10.

GAIA: GILBORDURA
 10. GAIA: GILBORDURA

1. Sarrera
2. Karga kritikoa
3. Euler-en formulak
4. Zutabearen berma-baldintzak
5. Euler-en formularen aplikazio eremua

2
10.1. Sarrera
Zutabea: Konpresioan lan egiten duen habe lerdena.
P onarg
σ= ≤σ
A
Karga axialak P karga kritikoa gainditzen duenean
zutabeek albo-makurduragatik huts egiten dute nahiz
eta konpresio tentsioak materialaren isurpen-muga
gainditu ez.
Sekzioaren Itxikienarekin edota kurbadura-
erradioarekin erlazionatuta

Gilbordura ez da erresistentzia arazo bat,

desoreka egoera bat baizik.

3
10.2. Karga kritikoa
BALDINTZAK:
1) P konpresio indarra G.Z.-an aplikatuta
2) Barraren materiala homogeneoa eta elastikoa da -> E = konstantea
3) Barrak ez du alboko indarrik jasaten
4) Sekzioa uniformea da luzera osoan (A = konstantea).

KARGA KRITIKOA: zutabeari H indar horizontala aplikatuz

(perturbazioa), sistemak oreka-egoera galdu arazten duen Pminimoa.

Hiru kasu ager daitezke zutabean, H kentzerakoan:

 P < Pkr: jatorrizko posiziora itzultzen da, oreka-egoera egonkorra
 P > Pkr: deformatzen jarraitu haustura arte, oreka-egoera ezegonkorra
 P = Pkr: deformazioa mantendu, oreka-egoera indiferentea

4
10.3. Euler-en formulak
Ezegonkortasun elastikoa -> Euler-en formula
Ezegonkortasun plastikoa -> enpirikoki (emaitza esperimentalak)

OINARRIZKO KASUA: BI MUTURRETAN BERMATUTAKO ZUTABEA

P = Pkr
P
Mz = P·y

Makurdura-kurbaren ekuazioa
d 2y M P
=− = − Kr y
dx 2 EI min EI min
d2y 2
2 =−k y
P Kr dx
x =k 2
EI min

Emaitza: y = C1 sin kx + C2 cos kx

5
10.3. Euler-en formulak

x-ekiko bitan deribatuz dy

=C 1 k cos k x−C 2 k sink x
dx
d2y 2 2 2 2
2 =−C 1 k sink x −C 2 k cos k x =−k (C 1 sink x + C 2 cos k x )=−k y
dx

Muga baldintzak (MB):

1. MB A puntuan (x = 0) → y = 0 C1 sin0+ C2 cos0=0 C2 = 0

2. MB A puntuan funtzioaren (y = f(x)) malda edo angelua aztertuz:

dy
x=0 → =tanα=C 1 k cos0=C1 k α
dx C1 k = α C 1 =
tan α ≈ α k

=C 1 k cos k x → y = α sink x
dy
dx k
3. MB x = L → y = 0 (B puntuan) 0= α sink L sin kL = 0
k
kL = 0 # (biak dira 0)
kL =  edo n·  → k=
√
P Kr
→
EI min √ PKr
L =π →
EI min G
𝑃𝑘𝑟 =
2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝐿2𝐺
6
 10.3. Euler-en formulak

•Pkr = f(I, LG ) → (Imin ↑ PKr ↑; LG ↑ PKr ↓)

2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃𝑘𝑟 =
𝐿2𝐺
•Pkr = f(materialaren propietateak, E)

Sekzioaren azalera aldatu gabe PKr karga kritikoa handitzeko:

Inertzi momentua handitu

Imin = Iz Gilbordura xy planoan

(z ardatzarekiko elkartzut)

7
 10.3. Euler-en formulak
1. Adibidea: Kalkulatu ondoko zutabearen Pkr:

30
20 z DATUAK: L = 8m
G
E = 2·105 kg/cm2
y
Imin?
20 · 303
𝐼𝑦 = = 45000 𝑐𝑚4
12 Gilbordura
3
30 · 20
Imin = Iz
𝐼𝑧 = = 20000 𝑐𝑚4 xy planoan
12
2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃𝑘𝑟 =
𝐿2𝐺

2 · 2 · 105 · 20000
𝑃𝑘𝑟 = = 61685 𝑘𝑔
8002

8
 10.4. Zutabeen berma-baldintzak
LG gilbordura luzera: Euler-en zutabe batek izan behar duen luzera,
 lotura daukan zutabearen baliokidea izateko edo Pk berdina izateko
1) Landatuta eta mutur bat askea

