PËRKUFIZIMET DHE KONCEPTET E MODELIMIT VIRTUAL

Informacioni për tokë mblidhet nga burime të ndryshme siç janë të dhënat nga imazhet satelitore, të dhënat GPS,
inçizimet fotogrametrike dhe matjet gjeodezike të cilat japin një mundësi për paraqitje 3D. Hartat janë një nga
mjetet më të përdorura për prezantimin e një informacioni të tillë. Në ditët e sotme, shumica e kompanive krijojnë
modele 3D të mjedisit të qytetit ose të shtetit. Këto modele 3D japin një mundësi për të kuptuar dhe për të fituar
njohuri të shumta mbi botën reale dhe kështu ne arrijmë një qasje të lehtë, komunikuese me përdoruesit. Realizmi
fotografik i këtyre modeleve jep mundësinë për një qasje të shpejtë dhe të lehtë për një numër të madh të
përdoruesve: nga nxënësit më të rinj deri tek specialistët shumë të aftë në fusha të ndryshme të shkencës dhe
praktikës.

HARTAT 3D TË KRIJUARA PËR PËRDORIM TË NDRYSHËM

Jo shumë kohë më parë, përdoruesi kishte në dispozicion të tij vetëm harta 2D dhe mediat për të përshkruar një
fenomen të vërtetë, të cilat kanë kufizuar disa analiza të proceseve, marrëdhënieve dhe sjelljes së objekteve reale.
Arritjet e fundit në harduer dhe teknologji softuerike, të cilat kanë treguar rezultate inkurajuese drejt ruajtjes dhe
mirëmbajtjes së sasive të mëdha të të dhënave, motivojnë që të presim një mbizotërim të dimensionit të tretë në
këtë shekull.

Hartat 3D i gjejnë përdoruesit e tyre në fusha të ndryshme të shkencës, praktikës dhe komunikimit:

a) Planifikimi i qytetit dhe arkitektura - ndërtuesit dhe arkitektet kanë nevojë për modele foto-realiste të
ndërtesave dhe modeleve hartografike të mjedisit të qytetit për hartimin dhe vizualizimin e atyre të reja-
ve dhe futjen e tyre në hartën 3D të krijuar. Harta 3D mund të përdoret për mbledhjen e informacionit me
qëllim restaurimin e fasadave të zhdrejta të ndërtesave.
b) Mësimdhënia në shkolla dhe universitete - Studentët kanë disa vështirësi kur përdorin atlase shkollore dhe
hartat e mureve në gjeografi, histori dhe shkenca tokësore. Një trajnim multimedia duke përfshirë tekste,
imazhe, harta, diagrame, tinguj, video, dhe të tjerët do të çojë në rritjen e cilësisë së mësimdhënies dhe
interesin e studentëve për këtë lëndë.
c) Dizajn dhe reklamim - Harta 3D e qyteteve turistike do të japë përshtypje më realiste për realitetin sesa
hartat 2D.
d) Telekomunikacioni - Kompanitë e telekomunikacionit përdorin hartat 3D dhe të dhënat për të llogaritur
dhe vizualizuar shpërndarjen e valës në mjedisin e qytetit. Me anë të hartave 3D analizat dhe dizajnimi do
të jetë më i lehtë.
e) Transporti - Hartat 3D janë të dobishme për simulimin e trafikut të transportit urban dhe saktësisht
planifikimin e llojeve të ndryshme të orareve.
f) Ndotja e mjedisit – shpërndarjet e llojeve të ndryshme të ndotjeve, simulimi i ngrohjes globale dhe
shpërndarjet e zhurmës mund të bëhen duke përdorur harta 3D.
 g) Turizëm - Kompanitë turistike mund të paraqesin pikëpamjet e qytetit të propozimeve të turistëve të
ndryshëm me mënyrën më të mirë realiste . Ata mund të propozojnë një shetitje virtuale interaktive përmes
hartës 3D të krijuar.

