Professional Documents
Culture Documents
Awiyao and Lumnay is a long married couple from the Mountain tribes. Awiyao is going to marry another
woman, Madulimay, because Lumnay was not able to give him a child.Awiyao went back home to see
Lumnay because he didn't and her among the dancers at his wedding. He wanted Lumnay to dance at
his wedding for the last time but she cannot. in their moment, there are many flashbacks about how
Lumnay did her best to have a child,through offering to the god, abunyans and how Awiyao and
Lumnay's love was as strong as the rivers but it is and just that a man must have a child, and he had to
leave her. He promised her that if he fails to have a child, he will come back to her. The wanted to
protest against the written rule that a man can marry another woman, so Lumnay went to the wedding
dance. but while seeing her husband married to another woman, she couldn't take it anymore and just
went to the mountain to clear away the beans she had thought about. And so Lumnay, waiting for
Awiyao a long time, thought of Awiyao's promise as she cleared away the growing bean plants.
The wedding dance (Summary) (2019). Retrieved last Noveber 30, 2019, from
https://www.bartleby.com/essay/Summary-of-the-Wedding-Dance-by-Amador-PKP3SASXH3GEY
Banyaga akda ni liwayway arceo (2017 Retrieved last Noneber 30, 2019 from,
https://www.scribd.com/doc/74382914/BANYAGA-Ni-Liwayway-Arceo
Don Juan and his wife Namongan lived in Nalbuan, now part of La Union in the northern part of the
Philippines. They had a son named Lam-ang. Before Lam-ang was born, Don Juan went to the
mountains in order to punish a group of their Igorot enemies. While he was away, his son Lam-ang was
born. It took four people to help Namongan give birth. As soon as the baby boy popped out, he spoke
and asked that he be given the name Lam-ang. He also chose his godparents and asked where his
father was.
After nine months of waiting for his father to return, Lam-ang decided he would go look for
him. Namongan thought Lam-ang was up to the challenge but she was sad to let him go.
During his exhausting journey, he decided to rest for awhile. He fell asleep and had a dream about his
father’s head being stuck on a pole by the Igorot. Lam-ang was furious when he learned what had
happened to his father. He rushed to their village and killed them all, except for one whom he let go so
that he could tell other people about Lam-ang’s greatness.
Upon returning to Nalbuan in triumph, he was bathed by women in the Amburayan river. All the fish died
because of the dirt and odor from Lam-ang’s body.
There was a young woman named Ines Kannoyan whom Lam-ang wanted to woo. She lived in
Calanutian and he brought along his white rooster and gray dog to visit her. On the way, Lam-ang met
his enemy Sumarang, another suitor of Ines whom he fought and readily defeated.
Lam-ang found the house of Ines surrounded by many suitors all of whom were trying to catch her
attention. He had his rooster crow, which caused a nearby house to fall. This made Ines look out. He
had his dog bark and in an instant the fallen house rose up again. The girl’s parents witnessed this and
called for him. The rooster expressed the love of Lam-ang. The parents agreed to a marriage with their
daughter if Lam-ang would give them a dowry valued at double their wealth. Lam-ang had no problem
fulfilling this condition and he and Ines were married.
It was a tradition to have a newly married man swim in the river for the rarang fish. Unfortunately, Lam-
ang dove straight into the mouth of the water monster Berkakan. Ines had Marcos get his bones, which
she covered with a piece of cloth. His rooster crowed and his dog barked and slowly the bones started to
move. Back alive, Lam-ang and his wife lived happily ever after with his white rooster and gray dog.
Nu Nunuk Du Tukun
By Catalina Faronilo Hontomin.
The Nunuk on the hill short forth the leaves and twigs;
Then suddenly all its branches fell and I under it.
On what is left I cannot watch the boats on the sea
For I stand on the side from the sea.
I weep in my grief?
It was the sea that made me an orphan;
The sad news came to me in the roar of the breakers,
From the voice of the mighty sea currents.
