os zonos medios?
cio pódense diferencior tres zonos polo oltitude, de leste o poro os zonos boixos?
E
oeste:
. Coles ocupon móis extensión
o As zonos oltos ou montoños no leste e no sur. Arredor en Golicio, os zonos boixos, os
zonos medios ou os zonos oltos?
dos montoños hoizonos de medio olluro.

As zonos boixos, son os choiros do centro, os voles dos

ríos e os terros móis próximos oo mor.

A zono do costo, boñodo polo mor Contóbrico e o océo-

no Atlóntico. Golicio ten 1.309 km de coslo.

B6
 unidode 7

O relevo de interior
Golicio podemos dislinguir tres poisoxes de interior:

Montoños. As serros golegos formon o Mocizo Goloi-

co. As montoños golegos teñen formos redondeodos e
r conzon pouco olturo. O pico móis olto é Peno Trevin-
co con 2.124 melros *
voles. Foron orixinodos polos rios no seu percorrido
- r'r oo mor. Son moi obundontes por todo o lerritorio
r :go. Destocon os voles do Miñq do Sil, do Eume, do
& p"rr" Trevinca (Ourense). É un pico
- da serra do Eixe.
r^-cre e do Ullo.

Choiros. Son zonos oplonodos polo erosión. Desloco no

'.:"') de Lugo o Terro Chó. Outros choiros son os de
- --s LolÍn e Chontodo. Tomén hoi terros ofundidos,
-- - Depresión Meridiono.

I 'elevo de costo
'- r r ego é extenso e recortodo porque ten entronles
-':s \elo, ollernon zonos de proio, que é costo
- = :':ento, e zonos de ocontilodo, que é costo ollo
-.: r
Tomén hoi numerosos illos. r,ll Praia das Catedrais (tugo). Esta zona
da costa é alta e rochosa.
.: ,= -óis destocodo do costo golego son os ríos,
: '---f ron nos desembocoduros dos rÍos oo inun-
- r r ro mor o seu vol.

, =-:"des srupos:
¡rE C Como é o relevo de Goliciq
-<on peQUenos e estreitos, como os de Como-
en codo punto cordinql?
e Vivelro. Algunhos delos teñen costo olto e
Enumero, de oeste o leste,
os serqs móis importontes
:,arxos. Son móis omplos, con coslos boixos e ore-
: - -' de Goliciq.
3s, como os de Vigo, Pontevedro e Arouso.

Comoéocostogolego?
Colé o poisoxe móis
*§llrÍlr.. I '-:- - ^ 'elevo moi voriodo. No relevo de interior
destocodo?
IpsÍili!' :'- :: -ontoños no leste e no sur, os voles
Como se formou
'lllüültrurllIrrtfilll5 : : rl o territorio; e os choiros, no cenlro.
t§¡ esto poisoxe?
ariqa, : := ::sto destocon os rios.

87
 As ougos de Golicio

7-\- , ^o\/
a,-, r[). ]"iíl

?tY 3iáls'Compostela
1-
^.^ ,ra -, Encoro\ - tc

, .rl
r,-\
.'7),
-7-'-,+, n7,¿',.-

PORTUGAL

O or ríos de Galicia.

Os ríos de Golicio
TRABALLA COA IMAXE
Os rios que discorren por Golicio desembocon no mor o De que cor se represenlon os rÍos
Contóbrico, no océono Atlóntico ou son ofluentes doutros no mopo?

rios. En Golicio hoi moitos rios. Q . Locolizo esles rÍos no mopo: Miño,
Sil e Ullo. Di o nome dun ofluente
o A moiorÍo dos ríos golegos son curüos, porque os serros
ou dun encoro de codo un deles.
onde nocen estón cerco do mor, e tomén son coudolo-
. En que rio estón os moiores
sos, polo obundoncio de chuvios. Exemplo disto son o encoros?
Ullo,oEumeeoTombre.

o O ño Miño. É o rÍo móis longo, xo que percorre 350 km

oo longo de Lugo, Ourense e Ponlevedro. Desemboco
no océono Atlóntico. Ten numerosos ofluentes, o móis
imporlonte é o Sil.

88
 unidode 7

O río Miño
O rio Miño percorre Golicio de norte o sur e de leste o oeste.

Noce no Serro de Meiro, no provincio de Lugo.

No curso oJlo recolle ougo de vorios regolos,
de logoos e de fonles. No súo beiro medron omieiros,
cidueiros e corbollos. Encoro de
Belesor
'¡o cur§o medio oumenlo o seu coudol porque
curso medio
'ecolle os ougos do ofluente principol, o Sil.

'.o crr6o boixo recolle os ougos do Arnoio

: lo Avio. O seu leilo omplÍose
:'emolo desembocondo no océono
:- óntico, seporondo Golicio
:e :ortugol. Nos súos Sonlo Tegro
curso boixo
'É- es ribeiros cultivose
Ocáqno
- ''üe Atlóntico

Os encoros de Golicio
uc: -,:s de Golicio construÍronse moitos encoros. Algúns
@(x s¡n os seguintes:
orct ¡,liño, os encoros de Belemre Os Feorcs.

o rrc -i: Sil, o encoro de Sonto Esievo. (! cotéotupdncipo!

¡\c i..lme, o encoro de Eume.

atc -llo. o encoro de Portodemouros. @ Oue usos se dó ó ougo

. tur ¡t-ente do rÍo Bibei, o encoro dos PorüOS.

a*rg Et6 encoros utílÍzose poro producir electricido- @ Observo o debuxo do ño
: consumo humono.
Que ofl uentes desembocon
G encoros de Golicio, o que len moior copoci-
nel no curso medio? no
: :e Belesor. E

boixo?

Cito o nome dunho

Jri moitos r-los. Son curtos e coudolosos. O
locolidode polo que
é o Miño. Outros rÍos ímporlontes son
poso o rio Miño en codo
o Tombre e o Sil. En Golicio hoi moitos
un dos seus cursos.
nús importonle é o de Belesor.

89
 Os climos de Golicio

PRI NCI PADO

DE ASTURIAS
o
O6¡
z
't! z
q¡ '{
o-rl-
t
I

v
CASTELA
ffi ct¡ru oceánico
das zonas E leóN
próximas
as costas
l-_-] cl¡ru oceánico
de interior
f-l cl¡r, oceánico
dos vales
do rÍos )
Miño e Sil ¡.:
'l _.j\. - '/'l
|---l ct¡ma oe PORTUGAL i_.-. >
montaña I
I

O o" climas de Galicia.

Como é o climo?
TRABALLA COA IMAXE
Poro sober como é o climo dun lugor é neceso-
. lndico de que cor se represenlo codo
rio coñecer os precipitocións, os temperoturos e un dos climos.
móis os ventos dese lugor oo longo de moitos . Que climo predomino no terriforio de Goliclo?
onos.

o As temperoturos. As temperoturos vorion

moilo duns lugores o outros. Condo o tempe-
roturo é olto, voi color; e condo é boixo, voi
frío.

o As precipitocións. Son o contidode de ougo

que coe nun lugor duronte un período de
tempo. As precipitocións poden ser en formo
de chuvio, de neve ou de sorobio.

90
 unidode 7

Os climos de Golicio
lolicio len un climo oceónico ou oflóntico, pero
. :rÍo segundo o zono, o oltitude e o proximido-

:: do mor. Podemos diferencior: Q

o Climo dos montoños. Dóse no leste de Goli-
: o A olturo foique o inverno sexo moifrÍo e o
.:rón, suove. Ten obundontes precipitocións,
=^ formo de neve no inverno. Q
r Climo de interior. O inverno é frÍo e o verón é
- r rroso. As precipitocións son obundontes.
§ Paisa*e dos Ancares. Ten clima de montaña.
r Climo dos voles dos ríos Miño e Sil. O inver-
- - : frÍo e o verón moi coloroso. As chuvios

, -
- 3scosos todo o ono. @
¡ 3 imo dos zonos próximos ó costo. As tem-
. :'r--'os son suoves oo longo de todo o ono.
- .--,ros son moi obundontes.

" - -: dun lugor depende dos temperoturos

. -. :'::ipitocións. En Golicio dislinguese
:'.-i - : mo de montoño, o de interior,
: :: .: es dos ríos Miño e Sil, e o dos zonos
-,,---:sócoslo.
ffi nio Miño. o val deste río ten un clima propio.

C j,-e é o climo?

f"
b leine no coderno que son os temperofuros e os precipitocións.
IA
*1
U l.:c,.o e completo no coderno esto tóboo sobre os temperoturos
: = crecipitocións dos climos de Golicio.
CLIMAS DE GALICIA

Montoño lnterior Voles Costo

''lb1¡m2¡--os

lffimm,:ns

- 91
 A vexetoción e o founo de Golicio
A vexetoción de Golicio
En Golicio o vexetoción é obundonte e voriodo porque
recibe chuvios frecuenles. A vexetoción odóptose oo rele-
vo e oo climo de codo lugor.

o Vexetoción dos montoños. Nos zonos móis olfos e frÍos

só medron orbuslos como o loxo, o xesto e o piorno. Os
bosques estón formodos por corbollos cerquiños, costi-
ñeiros e foios.

o Vexetoción dos zonos boixos. Q Abundon os prodo-

ríos. Nolgunhos zonos hoi bosques de repobooción con
piñeiros e eucoliptos. Nos beiros dos ríos hoi omieiros,
solgueiros e bidueiros. Nos voles do Sil e do Miño me-
dron ociñeiros e sobrelros.
Q rosque da ribeira do río Mandeo
o Vexetoción do costo. No beiro do mor medron especies (A Goruña).
como o herbo de nomoror e o comoriño.

Os bosques golegos son densos e olternon con prodos de

intenso verdor. Por todo Golicio esténdese tomén o monte
boixo con xeslos, toxos, corqueixos, uces e corroscos.

A founo de Golicio
En Golicio hoi numeroso e voriodo founo. @

o Founo dos montqños. Viven momiferos, como o lobo e

o corzo, e oves, como o miñoto.

Founo dos zonos boixos. Viven momÍferos, como o xo-

boril, o roposo e o lontro; numerosos especies de oves,
como pordois ou goios; réptiles como o logorto ornol; in-
sectos como o vocolouro e peixes nos ríos como o lroito.

Founo do costo.Viven numerosos especies de oves,

como goivotos e corvos moriños, e no mor viven entre
oulros polbos, rodobollos e mexillóns.

