You are on page 1of 10
SOS DS FREQUENTLY ASKED QUESTION Mizoram) State AIDS Control! Society, Rublication|-)2016) HIV/AIDS - FAQ 1 Q. Ans. Ans, zo HIV hi engnge? HIV chu natna hrik chi khat AIDS thlentu a ni. HIV hi natna laka kan taksa vengtute ei chhia a, taksa invenna tichhetu/ tichaklo thei natna hrik tihna a ni. HIV hi heng atangte hian a inkaichhawn theih a ni—thisen, syringe inhmantawm, mipat- hmeichhiatna leh nuin a nau paiah. HIV Positive (HIV+) awmzia + chu HIV hrik pai tihna. HIV lampum leh a awmzia chu hetiang hia ni. H = Human =~ Mibhring I. = Immuno = __Taksa vengtu deficiency= — Tlakchhamna/chaklohna V = Virus = Natna hrik te reuhte mitlawnga hmuh theih loh, chak taka inthlahpung thei. A hnuaia tarlanah te hian HIV hrik a awm ngei a ni tih finfiah a ni, * Blood = Thisen Semen = Mipa baw (tuihnang hmasa) Vaginal Fluids = Hmeichhe serh tuihnang Breast Milk © = Nu hnute tuiah. Taksa atanga tuiril chhuak (thisen tel) Engnge AIDS? Engin nge AIDS natna thlen? AIDS tih awmzia chu HIV natna hrik khawi emaw.atangin taksa chhunga lo lutin, taksa venhimna tichhiain, natna chi hrang hrang a ruala a rawn thlen hi a ni. A awmzia chu - Acquired = —_Neih chawp (Pianpui ni lo) Immune Taksa vengtu (Natna hrik dotu) Deficiency: Tlakchhamna Syndrome = —_Natna chi hrang hrang a ruala lo lang chhuak HIV positive hi AIDS vei a ni em? . HIV Positive (HIV+) awmzia chu HIV brik pai tihna. Mibring taksaa HIV hrik a lo luh hnuin taksaa natna dotu sipaite a rawn tihchhiat hnu-ah natna chi hrang hrang a ruala lo lang chhuakin chumi hun a thlen chuan AIDS an tih chu a ni. Chuvangin HIV positive hi AIDS vei an ni nghal lova, HIV posi- tive chung pawhin taksa hrisel takin hun rei tak a dam theiha ne 2 HIV/AIDS - Fag Q. HIV positive atanga AIDS stage thleng tur hian kum engzat nge ngai? ; Ans. A tlangpuiin HIV a kai atanga kum 10 chhung vel hian AIDS stage-ah an lut thin an ti. Amaherawhchu a hun hi mihring a zirin a inang lonasa em ema ni. HIV positive-te hrisel dana zirte, an ei leh inte, an inenkaw! dan a zirte, exercise a lak that peih dan thlengin nghawng a nei vek a ni. Tun dinhmunah phei chuan taksa chhunga HIV-te inthlah pung chak lutuk tur venna damdawi thlengin a awm tawh a ni. Mia inenkawl that phawt chuan rei tak chhung AIDS stage-a lut lo hian a awm thei a ni. Q. -Inchiuna atangin HIV a kai theih em? Ans. Aw, kai theih e. Inchiuna hmanruaah HIV positive thisen a kai chuan. Chuvangin inchiu dawn reng rengin hriau thianghlim chauh hmang thin ang che. Hriau chu a thar a nih Ioh vek pawhin minute 20 tal chhum so hmasak tur a ni. Q. A'nih leh tattoo chhut leh beng verh atangin HIVa kai theih tho em? Ans. Theih tho e. Tattoo chhut, beng verh leh hmanrua thisen tihchhuah palh theih ang chi reng rengah chuan hmanraw thianghlim chauh hman thin tur a ni. Q. Oral sex (Serh infawh/inliah sak) hia him em? Ans. Oral sex (Serh infawh/inliah sak)ah hian HIV kai na chance a awm ve tho a ni. Kawppuite serh kan fawh/liah sak hian an serh atanga tuihnang chhuakte kan ka chhungah lutin, kan ka labeled @ him damloh chuan HIV kaina chance a awm ve joani. Q. Chil atangin HIV a kai theih em? Ans. HIV hrik tlem te chu heng chil, ek, zun leh mittui-ahte hmuh a z @, amaherawhchu, heng atanga kai erawh hriat a la aw Q. HIV kaiin en theih? Ans, “A tensa HIV alo uh veleh khan midang a kaichhawng nghal igtik hunah nge midang a kaichhaw" HIV/AIDS - FAQ Q. Mizoram-ah HIV inkaichhawn tamna ber engnge? Ans. Mizoram-a HIV/AIDS inkaichhawn tamna ber chu mipat hmeichhiatna (sex) atangin a.ni. Q. HIV positive-te nena hnathawh ho.a him em? Ans. Him e. Hnathawktu tam ber tan HIV kai a.hlauhawm hran lo, HIV hithisen leh taksa atanga tuiril chhuak atanga inkaichhawn anih avangin hnathawh ho a hlauhawm lo ani Q. Anih leh HIV positive nena inkhawih leh hnai tak taka hnathawh ho a him em? Ans. Him e. HIV positive te nena ei leh in ho, phone inhman tawm, infiam hote pawh a him em em a ni. HIV hi boruaka leng a ni lo. Q. Hnathawhnaah tute nge HIV kai hlauhawma ding? Ans. Damdawi in leh a kaihhnawih ang chia thawkte hian midang aiin HIV kaina chance an ngah bik. Heng — doctor, nurse, health worker, technician leh midang a hmuna thawkte hian zum leh hriam an khawih nasat bakah ‘damlo buaipui thin an nih avangin vanduai palha HIV kaina chance an nei sang a ni. Chuvang chuan henga thawkte tan chuan fimkhur a ngai zual bik ani. A theih chuan kutkawr bun hram hram thin a tha. Q. Hna lak emaw hnathawktu chu HIV positive lo ni ta se, thawh chhunzawnm tir zel tur a ni em? Ans. Hna lak chungchangah tupawh HIV positive an nih vang ringawtin, hna thawk thei lo khawpa damlo an nih loh chuan, hnawl theih an ni lo. HIV kai vang ringawtin hna atanga inban a thiang lo bawk. Q. Hnathawktu HIV positive-te an hotute hnenah an nihna hrith kher tur a ni em? Ans. Hnathawktu HIV positive-te dinhmun an hotute hnena hrilh kher tur a ni lo. Q. Hnathawktu reng reng HIV test kher tur a niem? Ans. Tihluihnain hnathawktute HIV test tir tur a ni lo, HIV testing chu mahni duhthu ngeia tih tur a ni, Chutih rual chuan HIV kai inringhlelte chuan mahni infinfiah ngei hi mahni tan vek a tha ani. Ans. Ans. Ans. Ans. Q. Ans. HIV/AIDS - FAQ Keima tan hian HIV kai a hlauhawm em? Nunphung pangngai tak leh kawppui laka rinawm tlat mii nih chuan HIV kai hi a hlauhawm loh. Amaherawhchu, vanduai vang chuan HIV hi kai ve theih tho a ni. Entirnan - I kawppuiin HIV hrik a lo kai palh hlauh chuan. HIV test hi in neih vek kher a tul em? HIV test hi mahni dinhmun hriatchian nan chuan a tha khawp mai. Amaherawhchu, a test-na hmanruate duh ang tawka tam a nih thin loh avangin HIV kai theihna tura ka khawsa emaw ka lo tawng palh a nih loh chuan test kher pawh a ngai lo, Heng zawhnate hi mahni inzawh fo a tha * Condom tel lovin mipat hmeichhiatna ka hmang em? * — Midang hriau ka hman tawm em? Engte nge HIV test nan an hman thin? . HIV test-na tur hian hmanraw hrang hrang a awm a. Heng test-nate hian antibody a zu hmu thin a. Antibody chu mihring taksaa natna hrik lo lutte that tur taksaa 'Natna Dotu Sipai’-in damdawi (chemical) a siam a ni. HIV