TALAHANAYAN NG BUHAY,GI

NAWA,ATMGA SI
NULAT NIJOSE RI
ZAL

 ANG PAGDATI
NG NG PAMBANSANG BAYANI
Pagsi
lang
• Isi
nilangsiRi
zalNoongHu
Hunyo19,1861saCal amb
mba,Laguna
• Bininyagansasi
mbahanngCal amb
mbanoongHunyo22,1861.
• PadreRufinoCol l
antes-pari
ngnagbinyagkayRizal
• PadrePedroCasanas-nagsil
bingninongniRizal

Mag
ulang
• Franci
scoMer cado
o Ipi
nanganaknoongMa Mayo11,1818
o Nag-a ralngLatinatPilosopiyasaColegi
ongSanSanJose
o Lumi patngCal amb
mbaupangma magingkasam
ma
asaHac i
endangDomi
mini
canosa
Calmba.
o Nama
mat aynoongEner o5,1898.
• Teodor
aAl onzo
o Ipi
nanganaknoongNobye mbre8,1826saMa
Maynil
a
o Nag-aralsaCol egi
odeSant aRosa
o Mayr oonginter
essal it
eraturaatmahusaysawi kangEspanyol
.
o Nama
mat aynoongAgos t
o16,1911

Magkakapat idnaRiz
al
1. Satur ni
na
2. Paciano
3. Narcisa
4. Olymp
mpi a
5. Lucia
6. Mar i
a
7.  Jose
8. Conce pci
on
9.  Josefa
10. Tri
ni dad
11. Soledad

MgaNi
nuno
• Ni
nunos aAma
ma
o Domi
mingoLamcmco(Mercado)napangasawasiI nesdel aRosanagi nganaksi
o FranciscaMe
MercadoatnapangasawasiCer il
aBer nachanagi nganaksi
o  JuanMer cadoatnapangasawas iCeril
aAlejandroatnagi nganaksi
o FranciscoMe
MercadoatnapangasawasiTeodor aAlonz oatnaginganaksi
o  JoseRi zal
• Ni
nunosaI na
o Euge ni
oUr suanapangasawasiBeni gnaatnagi nganakni l
asi
o Reginananagi ngasawaniManueldeQu Quintosatnagi nganakni l
asi
o Brigi
dananapangasawaniLor ezoAlbertoAl onzoatnaginganakni l
asi
o  TeodoraAl onzonanapangasi waniFr anci
scoMer cadoatnaginganaknilasi
 o  JoseRi
zal

Pami
lyangRizal
 AngKabuhayanngPami
• l
ya
o  A ngpami l
yaaykabi l
angs apangkatn p
apr
  i
nc i
palia atisasamg akinikil
a l
ang
pami
mi lyasaCal amb
mba.
o  A ngamaaynangungupahansal upainnapag- aar inghaci endangmg a
Domi
mi nicanosaCal amb
mbaatt i
natayanaangkani yangl upangsi nasakaay
umaabotng600nahekt arya.Angl upaayt inatani manngpal ayma
maisatt ubo.
o Malibansapagsasakaangpag- aalaganghayopayi sasakani langmg
mga
hanapbuhay.
o  A ngi naniRi zalayma yroongisangt i
ndahansai lalim ngkani l
angbahay ,
gi
li
nganngt r
igoparama
magi nghari na,atgawaan nghamo mon.
o  A ngpami l
yaayi sasamg aunangnakapagpagawangbahaynabat osa
Calamb
mba.
o Nagma
mamamay-arisil
angi sangkarwahenai sangkar angyaansapanahongi yon.
o Mayr oonsilangisangakl at
ansabahaynanagl al
ama
manng1, 000akl at.
o NaipadalangmgmgaRizalangkani langmg
mgaanaksaM Ma
aynilapar ama
mag- aral.

•  AngTahananngmg aRizal
o  Angbahayngmg aRi zalaygawas abat oatmatit
igasnakahoyatit
oay
nakat
ayonama
malapitsasimbahanngCal amb
mba.
o  Angpali
gidngkabahayanaynat at
animanngmg apunongat i
s,bal
imbi
ng,
chi
co,macopa,papaya,santol
,tamp
mpoy ,atibapa.
o  Angbakuranngbahayaynagi ngalagaanngmg amanokatpabo.

KABATAAN SA CALAMB
MBA
MgaAl
a-alangKamu
musmu
musan
• Panonoodngmgmgai bon.
 Ar
• aw-araw napagdadasals aorasngangel
us.
• Pagkukuwent ongkani yangyayaukolsaasuwang,nuno,att ikbal
ang.
 Angunani
• yangkalungkutanayangpagkamat ayngkani yangnakababat
angkapati
d
nasiConcha.
• Saedadnat atl
oaynakasama
manasi yasapagdadasalngpami
milya.
• PagpuntasaAnt i
polonoongHu
Hunyo6,1868.ItoangkaniyangunangpagtawidsaLawa
ngLaguna.Pagkat aposngpagpunt asaAntipoloaynagt
ungosi langkani
yangtat
aysa
Maynila.
 Anghi
• ndiniyamal i
mut anayangkuwentongkani yanginaukols agamo-gamo
.

MgaTal
e nt
os aPanahonngKamumusmumusan
• Inayosniyaatbinigyanngbagongguhi tangbanderangsimbahan.
• Paggagawangi mahenmul asaput i
k(clay).
• Saedadna8aykani yangi sinul
atangt ulangSaAki
ngmg
mgaKabat a nanagbi
bigayng
pagpapahalagasakani yangsarili
ngwi
wika.
• Saedadna8aysi nulatniyaangi sangdr ama
mananakaukolsakapistahanngCal amb
mba
atangnasabi nggawa
waniRi zalaybinil
isakaniyanggobernadorci
ll
ongPaete,Laguna.
 MgaI
npluwensiyaKayRi zal
• Namana
o Mulasamgmgani nunongMa
Malayoaynamma
ananiyaangpagmamama
mahalsakalayaan,
paghahangadsapagl al
akbay,atkatapangan.
o Mulasakani yangmgmganinunongTsinoaynama
manani yaangpagi gi
ngseryoso,
kati
piran,katiyagaan,atpagma
mama
mahalsamg
mgabata.
o Mulas akaniyangmgmganinunongEspanyo laynama
manani yakapinuhansa
pagkil
osa tkani pi
sansains ult
o.
o Mulasakani yangamamaaynama
manani yaangpagtit
iyagasat r
abaho,paggal
angsa
sari
li
,atma
malayangpag -i
isi
p.
o Mulasakani yangi naaynama
manani yapagpapakasakitsasaril
iatpagnanaissa
sini
nga tpanitikan.