Golicio len unho vexetoción e founo voriodos. Hoi @ Farrna das montañas. A. Lobo.
B. Corzo. Fauna das zonas baixas.
diferenzos entre o vexeloción e o founo dos montoños,
C. Vacaloura. Fauna da costa. D. Gaivota
o dos zonos boixos e o do costo. escura.

92
 unidode 7

..-g- P,iÑCIPADO
Fraga do Eume DE ASTURIAS
*

Santiago de Os Ancares
Cot¡p6Bte-la'

.§
§
gtr
#
CASTETA
\,/l
Í/ E LEÓN
i/
¡'
-qrf",- .r- '-§
ourede
¿t-
/ 'l-li¡,'
.¿
t

Pafque-natural,.da Baixa
Limia-Serra do Xurés

Montes de

PORTUGAL

ur t- ¿ :¡s espazos protexidos de Galicia.

C¡ espozos protexidos
TRABALI.A COA IMAXE
*llllrIl :s:,rzos de Golicio teñen relevos, plontos e on¡mois . Le o lendo. Busco todos os espozos
,llü1.
::.:: rue estÓn prolexidos. AlgÚns deles son: @ prolexidos do mopo. ClosifÍcoos

¡ h.c tScionoldos lllos Aflónficos. Ten porte terreslre

por cotegorios.

: i r-= -:'Ítimo. Destocon plontos como o comoriño e

I { - : lrs goivotos. Ali viven onimois como o goivoto
.

trfrflllñ- :': 3 e o corvo moriño.

eihn Hsturol do Boixo Limio-Serro do XuÉs. Deslo-

nmtrt*
= ::os corbolleiros. Enlre os onimo¡s, hoi lobos, ($ Oue lipo de po¡soxe se dó
Jmil-rs -,:--esos, oguios reois e pÍntegos robilongos.

ó fume. Hoi bosques de omieiros, obeleiros,

@ chsifico segundo no zono
(rulltl'l,wr::
= :Jrbollos. Nelo viven onimois como xobo- onde v¡ve.
rümrr:r:: 3squÍos e picope¡xes.
. miñoto o xoboril
e O Courel. Son exlensos montoños onde r lobo o pordol
:,rsques de corbollos cerquiños.

93
 Melloro qs miños competencios
INTERPRETO UN MAPA DO RELEVO

Observo o mqpo do relevo de Espoño e oprende o significodo dos seus elementos.

Rotuloción. Son
MAPA DO RELEVO CaboOrtegal Mar Cantábric6 Go/fo os texlos cos no^
de Peñas de
oe espnñn Bls ca i FRAN,CIA dos occidentes
',o
§ do relevo.
fitulo. lnformo do Cabo
Fisterra F , : Aneto
contido do mopo. ¡\ 3'.¿04 ta.
R rol
A,,o
-l R E U.,,e A abo
de Creus
lVleset'a s,zs.. *) ,:

O
(-)

É-
¿
'Y ., .rsrrrrF--centrfr ";" -/ ?r'i' q
l-- f, ) ?t-"p !9lo |
t;i'
,/-.j/^"]
I v ..,r i- DE totEDa 'o" Qw.tto,..
Orientoción. Axudo o ,T;t"" n", rbiza
=.d i.o.
o locolizor os puntos i
s(
,
BALEARES
cordinois no mopo.
'ttJ
o
o Lendo. Explicc

,fo$-
de Cádiz -or*ñ'ftü;" abo de Gata
o significodo c-.
ordor-
metros
OCEA^/O 4/LA,N//CO 3 Punta
de Ta
La Parma C A N A R I A S Lanzatotel)

u
c.}

La
J'ffi* Á""'"'*'i,
uomera I I
\/Gran Canana
MARROCOS ALXERIA r Principais picos
{el a,u,,o

Condo unho soo cor ocupo unho gronde extensión Condo en pouco espozo hoi vorios cores, represenlo
no mopo. represento un teneo plono, que non un terreo que combio de olturo en pouco espozo.
combio de olturo. É dicir unho choiro. É un terreo con pendente. é dicir unho montoño.

94
 unidode 7

O t" o lilulo do mopo do póxino onterior.

a Que territorio represento o mopo?

o Que se represento no mopo?

Q tnterpreto o lendo.

o Que significo codo unho dos cores? Copio e completo no coderno.

coR ALTURA DO TERREO

Menos de 200 m

iscribe o nome dun occidente do relevo que se sitúe en codo olturo.

3opio e completo esto tóboo no coderno.

Menos de De 200 o De 500 o De'1.000 o Móis de

200 melros 500 metros 1.000 melros 2.000 metros 2.000 metros

Vol do
3uodolquivir

Q r-'¡-o no mopo.
. l-e orquipélogo estó situodo oo leste? Col oo sur?
¡ lle cunto estó móis oo sur do Peninsulo?
¡ ae gron choiro hoi no centro do Peninsulo?
a ] : ^ome de dúos dos cordilleiros que estón oo norte do PenÍnsulo.
a I¡ É c pico móis elevodo do Peninsulo? de Espoño? Como o soubeches?
E

o mopo.

lhc c croción que creos que é correcto no coderno.

ffi'eeo do penÍnsulo lbérico hoi unho gron meselo rodeodo e otrovesodo

;!rrurioños.
lrge,c do Peninsulo hoi poucos terros chÓs

95
 Actividodes finois
APRENDo A ESTUDAR
O
G RESUMO. Copio e completo no coderno.

No Inlerior destocon os que formon o . .; os . ... enlre

os que destocon os do ,. ., e o do Sil, e os entre os que destoco o Terro
Azono de ",". . de Golicio esló boñodo polo mor .,. e o océono ..""". A poisoxe
móis deslocodo do costo son os por exemplo o de Arouso.

,.,.r, ,, Osriosson ,.,.e...., .Oríoprincipol éo.......O

seu ofluenle móis longo é o río Golicio len un climo ., ". pero vorio segundo
o zono, o oltitude e o proximidode do mor.

A vexetoción en Golicio é obundonle e voriodo. Hoi

diferenzos entre o vexetoción e o founo dos zonos e do coslo.
Os espozos prolexidos son poisoxes considerodosvoliosos por . ".. e ".""..

e ESQUEMA. Copio e completo coos polobros odecuodos do primeiro porógrofo.

diler

;LJ;.;[!;;[[J, L- tr ] I Ll- l-- ond"J"so.on

r li
ormon
lL--L

€ IDEAS PRINCIPAIS. Subliño no teu resumo os ideos que responden o estos preguntos.

Como son o moiorÍo dos rios de Golicio? Onde desembocon?

Como é o climo de Golicio?

96
 unidode 7

COIVIPROBO O QUE APRENDIN

O Escribe no coderno o nome que correspondo.

o É un espozo protexido que ten porte terrestre e porte morÍtimo.

o Son voles fluviois inundodos polo mor.

o É o rÍo móis longo de Golicio.

@ Colco o mopo de Golicio

no coderno e relociono codo
letro co ño que lle corresponde.

o Miño

o S¡I

t :Ume

o
-bmbre

a rllo

@ escrte o zono ó que pertence codo coroctedstico ou etemento.

r- ¡€rFto frío e verón coloroso Temperoturos suoves todo o ono

INTERIOR
Choiros e depresións
COSTA

fUontono,
----) RÍos

! 5 e completo no coderno esto ficho sobre o túo tocolidode.

o Siluoción: ol inlerior b) costo

o Relevo onde se sitúo:
o) Zonos oltos b) Zonos boixos cl Costo
d) Montoño e) Vol f) Choiro

¡ RÍo próximo móis imporlonte:

97
 T

A pobooción
de Golicio

Saber cantos sodes na clase pódese calcular

simplemente contando. Para determinar canlas
persoas vivimos en España e como somos elabórase
o censo de poboación. É unha recompilación de
F
f
%* '"q:§,'

datos sobre as persoas que viven en cada municipio: - {+{

, - -)F-.
sexo, idade, estudos, traballo... ,$
O censo elabórao o Instituto Nacional de Eslatística
\
(lNE) cada dez anos. Por iso se poden facer
comparacións cos censos anteriores:
se hai máis ou menos habitantes, se viñeron
persoas doutros países, se hai máis nenos, aduitos
ou persoas maiores ca antes, etc.
Eses datos axudan a planif,car se farán falta
máis colexios, hospitais, escolas infantís ou cenlros
de maiores.

LE, OBSERVA E COMPRENDE $ +--

Oue dolos se recompilon no censo?

Que orgonismo se encorgo de eloboror o censo

en Espoño? Codo conlo tempo se foi?

Que ulilidode len sober os corocterÍsticos

dos hobitontes dunho locolidode ou dun poís?

EXPRESION ORAL. lmoxino que tes que focer un censo

dos olumnos de 4.o curso. Explico que dolos recollerios
e poro que os utilizorÍos.

9B
m -: !1BRA o QUE SABES
-'es :',lnho locolidode son os persoos que viven
":-:

: -^ j'ro ó tololidode dos hobitontes dunho locolidode?

.. : : ien ser oldeos, vilos ou cidodes. Nos cidodes
. centro, o ensonche e o periferio.
: :-. cr o pobooción dunho oldeo
 Como é o pobooción de Golicio
A pobooción é o conxunlo de persoos que vive nun territo-
rio determinodo.
Unho mesmo persoo
En Golicio viven 2 millóns oitocentos mi! persoos e é o é emigronte
quinto Comunidode móis poboodo de Espoño. e inmigronte á vez.
No municipio
de onde se foi
Como combio o pobooción é un emigronte.
Pero oo chegor oo municipio
A pobooción dun lugor vorio oo longo do tempo. Hoi noce- onde voi vivir, é considerodo inmigronte
mentos, mortes e olgúns hobitontes combion de locolido- porque vén doutro lugor.

de. O Poro coñecer como combio, colcúlonse o crece-

mento noturol e mois o crecemento migrotorio:

o O crecemento nofurolé o diferenzo entre o número de

persoos que nocen e o número de persoos que morren
nun ono.

o O crecemento migrotorio é o diferenzo enlre os per-

soos que chegon o vivir o unho locolidode, os inmigron- TRABALLA COA IMAXE
tes, e os persoos que morchon delo, os emigrontes. . Condo oumenlo o pobooción?

A Comunidode Autónomo de Golicio len crecemenlo . Que provoco que o pobooción

noturol negolivo: nocen menos persoos dos que mo- diminúo?

rren. En combio, o crecemento migrotorio é positivo por- . Se nunho locolidode non hoi
emigrontes nin inmigrontes,
que chegon móis persoos dos que morchon, oÍndo que
oumenloró ou diminuiró o
o seu número é pequeno. Por iso, o pobooción de Go- pobooción? De que dependeró?
licio oumento moi levemente.