LG=2L c=2

Tangente bertikala

2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃𝑘𝑟 = =
𝐿2𝐺 𝑐 2 𝐿2

9
 10.4. Zutabeen berma-baldintzak
2) Mutur biak landatuta 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃𝑘𝑟 = =
𝐿2𝐺 𝑐 2 𝐿2

Pkr1 kasua, aurretik-> landatua eta

L1 mutur askea LG=2L1 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃 = 𝑘𝑟 1 2
2𝐿1

2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
PKr1 PKr2 𝑃𝑘𝑟 2 = 2
𝐿2

L2 Korapiloan OREKA aplikatuz:

Inflexio L Pkr1 = Pkr2
puntuak
PKr1 PKr2 2L1 = L2
Euler

L1
Inflexio puntua Mz=0 denean Eta 2L1 + L2= L denez: 2L1 + 2L1= L
-> giltzadura inflexio puntuan L1 = L/4 L2 = L/2 = LG c=1/2
-> 3 zati ditugu
2L1+L2=L
10
10.4. Zutabeen berma-baldintzak
3) Mutur bat landatuta eta bestea giltzatuta
2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃𝑘𝑟 1 = 2
2𝐿1

2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛
𝑃𝑘𝑟 2 = 2
L2 𝐿2

Korapiloan OREKA aplikatuz: Pkr1 = Pkr2

Inflexio PKr2
puntua L
2L1 = L2
PKr1
Eta L1 + L2= L denez: L1 + 2L1= L
L1 = L/3
2𝐿 1
L1 𝐿2 =  0.7𝐿  𝐿 = 𝐿𝐺
3 2

1
𝑐 =
2
11
 10.4. Zutabeen berma-baldintzak

𝐿𝑃 = 𝑐. 𝐿

𝑐=1 𝑐 = 1/ 2 𝑐 = 1/2 𝑐=2

12
10.4. Zutabeen berma-baldintzak

13
 10.4. Zutabeen berma-baldintzak
Adibidearen jarraipena: Zutabearen loturak aldatzen badira (landatuta
mutur bietan, landatuta eta beste muturra giltzatuta, landatuta eta beste
muturra aske), zein izango da Pkr txikiena lotura mota desberdinen
artean? 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛 𝐿 = 𝑐𝐿
𝑃𝑘𝑟 = 𝐺
𝐿2𝐺

a) Landatuta mutur bietan: c = 0.5

2 · 2 · 105 · 20000
𝑃𝑘𝑟 = = 246740.1 𝑘𝑔
0.52 · 8002

b) Landatuta eta beste muturra giltzatuta: c = 0.7

2 · 2 · 105 · 20000
𝑃𝑘𝑟 = = 125887.8 𝑘𝑔
0.72 · 8002

c) Landatuta eta beste muturra aske: c=2

2 · 2 · 105 · 20000
𝑃𝑘𝑟 = = 15421.3 𝑘𝑔
22 · 8002

14
 10.5. Euler-en formularen aplikazio eremua
P
Gilborduragatik apurtu -> P  PKr nahiz eta σ konpresio tentsioa: σ= ≤σ F
A

Euler-en formulatik abiatuz, gilbordura sortzen duen tentsio kritikoa:

2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛 𝑃𝑘𝑟 2 𝐸𝐼𝑚𝑖𝑛 2 𝐸 𝐼𝑚𝑖𝑛 2 𝐸 2 2 𝐸
𝑃𝑘𝑟 = = 𝜎𝑘𝑟 = = = 2 = 2 𝑚𝑖𝑛 𝜎𝑘𝑟 = 2
𝐿2𝐺 𝑐 2 𝐿2 𝐴 𝐿2𝐺 𝐴 𝐿𝐺 𝐴 𝐿𝐺 𝐿𝐺
𝑚𝑖𝑛

ρmin =
√ I min
A
sekzioaren biraketa-erradioa
𝜎𝑘𝑟
2 𝐸
= 2
L 
λ= ρ G
min
lerdentasuna

Zutabeen lerdentasuna (esbeltez): gilbordura-luzera eta eta biraketa-

erradio minimoaren arteko erlazioa.
 < 20 gilbordura ez dago kontuan hartu beharrik
 > 250 piezak onartezinak dira