antibody hi taksaa insiam tur chuan hun a tlangpuiin kar 2 atanga thla 3 a duh thin a, chuvang chuan miin HIV kai hlauhthawnawma a awm a, thisen a test a, a kai lo anga a lan pawhin thla 3 atanga thla 6 hnu- ah thisen test tir leh ngei a tha. ELISA / Rapid test-te hi heng antibody thisena insiam hmuhchhuah nan an hmang thin. Nausen thla 18 la tling lote chu DNA PCR test hmangin HIV an kai leh kai loh a en theih bawk. Khawiah nge thisen chu ka test tir ang? Integrated Couseling and Testing Centre (ICTC)-ah thisen test theih a nia, hei hi HIV kai leh kai loh test-na hmun a ni. Min ama duhthu emaw damdawi lam mithiamte thurawn angin emaw HIV/AIDS chungchangah a dinhmun hriat a duh a nih chuan ICTC-ah hian counseling pek a nih hnuin a thisen test a ni thin ani. ICTC chu khawiah nge a awm? Heng Thisen test-na hmun ICTC-te hi District Hospital tin bakah CHC/PHC ah te leh private hospital Durtlang leh Serkawn-ah te a awm. HIV/AIDS - FAQ Qa Ans. Ans. Qa Ans. 5 ICTC-a thisen test-te dinhmun hi an Puangzar thin em? ICTC-a thisen test-te hi an positive emaw an negative a nih pawhin an dinhmun an phaina lo chuan midang hriatah puanzar a ni ngai lo, thisen test tirtu chauh a result hi hmaichhanah hrilh thin a ni. ICTC pantute hming, nihna leh dinhmun thupsak tlat thin an ni. STI hi engtihna nge? STI lampum chu Sexually Transmitted Infection a ni a. Ka, serh leh mawng hmanga Sex/inpawina atanga kai theih natna hrang hrang sawi nana hman a ni. STT hrikte chu thisen, mipa/hmeichhe chi leh serh tuihnangahte @ awm avangin a vei mek nena invenna (condom) tel lova mipat hmeichhiatna hman atangin a kai theih a ni. STI lanchhuah dan tlangpui engnge? Serh atanga bawlhhlawh/hnai chhuak. Serh pan, pilh, bawl, sek tuak.. Serh/kapa bawk (singsihlip ang deuhin a awm thin). * — Serh/kap thak em em. © Serh/kap rimchhe em em. ° — Taibawr na. * Mipat hmeichhiatna hman laia serh/kap na. * — Zunin. «Kap thalbe puam. ¢ — Zun zawnga na/thip. STI natna thenkhat chu taksa dangah taidarhin vun natnate, ching/fa neih theih lohte, thin leh lung leh thluak natnate, naute piansualnate a siam thei, Q. STI vei leh vei fo tan HIV kaina chance a inang em? Ans. STI veite hian a vei lo alin a let sawmin HIV an kai awl zawk. Q. STI ven nan eng hmanrua nge tha ber ang? Ans. STI ven nana hmanraw tha ber chu CONDOM a ni. Ans. Ans. An: An: S. a HIV/AIDS - Fag Condom hian HIV lakah a veng thei em? Condom hian 100% chu veng lo mahse a hman dan tur dik taka hman chuan him tawk hlea ngaih a ni. Nu naupai tan HIV leh Syphilis an kai leh kai loh test hi engnge a tangkaina? HIV hrik pai nuin a naupai lai lakah HIV a kaichhawng thei em? Thei e. Nuin a faa a kaichhawn theihna hi za zelah 25-45 (25- 45%) vela sang nia ngaih a ni (HIV nu laka naute piang pathum zinga pakhatin HIV a kai thei tihna a ni. HIV hrik pai nuin a naupai lai, a hrin lai leh a hnute tui atangin a faah a kaichhawn theih avangin hemi veng tur hian nuin a naupai lai atangin a dinhmun a inhriat a pawimawh hle a, chumi tur chuan PPTCT (Prevention of Parent to Child ‘Transmission)/ICTC a pan a pawimawh hmasa ber. Chuta tang chuan inenkawl dan tur kimchang an lo kawhhmuh zel dawn a ni. Enkawina (treatment) tha taka a dawn chuan a kaichhawn theihna hi za zela 2 (2%) velin a tlahniam thei a ni. PPTCT Centre chu ICTC zawng zawng hi an ni nghal. Syphilis hi sex atanga inkaichhawn theih natna chi khat a ni a. HIV ang bawkin nuin nautea a kaichhawn theih avangin Nu raipuar tawh phawt chu syphilis test hi neih ngei ngei tur a ni. Syphilis hian nauteah piansualna hrang hrang a thlen theih avangin nuin he natna hia lo kai palh anih chuan a rang thei ang berin enkawina pek nghal tur a ni. HIV kai nu nau paiin ART damdawi eng hunah ngea ei tan ang? HIV kai nu nau pai reng rengin ART damdawi (MDR) a hma thei ang berin a ei nghal tur a ni. Nu hi a CD4 count engzat pawh nise, ART damdawi hi a ei tan nghal tur a ni a, chu chuan a nautea HIV a kaichhawn theihna chance nasa takin a tihniam dawn a ni. Nu hnute tui atangin HIV inkaichhawn theih a ni sia, HIV hrik pai nu hian a fa hrin chu hnute a pe miah lo tur aniem? . Ni lo ve, HIV hrik pai pawh ni se, PPTCT enkawina hnuaiah nu chuan ama hnute chauh naute chu thla ruk (6) a tlin thleng HIV/AIDS - FAQ Q Ans. Q. Ans. 7 ape tur a ni. Nausen thihna tam tak hi natna hrang hrang an kai thin vang a ni a, nausen thihna tih tlemna atan leh hnute tui hian naute tana chaw tha tinreng a pai avangin nausen tan a aia chaw tha a awm thei lova. Chuvang chuan naute hi thla 6 a tlin thleng hnute hi pek ngei ngei tur a ni. Thla ruk a tlin hnuah naute hi HIV a kai lo tih hriatchian a nih chuan hnute pek hi tih tawp nghal tur a ni thung a. HIV kai nuin naute a hrin chu a pian atanga chawlhkar sawmpahnih (12) HIV kai theihna laka inven nan ART damdawi a ei bawk tur a ni. Nausente hi HIV test theih an ni em? Ans. Theih e. Naute chu chawlhkar ruk (6 weeks) a tlin in DNA PCR test hmangin HIV an kai leh kai loh test theih a ni. Hei bakah hian thla ruk (6 months), kumkhat (1 year) leh kumkhat leh a chanve (1 4 years) a tlinin test leh bawk tur a ni. HIV positive-te tan inenkawina a awm em? . Awm e, HIV positive reng reng chu A.R.T centre-ah in-regis- ter/ in-report vat tur a ni. He centre atang hian a taksaa natna dotu sipai tam lam khawl hmanga endik a nih hnu-aha mamawh dan a zirin A.R.T damdawi te, HIV-in a kaihhnawih natna dang dang damdawite a thlawn vekin mithiamte‘n an lo peang. A.R.T chu engnge a awmzia? ‘Anti Retroviral Therapy (A.R.T) chu damdawi hmanga HIV (hrik) inthlah pung zel tur vennaa nia. ART damdawi pek an nih hian HIV inthlah pung chak lutukina taksaa 'Natna hrik Dotu Sipai’ a ti chhe zel tur a vengin a ti muang thin a. Chu chuan HIV hrik paite rei tak hrisel takin a dam tir thei thin a ni, A.R.T centre chu khawiah nge a awm? ART centre hi Civil Hospital hmun ruk (6) — Aizawl, Lunglei Champhai, Mamit, Kolasib leh Kulikawn Hospital-ah te awmin a bak dang zawng hospital-ah Link ART centre a awm thung. An: An Ans. Ans. Ant a a a HIV/AIDS - Fag AIDS veite hi damdawi in-ah ward hranah dah kher tur an ni em? . Nilo, damlo