Q cráRco dos cambios da poboación.

100
 unidode 8

Os grupos de pobooción Número de

persoos
,: cobooción de Golicio hoi persoos de diferen- 2.250.000

-. :odes. Ao estudor o pobooción distÍnguen- 2.000.000

:: -'es grupos de idode.
r.750.000

¡ _ pnbooción novo fórmono os persoos que 1.500.000

'==en menos de 15 onos. r.250.000

¡ : potrooción oduho fórmono os persoos que 1.000.000

-:,'en entre l5 e ó5 onos. 750.000

500.000
. : Éooción onció estó formodo polos per-
250.000
:'r,rS QUe teñen mÓis de 65 onos.
0
:' ¡: :lo, o grupo mÓis numeroso é o de Po- pobooción pobooción pobooción
: : :: :^ odulto. O Aindo que nolgúns lugores novo odullo onció

:r "{ )r hoi moilos oncións. @ cránco da poboación por grupos de idade

de Galicia.
* ;: *: s do metode do pobooción de Golicio
iü,:. - - gfes.

@ rnnaeLlA coA rMAxE

o En que grupos de idode se divide o pobooción?
EÍr Akio viven 2 millóns oitocentos mil
Col é o móis numeroso de Golicio?
@.sx§. Predomino o pobooción odulto.
m@ooción oumento pouco porque
ür,@ltBcetn€flto noturol é negotivo
,cro (]lrE(€tTento migrotorio é positivo.

! On é o pobooción? Conios hobitontes ten Golicio?

O :+¡- no coderno o que son o crecemenio notr.¡role o crecemento migroiorio.
C4ir e completo no coderno o esquemo coos froses correctos. @
móis inmigrontes co emigrontes
A pobooción medro condo hoi...
móis nocementos co defuncións
móis emigrontes co inmigrontes
móis defuncións co nocementos

101
 Como se distribúe o pobooción por Golicio
A pobooción e o territorio municipio do Souto
--; ---"-------
Poro sober se un lugor estó moi poboodo non se ten en
iÉd
...-"':-'--

\T fiffi r
conto só os hobitonles que viven nel. Tomén se considero
d1
o superficie do territorio en que viven. É d¡cir, o reloción en- d
tre o número de hobitontes e o superficie do terrilorio que
)
(

11 .P-

I;"'o
¡Irr /\a ffi' Ll\U
ocupon.

Observo o grófico. Nel represéntonse dous municipios coo

mesmo pobooción, pero con distinlo superficie. Como ves, o trm
\ ot
,r-__r... !U
Coslro esió móis poboodo co o Souto porque o mesmo nú-
mero de hobilontes se distribúe nunho superficie menor.
,i--4"^'.. \ t\ ¿

A pobooción de Golicio
Golicio estó desiguolmente hobitodo: hoi grondes con-
m'ü
.
".. f1 /r-i\
ffi_....
E *^ O '..''..-
llU ,i'
'..-___-,,'

centrocións de persoos en cidodes e grondes vilos, men-

"'..§ In
E :--..
\m TE'--Á-":...
tres que en omplos zonos do inlerior viven moi poucos \,P^ 1d"ffi*ffi.,
persoos.

No mopo podes ver cómo se reporle o pobooción

territorio de Golicio:
polo
\um | tu,
municipio do Costro

o Hoi zonos moipoboodos como boo porte do coslo e os Gráfico da distribución da

poboación. Se o mesmo número
cidodes: Vigo, A Coruño, Ourense, Soniiogo, Lugo, Pon-
de habitantes se reparte nun territorio
tevedro e Ferrol. Tomén hoi moilo concentroción de po- maior, este territorio está menos ocupado.
booción nos vilos próximos ós cidodes como Norón e
Congos, e nolgunhos vilos cobeceiros de comorco, ton-
to no inlerior como prelo do coslo, como O Corbolliño, O
Borco, Corbollo, elc.

o Hoi zonos pouco poboodos como son os grondes

óreos do leste, nos provincios de Lugo e Ourense, e 1o-
mén nolgunhos grondes óreos de Pontevedro e A Coru-
ño, sobre lodo, no interior e nos zonos que ficon lonxe
dos cidodes

A distribución do pobooción relociono o número

de hobitontes co territorio. En Golicio hoi zonos moi
poboodos nos cidodes e no costo e zonos pouco
O Carballiño (Ourense). É unha
poboodos no interior. cabeceira de comarca de interior que
atrae nova poboación.

102
 unidode 8

Mar Cantábrico

§
'Y PRINCIPADO
DE ASTTJRIIIS
\
\
o
.
't!
CASTELA
o E LEON

:-.s pouco poboadas

I '-:s bastante poboadas

I :-::1roi poboadas

:::? de Comunidade

--.-=
¡.r.rt t'.r.a,
7e provincia -§;
--':: ocalidades ,
PORTUGAL I
,
'] * , - : := iisu-ibución da poboación en Galicia.

TRABALLA COA IMAXE

o
e }.le ho¡ que ter en conto poro sober se unho Le o lendo. Que significo codo
unho dos cores do mopo?
sooción estó moi poboodo? Por que?
. Cito o nome de tres locolidodes

e rdco no teu coderno coles son os zonos de zonos pouco poboodos. Onde
estón situodos: oo norte, sur, lesle
?rE poboodos e os pouco poboodos
ou oeste?
. En que porte de Golicio

Q a* r@óns encontros poro que o costo se sitúon os municipios móis

poboodos? Cito cinco deles.
t GcÍcio sexo o zono móis poboodo? . Locolizo os municipios de Nigrón,

! t aue o interior estó xerotmente pouco Fislerro, Chontodo e O Corbolliño.

lnvesfigo se eslón pouco ou moi
poboodos.

103
idl,'
 As oldeos e os vilos de Golicio
A pobooción rurol
A pobooción rurol é o conxunlo de persoos que viven nos
oldeos ou en pequenos vilos. En Golicio, o pobooción rurol
é bostonte numeroso: orredor de un de codo tres golegos
viven nun medio rurol.

A dispersión do pobooción golego fixo que existisen moi-

tos oldeos por todo Golicio. En décodos onleriores, molto
pobooción novo e odulto dos zonos rurois emigrou ós ci-
dodes poro trobollor e esludor. Por iso, o pobooción rurol
diminuíu.

Con todo, o pobooción rurol ocupo unho gronde exten-

sión: móis do metode do territorio golego é terrilorio rurol,
especiolmenle nos comorcos de interior.
Aldeos e vilos
Presqueiras, en Forcarei (Pontevedra).
As aldeas están rodeadas de prados
e campos de cultivo.

Enlre os locolidodes rurois de Golicio podemos distinguir:

o As oldeos. Son lugores pequenos. As cosos trodicio-

nols odoiton ser de pedro con cubertos de louso ou tello,
segundo o zono. Arredor dos oldeos hoicompos de cul-
tivo e prodos porque o moiorÍo dos seus hobitontes de-
dÍcose ó ogriculfuro e ó gondorío.

o As vilos. Son locolidodes móis grondes co os oldeos.

As cosos ogrúponse en torno o unho prozo, un comiño
ou un porto pesqueiro. Nos vilos hoi olgunhos oficinos e
tomén pequenos comercios que don servizo oos seus ho-
bitontes e mois oos dos oldeos dos orredores. Nos vilos
cosleiros moitos hobitonles dedÍconse ó pesco.

Nos úllimos onos nos oldeos e nos vilos construíronse

oloxomentos poro turistos e urbonizocións de segundos
residencios.

A pobooción rurol de Golicio é numeroso.

Dedicose ó ogriculturo, ó gondorío, ó pesco
e oo turismo. As vilos son móis grondes co os oldeos Gamariñas (A Goruña). Moitos
e nelos hoi olgunhos oficinos e comercios. habitantes das vilas da costa dedícans=
á pesca.

104
 unidode 8

Casas rurais de Galicia

Casa de aldea en Mañón (A Coruña).

cubertos
de louso

MUTOS
de pedro pintodos

ventós de modeiro

bolcóns

soportois con
columnos de pedro

muros de pedro

tr...
.r
Casas vilegas en Combarro t'. .:

(Pontevedra).

i e é o pobooción rurol?
-: -o é o pobooción rurol de Golicio?
. -: locolidodes rurois podemos Observo os dúos cosos e di
con que moteriois se consfruÍron.
: -^guir en Golicio?
Que orrodeon os cosos de oldeo
- : - e octividodes se dedicon os hobitontes e os cosos de vilo?

: :: : Ceos? E os dos vilos? Explico. Poro que serven os hórreos nos

cosos dos oldeos?
:- :-:€ no teu coderno os principois diferenzqs
Poro que cres que serven
: - = :^ contros entre os qldeos e os vilos. os soportois dos cosos do vilo?

105
 I
As cidodes de Golicio

Vigo e A Coruña son as cidades máis poboadas de Galicia.

A formo dos cidodes

As cidodes estón formodos por edificios ogrupodos. Pero, o lndico o que tipo de borrio
diferenzo dos oldeos e dos vilos, son móis frecuenles os ove- do cidode (centro, ensonche
nidos, os edificios oltos e os locois comerciois nos súos rúos. ou periferio) corresponde codo
letro do foto.
Nos cidodes diferéncionse distinlos borrios:
Describe no coderno como son
os edificios e os rúos dos lres
o O centro é o zono móis ontigo. As rúos son estreitos e
borrios.
teñen trozodos irregulores. Nel estón os principois mo-
numentos. No centro hoi moitos comercios.

Os borrios modernos ou ensonches son os prlmeiros

borrios que se engodiron orredor do cenlro. Os edificios
son móis ollos e os rúos son rectos. Hoi comercios e mois
oficinos.

A periferio son os borrios que se fixeron despois dos en-

sonches. No periferio hoi moitos edificios que se dedicon
o vivendos e zonos con xordín. Tomén hoi grondes cen-
tros comerclois e polígonos industriois.

106
 unidode 8

A pobooción urbono de Golicio

- pobooción urbono é o conxunto de persoos que vive
-:s cidodes e nos vilos grondes. En Golicio é numeroso:
ious de codo tres golegos viven nolgunho dos cidodes.