TEKNOLOGJIA PËR DIZAJNIMIN E HARTAVE 3D

Një hartë 3D mund të definohet si digjitale (kompjuterike), matematikisht e definuar, tre dimensionale, paraqitje
virtuale shumë reale e sipërfaqes botërore ose i një trupi tjetër qiellor, objekteve dhe fenomeneve natyrore dhe
shoqërore. Objektet dhe fenomenet e paraqitura klasifikohen, hartohen dhe vizualizohen sipas qëllimit specifik.

Çfarë është shkenca e GIS-it?

1. PARATHËNIE

Sistemet e Informacionit Gjeografik janë një familje e sistemeve të informacionit që janë krijuar posaçërisht për
të adresuar trajtimin, manipulimin dhe vizualizimin e të dhënave që referohen gjeografikisht. Me këtë
nënkuptojmë që të dhënat lidhen me një vendndodhje në hapësirë, zakonisht diku në sipërfaqen e Tokës. Lidhje
të tilla gjeografike mund të përcaktohen saktësisht duke përdorur sisteme të koordinative, ose mund të përdorim
forma më pak të sakta të referencës si një adresë rruge ose një kod postar. Thënë kështu, ekzistojnë shumë
përkufizime të ndryshme se çfarë është GIS dhe çfarë bën, me siguri sepse teknologjia ka aplikime në një gamë
të gjerë të nëndisiplinave të gjeografisë. Në përpjekjen për të nxjerrë së bashku idetë e shumta rreth asaj që çfarë
është GIS dhe çfarë bën, mund të nxjerrim tre përkufizime të zakonshme:
E para është që GIS lidhet kryesisht me ruajtjen dhe analizën e informacionit rreth Tokës ose që referohet
gjeografikisht në një farë mënyre.
E dyta është se ekziston një grup i nënsistemeve brenda një GIS që së bashku përcaktojnë llojet e funksionalitetit
që mund të arrihen me të.
E treta është se aktiviteti i GIS zakonisht bëhet brenda kontekstit të një organizate të veçantë dhe që natyra e asaj
organizate do të mbështesë dhe formojë përdorimin e teknologjisë.
Ne do t'i shqyrtojmë këto çështje në thellësi(detaje) më vonë në këtë pjesë.
Sistemet e Informacionit Gjeografik është një nga një numër i teknologjive për trajtimin të të dhënave hapësinore.
Të tjerët përfshijnë hartimin hartografik dhe mjetet e dizajnit grafik për botimin e hartave dhe sistemet e dizajnit
kompjuterik (CAD) për inxhinieri dhe dizajn arkitektonik. Edhe pse këto teknologji të tjera janë gjithashtu të
dobishme për trajtimin dhe vizualizimin e të dhënave gjeografike, GIS është unike midis tyre në atë që lejon
formulimin e pyetjeve dhe integrimin e rezultateve duke përdorur vendndodhjen hapësinore dhe marrëdhëniet
midis objekteve gjeografike , si bazë për gjenerimin e pyetjeve. Nëse shqyrtojmë teknologjinë thelbësore të GIS,
zbulojmë se shumica e sistemeve të kompjuterizuara GIS përbëhen nga një mjet i bazës së të dhënave, regjistrimet
e të cilit lejojnë pozicionimin e objekteve në hapësirë dhe një grup vizualizimi të shoqëruar dhe përbërësve
analitikë.Këto lejojnë përdoruesin të marrë në pyetje të dhënat duke përdorur karakteristikat e tyre gjeografike.
Për qëllimet e këtij libri, ne përfshijmë procedurat e përpunimit dhe manipulimit të imazheve fotografike satelitore
dhe ajrore për analiza si një nënbashkësi e gamës së gjerë të softuerit të aplikacionit GIS. Teknologjia e Sistemeve
të Informacionit Gjeografik ka parë një përdorim të gjerë në fushat e menaxhimit të burimeve natyrore,
planifikimit dhe kontrollit të zhvillimit, analizave socio-ekonomike dhe inventarit të infrastrukturës dhe pajisjeve.
Teknologjia është marrë nga një gamë e bashkësive të ndryshme të përdoruesve që merren me informacion që i
referohet domenit hapësinor. Shembuj të informacionit të tillë përfshijnë adresat postare, rrugët, pellgjet kulluese,
zonat socio-ekonomike, zonat e tokës, rrjetet e tubacioneve dhe grupet e pronave. Në të gjitha fushat e ndryshme
të aplikimit, GIS ofron aftësinë unike për të analizuar dhe shfaqur informacione gjeografike, shpesh duke zbuluar
tendencat dhe modelet që nuk ishin të dukshme kur ekzaminoni informacionin në një tabele excel ose bazën e të
dhënave. Fuqia e GIS qëndron jo vetëm në aftësinë e saj për të analizuar dhe shfaqur të dhëna referuar në fushën
hapësinore, por edhe në funksionin e tij si një bazë të dhënash që mund të sjellë të dhëna së bashku nga një gamë
e gjerë burimesh. Përdorimi i një GIS për të menaxhuar të dhënat e pasurisë ofron dy avantazhe: ruajtjen e
unifikuar të të dhënave të pasurisë duke përdorur një paraqitje hapësinore të botës reale dhe aftësinë për të
analizuar dhe vizualizuar ato të dhëna.

