Ηελληνική γλώσσα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΚΟΙΝΟ ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ:
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ -
ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΣΕ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ
ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:
«Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ:ΠΩΣ Ο

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΣΑΝ ΚΙΝΗΤΡΟ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ»
«La culture dans l’enseignement d’une langue étrangère; comment la culture

grecque peut fonctionner comme une motivation pour l’apprentissage du grec étant
une langue étrangère».
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κος Σταύρος Καμαρούδης
ΕΠΩΝΥΜΟ: Βασιλειάδου
ΟΝΟΜΑ: Αντιγόνη
Α.Ε.Μ : 123
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2015-2016

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………….......ΣΕΛ. 5
ΠΡΟΛΟΓΟΣ…………………………………………………………………….ΣΕΛ. 7
ΠΕΡΙΛΗΨΗ……………………………………………………………………ΣΕΛ. 10
RÉSUMÉ………………………………………………………………………ΣΕΛ. 14
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
1. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ………ΣΕΛ.18

1.1. ΔΙΑΣΑΦΗΝΙΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ «ΓΛΩΣΣΑ», «ΠΡΩΤΗ», «ΔΕΥΤΕΡΗ» ΚΑΙ
«ΞΕΝΗ» ΓΛΩΣΣΑ……………………………………………………...ΣΕΛ.18
1.1.1. «ΓΛΩΣΣΑ»…………………………………………………………....ΣΕΛ. 18
1.1.2. «ΠΡΩΤΗ» ΓΛΩΣΣΑ………………………………………………….ΣΕΛ. 19
1.1.3. «ΔΕΥΤΕΡΗ» ΓΛΩΣΣΑ………………………………………………..ΣΕΛ. 20
1.1.4. «ΞΕΝΗ» ΓΛΩΣΣΑ…………………………………………………....ΣΕΛ. 20
1.1.5. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ «ΔΕΥΤΕΡΗΣ» ΚΑΙ «ΞΕΝΗΣ»
ΓΛΩΣΣΑΣ……………………………………………………………..ΣΕΛ. 21
2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΟΣΩΝ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ

ΣΗΜΕΡΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΩΣ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ……………………ΣΕΛ.22
2.1. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΟΥ…………………...ΣΕΛ. 22
2.1.1 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ…………. ΣΕΛ. 22
2.1.2 ΓΙΑΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΙ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΤΙΣ
ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ…………………………………………………………..ΣΕΛ.23
2.2. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ………………………………………….ΣΕΛ.24
2.2.1. Η ΣΤΑΣΗ/ΟΙ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ………………………...ΣΕΛ.25
2.3. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΓΛΩΣΣΑ…………………………………………………………………ΣΕΛ.26
2.3.1. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΟΥ………………………………...ΣΕΛ.26
2.4. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ…………………...ΣΕΛ.28
2.4.1. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ……………………ΣΕΛ.28

2

3. Η ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ Η’ ΞΕΝΗΣ

ΓΛΩΣΣΑΣ……………………………………………………………….ΣΕΛ.30
3.1. ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗΜΕ ΤΟ
ΚΟΙΝΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ……………………….ΣΕΛ.30
3.2. ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ……………………ΣΕΛ.31
3.2.1. ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ Η’ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΜΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ………………….ΣΕΛ.31
3.2.2. ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ;………………..ΣΕΛ.32
3.2.3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ……………………..ΣΕΛ.33
3.2.4. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ
ΔΕΥΤΕΡΗΣ Η’ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ…………………………………...ΣΕΛ.34
3.3. ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ…………………………ΣΕΛ.35
3.3.1. ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ «ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ»ΣΕΛ.35
3.3.2. ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ…………………….ΣΕΛ.36
3.3.3. ΤΑ ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ…………………………………………………...ΣΕΛ.38
3.3.4. Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ………………………………………………………...ΣΕΛ.40
3.4. Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ..ΣΕΛ.40
4. Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Η

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ…………………....ΣΕΛ.44
4.1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ;……………………………………………….ΣΕΛ.44
4.2. Η ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ…………………...ΣΕΛ.45
4.2.1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ;……………………………………………...ΣΕΛ.47
4.3. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ………………………………………..ΣΕΛ.50
4.3.1. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ…....ΣΕΛ.50
4.3.2. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ…………………...ΣΕΛ.50
4.3.3. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ- Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ…………………..ΣΕΛ.51
4.3.4. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΞΕΝΗ
ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ…………………………………………………………...ΣΕΛ.53
4.3.5. Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ…………………...ΣΕΛ.54
4.4. Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΓΛΩΣΣΑΣ………………………………………………………………ΣΕΛ.57
4.4.1. ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ……………………….ΣΕΛ.57

3

4.4.2. ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ………………………………….ΣΕΛ.58
4.4.3. ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ, Η 5Η ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑ……………………………………………………ΣΕΛ.60
4.5. ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕ
ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ……………………………ΣΕΛ.67
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1.1.ΣΤΟΧΟΣ…………………………………………………………………...ΣΕΛ.71
1.2.ΥΠΟΘΕΣΗ………………………………………………………………...ΣΕΛ.72
1.3.ΔΕΙΓΜΑ……………………………………………………………………ΣΕΛ.72
1.4.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ……………………………………………..ΣΕΛ.73
1.4.1. ΤΡΙΓΩΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ………………………..ΣΕΛ.73
1.4.2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ…………………………………………...ΣΕΛ.74
2.2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ……………………………..ΣΕΛ.79
2.2.1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ…………………….......ΣΕΛ.86
3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ……………………………………………………….ΣΕΛ.93
4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………..ΣΕΛ.95
-ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ……………………………………………………….ΣΕΛ.95
-ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ…………………………………………………………...ΣΕΛ.96
-ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………………..ΣΕΛ.98
5. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ………………………………………………………………ΣΕΛ.99

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είναι γενικά αποδεκτό ότι κατά τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μια
κατακόρυφη αύξηση του ενδιαφέροντος για τη διδασκαλία της ελληνικής ως
δεύτερης ή ξένης γλώσσας. Με άλλα λόγια, ο πολλαπλασιασμός του διδακτικού
υλικού, η δημιουργία περισσότερων διδακτικών εγχειριδίων, οι δημοσιεύσεις
αναφορών και άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά τόσο στην Ελλάδα όσο και στο
εξωτερικό, η πραγματοποίηση σχετικών συνεδρίων και συνάμα εξειδικευμένων
σεμιναρίων ή μεταπτυχιακών μαρτυρούν και αποδεικνύουν αυτήν την τάση όχι μόνο
σε θεωρητικό αλλά ακόμη περισσότερο σε πρακτικό επίπεδο.
Η ανάγκη που επέβαλε αυτήν την εξέλιξη τοποθετείται γύρω στα τέλη της
δεκαετίας του 1980, όταν παρατηρήθηκε έντονα το φαινόμενο του μαζικού
επαναπατρισμού και της εγκατάστασης στην Ελλάδα ενός μεγάλου αριθμού όχι μόνο
παλιννοστούντων Ελλήνων αλλά και οικονομικών μεταναστών, λόγω της διάλυσης
της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης, της πτώσης του κομμουνιστικού καθεστώτος στην
Αλβανία, καθώς επίσης της οικονομικής καταστροφής και της διάλυσης της παλαιάς
Γιουγκοσλαβίας. Αυτή η νέα κατάσταση, λοιπόν, δημιούργησε νέες συνθήκες στο
εσωτερικό της χώρας με αποτέλεσμα να καθίσταται πλέον επιτακτική η ανάγκη για
την εκμάθηση της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας σε παιδιά καθώς
επίσης και σε ενήλικες. Παράλληλα, η αύξηση του πληθυσμού των αλλοδαπών
φοιτητών που σπουδάζουν στα ελληνικά πανεπιστήμια και των ξένων που μένουν
στην Ελλάδα, είτε για πολιτικούς είτε για οικονομικούς λόγους, ενίσχυσε αυτήν την
εξέλιξη. Συνεπώς, τόσο η γλωσσική όσο και η πολιτισμική ετερότητα αποτελεί
αδιαμφισβήτητο γεγονός χαρακτηρίζοντας πλέον τις σχολικές τάξεις του ελληνικού
σχολείου, τις αίθουσες του ελληνικού πανεπιστημίου αλλά και την καθημερινότητά
μας, όπου τα άτομα ελληνικής καταγωγής συνυπάρχουν με άτομα αλλοδαπής
καταγωγής από διάφορες χώρες προέλευσης. Ωστόσο, τα άτομα με διαφορετική
προέλευση παρουσιάζουν γλωσσικές δυσκολίες ως προς την εκμάθηση της ελληνικής
ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας κάνοντας πολλά γλωσσικά λάθη.

5

Βέβαια, η διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας δεν περιορίζεται μόνο στις βασικές
γλωσσικές δομές της, αλλά επεκτείνεται και στη χρήση των πολιτιστικών στοιχείων
και στην περαιτέρω αξιοποίησή τους, μέσω των οποίων μαθητές και δάσκαλοι
γίνονται μύστες του εκάστοτε πολιτισμού. Η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο
συνεννόησης ή ένα μέσο επικοινωνίας. Αποτελεί τον φορέα και τον εκφραστή ιδεών,
αξιών και αντιλήψεων. Αυτό σημαίνει ότι η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας
συνεπάγεται, ως έναν βαθμό, και την ταυτόχρονη κατανόηση και υιοθέτηση του
αντίστοιχου πολιτισμού. Πολιτισμός θεωρείται γενικά ένα σύνολο αντιλήψεων,
ιδεών, αξιών, στάσεων, τρόπων σκέψης και δράσης που χαρακτηρίζουν σε μια
δεδομένη χρονική στιγμή κάποια ανθρώπινη κοινότητα.
Με άλλα λόγια, η σωστά οργανωμένη διδασκαλία της γλώσσας, δεν αποτελεί

μόνο την επαφή με τις λέξεις ως μέσo επικοινωνίας αλλά και την έμπρακτη επαφή με
τα σύμβολα τόσο έκφρασης της σκέψης όσο και της όλης δράσης ενός λαού,
δηλαδή αποτελεί την οδό άμεσης πρόσβασης σ' έναν πολιτισμό. Εξάλλου, καμιά
κουλτούρα δεν μπορεί να ζήσει ανεξάρτητα από τη δομή της φυσικής γλώσσας που
την εκφράζει αλλά και καμιά γλώσσα δεν μπορεί να ζήσει ανεξάρτητα από την
κουλτούρα που την αντιστοιχεί. Συνεπώς, καθεμιά διαμορφώνει την άλλη και συνάμα
διαμορφώνεται από αυτήν.
Η εν λόγω εργασία πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού

έτους 2015-2016, στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Διδακτικές της
πολυγλωσσίας και γλωσσικές πολιτικές-Διάδοση των γλωσσών και των πολιτισμών σε
πολύγλωσσα περιβάλλοντα». Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η
ενσωμάτωση της κουλτούρας στη διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας και πιο
συγκεκριμένα με ποιον τρόπο ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει σαν
κίνητρο για την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας.
Αφορμή ενασχόλησης με το παρόν θέμα αποτέλεσε η προσωπική μου

εμπειρία ως εκπαιδευτικός και πιο συγκεκριμένα ως διδάσκουσα την ελληνική
γλώσσα ως ξένη γλώσσα σε μετανάστες και ξένους ανεξαρτήτου ηλικίας και
εθνικότητας. Η διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας σε μη φυσικούς
ομιλητές σχετίζεται άμεσα με την αξιοποίηση πολιτιστικών στοιχείων στη διδασκαλία
της ελληνικής ως ξένης γλώσσας και πώς οι μαθητές καθίστανται πιο ενεργοί κατά τη
διάρκεια του μαθήματος.

6

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Μετά το πέρας των σπουδών μου άρχισα να ασχολούμαι επαγγελματικά με τη
διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας απευθυνόμενη σε
μετανάστες, πρόσφυγες, παλιννοστούντες, φιλέλληνες. Συμμετείχα επίσης σε πολλά
επιμορφωτικά σεμινάρια μέσα από τα οποία διαπίστωσα ότι με ενδιαφέρει
περισσότερο η κουλτούρα στην εκμάθηση της γλώσσας αλλά και με ποιον τρόπο
είναι δυνατόν να συμβάλλουμε στην προβολή των πολιτιστικών στοιχείων, τα οποία
μπορούν να λειτουργήσουν ως κίνητρο για την εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας.
Στο πλαίσιο του Ελληνογαλλικού Μεταπτυχιακού είχα την τύχη να εργαστώ

στο Maison de la Jeunesse et de la Culture (MJC du Plateau) στη Βρετάνη της
Γαλλίας με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus Placement από τις 29 Σεπτεμβρίου
2015 ως τις 27 Απριλίου 2016 με ανανέωση του συμβολαίου ως τις 22 Ιουνίου 2016,
ως το τέλος δηλαδή της σχολικής χρονιάς.
Το MJC du Plateau1, είναι μια οργάνωση που ιδρύθηκε το 1901, στην οποία,
παιδιά, έφηβοι και ενήλικες έχουν τη δυνατότητα να μάθουν ξένες γλώσσες, χορούς
αλλά να κάνουν και αθλήματα. Είναι εγκεκριμένος οργανισμός από το γαλλικό
Υπουργείο Νεότητας και Αθλητισμού. Ακόμη, είναι μέλος της Τοπικής Ομοσπονδίας
των MJC της ευρύτερης περιοχής της Βρετάνης καθώς και μέλος της
Συνομοσπονδίας των MJC της Γαλλίας.
Τα μαθήματα της νέας ελληνικής γλώσσας, ελληνικού πολιτισμού αλλά και

των ελληνικών παραδοσιακών χορών ξεκίνησαν να διδάσκονται στο Maison de la
Jeunesse et de la Culture du Plateau στο Saint Brieuc της Βρετάνης από το 2012 με
την Ελληνίδα καθηγήτρια Γεωργία Καρασαββίδου. Ακολουθεί η καθηγήτρια
Βασιλική Κουζή το έτος 2013. Αμφότερες επωφελήθηκαν του Ευρωπαϊκού
Προγράμματος «Grundtvig-Βοηθός Καθηγητή». Το επόμενο έτος, το 2014, η
φοιτήτρια Μαρία Κοφτερού, που θα μετακινηθεί με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα
Erasmus Plus Placement, θα είναι η επόμενη διδάσκουσα. Τη χρονιά που διανύσαμε,
από τέλη Σεπτεμβρίου 2015 έως και 22 Ιουνίου 2016 μετακινήθηκα και εγώ, ως

1
http://mjcduplateau.fr/MJC_du_Plateau‐la_mjc.php Ανακτήθηκε στις 19/7/2016

7

μεταπτυχιακή φοιτήτρια, στη Γαλλία και δίδαξα γλώσσα, χορούς αλλά και πολιτισμό,
επιλέγοντας διάφορες και ποικίλες θεματικές, όπως για παράδειγμα η ελιά και ο
συμβολισμός της, σημαντικοί Έλληνες ποιητές (Καβάφης), συνταγές μαγειρικής, το
έθιμο του μήνα Μάρτη με το ομώνυμο δίχρωμο βραχιόλι, κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί
ότι το Saint Brieuc είναι αδελφοποιημένη πόλη με την Αγία Παρασκευή της Αθήνας
εδώ και 25 χρόνια, γεγονός το οποίο συμβάλλει στην προώθηση της γλωσσομάθειας
είτε πρόκειται γα την ελληνική είτε τη γαλλική γλώσσα.
Κάθε Τετάρτη επέλεγα για τους μαθητές χορούς είτε σε κύκλο, για
παράδειγμα, ο Χασαποσέρβικος είτε σε γραμμή όπως ο Συρτός (Καλαματιανός),
χορούς ορισμένους από τους οποίους παρουσίασαν με τους μαθητές μου στη γιορτή
«Les Saveurs du Monde», αφού πρώτα στήσαμε το τραπέζι της Ελλάδας με
παραδοσιακές γεύσεις που οι ίδιοι οι μαθητές μου δημιούργησαν!
Επίσης, με αφορμή την Ευρωπαϊκή Μέρα Γλωσσών επισκεφθήκαμε οι

καθηγητές του MJC du Plateau ένα δημοτικό σχολείο ( Ecole Sainte Anne-Etables sur
mer) κάνοντας εργαστήρια γλώσσας και πολιτισμού, ο κάθε καθηγητής για τη δική
του χώρα. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να πληροφορηθούν και για την Ελλάδα
(συμβολισμός σημαίας-ομοιότητες και διαφορές με τη σημαία της Βρετάνης, τα
γράμματα του ελληνικού αλφάβητου και χρήσιμες καθημερινές εκφράσεις)

8

Για αυτήν την πολύ όμορφη εμπειρία τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε
προσωπικό θα ήθελα να ευχαριστήσω τον υπεύθυνο του γραφείου Erasmus του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τους καθηγητές του μεταπτυχιακού
προγράμματος, τη διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού, τη συντονίστρια
ευρωπαϊκών προγραμμάτων του MJC χάρη στην οποία δημιουργήθηκε η θέση
καθηγητή ελληνικής γλώσσας και φυσικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τους μαθητές
μου και τις καθηγήτριες της ελληνικής γλώσσας, που με την πολύτιμη βοήθειά τους
έγινε η συλλογή των απαιτούμενων ερευνητικών δεδομένων για την εν λόγω εργασία.

9

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ένταξη της διδασκαλίας στοιχείων της ελληνικής ιστορίας και του
ελληνικού πολιτισμού στο πλαίσιο προγραμμάτων διδασκαλίας της ελληνικής ως
δεύτερης και ξένης γλώσσας θεσμοθετείται με νόμο από το 2005. Έτσι, τα τελευταία
χρόνια η συζήτηση για τη σχέση της διδασκαλίας μιας γλώσσας ως δεύτερης ή ξένης
με τη διδασκαλία στοιχείων πολιτισμού αποκτά ένα διευρυμένο ενδιαφέρον λόγω της
θεσμοθέτησης προγραμμάτων που αναφέρονται στη διδασκαλία της ελληνικής
γλώσσας καθώς και στοιχείων της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού σε
ενήλικους μαθητές, της σύνδεσής τους με διαδικασίες πιστοποίησης (πτυχίο
ελληνομάθειας), αλλά κυρίως επειδή μια μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών θεωρεί
«ανώτερης ποιότητας» το κίνητρο της «αγάπης για την Ελλάδα» στην περίπτωση των
μαθητών που μαθαίνουν ελληνικά. Αρκετοί μαθητές είναι διανοούμενοι και λάτρεις
του ελληνικού πολιτισμού, είναι δηλαδή ενός επιπέδου μαθαίνοντας ελληνικά από
συγκίνηση και αγάπη για την Ελλάδα, όχι απλώς για πρακτικούς λόγους. Συνεπώς,
λειτουργούν και μαθαίνουν διαφορετικά από τους άλλους: με κέφι!
Έχοντας μελετήσει τη σχετική βιβλιογραφία, ελληνόγλωσση και

ξενόγλωσση, καθώς και αρθρογραφία αντλημένη από το διαδίκτυο, καταλήξαμε σε
ορισμένες διαπιστώσεις που αφορούν στη χρήση πολιτιστικών στοιχείων κατά τη
διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας και πώς αυτά επηρεάζουν θετικά τους
μαθητές στην εκμάθησή της. Στόχος αυτής της ερευνητικής προσπάθειας που έχει
τίτλο «Η κουλτούρα στη διδασκαλία μια ξένης γλώσσας: πώς ο ελληνικός πολιτισμός
μπορεί να λειτουργήσει σαν κίνητρο για την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας» είναι να καταδείξει κατά πόσο τελικά τα πολιτιστικά στοιχεία και
συγκεκριμένα ο ελληνικός πολιτισμός λειτουργούν ως κίνητρο για την εκμάθηση της
ελληνικής ως ξένης γλώσσας.
Επιπλέον, η παρούσα εργασία διαρθρώνεται στα εξής δύο μέρη: ένα

θεωρητικό και ένα ερευνητικό. Από τη μια, το πρώτο μέρος, το θεωρητικό,
αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται
διασαφήνιση των όρων γλώσσα, μητρική γλώσσα, δεύτερη και ξένη γλώσσα. Βέβαια,
θεώρησα καλό να παρουσιάσω συγκριτικά και τον όρο της δεύτερης γλώσσας με

10

αυτόν της ξένης γλώσσας. Το δεύτερο κεφάλαιο ξεκινά με την περιγραφή των
γενικών χαρακτηριστικών των μαθητών αλλά και πιο ειδικά με τα χαρακτηριστικά
των ενήλικων μαθητών. Στη συνέχεια αναλύονται οι λόγοι για τους οποίους
μαθαίνουν ελληνικά οι ξενόγλωσσοι μαθητές στις μέρες μας. Ακολουθεί παρουσίαση
της θεωρίας των κινήτρων αλλά και της στάσης/ προθέσεων του μαθητή. Επίσης,
γίνεται εκτενής αναφορά όχι μόνο του γενικότερου προφίλ του μαθητή και της
στάσης του προς την ελληνική γλώσσα αλλά γίνεται εκτενής αναφορά και στο προφίλ
των μαθητών μου κατά το σχολικό έτος 2015-2016. Τέλος, το δεύτερο κεφάλαιο
κλείνει με την παρουσίαση της έννοιας του πολιτισμικού κεφαλαίου του Γάλλου
Κοινωνιολόγου Pierre Bourdieu μαζί με τις τρεις μορφές του.
Το τρίτο κεφάλαιο αφορά καταρχάς στην εκμάθηση και στη διδασκαλία μιας
δεύτερης ή ξένης γλώσσας. Γίνεται εκτενής αναφορά σχετικά με τους τύπους των
γενικών μαθησιακών στόχων σύμφωνα με το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς.
Ακολουθεί μια γενική παρουσίαση των διαδικασιών εκμάθησης της γλώσσας ενώ
γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στους όρους εκμάθηση ή κατάκτηση της γλώσσας.
Παρουσιάζεται ακόμη ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνουν την ξένη γλώσσα οι μαθητές
καθώς και οι μεθοδολογικές επιλογές για την εκμάθηση και τη διδασκαλία των
σύγχρονων γλωσσών. Παρακάτω αναφερόμαστε στις βασικές αρχές για τη
διδασκαλία μιας δεύτερης ή ξένης γλώσσας, στα μοντέλα διδασκαλία της γλώσσας
και πιο συγκεκριμένα στο μοντέλο διδασκαλίας με βάση το περιεχόμενο, στο
τραγούδι ως εργαλείο διδασκαλίας, στα γλωσσικά παιχνίδια και τις επικοινωνιακές
δραστηριότητες. Τέλος παρουσιάζεται ο σχεδιασμός και οργάνωση της διδασκαλίας
με στρατηγικές ενώ γίνεται και εκτενής αναφορά στη διδασκαλία της ελληνικής ως
ξένης γλώσσας.
Το τέταρτο κεφάλαιο πραγματεύεται θεματικές, όπως τι είναι κουλτούρα, με

ποιον τρόπο η γλώσσα αποτελεί πρόσβαση στον πολιτισμό, τι είναι πολιτισμός και
πιο αναλυτικά γίνεται αναφορά για τον ελληνικό πολιτισμό ( οι παράγοντες που
ευνόησαν στην ανάπτυξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, η προσφορά του
αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και η διάδοσή του παρουσιάζοντας τις περιόδους του
Βυζαντίου, της ξένης κυριαρχίας, ενετοκρατίας και οθωμανικής αυτοκρατορίας).
Κατόπιν, γίνεται παρουσίαση του πιστοποιητικού ελληνομάθειας, των αντίστοιχων
επιπέδων ελληνομάθειας, αλλά και της πολιτισμικής επίγνωσης, της 5ης δηλαδή,

11

δεξιότητας για την ελληνομάθεια, όπως ορίζονται από το Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας. Το κεφάλαιο κλείνει με μια πρόταση διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας
κάνοντας χρήση πολιτισμικών στοιχείων.
Ενώ, από την άλλη, το ερευνητικό μέρος αποτελείται από τον σκοπό και τους
ερευνητικούς στόχους, την υπόθεση της εργασίας, το δείγμα των ατόμων (μαθητές
και καθηγητές της ελληνικής γλώσσας ως ξένης) που συνέβαλαν στην έρευνα καθώς
και το μέγεθος του δείγματος. Στη συνέχεια αναλύεται η μεθοδολογική προσέγγιση
έρευνας και πιο συγκεκριμένα η μέθοδος της τριγωνοποίησης εργαλείων, δηλαδή ο
συνδυασμός δύο ερευνητικών ή και περισσοτέρων εργαλείων: αφενός ενός
ερωτηματολογίου, το οποίο απευθύνεται στους μαθητές και αφετέρου των
συνεντεύξεων, οι οποίες απευθύνονται στις καθηγήτριες ελληνικής γλώσσας. Να
σημειωθεί ότι υπάρχει τόσο ερωτηματολόγιο αρχικό, το οποίο δόθηκε, στους μαθητές
μου από μένα, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, πριν τη χρήση δηλαδή των
πολιτιστικών στοιχείων στο μάθημα όσο και ερωτηματολόγιο τελικό, που δόθηκε
μετά τη χρήση των πολιτιστικών στοιχείων διερευνώντας την επίδραση των στοιχείων
πολιτισμού στους μαθητές και αν τελικά αποτελούν κίνητρο για την εκμάθηση της
ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Επίσης, στο παράρτημα συμπεριλαμβάνεται όχι μόνο
δείγμα του ερωτηματολογίου (αρχικό και τελικό ερωτηματολόγιο) αλλά και των
απομαγνητοφωνημένων συνεντεύξεων, οι οποίες πραγματεύονται έναν θεματικό
άξονα ερωτήσεων γύρω από τα πολιτιστικά στοιχεία (χρήση, κατηγορίες, επίδραση).
Ακολουθούν τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων σε μορφή σχεδιαγράμματος, τα
αποτελέσματα των συνεντεύξεων σε μορφή πίνακα καθώς και τα συμπεράσματα της
έρευνας.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας συμπεραίνεται ότι πράγματι οι

καθηγήτριες κάνουν χρήση των πολιτιστικών στοιχείων δεδομένου ότι ο πολιτισμός
αποτελεί ισχυρό κίνητρο εκμάθησης και ως εκ τούτου αποτελεί αναπόσπαστο
στοιχείο του μαθήματος της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Αναφορικά με τα
πολιτιστικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων αυτά
που συγκεντρώνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι: η ιστορία της Ελλάδας και της
ελληνικής γλώσσας, τα ελληνικά τραγούδια, η μουσική και ο χορός όχι μόνο
σύγχρονα αλλά και παραδοσιακά, η λογοτεχνία/ποίηση καθώς και βιογραφικά
στοιχεία των δημιουργών, τα ήθη, οι καθημερινές συνήθειες και οι παραδόσεις του

12

ελληνικού λαού καθώς και οι συνταγές μαγειρικής. Τέλος, όσον αφορά στον τρόπο με
τον οποίο επιδρούν τα πολιτιστικά στοιχεία στους μαθητές κατά την εκμάθηση της
ελληνικής ως ξένης γλώσσας έχουν ιδιαίτερα θετική επίδραση, αφού κεντρίζουν το
ενδιαφέρον των μαθητών συμμετέχοντας πιο ενεργά στο μάθημα και συνάμα τους
παροτρύνουν για περαιτέρω μάθηση. Βέβαια, και οι μαθητές από την πλευρά τους
επιβεβαιώνουν μέσω του ερωτηματολογίου ότι ξεκίνησαν να μαθαίνουν ελληνικά με
αφορμή τον πολιτισμό και ότι κατά τη διάρκεια των μαθημάτων δείχνουν
περισσότερο ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά στοιχεία της Ελλάδας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος

Erasmus Plus Placement έκανα την πρακτική μου, το σχολικό έτος 2015-2016 στον
πολιτιστικό φορέα Maison de la Culture et de la Jeunesse du Plateau στο Saint Brieuc
της Βρετάνης στη Γαλλία έχοντας την τύχη να διδάξω την ελληνική ως ξένη γλώσσα
(επίπεδα Α0-Γ2) αλλά και ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Η διδασκαλία της
ελληνικής γλώσσας ως ξένης λάμβανε χώρα κάθε μέρα από την Δευτέρα ως την
Παρασκευή, ανάλογα με το επίπεδο ελληνομάθειας των μαθητών. Το μαθητικό μου
κοινό ήταν ενήλικες Γάλλοι φιλέλληνες από την ευρύτερη περιοχή της Βρετάνης.
Μέσα λοιπόν στις τάξεις του Maison de la Culture et de la Jeunesse du Plateau στο
Saint Brieuc της Βρετάνης στη Γαλλία οι μαθητές ήρθαν σε επαφή όχι μόνον με την
ελληνική γλώσσα αλλά και τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Δημιουργήθηκε
έτσι ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο μπόρεσα και ενέταξα πολιτισμικές
δραστηριότητες, οι οποίες ενθάρρυναν την επαφή των μαθητών με τον ελληνικό
πολιτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις!

13

RÉSUMÉ
L'intégration de l'enseignement des éléments de l'histoire et de la culture

grecque au cadre des programmes du grec comme langue secondaire est
institutionnalisée par la loi depuis 2005. Ainsi, les dernières années, le débat sur la
relation entre l'enseignement d'une langue secondaire ou étrangère aux données
d'enseignement la culture acquiert une participation plus large. C'est vrai que les
programmes d'institutionnalisation visés à l'enseignement de la langue et des éléments
de l'histoire et la culture grecque pour les étudiants adultes grecs et leur lien avec les
processus de certification (en degré grec). Mais surtout parce qu'une grande majorité
des enseignants considère davantage l'argument tenant à « l'amour pour la Grèce » de
la part des étudiants apprenant le grec. Plusieurs étudiants sont des intellectuels et des
amoureux de la culture grecque: leur apprentissage du grec a lieu par le vecteur de
l'émotion et de l'amour pour la Grèce, et pas uniquement pour des raisons pratiques.
Par conséquent, ils fonctionnent différemment des autres: avec plaisir !
Après avoir étudié la bibliographie relative à la langue grecque, à la langue

étrangère ainsi que des articles en ligne, nous sommes arrivés à certaines conclusions
concernant l'utilisation d'éléments culturels dans l'enseignement du grec comme
langue étrangère et comment ceux-ci affectent positivement l'apprentissage des
étudiants. Le but de cet effort de recherche, intitulé "La culture dans l'enseignement
d'une langue étrangère: comment la culture grecque peut servir de motivation pour
apprendre le grec comme langue étrangère», est de démontrer si, finalement, les
éléments culturels et particulièrement la culture grecque peuvent être utilisés à des
fins de motivation pour apprendre le grec comme langue étrangère.
De plus, ce travail est structuré en deux parties: une partie théorique et une
partie de recherche. De prime abord, la partie théorique se compose de quatre
chapitres. Plus précisément, le premier chapitre a pour but de clarifier la langue des
termes, la langue maternelle, secondaire et langue étrangère. Bien sûr, je me sentais
bien aux conditions actuelles comparatives et de la langue seconde dans cette langue
étrangère. Le deuxième chapitre commence par une description des caractéristiques
générales des étudiants et plus particulièrement aux caractéristiques des apprenants
adultes. Il analyse ensuite les raisons pour lesquelles les élèves en langues étrangères

14

apprennent la langue grecque à nos jours. Vient ensuite une présentation de la théorie
de la motivation ainsi que l'attitude/ l'intention de l’étudiant. En outre, ce chapitre
comprend également une analyse détaillée du profil général de l'étudiant et de son
attitude envers la langue grecque, insistant largement sur le profil des élèves de
l'année scolaire 2015-2016. Enfin, le deuxième chapitre se termine par la présentation
du concept de capital culturel du sociologue français Pierre Bourdieu et de ses trois
formes.
Le troisième chapitre traite d'abord de l'apprentissage et de l'enseignement

d'une langue secondaire ou étrangère. De plus, il y a un rapport détaillé sur les types
des cibles généraux d'apprentissage selon le Cadre Européen Commun de Référence.
Il s'agit là d'un aperçu du processus d'apprentissage des langues, faisant notamment
référence aux termes d'apprentissage ou l'acquisition du langage et montrant même la
façon dont les étudiants en langue étrangère apprennent ainsi que des options
méthodologiques pour l'apprentissage et l'enseignement des langues vivantes. Ci-
après, nous nous référons aux principes de base pour l'enseignement d'une langue
secondaire ou étrangère, les modèles d'enseignement des langues et plus
particulièrement le modèle d'enseignement basé sur le contenu, la chanson comme un
outil pédagogique dans les jeux linguistiques et des activités de communication.
Enfin, est présenté le design et l'organisation d'enseignement en stratégies alors qu’il y
a une référence large par rapport l'enseignement du grec comme langue étrangère.
Le quatrième chapitre traite de sujets tels que « Qu'est-ce que la culture ? »,

« Comment la langue permet l'accès à la culture ? », en visant plus particulièrement la
culture grecque (les facteurs qui ont favorisé le développement de la culture grecque
antique, l'offre de la culture grecque ancienne mais aussi sa diffusion pendant les
périodes de l'histoire byzantine de la domination étrangère, vénitienne et ottomane).
Ensuite, nous présentons le certificat en langue grecque, les niveaux respectifs en
grec, mais aussi la sensibilisation culturelle, à savoir les compétences en langue
grecque telles que définies par le Centre de la langue grecque. Le chapitre se termine
par un enseignement de la langue grecque en utilisant les biens culturels de la
proposition.
La partie recherche, quant à elle, comprend les objectifs d'usage et de

recherche, l'hypothèse de travail, l'échantillon de personnes (étudiants et enseignants

15

de la langue grecque comme langue étrangère) qui ont contribué à l'enquête et la taille
de l'échantillon. Celle seconde partie analyse ensuite l'approche de recherche
méthodologique et en particulier la méthode d'outils de triangulation, à savoir la
combinaison de deux ou plusieurs outils de recherche: d'abord un questionnaire,
adressé aux étudiants puis d'autres interviews, adressées aux enseignants. Il serait utile
de notez qu'il existe un questionnaire initial qui a été donné à mes élèves au début de
l'année scolaire, ça veut dire, avant utilisation des éléments culturels durant les cours
de langue grecque. Également, il a été donné un questionnaire final après l'utilisation
d'éléments culturels en examinant l’influence des éléments culturels aux étudiants et
si, finalement, sont en effet, une incitation pour apprendre le grec comme langue
étrangère. Sont également inclus dans l'annexe, non seulement un échantillon du
questionnaire (questionnaire initial et final) et les transcriptions des entrevues, qui
portent sur un thème de questions sur les biens culturels (catégories d'utilisation,
effet). Il s'agit là des résultats des questionnaires sous forme de grandes lignes, les
résultats des entrevues sous forme de tableau et les conclusions de l'enquête.
Au terme de ce sondage, il est apparaît que les enseignants font effectivement

l'utilisation des éléments culturels dans la mesure où la culture est une puissante
source de motivation dans l'apprentissage et fait donc partie intégrante de
l'enseignement du grec comme langue étrangère. En ce qui concerne les éléments
culturels utilisés pendant les cours, ces-ci qui attirent l’intérêt des élèves, sont
particulièrement: l'histoire de la Grèce et la langue grecque, les chansons grecques, la
musique et la danse non seulement moderne, mais aussi, la littérature, la poésie
traditionnelle ainsi que des biographies d'auteurs, la présentation des mœurs, des
habitudes et des traditions du peuple grec et les recettes quotidiennes. Enfin, en ce qui
concerne leur impact sur l'apprentissage du grec entant que langue étrangère, les
éléments culturels ont un effet très positif, stimulant l'intérêt des étudiants (qui
participent plus activement en classe) et encourageant dans le même temps un
apprentissage sur le long terme. Bien sûr, à travers le questionnaire, les étudiants ont
aussi confirmé pour leur part avoir débuté l'apprentissage du grec par le biais de la
culture et ont montré plus d'intérêt pour les aspects culturels de la Grèce durant les
cours.

16

Il serait intéressant de noter que au cadre du Projet European Erasmus Plus
Placement j’ai réalisé mon stage pendant l'année scolaire 2015-2016 à l’organisme
culturel Maison de la Culture et de la Jeunesse du Plateau à Saint Brieuc en Bretagne
en France ayant la chance pas seulement d’enseigner la langue grecque comme langue
étrangère (des niveaux A0-C2) mais aussi des danses grecques traditionnelles. Les
cours de grec ont eu lieu tous les jours du lundi au vendredi, selon le niveau des
élèves. Mon public étudiant était des adultes hellénophiles français de la région de la
Bretagne. Donc, dans les salles de la Maison de la Culture et de la Jeunesse du Plateau
à Saint Brieuc en Bretagne en France, les étudiants ont contacté non seulement avec la
langue grecque et des danses traditionnelles grecques. Par conséquent, a été créé un
environnement d'apprentissage dans lequel y compris des activités culturelles incitant
le contact des étudiants avec la culture grecque dans toutes ses manifestations !