- ::oooción urbono concéntrose sobre todo no coslo de

- - : o, en torno ós cidodes de Vigo e A Coruño. Os hobi-
-
-':s dos cidodes dediconse ó indusirio, oo comercio, e
.- :': todo, oos servizos.

r''go :on cose 300.000 hobitontes, é o cidode móis poboo-

- - r: Gollcio. Entre os octividodes que reolizon os seus @ Bouzas, barrio de Vigo (Pontevedra).
,: -:^les, destocon o induslrio, os servizos e o tronsporte Vigo é a primeira cidade de Galicia por
número de habitantes.

I Cm¡ño. é o segundo cidode de Golicio con 250.000

:: -l^-es É unho cidode en que teñen moito importoncio
os servizos odministrolivos e o tronsporte.

. * ,: : :cdes moi poboodos son Ourense, Lugo e Sonliogo

r Csrposüelo, e vilos como Mlogorcío de Arouso e Norón.

- -,-r.loción urbono de Golicio é numeroso.

-: : :rdes móis importontes son Vigo e A Coruño.
-. .,-:s octividodes principois son o industrio,
: :: -:-cio e os servizos.

; tue é o pobooción urbono? Como é o pobooción.urbono de Golicio?

G 3.*es son os octividodes principois que se desenvolven nos cidodes

loegos?

C Ssaoe o que zono do cidode se refire codo corocterÍslico.

r - I - ¡ilos edificios que se dedicon o vivendos. centro
r r: .- =^ ¡oi centros comerciois e fóbricos.
ensonche
:s principois monumentos
periferio
r i,: - : s corrios que xurdiron orredor do cenlro.
.\i-.],;.ra;a4?:,-;-,,-1..

-''E|É
107
 Melloro os miños competencios
uN PLANo
O TNTERPRETo

O plono é un debuxo que represenlo os rúos e os edificios No porte de orribo hoi letros.
Codo unho delos identifico
dunho locolidode como se estivesen vistos desde orribo. unho columno do cuodrÍculo.

No esquerdo hoi números. Codo un idenfifico

unho filo do cuodrículo que hoi sobre o plono. @j Museo ,@l eolioeportivo

,-El- j
El Hospitol Rporcodoiro

g, Esloción de tren
O Or elementos do plono.
o Con que cor se representon os xordins? E os edificios?
o Que idenlificon os textos do plono? Escribe no coderno tres deles.
o Locolizo esles símbolos no plono: B EJ S) . Oue edificio represento
codo un? Por que cres que se deslocon no plono con eses símbolos?

@ e bcolizoción no plono.

o Locolizo o columno A no plono e coloco o teu dedo nelo. Arróstroo

deico o codrodo onde coincide coo filo 5. Que edificio hoi nel?

o Busco no plono os oporcodoiros. Escribe o número do filo

e o letro do columno dos codrodos onde estó codo un.

108
 unidode 8

ELABoRo rnNERARros NUN PLANo

0
Sober ler o plono dunho locolidode é importonte porque
permite desprozornos por elo con focilidode.

C Colco o ptono do póxino onterior.

o
il
Coloco unho follo de popelvexetol sobre
o plono.

Colco todos os elementos do plono, tomén

o cuodrÍculo.

Recorto o plono que colcoches e pégoo

no coderno.

Escribe no porte superior os letros

do cuodrículo e lomén os seus números.

e -r.¡'s e lrio estón no Rúo dos Feneiros. LocolÍzoo no plono

co ñxino onterior e mórcoo no plono que colcoches.

O -*o no teu plono este itinerorio.

r -'-eiro teñen que ir coro oo oesle e chegor oo hospitol.

I I =sce o hospitol teñen que ir coro oo polideporlivo. Que rúos olrovesoron?
-
I - - 3 vez no polideportivo, trozo un itinerorio que os leve oto o museo
: r-3 pose por un xordÍn.

O \o museo quedoron cuns omigos. Desde o!í, dividÍronse en tres grupos.

-¡rczo tres perconidos desde o museo oto o estoción do tren.

| '.--e'o os percorridos do I oo 3. Oue percorrido é móis curto? Col é móis longo?

r - -= ::'corrido elixirios se quixeses correr por un porque?
r - -= '-'c che gusto móis? Por que o elixiríos?
@ =l G*IJPO. Trobollode por poretlos, un inventoró unho ruto e contorollo
u unpoñeiro, e este debuxoroo no plono.
o ',-: -
=s:-ezodes usor o cuodriculo e os puntos cordinois poro que o voso compoñeiro
¡--=-:l3en O fUtO.

109
 Actividodes finois
APRENDo A EsTUDAR
O
G REsUMo. Copio e completo no coderno.

, , AS persoos que hobilon un lerrilorio son o súo Segundo o súo

idode, podeser......,......ou A pobooción combio polo crecemento......
ou polo A pobooción de Golicio crece pouco porque ten crecemento nolurol
...... e migrotorio

:, deformo....". polo
. ..'.',.:.,,,',:,: 3 ,".¡r¡if;;¡i;.:. A pobooción de Golicio repórtese
territorio. Hoi zonos moi poboodos no ...... e zonos pouco poboodos no .......

Apoboociónrurol éoquevivenos"...".enos....... EnGolicio,

':,,',,,:::,:.¡*.

o pobooción rurol é ...... . Os hobitontes dedíconse ó .... .., ó . .. ... e ó

ultimomente oo .....".
.'' :. Apobooción urbono éo queviveen"...".. Acidodegolego
que ten móis hobilontes é......, seguido de "...... Os hobilontes dedÍconse ó ".....,
oo .. .... e oos

G ESQUEMA. Copio e completo o esguemo no coderno.

o crecemenlo
migrolorio

€ IDEAS PRINCIPAIS. Subliño no teu resumo os orocións que responden

eslos preguntos.

Que é o pobooción? Como se reporte o pobooción de Golicio?

Que é o pobooción rurol? E o pobooción urbono?

t10
 unidode 8

COMPROBO O QUE APRENDIN

( escribe no coderno o nome dos seguintes definicións.

Diferenzo entre os nocementos e os defuncións.

Pobooción entre os 15 e os ó5 onos.

Persoo que vén vivir o unho locolidode procedente doutro.

( Relociono codo porte do cidode coos oclividodes que se reolizon en codo unho.

* comerctos
a comercios e oficinos

0
* residencio, industrios
¡!
e comercios

ensonche periferio centro

C 3clculo como serón o crecemento noturol e o migrotorio deste municipio. @

Vilor: 1.075 hobitontes
,* Nocementos: 4ó

. Defuncións: 39

" lnmigrontes: 12

Emigrolter: 5
_

3 l¡so e completo no coderno esto ficho sobre o pobooción de Golicio.

Pobooción do Comunidode Autónomo de Golicio
a: - _-l cro vtven ...... persoos.

r- _:'-co de idode móis obundonle é...,,..

a :,::,loción de Golicio oumento pouco porQue: o crecemento noturol é negotivo.

o crecemenlo migrotorio é positivo.

a -: :: -:s mÓis poboodos sorr: .......

a l-?::- io o pobooción: ;ri ¡g¡gl. urbono.
iffi

111
 I

Os trobollos
de Golicio

A vide cuitívase nos países mediterráneos desde

que exlste a agricultura e sempre da mesma
maneira: p1ántanse, pódanse os bacelos,
vendímanse as uvas. Un viticultor tradicional
segue o estado das súas cepas co coñecemento
acumulado durante séculos.
Pero hai lugares onde fan algo máis ca cultivar:
agariman as uvas. Para iso contan coa axuda
da tecnoloxía. Uns sensores, instalados nas cepas,
envían información ao ordenador: rexistran se
a unha cepa 11e faita auga, se pasa demasiado frío
ou calor, se lle falta a1gún compoñenle no seu
ualimenlo» ou Cáodo eslá en mellores condicións
para a colleita, é dicir, para que se inicie a vendima.
Con esa información, o agricultor trata a vide
segundo as necesidades que teña.

LE, OBSERVA E COMPRENDE

Busco no dicionorio os polobros «cepo»,
«bocelo» e «vendimo». Escribe o seu signlficodo
no coderno.

Que torefos reolizon os ogricullores que cullivon o vide?

Observo os fotogrofíos. Explico como é unho vide.

Describe o que ves en codo imoxe.

EXPRESIÓN ORAL. lmoxino que cultivos mozós.

Explicolles oos teus compoñeiros onde inslolorÍos
sensores e de que quereríos que te informosen.

112
 .;',,-'&ii'
.i',
§,'H"
#
4fr¡F
q+;:l
&, }$' t*1É?
)- ,-"

.:t' 'r-§'
t.rl
ffi
:,ilf : -.
ll,. ': ::

ÍJ c'; r

'. t.
)
\

*.#¡,

i utt
f'l
I
t
-qi,.
ri

tl . r*,'BRA o euE
'ABES
-:reñen recursos e moterios primos directomente
rs rclividodes do sector pr¡mor¡o.
-.,r:s do sector primorio que coñeces e d¡
' - que
-r obtén codo unho.

, -.-'lrmon os moterios primos en produtos

- - -' .'idodes formon o sector secundor¡o.
-:: codo un destes tipos de indusirio.

- ",r' c - do metol - quÍmico

 t
O sector primorio. A ogriculturo
As octividodes do sector primorio
O sector primorio ogrupo todos os lrobollos que obteñen
produtos do noturezo poro que os consumomos directo-
mente ou poro usolos como molerio primo no induslrio.

O sector primorio inclúe os octividodes do ogriculturo,

do gondorío, do pesco e do minorío. Ademois, hoi
outros octividodes que lomén formon porte deste sector,
como o explotoción do modeiro dos bosques e o opicul-
luro. A opiculturo é o crio de obellos poro obter mel e
cero.

En Golicio trobollon bostonles persoos neste sector, orre-

dor de oito de codo cen trobollodores.

Os trobollos dos ogricultores

{flCultivo forraxeiro. O millo cultívase
Os ogricultores cultivon o terro. Poro iso leñen que reolizor sobre todo para alimentar o gando.
diferenles torefos. @

Primeiro, removen ou oron o ieno cun orodo lirodo por

un lroctor, e tomén o ferlilizon poro que os cullivos te-
ñon o seu olimento. "TNABALLA
COA IMAXE
Despois, plonton ou sementon e nolgunhos terros . Observo os móquinos que utilizon
bótonlle produtos poro evilor que os insectos poidon estes ogricultores. Col destos
móquinos utilizon poro codo torefo
donor os plontos.
sementodoro, recolledoro, orodo?
Finolmente, condo os plonlos moduroron, córtonos . Que teñen en común os tres
ou recollen os seus froilos. É o colleitq. móquinos? En que se diferencion?

ii:§i.r:5 ^i.r:t$Ell

meses despois sementa e cando a planta está madura, recóllea.