• Ka
pal ig
iran
o  A ngkapal igi
ranngCal ambaaynagsi lbingkaniyangpang- enganyosa
pagma
mama
mahalsasi ningatliterat
ur a.
o  A ngkani yangkapat i
dnas iPaci anoaynagt urosakani yangkai si
panukolsa
pagma
mama
mahalsakal ayaanatkat arungan.
o Mul asakani yangmg
mgakapat i
dnababaeaynat utunanni yaangpaggal angsa
mg akababai han.
o  A ngpaki kinigniyas amg akuwent ongkani yangyayaaynagbi gaysakani yang
interessamgmgakuwent ongbay anatmgaal ama
mat.
o Mul asakani yangt atl
ongmg
mgakapat idaynai npluwensiyahansi yangmg
mga
sumu
musunod:
  JoseAl bertoAl onzoaynat utunanni yaangpagmamahals asini
ng.
 ManuelAl onz oaynat utunanni yaangkahal agahanngpagpapal akasng
katawan.
 GregorioAlonzoaynat utunanni yaangangma
mal abisnapagkahi li
gsa
pagbabasa.
o Padr eLeonci oLopezaynat utunanni yaangpagmamama
mahalsamamakai skol
arat
pilsopikalnapag -
iisi
p.

 ANG PAG-
AARALSA CALAMBA AT BI
ÑAN
MgaUnangGur oniRiz
al
• DoñaTeodoraAlonzo-angunangguroniRi
zal
• Me st
roCel
est
ino
• LucasPadua
• LeonMo
Monr
oy

PagpuntasaBi ñan
• Hunyo1869-siRizalayuma
mali
sngCalamb
mbaparama
magt
ungos aBi
ñanparama
mag-
aral
.
• Sinama
mahansiyangkani
yangkapati
dnasiPaci
ano.
•  Jus ti
nianoAqui
noCruz-angnaginggur
oniRizalsaBiñan.

MgaNagi
ngGawai
nsaPag-
aaar
al
 • Saunangpagki kitani yasakani yanggur oaysinabiniyaangkani yangkakaunt i
anng
kaalama
mansaEspanyolatLat in.
• SinabiniRi zalnaangkani yanggur oaymamaykahusayansabal ari
langEspanyolna
sinulatninaNe br i
jaatGa inza .
• NakaawayniRi zalsiPedronaanakngkani yanggur o.
• Nagkar oondi nsi yangawaysam mggabat asaBi ñani sanari t
osiAndre sSalandananna
tumalosakani ya.
• Nag-aralsiRi zalngpagpi pintakayMaMat andangJuanchonadi toaynakasamamang
kaniyangkaeskuwel angsiJoseGuev arra.
• Sapagsapi tngi l
angbuwansiRi zalaynangunasakani yangmg
mgakaeskuwel asamgmga
Espanyol ,Latinati bapangmg mgaaral in.
• Sakabi langkahusayanniRi zalsapag- aaral
,siyaaynapapal ongkani yangma
maest r
o
halosar aw-araw dahi l
ansamg mgas umbongl abansakani yangkani yangmg
mgakama
mag-
aral.
• Nili
sanniRi zalangpag- aaralsaBi ñannoongDi syemb
mbr e1870pagkat aposnghal osisa
atkalahat i
ngt aon.
• Nili
sanniRi zalangBi ñansakayngBar kongTal im 
nanaghat i
dsakani yasaCal amb
mba.

 AngGombur z
a
• Sakani yangpag-uwisaCal amb
mbaaynabali
taan niyaangPag-aal
sasaCavi teatang
pagbit
aysat atl
ongparingma
marti
rnasinaJoseBur gos,MarianoGo
Gome
mez,atJaci
nto
Zamo
mor a.
• Angkani yangkapati
dnasiPaci anoaynagingmal api
tnamag- aaralniPadreJose
Burgos.
• SiPacianosama
marami
mingpagkakat aonaynaibahagikayRizalangma
magi deyaat
pil
osopiyaniJoseBur gos.

Kawal
anngKat arungansaKani yangIna
• PagkataposngkamamatayanngGo
Gomb
mburza,angi naniRizalaypinagbi nt
anganna
nagbabal aknal asuni
nangasawangkani yangkapati
d( JoseAlberto).
• Angmg akaawayngpami lyangRizalatanghi pagngkani yanginaay
nagkipagsabawat anupangma
maisangkotangi nasanasabi ngbintangnapaglason.
• PagkataposnamamadakipniDonyaTeodor a,i t
oaypinaglakadmul aCalamb
mbahanggang
SantaCr uz,Lagunanaangl ayoay50ki lome
met r
o.
• AnginaniRi zalaynakulongsaloobngdal awaatkalahat i
ngtaon.

SAAKI
NG MGAKABATA

Kapagka ang baya'y sadyang umiibig

Sa kanyang salitang kaloob ng langit,
Sanglang kalayaan nasa ring masapit
Katulad ng ibong nasa himpapawid.

Pagka't ang salita'y isang kahatulan

Sa bayan, sa nayo't mga kaharian,
At ang isang tao'y katulad, kabagay
 Ng alin mang likha noong kalayaan.