17

1. Θεωρίες για την κατάκτηση μιας ξένης γλώσσας
1.1 Διασαφήνιση των όρων «γλώσσα», «πρώτη», «δεύτερη»
και «ξένη γλώσσα»
1.1.1. «ΓΛΩΣΣΑ»
Ο Martinet χαρακτήρισε τη γλώσσα ως ένα όργανο, το οποίο διαθέτει διπλή

άρθρωση και έχει χαρακτήρα πρωταρχικά φωνητικό. Η πρώτη άρθρωση συνίσταται
στα ελάχιστα σημεία της γλώσσας, τα μονήματα. Τα μονήματα συνάπτουν το νόημα
που θέλουμε να δώσουμε. Όταν συνάψουμε διαδοχικά τα μονήματα, δημιουργούνται
τα φωνήματα, τα οποία θεωρούνται η δεύτερη άρθρωση2.
Ο Saussure όρισε τη γλώσσα ως το σύστημα σημείων που εκφράζουν ιδέες.

Συγκεκριμένα, ο ίδιος κάνει μια τριμερή διάκριση στη γλώσσα με τις έννοιες:
langage-langue-parole. Το langage είναι ο ανθρώπινος λόγος, δηλαδή δεν είναι η
γλώσσα ούτε απλώς ο λόγος ούτε η ομιλία. Είναι η γενική ικανότητα του ανθρώπου
να συνομιλεί με το συνάνθρωπό του. Το langue είναι το αφηρημένο σύστημα
σημείων και κανόνων που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος ενώ το parole είναι η
πραγμάτωση του langue, δηλαδή η πρακτική εφαρμογή του, η ομιλία3.
Ο Αμερικανός Γλωσσολόγος Noam Chomsky αναφέρει ότι η γλώσσα είναι

έμφυτη και μας οδηγεί βάσιμα στην υπόθεση για την ύπαρξη γλωσσικών καθολικών,
γενικευμένων δομών και περιορισμών στους οποίους υπακούν όλες οι φυσικές
γλώσσες, παρά τη μεγάλη ποικιλία τους. Για τον ίδιο η γλώσσα είναι μια “human
capacity’’ αποτελώντας κοινό, καθολικό στοιχείο του ανθρώπου όπου γης, το
γνώρισμα που ενώνει τους ανθρώπους, υπερβαίνοντας τη σωρεία των επιμέρους
διαφορών των φυσικών (εθνικών) γλωσσών4.

2
André Martinet (1970), Eléments de linguistique générale, Paris, Armand Colin, Paris,
Armand Colin, col. Cursus, 4e edition, 2005, σελ. 20
3
Ferdinand de Saussure (1975), Cours de linguistique générale,(1906-1911), Payot, σελ. 98-
101, 166-167
4
http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2014/11/CHOMSKY-
24grammata.com_.pdf Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο στις 30/6/2016

18

Σύμφωνα με το λεξικό του Τριανταφυλλίδη «γλώσσα» είναι το όργανο
ομιλίας, ένα σύστημα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων χρησιμοποιώντας τους
φθόγγους για τη μετάδοση των σκέψεων, γνώσεων, πληροφοριών, επιθυμιών και
συναισθημάτων, ο ιδιαίτερος τρόπος έκφρασης ενός ατόμου ή μιας κοινωνικής
ομάδας ή μιας επιστήμης, αλλά και μεταφορικά, οποιοδήποτε άλλο μέσο, εκτός από
το λόγο, που βοηθάει στη συνεννόηση, όπως οι χειρονομίες, η στάση του σώματος5.
1.1.2. «ΠΡΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ»
Ως «πρώτη γλώσσα» (Γ1) ορίζεται η γλώσσα που κατακτά το άτομο στα πρώτα
χρόνια της ζωής του μέσω της επαφής του με το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει.
Συνώνυμος του όρου «πρώτη γλώσσα» θα μπορούσε να θεωρηθεί ο όρος «μητρική
γλώσσα», καθώς τις περισσότερες φορές η γλώσσα της μητέρας είναι αυτή που το
παιδί αναπτύσσει κατά την πρώτη παιδική ηλικία, με εξαίρεση βέβαια κάποιες
ελάχιστες ιδιαίτερες περιπτώσεις6. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με σύγχρονες
επιστημονικές μελέτες: 1ον) η πρώτη γλώσσα που μαθαίνει ένα παιδί δεν είναι
απαραίτητα η γλώσσα της μητέρας του, αλλά μπορεί να είναι η γλώσσα
οποιουδήποτε άλλου ατόμου που βρίσκεται σε συνεχή επαφή με το παιδί και 2ον)
υπάρχουν πολλοί έφηβοι που έμαθαν να χρησιμοποιούν μια γλώσσα με μεγαλύτερη
ασφάλεια και ακρίβεια από τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά στην
παιδική τους ηλικία, δηλαδή, τη γλώσσα της μητέρας τους7.
Η Skutnabb-Kangas (1981)8 κατηγοριοποιεί διάφορα κριτήρια που

χαρακτηρίζουν τη μητρική ή πρώτη γλώσσα (Γ1) περιγράφοντας όλες τις εκφάνσεις
και τις ποικίλες διαστάσεις του όρου. Πιο αναλυτικά, τον χρόνο / την προέλευση της
γλώσσας, την ικανότητα / την επάρκεια του ομιλητή, τη λειτουργία / τη χρήση της
γλώσσας, τις στάσεις απέναντι στις γλώσσες καθώς και τους γλωσσικούς
αυτοματισμούς.

5
www.komvos.education.gr Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο στις 29/6/2016
6
Τριάρχη- Hermann, B. (2000), Η διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία-μια ψυχολογική
προσέγγιση, Αθήνα, Gutenberg, σελ.53-54
7
Παπαπαύλου, Α. Ν. (1997), Ψυχογλωσσικές διαστάσεις της διγλωσσίας, στο: Σκούρτου Ε.
(1997), Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα, Νήσος, σελ.35-36
8
Skutnabb-Kangas T. (1981), Bilingualism or Not: the Education of Minorities, σελ. 10-30

19

1.1.3. «ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ»
Ως «δεύτερη γλώσσα» (Γ2) νοείται η γλώσσα που χρονολογικά ακολουθεί

την πρώτη. Με άλλα λόγια, είναι η γλώσσα που μαθαίνει ένα άτομο είτε ταυτόχρονα
με την κατάκτηση της μητρικής του γλώσσας είτε μετά την ολοκληρωμένη ή ημι-
ολοκληρωμένη ανάπτυξη αυτής. Και ο Δαμανάκης τοποθετεί τις δύο γλώσσες δε μια
χρονική ακολουθία9. Το άτομο την κατακτά κυρίως μέσω της επαφής του με
φυσικούς ομιλητές της σε συνθήκες φυσικού περιβάλλοντος, παρά το γεγονός ότι
κάποιες φορές είναι δυνατόν να παρακολουθεί συγχρόνως και ενισχυτικά,
φροντιστηριακά ή σχολικά μαθήματα. Το άτομο έχει ανάγκη τη γλώσσα αυτή για την
καθημερινή του επικοινωνία σε επίπεδο προσωπικό, σχολικό ή επαγγελματικό. Η
εκμάθηση της «δεύτερης γλώσσας» είναι δυνατόν να συντελεσθεί λόγω
οικογενειακών συνθηκών, π.χ. γονείς διαφορετικής εθνικότητας ή λόγω κοινωνικών
συνθηκών. Και στις δύο περιπτώσεις η κατάκτηση της θεωρείται αναγκαία δεδομένου
ότι ικανοποιεί άμεσες και βασικές επικοινωνιακές ανάγκες του ατόμου στο παρόν10.
1. 1.4. «ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ»
Ονομάζουμε «ξένη γλώσσα» τη γλώσσα που μαθαίνουμε αλλά δεν την

χρησιμοποιούμε στο περιβάλλον όπου την μαθαίνουμε, π.χ., τα ελληνικά στη Γαλλία.
Μολονότι η εκμάθησή της είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις μέρες μας δε δύναται να
χαρακτηριστεί κάθε «ξένη» γλώσσα ως «δεύτερη». Και αυτό γιατί η εκμάθηση της
«ξένης γλώσσας», αφενός, συντελείται κατά κανόνα μέσω φροντιστηριακών
μαθημάτων χωρίς να υπάρχει πάντα επαφή με φυσικούς ομιλητές της, όπως
συμβαίνει κατά την εκμάθηση της «δεύτερης γλώσσας». Και, αφετέρου, έγκειται
στην προσωπική απόφαση και επιθυμία του εκάστοτε ατόμου να ασχοληθεί με τη
γλώσσα αυτή για μορφωτικούς ή επαγγελματικούς λόγους, με στόχο την
ανταπόκριση σε ενδεχόμενες επικοινωνιακές ανάγκες με αλλόγλωσσους σε ένα

9
Σκούρτου, Ε. (1997), Διγλωσσία και εισαγωγή στον αλφαβητισμό, στο: Σκούρτου Ε.
(1997), Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα, Νήσος, σελ.54
10
Τριάρχη- Hermann, B. (2000), Η διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία: Μια ψυχολογική
προσέγγιση, Αθήνα, Gutenberg, σελ.55

20

μακρινό χρονικά διάστημα και όχι στο παρόν11. Επιπλέον, οι σχέσεις «πρώτης» και
«δεύτερης» γλώσσας αντανακλούν μια ποιοτική σχέση της μιας με την άλλη, μια
σχέση συνεχούς διαπραγμάτευσης. Αντίθετα, το χαρακτηριστικό της «ξένης
γλώσσας» είναι ότι αυτή μαθαίνεται με την ελπίδα να χρησιμοποιηθεί κάποτε σε ένα
μελλοντικό φυσικό περιβάλλον χρήσης της γλώσσας αυτής12.
Παρά το γεγονός ότι οι όροι «ξένη» και «δεύτερη» γλώσσα δεν ταυτίζονται,
είναι δυνατό, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, αυτό να συμβεί, όταν για παράδειγμα ένα
άτομο που κατέχει μια ξένη γλώσσα αποφασίζει να μείνει για μεγάλο χρονικό
διάστημα στη χώρα χρήσης της γλώσσας αυτής. Η ξένη γλώσσα σε αυτήν την
περίπτωση αποκτά ολοένα και περισσότερο τα χαρακτηριστικά λειτουργίας μιας
δεύτερης γλώσσας, εφόσον το άτομο είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιεί ευρέως τη
γλώσσα της χώρας υποδοχής, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις νέες
καθημερινές επικοινωνιακές του ανάγκες13.
1.1.5. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ «ΔΕΥΤΕΡΗΣ» ΚΑΙ «ΞΕΝΗΣ

ΓΛΩΣΣΑΣ»
Η κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας πραγματοποιείται μέσα από τη χρήση της

για λόγους κοινωνικής ένταξης αποτελώντας ένα βασικό κριτήριο διαφοροποίησής
της από την ξένη γλώσσα,14. Σε αντίθεση με τη δεύτερη γλώσσα, η ξένη γλώσσα δεν
αποτελεί, συνήθως, μέρος της καθημερινής επικοινωνίας του δίγλωσσου ατόμου,
ούτε υπάρχει συγκεκριμένο περιβάλλον όπου να απαιτείται η χρήση της. Κύριο
χαρακτηριστικό της ξένης γλώσσας είναι ότι η εκμάθησή της, η οποία λαμβάνει χώρα
μέσω συστηματικής διδασκαλίας ως αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο,
πραγματοποιείται για λόγους μορφωτικούς, επαγγελματικούς, κλπ15.

11
Γεωργογιάννης, Π., Γιάννακα, Χ. (2009), Η Ελληνική ως πρώτη, δεύτερη ή ξένη γλώσσα.
Στο Π. Γεωργογιάννης (Επιμ) Διδακτική της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας:
Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση, Τόμος 4ος, Πάτρα 2009, σελ. 66-73.
12
Σκούρτου, Ε. (1997), Διγλωσσία και εισαγωγή στον αλφαβητισμό, στο: Σκούρτου Ε.
(1997), Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα, Νήσος, σελ. 55
13
ό.π. σελ. 56
14
Τσοκαλίδου Ρ. (2012), Χώρος για δύο, Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη,
Ζυγός, σελ. 26
15
ό.π. σελ.27

21

2. Χαρακτηριστικά, ανάγκες και προσδοκίες όσων
μαθαίνουν σήμερα την ελληνική ως ξένη γλώσσα
2.1. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ16
Το να γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά των μαθητών μας είναι απαραίτητη

προϋπόθεση για την καλύτερη στοχοθεσία του εκάστοτε μαθήματος. Συχνά οι
μαθητές δηλώνουν ότι μαθαίνουν ελληνικά για κάποιο συγκεκριμένο λόγο. Έτσι,
λοιπόν, είναι σημαντικό να διερευνήσουμε από πριν τα χαρακτηριστικά κάθε μαθητή
μας ώστε να:
• τα αξιοποιούμε προς αποφυγήν τυποποίησης του μαθήματός μας

• δημιουργούμε ένα ανθρώπινο κλίμα επιτρέποντας τις «ζεστές» σχέσεις
μεταξύ όλων μας στην τάξη
• χειριστούμε καλύτερα την ανομοιογένεια, φαινόμενο το οποίο
συναντάται συχνά σε τμήματα μαθητών της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας
• τονώνουμε το ενδιαφέρον του κάθε μαθητή κατά τη διάρκεια του
μαθήματος και συνάμα να κεντρίζουμε την περιέργειά του για το
επόμενο μάθημά μας
2.1.1. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ17
Σύμφωνα με παρατηρήσεις που έγιναν ήδη από το 1964, οι ενήλικες

μαθαίνουν πιο γρήγορα, δηλαδή, έχουν πιο γρήγορη πρόοδο, γεγονός το οποίο
ενδεχομένως να οφείλεται στο πλεονέκτημα της ηλικίας και της παρεπόμενης
πνευματικής ωριμότητας. Μάλιστα, η κατηγοριοποίηση της νέας γνώσης γίνεται με

16
Γεωργιάδου, Ι. (2001), Εντοπισμός χαρακτηριστικών, αναγκών και προσδοκιών όσων
μαθαίνουν σήμερα την ελληνική ως ξένη γλώσσα, Εισήγηση στο Φεστιβάλ Γλωσσών, Μήλος
2001, οργάνωση: Ελληνογερμανική Αγωγή, σελ. 2
17
Γεωργιάδου, Ι. (2000), Διδάσκοντας τη νέα Ελληνική σε πολυεθνικές Ομάδες Ενηλίκων,
Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου για τη Διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας,
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σελ. 13

22

πιο εύκολο τρόπο δεδομένου ότι οι ενήλικοι έχουν ήδη ποικίλες μαθησιακές εμπειρίες
δοκιμάζοντας και πραγματώνοντας το προσωπικό τους στυλ μάθησης. Είναι επίσης
αλήθεια ότι ο ενήλικος μαθητής μαθαίνει πιο συνειδητά, έχοντας δηλαδή πρόθεση να
μάθει. Δεν αρκείται στο να μάθει κάτι, αλλά θέλει να ξέρει το πώς και γιατί..
Μπορούν να μάθουν με πολλούς και ποικίλους τρόπους: από τους συμμαθητές τους,
από άλλους ενήλικες, μόνοι τους από λεξικά, το διαδίκτυο, τις εφημερίδες, την
τηλεόραση και τα βιβλία, από τραγούδια και από τον δάσκαλο. Επιπλέον, οι ενήλικες
μαθητές είναι πιο συνειδητοί φορείς κουλτούρας συνδέοντας τα γλωσσικά στοιχεία
με πολλά στοιχεία πολιτιστικά καθιστώντας πιο ελκυστικό το μάθημα με αυτόν τον
τρόπο, αφού του δίνει τον χαρακτήρα ενός πραγματικά ενδιαφέροντος
διαπολιτισμικού ταξιδιού και τελικά μετατρέπει το δάσκαλο σε μαθητή.
2.1.2. ΓΙΑΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΙ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ18;
Οι ξενόγλωσσοι μαθητές μαθαίνουν ελληνικά για επικοινωνία και για

κάλυψη των καθημερινών τους αναγκών όταν ταξιδεύουν στη χώρα μας, επειδή
γενικά τους αρέσουν η Ελλάδα ως τόπος αλλά και οι Έλληνες ως λαός έχοντας την
επιθυμία να τους καταλάβουν καλύτερα, για συναισθηματικούς λόγους (αφού έχουν
σχέση με Έλληνες, τους οποίους θέλουν να καταλαβαίνουν και να νιώθουν καλύτερα
καλυτερεύοντας με αυτόν τον τρόπο τη μεταξύ τους σχέση), επειδή επιθυμούν να
μελετήσουν σε βάθος κείμενα του ελληνικού πολιτισμού απολαμβάνοντάς τα στο
πρωτότυπο καθώς και επειδή τους αρέσουν οι μη διαδεδομένες, ‘εξωτικές’ γλώσσες.
Επίσης, μαθαίνουν επειδή θέλουν να ταξιδεύουν/ ‘δραπετεύουν’ από το σπίτι

ξεφεύγοντας από την καθημερινή τους ρουτίνα, επειδή είχαν ανέκαθεν την επιθυμία
να μάθουν ελληνικά, επιθυμία που δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν και τώρα ως
συνταξιούχοι την κάνουν πραγματικότητα, γιατί αισθάνονται την ελληνική ως
«μητέρα της γλώσσας τους» με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ετυμολογία, γιατί τους

18
Γεωργιάδου, Ι. (2001) Εντοπισμός χαρακτηριστικών, αναγκών και προσδοκιών όσων
μαθαίνουν σήμερα την ελληνική ως ξένη γλώσσα, Εισήγηση στο Φεστιβάλ Γλωσσών, Μήλος
2001, οργάνωση: Ελληνογερμανική Αγωγή, σελ. 3-5

23

αρέσουν οι ελληνικοί χοροί καθώς και η ελληνική μουσική , αλλά και για την
καλύτερη δυνατή επικοινωνία με τους συγγενείς, τους οικογενειακούς φίλους, τα
εγγόνια τους.
Αφού διερευνήσαμε λοιπόν τις ανάγκες των παραπάνω ομάδων μαθητών

προκειμένου να σχηματίσουμε το προφίλ τους, είναι σημαντικό να συλλέξουμε τις
παρακάτω κατηγορίες στοιχείων. Πιο συγκεκριμένα: α) τα ατομικά στοιχεία, β) τα
ενδιαφέροντα, γ) η σχέση τους με την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα, δ) η
συμπεριφορά τους ως μέλους μιας ομάδας και ε) τα μαθησιακά τους χαρακτηριστικά
και προβλήματα. Συνεπώς, μελετώντας τα παραπάνω στοιχεία μπορούν να
καθοριστούν: οι θεματικές ενότητες των μαθημάτων μας, ο ρυθμός τους (πόσο
γρήγορα πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι μας), η βαρύτητα που θα δώσουμε σε
καθεμία από τις τέσσερις δεξιότητες, η εργασία που θα αναθέτουμε στο σπίτι καθώς
επίσης η ένταξη των πολιτιστικών στοιχείων στο μάθημα.
2.2. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ19
Τα κίνητρα (motivation) του μαθητή θεωρούνται συχνά, όχι μόνο από τους
ερευνητές αλλά και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς βασική παράμετρος στην
μαθησιακή διαδικασία γενικότερα, και ειδικότερα βασικό παράγοντα επιτυχίας στην
εκμάθηση της ξένης γλώσσας. Αντιπροσωπεύουν την κινητήρια δύναμη που ωθεί τους
μαθητές να πάρουν συγκεκριμένες αποφάσεις, να συμμετέχουν, να προσπαθούν και να
επιμένουν, έτσι ώστε να πετύχουν ένα συγκεκριμένο στόχο.
Τα κίνητρα διαχωρίζονται σε εσωτερικά και εξωτερικά. Πιο συγκεκριμένα,

όταν τα άτομα αισθάνονται ότι η μάθηση αποτελεί προσωπική επιλογή και
ευχαρίστηση αναφερόμαστε σε εσωτερικά παρακινούμενη συμπεριφορά. Άλλοτε
όμως μπορεί να είναι και η απόρροια της ίδιας της επιτυχίας στη διαδικασία
εκμάθησης. Με άλλα λόγια, η ίδια η επιτυχία και η αντίστοιχη αμοιβή συχνά μπορεί
να οδηγήσουν το άτομο να καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια κατά τη διαδικασία
εκμάθησης. Αντίθετα τα εξωτερικά κίνητρα σχετίζονται με εξωτερικούς παράγοντες,

19
L’importance de la motivation pour apprendre une langue étrangère - la langue française
dans un contexte scolaire, Karolina Axell, VÄXJÖ UNIVERSITET Institutionen för
humaniora, France, 2007, σελ. 3-7

24

όπως για παράδειγμα με τους υψηλούς βαθμούς, την απόκτηση ενός πτυχίου και
αναφέρονται στη συμμετοχή κατά τη μαθησιακή διαδικασία ως μέσου για να
επιτευχθεί ένας σκοπός.
2.2.1. Η ΣΤΑΣΗ/ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ20
Η στάση (attitude) του εκάστοτε μαθητή αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα

(μαζί με τα κίνητρα που αναλύσαμε πιο πάνω) που διαφοροποιεί τη διαδικασία
εκμάθησης μιας ξένη γλώσσας έχοντας άμεση επίδραση στην τελική έκβαση της
εκμάθησής της. Η στάση του εκάστοτε μαθητή επηρεάζεται από πληθώρα
παραγόντων. Τα παιδιά συχνά υιοθετούν τη στάση των γονέων τους απέναντι στη
γλώσσα-στόχο, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η επίδοση τους στην εκμάθηση της
δεύτερης γλώσσας. Επίσης, και η στάση των εκπαιδευτικών ως προς τους μαθητές
τους μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία καθώς και την τελική έκβαση της εκμάθησης
δεδομένου ότι συχνά οι εκπαιδευτικοί διαφοροποιούν τις προσδοκίες τους σχετικά με
τις επιδόσεις και την επιτυχία των μαθητών ανάλογα με την εθνικότητα τους. Η
υιοθέτηση της στάσης των συνομηλίκων μπορεί ακόμη να έχει επίδραση στην
εκμάθηση αλλά και η ίδια η εθνική ταυτότητα του ομιλητή μπορεί να επηρεάσει το
βαθμό επάρκειας του στη δεύτερη γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα, συχνά η στάση του
μαθητή ως προς την εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας αντανακλά την
αλληλεπίδραση των απόψεων του για τη δική του εθνική ταυτότητα και συνάμα για
την ταυτότητα των ομιλητών της γλώσσας-στόχου.

20
L’importance de la motivation pour apprendre une langue étrangère - la langue française
dans un contexte scolaire, Karolina Axell, VÄXJÖ UNIVERSITET Institutionen för
humaniora, France, 2007, σελ. 11, 18,19

25

2.3. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ21
Το κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και εθνολογικό status του μαθητή αλλά και
το πολιτισμικό περιβάλλον επηρεάζουν πολύ τη στάση του προς την ελληνική
γλώσσα καθώς και την πρόοδό του σε αυτήν. Πιο συγκεκριμένα, η στάση του
εκάστοτε μαθητή προς την ελληνική γλώσσα αναμφίβολα συνδέεται με τη στάση του
προς την εκμάθηση τόσο νέων δεξιοτήτων όσο και γλωσσών. Βέβαια, το γεγονός ότι
η γλώσσα-στόχος είναι η νέα ελληνική, παίζει κάποιον ιδιαίτερο ρόλο. Δηλαδή:
• αποτελεί τη γλώσσα-κιβωτό ενός πολιτισμού στον οποίο μια μεγάλη
πλειοψηφία μαθητών αναγνωρίζουν στοιχεία του δικού τους πολιτισμού αλλά
και της δικής τους γλώσσας
• είναι μια πολύ πλούσια γλώσσα σε επίπεδο λεξιλογίου περιλαμβάνοντας
εκατομμύρια λέξεις, συνεπώς αντικειμενικά είναι πολύ δύσκολη
• πρόκειται για μια γλώσσα από τις λιγότερο διαδεδομένες και ομιλούμενες
τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο
• είναι η γλώσσα που αποτελεί το διαβατήριο για τα μεγάλα έργα της αρχαίας
ελληνικής λογοτεχνίας και ιστορίας
• αποτελεί τη γλώσσα μιας χώρας που διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο κατά τον
21ο αιώνα όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά κυρίως στα Βαλκάνια.
2.3.1. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΟΥ
Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως ξένης λάμβανε χώρα κάθε μέρα από
την Δευτέρα ως την Παρασκευή, ανάλογα με το επίπεδο Ελληνομάθειας των
μαθητών μου (Α0-Γ2) και μια φορά την εβδομάδα για τη διδασκαλία των ελληνικών
παραδοσιακών χορών στον πολιτιστικό φορέα Maison de la Culture et de la Jeunesse
du Plateau στο Saint Brieuc της Βρετάνης στη Γαλλία, στον οποίο από τις 29
Σεπτεμβρίου του 2015 έως και τις 27 Απριλίου έκανα την πρακτική μου στο πλαίσιο
του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Erasmus Plus Placement.

21
Γεωργιάδου, Ι. (2000) Διδάσκοντας τη νέα Ελληνική σε πολυεθνικές Ομάδες Ενηλίκων,

26

Το μαθητικό μου κοινό ήταν ενήλικες Γάλλοι Φιλέλληνες από την ευρύτερη
περιοχή της Βρετάνης. Εξαιρώντας μία μαθήτρια 43 ετών, που είναι εκπαιδευτικός
και παντρεμένη με έναν Έλληνα από τη Βόρεια Ελλάδα καθώς και μια νεαρή κοπέλα
22 χρονών, φοιτήτρια Νομικής, οι υπόλοιποι μαθητές είναι συνταξιούχοι, με χρόνο
διαθέσιμο για τη γλώσσα, οι οποίοι έχουν αγοράσει σπίτι σε κάποιο από τα νησιά των
Κυκλάδων, την Κρήτη ή την περιοχή της Πελοποννήσου διαμένοντας το μισό χρόνο
εκεί ή ταξιδεύοντας αρκετά συχνά στη χώρα μας. Είναι όλοι τους μορφωμένοι,
κάτοχοι μεταπτυχιακών και διδακτορικών πτυχίων και με μια πολύ καλή δουλειά που
τους απόφερε πολλά χρήματα όταν εργάζονταν, οπότε και τώρα ως συνταξιούχοι
βρίσκονται σε πολύ καλή οικονομική κατάσταση, γεγονός το οποίο τους επιτρέπει
τόσο να μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα όσο και να ταξιδεύουν τουλάχιστον δύο
φορές το χρόνο στη χώρα μας.
Διδάσκονται την ελληνική γλώσσα συστηματικά, μία φορά την εβδομάδα επί
δύο ώρες. ‘Έχουν επιλέξει να μάθουν την ελληνική γλώσσα για οικογενειακούς
λόγους αλλά κυρίως για τη δική τους προσωπική καλλιέργεια και ευχαρίστηση.
Αναλυτικότερα, μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα για να καταστήσουν τον εαυτό τους
ικανό να ανταπεξέρχεται σε καθημερινές επικοινωνιακές ανάγκες κατά τη διαμονή
τους στην Ελλάδα αλλά και γιατί ως φιλέλληνες αγαπούν ιδιαίτερα τη γλώσσα και τη
χώρα μας! Επίσης, μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα όχι μόνο γιατί το απαιτούν οι
οικογενειακές τους συνθήκες και υποχρεώσεις αλλά και ορισμένοι από αυτούς έχουν
διδαχτεί τα αρχαία ελληνικά στο σχολείο ερχόμενοι από μικρή ηλικία σε επαφή με
τον ελληνικό πολιτισμό. Αφού, λοιπόν, οι περισσότεροι διδάχτηκαν αρχαία ελληνικά
στο σχολείο και ήδη από τα μαθητικά τους χρόνια ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη προτίμηση
στην Ελλάδα, στην ελληνική γλώσσα και στον ελληνικό πολιτισμό.
Στην πλειοψηφία τους αγαπούν την ελληνική ποίηση και λογοτεχνία και κατά τη
διαμονή τους στη χώρα μας αγοράζουν πολλά ποιητικά και λογοτεχνικά βιβλία με
ιδιαίτερη προτίμηση στους Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσο, Καβάφη και στους Καζαντζάκη,
Πέτρο Μάρκαρη, Τίτο Πατρίκιο και Βασίλη Αλεξάκη αντίστοιχα. Ξέρουν πολλές
συνταγές ελληνικών φαγητών και γλυκών, τις οποίες συνηθίζουν να μαγειρεύουν με
αφορμή κάποια εκδήλωση αλλά τις μαγειρέψουν και στο σπίτι τους. Είναι επίσης
λάτρεις των ελληνικών προϊόντων , όπως ελαιόλαδο, φέτα, κλπ. Τους αρέσει ακόμη ο
ελληνικός κινηματογράφος με ιδιαίτερη προτίμηση στα έργα του Αγγελόπουλου.

27

Μέσα λοιπόν στις τάξεις του Maison de la Culture et de la Jeunesse du Plateau
στο Saint Brieuc της Βρετάνης στη Γαλλία οι μαθητές ήρθαν σε επαφή όχι μόνον με
την ελληνική γλώσσα αλλά και τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς.
Δημιουργήθηκε έτσι ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο μπόρεσα και ενέταξα
πολιτισμικές δραστηριότητες ενθάρρυναν την επαφή των μαθητών με τον ελληνικό
πολιτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις.
2.4. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟY

Κατά τον Γάλλο Κοινωνιολόγο Pierre Bourdieu22 το πολιτισμικό κεφάλαιο

αναφέρεται όχι μόνο σε μη οικονομικά αγαθά αλλά και υπηρεσίες που βοηθούν
κάποιον να βελτιώσει το κοινωνικό του status. Το πολιτισμικό κεφάλαιο αποτελείται
από τις γνώσεις, τις προδιαθέσεις, καθώς επίσης και τα εκπαιδευτικά εφόδια και
προσόντα, τα οποία εκτιμώνται ιδιαιτέρως σε συγκεκριμένα κοινωνικά περιβάλλοντα.
Ακόμη, σύμφωνα με τον Bourdieu το πολιτισμικό κεφάλαιο αναφέρεται σε μια σειρά
από ιδιότητες και χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα, δεξιότητες της γλώσσας,
πολιτισμικές γνώσεις καθώς και τρόπους συμπεριφοράς, που πηγάζουν από την
οικογένεια προσδιορίζοντας το status των κοινωνικών υποκειμένων. Επιπλέον, το
πολιτισμικό κεφάλαιο καλύπτει μια πληθώρα γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων που
ένα άτομο αποκτά στο πλαίσιο του οικογενειακού του περιβάλλοντος, γεγονός που
διαφοροποιείται ανάλογα με την κοινωνική προέλευση του κάθε ατόμου.
2.4.1. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ23
Το πολιτισμικό κεφάλαιο, κατά τον Bourdieu, κατηγοριοποιείται στις ακόλουθες

τρεις μορφές: i. Εγγενής (Εσωτερικευμένη- Ενσωματωμένη) ή Habitus, ii. Εξωτερική
(Αντικειμενοποιημένη) και iii. Θεσμοποιημένη με τη μορφή τίτλων.
Η Εγγενής ή ενσωματωμένη μορφή του πολιτισμικού κεφαλαίου είναι η πρώτη

μορφή του πολιτισμικού κεφαλαίου. Το πολιτισμικό κεφάλαιο σε αυτήν την
κατάσταση εμφανίζεται ως το εσωτερικευμένο, εγγεγραμμένο καθώς και

22
Patrice Bonnewitz, Premières leçons sur la sociologie de Pierre Bourdieu, Presses
Universitaires de France, 2002, Paris, σελ. 75-83
23
ό.π. σελ. 61-67

28

αναπόσπαστο μέρος του σώματος υπό τη μορφή διαθέσεων δεδομένου ότι αποτελεί
«ένα έχειν που έγινε είναι, μια έξη, ένα habitus». Η έννοια του habitus αποτελεί τον
θεμελιακό άξονα της θεωρίας του Bourdieu, αφού συνδέει όχι μόνο το παρελθόν, το
παρόν και το μέλλον, αλλά επίσης την κοινωνία, το άτομο, την υποκειμενικότητα με
την αντικειμενικότητα. Ο Bourdieu κάνει λόγο και για την εξωτερική ή αλλιώς
αντικειμενοποιημένη μορφή, τη δεύτερη δηλαδή μορφή του πολιτισμικού κεφαλαίου
Η συγκεκριμένη μορφή έχει ως ένδυμά της τα πολιτισμικά αγαθά, τα οποία είναι και
μεταβιβάσιμα. Η θεσμοποιημένη μορφή είναι και η τρίτη μορφή του πολιτισμικού
κεφαλαίου, για την οποία κάνει λόγο ο Bourdieu. Με άλλα λόγια αφορά το
πολιτισμικό κεφάλαιο το οποίο εγγυάται αρχικά το σχολικό σύστημα μέσω των
τίτλων που παρέχει στα υποκείμενα της μάθησης. Δηλαδή, η συγκεκριμένη μορφή
πολιτισμικού κεφαλαίου μπορεί να αποκτηθεί στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών
ιδρυμάτων και νομιμοποιείται μέσω των τίτλων σπουδών.

29

3. Η ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ
ΔΕΥΤΕΡΗΣ Η΄ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Οι δηλώσεις τόσο των γενικών όσο και των ειδικών στόχων της γλωσσικής
εκμάθησης και διδασκαλίας είναι απαραίτητο να βασίζονται στην εκτίμηση των
αναγκών των μαθητών και της κοινωνίας, στα καθήκοντα, στις δραστηριότητες
καθώς και στις διαδικασίες που πρέπει να διεκπεραιώσουν οι μαθητές προκειμένου
να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες, αλλά και στις ικανότητες και τις στρατηγικές
που χρειάζεται να αναπτύξουν για να το επιτύχουν24.
3.1. ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ

ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
Ο σχεδιασμός ενός αναλυτικού προγράμματος στη γλωσσική εκμάθηση

συνεπάγεται επιλογές ανάμεσα σε διάφορα είδη αλλά και διάφορα επίπεδα των
γενικών μαθησιακών στόχων. Πιο αναλυτικά, οι γενικοί στόχοι διδασκαλίας και
εκμάθησης στην πραγματικότητα μπορούν να θεωρηθούν:

α) Από την άποψη της ανάπτυξης των γενικών ικανοτήτων του μαθητή όντας
ζήτημα θετικής γνώσης, δεξιοτήτων και τεχνογνωσίας, χαρακτηριστικών της
προσωπικότητας, στάσεων ή ικανότητας για μάθηση. Σε κάποιες περιπτώσεις, η
εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας έχει ως στόχο πάνω από όλα τη μετάδοση της θετικής
γνώσης στον μαθητή, όπως για παράδειγμα, της γραμματικής ή της λογοτεχνίας ή
ορισμένων πολιτισμικών χαρακτηριστικών της ξένης χώρας.25
β) Από την άποψη της επέκτασης και της διαφοροποίησης της επικοινωνιακής
γλωσσικής ικανότητας. Ο βασικός στόχος της εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας μπορεί
να είναι η κατάκτηση του γλωσσικού τομέα μιας γλώσσας, δηλαδή γνώση του
φωνητικού της συστήματος, του λεξιλογίου της και της σύνταξης.