1.1 Çfarë ështe GIS?

Një sistem informacioni gjeografik, ose thjesht GIS, është një sistem kompjuterik për administrimin e të dhënave
hapësinore. Fjala gjeografike nënkupton që vendndodhjet e artikujve të të dhënave janë të njohura, ose mund të
llogariten, në bazë të koordinatave gjeografike (gjerësis, gjatësis). Shumica e GIS janë të kufizuara në të dhëna
në dy dimensione hapësinore, megjithëse disa sisteme me interes të veçantë për gjeologët kanë aftësi tre-
dimensionale dhe mund të paraqesin objekte të tilla si palosjet e pakëndshme. Fjala informacion nënkupton që të
dhënat në një GIS janë të organizuara për të dhënë njohuri të dobishme, shpesh si harta me ngjyra dhe imazhe,
por edhe si grafikë statistikorë, tabela dhe përgjigje të ndryshme në ekran për pyetjet interaktive. Fjala sistem
nënkupton që një GIS përbëhet nga disa komponentë të ndërlidhur dhe të lidhur me funksione të ndryshme.
Kështu, GIS ka aftësi funksionale për mbledhjen e të dhënave, futjen, manipulimin, transformimin, vizualizimin,
kombinimin, pyetje, analizën, modelimin dhe rezultatet. Një GIS përbëhet nga një paketë e programeve
kompjuterike me një ndërfaqe të përdoruesit që siguron qasje në funksione të veçanta. Përdoruesi mund të
kontrollojë operacionet GIS me një ndërfaqe grafike të përdoruesit, që zakonisht quhet GUI, ose me anë të një
gjuhe komande, që përbëhet nga deklaratat e programit që diktojnë sekuencën dhe llojin e operacioneve. GIS janë
mjete kompjuterike për manipulimin e hartave, imazheve dixhitale dhe tabelave të artikujve të të dhënave
gjeokodike (të vendosura gjeografikisht), siç janë rezultatet e një studimi gjeokimik. GIS janë krijuar për të sjellë
së bashku të dhëna hapësinore nga burime të ndryshme në një bazë të dhënash të unifikuar, shpesh duke përdorur
një shumëllojshmëri të strukturave dixhitale të të dhënave, dhe përfaqësojnë fenomene të ndryshme hapësinore si
një seri shtresash të të dhënave (të tilla si gjeologjia e shtratit, thellësia në tabelën e ujit, anomalia e gravitetit
Bouguer , dhe kështu me radhë), të gjitha këto janë në regjistrin hapësinor, që do të thotë se ato mbivendosen
saktë në të gjitha vendet.