Ang hindi magmahal sa kanyang salita

Mahigit sa hayop at malansang isda,
Kaya ang marapat pagyamaning kusa
Na tulad sa inang tunay na nagpala.

Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin

Sa Ingls, Kastila at salitang anghl,
Sapagka't ang Poong maalam tumingin
Ang siyang naggawad, nagbigay sa atin.

Ang salita nati'y huwad din sa iba

Na may al!abto at sariling ltra,
Na kaya nawala'y dinatnan ng sigwa
Ang lunday sa lawa noong dakong una.

PAG-
G-
AAR
RA
ALSAATENEO
 AngPagpasokniRi zalsaAt eneo
• June20,1872–si namahans iRi z
alniPacianopar amagpunt asaMayni l
a.Kumuhang
pags us uli
tsamgmgaar al
inngAr alKr i
sti
yano,Arit
me tika,atPagbasas a Col
egi
ongSan
 JuandeLe tan.Nagbal
r iksiRizalsaCal amb
mbamul asaMa
Maynilaparadumal ong
kapist ahansakani yangpagbabal iksaMa
Mayni l
aaynagbagongi sipsiRizalatnagbal
ak
napumas oks aAt
eneo.
• Hindit i
na ngg apsiRi zalsaAteneoda hil
ans asiya
o hul inasapat alaan
o mal ii
tparasakani yangedad
• Saunangpagkakat aonaygi nami
mi tniJoseangkani yangapelyidongRi z
alimbesna
Mer cado.
• ManuelXer exBurgo s–angpam maangkinniJoseBur gosnatumul ongupangma
makapasok
siRi zalsaAt eneo.
• Nani rahansi yasai sangpaupahangbahaynapag- aariniSeñoraTitaysaDaang
Carabal l
o,nanasal abasngI ntr
amu
muros.

Si
stema
mangEdukasyongHes wita
• Masadbanseange dukasyongipinagkakaloobngmg
mgaJesuitakumparas amg
mgakolehi
yo
noongs aPili
pinas.
• Anglayuninngedukasy onngmg aJesuitaayanghubugi nangmg amag-aaralsamga
aralngKat ol
isi
smo
mo,kaal ama
mansasi ningatagham.
m.Angisangma
matal
inongKatoli
komula
sapananaw ngmgmgaJes uit
aayma
magi gi
ngma
mabut ingt
agapagtanggolngsimbahan.Ang
pangunahingpi l
osopiyangAt eneoayAdMaj
 A
  or
em DeiGlor
iam –ParasaHi gi
tna
KadakilaanngDi yos.
• Hinatiangklases adalawangpangkat
 o Imperyo
ngRoma
mano–kat awagansam
mg
gaint
ernosomg
mgama
mag-
aaralnanakat
ira
saloobngbakuranngAteneo.
o Imperyo
ngCartago–kat
awagansamg
mgaext
ernosomg
mgama
mag-
aar
alnanakatira
saloobngbakuranngAteneo.

UnangTaonsaAt eneo(1872- 73)

• PadreJoseBechS. J.–anggur oniRi zalsakani yangunangt aon saAteneo.
• Nagsimul asiyangnasamamababangr anggos ai mperyongCart agonguni tsapaglipatng
mgal inggoa ynaga wangmamakapangunas akani yangmg
mgakamamag- aral
.
• Napanal unanni yaangkani yangunanggant i
mpal asakani yangpag- aaral–isang
larawangpangr eli
hi yon.
• Upangmamapagbut iniRi zalangkani yangkaal ama
mansawi kangEsanyolsi yaaynagpat ur
o
ngar ali
ns aCole gi
odeSant aI sab  
elsapanahonngkani yangpam maama
mahingas atanghal
i.
• Sakal agit
naan ngt aonsiRi zalayhindinagbut isakani yangpag- aar
alupang
mapanat iliangkani yangpangungunasakl aseitoaydahi l
ansakani yangsama
mangl oob
sahi ndimakat wirangpunangguros akani ya.
• Sabakasyonng1873,siRi z
alayhi ndinagi ngma
masayadahi lansanasabi langguanang
kaniyangi na.Lihim napumunt asaSant aCr uzpar adalawinangkani yanginaat
kinuwent uhanni yaangi naukolsakani yangpag- aaralsaAt eneo.

I
kal
awangTaonsaAt eneo( 1873-74)
• Wa
 Walangmasyadongmahal agangpangyayar ikayRizalsaAteneos ataongito.
• Hindinagpakitangpangungunasapag- aralsiRizaldahil
ansasamamangl oobdai
lansa
hi
ndimagandangpunanggur osakani ya
• Dumat ingsaAt eneoangi lansakani yangmgmgadat ingkama
mag- aralsaBi ñan.
• HinulaanniRi zalangnal alapitnapaglayangkani yangina.
• NagsimulasiRi zalngkani yangpagkahi ligsapagbabasaati lansamgmgaakl atnaitoay
angmg as umu
musunod:
o CountofMo nteCristo nasinul
atniAl exanderDumas.
o Univ
ersalHistory 
nas i
nulatniCe s arCantunapi nil
itniy angipabil
isakaniyang
ama.
o Tr
avelsinthePhi l
ippines naisi
nul atniDr .FeodorJago r
.

I
kat
longTaonsaAt eneo( 1875-76)
• Nagbali
ksiRi zalsaAt eneoparasakani yangIkatl
ongTaon.
• Dumat i
ngangkani yangi naatipinaal
am kaniyangpaglayakayRizal
.
• Hindiri
nkinaki tahanngpangungunasiRi zalsaklase.
• Natal
osiyangmgmgakama
mag- ar
alnaEspanyolsawi kangEspanyoldahil
ansama
mas
mahusa yangmmggaitosas atama
mangpagbigkas.