24
Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τη Γλώσσα: εκμάθηση, διδασκαλία, αξιολόγηση.
Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία, Επιτροπή Παιδείας – Τμήμα Σύγχρονων
Γλωσσών, Στρασβούργο (Συμβούλιο της Ευρώπης), σελ 151
25
ό.π. σελ 156

30

γ) Από την άποψη της καλύτερης απόδοσης σε μία ή περισσότερες
συγκεκριμένες γλωσσικές δραστηριότητες όντας ζήτημα αντίληψης, παραγωγής,
συνδιαλλαγής ή μεσολάβησης.26.
δ) Από την άποψη της βέλτιστης λειτουργικότητας σε ένα δεδομένο πεδίο που
αφορούν το δημόσιο πεδίο, το επαγγελματικό πεδίο, το εκπαιδευτικό πεδίο ή το
προσωπικό πεδίο.
ε) Από την άποψη του εμπλουτισμού, της διαφοροποίησης στρατηγικών ή από
την άποψη της εκπλήρωσης καθηκόντων, και κατά συνέπεια να σχετίζονται με τη
διαχείριση ενεργειών που συνδέονται με την εκμάθηση και τη χρήση μιας ή
περισσότερων γλωσσών, και με την ανακάλυψη ή την εμπειρία άλλων πολιτισμών.
Γενικότερα, η διατύπωση των γενικών μαθησιακών στόχων από την άποψη των
καθηκόντων έχει το πλεονέκτημα, όχι μόνο για το διδάσκοντα αλλά και για το
μαθητή, ότι προσδιορίζει με πρακτικούς όρους τα αναμενόμενα αποτελέσματα, και
επίσης μπορεί να παίξει έναν βραχυπρόθεσμο παρακινητικό ρόλο καθ’ όλη τη
διάρκεια της διαδικασίας εκμάθησης27.
3.2. ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
3.2.1. ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ Η΄ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΜΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ;
Οι όροι κατάκτηση γλώσσας καθώς και εκμάθηση γλώσσας χρησιμοποιούνται στις

μέρες μας με ποικίλους τρόπους. Πολλοί τους χρησιμοποιούν εναλλακτικά ενώ άλλοι
χρησιμοποιούν τον έναν ή τον άλλον ως γενικό όρο, και τον άλλον με πιο
περιορισμένη έννοια. Έτσι η κατάκτηση της γλώσσας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
γενικός όρος ή να περιορισθεί: α) σε ερμηνείες της γλώσσας των μη φυσικών
ομιλητών από την άποψη σύγχρονων θεωριών της καθολικής γραμματικής και β) στη
γνώση που αποκτήθηκε χωρίς διδασκαλία και στην ικανότητα να χρησιμοποιούμε μία
γλώσσα που δεν είναι μητρική, ως αποτέλεσμα είτε άμεσης έκθεσης σε κείμενα είτε
άμεσης συμμετοχής σε επικοινωνιακά γεγονότα.

26
ό.π. σελ 157
27
ό.π. σελ 159

31

Σύμφωνα με την άποψη του Chomsky (1965)28 για την κατάκτηση της γλώσσας,
τα εισερχόμενα μηνύματα απλώς ενεργοποιούν τον εσωτερικό μηχανισμό της
γλωσσικής κατάκτησης ισχυριζόμενος ότι υπάρχουν αποκλειστικά γλωσσικοί
νοητικοί μηχανισμοί. Συγκεκριμένα υποστηρίζει την ύπαρξη ενός μηχανισμού
κατάκτησης της γλώσσας ο οποίος παρέχει ένα έμφυτο στον άνθρωπο πρότυπο
κατάκτησης της γλώσσας. Σύμφωνα με τα παραπάνω, προτείνει ότι ανάμεσα στην
πρόσληψη και στην παραγωγή του λόγου υπάρχει μια γλωσσική διαδικασία
ενεργοποίησης καθολικών γραμματικών αρχών, με τις οποίες είναι προικισμένοι όλοι
οι άνθρωποι.
3.2.2. ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ ΟΙ

ΜΑΘΗΤΕΣ;

Ορισμένοι θεωρητικοί πιστεύουν ότι οι ανθρώπινες ικανότητες για την
επεξεργασία πληροφοριών είναι αρκετά ισχυρές προκειμένου να είναι αρκετό ένα
άτομο να εκτεθεί σε ικανή ποσότητα κατανοητής γλώσσας για να κατακτήσει τη
γλώσσα και να μπορεί να την χρησιμοποιεί τόσο για την κατανόηση όσο και για την
παραγωγή. ΄Αλλοι πιστεύουν ότι εκτός από την έκθεση σε κατανοητά γλωσσικά
δεδομένα, η ενεργή συμμετοχή σε επικοινωνιακές συνδιαλλαγές αποτελεί ικανή και
αναγκαία συνθήκη για την γλωσσική ανάπτυξη. Και αυτοί θεωρούν ότι η ρητή
διδασκαλία ή μελέτη της γλώσσας είναι άσχετη. Στο άλλο άκρο, ορισμένοι πιστεύουν
ότι οι μαθητές, οι οποίοι έχουν μάθει τους απαραίτητους γραμματικούς κανόνες και
κάποιο λεξιλόγιο, θα είναι σε θέση να καταλαβαίνουν και να χρησιμοποιούν τη
γλώσσα υπό το πρίσμα της προηγούμενης εμπειρίας τους και του κοινού νου χωρίς να
έχουν την ανάγκη πρόβας29.
Βέβαια, οι μαθητές είναι αυτοί τους οποίους τελικά αφορούν οι διαδικασίες της
απόκτησης και της εκμάθησης της γλώσσας. Αυτοί είναι που πρέπει να αναπτύξουν
τις ικανότητες και στρατηγικές και να διεκπεραιώσουν τα καθήκοντα, τις
δραστηριότητες και τις διαδικασίες που χρειάζονται προκειμένου να συμμετάσχουν

28
Chomsky, N. (1965) Aspects of the Theory of Syntax. Μass, MIT Press. Σελ. 47-60
29

32

με αποτελεσματικό τρόπο σε επικοινωνιακά γεγονότα. Οι περισσότεροι μαθητές
μαθαίνουν ακολουθώντας τις οδηγίες και επιτελώντας τις δραστηριότητες που
καθορίζουν οι διδάσκοντες και τα διδακτικά βιβλία. Ωστόσο, αφού σταματήσει η
διδασκαλία, η περαιτέρω εκμάθηση πρέπει να είναι αυτόνομη. Η αυτόνομη εκμάθηση
μπορεί να ενισχυθεί αν το ‘να μαθαίνει κανείς πώς να μαθαίνει’ θεωρηθεί
αναπόσπαστο κομμάτι της γλωσσικής εκμάθησης, έτσι ώστε οι μαθητές να
αποκτήσουν σταδιακά την επίγνωση του τρόπου με τον οποίον μαθαίνουν, των
επιλογών που τους προσφέρονται και των επιλογών που τους ταιριάζουν
περισσότερο. Ακόμα λοιπόν και μέσα στο δεδομένο εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να
οδηγηθούν να κάνουν όλο και περισσότερες επιλογές σε σχέση με μαθησιακούς
στόχους, διδακτικό υλικό και μεθόδους εργασίας υπό το πρίσμα των δικών τους
αναγκών, κινήτρων, χαρακτηριστικών και μέσων30.
3.2.3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ
Μία από τις θεμελιώδεις μεθοδολογικές αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης
είναι ότι οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιηθούν στη γλωσσική εκμάθηση, διδασκαλία
και έρευνα, είναι εκείνες που θεωρούνται ως οι πιο αποτελεσματικές για την επίτευξη
των καθορισμένων γενικών μαθησιακών στόχων υπό το πρίσμα των αναγκών του
κάθε μαθητή μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον. Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται
από τα κίνητρα και τα χαρακτηριστικά των μαθητών καθώς και από την φύση των
ανθρώπινων και των υλικών μέσων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν31. Σε γενικές
γραμμές, περιμένουμε ότι οι μαθητές θα μάθουν μία δεύτερη ή ξένη γλώσσα (Γ2) με
έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω τρόπους: α) με το να εκτεθούν άμεσα σε
αυθεντική χρήση της Γ2, β) με το να εκτεθούν άμεσα σε ειδικά επιλεγμένα
προφορικά εκφωνήματα και γραπτά κείμενα στη Γ2, γ) με άμεση συμμετοχή σε
αυθεντικές επικοινωνιακές συνδιαλλαγές στη Γ2, δ) με άμεση συμμετοχή σε
καθήκοντα που έχουν ειδικά επινοηθεί και σχεδιασθεί στη Γ2, ε) με αυτοδιδασκαλία,

30
ό.π. σελ 163
31
ό.π. σελ 164

33

δηλαδή με (καθοδηγούμενη) αυτομελέτη, επιδιώκοντας γενικούς μαθησιακούς
στόχους και με τη χρήση όποιων διδακτικών μέσων διαθέτουν32·
3.2.4. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ

ΔΕΥΤΕΡΗΣ Ή ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ33
Το γενικό πλαίσιο των αρχών που αφορά στη μάθηση και στη διδασκαλία μιας
δεύτερης ή ξένης γλώσσας, ιδιαίτερα κατά την περίπτωση που αυτή αποτελεί όχι
μόνο το αντικείμενο, αλλά και το μέσο της διδασκαλίας σε μια σχολική τάξη, θα
μπορούσε να συνοψιστεί στα εξής σημεία:
• Η διδασκαλία της δεύτερης και ξένης γλώσσας θεωρείται περισσότερο

αποτελεσματική, όταν διδάσκεται μέσα σε ένα αυθεντικό
επικοινωνιακό περιβάλλον, στο οποίο οι μαθητές εκτίθενται σε
γλωσσικά ερεθίσματα που τους είναι κατανοητά και τα θεωρούν
ενδιαφέροντα.
• Η προσέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας, στην περίπτωση που
συνδυάζεται με τη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων τα οποία
διδάσκονται στο σχολείο, είναι πιο αποτελεσματική από την αυτόνομη
διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος.
• Η διδασκαλία της δεύτερης γλώσσας πρέπει να λαμβάνει υπόψη της
τις ιδιαίτερες ανάγκες των αλλόγλωσσων μαθητών που χρειάζονται όχι
μόνο τη γνώση της γλώσσας αλλά και τρόπους πρόσβασης στο
περιεχόμενο των σχολικών μαθημάτων.
• Η γλωσσική διδασκαλία χρειάζεται να στοχεύει στη δημιουργία
αυτόνομων μαθητών, οι οποίοι θα έχουν δυνατότητα πρόσβασης στη
γνώση, καθώς και ικανότητα μεταφοράς αυτής της γνώσης από το ένα
γνωστικό αντικείμενο στο άλλο.

32
ό.π, σελ 165
33
Ελευθερία Ζάγκα, Τα μοντέλα διδασκαλίας της γλώσσας «με βάση το περιεχόμενο» και η
αξιοποίησή τους στη διδασκαλία της δεύτερης ή ξένης γλώσσας, Διαδρομές στη διδασκαλία της
νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας, ΚΕΓ, σελ. 4-5

34

3.3. ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

3.31. ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ «ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ»
Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή το γλωσσικό μάθημα συνδυάζεται με τη

διδασκαλία του περιεχομένου των γνωστικών αντικειμένων και διαφοροποιείται από
την παραδοσιακή γλωσσική διδασκαλία, όπου το μάθημα της γλώσσας διδάσκεται
χωριστά και αυτόνομα (in isolation) είτε σε χωριστές τάξεις είτε όχι, αλλά πάντως
πλήρως αυτονομημένο από τα άλλα γνωστικά αντικείμενα34.

Η προσέγγιση αυτή έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής και ευρέως αποδεκτή κυρίως στις
ΗΠΑ και στον Καναδά, όπου και βρήκε εκτεταμένη εφαρμογή στα μεταβατικά
προγράμματα δίγλωσσης εκπαίδευσης, μέσω των οποίων οι δίγλωσσοι μαθητές
μεταβαίνουν από δίγλωσσες τάξεις σε τάξεις της κύριας εκπαίδευσης35. Στην
περίπτωση αυτή πρόκειται για μια σειρά από στρατηγικές, υλικά και δραστηριότητες,
πολιτικές και πρακτικές που μοιράζονται έναν κοινό σκοπό: την προετοιμασία των
μαθητών που μαθαίνουν μια Γ2 για την ένταξή τους σε κανονική τάξη. Την ευθύνη
του διδακτικού εγχειρήματος αναλαμβάνουν στην περίπτωση αυτή οι δάσκαλοι της
Γ2, οι οποίοι είναι ειδικευμένοι εκπαιδευτικοί, σε συνεργασία με τους διδάσκοντες
των γνωστικών αντικειμένων.
Από τα πιο διαδεδομένα μοντέλα διδασκαλίας της γλώσσας με έμφαση στο

περιεχόμενο με χρήση στρατηγικών θεωρείται το CALLA (Cognitive Academic
Language Learning Approach). Στο μοντέλο αυτό κατά τη διδασκαλία των
γνωστικών αντικειμένων του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών γίνεται
συστηματική εφαρμογή στρατηγικών που διευκολύνουν τη διαδικασία της μάθησης36.

34
νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας, ΚΕΓ, σελ. 6
35
Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση (εισαγωγή,
επιμέλεια, Μ. Δαμανάκης, μτφρ. Α. Αλεξανδροπούλου) Αθήνα: Gutenberg.
36
Genesse, F., επιμ. 1997. Educating Second Language Children. The Whole Child, the
Whole Curriculum, the Whole Community. Cambridge University Press, σελ. 1-11.

35

3.3. 2.ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ37
Η μουσική αποτελεί ένα σημαντικό εκπαιδευτικό εργαλείο, καθώς μεταξύ άλλων

μπορεί να δημιουργήσει δρόμους επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών,
μπορεί να προαγάγει τη φωνημική ενημερότητα, να εμπλουτίσει το λεξιλόγιο των
μαθητών, να στοιχειοθετήσει μία διαδικασία αφήγησης και γραφής μιας ιστορίας και
εν γένει να συμβάλει στην κατανόηση και παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου.
Υπάρχει πλήθος μελετών που έχουν ερευνήσει και επιβεβαιώσει τη θετική συμβολή
των μουσικών δραστηριοτήτων σε ποικίλους τομείς της μάθησης και έχουν εστιάσει
στις ομοιότητες μεταξύ της μουσικής δομής και της φωνολογικής και προσωδιακής
δομής της γλώσσας, καθώς η μουσική και η γλώσσα αφορούν σε ακολουθίες ήχων
που είναι οργανωμένοι στο χρόνο (προφορικός λόγος-μουσική) και στον χώρο
(γραπτός λόγος – μουσικό κείμενο).
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δομήσουν ένα σημαντικό υπόβαθρο γνώσης και να

προαγάγουν την ανάδυση του γραμματισμού, όταν ωθούν τους μαθητές να ακούσουν
και να συζητήσουν για τραγούδια, να τραγουδήσουν και να γράψουν τραγούδια.
Μέσα από κάθε καινούριο τραγούδι οι μαθητές εισάγονται σε νέες έννοιες και σε
σημασίες λέξεων, σε μία ιστορία, και έρχονται σε επαφή με τον γραπτό λόγο. Ακόμα,
η ομοιοκαταληξία, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των περισσοτέρων
τραγουδιών, βοηθά τους μαθητές να αναγνωρίζουν και να χειρίζονται τα μοτίβα των
ομοιοκατάληκτων λέξεων, δραστηριότητα που προάγει τη φωνολογική ενημερότητα.
Τέλος, τα τραγούδια συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ευχάριστης ατμόσφαιρας στη
σχολική τάξη και προάγουν μαθητοκεντρικές και επικοινωνιακές συνθήκες στη
διδασκαλία-μάθηση.
Η εκμάθηση και η μελέτη μιας ξένης γλώσσας δίνει τη δυνατότητα να έρθουμε

σε επαφή με τη λογοτεχνία, την κουλτούρα και με άτομα της χώρας όπου αυτή
ομιλείται. Αντιστοίχως, η μουσική προσφέρει πολλές ευκαιρίες για την εκμάθηση
μίας ξένης γλώσσας και την επαφή με την κουλτούρα, τη γλώσσα και τις παραδόσεις
μίας ξένης χώρας. Παρόλο που σε πρακτικό επίπεδο πολλοί εκπαιδευτικοί φαίνεται

37
Calvet, J.L .1980, La chanson dans la classe du français langue étrangère, Paris, France :
Clé International, σελ. 66-67

36

ότι αξιοποιούν το τραγούδι στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας και σχεδόν όλα τα
προγράμματα για την εκμάθηση ξένης γλώσσας εμπεριέχουν πολλά τραγούδια ως
μέσο για τη διδασκαλία-μάθηση, δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να επιβεβαιώνουν
την αξία της χρήσης του τραγουδιού στην εν λόγω διαδικασία, ενώ κάποιοι
εκπαιδευτικοί διστάζουν να το χρησιμοποιήσουν με την αιτιολογία ότι δεν έχουν
επαρκείς μουσικές γνώσεις.
Η ενεργητική ακρόαση και ειδικότερα η ακρόαση τραγουδιών αφορά σε μία

δεξιότητα που εμπεριέχεται σε όλα τα προγράμματα εκμάθησης ξένων γλωσσών και
συσχετίζεται με το μοντέλο της επικοινωνιακής-κειμενοκεντρικής χρήσης της
γλώσσας. Οι δεξιότητες ακρόασης καλλιεργούνται μέσα από το τραγούδι και
παράλληλα ο σπουδαστής έρχεται σε επαφή με ένα νέο πλαίσιο για την κατανόηση
του προφορικού λόγου. Ακόμα, εξοικειώνεται με ένα νέο λεξιλόγιο και μπορεί να
προχωρήσει στην κατανόηση και κατάκτησή του. Το κείμενο του τραγουδιού δεν
είναι εκτεταμένο και η γλωσσική επεξεργασία του μπορεί να ολοκληρωθεί στη
διάρκεια μιας διδακτικής ώρας. Επιπλέον, το τραγούδι μπορεί να εμπνεύσει και να
κινητοποιήσει τους σπουδαστές και να δώσει ποικιλία και ένα διαφορετικό χρώμα
στη διαδικασία διδασκαλίας-μάθησης. Οι θεωρητικοί του πεδίου, όμως, σημειώνουν
ότι η επεξεργασία του τραγουδιού δεν πρέπει να περιορίζεται στις άγνωστες λέξεις
και στα γραμματικά φαινόμενα, αλλά πρέπει να επεκτείνεται στην προσέγγιση αυτού
ως πολιτισμικού αγαθού, ως δείγματος καλλιτεχνικής έκφρασης από άτομο μιας
άλλης κουλτούρας. Ακόμα, δηλώνουν ότι είναι καλό τα τραγούδια που διδάσκονται
μέσα στο μάθημα να είναι διαθέσιμα στους σπουδαστές για να ακούνε και εκτός
μαθήματος, ώστε να εξοικειωθούν γρηγορότερα με την προφορά και τους τονισμούς
των λέξεων της ξένης γλώσσας 38.
Υπάρχουν αρκετά ερευνητικά ευρήματα ότι η μουσική συμβάλλει στις

δεξιότητες απομνημόνευσης39 και ότι ο ρυθμός βοηθά τα άτομα να μαθαίνουν
ευκολότερα και να διατηρούν και να ανακαλούν χωρίς δυσκολία πληροφορίες, ειδικά
όταν αυτές είναι ενταγμένες σε ένα πλαίσιο με νόημα. Οι στίχοι των τραγουδιών της
ξένης γλώσσας «αποθηκεύονται» στη μακροχρόνια μνήμη, τόσο των ενήλικων όσο

38
Boiron Michel, Chansons en classe, mode d’emploi, Le français dans le monde, 318, σελ.
55-57.
39
Lhote, E., 1995, Enseigner l’oral en interaction. Percevoir, Ecouter, comprendre. Paris,
Hachette, σελ. 70-71

37

και των παιδιών, ανακαλούνται χωρίς δυσκολία, ενώ τα τραγούδια παρέχουν
ευκαιρίες για επανάληψη χωρίς να γίνονται βαρετά αποτελώντας ευρηματικό
τέχνασμα για την απόκτηση της γλώσσας.
3.3.3. ΤΑ ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ40
Πρέπει να πούμε ότι κάθε γνωστικό στοιχείο θα μπορούσε καταρχήν να

μετατραπεί σε δραστηριότητα - παιχνίδι. Ο πιο απλός τρόπος είναι να θέσουμε
χρονικό όριο, για να γίνει μια άσκηση ("γρήγορα!") ή να χωρίσουμε τους μαθητές σε
ομάδες που λύνουν την άσκηση και αγωνίζονται, και μάλιστα να προσδιορίσουμε ένα
"βραβείο" για τον "νικητή".
Αυτό που βελτιώνεται πρώτα - πρώτα, είναι η στάση των μαθητών απέναντι στο
ίδιο το μάθημα κι απέναντι στη γλώσσα που μαθαίνουν. Αισθάνονται μέσα από τα
γλωσσικά παιχνίδια, πιο "ελεύθεροι" να εκφραστούν, ακόμη κι από το επίπεδο των
αρχαρίων, ξεπερνώντας τις αυστηρά καθοδηγημένες ασκήσεις που έχουν σκοπό να
αυτοματοποιήσουν τις νέες γνώσεις. Ξεπερνούν, από την αρχή μάλιστα, την
ανασφάλεια και τη φοβία μήπως γίνουν γελοίοι, που αισθάνεται κάθε μαθητής ξένης
γλώσσας. Καταλαβαίνουν πως η γλώσσα είναι το όχημα που θα τους φέρει πιο κοντά
στο σκοπό τους, το να προσεγγίσουν δηλαδή την πραγματικότητα, την αληθινή ζωή
και τις επικοινωνιακές της περιστάσεις. Αρχίζουν να δομούν τον προσωπικό τους
τρόπο έκφρασης, την ιδιόλεκτό τους, όπως κάθε φυσικός ομιλητής, ο οποίος
λειτουργεί κυρίως με βάση τη δημιουργικότητα. Προσεγγίζοντας μάλιστα τη γλώσσα
μέσα από γλωσσικά παιχνίδια, όπως ένα παιδί, τελικά μαθαίνουν καλύτερα, αφού
είναι ήδη παραδεκτό πως υπάρχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά στον τρόπο με τον
οποίο μαθαίνει μια ξένη γλώσσα ένα παιδί κι ένας ενήλικας.
Ένα ακόμη θετικό αποτέλεσμα των γλωσσικών παιχνιδιών και δραστηριοτήτων

στην τάξη είναι η βελτίωση επίσης της σχέσης των μαθητών με το δάσκαλο αλλά και
η θετικότερη αντιμετώπιση του λαού του οποίου τη γλώσσα μαθαίνουν. Ο δάσκαλος,

40
Η διδασκαλία της ως ξένης/ δεύτερης γλώσσας, Έκδοση Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας,
Θεσσαλονίκη, 2000

38

που πρέπει πάντα να έχει καθοδηγητικό ρόλο, εκεί εκπληρώνει πια συμβολικά την
τελική αποστολή του: γίνεται περιττός, αφού οι μαθητές μπορούν να λειτουργήσουν
ανεξάρτητα από αυτόν (αλλά κι από το διδακτικό τους εγχειρίδιο). Και μάλιστα οι
μαθητές βλέπουν, όταν το παιχνίδι τελειώνει, πως μένει η αίσθηση ότι και ο
δάσκαλος είναι ευχαριστημένος από τον εαυτό του κι από την τάξη του. Το γεγονός
πάλι ότι, σε ένα γλωσσικό παιχνίδι, ιδίως σε ένα παιχνίδι ρόλων, οι μαθητές
"βιώνουν" το πώς σκέφτεται και συμπεριφέρεται ένας Έλληνας, τονώνει το
ενδιαφέρον τους και αναπτύσσει τα κίνητρά τους να γνωρίσουν την Ελλάδα και τους
Έλληνες.
Το ίδιο το μάθημα γίνεται, χάρη στα γλωσσικά παιχνίδια, πιο αποτελεσματικό,

μέσα σε ατμόσφαιρα που διευκολύνεται από τη χαρά των μαθητών που παίζουν.
Ακόμη, οι πιο πολλές από τις δραστηριότητες που μπορούμε να σκεφτούμε
ταιριάζουν σε περισσότερα από ένα επίπεδα ή έχουν ευέλικτο χαρακτήρα. Μπορούμε
να τα εφαρμόσουμε σε κάθε τάξη, απλουστεύοντας ή δυσκολεύοντάς τα, ανάλογα με
το επίπεδο των μαθητών μας.
Μερικοί μαθητές που είναι πιο ντροπαλοί, που δεν εκφράζονται μπροστά σε
ολόκληρη την τάξη, βρίσκουν πιο εύκολο να εκφραστούν σε μία μικρή ομάδα
μαθητών και ξεπερνούν τις αναστολές τους. Πολλοί αισθάνονται μάλιστα
"απελευθερωμένοι", όταν παριστάνουν κάποιον σε ένα παιχνίδι ρόλων. Έχουν
μεγαλύτερη άνεση να εκφραστούν σαν ζαχαροπλάστες ή αστροναύτες, σαν γιαγιάδες
ή σαν παιδιά, σαν φυλακισμένοι ή σαν καλλιτέχνες, σαν καπετάνιοι ή σαν εκβιαστές.
Σκηνοθετούν τους εαυτούς τους κι αυτό το βρίσκουν ενδιαφέρον. Τα κίνητρά τους να
μάθουν τη γλώσσα διευρύνονται, ο ενθουσιασμός τους μεγαλώνει. Και να είστε
σίγουροι ότι σε ένα παιχνίδι μπορούν να βρεθούν ρόλοι για όλους. Ανάλογα, για
παράδειγμα, με το χαρακτήρα ή τις γλωσσικές ικανότητες κάποιων, μερικοί μπορεί
να είναι οι "πρόεδροι" στις συζητήσεις, οι "αρχηγοί" του παιχνιδιού, οι "διαιτητές", οι
"γραμματείς" που θα κρατούν σημειώσεις, ή οι "ελεγκτές" που θα βλέπουν κατά πόσο
χρησιμοποιείται η μητρική γλώσσα των μαθητών στο παιχνίδι και θα αφαιρούν
βαθμούς.

39

3.3.4. Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ41
Για να οργανωθεί από τον εκπαιδευτικό μία διδασκαλία με βάση τις στρατηγικές
θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ορισμένες παράμετροι, ώστε να δημιουργηθεί το
απαραίτητο πλαίσιο στην τάξη που θα επιτρέψει την εφαρμογή τους. Όλες οι
προσεγγίσεις που σχετίζονται με τις στρατηγικές συγκλίνουν λίγο έως πολύ ως προς
την οργάνωση του μαθήματος στα εξής σημεία:
Πρώτα από όλα ενδιαφέρει η σύνθεση της τάξης, αν δηλαδή αποτελείται όσον
αφορά το μαθησιακό στιλ των μαθητών, από οπτικούς, ακουστικούς ή κιναισθητικούς
μαθητές. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στον διδάσκοντα να επιλέξει το κατάλληλο
υποστηρικτικό υλικό, που μπορεί να είναι μια εικόνα ή ένα μουσικό κομμάτι, ενώ
επίσης σημαντικό είναι να γνωρίζει τα ενδιαφέροντα των μαθητών και τα κίνητρα
που έχουν για μάθηση.
Στη συνέχεια, ενδιαφέρει το ίδιο το διδακτικό υλικό ή το εγχειρίδιο που θα

αξιοποιηθεί. Το καθένα από τα είδη κειμένων έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά που
μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία. Ενώ η τρίτη παράμετρος αφορά
επιμέρους στρατηγικές που εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Τέτοια
είναι η προσεκτική ανάγνωση για ιδέες κλειδιά, η σύγκριση και η αναγνώριση της
ομοιότητας ή της αντίθεσης σε ένα κείμενο ή η αναγνώριση των διαρθρωτικών
λέξεων των παραγράφων.
3.4. Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ42
Η ελληνική γλώσσα ως αντικείμενο διδασκαλίας αντιμετωπίζεται τις

περισσότερες φορές ως ένα σύστημα κανόνων γραμματικής και σύνταξης, η γνώση
των οποίων, μαζί με τη γνώση ενός όγκου λεξιλογίου, πιστοποιεί και τη γνώση της
γλώσσας. Η γνώση, ωστόσο, της δομής της γλώσσας δεν αποτελεί αρκετή

41
νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας, ΚΕΓ, σελ 15
42
http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/thema_e9/e_8_thema.htm Ανακτήθηκε από το
διαδίκτυο στις 8/8/2016

40

προϋπόθεση για την επιτέλεση μιας επικοινωνιακής πράξης. Ανάμεσα σε αυτούς που
μιλούν τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα συχνά συναντάει κανείς ανθρώπους οι οποίοι
μιλούν ευχερώς -με ή χωρίς γραμματικά λάθη-, χωρίς να γνωρίζουν τους κανόνες της
γραμματικής ή σύνταξης της γλώσσας (γιατί οι περισσότεροι ομιλητές αυτής της
κατηγορίας έχουν μάθει να μιλούν σε κάποιο φυσικό περιβάλλον), καθώς επίσης και
ανθρώπους οι οποίοι γνωρίζουν τους κανόνες αλλά δυσκολεύονται στη χρήση της
γλώσσας. 'Όλοι όσοι ασχολούνται με τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας
γνωρίζουν αυτό το φαινόμενο του "δομικά ικανού", αλλά δίχως "επικοινωνιακή
ικανότητα" μαθητή. Γλωσσική δομή και γλωσσική χρήση λοιπόν είναι το δίπτυχο
πάνω στο οποίο αρθρώνεται η γλωσσική διδασκαλία.
'Eχουν προταθεί πολλές μέθοδοι και προσεγγίσεις στη διδασκαλία ξένων

γλωσσών που διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη βαρύτητα που δίνεται κατά τη
διδασκαλία στη δομή ή στη χρήση της γλώσσας. Αναφέρουμε επιλεκτικά και
επιγραμματικά τις πιο γνωστές:
-Γραμματικομεταφραστική μέθοδος
-'Aμεση μέθοδος
-Προφορική προσέγγιση και η μέθοδος εκμάθησης μέσα από καταστάσεις
-Σιωπηλή Μέθοδος
-Δομική προσέγγιση
-Επικοινωνιακή προσέγγιση
Τα τελευταία χρόνια επικρατέστερο στον χώρο της διδασκαλίας ξένων γλωσσών

είναι το μοντέλο της επικοινωνιακής προσέγγισης (Ε.Π.). Εδώ η λέξη-κλειδί είναι
η επικοινωνία και η βασική άποψη είναι ότι η γλώσσα αποτελεί ένα εργαλείο για
διαπροσωπική επικοινωνία που συμβαίνει μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό
περιβάλλον το οποίο ορίζεται από την κατάσταση της επικοινωνίας, το θέμα που
διαπραγματεύεται αυτή, τους ρόλους των συνομιλητών κλπ. Με αυτό τον τρόπο η
Επικοινωνιακή Προσέγγιση προσπαθεί να ενώσει για χάρη της γλωσσικής
διδασκαλίας και εκμάθησης τους δύο πόλους που αναφέραμε: τη δομή και τη χρήση.
'Έτσι διαμορφώνεται μια προσέγγιση η οποία δίνει ένα πολύ συγκεκριμένο
περιεχόμενο στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας, καθώς αντιμετωπίζει τη γλωσσική

41

ικανότητα ως "δεξιότητα" και όχι ως "γνώση". Η δεξιότητα στην επικοινωνιακή
χρήση της γλώσσας αναλύεται στα διάφορα συστατικά της, τα οποία αποτελούν τις
βασικές κατηγορίες με βάση τις οποίες διαμορφώνεται το υλικό για τη διδασκαλία
της γλώσσας. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες:
-περίσταση επικοινωνίας,
-θέματα επικοινωνίας
-γλωσσικές λειτουργίες
-έννοιες γενικές και ειδικές
-γλωσσικά στοιχεία.
Το περιεχόμενο της γλωσσικής διδασκαλίας ορίζεται με βάση αυτούς τους

άξονες, αλλά, κάθε φορά, σύμφωνα με τις ανάγκες του μαθητικού κοινού προς το
οποίο αυτή απευθύνεται. Αν, π.χ. αυτός που μαθαίνει ελληνικά είναι ένας επισκέπτης
για τουρισμό στην Ελλάδα, οι καταστάσεις επικοινωνίας που θα περιλάβουμε στο
διδακτικό υλικό μας θα είναι αυτές που συμβαίνουν σε ένα εστιατόριο, στην αγορά,
στο αεροδρόμιο/σταθμό/λιμάνι, σε ένα ταξιδιωτικό γραφείο κλπ. Οι θεματικές
περιοχές αντίστοιχα θα περιλαμβάνουν την αγορά, καταναλωτικά προϊόντα,
διατροφή, ταξίδια, καιρικές συνθήκες, υπηρεσίες κλπ. Οι γλωσσικές λειτουργίες θα
περιλαμβάνουν αυτά που θα πρέπει να μπορεί να κάνει ο ομιλητής στις παραπάνω
καταστάσεις, δηλαδή να χαιρετάει, να ζητάει πληροφορίες, να αγοράζει, να πληρώνει,
να παραγγέλνει, να εκφράζει μια επιθυμία κλπ. Οι έννοιες και τα γλωσσικά στοιχεία
θα οριστούν σύμφωνα με τις γλωσσικές λειτουργίες και τις θεματικές περιοχές που
έχουν επιλεγεί για να διδαχτούν. Υπάρχει δηλαδή συσχετισμός μεταξύ των
γλωσσικών λειτουργιών, των καταστάσεων επικοινωνίας, των θεμάτων επικοινωνίας,
των εννοιών και των γλωσσικών σχημάτων που τα εκφράζουν.
Η επιλογή και η διαμόρφωση του περιεχομένου της διδασκαλίας γίνεται με βάση

τις γλωσσικές ανάγκες των μαθητών και με στόχο να εξυπηρετηθούν αυτές οι
γλωσσικές ανάγκες. Αυτό αποτελεί βασική αρχή της Επικοινωνιακής Προσέγγισης
και πρέπει να αποτελεί το πρώτο βήμα στην προετοιμασία του δασκάλου: να
αναγνωριστούν και να οριστούν οι πραγματικές γλωσσικές ανάγκες αυτών που
μαθαίνουν τη γλώσσα, έτσι ώστε να υπάρχει κάποιος σκοπός στη διαδικασία της

42

μάθησης που να είναι ορατός τόσο για τον δάσκαλο όσο και για τον μαθητή, και να
είναι επίσης και εφικτός.
Κυκλοφορούν πολλά βιβλία για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως

ξένης και για διαφορετικά επίπεδα. Περισσότερα είναι αυτά που απευθύνονται σε
αρχάριους. Μπορεί αυτός που πρόκειται να διδάξει τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα να
χρησιμοποιήσει κάποια από αυτά, ανάλογα με το επίπεδο και το είδος των μαθητών
στους οποίους πρόκειται να διδάξει· ή, ακόμη, μπορεί να διαλέξει στοιχεία από
διάφορες εκδόσεις για να διαμορφώσει ένα υλικό που είναι το πιο κατάλληλο κατά τη
γνώμη του. Ακόμη μπορεί κανείς να σχεδιάσει ένα δικό του υλικό -πράγμα που
γίνεται συνήθως- δημιουργώντας διαλόγους, κείμενα, σενάρια για παιχνίδι
ρόλων επιλέγοντας τραγούδια, παιχνίδια, ώστε να διαμορφώσει έτσι την εκπαιδευτική
ατμόσφαιρα που ταιριάζει καλύτερα σε αυτόν και στην ομάδα των μαθητών του.

43

4. Η κουλτούρα στη διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας:
η περίπτωση του ελληνικού πολιτισμού
Aimer la beauté, c’est voir la lumière.
C’est ce qui fait le flambeau de l’Europe,
C’est-à-dire de la civilisation, a été porté d’abord par la Grèce,
Qu’il a passé à l’Italie, qu’il a passé à la France43.
Les Misérables (1862), Victor Hugo
Références de Victor Hugo
4.1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ;
Ο Γάλλος εθνολόγος Claude Lévi-Strauss, υπογραμμίζει ότι η φύση και η

κουλτούρα αντιπροσωπεύουν τις δυο βασικές κατηγορίες στις οποίες οι άνθρωποι
διαιρούν τα σημασιακά σύμπαντα. Πιο αναλυτικά, στις αναπτυγμένες βιομηχανικές
κοινωνίες η κουλτούρα ορίζεται «από όσα οι άνθρωποι αποδέχονται ως θετικά για τη
ζωή τους, ενώ αντίθετα η φύση ορίζεται από όσα οι άνθρωποι απορρίπτουν ως
αρνητικά44».
Σύμφωνα με το Σύγχρονο Λεξικό της Εκπαίδευσης της Εγκυκλοπαίδειας Larousse45 η
κουλτούρα ορίζεται ως το σύνολο του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε, αισθανόμαστε,
αντιλαμβανόμαστε, σκεφτόμαστε, εκφραζόμαστε, αντιδρούμε. Είναι ακόμη το σύνολο όχι
μόνο του τρόπου ζωής, των πεποιθήσεων, των γνώσεων, των επιτευγμάτων, των εθίμων, των
παραδόσεων, αλλά και των θεσμών, των προτύπων, των αξιών, των ηθών, της αναψυχής, της
βούλησης.
Για τον Porcher (1995) «μια κουλτούρα είναι ένα σύνολο κοινών πρακτικών,
προκειμένου να βλέπουμε, να σκεφτόμαστε και να πράττουμε, γεγονός το οποίο συμβάλλει

43
http://dicocitations.lemonde.fr/citations/citation-84178.php Ανακτήθηκε στις 19/7/2016
44
Claude Lévi-Strauss, (1973) «Anthropologie structural deux», Paris, Plon, σελ. 374-377
45
Renald Legendre, Dictionnaire actuel de l’éducation, Larousse, Éditeur: Guérin, 2011.