15
 10.5. Euler-en formularen aplikazio eremua
1) Euler-en hiperbola
  σKr  pieza oso lerdena bada gilbortu eta erresistentzia galduko
du σKr tentsio kritiko txikiekin. 2 𝐸 2 𝐸
𝜎𝑘𝑟 = = 2
𝐿𝐺 2
Pieza sendotzeko:  ↑ edo  ↓ 𝑚𝑖𝑛

Azalera berdinarekin inertzi momentua handituz

Materiala ardatzetik urrundu  perfil tubularrak

Makurdura, materialaren eremu elastiko-linealean,

proportzionaltasun eremuaren barnean eman behar da:
σKr  σP (Eulerren formula Hooken legea aplikatuz ondorioztatu baita).
Baldintza hau betetzeko, zutabeak L gainditu behar:

√ √
2 𝐸
= 2  𝜎𝑝  π2 E π2E π2 2,1 ·106
𝜎𝑘𝑟

2
λ= σ
L
p
 λ L= σ =
p 2100
≈100

< L zutabe MOTZAK (eremu plastikoa) (Altzairuetan  > 100 aplikagarri Euler)
> L zutabe LERDENAK (eremu elastikoa)
16
 10.5. Euler-en formularen aplikazio eremua
2) Tetmajer-en formula
< 100  ezin da Euler aplikatu  Tetmajerrek esperimentazio bidez
ondorioztatu zuen formula aplikatu, σKr = f()

Egituretako altzairuetan: Eulerren tentsio-kritikoaren muga: (L , σP)

Haustura-tentsioa: σR = 2900 – 3100 kg/cm2
Elastikotasun-muga: σE = 2400 kg/cm2

Tetmajer-en zuzena
𝜎𝑘𝑟 = 𝜎𝑟 − 𝑎

Eremu elastiko- Eremu elastiko-

plastikoa lineala

17
 10.5. Euler-en formularen aplikazio eremua
3) Formula parabolikoa (Johnston-Ostenfeld)
Tetmajer-ek proposatutako σKr = f() aldaketa linealaren ordez 
w metodoa // Johnston-Ostenfeld-en parabola eremu ez-elastikoan

σKr–ren balioa zutabe motzentzat ( < 100),

2. mailako parabola baten bidez definitzen du.

Altzairuarentzat:
𝜎𝑘𝑟 = 𝜎𝐸 − 𝑎2 = 2400 − 0.032

 = 0  𝜎𝑘𝑟 = 𝜎𝐸

Eremu elastiko- Eremu elastiko-

plastikoa lineala

18
 10.1. Ariketa
Irudian altzairuzko euskarri bat erakusten
P da A-37 materialekoa, E = 210 GPa
1.2 cm izanik eta σfl = 240 MPa. L = 3.6 m.
1 cm z Kalkulatu Pkr.
𝐿𝐺 𝐿𝐺
50 cm

= =
1.2 cm 𝑚𝑖𝑛 𝐼𝑚𝑖𝑛
y 𝐴
35 cm 𝐿𝐺 = 2𝐿 = 7.2 𝑚 = 720 𝑐𝑚
Imin? 𝐴 = 2 · 35 · 1.2 + 50 · 1 = 134 𝑐𝑚2
3
35 · 1.2 2
1 · 503
𝐼𝑧 = 2 + 1.2 · 35 · 25.6 + = 65476.98 𝑐𝑚4
12 12
1.2 · 353 50 · 13
𝐼𝑦 = 2 + = 8579.2 𝑐𝑚4
12 12
720 𝑐𝑚
= = 89.97  90
8580 𝑐𝑚4
134 𝑐𝑚2
19
 10.1. Ariketa

2 𝐸 2 · 210 · 103
𝐿 = = = 101.79  < 𝐿
𝜎𝑃 200

Ezin da Euler erabili, eremu plastikoan gaude  Tetmajer erabiliko dugu:

σR 40 x x = 30
Diferentzia σF= 240 30
σKr
40 σP= 200 40
σKr=240-x=210 MPa

101.79  100
 = 90
Diferentzia 30
Diferentzia 40
20
 10.1. Ariketa

𝑃𝐾𝑟
𝜎𝐾𝑟 = = 210 𝑀𝑃𝑎
𝐴

𝑁
𝑃𝐾𝑟 = 210 · 10 2 · 134 · (10−2 )2 𝑚2 = 2814 𝐾𝑁
6
𝑚

21