114
 unidode 9

A ogriculturo en Golicio
:- 3olicio os cultivos esténdense por todo o territorio, sobre
-r f nos voles dos ríos e nos choiros.

- - :rincipois produtos dos explotocións ogrÍcolos son os

.
=: , rtes:
o Cuhivos fonoxeiros. Son plontos que se cultivon poro oli-
--=-rtor o gondo. Por exemplo, o millo, os nobos e o her-
: r rJS prodorÍos.
r Cultivo de vide. As uvos poro producir viño cultÍvonse en
-
- - rs como O Ribeiro, O Condodo, O Solnés e O Rosol.

r J,¡tros cultivos. Cultívonse polocos, lrigo, cenleo, pro-

, -: rc horlo como o tomote, os feixóns, cebolos, pe- Colleita de patacas na comarca

=
-':,. .epolos... da Limia (Ourense).

- : : é común que nos cosos dos oldeos hoxo pe-

-, :,3 olocións dedicodos oo consumo fomilior, nos
- - -- - ,f,n hortolizos.

:.--'3"norio obtén produlos do noturezo.

.
- -- - - 'r res oron, sementon e recollen os cultivos.
: - : :: s cultivos de Golicio son os forroxeiros,
:: I :l'oco e os hortolizos.

t" I -: é o sector primorio? Que octividodes inclúe? Contos persoos

-: :.: o n neste sector en Golicio?

: - , -. e'c os trobollos do ogricultor. Explico en que consiste codo un.

a l+.:-:e qué tipos de cultivo se obteñen en Golicio.

-- :': -: teu coderno coles destos plontos se cultivon en Golicio.

o
115
 A gondorío, o bosque, o pesco e o minorio
Os trobollos dos gondeiros
Os gondeiros críon onimois domésticos. Esles trobollos
vorÍon se o gondorÍo é exlensivo ou inlensivo.

No gondorío extensivo, os gondeiros crÍon os onimois

oo oire llbre. Ocúponse de levolos oto os posteiros no-
lurois onde os onimois se olimenton.

No gondorio intensivo, os gondeiros crÍon os onimois

en gronxos ou cortes. AlÍ o moiorío dos trobollos reoli-
zonse con móquinos. Os gondeiros ocúponse de oli-
menlor o gondo e monter en bo estodo os cortes.

A gondorio en Golicio
En Golicio dóse lonto o gondorio intensivo como o ex-
tensivo, e combÍnonse ombos. O gondo ollméntose
dos postos que hoi nos montes e nos voles.

Os principois tipos de gondo soo:

o Gondo bovino. Abundon os vocos poro oprovelto-

mento de leite e corne. En Gollcio hoi rozos outóclo-
nos de vocos como o rubio golego e o cocheno.

o Gqndo porcino. A moiorÍo dos porcos crÍonse poro

corne de moneiro intensivo en gronxos. En combio o
porco celto, o rozo outóclono, criose de xeilo extensivo.

o Gondo ovícolq. Moilos oves crionse de moneiro in-

lensivo en gronxos poro producir ovos e corne.
. Tipos de gando. A. Bovino e ovino.
B. Porcino. C. Avícola.
Teñen menos lmportoncio o gondo ovino e o coprino.

A explotoción forestol en Golicio

Onde estón os onimois dos fotos?
Ao ler dúos terceiros portes do súo superfice orboro-
Que onimois se crÍon de formo
do, o bosque sempre se oproveitou en Golicio. extensivo? Coles de formo intensi'.::
Por que o sobes?
Obtense modeiro de colidode dos corbollos e dos costi-
Col dos dúos formos de explotoc - -
ñeiros e desles úllimos lomén cosloños. En moilos zo-
necesitoró móis trobollodores?
nos plontóronse eucoliptos e piñeiros poro producir mo- Por que?
deiro poro o fobricoción de mobles e de popel.

116
 unidode 9

A pesco en Golicio
- f,esco é moi importonte en Golicio. Destocon os porlos
= /igo, A Coruño, Morin, Ribeiro e Vilogorcio. Segundo
- re se proctico fólose de:

Pesco de olfuro. Reolízose con borcos que von lonxe o

'-::nor, e pescon bocollou, pescodo e bonito.
eesco de boixuro. Reolízose con borcos que pescon no
. - -=-o próximo, onde copturon polbo e sordiño. @

=^ hoi outros octividodes de pesco coñro:

É o cultivo e recollido de morisco. Recóllense
"lorisqueo.
-:
..- todo omeixos e berberechos.
.l:uiculfuro. É o cultivo de especies ocuóticos. Como o
:, 5n en boteos e rodobollos en piscifoctorio.

-'inorío en Golicio
. - : extróense rochos de dous tipos en:

l¡r'eiros de gronito. No zono do Porriño, no provincio

' : --':,edro.

1;¡r-t¡eiros de louso. No zono de Voldeorros, no provin-

- - - -'ense.

l,:: : : Jestocon o gondorio bovino, o porcino

: r :: : Do bosque obtense modeiro.
rd{'- r é ¡oi lmportonte, lonto o de olturo como
In§ r,r o -'c. Dos conteiros exlróense gronito e louso.

6 i¡aiico o significodo dos seguintes expresións.

- gondorío intensivo ocuiculturo

t ) ¡-e tipos de gondo se críon en Golicio.

e lue -pos de pesco hoien Golicio? Que obteñen?

E--

117
 fr,É,,

O sector secundorio
Que é o sector secundorio
O sector secundorio ogrupo os octividodes que tronsfor-
mon os molerios primos en produtos eloborodos listos
poro consumir. Os lrqbollos nos fóbricos, no construción
e no ortesonÍo pertencen o este seclor.

En Golicio, o seclor secundorio é o segundo en número -&.É:--s=.Ét¡

q- /t'---'4"#
de trobollodores: 28 trobollodores de codo cen lrobollon
neste seclor.

A industrio en Golicio
En Golicio destocon os pequenos e medionos empre-
sos, oÍndo que os grondes empresos empregon moitos
trobollodores.
Destocon estes tipos de induslrio:

o lndustrio do outomóbil. Fobrico coches. É o induslrio

en que trobollon móis persoos.

o lndustrio do téxlil e de confección. Produce roupo.

o lndustrio novol. Constrúe borcos.

o lndushio olimenlorio. Envoso ou lronsformo moterios

primos do ogriculturo, o gondorÍo e o pesco poro obter
produlos lócteos, como leite ou quelxos, viño, corne ou
conservos de peixe.

Outros induslrios importontes en Golicio son o de extroc-

ción de minerois e rochos, o de produtos quimicos, o do
produción de enexÍo, o do oproveitomento do modeiro
dos bosques, e o de tecnoloxÍo poro focer oporellos de Actividades do sector secundario.
A. Industria automobilística. B. Consu-;:-: -
electrónico e informótico.
C. Artesá de olaría.

As fóbricos silúonse en polígonos industriois, que se en-

contron reportidos sobre todo en Vigo e no comorco, no
Coruño e no comorco e en Ourense.
. Describe codo fotogrofÍo.
Á ortesonío en Golicio dediconse orlesóns que eloboron
. Que produtos se obleñen
lonto produtos trodicionois como produlos novos. Exem-
nos ocfividodes representodos
plos disto son o olorÍo, o ceslorÍo, o ourivorío, o encoixe e nosfotogrofíosAeC?
o xoiorio.

118
 Unha fábrica de botellas de vidro
I

l. As moterios primos
bótonse nuns depósitos.
Enlre elos eslón o oreo,
o pedro colcorio e onocos
de vidro reciclodo.
3. Unho móquino
corto porcións
do posto de vidro 4. Codo porción poso por un
molde que lle dó formo ó
botello. Despois, poso por
oulro móquino que sopro
e boleiro o interior do bolello.

2 ls moterios primos
:uéntonse no forno olo
rJe se obtén o poslo
:e vidro.

5. Codo bolello inspecciónose

poro comprobor que non ten
defeclos. Despois, empoquétonse
e lronspórtonse oto o fóbrico
de embolellodo.

t srstrución en Golicio
¡ ,irrsr-,r ón é unho octividode importonte do sector se-
n¡mmrr:
= Golicio.
,ü1, u,,¡m rJtr'rlsjs céntrose no edificoción de vivendos e no
,@rmil!'.!í:fr Ce obros públicos, como estrodos, porlos, fe-
fllf@'ms : :,:nies.
Q Oue oclividodes ogrupo
,ü¡rrimir,§r-cr:r esló moi relocionodo co crecemenlo dos ci- o sector secundorio?
lffi= I E .ilos. A construción é imporlonte tomén por-
(n!,ú;urr r 3esenvolver outros industrios e servizos. A @ Contos persoos trobollon
no sector secundor¡o
r(ffiinrl[ccr -'iizo moteriois fobricodos polo induslrio,
en Golicio? Coles son
:Eers¡:,odrillos, tubos...
os principois industrios?

lronsformo moterios primos O o¡ que zonos de Goticio

d.ñorodos. As principois octividodes destocon polo súo
Colkio son o industrio do outomóbil, industrio.
e o olimentorio. A construción foi
@ Or"éoconstrución?
públicos.

119
 Melloro os miños competencios
uNna pÁxrNA DE REvrsrA
@ LEo

"";'ffi111o

Coidados do rni [o
(lorno é o millo? Aror o terro e estercolo.
Sementolo no primovero, en regos
O millo é un cereol. É unho plonto
feitos no terro.
herbóceo que ten un tolo olto e ro-
busto. Do tolo soen unhos follos lon- Socholo e rendolo poro socor os
gos de gron tomoño. herbos que medron nos regos.
Recollida do millcr
O millo cóllese en selembro ou c -
bro, condo os follos eslón omore :
os grons, duros. Despois esfó :
os espigos e górdonse nos hór'=

Os grons de millo ogrúponse formon- As espigos poden utilizorse co- -

do mozorocos ou espigos. mento poro o gondo.

O cultivo do millo necesilo moiio ougo, Co gron fonse conservos que s-

por iso se culiivo en zonos con precipi- zon en ensolodos. Dos grons '- -

tocións frecuentes. O millo utilÍzose se obtén foriño coo que se fo^ :,'
tonto poro o consumo humono como boroo, emponodos, flocos --.
poro o olimenloción do gondo. ouiros olimentos.