I
ka-
apatnaTaonsaAt eneo(1876-77)
• Sataongi t
oaynaki l
alaniJoseRi zalsiPadreFr
anciscodePaul aSanchezS.
J.Ang
nasabingparianghumi kayatkayRi zalparama
mag-aralnama
mabuti,l
alonasapagsul
atng
mgat ula.
• SinabiniRizalnasiPadreFr anci
scodePaul aSanchezayi sangmo
modelongkatuwir
anat
pagsisi
kappar asapag-unladngkani yangmg
mgama
mag- aaral
.
 • Dahil
andi
toaynagbal
ikangsi
glaniRi
zalsapag-aaralatnat
aposangt
aonngpag-
aar
alnama
mayroongl
imangme
medalya.

Hul
ingTaonsaAt eneo(1876-
77)
• Nagi
ngganapangsi gl
aniRizalsakani
yangpag-aaralsaAteneo.
• NagtapossiRizalsaAteneonoongMa
Marso23,1877atnat amo
mosapaar
alanangBac
hil
ler
enAr t
es.

MgaNagi
ngI bangGawai nsaAt eneo
• MgaSama
mahannaKi nasapianniRi zal
o Kali
him ngMarianCo ngregati
on
o Kasapin A
g cademyofSpani shLanguag e
o Kasapin A
g cademyofnat uralScienc
es
• Nag-aralsiyapagguhi
tkayAgust inSaeznaki l
alangma
mahusaynapint
ornaEspanyol
.
• Nag-aralsiyangpagli
li
lokkayRomu
mual dodeJesus.
• Nag-araldinsiyangeskrimaatgymnmnast i
cs.
• PadreJo seVil
lacl
ara-na gsabikayRi zalnatigi
lan naangpagsul
atngtul
a.

Li
khangLil
ok
• ImahenngBi
rhengMari
anai
pagkakal
oobsananiRi
zalkayPadr
eLl
eonar
t.

UnangPag-
ibi
gniRizal
• SegundaKati
gbak–angbabaengunangmiminahalniRizal.
o Mari
anoKatigbak–kapat
idniSegundaatkai biganniRi
zal
.
o LaConcor
di –
 
a–angpaaral
annapi napasukanniSegundaKat i
gbak.
o ManuelLuz–anglal
akingtakdangma
mapangas awaniSegunda.

PAG-
AARALNG MEDI
DI
SINA SAUNI
BERSI
DAD NG SANTO TOM
OMAS(
1877-
82)
• Sapagt ataposniRi zalsaAt eneoaynaghandasi yaparasapag- aaralsauni bersi
dad.
•  Angpl anongpagpasokniRi z alsauni ber si
dadayt i
nut ulanngkani yangi nadahilansa
pagkakar oonni tongmamar ami
mi ngkaal ama
manaynangangani bangbuhayniRi zal.
• Sakabi langpagt utolngkani yangi nasiRi zalayi sinama
maniPaci anosaMaMaynil
apara
mag- aral.
• NoongAbr il1877nagpat al
aparamamag- aralsiRi zalsaUni bersidadngSant oToma
mas.
•  Angunani yangkur songki nuhaayPi losopi aYLe tr
abung angmg asums usunodna
dahilan:
o Itoanggust ongkani yangama
ma
o  Wa
 Wal apasi yangt iyaknakur songgus to
• PadrePabl oRamo
monSJ–anghi ni
nganniRi zalngpayoukolsakani yangdapatna
magingkur sosaUS
UST.
• Saunangseme mestrengt aong1877-78siRi zaldi naynag- aralsakur song p
 peri
to
agri
mensor  saAt eneo.
• Saikal awangSeme mestrengnasabi ngt aonaynat anggapniRi zalangsul atniPadrePablo
Ramo
monSJnanagpapay os akani yanakumuhangMe Medi sina.Ki nuhaniRi z
alangkur so
dahilansakani yangpagnanai snamagamo motangkani yangi na.
• Nagkar oonsiRi zalngr elasy onsam mggas umusunodnababae:
 o BinibiningL.–i sangbabaenat agaCal amb
mbanal agingdi nadal aw niRi zalsa
gabisapanahonngbakasy onnaumuwisi yamu
mul aMa
May nilanabi gokaySeg unda
Kat i
gbak.
o Leonor aValenzuel a–kapi tbahayngi nuupahangbahayniRi zal.Kani yai tong
pinadadal hanngsul atsapamama magi t
annghi ndinaki ki
tangt i
nt a.
o LeonorRi vera–pi nsanniRi zalatanakngkani yangi nuupahangbahay .Sa
kanilangpagsusul at anaygi nagami
mi tniLeonorangpangal angTai mi s.
• SiRizalaynagi ngbiktimangi sangopi syalnaEspanyolnoong1878.SiRi zalaypi nalo
ngsablesal ikodngnasabi ngopi syal .
• Noong1879,siRi zalaylumahoksapal i
gsahanngLi ceoArt isti
co- Lit
erari o.Sanasabi ng
pali
gsahanaynanal ongunanggant i
mpal aangkani yangt ulangsi nulatnama may
pama
mag atn A
aALaJuvent
  udFi li
pin A
a. ngpal i
gsahanaypar alamangs amg aPi lipino.
• Noong1880,s iRizalayluma hoksapa li
gsaha n ngLi ceoAr tisti
co- Lit
er ariouk olbi l
ang
pag-papar angalsai ka-400t aonngkamat ayanniMi gueldeCer vant es.Sanasabi ng
pali
gsahan angkani yanggi nawa
wangakdanama maypama maga tnaElConsej odel osDiDioses
aynanal ongunanggant impl a.Angpal i
gsahanaybukassamg mgaPi li
pinoatEspanyol .
• Kamp
mpeonngmg mgaEs t
udyant e–Nagt ay osinaRi zalngi sangsam maahannat inatagwagna
Comp
mpañer i mo 
smo salayuninnai pagtanggolangkani langsari lilabansamg mgapang- iinsult
o
ngkani langmg
mgakamamag- aralnaEspanyol .
• Hindinagi ngma
masa yas iRiz alsaUSTbungangm mggas umusunodnakadahi l
anan;
o Gal i
tsakani yaangm mggagur ongUST
o Minama
mal i
itangmg
mgama mag- aaralnaPi l
ipi
nongmg mgaEspanyol
o Makal umaangsi s tema
mangpagt uturos aUST