44

στον καθορισμό της ιδιότητας του ατόμου, δηλαδή, της κοινόχρηστης κληρονομιάς, της
οποίας τα προϊόντα αποτελούν μέρος της ταυτότητά τους»46.
Επίσης, όλες οι κοινωνικές δραστηριότητες συμβάλλουν στην εγκαθίδρυση μιας

κουλτούρας. Υπό αυτή την έννοια, κουλτούρα είναι η λογοτεχνία, η μουσική, η ζωγραφική, η
τέχνη, κ.τ.λ. Με άλλα λόγια, εννοούμε την «καλλιεργημένη» κουλτούρα (culture cultivée).
Από την άλλη, υπάρχει και η «ανθρωπολογική» κουλτούρα (culture anthropologique), η
οποία είναι όλοι οι τρόποι να ζεις και να συμπεριφέρεσαι47.
4.2. Η ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Η διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας δεν περιορίζεται μόνο στις βασικές

γλωσσικές δομές της, αλλά επεκτείνεται και στη χρήση των πολιτιστικών στοιχείων
και στην περαιτέρω αξιοποίησή τους, μέσω των οποίων μαθητές και δάσκαλοι
γίνονται μύστες του εκάστοτε πολιτισμού. Η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο
συνεννόησης ή ένα μέσον επικοινωνίας. Αποτελεί τον φορέα και τον εκφραστή
ιδεών, αξιών και αντιλήψεων. Αυτό σημαίνει ότι η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας
συνεπάγεται, ως έναν βαθμό, και την ταυτόχρονη κατανόηση αλλά και υιοθέτηση του
αντίστοιχου πολιτισμού48.
Σκεπτόμενοι, λοιπόν, ότι η κάθε γλώσσα συμβαδίζει με τον πολιτισμό της,

αντιλαμβανόμαστε ότι τα πολιτιστικά στοιχεία είναι ένας πολύ σημαντικός
παράγοντας στη διαδικασία εκμάθησης των ξένων γλωσσών. Δεδομένης της
παραπάνω παρατήρησης οι συγγραφείς των εγχειριδίων διδασκαλίας των ξένων
γλωσσών περιλαμβάνουν πολλές πληροφορίες που αναφέρονται στα ήθη και τα
έθιμα, στη θρησκεία, στις αντιλήψεις και στους θεσμούς, στον τρόπο ζωής και τις
αξίες στην ιστορία, στη λογοτεχνία, στο φυσικό περιβάλλον, στην οικονομία, της
κοινότητας η οποία χρησιμοποιεί τη διδασκόμενη γλώσσα. Η παρουσία και χρήση

46
Κιγιτσιόγλου-Βλάχου Αικατερίνη, «Διδακτική των ξένων γλωσσών, Ενότητα 1: langue et
Culture: éclaircissements des notions», Α.Π.Θ, Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα-Τμήμα
Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΣΠΑ 2007-2013, σελ. 31
47
ό.π. σελ. 30
48
Ν. Μήτσης. (1998). Στοιχειώδεις αρχές και μέθοδοι της Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας.
Εισαγωγή στη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας, σελ. 70-72. Αθήνα,
Εκδόσεις Gutenberg

45

αυτών των πληροφοριών αποσκοπεί στην ενημέρωση και στην εξοικείωση του
μαθητή με τις διάφορες και ποικίλες όψεις και πλευρές του πολιτισμού της ξένης
χώρας, προκειμένου να τον φέρει πιο κοντά στη νοοτροπία του λαού της και να τον
κάνει όχι απλώς ανεκτικό αλλά, όσο το δυνατόν, πιο φιλικό προς αυτήν. Από όλα τα
παραπάνω γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό πως η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας σημαίνει
την ταυτόχρονη εξοικείωση με έναν άλλο πολιτισμό49.Με άλλα λόγια, η σωστά
οργανωμένη διδασκαλία της γλώσσας, δεν αποτελεί μόνο την επαφή με τις λέξεις ως
μέσον επικοινωνίας αλλά και την έμπρακτη επαφή με τα σύμβολα τόσο έκφρασης της
σκέψης όσο και της όλης δράσης ενός λαού, δηλαδή αποτελεί την οδό άμεσης
πρόσβασης σ' έναν πολιτισμό50. Εξάλλου, καμιά κουλτούρα δεν μπορεί να ζήσει
ανεξάρτητα από τη δομή της φυσικής γλώσσας που την εκφράζει αλλά και καμιά
γλώσσα δεν μπορεί να ζήσει ανεξάρτητα από την κουλτούρα που την αντιστοιχεί.
Συνεπώς, καθεμιά διαμορφώνει την άλλη και συνάμα διαμορφώνεται από αυτήν51.
Διαπιστώνεται, λοιπόν, ότι η γλώσσα κάθε λαού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος

της κουλτούρας και της μοναδικότητάς του. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η διδασκαλία
της, ως ξένη γλώσσα, δεν θα πρέπει να είναι μονόπλευρη. Βέβαια, το λεξιλόγιο, η
γραμματική και το συντακτικό αποτελούν τις θεμελιώδεις βάσεις για τη σωστή
εκμάθησή της. Ωστόσο, αν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε μια διδασκαλία
ολοκληρωμένη είναι απαραίτητο να συμπεριλάβουμε στοιχεία κουλτούρας και
πολιτισμού. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντική η επιλογή μιας μεθόδου σύγχρονης,
επίκαιρης και συμβατής με την ελληνική καθημερινότητα. Τα κεφάλαια των βιβλίων
πρέπει να είναι εμπλουτισμένα με πολιτιστικά στοιχεία και να είναι δοσμένα έτσι
ώστε να κινητοποιείται το ενδιαφέρον του εκάστοτε μαθητή, κάνοντας ταυτόχρονα
πιο αποδοτική τη διδασκαλία. Ερχόμενοι σε επαφή, λοιπόν, με τη ελληνική

49
50
«Η γλώσσα ως πρόσβαση στον πολιτισμό»,( άρθρο) Γ. Μπαμπινιώτης
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=174233 Ανακτήθηκε στις 19/7/2016
51
Η Συνάντηση Γλώσσας- Κουλτούρας στη Νεοελληνική Διάλεκτο της Καλαβρίας,
Ερατοσθένης, Γ. Καψωμένος, Επιστημονική ανακοίνωση στο Διεθνές Συνέδριο «Cultura e
lingua greca nell’Italia del Sud. 13-15 Μαΐου 1994, από την Εταιρεία Ελληνοφώνων «Γιαλό
του Βούα»

46

πραγματικότητα, οι μαθητές καταλαβαίνουν ότι τα ελληνικά δεν είναι απλώς μια
γλώσσα που συναντάνε στα βιβλία, αλλά μια γλώσσα ζωντανή που μιλιέται. Έχοντας
επίσης εικόνες αλλά και ήχους από την Ελλάδα αντιλαμβάνονται καλύτερα αυτή την
πολυσύνθετη γλώσσα.
Συνοψίζοντας, παρατηρούμε ότι αν τελικά η γλώσσα είναι «συμβολικός οδηγός

προς την κουλτούρα και την κοινωνική πραγματικότητα» η σύνδεση της γλωσσικής
διδασκαλίας με τα στοιχεία του πολιτισμού είναι ακριβώς το σημαντικότερο ίσως
σημείο που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον των μαθητών για την ελληνική ως ξένη
γλώσσα. Και αυτό γιατί η πολιτιστική διάσταση δίνει στο μάθημα τα στοιχεία ενός
αληθινού ταξιδιού και μάλιστα σε διαφορετικές, και σημαντικές, χρονικές περιόδους
ενός πολιτισμού που με πολλούς τρόπους συνδέθηκε με τον παγκόσμιο πολιτισμό. Οι
ομοιότητες αλλά κυρίως οι διαφορές του ελληνικού πολιτισμού και του πολιτισμού
άλλων λαών είναι αυτό που φαίνεται το πιο ενδιαφέρον στους μαθητές. Ο ελληνικός
τρόπος ζωής και σκέψης, στα σημεία ακριβώς που διαφοροποιείται από τη δική τους
κουλτούρα, τους φαίνεται εξαιρετικά γόνιμος52.
4.2.1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ;
Σύμφωνα με το Μήτση (1998)53 ο πολιτισμός αποτελεί γενικά ένα σύνολο

αντιλήψεων, ιδεών, αξιών, στάσεων, τρόπων σκέψης και δράσης που χαρακτηρίζουν
μια ανθρώπινη κοινότητα σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Με άλλα λόγια, ο
πολιτισμός είναι ένας τρόπος σύλληψης, οργάνωσης και ταξινόμησης της
πραγματικότητας, ο οποίος ταιριάζει σε μια συγκεκριμένη ανθρώπινη κοινότητα.
Εξάλλου, ο πολιτισμός είναι πρωτίστως και προπάντων ένα

ιδιαίτερο σύστημα αξιών, είναι δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο τοποθετείται ένας
λαός ιστορικά απέναντι στη σχέση τού ανθρώπου με τον κόσμο του, τους άλλους

52
Γεωργιάδου, Ι. (2000) Διδάσκοντας τη νέα Ελληνική σε πολυεθνικές Ομάδες Ενηλίκων,
53

47

ανθρώπους αλλά και το γενικότερο περιβάλλον του καθώς και τι προτεραιότητες και
επιλογές θέτει γενικά για τον άνθρωπο. Συνεπώς, κάθε πολιτισμός σε παγκόσμιο
επίπεδο είναι, κατά βάση, μια μορφή ανθρωπισμού, ανάλογα με τη θέση που δίνει
στον άνθρωπο και στην καλλιέργεια της προσωπικότητάς του μέσα από το σύστημα
αξιών που υιοθετεί. Μέσα στις αξίες αυτές συμπεριλαμβάνεται και η γλώσσα ενός
λαού και κατ'επέκταση ενός πολιτισμού, διότι αποτελεί την έκφραση άλλων μορφών
τού πολιτισμού54.
Πιο αναλυτικά, ο πολιτισμός ενός λαού είναι όλα τα δημιουργήματά του55:

• η γλώσσα και η γραφή
• τα ήθη και τα έθιμα
• οι ιδέες και οι παραδόσεις
• οι γιορτές και τα πανηγύρια
• τα τραγούδια, τα παραμύθια
• οι τέχνες και οι επιστήμες
• η θρησκεία
• οι καθημερινές συνήθειες
• η κοινωνική και πολιτική οργάνωση
• οι εργασίες και τα επαγγέλματα
• τα ρούχα και τα φαγητά
• τα κείμενα
Όλα αυτά τα δημιουργήματα συμβάλλουν στη βελτίωση ενός λαού στην

καθημερινότητά του και τα ονομάζουμε επιτεύγματα, τα οποία φανερώνουν το
επίπεδο του πολιτισμού του λαού του. Ο πολιτισμός διαχωρίζεται περαιτέρω σε υλικό
πολιτισμό καθώς και σε πνευματικό πολιτισμό. Από τη μια, ο υλικός πολιτισμός
αποτελεί όλα τα υλικά δημιουργήματα που βοηθούν και διευκολύνουν την
καθημερινή ζωή του ανθρώπου. Από την άλλη, ο πνευματικό πολιτισμός αποτελεί

54
Η γλώσσα ως πρόσβαση στον πολιτισμό, Γ. Μπαμπινιώτης
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=174233 Ανακτήθηκε στις 21/7/2016
55
Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης
Ενηλίκων-Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, «Στοιχεία Ελληνικού Πολιτισμού»,
Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων ΙΙΙ, 2008, Επιστημονική Ευθύνη-Συγγραφή: Αντώνιος
Μαστραπάς, σελ. 7, 8

48

όλα τα πνευματικά δημιουργήματα, ιδιαίτερα εκείνα που τα έφτιαξε ο ανθρώπινος
νους τόσο για να καλυτερεύσει το επίπεδο της ζωής του όσο και για να ευχαριστήσει
την ψυχή και το πνεύμα του. Πολλές φορές στις συζητήσεις που κάνουμε
χρησιμοποιούμε τη λέξη πολιτισμός με τη σημασία των πνευματικών επιτευγμάτων
του ανθρώπου.
Επιπλέον, ο πολιτισμός ενός λαού μπορεί να διαφέρει ή και να μοιάζει σε

ορισμένα στοιχεία με τους άλλους πολιτισμούς, τους πολιτισμούς άλλων λαών. Τα
χαρακτηριστικά του πολιτισμού ενός λαού τα πληροφορούμαστε μελετώντας την
πορεία του μέσα στο χρόνο, μαθαίνοντας το παρελθόν του, δηλαδή μαθαίνοντας μέσα
από την ιστορία του. Η ιστορία κάθε λαού αρχίζει από τη στιγμή εκείνη που
υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για αυτόν. Συνεπώς, η ιστορική εποχή αρχίζει από τότε
που ένας λαός χρησιμοποιεί τη γραφή.
Ο πολιτισμός κάθε λαού, κάθε χώρας διαφέρει από εποχή σε εποχή σε

επίπεδο χαρακτηριστικών γνωρισμάτων. Αυτές τις αλλαγές των χαρακτηριστικών
γνωρισμάτων τις ονομάζουμε «εξέλιξη» του πολιτισμού. Ωστόσο, σημαντικοί
πολιτισμοί δεν εξελίχτηκαν, αλλά εξαφανίστηκαν με το πέρασμα των χρόνων, διότι
δεν δέχτηκαν την επίδραση άλλων πολιτισμών. Βέβαια, μπορεί ο πολιτισμός ενός
λαού να συνεχίσει να ζει και να αλλάζει τα χαρακτηριστικά του με το πέρασμα των
αιώνων. Ζωντανό παράδειγμα αποτελεί η ιστορία του ελληνικού λαού. Από τη μελέτη
της ιστορίας των Ελλήνων μπορούμε να γνωρίσουμε την εξέλιξη και τις διαφορετικές
μορφές του πολιτισμού τους.

49

4.3. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Στο κεφάλαιο αυτό θα δούμε αναλυτικά την εξέλιξη του Ελληνικού

Πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο γεγονός το οποίο κάνει εμφανή την παρουσία του
παντού ανά τον κόσμο.
4.3.1. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ56
Ο Ελληνισμός έπαιξε πρωτέυοντα ρόλο στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά,

αφού χάρη σ’αυτόν καρποφόρησαν οι Επιστήμες, οι Τέχνες, η Φιλοσοφία, η
Αρχιτεκτονική, η Ρητορική, η Δημοκρατία, η Ιστοριογραφία, οι Ηθικές αξίες
(«μέτρον άριστον» και μηδέν άγαν»). Πιο συγκεκριμένα, ο σύγχρονος κόσμος
οφείλει στους αρχαίους Έλληνες, διότι αυτοί προσδιόρισαν για πρώτη φορά τις
κατηγορίες σκέψης που έχουμε ως σήμερα, διαμόρφωσαν τα κυριότερα πνευματικά
μας εργαλεία δίνοντας συγκεκριμένο περιεχόμενο στις ηθικές αξίες και αρχές μας.
Γενικά, ανακαλυψαν την επιστημονική έρευνα και διατύπωσαν τα πρώτα ερωτήματα
προσπαθώντας να τα απαντήσουν με επιτυχία. Ανύψωσαν ακόμη όλες τις μορφές της
τέχνης σε τέτοιο βαθμό ώστε όλα τα σύχρονα παγκόσμια ρεύματα να πηγάζουν από
την ελληνική τέχνη.
4.3.2. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ57
Αρχικά ο ελληνικός πολιτισμός διαθόθηκε σε πολλούς λαούς μέσω των

ελληνικών αποικιών (8ος-6ος αιώνας π.Χ.). Την περίοδο των ελληνιστικών χρόνων
(μέσα 4ου αιώνα π.Χ.) το κέντρο του Ελληνισμού, μετατοπίζεται, με την εκστρατεία
του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από τη Δύση στην Ανατολή, όπου ιδρύθηκαν πολλές
πόλεις εξελισσόμενες σε μεγάλα πνευματικά κέντρα, με αποτέλεσμα ο ελληνικός
πολιτισμός να διαδοθεί σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο. Ακολουθεί η ρωμαϊκή

56
Ιστορία των Ελλήνων, Κλασικοί Χρόνοι, τόμος 3, εκδόσεις Δομή, σελ 526
57
Bengtson H., Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος: Από τις απαρχές μέχρι τη Ρωμαϊκή
αυτοκρατορία, μετ. Α. Γαβρίλης, Μέλισσα, Αθήνα 1979, σελ. 80, 271, 446

50

κατάκτηση (146 μ.Χ.-5ος αιώνας), κατά τη διάρκεια της οποίας η πολυτέλεια και τα
πνευματικά αγαθά του ελληνικού πολιτισμού επηρέασαν τους κατακτητές Ρωμαίους.
4.3.3. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ-Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ58
Οι πρώτοι αιώνες από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης μία νέα εποχή για τον
Ελληνισμό. Πιο συγκριμένα, στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε ένα είδος
Πανεπιστημίου εκείνης της εποχής, που ονομαζόταν «Πανδιδακτήριο» και στο οποίο
τα μαθήματα διδάσκονταν τόσο στην ελληνική όσο και στη λατινική γλώσσα. Επίσης,
κατά την περίοδο αυτή η χριστιανική σκέψη ενώθηκε με την ελληνική πολιτιστική
παράδοση. Κατά συνέπεια, οι τέχνες απέκτησαν σταδιακά νέα χαρακτηριστικά
γνωρίσματα επηρεασμένες από το Χριστιανισμό, ενώ στην αρχιτεκτονική
δημιουργήθηκε ένας καινούργιος τύπος ναού, ο οποίος είχε ορθογώνιο σχήμα και στο
επάνω μέρος ημισφαιρική στέγη (τρούλος) μοιάζοντας με τον ουρανό.
Ακολουθεί η περίοδος από τον έβδομο ως τον δωδέκατο αιώνα59, κατά την οποία
η Βυζαντινή αυτοκρατορία χάνει εδάφη. Πιο αναλυτικά, περιορίζεται σε περιοχές που
κατοικούνταν κυρίως από ελληνικούς πληθυσμούς, δηλαδή στα νότια της
Βαλκανικής και στη Μικρά Ασία, όπου μιλιόταν η ελληνική γλώσσα και ήταν
συνάμα διαδεδομένος ο ελληνικός πολιτισμός. Αυτή την περίοδο όχι μόνο οι Σλάβοι
και οι Βούλγαροι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα βόρεια της Βαλκανικής χερσονήσου,
αλλά και οι Άραβες κατέλαβαν παράλληλα τις ανατολικές επαρχίες της
αυτοκρατορίας. Η εγκατάσταση αυτών των λαών οδήγησε στον εξελληνισμό της
αυτοκρατορίας επικρατώντας το ελληνικό στοιχείο, στην αυτοκρατορία όμως
συνέχισαν να κατοικούν και άλλοι λαοί. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι από τον 7ο
αιώνα χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στη δημόσια ζωή η ελληνική γλώσσα αντί της
λατινικής. Έτσι, τα ελληνικά έγιναν σταδιακά η επίσημη γλώσσα του βυζαντινού
κράτους.
Κατά τον 10ο αιώνα παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη του βυζαντινού πολιτισμού.
Χαρακτηριστικά, η διάσωση των κλασικών κειμένων από τους Βυζαντινούς, γεγονός

58
Ιστορία των Ελλήνων, Πρωτοβυζαντινοί χρόνοι, τόμος 5, εκδόσεις Δομή, σελ 14-39
59
Ιστορία των Ελλήνων, Μεσοβυζαντινοί χρόνοι, τόμος 6, εκδόσεις Δομή, σελ 368, 434, 468

51

το οποίο αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προσφορές των Βυζαντινών στο
νεότερο πολιτισμό. Ο ενθουσιασμός των Βυζαντινών για τα κλασικά γράμματα
έπαιρνε διάφορες μορφές. Με άλλα λόγια, οι λόγιοι και κυρίως οι ιστορικοί, οι
ρήτορες, οι φιλόσοφοι και οι γραμματικοί κατέβαλλαν μεγάλες προσπάθειες για να
μιμηθούν το ύφος και τη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων αλλά σπάνια το πετύχαιναν.
Βέβαια, με την προσπάθεια αυτή, που προϋπέθετε εξονυχιστική μελέτη, συχνά και
αποστήθιση των αρχαίων κειμένων, αποδεικνύεται το πάθος των μορφωμένων
Βυζαντινών για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό.
Ο λαός της αυτοκρατορίας θαύμαζε τους αγώνες και τις ηρωικές πράξεις των
ακριτών, δηλαδή των στρατιωτών που φύλαγαν τα σύνορα από τις επιδρομές των
Αράβων. Οι αγώνες των ακριτών έγιναν τραγούδια, τα λεγόμενα ακριτικά τραγούδια
που προέρχονται απ’ όλες τις περιοχές της αυτοκρατορίας. Τα τραγούδια αυτά είναι ο
πυρήνας για τη δημιουργία ενός μεγάλου ποιήματος, δηλαδή του «έπους του Διγενή
Ακρίτα», το οποίο γράφτηκε από κάποιο ανώνυμο μορφωμένο Το έπος του Διγενή
Ακρίτα φτιάχτηκε με τον ίδιο τρόπο που έγιναν και τα ομηρικά έπη.
Όσον αφορά στις σχέσεις του Βυζαντίου με τους άλλους λαούς, να σημειωθεί
ότι οι Σλάβοι, οι Βούλγαροι, οι Ρώσοι και οι Ούγγροι γνώρισαν το βυζαντινό
πολιτισμό, αφού προηγουμένως δέχτηκαν το χριστιανισμό. Ο βυζαντινός πολιτισμός
διαδόθηκε επίσης, όταν βυζαντινές πριγκίπισσες παντρεύονταν ξένους ηγεμόνες
μεταφέροντας τα ελληνοχριστιανικά ήθη και έθιμα στις χώρες τους, αποτελώντας
υπόδειγμα του τρόπου ζωής για τους λαούς αυτούς. Έτσι, για πρώτη φορά πολλοί
λαοί, που κατοικούσαν πέρα από τα βόρεια και τα δυτικά σύνορα, έρχονταν σε επαφή
με ένα τόσο εξελιγμένο πολιτισμό.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους60 κατόρθωσε

να την ανακαταλάβει από τους Δυτικούς ο Μιχαήλ Παλαιολόγος (1261). Την περίοδο
που κυβέρνησαν οι Παλαιολόγοι έγιναν προσπάθειες να σωθεί ό,τι είχε απομείνει από
τον Ελληνισμό. Είναι η περίοδος της τελευταίας πνευματικής ανάπτυξης, κατά τη
διάρκεια της οποίας παρατηρείται μία αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών.
Συγκεκριμένα, άνθρωποι μελετούσαν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς βοηθώντας
στην αναγέννηση της αρχαίας φιλοσοφίας και της ελληνικής παιδείας. Παράλληλα,

60
Ιστορία των Ελλήνων, Υστεροβυζαντινοί χρόνοι, τόμος 7, εκδόσεις Δομή, σελ. 14-16

52

έμπειροι τεχνίτες και καλλιτέχνες βοήθησαν στην κατασκευή και τη διακόσμηση
εκκλησιών σε διάφορα σημεία της αυτοκρατορίας: στη Μικρά Ασία, στη
Θεσσαλονίκη, στην Ήπειρο, στα νησιά του Αιγαίου και κυρίως στο Άγιο Όρος και
στον Μυστρά.

4.3.4. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΞΕΝΗ

ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ61
Η Κρήτη, τα Επτάνησα, η Κύπρος, αρκετά νησιά του Αιγαίου και ορισμένα

κάστρα της Πελοποννήσου και της Ρούμελης βρέθηκαν κάτω από λατινική
κυριαρχία. Κατά την περίοδο της Λατινοκρατίας οι επαφές των Κρητικών με τη Δύση
και τις άλλες βενετοκρατούμενες περιοχές βοήθησαν το 16ο αιώνα στην ανάπτυξη της
λογοτεχνίας και της αγιογραφίας, η οποία ονομάστηκε κρητική αναγέννηση. Στην
Κρήτη ο βυζαντινός πολιτισμός επηρεάστηκε από τον δυτικό. Άνθησε επίσης η
ζωγραφική. Από την Κρήτη καταγόταν ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός στην
Ευρώπη με το όνομα Ελ Γκρέκο, που σημαίνει ο Έλληνας.
Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι ορθόδοξοι χριστιανοί

αποτελούσαν μια αναγνωρισμένη θρησκευτική ομάδα με αναγνωρισμένο αρχηγό τον
Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος φρόντιζε όχι μόνο για εκκλησιαστικά
θέματα, αλλά και για την εκπαίδευση. Το Πατριαρχείο συνέβαλε στη διατήρηση της
Ορθοδοξίας, της ελληνικής γλώσσας καθώς και της παράδοσης του ελληνικού
γένους. Στο Φανάρι, όπου από τις αρχές του 17ου αιώνα ήταν η έδρα του
Πατριαρχείου, εγκαταστάθηκαν οικογένειες βυζαντινών αριστοκρατών. Αυτοί
ονομάστηκαν Φαναριώτες, πολλοί από τους οποίους βοήθησαν τον Ελληνισμό με την
ίδρυση σχολείων στις περιοχές όπου ήταν ηγεμόνες.
Περίπου για ένα αιώνα μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους
Οθωμανούς, δεν υπήρχε ιδιαίτερη πνευματική κίνηση μεταξύ των Ελλήνων. Ωστόσο,
Πολλοί βυζαντινοί λόγιοι έφυγαν στη Δύση. Με τις γνώσεις τους βοήθησαν στην
πνευματική αναγέννηση της Ευρώπης. Ο ελληνισμός στάθηκε εμπνευστής του
ευρωπαϊκού πολιτισμού, αφού οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν και μελέτησαν τους

61
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, τόμος 1, εκδόσεις
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σελ. 17-38

53

αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους αναβιώνοντας τον Κλασικισμό και εμφανίζοντας το
πνευματικό κίνημα του ανθρωπισμού (ουμανισμός).
Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας η συνέχεια του ελληνικού

πολιτισμού αποδεικνύεται περισσότερο μέσα από τα δημιουργήματα των απλών
ανθρώπων του λαού. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ήταν μορφωμένοι είχαν όμως
ευαισθησίες και δεξιότητες. Ο «λαϊκός πολιτισμός» που προέκυψε χρησιμοποίησε
στοιχεία του πολιτισμού από όλες τις εποχές των τριών χιλιάδων χρόνων ιστορίας του
Ελληνισμού. Με άλλα λόγια, το δημοτικό τραγούδι, η μουσική και οι δημοτικοί
χοροί, η λαϊκή αρχιτεκτονική, οι αγιογραφίες, τα έργα της χειροτεχνίας ήταν όλα
δημιουργήματα απλών άγνωστων καλλιτεχνών, οι οποίοι στα έργα τους ένωσαν
στοιχεία της κλασικής αρχαιότητας, της ορθόδοξης πίστης, της δυτικής τέχνης και της
λαϊκής παράδοσης.
Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι οι καλλιτεχνικές προτιμήσεις στην

αρχιτεκτονική, από την εποχή της Άλωσης μέχρι το 18ο αιώνα, συνεχίζουν να είναι
επηρεασμένες από τη βυζαντινή τέχνη. Η αρχιτεκτονική εκείνης της εποχής δεν είναι
γνωστή μόνο από τις εκκλησίες. Τη γνωρίζουμε κυρίως από τα αρχοντικά, τα
γεφύρια, τους πλακόστρωτους δρόμους και τις κρήνες που διατηρήθηκαν μέχρι τις
ημέρες μας.
4.3.5. Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ62
Η καθημερινή ζωή των κατοίκων του ελληνικού κράτους το 19ο αιώνα είχε
πολλά από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του παραδοσιακού τρόπου ζωής. Οι
περισσότεροι Έλληνες ζούσαν σε αγροτικές περιοχές και οι ασχολίες τους
σχετίζονταν με την καλλιέργεια της γης. Η ψυχαγωγία τους συνδεόταν με τις τοπικές
γιορτές, τα πανηγύρια και τις εκδηλώσεις που ένωναν τα μέλη της τοπικής κοινωνίας,
όπως είναι οι αρραβώνες, οι γάμοι, οι βαπτίσεις.
Βέβαια, ο Ελληνισμός της σύγχρονης εποχής έχει να παρουσιάσει ποικίλα

επιτεύγματα πολιτισμού, όπως στη λογοτεχνία, στην αρχιτεκτονική, στη ζωγραφική,

62
Ιστορία των Ελλήνων, Από το 1949 έως σήμερα, τόμος 14, εκδόσεις Δομή,, σελ. 555-587

54

στη μουσική, στο θέατρο, στις επιστήμες και στον αθλητισμό. Πιο συγκεκριμένα,
σημαντικοί ποιητές παρουσιάζονται στα Επτάνησα, περιοχή που δεν γνώρισε την
τουρκική κυριαρχία, από τα χρόνια της Επανάστασης. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο
Διονύσιος Σολωμός. Οι δύο πρώτες στροφές από αυτό το ποίημα του «Ύμνος εις την
Ελευθερία» μελοποιήθηκε και έγινε ο εθνικός ύμνος των Ελλήνων. Τον 20ό αιώνα
δύο Έλληνες ποιητές βραβεύτηκαν με το Νόμπελ λογοτεχνίας. Πρόκειται για τους
ποιητές Γιώργος Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη, που έλαβαν το Νόμπελ το 1963 και το
1978 αντίστοιχα.
Όσον αφορά στην αρχιτεκτονική το 19ο μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα σε
πολλές περιοχές της Ελλάδας κτίζονται σπίτια με τον παραδοσιακό τρόπο. Τα σπίτια
της Μακεδονίας, της Θράκης, της Ηπείρου, της περιοχής του Πηλίου και τα
νησιώτικα είναι τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Στην Ευρώπη, ωστόσο, την περίοδο εκείνη δημιουργήθηκε το καλλιτεχνικό κίνημα
του νεοκλασικισμού από την επίδραση της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής.
Νεοκλασικά κτίρια διατηρούνται και στην Ελλάδα μέχρι σήμερα και πιο
συγκεκριμένα στην Αθήνα, στην Ερμούπολη της Σύρου, στην Πάτρα και σε άλλες
μεγάλες πόλεις.
Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα υπάρχουν αξιόλογα δείγματα της
ελληνικής ζωγραφικής, αφού οι Έλληνες ζωγράφοι είναι επηρεασμένοι από την
ευρωπαϊκή ζωγραφική ζωγραφίζοντας ιστορικά θέματα, πρόσωπα και σκηνές της
αστικής ζωής. Τον 20ό αιώνα η βυζαντινή και η λαϊκή παράδοση διατηρήθηκε στο
έργο σημαντικών ζωγράφων με χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο του λαϊκού
ζωγράφου Θεόφιλου. Από αυτές τις παραδόσεις διαμορφώνεται το έργο του Φώτη
Κόντογλου και του Γιάννη Τσαρούχη. Σπουδαίοι ζωγράφοι του 20ου αιώνα, όπως ο
Κ. Παρθένης, ο Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γ. Μόραλης, ο Ν. Εγγονόπουλος.
Όσον αφορά στη μουσική την περίοδο αυτή η Ελλάδα έχει να επιδείξει
σημαντικές προσωπικότητες. Στην κλασική μουσική διακρίθηκαν παγκοσμίως
σπουδαίοι καλλιτέχνες, όπως ο συνθέτης και μαέστρος Δημήτρης Μητρόπουλος
καθώς και η λυρική τραγουδίστρια Μαρία Κάλλας. Μετά τον ερχομό των προσφύγων
στη χώρα μας τα ακούσματα της Ανατολής δημιούργησαν το ρεμπέτικο, ένα είδος
λαϊκού τραγουδιού που αρχικά έγινε αποδεκτό μόνο σε συγκεκριμένες κοινωνικές

55

ομάδες της λαϊκής τάξης. Αργότερα όμως τραγουδήθηκε και συνεχίζει να
τραγουδιέται από όλο τον ελληνικό λαό. Εκπρόσωποι του ήταν οι λαϊκοί συνθέτες
Μάρκος Βαμβακάρης, Βασίλης Τσιτσάνης, Γιώργος Παπαϊωάννου και άλλοι. Η
ελληνική μουσική που συνδύασε στοιχεία της παράδοσης και της δυτικής μουσικής
έγινε γνωστή από το έργο του Μάνου Χατζιδάκι , του Μίκη Θεοδωράκη, του
Σταύρου Ξαρχάκου και άλλων.
Οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες του θεάτρου και του κινηματογράφου του 20ού

αιώνα είναι ιδιαίτερα έντονες. Στα μέσα περίπου το 20ού αιώνα ξεκίνησε η
προσπάθεια για να παιχτούν παραστάσεις αρχαίου δράματος με αποτέλεσμα να
αρχίσουν να χρησιμοποιούνται αρχαία θέατρα για να δοθούν παραστάσεις με έργα
αρχαίων κλασικών. Στις παραστάσεις αυτές ξεχώρισαν πολλοί ηθοποιοί, όπως η
Κατίνα Παξινού, ο Αλέξης Μινωτής, η Μελίνα Μερκούρη, ο Μάνος Κατράκης, η
Άννα Συνοδινού, η Ειρήνη Παπά και άλλοι.
Τέλος, στον κλάδο των επιστημών πολλοί Έλληνες επιστήμονες εργάστηκαν στο
εξωτερικό και ξεχώρισαν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο μαθηματικός
Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, ο γιατρός Γεώργιος Παπανικολάου, γνωστός από το
τεστ πρόληψης του καρκίνου στις γυναίκες, ο φυσικός Δημήτριος Νανόπουλος.
Επιπλέον, τα κατάλοιπα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού βοήθησαν στην ανάπτυξη
της αρχαιολογικής έρευνας και κατ'επέκταση στην ανάδειξη σημαντικών
αρχαιολόγων, όπως ο Σπυρίδων Μαρινάτος που ανακάλυψε την προϊστορική πόλη
του Ακρωτηρίου της Θήρας καθώς και ο Μανόλης Ανδρόνικος που έφερε στο φως
τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας.

56

4.4. Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
4.4.1. ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ63
Στην Ελλάδα παρατηρείται σημαντική αύξηση του αριθμού των ατόμων που
διδάσκονται την ελληνική είτε ως ξένη είτε ως δεύτερη γλώσσα λόγω της νέας
σύνθεσης της ελληνικής κοινωνικής σε εθνικό, γλωσσικό και πολιτισμικό επίπεδο.
Στις μέρες μας προσφέρονται μαθήματα νέων ελληνικών σχεδόν σε όλα τα Ανώτατα
Ιδρύματα της χώρας, από ιδιωτικούς φορείς καθώς και από διάφορες Μη
Κυβερνητικές Οργανώσεις που προσφέρουν δωρεάν μαθήματα σε μετανάστες.
Στο εξωτερικό επίσης οργανώνονται μαθήματα νέας ελληνικής γλώσσας από

διάφορους φορείς (πανεπιστήμια, ελληνικές κοινότητες, κέντρα γλωσσών, κ.ά.) με
ικανοποιητικό αριθμό μαθητών, των οποίων πάγιο αίτημα ήταν, για πολλά χρόνια, η
πιστοποίηση της ελληνομάθειάς τους με τη χορήγηση ενός κρατικού τίτλου
πιστοποίησης ελληνομάθειας.
Συνεπώς, με Προεδρικό Διάταγμα το Υπουργείο Παιδείας θεσμοθέτησε το

Νοέμβριο του 1998 το Κρατικό Πιστοποιητικό Ελληνομάθειας καθορίζοντας τον
τύπο του, τις προϋποθέσεις απόκτησής του, τη διαδικασία και το περιεχόμενο των
εξετάσεων. Ακόμη καθόρισε τις προϋποθέσεις συμμετοχής των υποψηφίων, τη
βαθμολογική κλίμακα καθώς και τη διαδικασία ορισμού των εξεταστικών κέντρων.
Στη συνέχεια, με Υπουργική Απόφαση προσδιορίστηκαν λεπτομερώς οι δεξιότητες
στις οποίες εξετάζονται οι υποψήφιοι σε κάθε επίπεδο αλλά και το Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας ορίστηκε ως επίσημος φορέας χορήγησης πιστοποιητικών ελληνομάθειας
με τη συνδρομή εξεταστικών κέντρων καθώς επίσης ορίστηκε ως ο αποκλειστικός
φορέας στη λήψη αποφάσεων σχετικών με τη διεξαγωγή των εξετάσεων.