Nu Nunuk Du Tukun Catalina Hontomin (2014) Retrieved last November 30, 2019, from,
https://helpinghandforstudents.wordpress.com/2014/01/24/nu-nunuk-du-tukun-catalina-hontomin/
Region 3 (Central Luzon)
Sa kabundukan ng Sierra Madre, 1944, kumatok sa pinto ni Tata Matyas ang guerilyang
siMando Plaridel kasama ang mga kasamang sina Martin at Karyo. Si Tata Matyas, na
datingrebolusyonaryo at nanirhan sa isang kubo sa bulubundukin ng Sierra Madre, ay ang puntahanat
tuluyan ng mga guerilyang lumalaban sa mga Hapon katulad ni Mando. Doon sa
kubonalaman ni Mando na totoo ang mga pangyayari at katauhan sa mga nobela ni i!al na "oli MeTangere at #l
$ilibusterismo. Dahil kay Tata Matyas, nalaman din ni Mando na totoo rin angkayamanan na inilubog ni
Pari $lorentino sa Dagat Pasipiko. Hinimok ng matanda na kuhaninn i n a M a n d o a n g n a s a b i n g
m g a k a y a m a n a n u p a n g h i n d i i p a n t u s t o s p a r a s a s a r i l i n g u n i t ipantustos sa pagbangon ng
bansa pagkatapos ng digmaan. "agpatuloy sina Mando, Martin at Karyo sa paglalakbay upang
kunin naman ang nasabingkayamanan ni Simoun. Sa kanilang paglalakbay, nakilala nila sa
Magat na pinuno ng isanggrupo ng mga guerilya. Doon nila napagtanto ang kanilang pagkakatulad
na magbubuklod sakanila. "agpatuloy sila sa paghahanap sa kayamanan at napadpad sa
tirahan noon ni Pari$lorentino. "atana% nila ang karagatang Pasipiko at kanila itong sinisid. "ai%an sa
bangka siMartin dahil di ito marunong lumangoy habang sina Mando at Karyo ang sumisid sa dagat. &langsandali
ang lumipas, napansin ni Martin na namula ang dagat dahil sa dugo. Sinalakay palasina Mando at Karyo
ng isang pating at sila'y nakipagbuno rito. Malubhang nasugatan si Karyon a k a n y a r i n g
ikinamatay. &nilibing siya sa mga kagubatan ng (timonan. "atigil
d i n pansamantala ang kanilang pagsisid sa kayamanan."akalipas ang ilang ara%, nagpatuloy sila sa
paghahanap. Hindi naman sila nabigo. Mataposa n g k a n i l a n g k a s a % i a n g s i n a p i t , b u m u n g a d
s a k a n i l a a n g i s a n g b a u l n a n a g l a l a m a n s a kayamanan ni Simoun. Puno ito ng mga alahas at
iba pang kayamanan ng mag)aalahas. Peromapaglaro ang tadhana, sinunggaban ni Martin si Mando.
&nundayan ito ng taga sa iba't ibangpart ng kata%an at sa mukha pero nakipaglaban pa rin siya sa
nagtaksil sa kanya. "apatay niMando si Martin na gumu%a sa kanya ng pilat sa mukha na magpapaalala
sa kanyang sinapit.*umalik si Mando kay Tata Matyas para ipakita ang kayamanang natipon sa baul.
"aglalamanpala ito ng limpak)limpak na alahas na nabanggit din sa mga nobela ni i!al.Matapos ang + )Day,-
muling nagkita sina Mando at Magat. Kasama ni Magat si (ndres nanahuli ng kanyang
grupo. Si (ndres ay isang lider)Makapili na laban sa mga (merikano at kakampi ng mga Hapon.
"agustuhan naman siya ni Magat dahil na rin sa kanyang paninindigana t p a g m a m a h a l s a b a y a n
kahit iba ang pakahulugan nila sa mga katagang
i t o . "apagdesisyunan nila na magtayo ng isang pahayagan na gamit ang kayamanan ni Simounupang
tumulong sa pagbabago sa lipunan. Pinangalanan nila itong Kampilan na may islogan naKatotohanan, Kat%iran at
Hustisya. &to'y pinamatnugutan ni Magat pangkahalatan, (ndres saeditoryal at si Mando ang publisista.
inamit nila ang pahayagan upang maghatid ng balansengat makatotohanang balita na iba sa mga pahayagan
na umiiral noon. inamit din nila ito upangilabas ang listahan ng mga politikong da%it sa +gra/t and 0orruption.-
(ng unang edisyon nito aylubos na ikinagalak ni Tata Matyas.& t i n a m p o k n g p a h a y a g a n a n g g i n a % a n g
p a g m a m a l u p i t s a m g a m a g s a s a k a n g ( s y e n d a Montero. Hindi ra% makat%iran ang pagtrato
ng mga may)ari nito na si Don Segundo Monterosa kanila lalo na ang hatian sa kita at mismong lupa. Si
Don Segundo ay asa%a ni Donya uliaat ama ni Dolly. Si Dolly naman, na naging kalaguyo ng isang heneral na
hapon, ay nagpalaglags a H o n g K o n g 2 h a b a n g n a g b a b a k a s y o n k a s a m a a n g i n a 3 n g a n a k
n i y a s a ( m e r i k a n o n g sundalong ini%an siya para sa isang misyon sa Hapon. Sa Pilipinas, sinu%ay ni Pastor
ang utosng Don na ibalik ang mga patakaran na hindi napatupad noong kasagsagan ng giyera katuladna
lang ng di makatirang hatian sa kita ng saka. Dahil dito, tinanggal sa puwesto si Pastor.