PAGPUNT
NTA SA ESPANYA (
1982-
85)
 AngPag-
alis
•Sapagt ataposniRi zalsakani yangi ka-apatnat aon ngpag- aaralngme
medisinasaUS
UST
siRizalaynagbal aknat umungongEspanyapar adi t
omamagpatuloyngpag- aaral.
 AngLi
• him naPag- al i
sniRi z
al
o Paciano–angnagbal akngpag- ali
sniRi zalpar ama
magtungosaEur opa.
o  A ntonioRi vera–angamaniLeonorRi veranakumuhangpasapor teniRi zal
patungongEspanya.
o  J oseMer cado–anggi nami tnapangal anniRi z alsakani yangli
him napag- al
is
patungos aEspanya.
o Umal i
ssiRi zalsaPi l
ipi nasnoongMaMayo3,1882sakayngbar kongSal vadora.
o Donat oLecha–angkapi tanngbar kongSal vadora.
•Singapore
o Mayo8,1882–narat ingniRi zalangSi ngapor e.
o Hoteldel aPa z–ho telnat i
nul uyan niRiza lsaSi ngapore.
o Dinalaw niRi zalangmg
mgas umusunod:
Har
 di ngBotani ko
Di
 strito
ngP ami lihan
 Templ
 ongBudi s ta
Est
 atwaniThomamasSt anf ordRaffle
ffles–t agapagtatagngSi ngapore.
o Nili
sanniRi zalangSi ngaporesakayngbarkongDj emn
mnah.
 • Col
omb
mbo
o Maramimingi ba’tibangl ahiangnakasabayniRi zalsabarkoDj mnah 
emn atb inalak
niRi zalnamamagsal i
tangPr ansesnguni thi ndisi yanai nt i
dihanngmg mgai to.
o  Angkani yangsi nabis aPor tGalleaymasyadongmal ungkotangl unsod.
o Nakar ati
ngsi yasaCol omb
mboatsi nabini yangmamagandaangl unsodkays asa
Sing apo re,PortGa ll
e,atMa
Ma ynila.
• SuezCanal
o SuezCanal–i sangl agusangt ubignanag- uugnayngRedSeaatMedi terrenean
Sea.
o FerdinanddeLesse ps–i sangdi ploma
mat ikongPransesnanagpl anongpagt atayo
ngSuezCanal .
o Nakarat i
ngsiRi zalsaPortSai dnadul ongbahagingEhi pto.Di tonaki taniRi zal
angmgmgat aonanagsasal itangi ba’tibangmgmgawi ka.
• NaplesatMe rseill
es
o Nagt ungoangbar kongDj mnah 
emn saEur opaatnoongnarat i
ngniRi zalang
Napl esnoongHunyo11,1882.
o Kinabukasanaynarat i
ngni yaangdaunganngMe Mer sel
lesatkani yangbi nisit
a
angChat eud’ fnasi
I yangl ugarnabi nanggi tniAl exanderDumassakani yang
nobel angCo unto fMo nteCr i
sto.
• Barcel
ona
o Hunyo15,1882ni l
isanniRi zalangMeMer seil
lesat ynarat i
ngangBarcel onasakay
ngt reng ali
ngPr ansiya.
o Nar atingni yaangBar celonanoongHunyo16,1882.
o Hindimagandaangunangi mpre syonniRi zalsaBar celonadahi lansiyaay
napat irasahi ndimagandangbahagingl unsod.
o Sabandanghul iaynagbagoangkani yangpananaw saBar celonadahi lansa
naki tani yaangl unsodaynagt ataglayngkal ayaanatl i
ber alismo
mo,angmgmgat ao
aypal akai bigan,atmagagal ang.
o PlazadeCat aluña–angpabori tongkai ni nanngmg mgamamag- aaralnaPi lipinosa
Ba rcelonaa td itobi nigyans iRiza lngi sangpi gingbi l
angpa gbat isaka niyang
pagdat i
ng.

 Amo
rPatr
io
 Amo
• rPat rio–angunangakdaniRi zalsalabasngbansa.Ditor i
nginamitniRiz
alang
pangal ansapanul atnaLaongLaan.
•DiariongTagal og–i sangma
mapangahasnapahayagansaMa
Maynilananaglathalang
kaniyangmgmgaart i
kul o.
•BasilioTeodoro–angpat nugotngDi
Diari
ongTagalog.
•Marcel oH.
H.DelPilar–angnagsal inn A
gAmorPat
  r
io mu
mulasawi kangEspanyolsawikang
 Tagalog.
•Ibapangmgmgaart ikulongi pi
nadal
aniRizalsaDi
Di
ariongTagal
og
o LosViaje
s
o Revi
stadelMadri d

Pagl
ipatsaMadrid
• SaBarcel
onaaynabal
itaanniRi
zalangbal
itaukolsaepi
demy
myangkol
erasaPi
li
pinas.
 • Nakat anggapsi
yangsulatmul akayJoseCeci
li
onanagbabal
it
angma
mal
ungkotna
kalagayanniLeonorbuhatngsi yaayumali
s.
• PinayuhanniPacianosiRizalnalumipatngMa
Madri
d.