63
http://www.greeklanguage.gr/certification/node/4 Ανακτήθηκε στις 27/7/2016

57

4.4.2. ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ64
Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες καθορίζει τα

επίπεδα γλωσσομάθειας από το Α1 έως Γ2 ανάλογα με το επίπεδο γνώσης της
γλώσσας, ικανότητας χειρισμού της και επικοινωνίας με αυτή ως εξής:
Το επίπεδο Α1 αντιστοιχεί στη «Στοιχειώδη Γνώση» ενώ ο μαθητής του επιπέδου

Α2 χαρακτηρίζεται ως βασικός χρήστης της γλώσσας. Πρέπει να αποκτήσει μια
βασική ικανότητα χρησιμοποιώντας την ελληνική σε ορισμένες και συγκεκριμένες
καταστάσεις στο πλαίσιο ενός ευρέος φάσματος γλωσσικών λειτουργιών αλλά με
πολύ απλό τρόπο65. Ο μαθητής των επιπέδων ελληνομάθειας Α1 και Α2
χαρακτηρίζεται ως βασικός χρήστης της γλώσσας. Το αμέσως επόμενο επίπεδο,
δηλαδή το επίπεδο Β166, είναι το πρώτο της σειράς των έξι επιπέδων γλωσσομάθειας,
το οποίο χαρακτηρίζει το χρήστη της γλώσσας ανεξάρτητο και μπορεί να θεωρηθεί
κομβικό σημείο. Ο μαθητής του συγκεκριμένου επιπέδου μπορεί να λειτουργεί
αυτόνομα και αποτελεσματικά σε συνηθισμένες επικοινωνιακές περιστάσεις.
Ο μαθητής του Β267 επιπέδου χαρακτηρίζεται ως ανεξάρτητος χρήστης αλλά με

μεγαλύτερη ευχέρεια στη χρήση της γλώσσας σε σύγκριση με τον υποψήφιο του
επιπέδου Β1. Με άλλα λόγια, έχει βελτιώσει τις ήδη ανεπτυγμένες επικοινωνιακές
δεξιότητες που αποκτήθηκαν από τα προηγούμενα επίπεδα, γεγονός το οποίο του
δίνει τη δυνατότητα νε έχει μεγαλύτερη ακρίβεια στη χρήση της γλώσσας. Επιπλέον,
προχωράει λίγο περισσότερο από το να είναι γλωσσικά αυτοδύναμος έχοντας
επίγνωση των λαθών του και συνάμα διορθώνοντας τυχόν παραδρομές αλλά και
αναπτύσσοντας την ικανότητα του συνεχούς λόγου.
Ο μαθητής του επιπέδου Γ168 χαρακτηρίζεται ως ικανός χρήστης. Με άλλα

λόγια, οι αποκτηθείσες γνώσεις από τα προηγούμενα επίπεδα του δίνουν τη
δυνατότητα να έχει αποτελεσματική λειτουργική ικανότητα (Effective Operational

64
http://www.greeklanguage.gr/certification/node/63 Ανακτήθηκε στις 27/7/2016,
http://www.greeklanguage.gr/certification/sites/greeklanguage.gr.certification/files/Common-
Levelmatching_0.pdf Ανακτήθηκε στις 27/7/2016
65
66
67
68

58

Proficiency). Έχει πρόσβαση σε ένα ευρύ γλωσσικό φάσμα, που επιτρέποντας του να
επικοινωνεί άνετα και αυθόρμητα και χαρακτηρίζοντας τον γενικά από ευχέρεια στη
χρήση συνεχούς λόγου.
Από την άλλη, το επίπεδο Γ269 αντιστοιχεί στην ολοκληρωμένη και τέλεια γνώση
(Comprehensive Mastery) αποτελώντας το ανώτατο εξεταστικό στόχο της
πιστοποίησης ελληνομάθειας που αντιστοιχεί στο C2 της εξάβαθμης κλίμακας
επιπέδων του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς του Συμβουλίου της
Ευρώπης. Το επίπεδο αυτό αν και έχει ονομαστεί «Mastery», δηλαδή «Τέλεια
γνώση». Ο μαθητής του επιπέδου αυτού αναφέρεται ως «απολύτως ικανός χρήστης»
όντας σε θέση να μεταδίδει λεπτές σημασιολογικές αποχρώσεις με ακρίβεια,
χρησιμοποιώντας με επιτυχία ένα ευρύ φάσμα τροποποιητικών μηχανισμών. Κατέχει
ακόμη ιδιωματικές εκφράσεις καθώς και όρους της καθομιλουμένης έχοντας
επίγνωση του συνδηλωτικού επιπέδου της σημασίας. Ανατρέχει και συνάμα
αναδιαρθρώνει προκειμένου να ξεπεράσει κάποια δυσκολία τόσο ομαλά που ο
συνομιλητής δύσκολα αντιλαμβάνεται.

69

59

4.4.3. ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ, Η 5Η ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑ
Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο70 παρέχει μια κοινή βάση για την ανάπτυξη
προγραμμάτων διδασκαλίας γλωσσικών μαθημάτων, οδηγιών για τη σύνταξη
σχετικών προγραμμάτων σπουδών, εξετάσεων καθώς και διδακτικών εγχειριδίων για
ολόκληρη την Ευρώπη. Περιγράφει με περιεκτικό τρόπο τι πρέπει να μάθει να κάνει
ο μαθητής μιας ξένης γλώσσας για να χρησιμοποιήσει μια γλώσσα για επικοινωνία,
καθώς και ποιες γνώσεις και δεξιότητες πρέπει να αναπτύξει ώστε να μπορεί να
λειτουργεί αποτελεσματικά. Η περιγραφή καλύπτει επίσης και το πολιτισμικό
περικείμενο, στο οποίο εντάσσεται η γλώσσα.
Έτσι, λοιπόν, για την ελληνομάθεια, σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα71,

καθορίζονται εκείνα τα γλωσσικά στοιχεία των οποίων ο έλεγχος θα αποδείξει τόσο
την ανάπτυξη όσο και την καλλιέργεια των τεσσάρων γλωσσικών επικοινωνιακών
δεξιοτήτων: 1ον) κατανόηση προφορικού λόγου, 2ον) παραγωγή προφορικού λόγου,
3ον) κατανόηση γραπτού λόγου και 4ον) παραγωγή γραπτού λόγου.
Βέβαια, στο πλαίσιο μιας διαπολιτισμικής προσέγγισης, τίθεται ως κεντρικός

στόχος της γλωσσικής εκπαίδευσης η προώθηση της καλύτερης δυνατής ανάπτυξης
της συνολικής προσωπικότητας του μαθητή, καθώς και η έννοια της ταυτότητας του
που είναι αναπόσπαστη από την εμπειρία της διαφορετικότητας του «άλλου» στη
γλώσσα και τον πολιτισμό72. Εξάλλου η λειτουργία μιας γλώσσας είναι άρρηκτα
συνδεδεμένη με τον πολιτισμό73 που την παράγει και συνάμα ο πολιτισμός αποτελεί
απαραίτητο συστατικό της επικοινωνίας. Ο υποψήφιος μαθητής στις εξετάσεις
ελληνομάθειας προκειμένου να ανταποκριθεί με επιτυχία στις περιστάσεις χρήσης
καθώς και στις λειτουργίες της γλώσσας εκτός από τις σωστές γλωσσικές επιλογές σε
επίπεδο γραμματικής, σύνταξης και λεξιλογίου, είναι απαραίτητο να γνωρίζει και τα

70
71
72
73

60

κοινωνικοπολιτισμικά στοιχεία της ελληνικής γλώσσας. Με άλλα λόγια, πρόκειται
για την πέμπτη δεξιότητα που αφορά στην πολιτισμική επίγνωση (cultural
awareness).
Παρακάτω θα γίνει λεπτομερής ανάλυση των κοινωνικοπολιτισμικών στοιχείων

που αντιστοιχεί σε κάθε επίπεδο ελληνομάθειας και θα δοθούν ορισμένα
παραδείγματα ανάλογα με το επίπεδο.
Επίπεδο Α1
Για το επίπεδο Α174 ο υποψήφιος πρέπει να είναι εξοικειωμένος με στοιχεία της
καθημερινής ζωής στην Ελλάδα, όπως οι ώρες των γευμάτων, οι δημόσιες αργίες, τα
ωράρια εργασίας, ελεύθερος χρόνος κτλ., αλλά και με τις συνθήκες ζωής (εργασία,
διαμονή), με κάποια κυρίαρχα ήθη και έθιμα στην Ελλάδα (Χριστούγεννα,
βασιλόπιτα, κάλαντα, Πάσχα). Ακόμη πρέπει να γνωρίζει και τις διαπροσωπικές
σχέσεις (οικογένεια, φύλο), τις πιο χαρακτηριστικές κοινωνικές συμπεριφορές των
μελών της κοινωνίας, για παράδειγμα τις κοινωνικές συμβάσεις (προσκλήσεις, δώρα,
(απο)χαιρετισμός, ντύσιμο, χιούμορ, κανόνες ευγένειας). Να σημειωθεί εδώ ότι ο
υποψήφιος δεν εξετάζεται άμεσα για τις συνήθειες και τις αξίες στην ελληνική
κοινωνία, αλλά οι πολιτισμικές του γνώσεις ελέγχονται έμμεσα, από τον τρόπο
δηλαδή που χρησιμοποιεί τη γλώσσα.
Επίπεδο Α2
Η κοινωνικοπολιτισμική ικανότητα αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο τόσο της γνώσης

μιας γλώσσας όσο και της δυνατότητας χρήσης της και είναι απαραίτητο συστατικό
της αποτελεσματικής επικοινωνίας. Εκτός από το ίδιο το γλωσσικό σύστημα, ο
υποψήφιος πρέπει να είναι εξοικειωμένος και με ορισμένα κοινωνικοπολιτισμικά
χαρακτηριστικά της Ελλάδας τα οποία σε ένα τόσο πρώιμο επίπεδο γλωσσικής
εκμάθησης δεν μπορεί παρά να είναι τα βασικά. Δεν απαιτείται η γνώση και η
κατανόηση όλων των διαφορών, που φυσικά θα υπάρχουν, μεταξύ της χώρας
προέλευσης του υποψηφίου και της Ελλάδας. Εκτός από τα στοιχεία της καθημερινής

74

61

ζωής που αναφέρονται στο επίπεδο Α1, ο υποψήφιος πρέπει να γνωρίζει στοιχεία για
τις διαπροσωπικές σχέσεις (μέσα στην οικογένεια, στην παρέα, μεταξύ των δύο
φύλων) και τη χρήση της τυπικότητας ή μη στις κοινωνικές και στις επαγγελματικές
επαφές75.
Δείγμα εξετάσεων για την Πιστοποίηση Επάρκειας της

Ελληνομάθειας στη δεξιότητα «Παραγωγή προφορικού λόγου76»
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ 12 ΛΕΠΤΑ
ΕΙΚΟΝΕΣ (Οδηγίες)
Δίνετε σε κάθε υποψήφιο/υποψήφια μια διαφορετική εικόνα. Ο υποψήφιος/Η

υποψήφια βλέπει την εικόνα για ένα (1) λεπτό και στη συνέχεια του ζητάτε να την
περιγράψει. Ο εξεταστής/Η εξετάστρια μπορεί να θέσει ερωτήσεις προκειμένου να
βοηθήσει τους υποψηφίους σε περίπτωση που αντιληφθεί ότι δεν μπορούν να
προχωρήσουν στην περιγραφή της εικόνας. Δεν δίνονται όλες οι φωτογραφίες σε
κάθε υποψήφιο. Χρησιμοποιούνται δύο (2) αντίγραφα της κάθε φωτογραφίας. Ένα
για τον εξεταστή με τις ερωτήσεις και ένα για τον εξεταζόμενο χωρίς τις ερωτήσεις.
Περιγράψτε την 4η εικόνα

75
76

http://www.greeklanguage.gr/certification/sites/greeklanguage.gr.certification/files/2._a2_oral
.pdf Ανακτήθηκε στις 28/7/2016

62

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Πού τραβήχτηκε η φωτογραφία;
- Ποιους βλέπετε μέσα στο θέατρο;
- Ετοιμάζουν κάτι;
- Πηγαίνετε συχνά στο θέατρο; Σας αρέσει;
- Ποιο θεατρικό έργο σας αρέσει περισσότερο;
- Ποιο θέατρο προτιμάτε, το κλειστό ή το ανοιχτό; Γιατί;
Επίπεδο Β1
Ο υποψήφιος πρέπει να έχει τις βασικές γνώσεις των επιπέδων Α1 και Α2 ως προς το
κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο της Ελλάδας και επιπλέον να είναι ενημερωμένος για
τις συνθήκες διαβίωσης, τις κοινωνικές συμβάσεις που διέπουν διάφορες
δραστηριότητες όπως μια πρόσκληση για επίσκεψη (πώς μπορεί να δεχτεί ή να
αρνηθεί χωρίς να είναι αγενής, πόσο ακριβής πρέπει να είναι στην ώρα άφιξης, πώς
πρέπει να είναι ντυμένος, αν πρέπει να φέρει γλυκά ή λουλούδια, αν πρέπει να
σχολιάσει το φαγητό, το χώρο του σπιτιού, για ποια ζητήματα είναι αποδεκτό να
συζητήσει ή να ρωτήσει, πόσο πρέπει να μείνει κτλ.). Επιπλέον, ο υποψήφιος πρέπει να
μπορεί να αντιλαμβάνεται τους βασικούς κανόνες που διέπουν τη χρήση ή τη μη
χρήση του «πληθυντικού της ευγένειας» σε συνάρτηση με παράγοντες όπως η
ευγένεια, ο σεβασμός, η οικειότητα κτλ.
Ακόμη ο υποψήφιος πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να κατανοεί τη

χρήση και τη σημασία παραγλωσσικών στοιχείων όπως η χειραψία, η σωματική
επαφή και εγγύτητα, το χαμόγελο, το αγκάλιασμα, τα φιλιά, οι χειρονομίες ή οι
γκριμάτσες που δηλώνουν κατάφαση ή άρνηση, άγνοια, απορία, χαρά, δυσαρέσκεια,
χειρονομίες σε εστιατόρια, ταβέρνες, καφετέριες, που καλούν το σερβιτόρο για
παραγγελία κατά την άφιξη ή για το λογαριασμό πριν από την αναχώρηση κ.ά.77.

77

63

Δείγμα εξετάσεων για την Πιστοποίηση Επάρκειας της
Ελληνομάθειας στη δεξιότητα «Κατανόηση γραπτού λόγου78»
Ερώτημα 3 (6 μονάδες)
Διαβάζετε ένα κείμενο για το αρχαίο θέατρο στην Ελλάδα. Καθώς διαβάζετε, στον
πίνακα που ακολουθεί σημειώνετε ένα τικ κάτω από το ΣΩΣΤΟ για τις προτάσεις
που συμφωνούν με το κείμενο ή κάτω από το ΛΑΘΟΣ για τις προτάσεις που δεν
συμφωνούν, όπως στο παράδειγμα.
Το θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα γεννήθηκε μέσα από τις γιορτές που γίνονταν για το θεό
Διόνυσο που ήταν θεός του αμπελιού και του κρασιού. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι
ο Διόνυσος κυκλοφορούσε ανάμεσα στους ανθρώπους μαζί με τους βοηθούς του, τους
Σάτυρους που συμβούλευαν τους ανθρώπους να ξεχάσουν τα προβλήματα της ζωής. Οι
πιστοί γιόρταζαν τη γιορτή του θεού Διονύσου με μεγάλο ενθουσιασμό και χαρά.
Φορούσαν δέρματα ζώων και έβαζαν στο κεφάλι τους στεφάνια από διάφορα φυτά.
Χόρευαν και τραγουδούσαν όλη τη νύχτα ως το πρωί. Από αυτές τις γιορτές ξεκίνησαν
σιγά σιγά οι θεατρικές παραστάσεις που γίνονταν τέσσερις φορές το χρόνο και
διαρκούσαν πολλές μέρες. Κάθε θεατρική παράσταση είχε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος
οι θεατές μάθαιναν τι θα γινόταν στη διάρκεια του έργου, στο δεύτερο μέρος, που ήταν
και το πιο σημαντικό, το έργο συνεχιζόταν και στο τρίτο μέρος το έργο τελείωνε.
Οι θεατρικές παραστάσεις γίνονταν στα αρχαία θέατρα. Μερικά από αυτά

υπάρχουν ακόμα και σήμερα και συγκεντρώνουν το θαυμασμό των ανθρώπων. Στις

78
file:///C:/Users/user/Desktop/1._v1_katanohsi_grapta.pdf Ανακτήθηκε στις 28/7/2016

64

παραστάσεις οι ηθοποιοί ήταν ντυμένοι με ρούχα που είχαν πολλά και ζωηρά χρώματα
και στα πόδια τους φορούσαν ψηλά παπούτσια. Τα πρόσωπά τους ήταν σκεπασμένα με
μάσκες. Γυναίκες ηθοποιοί δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα και όλους τους ρόλους,
ανδρικούς και γυναικείους, τους έπαιζαν οι άντρες.
Εισαγωγή του βιβλίου των Αρχαίων Ελληνικών της Β’ Λυκείου «Αντιγόνη» (διασκευή)
0. Οι άνθρωποι διασκέδαζαν πολύ στις γιορτές του θεού Διόνυσου ( Σ ή Λ

παράδειγμα)
1. Οι πρώτες θεατρικές παραστάσεις γίνονταν μία φορά το χρόνο και
διαρκούσαν τέσσερις μέρες. (Σ ή Λ)
2. Το δεύτερο μέρος κάθε θεατρικής παράστασης ήταν η συνέχεια του έργου.
(Σ ή Λ)
3. Οι ηθοποιοί στις θεατρικές παραστάσεις ήταν ξυπόλητοι. (Σ ή Λ)
4. Κατά τη διάρκεια της θεατρικής παράστασης δε φαινόταν το πρόσωπο των
ηθοποιών. (Σ ή Λ)
5. Στην αρχαιότητα υπήρχαν μόνο άντρες ηθοποιοί. (Σ ή Λ)
6. Στα θεατρικά έργα δεν υπήρχαν και γυναικείοι ρόλοι. (Σ ή Λ)
Επίπεδο Β2
Ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου79 πρέπει να είναι ήδη γνώστης των

ιδιαιτεροτήτων της ελληνικής κοινωνίας συγκρινόμενης με την κοινωνία της
ιδιαίτερης πατρίδας του, όπως αυτές αναλύονται στα προηγούμενα επίπεδα. Αυτή η
γνώση του δίνει τη δυνατότητα να εκφράζεται με αυτοπεποίθηση και κατάλληλα σε
κάθε περίσταση, διατηρώντας σχέσεις με τους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής.
Ακόμη, πρέπει να είναι γνώστης των διαφορών της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι
φυσικοί ομιλητές ανάλογα με την περίσταση, τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των
ομιλητών, ξεκινώντας από την οικειότητα και φτάνοντας μέχρι την επισημότητα.

79

65

Επίπεδο Γ1
Η εγρήγορση ως προς τις κοινωνιοπολιτισμικές διαφορές μεταξύ της ελληνικής

κοινωνίας και της κοινωνίας της ιδιαίτερης πατρίδας του υποψηφίου, όπως τονίστηκε
και στα προηγούμενα επίπεδα, είναι απαραίτητη για την επιτυχή επικοινωνία του
υποψηφίου με φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας. Οι διαφορές αυτές έχουν
σχέση με την καθημερινή ζωή (ώρες γευμάτων, διακοπές, ώρες εργασίας κτλ.),
συνθήκες διαβίωσης, διαπροσωπικές σχέσεις (ταξική δομή της κοινωνίας,
τυπικότητα/οικειότητα στις επαγγελματικές σχέσεις και στις επίσημες επαφές), κύριες
πολιτικές ομάδες, βασικές αξίες και στάσεις (παράδοση, εθνική ταυτότητα, θρησκεία
κτλ.).Ακόμη, ο υποψήφιος πρέπει να είναι ενήμερος για το βιοτικό επίπεδο, το κόστος
ζωής, τις διαφορές μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, ώστε να μπορεί να έχει
μια σφαιρική εικόνα της χώρας80.
Επίπεδο Γ2
Η γνώση και η κατανόηση της σχέσης (ομοιότητες και διακριτικές διαφορές)
ανάμεσα στην κοινωνία της ιδιαίτερης πατρίδας του υποψηφίου και της ελληνικής
κοινωνίας, αναπτύσσει μια διαπολιτισμική επίγνωση81. Αυτή επιτρέπει στον
υποψήφιο να αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες και να συμπεριφέρεται σύμφωνα με
τις κοινωνικές συμβάσεις της ελληνικής κοινωνίας, διεκπεραιώνοντας
αποτελεσματικά τις δραστηριότητες ρουτίνας που απαιτούνται στην καθημερινή ζωή,
αλλά και στην εκτέλεση των καθηκόντων του στην επαγγελματική του απασχόληση.
Συγκεκριμένα ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου πρέπει να είναι βαθύς γνώστης

των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας που έχουν σχέση με την
καθημερινή ζωή (ώρες γευμάτων, εργασιακές πρακτικές και ωράρια, δημόσιες
αργίες), συνθήκες ζωής, επίπεδο διαβίωσης, διαπροσωπικές σχέσεις (χειρονομίες,
εκφράσεις προσώπου, στάσεις σώματος, σχέσεις εγγύτητας) και κοινωνικές
συμβάσεις (γλωσσικές και μη γλωσσικές), όπως αυτά αναλύονται στα προηγούμενα

80
81

66

επίπεδα γνώσης της ελληνικής. Ακόμη, πρέπει να είναι γνώστης των αξιών (ηθικές)
και πεποιθήσεων (θρησκευτικές, πολιτικές ιδέες) που χαρακτηρίζουν την ελληνική
κοινωνία. Ο υποψήφιος πρέπει να διαθέτει, ακόμη, πολύ καλή γνώση ιδιωτισμών και
στοιχείων της καθομιλουμένης με επίγνωση των συνδηλωτικών επιπέδων της
σημασίας. Πρέπει να μπορεί να αντιλαμβάνεται τις κοινωνιογλωσσικές και
κοινωνιοπολιτισμικές συνέπειες της γλώσσας και να μπορεί να αντιδρά ανάλογα.
Αναμένεται να γνωρίζει και να χρησιμοποιεί σωστά το κατάλληλο ύφος για κάθε

περίσταση καθώς και τους δείκτες κοινωνικών σχέσεων για τη σωστή επιλογή
χαιρετισμών και προσφωνήσεων στις κοινωνικές και επαγγελματικές του επαφές.
Επίσης, ο υποψήφιος πρέπει να έχει επίγνωση της κατάστασης διγλωσσίας που
χαρακτήριζε την ελληνική (καθαρεύουσα/δημοτική) και των επιπτώσεών της στη
διαμόρφωση της νέας ελληνικής γλώσσας, ενώ μπορεί να διακρίνει άνετα το λόγιο
επίπεδο ύφους και τις ιδιαίτερες λειτουργίες του. Τέλος, πρέπει να είναι
εξοικειωμένος με την ιστορία της ελληνικής γλώσσας (διαχρονία) και με τη
διαλεκτική και κοινωνιογλωσσική διαφοροποίηση (συγχρονία).
4.5. ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων μου επέλεγα διάφορα θέματα με

πολιτισμικό περιεχόμενο όχι μόνο αντλημένα από την περίοδο της αρχαίας Ελλάδας
αλλά και από τη σύγχρονη περίοδο με θεματικές που άγγιζαν διάφορες ενότητες,
όπως ιστορία, λογοτεχνία και ποίηση, θέατρο και κινηματογράφος, αρχιτεκτονική,
τέχνη, μουσική, διακεκριμένοι Έλληνες επιστήμονες, ήθη και έθιμα, χοροί και
ενδυμασίες, γεωγραφικά στοιχεία, διατροφή και συνταγές.
Στο συγκεκριμένο μάθημα έγινε επιλογή ένα θέμα από την ελληνική ποίηση και
πιο συγκεκριμένα επέλεξα τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη με αφορμή την
Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης στις 21 Μαρτίου. Παρακάτω παραθέτω το σχέδιο
μαθήματος που ετοίμασα για το εν λόγω μάθημα με το κείμενο και τις συνοδευτικές
ασκήσεις του. Να σημειωθεί ότι οι μαθητές είναι Γάλλοι φιλέλληνες επιπέδου Β1 και
το μάθημα διεξήχθη στην μια ώρα διδασκαλίας κειμένου (επανάληψη).

67

Σχέδιο μαθήματος
Χρόνος Στόχος Περιεχόμενο Διάδραση Μέσα/ Υλικά
5’ Επανάληψη Ανάγνωση κειμένου Κάθε Φωτοτυπία

διδαγμένου από τους μαθητές. μαθητής με με το
κειμένου. τη σειρά. κείμενο.
5’ Επανάληψη Ερωτήσεις κατανόησης. Ρωτάει ο Αυτοσχέδιες
διδαγμένου ένας μαθητής καρτέλες με
κειμένου. τον άλλον ερωτήσεις.
και απαντάνε
αντίστοιχα.
10’ Επανάληψη Εξέταση νέου Παιχνίδι σε Αυτοσχέδιες
νέου λεξιλογίου με δυάδες. καρτέλες με
λεξιλογίου. ‘’ντόμινο’’ λέξεων λέξεις.
10’ Επανάληψη Εξέταση νέου Ομαδική Φωτοτυπία
νέου λεξιλογίου:συμπλήρωση εργασία. κειμένου με
λεξιλογίου. κενών του αρχικού κενά.
κειμένου.
15’ Εξέταση της Παιχνίδι ρόλων: «Ποιος Εργασία ανά Παράγραφος,
κατ'οίκον είναι ο αγαπημένος σας ζεύγη. βασισμένη
εργασίας. Έλληνας ποιητής;» στο αρχικό
κείμενο.
Ευχάριστο Μελοποιημένο το Όλοι οι Μουσικό
κλείσιμο του ποίημα ‘’Ιθάκη’’ του Κ. μαθητές και βίντεο στο
μαθήματος. Καβάφη. η διαδίκτυο.
καθηγήτρια.

68

-Δικό μου απλοποιημένο κείμενο για επίπεδο Β1
Κωνσταντίνος Καβάφης
Ο πιο σημαντικός Έλληνας ποιητής του 20ού αιώνα, ο Κωνσταντίνος Καβάφης,
πέθανε πριν από 70 χρόνια. Γεννήθηκε στις 29 Απριλίου το 1863 και πέθανε το 1933
ακριβώς την ίδια μέρα. Έγραψε λίγα ποιήματα αλλά με ποιότητα. Τα ποιήματά του
χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: φιλοσοφικά, ερωτικά, ιστορικά. Το πιο γνωστό του
ποίημα είναι ’’η Ιθάκη’’. Από τα ποιήματά του καταλαβαίνουμε ότι είχε πολλές
εμπειρίες στη ζωή του. Η γλώσσα των ποιημάτων του ήταν τόσο η δημοτική όσο και
η καθαρεύουσα (ένα μείγμα δημοτικής με καθαρεύουσα). Η ποίησή του είχε
μεγάλη επιρροή στους επόμενους ποιητές, αφού πολλοί τον μιμήθηκαν. Πέρασαν 70
χρόνια από το θάνατό του, αλλά ο Καβάφης, ο «ειδικός της ελληνικής γλώσσας»,
συνεχίζει να μας κοιτάζει με τα μεγάλα μαύρα μάτια του από μακριά, μέσα από το χτες.
Η λύπη για τον θάνατό του ήταν μεγάλη, επειδή ήταν και παραμένει ένας από τους πιο
σημαντικούς ποιητές στην Ελλάδα αλλά και σε όλον τον κόσμο.
-Κάρτες με ερωτήσεις κατανόησης
• Πότε γεννήθηκε;
• Πότε πέθανε;
• Γιατί είναι σημαντικός;
• Για τι θέματα μιλάνε τα ποιήματά του;
• Σε τι γλώσσα γράφει;
‐ Για να εξετάσω το νέο λεξιλόγιο φτιάχνω το δικό μου το ‘’ντόμινο’’ λέξεων. Οι

μαθητές καλούνται να βρουν τα συνώνυμα, τα αντώνυμα , τον ορισμό ή την ερμηνεία
των νέων λέξεων.

69

‐Δίνω το αρχικό κείμενο αλλά με κενά και καλούνται οι μαθητές να βρουν τις λέξεις που
λείπουν:
Ο πιο …………………. Έλληνας ποιητής του 20ού …………… , ο

Κωνσταντίνος Καβάφης, ……………. πριν από 70 χρόνια. ……………. στις 29
Απριλίου το 1863 και πέθανε το 1933 ακριβώς την ίδια μέρα. Έγραψε λίγα ποιήματα
αλλά με ……………...Τα ποιήματά του χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: φιλοσοφικά,
ερωτικά, ιστορικά. Το πιο …………….. του ποίημα είναι ’’η Ιθάκη’’. Από τα ποιήματά
του καταλαβαίνουμε ότι είχε πολλές …………….. στη ζωή του. Η γλώσσα των
ποιημάτων του ήταν τόσο η ………………… όσο και η ………………….. (ένα
…………… δημοτικής με καθαρεύουσα). Η ποίησή του είχε μεγάλη ………………..
στους επόμενους ποιητές, …………. πολλοί τον μιμήθηκαν. Πέρασαν 70 χρόνια από το
…………….. του, αλλά ο Καβάφης, ο «……………… της ελληνικής γλώσσας»,
συνεχίζει να μας κοιτάζει με τα μεγάλα μαύρα μάτια του από μακριά, μέσα από το χτες.
Η …………… για τον θάνατό του ήταν μεγάλη, …………… ήταν και
……………….. ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές στην Ελλάδα αλλά και σε όλον
τον κόσμο!
-Παιχνίδι ρόλων:
Σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης και ένας δημοσιογράφος ρωτάει τους
περαστικούς ποιος είναι ο αγαπημένος τους Έλληνας ποιητής. Οι μαθητές δουλεύουν
ανά ζεύγη παριστάνοντας τη μια φορά το δημοσιογράφο και την άλλη τον περαστικό.
Με αυτόν τον τρόπο εξετάζουμε την άσκηση που είχαν για το σπίτι σχετικά με τον
αγαπημένο τους Έλληνα ποιητή.
-Κλείσιμο μαθήματος
Για να κλείσει ευχάριστα το μάθημα ακούμε μελοποιημένο το ποίημα ‘’Ιθάκη’’ από

γνωστό Έλληνα καλλιτέχνη. https://youtu.be/FhRSFbrS6Q0?t=1

70

Β’ Μέρος: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ
1.1.ΣΤΟΧΟΣ
Mε την παρούσα εργασία στοχεύεται να διερευνηθεί η χρήση της κουλτούρας

στη γλώσσα και πιο συγκεκριμένα με ποιον τρόπο ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να
λειτουργήσει ως κίνητρο για την εκμάθηση της νέας ελληνικής γλώσσας ως ξένης
γλώσσας. Η ανάγκη μελέτης του εν λόγω θέματος οδήγησε στα ακόλουθα ερευνητικά
ερωτήματα α) προς τις ερωτηθείσες καθηγήτριες: Χρησιμοποιούσατε πολιτιστικά
στοιχεία κατά τη διάρκεια των μαθημάτων της ελληνικής γλώσσας; Ποιες κατηγορίες
πολιτιστικών στοιχείων κάνατε χρήση; Πώς επιδρούν τα πολιτιστικά στοιχεία στους
μαθητές κατά την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας; Και β) προς τους
ερωτώμενους μαθητές: Ποιο είναι το φύλο, ηλικία, επάγγελμα και μορφωτικό επίπεδό
σας; Οι σπουδές σχετίζονται με τον ελληνικό πολιτισμό; Γιατί επιλέξατε/θα επιλέγατε
να μάθετε την ελληνική γλώσσα; Πόσα χρόνια μαθαίνετε; Ξεκινήσατε να μαθαίνετε με
αφορμή τον πολιτισμό; Νομίζετε ότι αν η Ελλάδα δεν είχε αυτόν τον πολιτισμό θα
συνεχίζατε να μαθαίνετε ελληνικά; Τι σας ενδιαφέρει περισσότερο από τον ελληνικό
πολιτισμό; Όταν ακούτε τον όρο «ελληνική γλώσσα» τι σας έρχεται αυτόματα στο
μυαλό; Τι σας αρέσει περισσότερο κατά τη διάρκεια των μαθημάτων; Τι θα μπορούσε
να σας κάνει (αν μαθαίνατε / μαθαίνετε) να σταματήσετε την εκμάθηση της ελληνικής
γλώσσας; Ποια η σχέση σας με την Ελλάδα, την ελληνική γλώσσα καθώς και τον
ελληνικό πολιτισμό; Πώς τα μαθήματα με πολιτιστικό περιεχόμενο σας κινητοποίησαν
στην εκμάθηση της ελληνική γλώσσας; Ποια θέματα πολιτισμού σας άρεσαν
περισσότερο; Νομίζετε ότι μάθατε (ειδικές) λέξεις και γλωσσικές δομές από την επαφή
σας με τα πολιτιστικά θέματα;

71

1.2.ΥΠΟΘΕΣΗ
Ευρύτερη υπόθεση της συγκεκριμένης έρευνας είναι ότι οι μαθητές της

ελληνικής ως ξένης γλώσσας καθίστανται πιο κινητοποιημένοι στην εκμάθηση της
ελληνικής ως ξένης γλώσσας όταν κατά τη διάρκεια του μαθήματος παρεμβάλλονται
και στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού.
1.3. ΔΕΙΓΜΑ
Δεν πρέπει ακόμη να παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι αυτή η έρευνα

πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με τη συνδρομή των μαθητών μου, Γάλλων
ενηλίκων φιλελλήνων της Βρετάνης, στο Κέντρο Πολιτισμού και Νέων στην πόλη
Saint Brieuc (Maison de la Culture et de la Jeunesse du Plateau). Πιο αναλυτικά, το
δείγμα της παρούσας έρευνας αποτελείται από 18 μαθητές του Κέντρου Πολιτισμού
και Νέων στην πόλη Saint Brieuc της Βρετάνης (Maison de la Culture et de la
Jeunesse du Plateau). Από αυτούς οι 2 είναι μαθητές μόνο των ελληνικών
παραδοσιακών χορών, οι 6 είναι μαθητές μόνο της ελληνικής γλώσσας ενώ οι
υπόλοιποι 10, που αποτελούν και την πλειοψηφία των μαθητών, είναι μαθητές τόσο
των ελληνικών παραδοσιακών χορών όσο και της ελληνικής γλώσσας.
Επιπλέον, αναφορικά με το μέγεθος του δείγματος της έρευνας αυτό αποτελείται

και από οχτώ απόφοιτες καθηγήτριες φιλοσοφικών-φιλολογικών και πιο
συγκεκριμένα καθηγήτριες της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Και οι οχτώ
καθηγήτριες διδάσκουν τη μητρική τους γλώσσα ως ξένη τόσο σε Γάλλους μαθητές,
γενικά σε ευρωπαίους όσο και σε μαθητές άλλων εθνικοτήτων (ρωσόφωνους,
ασιάτες, αραβόφωνους, ισπανόφωνους). Η επιλογή των συγκεκριμένων ατόμων δεν
είναι τυχαία, αλλά έγινε δικαιολογημένα, καθώς μου κινεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον η
μελέτη του τρόπου με τον οποίο βλέπουν και αντιμετωπίζουν τη χρήση των
πολιτιστικών στοιχείων κατά τη διάρκεια των μαθημάτων της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας. Άρα απευθύνομαι σε συναδέλφους μου, τις οποίους εκτιμώ ιδιαίτερα.
Ακόμη, σχετικά με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του δείγματος και πιο συγκεκριμένα
με το φύλο των ερωτηθέντων, και οι οχτώ είναι γυναίκες κάτι το οποίο δικαιολογείται
από το γεγονός ότι η πλειοψηφία των αποφοίτων των Φιλοσοφικών Σχολών και

72

κυρίως των Φιλολογικών Τμημάτων είναι γυναίκες. Τέλος, ένα ακόμη κοινό τους
χαρακτηριστικό είναι ότι κάποιες καθηγήτριες είχαν τους ίδιους μαθητές με διαφορά
μια σχολική χρονιά, ενώ κάποιες άλλες συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο εργασίας είτε
στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, με τις οποίες συνεργάστηκα και εγώ στο παρελθόν.
1.4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
1.4. 1. ΤΡΙΓΩΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ82
Με τον όρο «τριγωνοποίηση» εννοούμε τη «μίξη πολλών μεθόδων στη μελέτη

του ίδιου φαινομένου. Με άλλα λόγια είναι ή χρήση πάνω από μίας ερευνητικής
τεχνικής στη μελέτη του ίδιου ερευνητικού πεδίου όπου η κάθε μία χρησιμοποιείται
για να επαληθεύσει τα αποτελέσματα της άλλης. Όταν μία τεχνική χρησιμοποιείται
μεταγενέστερα επαληθεύει αλλά και εξελίσσει τα αποτελέσματα της προγενέστερης.
Η μέθοδος, λοιπόν, της τριγωνοποίησης στηρίζεται στην αρχή ότι μία και μοναδική
μέθοδος δεν μπορεί να αντικατοπτρίσει την πολυδιάστατη κοινωνική
πραγματικότητα. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται ο συνδυασμός πάνω από μίας μεθόδου.
Επίσης η μέθοδος παρέχει ευρύτερη και βαθύτερη κατανόηση του ερευνητικού
προβλήματος. Συνδυάζοντας πολλαπλές μεθόδους, πηγές και θεωρίες, είναι δυνατό
να αναδειχτούν διαφορετικές διαστάσεις του ερευνητικού αντικειμένου.
Αξιοποιήσιμες μορφές τριγωνοποίησης μπορεί να είναι: α) η τριγωνοποίηση

μεταξύ διαφορετικών πηγών ή τριγωνοποίηση δεδομένων (data triangulation), όπως
για παράδειγμα η συγκέντρωση δεδομένων για το ίδιο θέμα από μαθητές καθώς και
εκπαιδευτικούς και β) η τριγωνοποίηση μεταξύ μεθόδων ή μεθοδολογική
τριγωνοποίηση (methodological triangulation) – η συγκέντρωση δεδομένων με τη
χρήση διαφορετικών μεθόδων συλλογής δεδομένων. Υπάρχουν δύο είδη μεθοδολογικής
τριγωνοποίησης: α) Η χρήση περισσότερου από ενός εργαλείου που παράγει τον ίδιο τύπο
δεδομένων στη μελέτη του ίδιου φαινομένου. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται στον έλεγχο
της αξιοπιστίας στη συλλογή των στοιχείων και β) Η χρήση δύο ή περισσότερων μεθόδων
συμπληρωματικά, στη μελέτη του ίδιου δείγματος για την απάντηση των ίδιων ερευνητικών

82
Cohen, L. & Manion, L. (1997) Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας, Μητσοπούλου, Χ. &
Φιλοπούλου, Μ. (μτφρ), Αθήνα, εκδόσεις Έκφραση.