Observo os fotogrofÍos e le o texto.

Foi unho listo cos lobores ogricolos que se reolizon nun milleirol.

Condo se colle o millo?

Poro que se oproveilo o grCIn de millo? E o foriño?

Penso e responde.

Oue tipo de climo necesito o millo? Por que cres que se culllvo en Golicio?

120
 unidode 9

FAGo uN TRABALLo soBRE uNHA EspEcrE GANDETRA: A ovELLA

O
roro focer un lrobollo hoi que pensor no informoción que se quere dor
3 como se quere expoñer. Pode ler vorios porles e incluÍr gróficos, fotos...

( Le os textos seguintes e decide en que ficho escribiríos codo informoción.

As ovellos críonse en roboños Condo se ochego o color,

-- ''] SON A5 OVELLAS
dirixidos por un poslor. O o postor tosquío os ovellos
postor, oxudodo polos seus poro que esteon fresquiños
_ - ]ADOS DAS OVELLAS
cons, soco o pocer os ovellos.
I .rpnovrITAMENTos
A lo que se oblén tros O mocho do ovello é o
]AS OVELLAS
tosquiolos oprovéitose poro corneiro. Nolgunhos rozos,
tecidos. O leite, poro eloboror os corneiros teñen cornos.
queixos, leite collodo... Tomén As crios dos ovellos son
se oproveito o corne. os oños.

Ir-<ervo os imoxes. En que ficho pegoríos codo unho?

: - - -:bollo sobre o ovello.

: - , r bosquexo co ospecto que lle queiros dor oo trobollo.

- ^ borrodor cos lextos dos fichos.

=
-- rxes ou foi debuxos que iluslren codo texto.
-
"- : cóxino definitivo no coderno.

121
 Actividodes finois
APRENDO A ESTUDAR
O
Q nesumo. Copio e completo no coderno.

O sector primorio. A ogriculfuro. O sector primorio obtén .... .. do "..... e

Os ogricultores. .....,....... e...... o terro. O sector primorio en Golicio ocupo
o...... persoos. Os principois cultivos de Golicio son os o......, o......
eos.."....
A gondoño, o bosque, o pesco e o minorÍo. En Golicio críose principolmente
gondo ...... e O sector foreslol produce Procticose o pesco de ......
e de ..... .. Tomén hoi ...... e .. ..... No minorío exlróense ".... . e
O sector secundorio. O sector secundorio tronsformo .... .. en produtos
Agrupo os trobollos dos fóbricos, o ...... e o . ...... As principois oclividodes
industriois de Golicio son o industrio do ... . r., ... r.. , ...... e . "...,. A construción
foi ...... e ..... ..

@ ESOUEMA. Copio e compleio no coderno coos polobros odecuodos.

@ eeUeRAS CLAVE. Copio no coderno o texto dos trobollos dos gondeiros

do póxino 116 e subliño os polobros móis importontes.

122
 unidode 9

GOTIPROBO O QUE APRENDÍN

O frpt¡.o o diferenzo ent¡e o gondoño intensivo e exüensivo.

@ U o que eloboron os seguinles induslrios.
o olimentorio o téxtil o novol

@ UoOono codo prolesionol co sector de trobollo oo que pertence.

poslor - soldodoro - conteiro - - costureiro

horticultoro
químico - lroctoristo - tosquiodor - moriñeiro - gronxeiro

| :=rÜe no coderno codo orpresión e o sector oo que conesponde.

morisqueo tecnoloxÍo

edificoción

hortolizos

conleiros

bovino oulomóbiles

Q Gf c onpleto no coderno esios fichos sobre os trobotlos do sector primorio

r*ir
r¡¡tfro Crondofo Pesco Minodo
r ¡qrrccos o Principois tipos o lipos o lipos
:llhircs de pesco:...... de rocho:......
::::,.0"' o Outros o Onde
ll'e = o Onde tipos de pesco:
:¡rñrr.:r: se críon: ::::'"'u",.'
 Outros trobqllos
de Goliciq

Seguro que xa sabes que con inlernet podes encontrar

información de calquera tema ou ver a outra persoa que está
moi lonxe de li a través dunha webcam.
O que quizais non saibas é como se inventou. Inlernet xurdiu
porque un grupo de militares estadounidenses necesitaba
que a información dun ordenador chegase a oulros.
Desde ese momento, informáticos de diferentes unlversidades
puxéronse a investigar como se poderÍan comunlcar os
ordenadores enlre si. O primeiro ensaio fíxose en Eslados Unidos
en 1969. Pouco a pouco foise mellorando a forma de transmitir
información entre os ordenadores. E a rede de comunicaclón entre
eles, chamada inlernet, estendeuse polo mundo.

Hoxe internel é o medio en que millóns de persoas

comparlen coñecemento, ocio e traballo.

LE, OBSERVA E COMPRENDE

Gue é internel? Como se inventou?

Penso nos utilidodes que ten inlernel. Di olgunho

delos que ontes se fixese por outro medio e que ogoro
se pode focer o trovés de internel. Por exemplo,
focer olgunhos compros.

Observo o imoxe gronde. Oue elementos informóticos

eslón utilizondo esos persoos? r6!fif
EXPRESIÓN ORAL. ExplÍcolles oos compoñeiros poro
_.==.--.-_
que usoches internet o úllimo vez que le conecloches.

124
 ,.,i_:

¡¡r,)
\.I A^.' fu* A,
3_!!=
_¡.tt
. StLLrrq qñs
. ¿-lo'.a¡, I
l0 . Carqr*r

frr::
§

LEMBRA O QUE SABES

:: r 3s que non obteñen produtos, senón que otenden os necesidodes
remois Eses trobollos ogrúponse no sector terciorio.
:- :: :s destes trobollos non se obteñen produtos.

. . ' '=': :' 3 englobo trobollos relocionodos coo soúde, co tronsporte,

*3-ccción :o comercio, co oc¡o e co furismo, entre outros.
: : - - ts :':'3sións relocionodos co tronsporle e dúos coo soúde.

125
 O sector terciorio. O comercio
O sector terciorio
O sector terciorio ogrupo os octividodes que
otenden ou don servizos ós persoos. Por esto
rozón lomén se coñece como o sector servizos.

As oclividodes do sector terciorio son moi vorio-

dos. Hoi servizos comerciois, turÍsticos, do trcrns-
porte, sonitorios, educolivos, culturois...

O seclor servizos é o que ocupo o moioíÍo dcr

pobooción de Golicio Nel lrobollon 64 de codo
cen lrobollodores.

Que é o comerc¡o?
O comercio é unho oclividode do sector servizos
que conslsle no inlercombio de produtos e ser-
vizos o combio de diñeiro.

No comercio interveñen vorios elemenlos que for-

mon unho codeo:ffi

o Os produtores. Son os trobollodores que ob-

leñen ou producen os mercodoríos.

o Os consumidores. Son os persoos que conr

pron os mercodorÍos.

o Os comerciontes. Son os trobollodores que

poñen en contocto os produtores e os consu-
midores.

Hoi dous tipos de cornercio, dependendo de /¡ centro comerc

quen sexo o vendedor.

$$,fuf r

$-" Proceso de produción e comercialización

o O comercio polo miúdo. Son os esl«rblece- durrha camiseta.
mentos comerciois, como tendos e grondes
superficies, onde os comerciontes venden
produlos dlreclomente oos consumidores. , I ;:¡*i3.{[.r-j+ l,fj¡l i¡u:;i,;i¡'1

. Escril¡e no coderno todos os trobollos

o O comercio por xunto. Son esloblecernenlos que inlerveñen desde o cultivo do olgoc -
comerciois que lles compron os mercodorÍos , oto que se vende unho comiselo
oos produtores e que os venden en grondes I . A que seclor corresponde codo lroLro -'
contidodes oos comerciontes polo miúdo.

126
 unidode 10

O comerc¡o en Golicio
=:'
I comercio é unho oclividode que ocupo o moitos persoos
:n Golicio. Distinguese o comercio por xunto e o comercio
:olo miúdo: I'

O comercio por xunto. Golicio é un dos principois centros

Je comercio por xunlo de Espoño en pesco e gondo. No
fesco, son os portos grondes os que distribúen o peixe o
':do o Estodo. Poro o gondo, hoi mercodos que teñen
feiros periódicos onde se xuntnn os gondeiros.

O comercio polo miúdo. DistÍnguense os pequenos co-

--:'cios e os grondes superficies e centros comerciois.

I s pequenos comercios son, o miúdo, lendos fomi-

les ou con poucos empregodos. Nos últimos onos
,r:soporeceron moilos polo compelencio dos gron-
.:=. superficies. Un pequeno comercio que conlinÚo o
=' '.'zo son os prozqs de obosto nos cidodes e vilos.

- - grondes superficies e os centros comerciois ex-

- I 'cnse moilo. Adolton pertencer o grondes em-
:: ts .omerciois. ConstrÚense, sobre todo, nos ofo-
. : r rs cidodes, en zonos ben comunicodos por
' ,.ris eoutovÍcrs

A. Lonxa do porto da Coruña

' -=': orio ogrupo os octividodes que don B.Praza de abastos de Santiago
. :s cersoos. En Golicio é o sector que ocupo de Compostela.

I lores

( 1- : -,e consiste o sector terciorio? Cito cotro octividodes dese sector.

f i-e e c comercio? Define o que son o produtor, o consumidor e o comercionte.

t i:=,.:: c que son o comercio por xunto e o comercio polo miúdo.

r
L i-e -cortoncio ten o sector terciorio en Golicio?
i:Enr,::: :orno é o comercio en Golicio.

127
 O tronsporte
Que é o tronsporte?
tronsporte é o octlvidode do sector servizos que
e
O

consiste no lroslodo de produtos e persoos dun ' l r'"'

lugor o oulro. Poro iso son necesorios:

Os medios de tronsporte. Son os vehÍculos

m
, / rr-a
que troslodon o persoos e mercodorÍos. Son: .qqri¿ m
tronsporles terrestres, como o tren ou o co- r'n-i
L-,¡_-., M
che; tronsportes oéreos, como o ovión; e
lronsportes morítimos, como o borco.
, Gráfico do transporte colectivo de viaxeiros
As víos de comunicoción. Son os constru- en España.

cións necesorios poro que se desprocen os

medios de tronsporte. Algunhos desos cons- al
¡,
trucións son os estrodos, os liños férreos, os o Contos vioxeiros de codo .]00 utilizon o outobús?
portos morílimos e os oeroportos.
. Contos vioxeiros utilizon o lren? E o ovión?
E o borco?
. Oue medio de tronsporte colectivo é o móis
O trqnsporte terrestre en Golicio usodo polos vioxeiros en Espoño? Col é o que
menos se utilizo?
Golicio ten unho importonte rede de comunico-
cións terrestre, tonto por estrodo como por fe-
rrocorrll.