BuhaysaMa
Madr id
• NagpatalasiRi zalsaUni versi
dadCent r
aldeMa
Madri
dsamgakur song:
o Medisina
o Pil
osopiyaatPag sulat
• NagsikapnaM Maatutunanangmg asumu
musunod:
o PagpipintaatPagl i
loksaAcademymyofFineArtsofSanFernando
o Nagsanayngeskri maatpagbari lsaHal
lofArmsofSanzyCarbonel
l
o Nag-aralngmgmgawi kang:
 Pranses
  Al eman
 Eng l
ish
• Nama
mama
masy alsamgmgag aleryangsi ningatmgamumuseo
• Nagbas angma
mar ami
mingmg
mgaakl at
• Nagingma
mat i
pidsiRi zalsakani yangpagast os
• Angt angingsugalnat inayaanniRi zalayanglott
o
• Nagpapal i
pasngmgmgal ibrengor assabahayngm mggaPater
no

Pag-i
bigkayConsuelOrt igayPer ez
• Nagkar oonngpagkakat aonsiRi zalnama
makabi si
tasabahayniSeñorPabl oOr
Orti
gayRey
nadat i
ngal cal
dengMaMayni lasapanahonngpanunungkul anniGober nadorHener
al
Polavieja.
• Consuel o–anganaknadal aganiDonPabl onaumi bi
gkayRi z
al.
• Pinadal hanniRi zalngi sangt ul
aangdal aganama
maypamagatna  A
 ALaSeñor i
taC.O.Y
P.
• Hindii tinul
o yniRi zalangpa nli
li
gaws adalagada hi
lansa:
o  T apatsiyakayLeonor
o  A ngkani yangkai bigangsiEduardodeLe teaynanlil
igaw sadal
aga

SiRi
zalBil
angMa
Mason
• SaMa
Madr i
daynaki l
alaniRizalangmg
mgaki l
alangli
beralngEspanyanaangmg
mgai t
oay
kabilangsasama
mahanngmg
mgaMaMason.
• Masoner ya–isangpandaigdignakapat i
ranngmgmgataongma
mayma
malayangkai
sipan.
• Sumal isiRi
zalsanasabingsama
mahanupangma mahingiangtul
ongngmg
mgaitosa
kaniyangpaglabansamg
mgapr ayl
esaPi li
pinas.
• LogiadeAc aca 
i –angbalangayngMMaasoneyanai nanibanniRiz
al.

Paghi
hirapsaPa ris
• Nagkaroonngpaghi hir
apsiRizalsaMa
Madr i
ddahil
ansahindinagingma
magandaangani
sakanilanglupa.Dahilandit
oayhi ndinakarati
ngangsustentoniRizalsaMa
Madri
d.
• Ipi
nagbiliniPaciamo
moangbisi
roniRi zalparama
mayma
mai
padal
al ama
mangkayRi zal
.
• KumuhasiRi zalngpagsusul
itsakani yangar
ali
nsaGr i
egonahi ndimanl ama
mangnag-
aal
musalatnananghal i
an.
 PagpugaykinaLunaatHidalgo
• Nagkaroonngpagpupugayangmg
mgaPi
li
pinodahil
ansapagkapanal
onina:
o  JuanLunasaSpo l
ari
um
o Fel
ixResur
eci
o nHidal
gosaVir
ginesChri
sti
anasExpuest
aalPopul
acho.

Pagt
atapossaPag-aaral
• NataposniRizalnoong1885angkani
yangkur
sosaM
Me
edi
sinaatPi
losopi
ya

RI
ZAL SA PARI
RI
S HANGGANG BERLI
N
SaPari
s(1885-86)
• NagtungosiRizalsakanyangl ayuninnamamagpakadalubhasasaopt al
molohi
yao
paggamo
mots ama
mat a.
• Bagonagt ungosaParispansama
mantalangt umigilsiRi
zalsabahayniMaxi moViolana
nag-aaralngme
medi si
nasaBarc el
o.
• SaBar cel
onakani yangnakil
alasiEuse bioCar omi
minasangpatnugotngpahayagang La
Public
idad.
• Nobyemb
mbre1885-nakarat i
ngsiRi zalsaPari satnagli
ngkodbilangkatul
ongniDr .
LoiusdeWe
Weckertnapangunahi ngoptalmol ohi
stangPr ansi
ya.Nanati
lidi
tosiRizal
mul aNobyembr e1885hangg angPebr er
o1886.
• Salabasngkani yangorassaklini
kaniDr .Weckertaykanyangkai bi
ganparti
kularna
ditoangpami
mil
yangPardodeTaver a.

Heidel
berg
• Pagkataposngkani l
angmgmgagawai nsaPar issiRi zalaynagtungongAl ema
manyapar asa
pagpapatul
oyngkanyangpag- aaralsaopt almolohiya.
• Pebrero3,1886-di nalaw niRi zalangma
makasaysayangl unsodngHe
Heidel
bergnaki lala
sakanyanguni bersi
dad.Nani nirahansiyasai sangboar nghousenat
di i
nit
irhanng
mgamamag- aaralngabogas ya.
• SaHe i
de l
be r
gs iRizalaynag li
ngko dbilangka tulongs akli
nikaniDr.Ot t
oBe
Becker
,i sang
kil
alangdokt orngopt almol ohiyasaAl ema
manya.
• ALasFl oresdeHei delberg-  angt ul
angsi nulatniRi zalsakagandahanngmgmgabul aklak
ngHei delberg.
• Sanasabi ngl unsodi nabut ansiRi zalngsel ebrasyonngI kal
imangDa
DaanTaonng
Pagkakat atagngHeHeidelberg.

 Wi
lhel
ms f
eld
• Wilhelmsf
eld-isangbayangbakasyunans aAl
emany akungsaansiRizalaytumigi
lng
tat
longbuwan.
• KarlUllmer-past
orprotest
antenati
nigi
lanniRizalhabangsi
yaaynagbabakasyon sa
 Wilhelmsf
eld.
• Napama
mahalkayRizalangpami l
yaniPastorUl
lmeratitoaykani
yangipinadama
maniyasa
pamama
magit
anngpagsul atsaanaknitonasiFriedri
chUl
Ul
lmernanagpapasalama
matsa
kabutihanngnasabingpami
mil
ya.