chu AIDS vei pawh ni se, midang nen inangkhat tho a enkawl tur a ni. Inthliar hranna a awm tur a ni lo. Damlo thisen test (HIV test) dawnin a damlo phaina lak kher a ngai em? . Aw ngai e. Thisen test dawn reng rengin phalna lak hmasak phawt zel tur a ni. Damlo chu nikhua hre lo a nih pawhin a chhungte phalna lak hmasak phawt tur a ni. Voluntary Blood Donation hian HIV darh theihna remchang a siam mai mai lo maw? Siam lo ve. Voluntary Blood Donation hi thisen pek dan him ber leh tha bera ngaih a ni. Thisen pek tum reng rengte hi Doctor-in ngun takin thisen pe thei a nih leh nih loh a enfiah hmasa phawt thin a. Zawhna hrang hrang chhan tur hmangte, doctor check up leh thisen test hmang tea tih thin a ni. Hemi a nih avang hian mi hrisel pangngai HIV kai hlauhawm lo Zawnga nung thinte hnen atang chauhin thisen hi lak a ni tlangpui. Athawktute pan kher lovin mahniawmhmun atangin HIV/AIDS chungchangah rawn mai theih an awm em? Awm e. HIV/AIDS chungchanga harsatna/ zawhfiah duh i neih chuan 1097 man chawi lovin a phone theih e. Tnihna leh i hmel hriattir ngai lovin i harsatna hrang hrang i zawtfiah thei reng a ni. AIDS vanga thi an awmin a tuang chu a hlauhawm em? Phum vat tur em ni? Hlauhawm lo ve. Mitthi atangin boruakah HIV hrik a darh mai mai thei lo. AIDS veite AIDS an vei avang ringawta Vui leh Phum hma bik hi a tul lo mai Pawh ni lovin inphum hma hian ‘inendawngna‘ lam hawi a kawk thei a, hei hi sawrkar leh AIDS fama mithiamte duh loh ber a nih avangin tih loh hram a tha. ICTC awmnate: ART Centre awmnate: 1. ICTG Civil Hospital, Aizawl ART+ Centre Aizawl 2. ICTG, Civil Hospital, Lunglei 2. ART Centre Champhai 3. ICTG Presbyterian Hospital 3. ART Centre Lunglel 4. ICTG, District Hospital, Mamit 4. ART Centre Mamit 5. ICT, Dist. Hospital, Lawngtiai 5. ART Centre Kolasib 6. ICTG, District Hospital, Saiha 6. ART Centre Meee ay 7. ICTG, District Hospital, Kolasib 7. eae ee tetas 8. ICT, Civil Hospital, Champhai = Her aed ene im o. ae tc een 10. Linked-ART Centre Khawzawi 24. ICTC CHC Hnahthial 11. Linked-ART Centre Sakawrdai 12. ICTG CHG, Tlabung 13. ICTG PHC Khawzawi 14, ICTC, CHC Thenzawt 15. ICTG CHC Vairengte 16. ICTC CHC Kawrthah 17. ICT, PHC Saitual 18. ICTC PHC Sakawrdai a. 19. ICTG CHG, Ngopa 20. ICTG PHC North Vaniaiphai 1 0 9 7 21. ICTG PHC Khawbung 22. ICTG PHC Darlawn (Toll Free) 23. ICTG Christian Hospital, Serkawn 24. ICTC PHC, West Phaileng 26. ICTC, CHC, Biate 27. ICTG TB Centre, Aizawl 28. ICTC, Kulikawn Hospital » 29. Falkawn Referral Hospital 30. Mobile ICTC, Aizawl — West HIV/AIDS chungchangah harsatna leh 31. Mobile ICTC, Aizawl — East zawhfiah duh i neih chuan 22. Mobile ICTC, Serkawn, 1097 (toll free) ah englai Pawn zawh 32. Mobile ICTC, Champhai fiah theih a nie 33, Mobile ICTC, Mamit 24, Mobile ICTC, Saiha 35, Mobile ICTC, Serchhip 36. Mobile ICTC, Lawngtiai 37 Mobile ICTC, Kolasib Mizoram State AIDS Contr » B-50, Mission Vey miMeer Phone: 0389-2321556/2321566 Fax: 0; ng, Aizawl, Mizoram 1389-2320992 email: mizoramsacs@gmail,com

You might also like