73

ερωτημάτων. Αυτή η μέθοδος είναι χρήσιμη για τον έλεγχο της εγκυρότητας μίας μελέτης.
Επίσης, έχει φανεί ότι η μίξη πολλών μεθόδων εξισορροπεί τις αδυναμίες και τα δυνατά
στοιχεία των διαφορετικών μεθόδων.
1.4. 2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
Τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα έρευνα είναι

τα εξής: 1ον) το ερωτηματολόγιο και 2ον) οι συνεντεύξεις, δύο εργαλεία ενίσχυσης της
μεθοδολογικής τριγωνοποίησης της έρευνας. Παρακάτω παρουσιάζονται λεπτομερώς
πώς χρησιμοποιήθηκαν και πώς αναλύθηκαν.
1ον) Ερωτηματολόγιο
Ο σχεδιασµός του ερωτηματολογίου είναι συνδεδεμένος µε τους στόχους της

έρευνας. Το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε µετά από µελέτη των πιθανών παραγόντων
που επιδρούν θετικά στη σχέση των Γάλλων φιλελλήνων μαθητών με την ελληνική
γλώσσα, τον ελληνικό πολιτισμό καθώς επίσης και την Ελλάδα διαμορφώνοντας μια
θετική στάση και κατ'επέκταση ένα ισχυρό κίνητρο για την εκμάθηση της ελληνικής
ως ξένης γλώσσας κυρίως με τη χρήση πολιτιστικών στοιχείων κατά τη διάρκεια του
μαθήματος.
83
Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν η σκόπιμη δειγματοληψία (purposive
simple), δηλαδή όταν ο ερευνητής χρησιμοποιεί σκόπιμες χαρακτηριστικές
περιπτώσεις πληθυσμού, τις οποίες θέλει να μελετήσει. Το µέγεθος του δείγµατος
ήταν όσο το δυνατό µεγαλύτερο για την επίτευξη υψηλότερης ακρίβειας.
Συγκεκριµένα από το σύνολο των 18 μαθητών τόσο της ελληνικής γλώσσας όσο και
των ελληνικών παραδοσιακών χορών προθυμοποιήθηκαν όλοι να συμβάλλουν ενεργά
στην έρευνα δίνοντας τις απαντήσεις τους.
Για να εξυπηρετηθούν οι σκοποί της έρευνας δημιουργήθηκε ένα

ερωτηματολόγιο αρχικό (δηλαδή πριν την χρήση πολιτιστικών στοιχείων στο
μάθημα) με ερωτήσεις που αφορούν σε προσωπικά δεδομένα των μαθητών,

83

http://www.kkorres.mysch.gr/Project/Korres%20(2013),%20Quantitative%20Approaches.pdf
Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στις 17/8/2016

74

ερωτήσεις κλειστού τύπου, αλλά και μια ερώτηση σύντομης απάντησης. Να
σημειωθεί ότι στο εν λόγω ερωτηματολόγιο οι κλειστού τύπου ερωτήσεις
αποτελούσαν την πλειοψηφία. Το ερωτηματολόγιο ξεκινούσε με ένα μικρό κείμενο,
το οποίο πληροφορούσε τα υποκείμενα της έρευνας για το σκοπό διεξαγωγής της,
ενώ παράλληλα σημείωνε και την ανωνυμία των συμμετεχόντων σε αυτή.
Πιο αναλυτικά, το ερωτηματολόγιο περιείχε συνολικά 14 ερωτήσεις. Οι πρώτες 4

ερωτήσεις αφορούσαν προσωπικά στοιχεία και συγκεκριμένα το φύλο, την ηλικία
τους, το επάγγελμά τους καθώς και το μορφωτικό τους επίπεδο. Ακολουθεί μία
ερώτηση ανοιχτού τύπου σύντομης απάντησης που αφορά στην πιθανή σχέση των
σπουδών των μαθητών με την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό (π.χ. αν
διδάχτηκαν αρχαία ελληνικά στο σχολείο).
Στη συνέχεια ενδιαφερθήκαμε να πληροφορηθούμε για το λόγο που επέλεξαν οι

Γάλλοι φιλέλληνες μαθητές να μάθουν την ελληνική γλώσσα και το διάστημα
εκμάθησης της, αν ξεκίνησαν την εκμάθηση της ελληνικής με αφορμή των πολιτισμό
και αν συνέχιζαν να μαθαίνουν τα νέα ελληνικά σε περίπτωση που η Ελλάδα δεν είχε
αυτό τον πολιτισμό. Επίσης, ρωτήσαμε τι είναι αυτό που τους ενδιαφέρει
περισσότερο στον ελληνικό πολιτισμό και τι τους έρχεται αυτόματα στο μυαλό
ακούγοντας τον όρο «ελληνική γλώσσα», τι τους αρέσει περισσότερο κατά τη
διάρκεια των μαθημάτων και τι θα μπορούσε να τους σταματήσει να μαθαίνουν την
ελληνική γλώσσα. Μεταξύ αυτών υπήρξε και μια ερώτηση κλίμακας βαθμολογίας
στην οποία η απάντηση δινόταν με βαθμολογική κλίμακα από το 1 ως το 5
(1=καθόλου και 5=πολύ). Το ερωτηματολόγιο κλείνει με μία ακόμη ερώτηση
ανοιχτού τύπου σύντομης απάντησης αναφορικά με το ποια είναι η σχέση των
μαθητών με την Ελλάδα, την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό.
Αντίγραφο του αρχικού ερωτηματολογίου διατίθεται στο τέλος της παρούσας εργασίας
στο Παράρτημα
Βέβαια, λίγο πριν το τέλος της σχολικής χρονιάς δόθηκε στους μαθητές ένα
ακόμη ερωτηματολόγιο, το τελικό, προκειμένου να εκφράσουν οι μαθητές την άποψή
τους μετά τη χρήση πολιτιστικών στοιχείων κατά τη διάρκεια των μαθημάτων.
Συγκεκριμένα οι ερωτήσεις αφορούσαν στον τρόπο με τον οποίο τα μαθήματα

75

πολιτιστικού περιεχομένου κινητοποίησαν τους μαθητές στην εκμάθηση της
ελληνικής γλώσσας, ποια πολιτιστικά θέματα τους άρεσαν περισσότερο καθώς και αν
τελικά, χάρη σε αυτά, έμαθαν κάποιες ειδικές λέξεις και γλωσσικές δομές. Να
σημειωθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις ερωτηματολογίων υπήρχε τόσο η ελληνική
όσο και η γαλλική έκδοση.
Αντίγραφο του τελικού ερωτηματολογίου διατίθεται στο τέλος της παρούσας

εργασίας στο Παράρτημα.
2ον) Συνέντευξη (ημιδομημένη εστιασμένη)
Ως δεύτερο πιθανό μεθοδολογικό εργαλείο μπορεί να αξιοποιηθεί η

ημιδομημένη εστιασμένη συνέντευξη, για το σχεδιασμό της οποίας λαμβάνονται
υπόψη οι βασικές αρχές της ποιοτικής έρευνας84. Όπως παρουσιάζεται παρακάτω και
πιο αναλυτικά, ως ερευνητική συνέντευξη ορίζουμε «τη συζήτηση δύο ατόμων, η
οποία, από τη μια, αρχίζει από το συνεντευκτή έχοντας συνάμα ως ειδικό σκοπό την
απόκτηση σχετικών με την έρευνα πληροφοριών, και από την άλλη, επικεντρώνεται
από αυτόν σε περιεχόμενο καθορισμένο από τους στόχους της έρευνας με
συστηματική περιγραφή, πρόβλεψη ή ερμηνεία». Η επιλογή της συνέντευξης ως
ερευνητικού εργαλείου δικαιολογείται από το γεγονός ότι το εν λόγω εργαλείο
ενδείκνυται, αφού είναι ένα από τα καταλληλότερα εργαλεία για τη μελέτη του
περιεχομένου της κουλτούρας στη διδασκαλία της γλώσσας, αντικείμενο το οποίο
πραγματεύεται η παρούσα εργασία. Επιπλέον, αναφορικά με το είδος των
συνεντεύξεων θεωρήθηκε καλό να είναι ημιδομημένες, δηλαδή, με μια σχετική, όχι
όμως αυστηρή δόμηση.
Όσον αφορά στο είδος της δειγματοληψίας αυτή ήταν βολική ή όπως αλλιώς
ονομάζεται ευκαιριακή ή συμπτωματική, δεδομένου ότι το δείγμα προέκυψε από
άτομα στα οποία έχω εύκολη πρόσβαση, δηλαδή από τον κύκλο των επαγγελματικών
μου επαφών, ο οποίος δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της συνεργασίας μου με τα
συγκεκριμένα άτομα.

Mason, J. (1996). Η διεξαγωγή της ποιοτικής έρευνας. Μτφρ. Ελένη Δημητριάδου.
84
Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ. 49-54, 135-145

76

Επιπλέον, σχετικά με την ερευνητική μέθοδο στην οποία ανήκει τόσο η
συνέντευξη όσο και το ερωτηματολόγιο είναι η ποιοτική, καθώς ο απώτερος στόχος
δεν ήταν παρά η διερεύνηση και κατανόηση ενός κοινωνικού φαινομένου και όχι η
εξαγωγή στατιστικών στοιχείων. Εξάλλου, η ποιοτική έρευνα συνιστά μία από τις
καταλληλότερες μεθοδολογικές επιλογές για τη διερεύνηση της κουλτούρας στη
διδασκαλία της γλώσσας, αφού κατ'αυτόν τον τρόπο διερευνώνται οι επιδράσεις των
πολιτιστικών στοιχείων στους μαθητές κατά της εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας.
Βάσει των παραπάνω ερευνητικών ερωτημάτων οι συνεντεύξεις δομήθηκαν ως

προς ένα μόνο θεματικό άξονα, ο οποίος αντιστοιχεί σε ένα σύνολο ερωτήσεων της
εκάστοτε συνέντευξης και μέσω αυτών επιχειρείται να δοθούν απαντήσεις στα
ερευνητικά ερωτήματα. Οι ερωτήσεις, λοιπόν, που δομούν τις συνεντεύξεις είναι οι
ακόλουθες σε έναν ενιαίο θεματικό άξονα:
Θεματικός άξονας
• ‘’Χρησιμοποιούσατε πολιτιστικά στοιχεία κατά τη διάρκεια των μαθημάτων

της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;’’
• ‘’Ποιες κατηγορίες πολιτιστικών στοιχείων κάνατε χρήση;’’
• ‘’Πώς επιδρούν τα πολιτιστικά στοιχεία στους μαθητές κατά τη εκμάθηση της
ελληνικής ως ξένης γλώσσας;’’
Οι συνεντεύξεις ήταν μικρής και μεσαίας διάρκειας, αφού κυμάνθηκαν γύρω στα
εφτά με είκοσι λεπτά. Διεξήχθησαν είτε σε φιλικά σπίτια είτε στον εργασιακό χώρο
των συνεντευξιαζόμενων, δηλαδή έλαβαν χώρα τόσο σε άνετο όσο και σε οικείο για
αυτές περιβάλλον. Πάντως και στις οχτώ περιπτώσεις οι γυναίκες συνάδελφοί μου
ήταν πρόθυμες να συζητήσουν μαζί μου προσφέροντας μου πολύτιμες πληροφορίες
με μεγάλη όρεξη και χαρά. Έτσι, λοιπόν, αποδείχθηκε εμφανώς το ότι απολαμβάνουν
έντονα την κουβέντα μας και ακόμη περισσότερο το θέμα, το οποίο κινεί ιδιαίτερα το
ενδιαφέρον μας. Επίσης, καμία από τις οχτώ δε δυσκολεύτηκε να απαντήσει σε
κάποια ερώτηση, γεγονός στο οποίο και βασίζω την εύκολη έκβαση καθώς και με
ενδιαφέρον συζήτησή μας. Όσον αφορά στο τελικό αποτέλεσμα των εν λόγω
συνεντεύξεων κρίνω ότι ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητικό για μένα, δεδομένου ότι
πρόκειται για τη δεύτερη ερευνητική μου απόπειρα υπό μορφή συνέντευξης.

77

Επιπλέον, σχετικά με την ανάλυση των δεδομένων, τα οποία και αποτέλεσαν
απόρροια των συνεντεύξεων, αυτή πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της ανάλυσης
περιεχομένου. Πιο συγκεκριμένα, για κάθε ερώτηση ξεχωριστά εντοπίστηκαν, σε
πρώτο στάδιο, οι κοινές απαντήσεις μεταξύ των οχτώ συνεντεύξεων. Βάσει, λοιπόν,
αυτών των κοινών απαντήσεων αλλά και με βάση τις έννοιες-ομπρέλες που
εντοπίστηκαν προέκυψε η δημιουργία θεματικών κατηγοριών με κριτήρια τόσο
σημασιολογικά όσο και εννοιολογικά. Κατόπιν, επιχειρήθηκε η σύγκριση των
θεματικών κατηγοριών, η οποία δημιουργήθηκε με τα στοιχεία που αντλήσαμε από
τη βιβλιογραφία. Τέλος, τα αποτελέσματα στα οποία καταλήξαμε παρατίθενται στην
παρακάτω ενότητα.

78

2.2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ
Χρησιμοποιούσατε πολιτιστικά στοιχεία κατά τη διάρκεια των

μαθημάτων της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;
Χρήση πολιτιστικών Ποσοστό

στοιχείων στο μάθημα
της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας
Ισχυρό κίνητρο 4/8 50%
εκμάθησης: ο πολιτισμός
Αναπόσπαστο στοιχείο 4/8 50%
του μαθήματος
Μύηση μαθητών στον 1/8 12,5%
πολιτισμό της γλώσσας
Ανάλογα με το επίπεδο 2/8 25%
ελληνομάθειας
Μεταφορέας μηνυμάτων 1/8 12,5%
και φορέας πολιτισμού
Κουλτούρα: απαραίτητη 1/8 12,5%
για τη σωστή μόρφωση
των ανθρώπων

Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτώμενων καθηγητριών απάντησε ότι πράγματι

έκαναν χρήση πολιτιστικών στοιχείων στο μάθημα, αφού ο πολιτισμός αποτελεί τόσο
ισχυρό κίνητρο εκμάθησης όσο αναπόσπαστο στοιχείο του μαθήματος. Πιο αναλυτικά,
αναφέρθηκε αφενός ότι «…στις περισσότερες περιπτώσεις ο πολιτισμός ήταν αφορμή
αποτελώντας γενικά ισχυρό κίνητρο. Κατά προσέγγιση 1 στους 4 μαθητές ξεκινάει και
συνεχίζει την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας με βασικό κίνητρο τον ελληνικό
πολιτισμό» ή «Εξάλλου, ένα από τα ισχυρότερα κίνητρα μάθησης των μαθητών ήταν η
επαφή με τον πολιτισμό της χώρας». Και αφετέρου αναφέρθηκε ότι «Ναι, πάντα στα
μαθήματά μου χρησιμοποιούσα πολιτιστικά στοιχεία. Δε γίνεται να διδάξεις μια γλώσσα
χωρίς να αναφερθείς στον πολιτισμό της χώρας, αφού ο πολιτισμός αποτελεί κομμάτι
της γλώσσας».
Η αμέσως επόμενη δημοφιλέστερη απάντηση είναι ότι γίνεται χρήση πολιτιστικών

στοιχείων ανάλογα με το επίπεδο γλωσσομάθειας/ελληνομάθειας. Με άλλα λόγια,
σύμφωνα με τις δοθείσες απαντήσεις παρατηρήθηκε ότι «είναι πολύ πιο εύκολη και

79

λειτουργική η διδασκαλία στοιχείων του πολιτισμού σε τμήματα προχωρημένης
ελληνομάθειας, γιατί είναι πιο άμεση η κατανόηση, αλλά και επειδή οι μαθητές έχουν
επιλύσει το οξύτερο και επιτακτικότερο πρόβλημα της πρώτου επιπέδου επικοινωνίας».
«Ακόμα και σε πολύ μικρά επίπεδα όμως και ανάλογα με το κεφάλαιο που πρόκειται να
διδαχθεί, η ενσωμάτωση στοιχείων του ελληνικού πολιτισμού μπορεί να επιταχύνει
θεαματικά την αφομοίωση της νέας γνώσης» και «… από τα πρώτα στάδια διδασκαλίας
της γλώσσας θεωρώ ότι τα θέματα που άπτονται του πολιτισμού έχουν μεγαλύτερο
ενδιαφέρον τόσο για τους μαθητές».
Ωστόσο, υπήρχαν και απαντήσεις που δόθηκαν σε ατομικό επίπεδο, δηλαδή, ότι τα
πολιτιστικά στοιχεία χρησιμοποιούνται στο μάθημα συμβάλλοντας στη μύηση των
μαθητών στον πολιτισμό της χώρας [«Κατά τη διάρκεια της χρονιάς δημιούργησα και
έδινα σε όλους τους εκπαιδευόμενους θεματικά ντοσιέ των οποίων με στόχο να
μυήσουν τους εκπαιδευόμενους στον ελληνικό πολιτισμό γενικότερα»] καθώς και ότι
αποτελούν μεταφορέα μηνυμάτων και φορέα πολιτισμού [«Υπάρχει άπειρη ποικιλία
που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διδαχθούν τα πάντα και κυρίως η ομορφιά της
γλώσσας ως μεταφορέας μηνυμάτων και ως φορέας πολιτισμού»] αλλά και το ότι η
κουλτούρα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή μόρφωση των ανθρώπων [«Ας
μην ξεχνάμε ότι η λέξη κουλτούρα (culture) σημαίνει καλλιέργεια των ανθρώπων,
καλλιέργεια που είναι απαραίτητη για την σωστή μόρφωση των ανθρώπων είτε
πρόκειται για παιδιά μαθητές είτε πρόκειται για ενήλικες μαθητές»].
Ποιες κατηγορίες πολιτιστικών στοιχείων κάνατε χρήση;
Κατηγορίες Ποσοστό
πολιτιστικών στοιχείων
Ήθη, καθημερινές 5/8 62,5%
συνήθειες, παραδόσεις.
Ιστορία (χώρας και 7/8 87,5%
γλώσσας)
Τραγούδι, μουσική, χορός 6/8 75%
Λογοτεχνία-ποίηση / ζωή 6/8 75 %
δημιουργών
Εξωγλωσσικοί κώδικες 1/8 12,5%
επικοινωνίας

80

Συνταγές μαγειρικής 5/8 62,5%
Γεωγραφία 4/8 50%
Κινηματογράφος (παλιές 3/8 37,5%
και νέες ταινίες)
Κινούμενα σχέδια 2/8 25%
Τέχνη / μουσεία 2/8 25%
Ενδυμασία 2/8 25%
Μυθολογία 1/8 12,5%
Θρησκεία 1/8 12,5%
Οι συνεντευξιαζόμενες για τη συγκεκριμένη ερώτηση έδωσαν πολλές και ποικίλες

απαντήσεις, αρκετές μάλιστα σε ατομικό επίπεδο. Οι απαντήσεις εξωγλωσσικοί
κώδικες επικοινωνίας, μυθολογία και θρησκεία δόθηκαν σε ποσοστό 12,5% στα
100%, δηλαδή μία στις οχτώ ερωτηθείσες έδωσαν την συγκεκριμένη απάντηση.
Αναλυτικότερα, «έγινε αναφορά …….σε εξωγλωσσικούς κώδικες επικοινωνίας….»,
«….κάθε χώρα κουβαλάει τη μυθολογία της, κυριολεκτική και μεταφορική. Οι μύθοι
των αρχαίων Ελλήνων για τους ήρωες και τους θεούς τους είναι γνωστοί σε ένα ευρύ
κοινό παγκοσμίως, επομένως και οι ίδιοι οι μαθητές μας εκδηλώνουν ενδιαφέρον να
εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους γύρω από αυτά που μάθαιναν μικρά παιδιά στις πατρίδες
τους» και «με απόλυτο σεβασμό στη θρησκευτική ανομοιογένεια κάθε πολυπολιτισμικής
τάξης παρέχονται πληροφορίες, κείμενα ή εικόνες σχετικές με το χριστιανισμό, την
επίσημη θρησκεία της χώρας όπου ζουν οι μαθητές, με σκοπό να κατανοήσουν στοιχεία
που θα διευκολύνουν την καθημερινότητά τους και θα λύσουν τυχόν απορίες τους για
τις συνήθειες των ντόπιων» αντίστοιχα.
Δόθηκαν επίσης και μη αναμενόμενες απαντήσεις, όπως ότι γίνεται χρήση των
κινουμένων σχεδίων [«κάνω χρήση των κινουμένων σχεδίων για να δουλέψω τη
γραμματική και το λεξιλόγιο»] και ενδυματολογικών στοιχείων [«Όπως ανέφερα και
παραπάνω οι μαθητές διδάχτηκαν και παραδοσιακούς χορούς. Πιο συγκεκριμένα, στην
αρχή του μαθήματος έδινα πάντα σημαντικά στοιχεία και πληροφορίες για την ……
παραδοσιακή ενδυμασία της κάθε περιοχής»] σε ποσοστό μόλις 25%, δηλαδή 2
απαντήσεις στις συνολικά 8. Στο ίδιο ποσοστό βρίσκεται και η απάντηση
τέχνη/μουσεία [«Οι θεματικές που ενδιαφέρουν περισσότερο τους μαθητές μου και
πλέον έχω ενσωματώσει στα μαθήματα είναι: ……….. η τέχνη, τα μουσεία ……..»].
Τρεις στις οχτώ καθηγήτριες της ελληνικής γλώσσας απάντησαν ότι χρησιμοποιούν
τόσο παλιές όσο και πιο σύγχρονες ταινίες στη διάρκεια των μαθημάτων

81

[«…..ενδεικτικά αναφέρω την χρήση αποσπασμάτων από παλιές ελληνικές ταινίες, αλλά
και ταινίες του νεότερου ελληνικού κινηματογράφου. Πρόσφατα χρησιμοποίησα
αποσπάσματα από το "Λούφα και παραλλαγή- σειρήνες στη στεριά"….»] ενώ τέσσερις
στις οχτώ ότι χρησιμοποιούν γεωγραφικά στοιχεία [«ο χάρτης της Ελλάδας είναι
απαραίτητος για να ενσωματωθούν στο μάθημα πολιτιστικά στοιχεία που συνδέονται με
την κατηγορία Γεωγραφία χρήση τουριστικών οδηγών, φυλλαδίων και διάφορων
εντύπων»].
Ακόμη, η χρήση πολιτιστικών στοιχείων στη διάρκεια του μαθήματος συνδέεται

άμεσα όχι μόνο με τη θεματική ήθη, καθημερινές συνήθειες, παραδόσεις [«έγινε
αναφορά σε έθιμα, συνήθειες και παραδόσεις της Ελλάδας»], [«όσον αφορά στις
συνήθειες, στα δρώμενα, ήθη και έθιμα ενδεικτικά αναφέρω ότι εξετάζουμε θέματα
όπως: ‘’Γιατί την Τσικνοπέμπτη όλοι τρώνε σουβλάκια;’’, ‘’Γιατί την Καθαρά Δευτέρα
ο ουρανός γεμίζει χαρταετούς;’’, ‘’Τι πρέπει να κάνω, όταν έρχονται στο σπίτι παιδιά
που λένε τα κάλαντα;’’»], [«μου αρέσει να χρησιμοποιώ θέματα της παράδοσης όπως
τα έθιμα του Δωδεκαημέρου, της Αποκριάς….»], [«Διαλόγους και role play για
καθημερινά θέματα της ελληνικής πραγματικότητας (στο περίπτερο, εκλογές)»] αλλά
και με τις συνταγές μαγειρικής [«Παρουσιάζονται συνταγές, συγκρίνονται γεύσεις,
διατροφικές συνήθειες και πρακτικές μαγειρικής»] και [«στα μαθήματα χρησιμοποιώ
συνταγές, όπως πώς φτιάχνεται ο γνωστός σε όλους μουσακάς, συνταγές για ποτά,
όπως το ούζο ή το τσίπουρο…»].
Επίσης, όταν μιλάμε για χρήση πολιτιστικών στοιχείων στο γλωσσικό μάθημα αυτή
ερμηνεύεται (6 στις 8 απαντήσεις) με τις θεματικές τραγούδι/μουσική/χορός [«στα
μαθήματα χρησιμοποιώ τραγούδια, χορούς συνυφασμένους με τη χώρα της Ελλάδας.
Ποιος δεν ξέρει το περίφημο συρτάκι του Ζορμπά;»], [«Οι θεματικές που ενδιαφέρουν
περισσότερο τους μαθητές μου και πλέον έχω ενσωματώσει στα μαθήματα είναι ….
αλλά και τα πολύ γνωστά τραγούδια παλιά και καινούργια»], [«Διάλεξα δημοτικά,
ρεμπέτικα, λαϊκά και έντεχνα τραγούδια από καταξιωμένους ερμηνευτές για να
μπορέσουν να ανακαλύψουν τον πλούτο που διαθέτει η Ελλάδα και την πολιτιστική μας
κληρονομιά»] καθώς επίσης λογοτεχνία-ποίηση/ζωή δημιουργών [«μιλάω στους
μαθητές για λογοτεχνία, για τον αγαπημένο μου Καραγάτση και τη Μεγάλη του
Χίμαιρα»], [«….διαβάζουμε μικρές ιστορίες ή ποιήματα γνωστών δημιουργών της
Ελλάδας, μιλάμε για τις πολιτιστικές αναφορές που γίνονται στον έναν ή στον άλλο

82

δημιουργό»], [«Φέτος καθιέρωσα να δίνω σους μαθητές κάθε τμήματος μια φορά την
εβδομάδα ένα λογοτεχνικό αυθεντικό κείμενο…. Σημαντικό για μένα είναι να έχουν την
ευκαιρία να γνωρίσουν μερικούς Έλληνες λογοτέχνες….»], [«Σε κάποια μαθήματα, είχα
παραθέσει αποσπάσματα από γνωστά λογοτεχνικά έργα, δίνοντας παράλληλα
πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του κάθε Έλληνα λογοτέχνη»].
Βέβαια, η πιο δημοφιλής είναι η θεματική ιστορία της χώρας και της γλώσσας (7 στις
8 απαντήσεις): [«στη διάρκεια διδασκαλίας ποικίλου λεξιλογίου διδάσκονται τυπικές
εκφράσεις, ιδιωματισμοί, φράσεις της αργκό, ιδιαιτερότητες τοπικών διαλέκτων και
δίνονται πληροφορίες για τη χρήση τους, την ιστορία τους, τις μεταμορφώσεις τους στο
πέρασμα του χρόνου. Σε περιορισμένο βαθμό εκ προθέσεως και πιο αναλυτικά, αν
ζητηθεί από τους μαθητές, παρέχονται πληροφορίες για την ετυμολογία λέξεων που είτε
προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον και περιέργεια στους μαθητές είτε εξηγούν την
ορθογραφία πολύ συνηθισμένων λέξεων»], [«σε ιστορικά θέματα δείχνουν ενδιαφέρον
στο ‘’Γιατί η 28η Οκτωβρίου και η 25η Μαρτίου είναι αργίες;’’, ‘’Πόσο παλιά είναι η
Θεσσαλονίκη;’’, ‘’Ποιοι πληθυσμοί έχουν κατοικήσει εδώ;’’, ‘’Γιατί υπάρχουν σημεία
και μνημεία με τούρκικα ονόματα;’’»], [«Δεν μπορώ να σου πω πόσο διασκεδάσαμε
στο Γ1 φέτος κάνοντας ελληνικές διαλέκτους. Και τι έκπληξη ήταν για μένα όταν
διαπίστωσα ότι ενώ τα κρητικά δεν τα καταλάβαιναν καθόλου, τα καραγκούνικα δεν
τους δυσκόλευαν!»]
Πώς επιδρούν τα πολιτιστικά στοιχεία

στους μαθητές κατά την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;
Επίδραση πολιτιστικών Ποσοστό

στοιχείων στους μαθητές
Θετική επίδραση 4/8 50%
Ανυπομονησία για το 2/8 25%
επόμενο μάθημα
Αυτοπεποίθηση/άνεση 2/8 25%
στην επικοινωνία
Αποτελεσματικό εργαλείο 1/8 12,5%
διδασκαλίας
Παρότρυνση για 6/8 75%
περαιτέρω μάθηση
Κεντρίζει το ενδιαφέρον 6/8 75%

83

Ενεργός συμμετοχή 6/8 75%
Σε ποσοστό 75%, δηλαδή 6 στις 8, οι ερωτηθείσες απάντησαν ότι τα πολιτιστικά

στοιχεία κατά την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας όχι μόνο κεντρίζουν το
ενδιαφέρον των μαθητών αλλά τους παροτρύνουν και για περαιτέρω μάθηση. Δηλαδή
οι καθηγήτριες της ελληνικής γλώσσας απάντησαν αφενός μεν ότι «ναι, κατά τη
γνώμη μου τα πολιτιστικά στοιχεία καθιστούν το μάθημα πιο ενδιαφέρον…», «με τη
χρήση πολιτιστικών στοιχείων δημιουργείται μια περιέργεια των μαθητών, που συνεχώς
αυξάνεται», «οι περισσότεροι μαθητές δείχνουν τεράστιο ενδιαφέρον γύρω από τα
θέματα του ελληνικού πολιτισμού με την ευρεία έννοια….», «μπορώ να πω με
βεβαιότητα ότι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν τα μαθήματα πραγματεύονται
θέματα πολιτισμού με την ευρεία έννοια παρά όταν είναι τυπικά κείμενα», «το
ενδιαφέρον τους αυξήθηκε και παρέμενε αμείωτο όλη τη σχολική χρονιά!».
Αφετέρου δε απάντησαν ότι «επιθυμούν να μάθουν ακόμη περισσότερα πράγματα, μια

περιέργεια να κάνουν το άγνωστο γνωστό, να το κάνουν κτήμα τους», «ο πολιτισμός
προκαλεί διάθεση για περαιτέρω γνώση αφού οι περισσότεροι μαθητές όσο περισσότερα
μαθαίνουν τόσο περισσότερα θέλουν να μάθουν…», «έτσι, λοιπόν, συνειδητοποίησα,
ότι αν υπάρχει ενδιαφέρον υπάρχει και η κινητοποίηση του μαθητή για να μάθει
καλύτερα και να συμμετέχει περισσότερο στο μάθημα», «παρατήρησα με μεγάλη μου
έκπληξη ότι η χρήση πολιτισμικών στοιχείων για την Ελλάδα, τους παρότρυνε να
μάθουν περισσότερο και με περισσότερη όρεξη την γλώσσα μας η οποία τους
δυσκολεύει αρκετά σε πολλά επίπεδα».
Ακόμη, η τρίτη πιο δημοφιλής απάντηση που συγκέντρωσε το ίδιο ποσοστό

απαντήσεων (75%) είναι ότι τα πολιτιστικά στοιχεία αυξάνουν την ενεργό συμμετοχή
των μαθητών. Με άλλα λόγια, «οι μαθητές ήταν πιο ενεργοί στα πολιτιστικά αυτά
μαθήματα συμμετέχοντας με περισσότερο ενδιαφέρον», «ήταν πολύ πιο ενεργοί στο
μάθημα, αφού όλοι είχαν ένα σχόλιο να κάνουν, μια εμπειρία τους να διηγηθούν ή
ακόμη και να κάνουν σύγκριση με δικά τους ήθη και έθιμα», «….. με αποτέλεσμα να
τούς καθιστά πιο ενεργούς σε αυτό το κομμάτι του μαθήματος», «διαφορετικά
συμμετέχουν όταν ασχολούμαστε με το θέμα της υγείας μέσα από ένα κείμενο και
διαφορετικά όταν το προσεγγίζουμε μέσα π.χ. από την ελληνική ταινία "η κυρά μας η
μαμή" όπου εμπλέκονται πολιτισμικά στοιχεία (ξεμάτιαγμα/ ο ρόλος της μαμής στις

84

μικρές κοινωνίες του '50/ η Ελλάδα παλιότερων εποχών / θέματα ηθικής κλπ)
αυξάνοντας την ενεργό συμμετοχή των μαθητών με συνεχείς ερωτήσεις και σχόλια»,
«δημιουργώντας μια ευχάριστη ατμόσφαιρα στην τάξη και προωθώντας τούς να
συμμετέχουν πιο ενεργά στο μάθημα ελληνικών….. Αρκεί να αναφέρω ότι με το
τραγούδι «Κρουαζιέρα» του Βαγγέλη Γερμανού υπήρχε ένα διάχυτος και πρωτόγνωρος
ενθουσιασμός στην τάξη επιπέδου Α2! Οι μαθητές τραγουδούν τους στίχους, κάνουν
αφιερώσεις ο ένας τον άλλο, χρησιμοποιούν το νέο λεξιλόγιο καθώς ονειρεύονται τις
επόμενες διακοπές τους και τελικά βγαίνουν από την τάξη τραγουδώντας!»
Στη συνέχεια, για τις 4 ερωτώμενες στις 8 τα πολιτιστικά στοιχεία έχουν θετική
επίδραση στους μαθητές. Μερικές από τις απαντήσεις που δόθηκαν είναι οι εξής:
«ναι, πράγματι, επέδρασαν θετικά στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας», «η
ανταπόκριση των μαθητών ήταν πάντα ενθουσιώδης», «η εξελικτική πορεία των
μαθητών είμαι εμφανής, γεγονός το οποίο αποδεικνύει τη θετική επίδραση των
πολιτιστικών στοιχείων».
Επιπλέον, η χρήση των πολιτιστικών στοιχείων στο μάθημα μεταφράζεται τόσο ως

αγωνία για το επόμενο μάθημα [«Μπορώ να πω ότι περίμεναν κάθε φορά με μεγάλη
αγωνία τη δημιουργία ενός νέου ντοσιέ γιατί αυτό θεωρούσαν ότι τους έφερνε ακόμη
πιο κοντά με την αγαπημένη τους χώρα, την Ελλάδα»] και [«περιμένουμε με αγωνία
κάθε μάθημα για να ‘’κατακτήσουμε’’ την Ελλάδα μέσω της γλώσσας και του
πολιτισμού της»] όσο και ως αυτοπεποίθηση/άνεση στην επικοινωνία [«το μάθημα ήταν
πιο χαλαρό και οι μαθητές αισθάνονταν πιο άνετοι να μιλήσουν και να εκφραστούν στα
ελληνικά»] και [«ο πολιτιστικός παράγοντας ενισχύει την αυτοπεποίθηση των μαθητών,
που νιώθουν “πλουσιότεροι” και πιο “ολοκληρωμένοι” πολίτες του ελληνικού
κράτους. Αισθάνονται λιγότερο “ξένοι”. Με άλλα λόγια, ενισχύεται η αυτοπεποίθηση
και η περηφάνια τους…..»]. Τέλος, η απάντηση αποτελεσματικό εργαλείο διδασκαλίας
εμφανίζεται ως μεμονωμένη περίπτωση σε ποσοστό μόλις 12,5% (1 στους 8): [«η
επαφή με τον πολιτισμό της χώρας αποτελεί ίσως εκτός από ισχυρό κίνητρο και πολύ
αποτελεσματικό εργαλείο διδασκαλίας, γιατί απευθύνεται όχι μόνο στο συνειδητό του
μαθητή, αλλά τον αγγίζει πιο βαθιά και μακροπρόθεσμα»].