Buod Ng Nobelang Mga Ibong Mandaragit (2015) Retrieved last November 30, 2019 from,
https://www.scribd.com/doc/278092615/Buod-Ng-Nobelang-Mga-Ibong-Mandaragit
Region 4A (CALABARZON)
Ngirit mo sana
A buhay ko kumpleto na...
Sa labsok na mangitngit
Ika a mga bituon sa kalangitan
Na nagtataong liwanag sa buhay ko...
Sa mudtong uminanglas sa problema
Ika a patak ka preskong tubig nin solusyon
Tanganing kumalma ako.
Ngirit mo sana
A buhay ko kumpleto na...
Sa oras o sa minutong malang mundo'
Ika a kanta ka bayong na costa sa sanga ka mangga
Na nagpapamuya a puso ko.
Sa pagturog ko
Ika a panginip na abu kong lingawan ta ika
Nagtataong kapaingaluan sa pagal na awak ag kalag.
Region 6 (Western Visayas)
In the beginning everything was shapeless and formless. The earth, the sky, the sea, and the air were
almost mixed up. In a word, there was only confusion. Then from the depth of this formless void there
appeared the god Tungkung Langit and the goddess Alunsina.
It was not known just where these two deities came from but it is related by old Bisayan folk that
Tungkung Langit fell in love with Alunsina. After he had courted her for many years, they married and
made their home in the highest part of heaven.
There the water was always warm and the breeze was forever cool. In this place order and regularity
began.
Tungkung Langit was a loving, hard-working god. He wanted to impose order over the confused world.
He decided to arrange the world so that the heavenly bodies would move regularly. On the other hand,
Alunsina was a lazy, jealous, selfish goddess. She sat at the window all day doing nothing.
Sometimes she would leave her home, sit down by a pool near the door, and comb her long, jet-black
hair all day long. One day Tungkung Langit told his wife that he would be away for some time. He said
he must make time go on smoothly and arrange everything in the world.
When he was gone, Alunsina set the breeze to spy on Tungkung Langit. Tungkung Langit found this out
and he became very angry. After he returned home, he told her that it was ungodly of her to be jealous
since there were no other gods in the world except the two of them.
Alunsina resented this reproach, and they quarreled. In his anger, Tungkung Langit drove his wife away.
No one knew where she went. Several days later, Tungkung Langit felt very lonely. He realized that he
should not have lost his temper. But it was too late.
Once vibrant with Alunsina’s sweet voice, his home became cold and desolate. In the morning when he
woke up, he would find himself alone. In the afternoon when he came home, he would feel loneliness
creeping deep or soothe his aching limbs.
For months Tungkung Langit lived in utter desolation. Try as he did he could not find Alunsina. And so in
his desperation, he decided to do something to forget his sorrow. The sight of the lonely sea and the
barren land irritated him. So he came down to earth and planted trees and flowers. Then he took his
wife’s jewels and scattered them in the sky. He hoped that when Alunsina should see them she might be
induced to return home.
Alunsina’s necklace became the stars, her comb the moon, and her crown the sun. But in spite of these,
Alunsina did not return home. Up to this time, the old folk say Tungkung Langit lives alone in his palace
in the skies. Sometimes, he would cry out his pent-up emotions and his tears would fall down upon the
earth. The people say that rain is Tungkung Langit’s tears.
When the thunder rolls, the old folks say that it is Tungkung Langit sobbing, calling for his beloved
Alunsina to come back – entreating her so hard that his voice reverberates across the fields and
countryside.
The Tale of Tungkung Langit and Alunsina. (2016, Dec 11). Retrieved last November 30, 2019
Retrieved from https://studymoose.com/the-tale-of-tungkung-langit-and-alunsina-essay
Hiligaynon- Ang gitara Ethnic Groups of the Philippines (2009) retrieved last November 30, 2019, from
http://www.ethnicgroupsphilippines.com/arts-and-culture/filipino-voices/hiligaynon ang-guitara/
Region 8 (Eastern Visayas)
Kaadlawon poem by Ric Bastasa (2008) Retrieved last November 30,2019 from,
https://www.poemhunter.com/poem/kaadlawon/
Region 9 (Zamboanga Peninsula)
A long time ago there was a very big crab which crawled into the sea. And when he went in he crowded
the water out so that it ran all over the earth and covered all the land.
Now about one moon before this happened, a wise man had told the people that they must build a large
raft. They did as he commanded and cut many large trees, until they had enough to make three layers.
These they bound tightly together, and when it was done they fastened the raft with a long rattan cord to
a big pole in the earth.
Soon after this the floods came. White water poured out of the hills, and the sea rose and covered even
the highest mountains. The people and animals on the raft were safe, but all the others drowned.
When the waters went down and the raft was again on the ground, it was near their old home, for the
rattan cord had held.
But these were the only people left on the whole earth.
Region 11 (Davao Region)
Palayo Sa Aso
“Ayaw na ko ihatod,
mahasol ra ka,” sulti nako niya
samtang gabitbit sa akong mga maleta
pagawas sa among purtahan,
nga karon iyaha na lang.
Indarapatra at Sulayman
Si Indarapatra ay ang matapang na hari ng Mantapuli. Nabalitaan niya ang malimit na pananalakay ng
mga dambuhalang ibon at mababangis na hayop sa ibang panig ng Mindanao. Labis niyang
ikinalungkot ang mga nangyayaring ito sa mga naninirahan sa labas ng kaharian ng Mantapuli.
Ipinatawag ni Indarapatra ang kanyang kapatid na si Sulayman, isang matapang na kawal. Inutusan ni
Indarapatra si Sulayman upang puksain ang mga ibon at hayop na namiminsala sa mga tao. Agad na
sumunod si Sulayman. Bago umalis si Sulayman, nagtanim si Indarapatra ng halawan sa may
durungawan. Aniya kay Sulayman, "Sa pamamagitan ng halamang ito ay malalaman ko ang nangyayari
sa iyo. Kapag namatay ang halamang ito, nanganaghulugang ikaw ay namatay."
Sumakay si Sulayman sa hangin. Narating niya ang Kabilalan. Wala siyang nakitang tao. Walang anu-
ano ay nayanig ang lupa, kaya pala ay dumating ang halimaw na si Kurita. Matagal at madugo ang
paglalaban ni Sulayman at ni Kurita. Sa wakas, napatay rin ni Sulayman si Kurita, sa tulong ng kanyang
kris. Nagtungo naman si Sulayman sa Matutum. Kanyang hinanap ang halimaw na kumakain ng tao, na
kilala sa tawag na Tarabusaw. Hinagupit nang hinagupit ni Tarabusaw si Sulayman sa pamamagitan ng
punongkahoy. Nang nanlalata na si Tarabusaw ay saka ito sinaksak ni Sulayman ng kanyang espada.
Pumunta si Sulayman sa Bundok ng Bita. Wala rin siyang makitang tao. Ang iba ay nakain na ng mga
halimaw at ang natirang iba ay nasa taguan. Luminga-linga pa si Sulayman nang biglang magdilim
pagkat dumating ang dambuhalang ibong Pah. Si Sulayman ang nais dagitin ng ibon. Mabilis at ubos
lakas ng tinaga ito ni Sulayman. Bumagsak at namatay ang Pah. Sa kasamaang palad nabagsakan ng
pakpak ng ibon si Sulayman na siya niyang ikinamatay.Samantala, ang halaman ni Sulayman sa
Mantapuli ay laging pinagmamasdan ni Indarapatra. Napansin niyang nanlata ang halaman at alam
niyang namatay si Sulayman.
Hinanap ni Indarapatra ang kanyang kapatid. Nagpunta siya sa Kabalalan at nakita niya ang kalansay
ni Tarabusaw. Alam niyang napatay ito ng kapatid niya. Ipinagpatuloy ni Indarapatra ang paghahanap
niya kay Sulayman. Narating niya ang bundok ng Bita. Nakita niya ang patay na ibong Pah. Inangat ni
Indarapatra ang pakpak ng ibon at nakita ang bangkay ni Sulayman. Nanangis si Indarapatra at
nagdasal upang pabaliking muli ang buhay ni Sulayman. Sa di kalayua'y may nakita siyang banga ng
tubig. Winisikan niya ng tubig ang bangkay at muling nabuhay si Sulayman. Parang nagising lamang
ito mula sa mahimbing na pagtulog. Nagyakap ang magkapatid dahil sa malaking katuwaan.
Pinauwi na ni Indarapatra si Sulayman. Nagtuloy pa si Indarapatra sa Bundok Gurayu. Dito'y wala ring
natagpuang tao. Nakita niya ang kinatatakutang ibong may pitong ulo. Sa tulong ng kanyang
engkantadong sibat na si juris pakal ay madali niyang napatay ang ibon. Hinanap niya ang mga tao.
May nakita siyang isang magandang dalaga na kumukuha ng tubig sa sapa. Mabilis naman itong
nakapagtago. Isang matandang babae ang lumabas sa taguan at nakipag-usap kay Indarapatra.
Ipinagsama ng matandang babae si Indarapatra sa yungib na pinagtataguan ng lahat ng tao sa pook na
iyon. Ibinalita ni Indarapatra ang mga pakikilaban nilang dalawa ni Sulayman sa mga halimaw at
dambuhalang ibon. Sinabi rin niyang maaari na silang lumabas sa kanilang pinagtataguan. Sa laki ng
pasasalamat ng buong tribu, ipinakasal kay Indarapatra ang anak ng hari, ang magandang babaeng
nakita ni Indarapatra sa batisan.
SOLEDAD
by Angela Manalang Gloria