UnangSul
atkayBlumentri
tt
• Hulyo31,1886-petsangunangsul
atniRi
zalnai
pinadal
;ani
yakayBl
ument
rit
t.
 • Fe rdi
nandBl ume ntrit
t-i sangpr opesors aAteneongLe it
me ri
tz,Aus t
rianai nterisado
sapa g-aara lngmgmgadi ya l
ektangPi l
ipi
nas .
•  Ar i
tmetka-pamagat ng aklat na nakasulat sa wikang "spanyol at Tagalog na
i
ipinadala ni #i$al kay %lumntritt upang magamit niyang batayan sa pag&aaral ng
wikang Tagalog.

Lei
psi
ga tDr esden
• Leipsig-isangl unsodsaAl ema
manyanakani yangbini
sitaupangdumal ongaral insa
KasaysayanatSi kolohi
ya.
• Di t
oaykanyangnagi ngkaibigansiFriedrichRatzelnaki l
alangma
mananalaysayatsiDr.
HansMeMeve rnaisangki lal
angant r
opologo.
• Isinali
ndi nniRi zalangakdaniHansChri stianAndersen.
• Dr esden-bi nisi
taniRi zalanglunsodnai toatdit
oayka ni yangnaki
lal
as iDr.Adolph
Mev erangdi rektorngMu
MuseongAnt r
opol ohiyaatEtnolohiya.

PagtanggapkayRi zalsaKal i
punangSi yentipikosaBer li
n
• Ber l
in-hi nangaanniRi zalangl unsodnai todahi l
ansapagkakr oon nitong
siyent i
pikongka paligiranatma
mal ayas apa gt
ata ngingl ahi.
• Dr .FeodorJagor-nakat agponiRi zalangnasabi ngma
manl al
akbaynasumul atngisang
aka l
tt ung kols aPilipinas.
• Dr .Rudo lfVi rc
ho w -is angkilal
a nga nt r
opolohis t
angAl ema
man nana kilal
aniRi zalsa
Be rl
in.
• Dr .W.Joest-i sangki lal
angheograpongAl ema
manyananaki lal
aniRi zalsaBe
Berli
n.
• Dr .Kar lEr nestSc hwe igger-i
sangki l
alangopt almo lohi
stangBe r
linatdi tos iRiza
la y
na gli
ng kodsakl inika.
• Dr .Rudol fVi r
chow -kanyangi ni mbitahansiRi zalnama
magsalit
asai sangpagpupul ong
ngEt hno graphi cSo ci
et yngBe rli
n.
• Tagal ogVer skunt  
-angpama magatngpapelpanayam nabi nasaniRi zalsaisinagawang
pagpupul ongngEt hno graphi
cSo ci
etyngBe r
lin.

BuhayniRizalsaBe r l
in
• Mgadahi l
anniRi zalsaPa gti
gilsaBe rlin
o Palawaki nangkaal ama
mansaopt almolohiya
o Palawaki nangkaal ama
mansaag ham atwi ka
o Magma
masi dsakal agayangpul itikalatkabuhayanngAl ema
manya
o Maki l
ahoksamgmgaki lalangsi yent i
pikongAl ema
man
o IpalimbagangNol iMeT angere
• Obse r
basy ons aMg
Mg aKababai hangAl eman
o Seryosa
o Mat iyaga
o Edukada
o Palakai biganin
• Paghihiraps aBe rli
n
o  Wa
 Wal angdumat i
ngnapadal angper amul as aCal
amba
o Kumakai nlama
mangngi sangbes essai sangaraw
o Nagl alabangkani yangsari l
ingdami t
o Naghi hinal asi
yasapagkakaroonngsi nt
oma
masngsaki
tnatuber
kul
osi
s
 PAGP
GPAPALI
MBAG NG NOLIMETANGERE
 AngI
deyaatPagsul atngNol i
•UncleTom'
m'sCabi n-i sangnobel anasi nulatniHarri
etBeecherSt owenat umatal
akaysa
 buhayngmg aal ipingi tims aAme ri
ka.
•Ener o2,1884-pet sangpagt i
tipon kungsaanpi nanukalaniRi zalsagr upongmg
mga
Pil
ipinonamagsul atsi l
angi sangnobel angukolsakal agayanngPi lipi
nas.
•Paghahat ingPagsul atngNol iMeT angere
o 1/2saEspany a
o 1/4saPr ansy a
o 1/4s aAl ema
manya
 Wi
• lhelms f
eld-dito tinapos ni #i$al ang mga huling kabanata ng Noli M Tangr.
•Maxi moVi ola-angnagsi lbi
ngt agapagl i
gtasngNoliMeTanger es apama
mama
magit
anng
pagpapahi ram ni yakayRi zalnghal agangP300upangmamagami
mi tsapagpapal i
mbagng
nasabingnobel a.
•Pebrero21,1887-pet sangnat aposangNol iMeTangereati nihandapar asa
pagpapal i
mbag.
•BerlinBuchdr uckr ei-Action-Gess el
sc haft-angpali
mbagannat umanggapupang
il
aathalaangNol iMeT ang eresahal agangP300sadamiming2, 000kopya.
•Mar so21,1887-l umabasngpal imbaganangnobel angNo l
iMeT ang er
e.
•MgaUnangPi nadal ahanniRi zalngkopyangNol i
o FerdinandBl ument ri
tt
o Dr.Ant oni oMa
Ma.Regi dor
o Graci anoLopez- Jaena
o Mar ianoPonce
o Feli
xRe sur recion-Hi da lgo
•KinuhaniRi zalangpama magatngNol iMeTanger emul asaebanghel yoniSanJuan.
•Ini
handogniRi zalangNol iMeTanger esai nangbayan.
•Eli
asatSal ome-a
me ngi sangka ba nat anai nali
sniRizalsaNol iMeT angereupang
makat i
pidsi yasapr esyongpagpapal imbagngnobel a.

PAGLALAKBAYSAEUROPAKA
KASAMA
MANIVI
OLA
 AngPagl
alakbay
•Mayo11,1887-nagsi
mul
aangpagl
alakbayni
naRi
zalatVi
olasaEur
opa.