85

2.3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ
Φύλο
15
10
5
0
Άνδρες Γυναίκες
Η πρώτη ερώτηση που αφορά στο φύλο των μαθητών μάς δείχνει ότι στο σύνολο των
18 μαθητών οι 10 είναι γυναίκες ενώ οι 8 άντρες.
Ηλικία
10
0
18‐25 26‐40 40‐50 51‐60 61‐
Αναφορικά με την ηλικία των μαθητών η πλειοψηφία ανήκουν στην κατηγορία άνω
των 61 ετών, είναι δηλαδή συνταξιούχοι ενώ σε μικρότερες ηλικιακά κατηγορίες
αγγίζουν το ποσοστό του ενός μόλις μαθητή.
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
10
0
Απολυτήτιο Bachelor Master PhD
Λυκείου
Σχετικά με το μορφωτικό τους επίπεδο οι περισσότεροι είναι απόφοιτοι

πανεπιστημίου αλλά και ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών
και διδακτορικών τίτλων.

86

ΟΙ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΑΣ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ
ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ …
20
10
0
Ναι Όχι
Οι σπουδές 12 μαθητών είχαν σχέση με την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό, διότι
διδάχτηκαν αρχαία ελληνικά στο σχολείο (3-5 χρόνια).
ΓΙΑΤΙ ΕΠΕΛΕΞΕΣ / ΘΑ ΕΠΕΛΕΓΕΣ ΝΑ
ΜΑΘΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ;
10
5
0
Ο πιο δημοφιλής λόγος εκμάθησης της ελληνικής είναι η προσωπική ευχαρίστηση και
το πάθος τους για την Ελλάδα (επιλογή άλλο). Ακολουθεί ο τουρισμός, αφού
επισκέπτονται συχνά τη χώρα μας ενώ 4 άτομα για οικογενειακούς λόγους.
ΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ ;
6
5
4
3
2
1
0
Δε μαθαίνω 1‐2. 3‐4. 4‐6. 6‐10.
Η πλειοψηφία μαθαίνει από 3 έως 6 χρόνια, μόλις 2 άτομα μαθαίνουν πάνω από 6
χρόνια, υπάρχουν βέβαια και αρκετοί αρχάριοι, ενώ 2 άτομα δε μαθαίνουν, αφού
είναι μαθητές των παραδοσιακών χορών.

87

ΞΕΚΙΝΗΣΕΣ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ ΜΕ
ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;
20
10
0
Ναι Όχι Άλλο
Με αυτό το σχεδιάγραμμα διαπιστώνουμε ότι η πλειοψηφία, 11 στους 18 μαθητές,

ξεκίνησε να μαθαίνει με αφορμή τον ελληνικό πολιτισμό.
ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΑΝ Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ
ΕΙΧΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΑ
ΣΥΝΕΧΙΖΕΣ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ …
20
0
Ναι Όχι Άλλο
Το παραπάνω αποτέλεσμα επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι και πάλι η

πλειοψηφία των μαθητών απάντησε ότι δε θα συνέχιζε να μαθαίνει ελληνικά αν η
Ελλάδα δεν είχε αυτόν τον σπουδαίο πολιτισμό.
ΤΙ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;
15
10
5
0
Αναφορικά με τον ελληνικό πολιτισμό κινούν το ενδιαφέρον των μαθητών θεματικές,

όπως η μουσική (παραδοσιακή και σύγχρονη και οι αντίστοιχοι χοροί), η ποίηση και

88

η λογοτεχνία, το φαγητό και οι συνταγές μαγειρικής αλλά και τα ελληνικά προϊόντα
Ενώ στην επιλογή ΄΄άλλο΄΄ η πλειοψηφία έδωσε την απάντηση ΄΄ιστορία΄΄.
Ο πλούτος των λέξεων είναι συνώνυμο της ελληνικής γλώσσας, αφού 14 στους 18
ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΣ ΤΟΝ ΟΡΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΓΛΩΣΣΑ» ΤΙ ΣΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΥΤΟΜΑΤΑ
ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ;
20
10
0
πλούτος λέξεων Σεφέρης/Ελύτης αρ. δράμα/κωμωδία άλλο
μαθητές έδωσαν την παραπάνω απάντηση στην ερώτηση τι σου έρχεται στο μυαλό
όταν ακούν τον όρο «ελληνική γλώσσα. Αξίζει να αναφερθεί και η εναλλακτική
απάντηση ΄΄άλλο΄΄, διότι αρκετοί τη μουσικότητα της ελληνικής γλώσσας που τους
βοηθάει να καταλάβουν καλύτερα τον τονισμό των λέξεων.
ΤΙ ΣΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΚΑΤΑ
ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
γλωσσικά παιχνίδια
12 γραμματική
15
λεξιλόγιο
διάλογοι
8
5
5 πληροφορίες για την
Ελλάδα

89

Οι 15 στους 18 μαθητές, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία, δηλώνει ότι κατά τη
διάρκεια των μαθημάτων τους αρέσουν περισσότερο οι πληροφορίες για την Ελλάδα,
οι 12 ενδιαφέρονται για τα γλωσσικά παιχνίδια και οι 8 για διαλόγους ενώ μόλις το 5
μαθητές εκδηλώνουν ενδιαφέρον για γραμματική και λεξιλόγιο.
ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΣΕ ΚΑΝΕΙ (ΑΝ
ΜΑΘΑΙΝΕΣ / ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ ) ΝΑ
ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΗΣ …
8
6
4
2
0
έλλειψη χρόνου δε μαθαίνω η δυσκολία της δε μου αρέσει άλλο
γρήγορα πια γλώσσας το μάθημα
λόγω ηλικίας
Οι μαθητές της ελληνικής γλώσσας δεν σκοπεύουν να σταματήσουν τα μαθήματα

παρά μόνο αν δεν υπάρχει αρκετός χρόνος ή αν δεν μαθαίνουν πια γρήγορα λόγω
ηλικίας, ενώ μόλις 3 μαθητές θα σταματούσαν λόγω δυσκολίας της ελληνικής
γλώσσας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η απάντηση 4 ατόμων (εναλλακτική
απάντηση ΄΄άλλο΄΄) λέγοντας ότι θα σταματούσαν τα μαθήματα εάν οι συμμαθητές
τους δεν είναι συμπαθητικοί!
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΣΑΣ ΜΕ ΤΗΝ
ΕΛΛΑΔΑ, ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ …
20
10

90

Οι μαθητές έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τις τέχνες μεταξύ των οποίων τη μουσική,
τον χορό, το σινεμά, τη λογοτεχνία και την ποίηση αλλά και την ελληνική κουζίνα με
τα χαρακτηριστικά προϊόντα της. Τα αρχαία ελληνικά στο σχολείο καθώς και οι
διακοπές στην Ελλάδα αποτελούν επίσης σημαντικό συνδετικό κρίκο ενώ μόλις 3
άτομα απάντησαν ότι η σχέση τους με την Ελλάδα έγκειται σε οικογενειακές σχέσεις.
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ
ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ …
20
18
16
14
Θετική επίδραση Ενεργός συμ/χή Παρότρυνση για Κεντρίζει το
στο μάθ. περαίτ. μάθ. ενδιαφέρον
Σύσσωμο το σύνολο των μαθητών απάντησε ότι πράγματι η χρήση των πολιτιστικών
στοιχείων κατά την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας έχει θετική επίδραση, γεγονός
το οποίο τους κεντρίζει το ενδιαφέρον καθιστώντας τους πιο ενεργούς στο μάθημα
και συνάμα παροτρύνοντάς τους για περαιτέρω μάθηση.
ΠΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΑΣ ΑΡΕΣΑΝ
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ;
16
14
12
10
8
6
4
2
0

91

Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών ενδιαφέρεται για την ελληνική ιστορία
καθώς και για την ελληνική λογοτεχνία και ποίηση όχι μόνο των κλασικών
δημιουργών αλλά και των πιο σύγχρονων, όπως ο Πέτρος Μάρκαρης, ο Νίκος
Εγγονόπουλος. Η αμέσως πιο δημοφιλής απάντηση είναι το τραγούδι, η μουσική και
ο χορός. Ακολουθούν τα ήθη/ οι καθημερινές συνήθειες/ οι παραδόσεις και οι
συνταγές μαγειρικής ενώ τη γεωγραφία ως θεματική συγκεντρώνει την επιλογή μόλις
8 ατόμων στα 18.
ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΟΤΙ ΜΑΘΑΤΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ
ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ …
20
0
Ναι Όχι
Και οι 18 μαθητές πιστεύουν ότι έμαθαν ειδικές λέξεις και δομές από την επαφή τους
με τα πολιτιστικά θέματα. Πιο συγκεκριμένα, έμαθαν ειδικό λεξιλόγιο μαγειρικής και
μαγειρικών σκευών (ψιλοκόβω, ανακατεύω, μαχαίρι, τηγάνι, κτλ), ευχές για τις
γιορτές (Χρόνια Πολλά, Καλά Χριστούγεννα, Χριστός Ανέστη), ονομασίες χορών
(Χασαποσέρβικος, χασάπικο, κτλ).

92

3.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Με τα παραπάνω ερευνητικά αποτελέσματα, όπως προέκυψαν από την

ανάλυση περιεχομένου των ερευνητικών μας εργαλείων που διεξήχθη στο
προηγούμενο κεφάλαιο, δίνεται η δυνατότητα εξαγωγής συγκεκριμένων
συμπερασμάτων, με τα οποία απαντώνται και τα αρχικά ερευνητικά μας ερωτήματα.
Πριν προχωρήσουμε στην παρουσίαση των συμπερασμάτων να σημειώσουμε

ότι στην έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκαν δυο ερευνητικά εργαλεία, η ημιδομημένη
συνέντευξη, απευθυνόμενη προς τις καθηγήτριες της ελληνικής ως ξένης γλώσσας
καθώς και το ερωτηματολόγιο (αρχικό και τελικό), απευθυνόμενο προς μαθητές της
ελληνικής γλώσσας. Αποτελούν συνδυασμό ερευνητικό εργαλείων, τη λεγόμενη
τριγωνοποίηση εργαλείων, η οποία σαν ερευνητική προσέγγιση, έχει αποδειχτεί
αποτελεσματική διότι δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές να σκιαγραφήσουν
διαφορετικές όψεις του ίδιου θέματος. Είναι δε σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι
στόχος της μικτής μεθόδου είναι να παράξει πιο έγκυρα και αντιπροσωπευτικά
δεδομένα. Εξάλλου, συμπερασματικά, η σύγχρονη έρευνα δίνει έμφαση στην ανάγκη
να έχουν οι ερευνητές στη διάθεσή τους μία ποικιλία μεθόδων.
Στόχος της παρούσας έρευνας είναι αν τελικά η χρήση της κουλτούρας στη
γλώσσα και πιο συγκεκριμένα ο ελληνικός πολιτισμός αν μπορεί να λειτουργήσει ως
κίνητρο για την εκμάθηση της νέας ελληνικής γλώσσας ως ξένης γλώσσας.
Δεδομένων, λοιπόν, των αποτελεσμάτων τόσο των συνεντεύξεων όσο και των
ερωτηματολογίων, προκύπτει ότι, πράγματι, οι μαθητές της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας καθίστανται πιο κινητοποιημένοι στην εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης
γλώσσας όταν κατά τη διάρκεια του μαθήματος παρεμβάλλονται και στοιχεία του
ελληνικού πολιτισμού.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων η

συντριπτική πλειοψηφία των ερωτώμενων καθηγητριών απάντησε ότι πράγματι
έκαναν χρήση πολιτιστικών στοιχείων στο μάθημα, αφού ο πολιτισμός αποτελεί τόσο
ισχυρό κίνητρο εκμάθησης όσο αναπόσπαστο στοιχείο του μαθήματος, το οποίο
προσαρμόζουν ανάλογα με το επίπεδο ελληνομάθειας. Εξάλλου, πιστεύεται ότι η

93

λέξη κουλτούρα (culture) σημαίνει καλλιέργεια των ανθρώπων, καλλιέργεια που είναι
απαραίτητη για την σωστή μόρφωση των ανθρώπων.
Επίσης, όταν γίνεται λόγος για χρήση πολιτιστικών στοιχείων στο γλωσσικό
μάθημα σημαίνει τραγούδι/μουσική/χορός καθώς και ιστορία της χώρας και της
γλώσσας τα οποία κατά την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας όχι μόνο
κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μαθητών, τους παροτρύνουν για περαιτέρω μάθηση
και γενικά αυξάνουν την ενεργό συμμετοχή τους. Με άλλα λόγια, «ήταν πολύ πιο
ενεργοί στο μάθημα, αφού όλοι είχαν ένα σχόλιο να κάνουν, μια εμπειρία τους να
διηγηθούν ή ακόμη και να κάνουν σύγκριση με δικά τους ήθη και έθιμα».
Επιπλέον, πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τα αποτελέσματα των

ερωτηματολογίων οι περισσότεροι μαθητές είχαν ήδη σχέση με την ελληνική γλώσσα
και κουλτούρα λόγω των μαθημάτων αρχαίων ελληνικών κατά τη διάρκεια των
σχολικών τους χρόνων καθώς και ότι επέλεξαν να μάθουν τα ελληνικά διότι είναι
παθιασμένοι με την Ελλάδα και τη γλώσσα, γεγονός το οποίο τους προσφέρει
προσωπική ευχαρίστηση. Επιπλέον, ξεκίνησαν τα μαθήματα ελληνικής γλώσσας με
αφορμή τον ελληνικό πολιτισμό υπογραμμίζοντας ότι αν δεν είχε η Ελλάδα αυτόν τον
σπουδαίο πολιτισμό δεν θα έμπαιναν στη διαδικασία έναρξης μαθημάτων.
Όσον αφορά στον ελληνικό πολιτισμό τους εξάπτει το ενδιαφέρον η μουσική

η ποίηση και η λογοτεχνία, οι συνταγές μαγειρικής αλλά η πλούσια ελληνική ιστορία
ενώ η ελληνική γλώσσα μεταφράζεται για τους μαθητές ως ο πλούτος των λέξεων. Η
συντριπτική πλειοψηφία, δηλώνει ότι κατά τη διάρκεια των μαθημάτων δείχνουν
περισσότερο ενδιαφέρον για τις πληροφορίες σχετικά με την Ελλάδα και δεν
σκοπεύουν να σταματήσουν τα μαθήματα παρά μόνο αν δεν υπάρχει αρκετός χρόνος
ή αν δεν μαθαίνουν πια γρήγορα λόγω ηλικίας.
Ακόμη, οι μαθητές έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τις τέχνες μεταξύ των
οποίων τη μουσική, τον χορό, το σινεμά, τη λογοτεχνία και την ποίηση αλλά και την
ελληνική κουζίνα με τα χαρακτηριστικά προϊόντα της. Επιπλέον, και οι 18 μαθητές
πιστεύουν ότι έμαθαν ειδικές λέξεις και δομές από την επαφή τους με τα πολιτιστικά
θέματα και ότι γενικά η χρήση των πολιτιστικών στοιχείων κατά την εκμάθηση της
ελληνικής γλώσσας έχει θετική επίδραση, γεγονός το οποίο τους κεντρίζει το

94

ενδιαφέρον καθιστώντας τους πιο ενεργούς στο μάθημα και συνάμα παροτρύνοντάς
τους για περαιτέρω μάθηση.
Συνοψίζοντας, τόσο οι δοθείσες απαντήσεις των καθηγητριών μέσω των

συνεντεύξεων όσο και οι δοθείσες απαντήσεις των μαθητών μέσω των
ερωτηματολογίων συγκλίνουν καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα: ότι ο ελληνικός
πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει σαν κίνητρο για την εκμάθηση ως ελληνικής ως
ξένης γλώσσας!

95

4.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνόγλωσση
• Γεωργιάδου, Ι. (2000), Διδάσκοντας τη νέα Ελληνική σε πολυεθνικές Ομάδες
Ενηλίκων, Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου για τη Διδασκαλία της ελληνικής ως
ξένης γλώσσας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
• Γεωργιάδου, Ι. (2001), Εντοπισμός χαρακτηριστικών, αναγκών και προσδοκιών όσων
μαθαίνουν σήμερα την ελληνική ως ξένη γλώσσα, Εισήγηση στο Φεστιβάλ
Γλωσσών, Μήλος 2001, οργάνωση: Ελληνογερμανική Αγωγή
• Γεωργογιάννης, Π., Γιάννακα, Χ. (2009), Η Ελληνική ως πρώτη, δεύτερη ή ξένη
γλώσσα. Στο Π. Γεωργογιάννης (Επιμ) Διδακτική της Ελληνικής ως δεύτερης ή
ξένης γλώσσας: Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση, Τόμος 4ος, Πάτρα
2009
• Ελευθερία Ζάγκα, Τα μοντέλα διδασκαλίας της γλώσσας «με βάση το περιεχόμενο»
και η αξιοποίησή τους στη διδασκαλία της δεύτερης ή ξένης γλώσσας, Διαδρομές
στη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας, ΚΕΓ
• Η διδασκαλία της ως ξένης/ δεύτερης γλώσσας, Έκδοση Κέντρου Ελληνικής
Γλώσσας, Θεσσαλονίκη, 2000
• Η Συνάντηση Γλώσσας- Κουλτούρας στη Νεοελληνική Διάλεκτο της Καλαβρίας,
Ερατοσθένης, Γ. Καψωμένος, Επιστημονική ανακοίνωση στο Διεθνές Συνέδριο
«Cultura e lingua greca nell’Italia del Sud. 13-15 Μαΐου 1994, από την Εταιρεία
Ελληνοφώνων «Γιαλό του Βούα»
• Ιστορία των Ελλήνων, Κλασικοί Χρόνοι, τόμος 3, εκδόσεις Δομή
• Ιστορία των Ελλήνων, Πρωτοβυζαντινοί χρόνοι, τόμος 5, εκδόσεις Δομή
• Ιστορία των Ελλήνων, Μεσοβυζαντινοί χρόνοι, τόμος 6, εκδόσεις Δομή
• Ιστορία των Ελλήνων, Υστεροβυζαντινοί χρόνοι, τόμος 7, εκδόσεις Δομή
• Ιστορία των Ελλήνων, Από το 1949 έως σήμερα, τόμος 14, εκδόσεις Δομή
• Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, τόμος 1,
εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003
• Κιγιτσιόγλου-Βλάχου Αικατερίνη, «Διδακτική των ξένων γλωσσών, Ενότητα 1:
langue et Culture: éclaircissements des notions», Α.Π.Θ, Ανοιχτά Ακαδημαϊκά
Μαθήματα-Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΣΠΑ 2007-2013

96

• Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τη Γλώσσα: εκμάθηση, διδασκαλία,
αξιολόγηση. Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία, Επιτροπή Παιδείας –
Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών, Στρασβούργο (Συμβούλιο της Ευρώπης)
• Ν. Μήτσης. (1998). Στοιχειώδεις αρχές και μέθοδοι της Εφαρμοσμένης
Γλωσσολογίας. Εισαγωγή στη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης
γλώσσας, σελ. 70-72. Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg
• Παπαπαύλου, Α. Ν. (1997), Ψυχογλωσσικές διαστάσεις της διγλωσσίας, στο:
Σκούρτου Ε. (1997), Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα, Νήσος
• Σκούρτου, Ε. (1997), Διγλωσσία και εισαγωγή στον αλφαβητισμό, στο: Σκούρτου Ε.
(1997), Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα, Νήσος,
• Τριάρχη- Hermann, B. (2000), Η διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία-μια ψυχολογική
προσέγγιση, Αθήνα, Gutenberg
• Τσοκαλίδου Ρ. (2012), Χώρος για δύο, Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης,
Θεσσαλονίκη, Ζυγός
• Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης
Ενηλίκων-Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, «Στοιχεία Ελληνικού
Πολιτισμού», Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων ΙΙΙ, 2008, Επιστημονική Ευθύνη-
Συγγραφή: Αντώνιος Μαστραπάς
Ξενόγλωσση
• André Martinet (1970), Eléments de linguistique générale, Paris, Armand Colin,

Paris, Armand Colin, col. Cursus, 4e édition, 2005
• Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση (εισαγωγή,
επιμέλεια, Μ. Δαμανάκης, μτφρ. Α. Αλεξανδροπούλου) Αθήνα: Gutenberg
• Bengtson H., Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος: Από τις απαρχές μέχρι τη Ρωμαϊκή
αυτοκρατορία, μετ. Α. Γαβρίλης, Μέλισσα, Αθήνα 1979
• Boiron Michel, Chansons en classe, mode d’emploi, Le français dans le monde
• Calvet, J.L .1980, La chanson dans la classe du français langue étrangère, Paris,
France : Clé International
• Claude Lévi-Strauss, (1973) «Anthropologie structural deux», Paris, Plon
• Chomsky, N. (1965) Aspects of the Theory of Syntax. Μass, MIT Press
• Cohen, L. & Manion, L. (1997) Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας,
Μητσοπούλου, Χ. & Φιλοπούλου, Μ. (μτφρ), Αθήνα, εκδόσεις Έκφραση

97

• Ferdinand de Saussure (1975), Cours de linguistique générale,(1906-1911), Payot
• Genesse, F., επιμ. 1997. Educating Second Language Children. The Whole Child, the
Whole Curriculum, the Whole Community. Cambridge University Press
• Lhote, E., 1995, Enseigner l’oral en interaction. Percevoir, Ecouter, comprendre.
Paris, Hachette
• L’importance de la motivation pour apprendre une langue étrangère - la langue
française dans un contexte scolaire, Karolina Axell, σελ. 3-7 VÄXJÖ UNIVERSITET
Institutionen för humaniora, France, 2007
• Mason, J. (1996). Η διεξαγωγή της ποιοτικής έρευνας. Μτφρ. Ελένη Δημητριάδου.
Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
• Patrice Bonnewitz, Premières leçons sur la sociologie de Pierre Bourdieu, Presses
Universitaires de France, 2002, Paris
• Renald Legendre, Dictionnaire actuel de l’éducation, Larousse, Éditeur: Guérin, 2011
• Skutnabb-Kangas T. (1981), Bilingualism or Not: the Education of Minorities
Ιστογραφία
• file:///C:/Users/user/Desktop/1._v1_katanohsi_grapta.pdf
• http://dicocitations.lemonde.fr/citations/citation-84178.php
• http://mjcduplateau.fr/MJC_du_Plateau‐la_mjc.php
• http://www.greeklanguage.gr/certification/node/4
• http://www.greeklanguage.gr/certification/sites/greeklanguage.gr.certification/files/C
ommon- Levelmatching_0.pdf
• http://www.greeklanguage.gr/certification/sites/greeklanguage.gr.certification/files/2.
_a2_oral.pdf
• http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/thema_e9/e_8_thema.htm
• http://www.kkorres.mysch.gr/Project/Korres%20(2013),%20Quantitative%20Appro
aches.pdf
• http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=174233
• http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2014/11/CHOMSKY-
24grammata.com_.pdf
• www.komvos.education.gr

98

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΡΧΙΚΟ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
Αγαπητέ μαθητή / αγαπητή μαθήτρια,
Το ερωτηματολόγιο που έχεις στα χέρια σου περιλαμβάνει ερωτήσεις που αφορούν
τόσο στη σχέση σου με την Ελλάδα, την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό
πολιτισμό όσο και σε προσωπικές ερωτήσεις. Σχεδιάστηκε στα πλαίσια του Κοινού
Ελληνογαλλικού Προγράμματος Σπουδών με τίτλο ‘’Διδακτικές της Πολυγλωσσίας
και Γλωσσικές Πολιτικές – Διάδοση των Γλωσσών και Πολιτισμών σε Πολύγλωσσα
περιβάλλοντα’’ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με
το Πανεπιστήμιο του Maine - Le Mans, France. Τα αποτελέσματα που θα προκύψουν
θα αποτελέσουν ένα μέρος του υλικού για τη συγγραφή της πτυχιακής εργασίας της
φοιτήτριας Αντιγόνης Βασιλειάδου με θέμα ‘’Η κουλτούρα στη διδασκαλία μιας ξένης
γλώσσας: Πώς ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει σαν κίνητρο για την
εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;’’ Παρακαλώ γράψτε με ειλικρίνεια τη
γνώμη σας. Το ερωτηματολόγιο είναι ανώνυμο και εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο
ερευνητικούς λόγους.

99

ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. ΦΥΛΟ: Άντρας Γυναίκα

2. ΗΛΙΚΙΑ: 18-25 26-40 40-50 51-60 61-…..
3. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ:

4. ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: Απολυτήριο Λυκείου Απόφοιτος Α.Ε.Ι/
Τ.Ε.Ι Κάτοχος Μεταπτυχιακού Άλλο

5. ΟΙ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΑΣ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;
ΝΑΙ ΟΧΙ
ΕΞΗΓΕΙΣΤΕ ΠΑΡΑΚΑΛΩ (3-4 ΣΕΙΡΕΣ)

……………………………………………………………………………………………………………………………..

6. ΓΙΑΤΙ ΕΠΕΛΕΞΑΤΕ / ΘΑ ΕΠΕΛΕΓΑΤΕ ΝΑ ΜΑΘΕΤΕ ΤΗΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ;
εργασία σπουδές τουρισμός οικογένεια άλλο
7. ΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ ;

δε μαθαίνω 1-2 3-4 4-6 6-10
8. ΞΕΚΙΝΗΣΑΤΕ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΛΛΟ
9. ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΟΤΙ ΑΝ Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΖΑΤΕ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ;
ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΛΛΟ

100

10. ΤΙ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;

φαγητό/κουζίνα μουσική (αρχαίο) θέατρο
μυθολογία ποίηση/λογοτεχνία άλλο
11. ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΤΕ ΤΟΝ ΟΡΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» ΤΙ ΣΑΣ ΕΡΧΕΤΕ

ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ;

πλούτος λέξεων Σεφέρης/Ελύτης αρχαίο δράμα/κωμωδία άλλο
12. ΤΙ ΣΑΣ ΑΡΕΣΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ

ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ;
ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ, ΠΑΡΑΚΑΛΩ, ΑΠΟ ΤΟ 1 ΩΣ ΤΟ 5 (1=ΚΑΘΟΛΟΥ,

5=ΠΟΛΥ) ΔΙΠΛΑ ΣΕ ΚΑΘΕ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ
ΕΚΤΙΜΗΣΗ Σας ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΘΕΜΑΤΙΚΗ.
γλωσσικά παιχνίδια γραμματική λεξιλόγιο

διάλογοι πληροφορίες για την Ελλάδα
13. ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΣΑΣ ΚΑΝΕΙ (ΑΝ ΜΑΘΑΙΝΑΤΕ /

ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ) ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΤΕ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ;

έλλειψη χρόνου δε μαθαίνω γρήγορα πια λόγω ηλικίας άλλο
η δυσκολία της γλώσσας δε μου αρέσει το μάθημα
14. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΣΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΙΣΜΟ;
ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΑΝΑΠΤΥΞΕ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΣΑΣ, ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ.

101

QUESTIONNAIRE DE L’ETUDIANTE ANTIGONI VASILEIADOU
Chers élèves / chères élèves,
Le questionnaire que vous avez dans vos mains contient tant des questions sur votre
relation avec la Grèce, la langue grecque et la culture grecque que des questions
personnelles. Ce questionnaire conçu dans le cadre du Master 2 Conjoint Franco-
hellénique; «Didactiques du Plurilinguisme et des Politiques Linguistiques –
Diffusion des langues et des cultures dans un milieu plurilingue» d’Université
Aristote de Thessalonique avec la collaboration d’Université du Maine - Le Mans,
France. Les résultats obtenus serviront une partie du matériel éducatif/scientifique
pour la rédaction du mémoire de l’étudiante Antigoni Vasileiadou ayant comme
thème ‘’La culture dans l’enseignement d’une langue étrangère: Comment la culture
une langue étrangère?’’ Ecrivez honnêtement, s'il vous plaît, ce que vous pensez. Le
questionnaire est anonyme et ne sert qu'à des fins de recherche.
QUESTIONS PERSONNELLES
1. SEXE: Homme Femme
2. AGE : 18-25 26-40 40-50 51-60 61-…..
3. PROFESSION: ………………………………………………………………..

4. NIVEAU D’ETUDES : Baccalauréat Diplômé de l’Université

Μaster 2 Autre………….

102

5. EST-CE VOS ÉTUDES AVAIENT UN LIEN AVEC LA GRÈCE ET LA
CULTURE GRECQUE?

ΟUI NON
EXPLIQUER S'IL VOUS PLAÎT (3-4 LIGNES)
……………………………………………………………………………………………………………………………..

6. POURQUOI VOUS AVEZ CHOISI / VOUS CHOISIRAIENT
APPRENDRE LA LANGUE GRECQUE?

travail études tourisme famille autre…………….
7. VOUS APPRENEZ COMBIEN D’ANNEES?

Je n’apprends pas  1-2 3-4 4-6 6-10
8. LA CULTURE GRECQUE VOUS A-Τ-ELLE INCITÉ À APPRENDRE

LA LANGUE GRECQUE?
OUI NON ΑUTRE……………..
9. PENSEZ-VOUS QUE SI LA GRECE N’AVAIT PAS CETTE

CIVILISATION VOUS CONTINUERIEZ A APPRENDRE LE GREC?
OUI NON ΑUTRE……………..

10. QU’EST-CE QUI VOUS INTERESSE LE PLUS DANS LA CULTURE
GREQUE ?

la nourriture/cuisine la musique le théâtre (ancien)
la mythologie la poésie/littérature autre………

103

11. QUAND VOUS ECOUTEZ LE TERME ‘’LA LANGUE GRECQUE’’ CE
QUE VOUS PENSEZ AUTOMATIQUEMENT?
la richesse des mots Seféris/Elites

le Drama ancien/Comédie autre…………

12. CE QUE VOUS AIMEZ PLUS PENDANT LE COURS?
NOTEZ S’IL VOUS PLAÎT DE 1 A 5 (1=PAS DU TOUT, 5=TRES) CÔTÉ DU
CHAQUE REPONSE VOTRE APPRÉCIATION SUR CHAQUE SUJET
les jeux linguistiques la grammaire le vocabulaire

les dialogues les informations culturelles sur la Grèce

13. QU’EST-CE QUI VOUS INCITERAIT À ARRÊTEZ (SI VOUS
APPRENIEZ / SI VOUS DEJA APPRENEZ) L'APPRENTISSAGE DE
LA LANGUE GRECQUE?
la manque de temps j’apprends pas rapidement à cause de mon âge

la difficulté de la langue j’aime pas le cours autre……………….
14. QUELLE EST VOTRE RELATION PAR RAPPORT LA GRECE, LA

LANGUE GRECQUE AINS QUE LA CULTURE GRECQUE?
DEVELOPPEZ VOTRE AVIS S’IL VOUS PLAÎT DANS UN PARAGRAPHE.

104

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΕΛΙΚΟ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
Αγαπητέ μαθητή / αγαπητή μαθήτρια,
Το ερωτηματολόγιο που έχεις στα χέρια σου περιλαμβάνει ερωτήσεις που αφορούν
τόσο στη σχέση σου με την Ελλάδα, την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό
πολιτισμό όσο και σε προσωπικές ερωτήσεις. Σχεδιάστηκε στα πλαίσια του Κοινού
Ελληνογαλλικού Προγράμματος Σπουδών με τίτλο ‘’Διδακτικές της Πολυγλωσσίας
και Γλωσσικές Πολιτικές – Διάδοση των Γλωσσών και Πολιτισμών σε Πολύγλωσσα
περιβάλλοντα’’ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με
το Πανεπιστήμιο του Maine - Le Mans, France. Τα αποτελέσματα που θα προκύψουν
θα αποτελέσουν ένα μέρος του υλικού για τη συγγραφή της πτυχιακής εργασίας της
φοιτήτριας Αντιγόνης Βασιλειάδου με θέμα ‘’Η κουλτούρα στη διδασκαλία μιας ξένης
γλώσσας; Πώς ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει σαν κίνητρο για την
εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;’’ Παρακαλώ γράψτε με ειλικρίνεια τη
γνώμη σας. Το ερωτηματολόγιο είναι ανώνυμο και εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο
ερευνητικούς λόγους.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1) Πώς τα μαθήματα με πολιτιστικό περιεχόμενο σας κινητοποίησαν στην

εκμάθηση της ελληνική γλώσσας;
2) Ποια θέματα πολιτισμού σας άρεσαν περισσότερο;
3) Νομίζετε ότι μάθατε (ειδικές) λέξεις και γλωσσικές δομές από την επαφή σας
με πολιτιστικά θέματα;

105

QUESTIONNAIRE DE L’ETUDIANTE ANTIGONI VASILEIADOU
Chers élèves / chères élèves,
Le questionnaire que vous avez dans vos mains contient tant des questions sur votre
relation avec la Grèce, la langue grecque et la culture grecque que des questions
personnelles. Ce questionnaire conçu dans le cadre du Master 2 Conjoint Franco-
hellénique; «Didactiques du Plurilinguisme et des Politiques Linguistiques –
Diffusion des langues et des cultures dans un milieu plurilingue» d’Université
Aristote de Thessalonique avec la collaboration d’Université du Maine - Le Mans,
France. Les résultats obtenus serviront une partie du matériel éducatif/scientifique
pour la rédaction du mémoire de l’étudiante Antigoni Vasileiadou ayant comme
thème ‘’La culture dans l’enseignement d’une langue étrangère : Comment la culture
une langue étrangère?’’Ecrivez honnêtement, s'il vous plaît, ce que vous pensez. Le
questionnaire est anonyme et ne sert qu'à des fins de recherche.
DES QUESTIONS
1) Dans quelle mesure le contenu culturel des cours vous a motivé dans
l’apprentissage de la langue grecque?
2) Quels sujets culturels vous avez le plus aimé?
3) Est-ce que vous pensez que vous avez appris des mots (particuliers) et des
structures linguistiques de votre contact avec les sujets culturels ?