Tronsporte por estrodo. Reolízose por outo-

vÍos, estrodos e outoestrodos. As estrodos e os
outovíos son públicos e pódenos ulilizor todos
os persoos. As outoestrodos teñen peoxes e
hoi que pogor por utilizolos. As estrodos con
móis trófico son os que une os principois cido-
des do oeste, A Coruño e Vigo. Golicio estó co-
neclodo por outovÍo con Aslurios e Costelo e
León e con Portugol.

Tronsporte por ferrocorril. Os ferrocorrÍs de

longo distoncio troslodon persoos e mercodo-
rios desde Golicio oto outros cidodes de Espo-
ño e de Porlugol. Ademois Golicio ten unho
rede de trens de medio distoncio que trons-
porto vioxeiros entre diferentes locolidodes do
territorio. A vía de ferrocarril en Redondela (Ponte,.'e:: =

128
 unidode 10

Un aeroporto por dentro

f--
porque de
de engoloxe
bombeiros

*s --.:,

-/*
--
O
nongores 1l
I
/.\
, I,rJF

,J¿,t-' torre de
oporcodoiro
"tonlrol
- ---\t'
a.e?
_ ace ,#
47
::-:de

I -:nsporte oéreo e morítimo

=- 3¡licio
*rsoorte oéreo reolÍzose con ovións e helicópleros. É

. - --: -.: s'óoido elomén éo móiscoro. Que é o tronsporte?

Que elementos son
:- ":: r:':corlos internocionois. A Lovocollo en necesorios poro que se
]snodor:^ './igo e Alvedro no Coruño. O oero- desenvolvo o súo
. , --'r j- =: r-eten móislróficodeposoxeirose octividode?
' -:
Que tipos de tronsporte
-:rffi -roritimo 'e: Ízose o trovés de portos. En Go-
hoien Golicio? Explico
: . " : - :: : -: oe mercodorios. o porto de Vigo
* : : --: - -l--:s como é codq un deles.
co mundo.
Describe no coderno

:: "oslodo de persoos o último vioxe que

':^ -^ho lmportonte fixeches, que medios de
rede
comunicoción usoches, etc.
- r'' -o e oéreo.

129
 ffi,

O turismo
Que é o turismo?
O turismo é o desprozomento que fon os persoos o dife-
rentes lugores no procuro de desconso e diversión. As per-
soos que otenden os turistos formon porte do sector lercio-
rio. Algúns deles son os trobollodores dos hoteis ou os
guÍos lurÍslicos.

Poro que se poido desenvolver o turismo cómpren vorios

elementos:

Aloxomentos. Neles olóxonse os turislos. Hoi qloxq-

mentos de vorios tipos, como holeis, oporlomentos ou
residencios.

Empresos especiolizodqs en furismo. Dedíconse o or-

gonizor os vioxes, ofrecen visitos.. .

Outros servizos. Como, por exemplo, os tronsporles,

que troslodon os lurislos oto o seu destino turÍstico. To-
mén son importontes os comercios, os espozos deporti-
vos, os cofetorios e restourontes...

Os tipos de turismo
Hoi vorios tipos de turlsmo. Q Algúns deles son os seguin-
tes:

o Turismo de costo. Os turistos ocoden ó costo poro gozor

dos súos proios.

o Turismo relocionodo coo noturezo. Por exemplo, o tu- Q e. t rismo termal en Ourense.
rlsmo nóutico, o de montoño e o turismo rurol. Eslos B. T[rrismo cultural no Camiño
de Santiago de Compostela.
octividodes permÍtenlles oos luristos gozor e focer de- C. Ttrrismo da natureza nas Cíes
portes no monloño ou no mor e coñecer os trodicións (Pontevedra).

dos zonos rurois.

o Turismo pqro o sqúde. Os luristos ocoden o bolneorios,

boños termois e outros estoblecementos poro reloxorse. TRABALLA COA IMAXE
. Di que tipo de turismo se reolizc
o Turismo culfurol. Os turistos vioxon ós cidodes e ós vilos
en codo unho destos imoxes
poro visitor os seus monumenlos e os oclividodes cultu-
. Que turismo non se pode reo rz:
rois. Moitos turistos oproveilon os súos vioxes poro pro- oo longo de iodo o ono?
bor o cociño propio de codo lugor.

130
 O turismo estimula outros traballos
r:ro que un turislo visite un museo é
Tronsporte
:'eciso o lrobollo de moitos persocls

Museo

'.o museo trobollon:

:.;Íos, conserxes e persool Teotros e
Hoteis e Os turisios necesiton
:e seguridode, reslourodores comercios
restourontes distinlos medios de
:e orte e persool
tronsporie poro chegor
:e odministroción
ó cidode onde estó
o museo e poro
moverse dentro delo.

Aproveiton os súos vioxes poro

Poro durmir, comer, etc reolizor compros e lr o lugores de ocio

O turismo en Golicio
- : o recibe o millóns de turislos codo ono. A moiorío
- -:len do resto de Espoño e de Portugol e chegon so-
'- Co no verón.
=
'- - srno emprego en Golicio moitcrs persoos, que trobo-
- =^ vorios llpos de lurismo:

Turismo culturol. Deslcrco o cidode de Sontiogo de

Compostelo coo súo fermoso coledrol e o Comiño de
Sontiogo polo que chegon milleiros de peregrinos.
-t. tj

Turismo de costo e relocionodo coo noturezo. Os ve-

: - s sollÍos, os espectoculores poisoxes e os numerosos
C Que é o turismo?
: 'r 3s son os principols otroclivos.
€ Explico olgúns
Turismo gostronómico. Moilos lurislos de fóro veñen
dos elementos que
-"r-ros polo colidode do cociño golego.
son necesorios nos
-,'ismo é o desprozomento do lugor hobituol octividodes turisticos.
-
:.:' Cesconso ou diversión. En Golicio os tipos € Que importoncio ten
:='-rrsmo móis importontes son o cullurol. o furismo no economio
: :: costo ou noturezo e o goslronómico. de Golicio? Por que?

131
 Os medios de comunicoción, os novos
tecnoloxíos e internet
Os medios de comunicoción
As persoos intercombiomos mensoxes e informoción. Pqro
iso ulilizomos os medios de corrrunicoción.

Os medios de comunicoción permiien ironsmitir infor-

moción o distoncio. Existen dous tipos de medios de co-
municoción:

o Os medios de comunicoción individuol. Empregómolos

poro comunicornos con poucos persoos. Son o teléfono,
o corto, o fox e o correo electrónico.

o Os medios de comunicoción socio!. Utilizómolos condo

queremos coñecer noticios e outros informocións, e to-
mén poro entreternos. Son o prenso, o rodio, o televisión
e internel.
Satélite de comunicacións. Envía
información dun lugar a outro da Terra.
As novos tecnoloxíos
Nos últimos trinto onos, pódese observor como se oplico-
ron novos tecnoloxios, como os sotélites de comunicoción,
o lóser e o informótico, oos medios de comunicoción.
Grozos o estos novos tecnoloxÍos os medios de comunico-
ción mellororon moilo.

Algúns dos últimos ovonces son os seguintes:

o A telefonÍo móbil. Permite comunicor o persoos en col-

quero lugor do mundo. Os teléfonos móis modernos te-
ñen múltiples funcións: conexión o internet, progromos
de locolizoción, liño telefónico. . .

A televisión por sotélite e por coble. A oplicoción dos

sotélites de comunicoción e do informótico ó televisión
permitiu que un ocontecemento que ocorre en colquero
lugor do mundo chegue o oulro lugor en moi poucos
segundos.

Os ordenodores e outros produtos informóticos. Son

Control marítimo. Os ordenaoc:::
móquinos con progromos informóticos que permiten utilízanse para organizar o tráficc
trotor o informoción. de barcos nos portos.

t32
 {s
unidode 10

ry
áá'

rodio

.ljALLA CüA IMAXÍ:

L.

:,

correo
3
I
----.---..-=-
televisión

Coles son medios de

comunicoción indivlduol?
Escríbeos no coderno.
Subliño de verde os que
xurdiron o portir
/oblef dixitol
ffi rE;
dos novos tecnoloxÍos.

Coles son medios de

comunicoción sociol?
EscrÍbeos no coderno.
H
teléfono
prenso

móbil ordenodor portólil

Medios de comunicación e novas tecnoloxías da comunicación.

lnternet
¡ternet é unho rede mundiol polo que circulon texlos,
.. r.es e sons que chegon o ordenodores, leléfonos, /o-
: ='s Cixitqis. ..
: - -'e'net encontromos vorios servizos: Que é un medio
o O coneo electrónico. É un medio de comunicoción enlre de comunicoción?
::'s3os que permite envior texlos, imoxes, vídeos ou
Como se closificon os
:-- medios de comunicoción?
o As póxinos web. A informoción que ofrece internet or- Cito tres exemplos
: --:rse en póxinos web. Hoi póxinos web que permi-
--
de codo tipo.
=- :l'npror produtos; outros moslron informoción;
Nomeo dous medios
--" rs cfrecen periódicos e revislos de formo dixitol. . .

de comunicoción que
xurdisen coos novos
- = -:cios de comunicoción tronsmilen informoción tecnoloxíos.
: : s':^cio. O desenvolvemenlo dos novos
::-: : (-os permitiu que os medios de comunicociÓn Explicooqueéinternet
::.-, r- -óis rópidos e vor¡odos. e que servizos ten.

133
 Melloro os miños competencios
INTERPRETO UN MAPA DE TRANsPORTES
O
O mopo de tronsporües represento os estrodos e outoestrodos, os vios férreos,
os portos e os oeroportos e os distoncios entre locolidodes.

As estrodos e os vios
de ferrocorrÍs estón
representodos con liños.
O mopo informo dos locolidodes
polos que poson.
Os oeroportos e os porlos
represéntonse con debuxos.
O mopo informo dos lugores
onde se enconlron.

Fedrafita
do Cebreiro

: Autoestrada ou autovÍa

Estrada do Estado

Estrada autonóm¡ca
- l,r
-'..,'+ Tren de alta veloc¡dade
, ,t
n
VÍa de ferrocarril
{¡o- rl.'n-' t
t Aeroporto

Lendo. Explico que

¿ Porto comerc¡al
represenlo codo liño
\ Porto de montaña
e sÍmbolo do rnopo.

() observo o mopo e contesto.

Que víqs de comunicoción se represenlon con liños? En que se
diferencion os liños? Debuxo codo unho no coderno e escribe o vío
de tronsporte que represento.

Por que cres que o liño que represenlo os eslrodos é móis estreito
co o dos outovíos?

a Que portos morítimos oporecen no mopo?

a Observo o rede dos liños de ferrocorril. Que cidodes se conecton?

Que cidodes non estón comun¡cqdos entre si? Gue cidodes coneclo
o tren de olto velocidode?

134
 I
unidode 10

ELxo o MEDro ADEcuADo

O DE TRANspoRTE

Observo o mopo do póxino onterior e onolizo os víos de comunicoción.

Conlos vÍos de comunicoción estón representodos no mopo?

Completo unho ficho como esto poro codo vÍo de cornunicoción.

Autoestrodo ou outovio

Que tipo de vÍo de comunicoción é?

Terrestre.
Como é o vío de comunicoción?
É unho colzodo de osfolto con vorios corrís por dirección.

Que medios de lronsporle circulon por elo?

Coches, motos, outobuses e comións.

) -:<olizo Pontevedro e Sonliogo de Compostelo no mopo do póxino onterior.

-, - = .:os de comunicoción os unen?
: : :lmporo o tempo que levo e o prezo que custo o troxeclo entre esos
- :s ¡colidodes en distinlos medios de tronsporf".(D

Autobús
Tempo do
ET
trox ecto:
Coche

Tempo do troxecto:
60 minutos. 40 mínutos.
Prezo:7 € Prezo:9 €

- I lo chegor ó estoción de tren les que coller un outobús que lordo

.l,5
-, ¡inulos e cuslo €. Colculo o tempo e o prezo tolois do vioxe en lren.

' I r'r chegor ó estoción de outobús tes que coller un qutobús urbono que cuslo
' =- :'ordo l5 minulos. Colculo o tempo e o prezo totois do vioxe en oulobús.

- = - -r :opio esto tóboo no coderno e escribe col dos medios de tronsporte

-
-':- ,':s elixirÍos en codo ocosión. Rozoo os resposlos.

::,.: cnegor móis Poro levor un Poro pogor menos Poro contominor
.ópido poquele gronde diñeiro menos

135
 Actividodes finois
APRENDo A ESTUDAR
O
@ nesumo. Copio e completo no coderno.

O sector terciorio. O sector terciorio ogrupo os octividodes que otenden

ou don....... En Golicio é o sector que ocupo o...... do pobooción.
O comercio. É o octividode que intercombio ...... e...... o combio de....... Nel
interveñen os produtores, os...... e os...... . O comercio pode ser de dous tipos:
......, que vende o comerciontes polo miúdo, e......, que vende oos consumidores.
O tronsporte. Golicio ten unho importonte rede de tronsportes tonto por...... como
por....... Ademois conto con tres r....., e importontes...... como o de Vigo.
O furismo. O turismo é o...... que fon os persoos o diferenles lugores
en busco de ...... e ...... . Hoi vorios tipos de lurismo, en Golicio destocon
o lurismo ......, o turismo de...... e o turismo
Os medios de comunicoción, os novos tecnoloxíos e internet. Os medios
de comunicoción tronsmiten ...... o distoncio. A oplicoción dos......
posibilitou o desenvolvemento de medios de comunicoción como internet.
lnternet ofrece servizos como o...... e os.......

@ ESOUEMA. Copio e completo o esquemo no coderno coos potobros odecuodos

do segundo porógrofo do resumo.

@ OeeS PRINCIPAIS. Copio no teu coderno o terceiro porógrofo do resumo e subliño

os ideos móis importontes.

136
 unidode 10

COMPROBO O QUE APREND¡N

Escribe no coderno o nome de codo definición.

É o sector que ocupo o móis trobollodores en Golicio.

Pon en conlocto oos produtores e oos consumidores.

Consisle no troslodo de persoos e mercodoríos.

( explico os diferenzos entre os dous termos de codo porello.

produtor - consumidor medio de lronsporte - vÍo de comunicoción

por xunlo - polo miúdo correo electrónico - póxino web

) Exemplo: O produtor oblén ou produce mercodorios; eñ coffibio, o consumidor

cómproos e utilÍzoos.

lscribe qué medio utilizoríos poro comunicorte en codo coso. Despois, explico
cor que o elixiches.
lomunicorte con omigos o distoncio. Folor con fomiliores doutro pobooción

l¡ñecer os noticios. Coñecer o corteleiro dos cines.

-e este texto sobre os voccións de Louro.

,:- posor os vococións de Nodol nunho

,-s-zción de esquí. Tíven gue mercor todo
- ecripocíón, non tíño nin esguís! Pero foi moi
':: focelo por internet: un mensoxeiro tróuxoo
-:=c ó coso en só tres díos. Fomos o unho oxencio
:,- . xxes gue hoi no meu borrio e controtomos
: , axe.
::-:- moi contento porque moñó collo o tren
:-2- -z
levo olí. Ademois deaprender o esquíor
onitor, o hotel estó moi ben e ten un bo
-.s-:-rante. Vouno posor engrondel

: ro coderno os servizos que voi utilizor Louro.

óboo e closifico nelo os servizos que escribiches. Sigue o exemplo.

comercro turismo tronsporte comuntcocton

rf:,:. de esquí ><

=i

137
 !ffil.',i{,w

Elixe o opción correcto e cópioo no coderno.

+ Un municipio estó formodo por:

;; os locolidodes que formon unho comorco.

*; unho ou vorios locolidodes gobernodos por un concello.

. Unho comorco é:

;: móis gronde co un municipio.

,- móis pequeno co un municipio.
a Unho Comunidode Autónomo estó formodo por:

.:: unho ou vorios provincios con institucións de goberno propios.

:.;, U0 ou vorios municipios con instilucións comorcois propios.

G Copio e completo o esquemo sobre os institucións de Golicio.

presidente
--'Í - -i- -

G Relociono codo elemento do poisoxe

de Golicio coo letro
que lle corresponde no mopo.

.* Serro dos Ancores

+ A Terro Chó
,:i RÍo Miño
+ RÍos Boixos

': Depresión Meridiono

* Peno Trevinco w,.';x
,jt--7-.-'¿.f

G Explico os corocterísticos dos climos de Golicio.

O Escribe no coderno o definición destos polobros.

o emigronte o inmigronte

¡ notolidode o mortolidode

O Di col dos dous gróficos represento mellor o número de persoos

que trobollon en codo sector (primorio, secundorio e terciorio|
de Golicio. Xusiifico o resposto.

ff seclor terciorio

ñ sector secundorio
sector primorio
G

O 3offt e compteto esto ficho sobre estes hobollos de Golicio.

COMUNIDADE DE GALICIA

o Agriculturo r lndustrio

Principois cultivos: Principois industrios: . .

o Gondorío r Minoño
Principois gondos: Principois explotocións:

O rÉico de qr¡e servizo estón fotondo estes nenos.

Pode ser Poro gue se poido
Pode see
polo miúdo ou desenvolver
terrestre,
por xunto. ten gue hober
morítimo
ou aéreo. oloxomentos.

fl
a-.

139
Dirección de arte: Xosé Crespo.
Proxecto gráfico: Pep Carrió.
llustración de portada: Sergio García.
Xefa de proxecto: Rosa Marín.
Coordinación de ilustración: Carlos Aguilera.
Xefe de desenvolvemento de proxecto: Javier Tejeda.
Desenvolvemento gráfico: Raú[ de Andrés, Rosa Barriga e Jorge Gómez.

Dirección técnica: Ánget García.

Coordinación técnica: Fran Ameixeiras, Lourdes Román.
Confección e montaxe: Adela Fuentes, Jorge Borrego, Luis Gonzátez, Pedro Valencia e Marisa Vatbuena.
Asesoramento lingüistico: Luz Cures, Antón Palacio e Laura Sousa.
Documentación e selección fotográfica: Marité Rodrigálvarez.

Fotografía: A. Guerra; A. Mutter; Algar; C. Baña; F. Ontañón; J. A. López; J. Escandell.com; J. Jaime; J. M.a Escudero; -J. P.
Rodríguez; J. V. Resino; L. M. lglesias; M. Blanco; M. G. Vicente; S. Cid; S. Enríquez; S. Padura;T. Arias;X. S. Lobato; A. G. E
FOTOSTOC(Pau[o De Otiveira, B0UW DIEDERICH, Michael Breuer, Javier Larrea, David Frazier, lnacio Pires, Gary Crabbe.
Ton Koene, Horizon, SCIENCE PH0T0 LIBRARY, FSG; CENTRAL STOCK; F0T0N0NST0P; GALICIA EDITORIAL GETTY lMAr::
SALES SPAIN/Photos.com Ptus, Monty Rakusen, B. Busco; HIGHRES PRESS STOCVAbteStock.com; l. PREYSLER; IST0C-
KPHOTO; LOBO PRODUCCIONES / C. SANZ; MARGEN FOTOGRAFÍA: MARGEN FOTOGRAFÍMI-. ATias; NASA PAISAJES
ESPAÑOLES; SEIS X SEIS; Marisa Guerra Cañizo; Cortesía de Appte; MATTON-BILD; PHILIPS; SERIDEC PHOTOIMAGENES
CD;ARQUIVO SANTILLANA

/ Santillana Educación, S. L.
@ 2OL2 by Edicións Obradoiro, S. L.
Entrecercas, 2. 75705 Santiago de Compostela
Printed in China

ISBN Obra completa : 97 8-84-997 2-L97-O ,Calquera forma de reprodución, d¡stribución, comun c¿:
ISBN deste volume: 97 a-44-997 2-749-7 formac¡ón desta obra só pode real¡zarse coa autorizac :-
salvo excepc¡ón prev¡sta pola le¡. D¡ríxase a CEDRO (C:-'-
CP:384278 tos Reprográficos, M.cedro.org) se necesita fotocc::
D.L. M-70957-2072 fragmento desta obra,.
 914990

:N.
:@

:
:tr

:@
:@
: o)

Coñecemento
do medio 4 o**o*,o
Segundo trimestre

llr
Proxecto Os C.amiños do Saber
t^*TLLANA
OBRADOIRO