Dr
esden
 Angkani
• l
angpaglalakbaysaDresdenaynapataonsaEksposisy
onngmg aBul akl
ak.
•Bini si
taniRizalsiDr.AdolphMeyersaMu
MuseongSini
ng.
•Prome
metheusBound-i sangobrama
maestr
angpintanalabisnahinangaanniRi
zalsa
Dr esden.
•Dr .Jagor-nagpayokayRi zalnapadalhanmunanggt el
egrama
masiBlumentr
ittbago
siyapumunt angLei t
merit
z.

Le
itme
rit
z
•Ma yo13,1887-duma ti
ngsiRi zalsaLei
tmeri
tzatdit
osiyaaysi
nalubongniProf.
FerdinandBlument
rit
tsaistasyonngt r
endalaanglarawannapagkakakil
alanankay
Rizal.
•HotelKreb-dit
otumirasinaRi zalatBl
umentrit
thabangbumibisi
tasaLei
tme ri
tz.
 • Nakilal
aniRi zalangpa mi
mil
yaniBl ume ntri
tt
o RosaangasawaniBl ument ri
tt
o Dolores–anak
o Conrad–anak
o Frit
z–a na k
• Burgoma
mast er-i pi
nakilalaniBlument ri
ttsiRizalatkaniyanghinangaanang
katali
nuhanniRi zalsama
madalingpagkat ut
ongwi kangAlema
man.
• Dr.CarlosCzepel ak-i sasamgaki lalangsiyenti
pikongEur opanmanaki lal
aniRizal
saLe i
tme ri
tz.
• RobertKl utschak-i sangbantognana tural
ist
anana ki
lalaniRizalsaLei
tmeri
tz.

Prague
• Dinalaw niRi zalatViolaangl unsodnai tonoongMaMayo17- 19,1887.
• Dr.Wi l
lkom -angpr of
essorngnat ur
alhi s
tory ngUnibersi
dadngPraguenadi nalaw ni
Rizalsal unsoddal aangsul atngpagpapaki l
alaniBlument rit
t.
• Binisi
taniRi za latViol
aangl ibingan niCo perni
cus-a ngda kil
angast
ronomo
mos a
kasaysayanngsangkat auhan.
• Binisi
tadi nni l
aangkuwebananagsi lbi
ngbi l
angguanniSanJuanNepomu mucenopati
naangt ulaynapi naghul ugannito.

 Vi
enna
• Bini
sitaniRizalsalunsodnaitosiNorf
enfal
snaisasamgapi nakadaki
langnobel
ist
a
ngEur opanoongpanahongi yon.Sadakonghulihi
nangaandinniyasiRizalsa
katal
inuha ngtagl
aynito.
• HotelMe t
ropol
e-ho te
lnat i
nigi
lanni
naRi z
alatVio
lasaVienna.

PagbaybaysaIlogDanube
• Danube-i sasam
mggama
malalaki
ngil
ogngEuropa.Nagsakaysi
naRizalatViol
angbangka
upangma
makitaangkagandahanngi l
ogatngkanyangmg
mgapangpang.
• DitonapansinniViol
asaunangpagkakataonangkakaibanggami
mitngmg
mgatagar
itona
papelnanapkinsakanilangpagkain.

Li
ntztungos aRhe infal
l
• Muni ch-dinalaw ninaRizalatVi ol
aangl unsodatpanandaliangnama
masyalupang
malasahanangMu Munic
hbee rnabant ogsabuongAl ema
manya.
• Nuremb
mber g-sal unsodnai toaydi nalaw ninaRizalatViol
aangmu
museonanagt at
agl
ay
ngmg
mgakagammiit
angpangpahi rapnagi nami
mi tsapanahonngI ngkisi
syonatang
pagawaanngmamanyikanapi nakama
mal akingindustri
yangl unsod.
• Ulm -dinalaw ninaRizalatViolaangkat edralnglunsodnaki l
alabil
angpinakama
mal
aki
atpinakama
mat aasatpinanhikangt oreni t
o.
• Rheinfal
l-naki taniRizalangt al
onnai tonakanyangsi nabing"pi
nakama
magandasa
 buongEur opa."

Swi
tze
rland
• Geneva-kayRi z
alanglunsodnai t
oangpi nakama
magandasabuongEur
opa.
• Mgawi
wikangsi
nasal
itangmg
mgat aga-Swi
tze
rland
o  Aleman
 o Pranses
o Italy
an
• Ditoniyanat anggapangi sangt el
egrama
maukolsai si
nasagawa
wangEksposi syonsaMMa
adr
id
naangi pinapakitasaPi l
ipinasayangmgmgatr i
bongI gorotnasuotnabahagatmga
makalumangkagami mitanaypi nagtatawanan ngmg
mgat aga-Madrid.
• SaGenevai nabutansiRi zalngkanyangi ka-26nat aongkaar awanatkanyang
pinakainsiVi ol
angi sangma
masaganangpagkai n.
• Ditosal unsodngGe Genevanaghi walaysinaRizalatViola.SiRizalparaipagpatul
oyang
kanyangpagl alakbaysaI tal
yaatsiVi ol
anama
manparama magbal
iksaBar celona.

I
tal
ya
• MgalunsodngI talyanabi nisi
taniRizal
o  Tur in
o Mi l
an
o  Veni ce
o Fl orence
o Rome
 Roma
ma-nakar ati
ngsiRizalsa"l
unsodngmg mgaCaesar"noongHunyo27,
1887.Hi nangaanniRi zalnglabisangkar angyaanngnasabinglunsod.
 Mgakahanga- hangangtanawinnabi ni
sitaniRizalsaRoma
ma
• Capitoli
um
• BatongTarpeian
• Palati
num
• Forum Roma
manum
•  Ampi t
eatro
• SimbahanngSant aMa
MariaMa
Magigiore
o  V aticano-angl unsodnasent rongKat oli
sismos amundoatdi nal
aw i
toniRizal
noongHunyo29,1887.Kanyangnaki t
aangBasi l
icadeSanPedro-ang
pinakama
mal akingsimbahan samu
mundo.