106

ΣΥΝΕΝΕΤΕΥΞΕΙΣ
1η συνέντευξη
(Γ., καθηγήτρια των Γάλλων φιλελλήνων μαθητών μου-σχολική χρονιά 2012-2013)
‘’Χρησιμοποιούσατε πολιτιστικά στοιχεία κατά τη διάρκεια των

μαθημάτων της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;’’
{Χμμμ κομπιάζει….} τα πολιτιστικά στοιχεία αποτέλεσαν σημαντικά και

αναπόσπαστα στοιχεία του μαθήματος. Εξάλλου, οι μαθητές αποτελούν άτομα που
επισκέπτονται συχνά την Ελλάδα είτε για λόγους οικογενειακούς- δίγλωσσες
οικογένειες- είτε για να κάνουν διακοπές με μόνιμη κατοικία στην Ελλάδα. Συνεπώς,
εεεε, στις περισσότερες περιπτώσεις ο πολιτισμός ήταν αφορμή αποτελώντας γενικά
ισχυρό κίνητρο. Κατά προσέγγιση 1 στους 4 μαθητές ξεκινάει και συνεχίζει την
εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας με βασικό κίνητρο τον ελληνικό πολιτισμό
{βλέμμα ενθουσιασμού}.
‘’Ποιες κατηγορίες πολιτιστικών στοιχείων κάνατε χρήση;’’
Έγινε αναφορά {μικρή παύση} σε έθιμα, συνήθειες και παραδόσεις της Ελλάδας, σε
εξωγλωσσικούς κώδικες επικοινωνίας, σε ιστορικά στοιχεία, στη μουσική - συχνά
δημοτική, παραδοσιακή καθώς επίσης στην Ελληνική λογοτεχνία.
‘’Πώς επιδρούν τα πολιτιστικά στοιχεία στους μαθητές κατά την

εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας;’’
Ναι, πράγματι, {σκέφτεται λίγο…..} επέδρασαν θετικά στην εκμάθηση της ελληνικής
γλώσσας κεντρίζοντας το ενδιαφέρον των μαθητών και κινητοποιώντας τους ακόμη

107

περισσότερο. Στο πλαίσιο αυτό μάλιστα, διοργανώθηκαν επιπλέον πολιτιστικά
εργαστήρια, τα οποία είχαν μεγάλο αριθμό συμμετοχής. Οι μαθητές ήταν πιο ενεργοί
στα πολιτιστικά αυτά μαθήματα συμμετέχοντας με περισσότερο ενδιαφέρον. Να
σημειωθεί ότι τα σεμινάρια αυτά παρακολούθησαν και άτομα που δεν μάθαιναν την
ελληνική γλώσσα αλλά εξέφρασαν την επιθυμία να το κάνουν στο μέλλον {βλέμμα
ικανοποίησης}.
(Β, καθηγήτρια των Γάλλων φιλελλήνων μαθητών μου-σχολική χρονιά 2013-2014)

Κατά τη διάρκεια της χρονιάς δημιούργησα και έδινα σε όλους τους εκπαιδευόμενους
θεματικά ντοσιέ των οποίων με στόχο να μυήσουν τους εκπαιδευόμενους στον
ελληνικό πολιτισμό γενικότερα.
‘’Ποιες κατηγορίες πολιτιστικών στοιχείων κάνατε χρήση’’;
Οι κατηγορίες που διδάχτηκαν οι μαθητές είναι, αν θυμάμαι καλά, {παύση-

σκέφτεται} ‘’παρουσίαση της Ελλάδας’’, ‘’ιστορία της ελληνικής γλώσσας’’, ‘’γιατί
να μάθω νέα ελληνικά’’; ‘’παραδοσιακοί ελληνικοί χοροί’’, ‘’παραδοσιακές συνταγές
μαγειρικής’’, ‘’ Χριστούγεννα /Πρωτοχρονιά/ Θεοφάνεια’’, ‘’το καρναβάλι στην
Ελλάδα’’, ‘’οι Εθνικές και Θρησκευτικές Γιορτές στην Ελλάδα’’, ‘’Πάσχα στην
Ελλάδα’’, ‘’προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες στην Ελλάδα’’. Επίσης, Ακούγαμε
συχνά και αντιπροσωπευτικά τραγούδια της Ελλάδας. Διάλεξα δημοτικά, ρεμπέτικα,
λαϊκά και έντεχνα τραγούδια από καταξιωμένους ερμηνευτές για να μπορέσουν να
ανακαλύψουν τον πλούτο που διαθέτει η Ελλάδα και την πολιτιστική μας
κληρονομιά. Σε κάποια μαθήματα, είχα παραθέσει αποσπάσματα από γνωστά

108

λογοτεχνικά έργα, δίνοντας παράλληλα πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του κάθε
Έλληνα λογοτέχνη. {Εεεε….κομπιάζει} Οι μαθητές διδάχτηκαν και παραδοσιακούς
χορούς. Πιο συγκεκριμένα, στην αρχή του μαθήματος έδινα πάντα σημαντικά
στοιχεία και πληροφορίες για την συγκεκριμένη περιοχή της οποίας μαθαίναμε τον
χορό, την παραδοσιακή ενδυμασία της κάθε περιοχής καθώς επίσης και πολιτιστικά
στοιχεία του συγκεκριμένου χορού αλλά και για το δημοτικό τραγούδι που ακούγαμε.
Για κάθε χορό ξεχωριστά έκανα μια θεωρητική προσέγγιση αλλά και παρουσίαση της
εκτέλεσης του.

Με τη βοήθεια αυτών των θεματικών ντοσιέ μου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσω και να
εξηγήσω στους εκπαιδευόμενους λεπτομέρειες της παράδοσής μας αλλά και της
καθημερινότητάς μας. Μπορώ να πω ότι {….. κομπιάζει λίγο…} περίμεναν κάθε
φορά με μεγάλη αγωνία τη δημιουργία ενός νέου ντοσιέ γιατί αυτό θεωρούσαν ότι
τους έφερνε ακόμη πιο κοντά με την αγαπημένη τους χώρα, την Ελλάδα. Ήταν πολύ
πιο ενεργοί στο μάθημα, αφού όλοι είχαν ένα σχόλιο να κάνουν, μια εμπειρία τους να
διηγηθούν ή ακόμη και να κάνουν σύγκριση με δικά τους ήθη και έθιμα. Το μάθημα
ήταν πιο χαλαρό και οι μαθητές αισθάνονταν πιο άνετοι να μιλήσουν και να
εκφραστούν στα ελληνικά. Παρατήρησα με μεγάλη μου έκπληξη ότι η χρήση
πολιτιστικών στοιχείων για την Ελλάδα, τους παρότρυνε να μάθουν περισσότερο και
με περισσότερη όρεξη την γλώσσα μας η οποία τους δυσκολεύει αρκετά σε πολλά
επίπεδα (γραμματική, λεξιλόγιο, προφορά). Το ενδιαφέρον τους αυξήθηκε και
παρέμενε αμείωτο όλη τη σχολική χρονιά! {χαμόγελο ικανοποίησης…}.

109

(Α., καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας και ελληνικού πολιτισμού με μαθητές διαφόρων
εθνικοτήτων σε Κέντρο Ελληνικής γλώσσας και Πολιτισμού)

Η διδασκαλία πολιτιστικών στοιχείων ήταν αναπόσπαστο κομμάτι των μαθημάτων

δεδομένου {δεδομένου - επανάληψη της ίδιας λέξης} ότι αυτά απευθύνονταν σε
ενεργούς πολίτες της ΕΕ. Ανάλογα με το επίπεδο χρησιμοποιούσαμε διαφορετικό
πολιτισμικό υλικό. Εξάλλου, ένα από τα ισχυρότερα κίνητρα μάθησης των μαθητών
ήταν η επαφή με τον πολιτισμό της χώρας. Δεν υπάρχει μαθητής που να αρχίζει
μαθήματα ελληνικών στην τύχη. {….κομπιάζει….} Όλοι είχαν γνωρίσει κάποιον
Έλληνα ή είχαν διαβάσει κάτι ελληνικό ή είχαν δει κάποια ταινία που αναφέρεται
στην Ελλάδα και αποφάσισαν να αρχίσουν αυτό το μακρινό ταξίδι. Κάποιοι από
αυτούς είχαν έρθει σε επαφή με την Ελλάδα μέσω της δουλειάς (καθηγητές,
διερμηνείς, μεταφραστές) και άλλοι λόγω συγγένειας εξ αγχιστείας με Έλληνες
(φιλέλληνες συνταξιούχοι).

Διαλόγους και role play για καθημερινά θέματα της ελληνικής πραγματικότητας (στο
περίπτερο, εκλογές), αυθεντικά ή απλοποιημένα ελληνικά κείμενα, στοιχεία
γεωγραφίας και ιστορίας της χώρας, διδασκαλία ελληνικών τραγουδιών και
ελληνικών χορών.

110

Το ίδιο το νησί, στο οποίο δίδασκα το καλοκαίρι, αποτελεί έναν από τους πιο
δημοφιλείς προορισμούς ξένων και Ελλήνων. Έχει όχι μόνο έντονη κοινωνική ζωή,
αλλά και απομεινάρια ενός παλαιότερου ελληνικού πολιτισμού (αρχαία ευρήματα)
και πλούσιο λαογραφικό ενδιαφέρον (πανηγύρια, επαγγέλματα των κατοίκων). Οι
μαθητές {μικρή σιωπή….} είχαν την ευκαιρία στα πλαίσια των μαθημάτων να πάρουν
μέρος σε βιοποριστικές δραστηριότητες των κατοίκων: πάτημα σταφυλιών, τρύγος,
κατασκευή αγγείου. Η ανταπόκριση των μαθητών ήταν πάντα ενθουσιώδης με
αποτέλεσμα να τους καθιστά πιο ενεργούς σε αυτό το κομμάτι του μαθήματος. Στις
τελικές αξιολογήσεις όλοι είχαν κάτι να πουν για το χωριό που τους φιλοξενούσε,
τους κατοίκους, την καθημερινή συναναστροφή. Η επαφή με τον πολιτισμό της
χώρας {εεεεε ….. κομπιάζει} αποτελεί ίσως εκτός από ισχυρό κίνητρο και πολύ
αποτελεσματικό εργαλείο διδασκαλίας, γιατί απευθύνεται όχι μόνο στο συνειδητό του
μαθητή, αλλά τον αγγίζει πιο βαθιά και μακροπρόθεσμα.

(Μ., καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού με μαθητές που ανήκουν στις
κατηγορίες των προσφύγων και μεταναστών)

Στην ημερήσια διάταξη για μένα είναι η αναζήτηση και επεξεργασία θεμάτων που
άπτονται της ελληνικής κουλτούρας με σκοπό τη χρήση τους στη διδασκαλία. Όσον
αφορά στα θέματα πολιτισμού στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης έχω να σου
πω τα εξής {…μικρή σιωπή…} Ακόμη από τα πρώτα στάδια διδασκαλίας της γλώσσας
θεωρώ ότι τα θέματα που άπτονται του πολιτισμού έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον

111

τόσο για τους μαθητές. Για παράδειγμα σε προηγούμενα χρόνια, όταν είχα αρχάριους
μετά το πρώτο μάθημα που ήταν η αναγνώριση των γραμμάτων και των ήχων της
γλώσσας χρησιμοποιούσα το "κοχύλι" του Ελύτη για να νιώσουν οι μαθητές τη
μελωδικότητα της γλώσσας. Πέρσι το συναντήσαμε κάποια στιγμή σε ένα κείμενο
και μια μαθήτρια θυμήθηκε ότι ήταν το πρώτο που διάβασε στα ελληνικά σε εκείνο
το πρώτο μάθημα πριν δύο χρόνια! {χαμόγελο ενθουσιασμού και ικανοποίησης} Όσο
περνούν τα χρόνια τόσο νιώθω την ανάγκη να βάζω στα τμήματα εμβόλιμα στα κοινά
θέματα της καθημερινότητας, άλλα όλο και σε μεγαλύτερες δόσεις, πολιτιστικά
θέματα. Υπάρχει άπειρη ποικιλία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διδαχθούν τα
πάντα και κυρίως η ομορφιά της γλώσσας ως μεταφορέας μηνυμάτων και ως φορέας
πολιτισμού.
Φέτος καθιέρωσα να δίνω σους μαθητές κάθε τμήματος μια φορά την εβδομάδα ένα
λογοτεχνικό αυθεντικό κείμενο για ανάγνωση στη διάρκεια του σαββατοκύριακου.
{Εεεε κομπιάζει} Δεν πρόκειται για διδασκαλία του κειμένου, αν και μπορούν να
θέσουν τις ερωτήσεις τους - εφόσον υπάρχουν - και να τις συζητήσουμε. Συνήθως
περιορίζομαι στο να τους ρωτήσω αν και τι τους άρεσε ή όχι. Στο μάθημα που ήσουν
εσύ τους ρώτησα για το κείμενο που τους είχα δώσει πριν τις γιορτές (Ξενόπουλος
"κάποια Χριστούγεννα") και άκουσες τα σχόλιά τους. Σημαντικό για μένα είναι να
έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μερικούς Έλληνες λογοτέχνες, να νιώσουν τον
παλμό της γλώσσας μέσα σε ένα ποίημα, να δουν το σπάσιμο της φόρμας, της
σύνταξης, το στραπατσάρισμα των κολλαρισμένων ελληνικών μέσα στον καθημερινό
λόγο. Δεν μπορώ να σου πω πόσο διασκεδάσαμε στο Γ1 φέτος κάνοντας ελληνικές
διαλέκτους. Και τι έκπληξη ήταν για μένα όταν διαπίστωσα ότι ενώ τα κρητικά δεν τα
καταλάβαιναν καθόλου, τα καραγκούνικα δεν τους δυσκόλευαν! {βλέμμα
ενθουσιασμού και απορίας} Δεν ξέρω αν θα είχε νόημα να σου απαριθμήσω όλα όσα
έχω κατά καιρούς διδάξει, ενδεικτικά αναφέρω την χρήση αποσπασμάτων από παλιές
ελληνικές ταινίες, αλλά και ταινίες του νεότερου ελληνικού κινηματογράφου.
Πρόσφατα χρησιμοποίησα αποσπάσματα από το "Λούφα και παραλλαγή- σειρήνες
στη στεριά" σε ένα μάθημα για τις διαλέκτους. Για το ίδιο θέμα έχω χρησιμοποιήσει

112

το "μπουρίνι" του Καραγάτση καθώς και το θεατρικό "Βαβυλωνία". Χρησιμοποιώ τις
ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα, με τις οποίες μεγάλωσα και οι οποίες αποτελούν
εξαιρετικό δείγμα λαϊκής σοφίας και είναι κοινές σε όλα τα Βαλκάνια. Καραγκιόζης,
Αριστοφάνης, Αίσωπος και Αρκάς συμπληρώνουν τα αγαπημένα μου όσον αφορά
στη σάτιρα. Μου αρέσει να χρησιμοποιώ θέματα της παράδοσης όπως τα έθιμα του
Δωδεκαημέρου, της Αποκριάς με εικόνες, πίνακες ζωγραφικής και τραγούδια πέραν
της απλής παρουσίασης. Μου αρέσει να χρησιμοποιώ και ποίηση.

Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν τα μαθήματα

πραγματεύονται θέματα πολιτισμού με την ευρεία έννοια παρά όταν είναι τυπικά
κείμενα. {μικρή σιωπή….} π.χ. διαφορετικά συμμετέχουν όταν ασχολούμαστε με το
θέμα της υγείας μέσα από ένα κείμενο όπως αυτό που είχα ετοιμάσει στο μάθημα που
ήσουν και διαφορετικά όταν το προσεγγίζουμε μέσα π.χ. από την ελληνική ταινία "η
κυρά μας η μαμή" όπου εμπλέκονται πολιτισμικά στοιχεία (ξεμάτιαγμα/ ο ρόλος της
μαμής στις μικρές κοινωνίες του '50/ η Ελλάδα παλιότερων εποχών / θέματα ηθικής
κλπ) αυξάνοντας την ενεργό συμμετοχή των μαθητών με συνεχείς ερωτήσεις και
σχόλια. Επίσης, θα πρέπει οπωσδήποτε να πω ότι ένα πράγμα που έμαθα στα σίγουρα
στα τόσα χρόνια που διδάσκω είναι πως για να θελήσει να μάθει κανείς πρέπει να
συντρέχουν κάποιοι λόγοι, για να μάθει όμως ένας: να του κρατά το ενδιαφέρον, να
του αρέσει, να τον διασκεδάζει. Έχουμε μάθει να θεωρούμε ότι διασκέδαση και
μάθηση δεν μπορούν να συνυπάρχουν. Έτσι, λοιπόν, συνειδητοποίησα, ότι αν
υπάρχει ενδιαφέρον υπάρχει και η κινητοποίηση του μαθητή για να μάθει καλύτερα
και να συμμετέχει περισσότερο στο μάθημα {μορφασμός επιβεβαίωσης}.

113

(Δ., καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού με μαθητές που ανήκουν στις
κατηγορίες των προσφύγων και μεταναστών)

{Εεεε κομπιάζει} Είναι πολύ πιο εύκολη και λειτουργική η διδασκαλία στοιχείων του
πολιτισμού σε τμήματα προχωρημένης ελληνομάθειας, γιατί είναι πιο άμεση η
κατανόηση, αλλά και επειδή οι μαθητές έχουν επιλύσει το οξύτερο και
επιτακτικότερο πρόβλημα της πρώτου επιπέδου επικοινωνίας. Ακόμα και σε πολύ
μικρά επίπεδα όμως και ανάλογα με το κεφάλαιο που πρόκειται να διδαχθεί, η
ενσωμάτωση στοιχείων του ελληνικού πολιτισμού μπορεί να επιταχύνει θεαματικά
την αφομοίωση της νέας γνώσης. {Μικρή παύση} Για παράδειγμα, η διδασκαλία του
θεματικού λεξιλογίου διευκολύνεται από την ενσωμάτωση στοιχείων του ελληνικού
πολιτισμού, όπως επίσης και η διδασκαλία ενός γραμματικού ή συντακτικού
φαινομένου μέσα από ένα τραγούδι, ένα ποίημα ή κάποιο οπτικοακουστικό ερέθισμα
λειτουργεί συμπληρωματικά της διδασκαλίας. Επιπλέον, ένα τραγούδι μπορεί να
λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά για τη μνήμη του μαθητή από ό,τι ένας πιο
“ψυχρός” πίνακας (τύπου λίστας λέξεων).
Τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού που ενσωματώνω στο μάθημα εντάσσονται

στις ακόλουθες κατηγορίες: γλώσσα και λόγος, όπως εκφράσεις, ιδιωματισμοί ή
ετυμολογία, καθημερινή ζωή, μαγειρική και τοπική κουζίνα, {μικρή παύση} τέχνη,
μουσική, λογοτεχνία, εικαστικά, συνήθειες, ήθη και έθιμα, παραμύθια, δημοτικά
τραγούδια, ιστορία, μυθολογία, θρησκεία, γεωγραφία. Αναλυτικότερα, στη διάρκεια
διδασκαλίας ποικίλου λεξιλογίου διδάσκονται τυπικές εκφράσεις, ιδιωματισμοί,
φράσεις της αργκό, ιδιαιτερότητες τοπικών διαλέκτων και δίνονται πληροφορίες για

114

τη χρήση τους, την ιστορία τους, τις μεταμορφώσεις τους στο πέρασμα του χρόνου.
Σε περιορισμένο βαθμό εκ προθέσεως και πιο αναλυτικά, αν ζητηθεί από τους
μαθητές, παρέχονται πληροφορίες για την ετυμολογία λέξεων που είτε προκαλούν
μεγάλο ενδιαφέρον και περιέργεια στους μαθητές είτε εξηγούν την ορθογραφία πολύ
συνηθισμένων λέξεων. Ακόμη, γίνονται αναφορές {αναφορές επανάληψη ίδια λέξης}
σε δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές και εκπομπές, παροχή πληροφοριών σε σχέση με
την ελληνική πραγματικότητα. Παρουσιάζονται συνταγές, συγκρίνονται γεύσεις,
διατροφικές συνήθειες και πρακτικές μαγειρικής. Όσον αφορά στις συνήθειες, στα
δρώμενα, ήθη και έθιμα ενδεικτικά αναφέρω ότι εξετάζουμε θέματα όπως: ‘’Γιατί την
Τσικνοπέμπτη όλοι τρώνε σουβλάκια;’’, ‘’Γιατί την Καθαρά Δευτέρα ο ουρανός
γεμίζει χαρταετούς;’’, ‘’Τι πρέπει να κάνω, όταν έρχονται στο σπίτι παιδιά που λένε
τα κάλαντα;’’. Σε ιστορικά θέματα δείχνουν ενδιαφέρον στο ‘’Γιατί η 28η Οκτωβρίου
και η 25η Μαρτίου είναι αργίες;’’, ‘’Πόσο παλιά είναι η Θεσσαλονίκη;’’, ‘’Ποιοι
πληθυσμοί έχουν κατοικήσει εδώ;’’, ‘’Γιατί υπάρχουν σημεία και μνημεία με
τούρκικα ονόματα;’’ {βλέμμα ικανοποίησης} Επίσης, κάθε χώρα κουβαλάει τη
μυθολογία της, κυριολεκτική και μεταφορική. Οι μύθοι των αρχαίων Ελλήνων για
τους ήρωες και τους θεούς τους είναι γνωστοί σε ένα ευρύ κοινό παγκοσμίως,
επομένως και οι ίδιοι οι μαθητές μας εκδηλώνουν ενδιαφέρον να εμπλουτίσουν τις
γνώσεις τους γύρω από αυτά που μάθαιναν μικρά παιδιά στις πατρίδες τους. Με
απόλυτο σεβασμό στη θρησκευτική ανομοιογένεια κάθε πολυπολιτισμικής τάξης
παρέχονται πληροφορίες, κείμενα ή εικόνες σχετικές με το χριστιανισμό, την επίσημη
θρησκεία της χώρας όπου ζουν οι μαθητές, με σκοπό να κατανοήσουν στοιχεία που
θα διευκολύνουν την καθημερινότητά τους και θα λύσουν τυχόν απορίες τους για τις
συνήθειες των ντόπιων. {Εεε κομπιάζει στιγμιαία } Για παράδειγμα, οι αρχάριοι
μαθητές πληροφορούνται για βασικές συνήθειες, παραδόσεις της Μεγάλης
Εβδομάδας, για τα φαγητά της Ανάστασης και της Κυριακής του Πάσχα, για τις ευχές
που ανταλλάσσονται και για όλα όσα θα δουν και θα ζήσουν τις μέρες του Πάσχα,
ακόμα κι αν οι ίδιοι έχουν διαφορετική θρησκευτική ταυτότητα. Ο χάρτης της
Ελλάδας είναι απαραίτητος για να ενσωματωθούν στο μάθημα πολιτιστικά στοιχεία
που συνδέονται με την κατηγορία Γεωγραφία, χρήση τουριστικών οδηγών,
φυλλαδίων και διάφορων εντύπων.

115

Οι περισσότεροι μαθητές δείχνουν τεράστιο ενδιαφέρον γύρω από τα θέματα του

ελληνικού πολιτισμού με την ευρεία έννοια, είτε γιατί δε βρίσκονται πολύ καιρό στην
Ελλάδα και πολλά πράγματα τούς είναι άγνωστα είτε γιατί αντιθέτως ζουν πολλά
χρόνια εδώ και ζητούν απαντήσεις σε απορίες που τους έχουν δημιουργήσει διάφορες
συνήθειες, λέξεις και εικόνες. Ο πολιτιστικός παράγοντας ενισχύει την
αυτοπεποίθηση των μαθητών, που νιώθουν “πλουσιότεροι” και πιο “ολοκληρωμένοι”
πολίτες του ελληνικού κράτους. Αισθάνονται λιγότερο “ξένοι”. Με άλλα λόγια,
ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και η περηφάνια τους δημιουργώντας μια ευχάριστη
ατμόσφαιρα στην τάξη και προωθώντας τούς να συμμετέχουν πιο ενεργά στο μάθημα
ελληνικών. Ακόμη, ο πολιτισμός προκαλεί διάθεση για περαιτέρω γνώση αφού οι
περισσότεροι μαθητές όσο περισσότερα μαθαίνουν τόσο περισσότερα θέλουν να
μάθουν. {χαμόγελο ενθουσιασμού} Αρχίζουν να ρωτάνε, να εμβαθύνουν στη γλώσσα,
να ενδιαφέρονται για την ετυμολογία των λέξεων, να λειτουργούν αυτόνομα
στηριζόμενοι στις υπάρχουσες γνώσεις τους όταν προσπαθούν να κατανοήσουν κάτι
που δεν ξέρουν. Αξίζει να αναφέρω ότι δεν είναι λίγοι οι μαθητές που έχουν
εκδηλώσει την επιθυμία κάποια στιγμή να μάθουν ακόμη και αρχαία ελληνικά!
{χαμόγελο ενθουσιασμού} Τέλος, η εξελικτική πορεία των μαθητών είμαι εμφανής,
γεγονός το οποίο αποδεικνύει τη θετική επίδραση των πολιτιστικών στοιχείων
{χαμόγελο ικανοποίησης και ενθουσιασμού}. Αρκεί να αναφέρω ότι με το τραγούδι
«Κρουαζιέρα» του Βαγγέλη Γερμανού υπήρχε ένα διάχυτος και πρωτόγνωρος
ενθουσιασμός στην τάξη επιπέδου Α2! Οι μαθητές τραγουδούν τους στίχους, κάνουν
αφιερώσεις ο ένας τον άλλο, χρησιμοποιούν το νέο λεξιλόγιο καθώς ονειρεύονται τις
επόμενες διακοπές τους και τελικά βγαίνουν από την τάξη τραγουδώντας! {χαμόγελο
ικανοποίησης και ενθουσιασμού}

116

(Ν., καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού με μαθητές ευρωπαίους,

αραβόφωνους και αφρικανούς σε Μ.Κ.Ο)

{Εεε κομπιάζει} Προσπαθώ για κάθε επίπεδο να προσαρμόζω από ένα πολιτιστικό
στοιχείο και να το βάζω στο μάθημα. Εξάλλου, η πλειοψηφία των μαθητών
μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα λόγω του πολιτισμού της χώρας και κυρίως λόγω
της ελληνικής λογοτεχνίας και ποίησης. Όλοι γνωρίζουν τους μεγάλους Έλληνες
λογοτέχνες και ποιητές Παπαδιαμάντη, Καζαντζάκη, Σεφέρη, Ελύτη {βλέμμα
ενθουσιασμού}.
Χρησιμοποιώ τραγούδια είτε παραδοσιακά είτε τραγούδια γνωστά από ταινίες,

κάνοντας παράλληλα και μια μικρή αναφορά στην κάθε ταινία, τα οποία
χρησιμοποιώ για να δουλέψω τόσο τη γραμματική όσο και το λεξιλόγιο. Επιπλέον,
κάνω χρήση των κινουμένων σχεδίων για να δουλέψω τη γραμματική και το
λεξιλόγιο. Επίσης, χρησιμοποιώ ταινίες για να καταλάβουν οι μαθητές τη γλώσσα
που μιλιέται σήμερα, δηλαδή τη γλώσσα της εποχής μας, αλλά και για να μιλήσουμε
για τις παραδόσεις ή για κάποια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. {Μικρή παύση} Ενώ
όταν στο μάθημα μαθαίνουμε λεξιλόγιο, όπως λεξιλόγιο σχετικά με τη διατροφή ή
την ενδυμασία για παράδειγμα, συνήθως μιλάω για την ιδιαιτερότητα της Ελλάδας
σαν χώρα. Τέλος, διαβάζουμε μικρές ιστορίες ή ποιήματα γνωστών δημιουργών της
Ελλάδας, μιλάμε για τις πολιτιστικές αναφορές που γίνονται στον έναν ή στον άλλο
δημιουργό {χαμόγελο ενθουσιασμού και ικανοποίησης}.

117

Ναι, κατά τη γνώμη μου τα πολιτιστικά στοιχεία καθιστούν το μάθημα πιο

ενδιαφέρον και κινητοποιούν περισσότερο τους μαθητές για να μάθουν την ελληνική
γλώσσα.
(Α., καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού με μαθητές ευρωπαίους

φοιτητές Erasmus, αραβόφωνους και ασιάτες οικονομικούς μετανάστες σε σχολείο
Ελληνικής Γλώσσας)
Ναι, πάντα στα μαθήματά μου χρησιμοποιούσα πολιτιστικά στοιχεία. Δε γίνεται να

διδάξεις μια γλώσσα χωρίς να αναφερθείς στον πολιτισμό της χώρας, αφού ο
πολιτισμός αποτελεί κομμάτι της γλώσσας {μορφασμός επιβεβαίωσης}.
‘’Ποιες κατηγορίες πολιτιστικών στοιχείων κάνατε χρήση’’;
Οι θεματικές που ενδιαφέρουν περισσότερο τους μαθητές μου και πλέον έχω
ενσωματώσει στα μαθήματα είναι {εεε κομπιάζει λίγο} η ιστορία της χώρας, το
σινεμά, η τέχνη, τα μουσεία, τα κινούμενα σχέδια, οι συνταγές μαγειρικής αλλά και
τα τραγούδια, παλιά και καινούργια.

118

Γλώσσα και πολιτισμός συνδέονται. Η ελληνική γλώσσα είναι μουσική γλώσσα,

όπως χαρακτηριστικά άκουσα να μου λένε πολλοί μαθητές! {βλέμμα ενθουσιασμού}.
Είναι φορέας του πολιτισμού. Οι μαθητές αλλά και εγώ ως καθηγήτρια ελληνικών
αγαπάμε τόσο τη γλώσσα όσο και τον πολιτισμό της Ελλάδας και επιδρά θετικά για
μας η χρήση πολιτιστικών στοιχείων. Περιμένουμε με αγωνία κάθε μάθημα για να
‘’κατακτήσουμε’’ την Ελλάδα μέσω της γλώσσας και του πολιτισμού της! {χαμόγελο
ενθουσιασμού}
(Ρ., καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού με μαθητές ρωσόφωνους, από τη

Βόρειο Αφρική και τη Λατινική Αμερική)
Ναι, φυσικά. Ας μην ξεχνάμε ότι η λέξη κουλτούρα (culture) σημαίνει καλλιέργεια
των ανθρώπων, καλλιέργεια που είναι απαραίτητη για την σωστή μόρφωση των
ανθρώπων είτε πρόκειται για παιδιά μαθητές είτε πρόκειται για ενήλικες μαθητές.
Εξάλλου, οι πλειοψηφία των μαθητών μου ξεκινάνε μαθήματα λόγω της ελληνικής
κουλτούρας, που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική {χαμόγελο ικανοποίησης}.
Στα μαθήματα χρησιμοποιώ συνταγές, όπως πώς φτιάχνεται ο γνωστός σε όλους

μουσακάς, συνταγές για ποτά, όπως το ούζο ή το τσίπουρο, τραγούδια, χορούς
συνυφασμένους με τη χώρα της Ελλάδας. Ποιος δεν ξέρει το περίφημο συρτάκι του
Ζορμπά; Χρησιμοποιώ ακόμη γεωγραφικά στοιχεία της Ελλάδας. Μιλάω στους

119

μαθητές για λογοτεχνία, για τον αγαπημένο μου Καραγάτση και τη Μεγάλη του
Χίμαιρα {βλέμμα ενθουσιασμού}.

Με τη χρήση πολιτιστικών στοιχείων δημιουργείται μια περιέργεια των μαθητών, που

συνεχώς αυξάνεται, επιθυμούν να μάθουν ακόμη περισσότερα πράγματα, μια
περιέργεια να κάνουν το άγνωστο γνωστό, να το κάνουν κτήμα τους. Τα ελληνικά
πλέον καθίστανται ως η αγαπημένη τους ξένη γλώσσα σε σημείο που θέλουν να
μείνουν για πάντα στην Ελλάδα ώστε να μιλήσουν ‘’σωστά ελληνικά’’ με τους
ντόπιους! {χαμόγελο ενθουσιασμού}

120

Ηελληνική γλώσσα

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ηελληνική γλώσσα

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΚΟΙΝΟ ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ:

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ -

ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΣΕ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ

ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

«Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ:ΠΩΣ Ο

«La culture dans l’enseignement d’une langue étrangère; comment la culture

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κος Σταύρος Καμαρούδης

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2015-2016

1. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ………ΣΕΛ.18

2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΟΣΩΝ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ

3. Η ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ Η’ ΞΕΝΗΣ

4. Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΙΑΣ ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Η

Με άλλα λόγια, η σωστά οργανωμένη διδασκαλία της γλώσσας, δεν αποτελεί

Η εν λόγω εργασία πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού

Αφορμή ενασχόλησης με το παρόν θέμα αποτέλεσε η προσωπική μου

Στο πλαίσιο του Ελληνογαλλικού Μεταπτυχιακού είχα την τύχη να εργαστώ

Τα μαθήματα της νέας ελληνικής γλώσσας, ελληνικού πολιτισμού αλλά και

Επίσης, με αφορμή την Ευρωπαϊκή Μέρα Γλωσσών επισκεφθήκαμε οι

Έχοντας μελετήσει τη σχετική βιβλιογραφία, ελληνόγλωσση και

Επιπλέον, η παρούσα εργασία διαρθρώνεται στα εξής δύο μέρη: ένα

Το τέταρτο κεφάλαιο πραγματεύεται θεματικές, όπως τι είναι κουλτούρα, με

Από τα αποτελέσματα της έρευνας συμπεραίνεται ότι πράγματι οι

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος

L'intégration de l'enseignement des éléments de l'histoire et de la culture

Après avoir étudié la bibliographie relative à la langue grecque, à la langue

Le troisième chapitre traite d'abord de l'apprentissage et de l'enseignement

Le quatrième chapitre traite de sujets tels que « Qu'est-ce que la culture ? »,

La partie recherche, quant à elle, comprend les objectifs d'usage et de

Au terme de ce sondage, il est apparaît que les enseignants font effectivement

Ο Martinet χαρακτήρισε τη γλώσσα ως ένα όργανο, το οποίο διαθέτει διπλή

Ο Saussure όρισε τη γλώσσα ως το σύστημα σημείων που εκφράζουν ιδέες.

Ο Αμερικανός Γλωσσολόγος Noam Chomsky αναφέρει ότι η γλώσσα είναι

1.1.2. «ΠΡΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ»

Η Skutnabb-Kangas (1981)8 κατηγοριοποιεί διάφορα κριτήρια που

Ως «δεύτερη γλώσσα» (Γ2) νοείται η γλώσσα που χρονολογικά ακολουθεί

1. 1.4. «ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ»

Ονομάζουμε «ξένη γλώσσα» τη γλώσσα που μαθαίνουμε αλλά δεν την

1.1.5. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ «ΔΕΥΤΕΡΗΣ» ΚΑΙ «ΞΕΝΗΣ

Η κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας πραγματοποιείται μέσα από τη χρήση της

2.1. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ16

Το να γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά των μαθητών μας είναι απαραίτητη

• τα αξιοποιούμε προς αποφυγήν τυποποίησης του μαθήματός μας

2.1.1. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ17

Σύμφωνα με παρατηρήσεις που έγιναν ήδη από το 1964, οι ενήλικες

2.1.2. ΓΙΑΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΙ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

Οι ξενόγλωσσοι μαθητές μαθαίνουν ελληνικά για επικοινωνία και για

Επίσης, μαθαίνουν επειδή θέλουν να ταξιδεύουν/ ‘δραπετεύουν’ από το σπίτι

Αφού διερευνήσαμε λοιπόν τις ανάγκες των παραπάνω ομάδων μαθητών

2.2. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ19

Τα κίνητρα διαχωρίζονται σε εσωτερικά και εξωτερικά. Πιο συγκεκριμένα,

2.2.1. Η ΣΤΑΣΗ/ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ20

Η στάση (attitude) του εκάστοτε μαθητή αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα

2.3.1. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΟΥ

2.4. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟY

Κατά τον Γάλλο Κοινωνιολόγο Pierre Bourdieu22 το πολιτισμικό κεφάλαιο

2.4.1. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ23

Το πολιτισμικό κεφάλαιο, κατά τον Bourdieu, κατηγοριοποιείται στις ακόλουθες

Η Εγγενής ή ενσωματωμένη μορφή του πολιτισμικού κεφαλαίου είναι η πρώτη

3.1. ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ

Ο σχεδιασμός ενός αναλυτικού προγράμματος στη γλωσσική εκμάθηση

3.2. ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

3.2.1. ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ Η΄ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΜΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ;