Η Απελευθέρωση της Αθήνας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10517804&actio...

Σάββατο 12 Οχτώβρη 2019 - Κυριακή 13 Σελίδα 20

Οχτώβρη 2019

ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Απελευθέρωση της Αθήνας
«Νάτες και πάλι οι σηµαίες της Καισαριανής
νάτες οι γειτονιές κατηφορίζοντας
(...) βήµατα, βήµατα, βήµατα σαν τις σάλπιγγες
της δικαιοσύνης
βήµατα σαν τα τύµπανα της ελπίδας
είµαστε πολλοί, είµαστε όλοι
βήµατα που βαδίζουν σίγουρα στο µέλλον.
Ο ήλιος είναι το ζήτω του λαού καρφωµένο στο
διάστηµα
οι τζαµαρίες αντιγράφουν την παρέλαση
ετούτες οι φωνές θα µείνουν τυπωµένες στην
πρόσοψη της ιστορίας
Ενας δεν έχει χέρια
του φυτρώνουν φτερά
Ενας πηδάει τη µάντρα
τα λεωφορεία σταµάτησαν µπρος σ' ένα τείχος από 12 Οκτώβρη 1944, η µεγάλη συγκέντρωση για την
ζήτω Απελευθέρωση της Αθήνας, στο Σύνταγµα
τρέχουνε τα καρότσια των ανάπηρων στριµωγµένα
απ' τα ζήτω
η ευτυχία λοιπόν δεν είναι παραµύθι.
Περπατάτε!».
(Γιάννης Ρίτσος, «Οι γειτονιές του κόσµου»)

***
12 του Οκτώβρη 1944. Οι Γερµανοί δεν έχουν προλάβει ακόµα να εκκενώσουν την πόλη κι ο λαός της
πρωτεύουσας, από τις συνοικίες, τα εργοστάσια, τα σχολεία, τα υπουργεία, τα καταστήµατα ξεχύνεται στους
αθηναϊκούς δρόµους ζητωκραυγάζοντας για την απελευθέρωσή του.
Κύµατα κύµατα η λαοθάλασσα πληµµυρίζει την πλατεία Συντάγµατος, τις οδούς Πανεπιστηµίου, Σταδίου,
Ακαδηµίας, το Ζάππειο, την πλατεία Οµονοίας. Σε λίγες ώρες τα πάντα σηµαιοστολίστηκαν µε γαλανόλευκες και
κόκκινες σηµαίες. Τεράστια πανό του ΕΑΜ και του ΚΚΕ υψώθηκαν και τα συνθήµατα για µια νέα Ελλάδα,
λαοκρατική, περνούν σε όλα τα χείλη.
Οι 1.264 µέρες σκλαβιάς στο φασισµό είχαν πια τελειώσει, οι
µαχητές του ΕΛΑΣ κατέβασαν από την Ακρόπολη τη γερµανική
σηµαία, για να υψώσουν στη θέση της την ελληνική.

***
Συγκλονιστικά τα ρεπορτάζ για τις προηγούµενες µέρες, όπως
καταγράφηκαν στην πρώτη έκδοση του «Ριζοσπάστη» που
κυκλοφόρησε το ξηµέρωµα της 12ης του Οκτώβρη χωρίς να έχει
ακόµα την είδηση για την Απελευθέρωση. Εχει, όµως, το τι
συνέβαινε ήδη στις γειτονιές. Κι αυτή η καταγραφή έχει ιδιαίτερη
αξία για την ερµηνεία των γεγονότων που ακολούθησαν και που
στέρησαν, τελικά, απ' το λαό τη λευτεριά για την οποία τόσο πολύ
είχε µατώσει.

Ο ΕΛΑΣ στον Περισσό

«Στις 5 το απόγευµα της Κυριακής (8 του Οκτώβρη) αφού
ξεκαθαρίσανε τους ταγµαταλήτες από το οχυρό της δεξαµενής της
Ούλεν, ύστερα από πεντάωρη σκληρή µάχη, τα ένδοξα παλληκάρια
του ΕΛΑΣ µας, νικηφόρα, πάνοπλα µε βαρύ και ελαφρύ οπλισµό,
παρέλασαν στην κεντρική λεωφόρο και την Πλατεία της Εκκλησίας.
Μέσα σε ζητωκραυγές του ενθουσιασµένου κόσµου που µαζεύτηκε
απ' όλο τον Περισσό και από τους γύρω συνοικισµούς µε σηµαιούλες

1 sur 4 16/12/2019 à 17:38

Η Απελευθέρωση της Αθήνας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10517804&actio...

στο πέτο, για να παρακολουθήση µε θαυµασµό και βαθειά

συγκίνηση την παρέλαση. Γυναίκες και κορίτσια φορτωµένα µε άνθη
τραγουδώντας τον Εθνικό ύµνο έραναν τις πάνοπλες διµοιρίες του Νέοι σκαρφαλωµένοι σ' ένα τραµ
νικηφόρου Στρατού µας». πανηγυρίζουν

Στο Πολύγωνο
«Μοναδικός ήταν ο ενθουσιασµός του λαού στη µεγάλη συγκέντρωση που έγινε την Κυριακή το απόγευµα στη
Σχολή Ευελπίδων, ύστερ' απ' το διώξιµο των Προδοτών και την κατάληψή της από τον ΕΛΑΣ. Υψώθηκε η σηµαία
στη Σχολή ενώ τα πλήθη χειροκροτούσαν. Ακολούθησε παρέλαση των τµηµάτων ΕΛΑΣ, ΕΑΜ, ΕΠΟΝ και χιλιάδων
διαδηλωτών. Στην πλατεία µίλησαν οµιλητές αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ, ΕΑΜ, Ε.Α., ΕΠΟΝ. Ολα τα σπίτια των γύρω
συνοικιών σηµαιοστολίστηκαν».

Στο Περιστέρι
«Το πρωί της Κυριακής έγιναν και στο Περιστέρι
εκδηλώσεις της Λαϊκής Επιτροπής, γιορτές για την
απελευθέρωση των Ορυχείων, την αγωνιζόµενη
γυναίκα µε οµιλήτρια µια γυναίκα. Μίλησε ο
γραµµατέας της Αχτίδας και άλλοι οµιλητές που
χειροκροτήθηκαν».

Στο Πανεπιστήµιο
«Τη Δευτέρα στις 9.30, πάνω από 300 φοιτητές
και σπουδαστές µαζεύτηκαν στην αίθουσα της
Φιλοσοφικής Σχολής για να γιορτάσουν µια µεγάλη
νίκη τους: Το άνοιγµα του Πανεπιστηµίου µας.
Στον τοίχο τα συνθήµατα "Ανοιχτά Σχολειά",
"Ζωή, χαρά και µόρφωση" κλείνουν τους
αδιάκοπους αγώνες της φοιτητικής µας νειότης στα
3 χρόνια της σκλαβιάς. Μέσα σε θερµές
εκδηλώσεις, οι πρώτοι οµιλητές ανοίγουν τη
Συνέλευση της Κεντρικής Πανσπουδαστικής
Επιτροπής Ανωτάτων Σχολών, βροντοφωνούν τη
Πληµµυρισµένη η οδός Σταδίου
θέληση όλου του σπουδαστικού κόσµου να
γιορτάσει τη λευτεριά της Αθήνας µέσα στ' ανοιχτά ιδρύµατά του. Απ' το ίδιο βήµα µίλησε ο κ. Χόνδρος, ο κ. Μελάς
και η Συνέλευση έκλεισε µε τη θερµή οµιλία του Πρύτανη του Πολυτεχνείου κ. Κιτσίκη, που τόνισε πως η Ελληνική
Νεολαία βρήκε για πρώτη φορά την ψυχή της και το δρόµο της µέσα στους ηρωικούς της αγώνες».

Ο τηλεβόας
«Το φώναζε ο τηλεβόας. "Να καθαρίσουµε τις γειτονιές, να ετοιµάσουµε το στόλισµά τους για τη µεγάλη µέρα της
απελευθέρωσης". Χαρούµενο µελίσσι ευτυχίας ξεχύθηκε αµέσως ο κόσµος στη δουλιά. Απ' την Καισαριανή και τη
Νέα Ελβετία ως τα Λιόσια και το Περιστέρι βγήκαν οι νοικοκυράδες ν' ασπρίσουν τα σπίτια τους, τ' αητόπουλα
ρίχτηκαν να καθαρίσουν τους δρόµους απ' τις πέτρες, χαρούµενες φωνές και γέλια ακούγονται από παντού. Ο λαός
της Αθήνας ετοιµάζεται να γιορτάσει όπως της αξίζει τη µέρα της λευτεριάς, να κάνει την πιο λαµπρή υποδοχή
στους ελευθερωτές του, τον αδάµαστο ΕΛΑΣ και τους Συµµάχους».

***
Ολα ήταν έτοιµα, λοιπόν. Και µάλιστα κάτι
παραπάνω από έτοιµα.
Ο ΕΛΑΣ είχε ήδη έτοιµο σχέδιο κατάληψης του
Λεκανοπεδίου της Αττικής. Σχετικά µε αυτό το
σχέδιο υπάρχει στο Αρχείο του ΚΚΕ η έκθεση του
επιτελικού αξιωµατικού του ΕΛΑΣ, υπεύθυνου του
ΙΙΙ Γραφείου του Γενικού Στρατηγείου,
ταγµατάρχη Θεόδωρου Μακρίδη (Εκτορας)
[Εγγραφο 68490. Εκθεση του Ξ.Ι.Φ./30 (Θ.
Μακρίδη) για τη δράση του ΕΛΑΣ την περίοδο
1940-1944 (συνολικά καταλαµβάνει 138
δακτυλογραφηµένες σελίδες)].
Το σχέδιο συντάχτηκε αρχικά τον Σεπτέµβρη -
Οκτώβρη 1943 και τροποποιήθηκε τον Μάρτη ή
τον Απρίλη του 1944 και σε συνέχεια τον
Αύγουστο του 1944.
«Απέβλεπεν κατ' αρχήν: 1) Εις την κατάληψιν των Αντάρτες του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή
µεµονωµένων αστυνοµικών τµηµάτων και

2 sur 4 16/12/2019 à 17:38

Η Απελευθέρωση της Αθήνας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10517804&actio...

σταθµών χωροφυλακής. 2) Εις τον αποκλεισµόν ή εις την επιτήρησιν των επικέντρων επισωρεύσεως των αντιπάλων
δυνάµεων, ως κρινοµένης της εξουδετερώσεως ή καταλήψεώς των ακατορθώτου µε τας δυνάµεις του Α' Σ.Σ.».
Το σχέδιο δεν εφαρµόστηκε...
Στο µεταξύ, µια σειρά χώροι στο κέντρο της Αθήνας, που άφησαν οι Γερµανοί φεύγοντας, καταλαµβάνονταν από
χωροφύλακες και άλλους συνεργάτες των Γερµανών, που συνέρρεαν στην Αθήνα από την ύπαιθρο. Καταλήφθηκαν
τα ξενοδοχεία γύρω από την Οµόνοια «Μητρόπολις», «Ερµής», «Πάνθεον» κ.ά. Στο Σύνταγµα Μακρυγιάννη
κλείστηκαν οι χωροφύλακες και από την Οµόνοια έως την πλατεία Συντάγµατος εγκαταστάθηκαν οι βρετανικές
υπηρεσίες, ενώ σε ολόκληρο το συγκεκριµένο χώρο κυκλοφορούσαν οι Μπουραντάδες και οι Χίτες, προκαλώντας
τον ΕΑΜικό κόσµο.
Τα δεδοµένα για την εποχή µαρτυρούν πως αυτό
το διάστηµα µόνος του ο ΕΛΑΣ Αθήνας και Πειραιά
µπορούσε, αν έπαιρνε εντολή, να καταλάβει σε µια
ώρα το κέντρο και όλη την Αθήνα. Τέτοια εντολή,
όπως είναι γνωστό, δεν υπήρξε, ενώ κλιµάκιο της
κυβέρνησης Παπανδρέου (Γ. Ζέβγος, Θεµ.
Τσάτσος και Φιλ. Μανουηλίδης) ήδη βρισκόταν
στην Αθήνα, όπου στις 13 Οκτώβρη 1944
συµµετείχε στη δοξολογία που έγινε στη
Μητρόπολη.

Μπροστά από την παλιά Βουλή, στη Σταδίου, περνάει µια

µεγάλη πορεία εργατών της ΠΑΟΥΕΡ και δίπλα τους µε
τα καπελάκια οι τραµβαγέρηδες. Στο τοιχάκι του
περιβόλου διακρίνονται συνθήµατα του ΚΚΕ. ΕΑΜ - ΚΟΑ

Τα θρυλικά χωνιά

3 sur 4 16/12/2019 à 17:38

Η Απελευθέρωση της Αθήνας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10517804&actio...

Ποτάµια λαού γιορτάζουν την Απελευθέρωση

Λ.

Copyright © 1997-2019 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Σελίδα 20

4 sur 4 16/12/2019 à 17:38