6/27/2016

GERĠLME (STRESS)
Gerilme kuvvetin alana bölünmesiyle elde edilir.
Zeminler sadece sıkışma gerilmesi alır, çekme gerilmesi
almazlar.

EFEKTĠF GERĠLME +F
F
 (kN/m2 )
A
F= Kuvvet (kN)
Ho Do
A= Alan (m2 )

EA P P

A
+F
  P/ A

TOPLAM GERİLME () ve EFEKTİF GERİME (’)

BĠRĠM BOY DEĞĠġTĠRME  normal gerilmesine maruz bir eleman görülmektedir. Zemin denge için 
ZORLANMA (STRAIN) gerilmesinin aksi yönünde adına toplam gerilme denilen ve değeri ’ ya eşit
olan bir gerilmeyle karşılık verecektir. Bu direnç veya reaksiyon; zemin
danelerinin birbirlerine kontak yaptığı noktalardan iletilen efektif gerilme (’)
Birim boy değiştirme (zorlanma): deformasyon miktarının (boy değişiminin) ile boşluklarda bulunan su tarafından (boşluk suyu basıncı, uw) karşılanır.
orijinal boyuta (ilk boya) bölünmesiyle bulunur. Enine veya boyuna olarak 
% cinsinden ifade ediliyor.
+F
    uw      uw

x z Efektif gerilme prensibi zemin

x
z
x  z   su
mekaniğinin en önemli prensiplerinden
Do Ho uw
biridir. Zeminde deformasyonlar efektif
gerilmenin bir fonksiyonudur (toplam
Ho  dane gerilmenin değil). Su kesme gerilmeleri
alamayacağından; efektif gerilme
Do prensibi sadece normal gerilmelere
Ao uygulanır, kesme gerilmelerine
EA
EA
A uygulanmaz. Efektif gerilme zemin
1 z içinde bir düzleme etkiyen ortalama
 gerilmedir, gerçek gerilme değildir.
+F

ZEMĠNDE EFEKTĠF GERĠLME

ZEMĠNDE TOPLAM GERĠLME YASS  , 

d  z  d  z
z
Z
su uw   w  z
z
n X X’
uw
z  z  uw
z
z dane
EA

z
X x X’
EA
z  n  z (kPa) kuru  z  z  k  z

Zemin danelerinin birbiri üzerine yüklenmeleri sonucu bir düzlemde beliren

ortalama gerilmedir.
Herhangi bir yatay düzlemdeki toplam gerilme derinlik boyunca o Bir zemin kütlesi içinde danelerin birbirleriyle olan kontak noktalarından
noktanın üzerindeki ağırlığın toplamına eşittir. ilettikleri gerilmeye efektif gerilme denir.

1
 6/27/2016

KURU ORTAM BATIK ORTAM

YASS
Toplam Gerilme
k z  d .z (kPa)
z
Z
 hava d
Boşluk Suyu Basıncı
X’ z
X
z uw   w .z (-)
dane
EA

x Efektif Gerilme
X X’
uw  w .z

Kuru ortamda toplam gerilme efektif gerilmeye eşittir

EA z  z  uw
 d .z   w .z
  d   w  .z
su

z  z  k .z (kPa) uw
 .z
dane

ÖRNEK-1
TABAKALI ZEMĠN A, B, C ve D noktalarında toplam gerilme, efektif gerilme ve boĢluk suyu
basınçlarını hesapla, Derinliğe göre gerilme diyagramlarını çiz.
Toplam Gerilme
 xx  n .h1  d .z

Boşluk Suyu Basıncı

n  17 kN/m3
uw   w .z
YASS n KUM
YASS n  18 kN/m3
d  20 kN/m3
Efektif Gerilme
d  xx   xx  uw
KĠL

EA d  18.5 kN/m3
 n .h1  d .z   w .z
 n .h1  (d   w ).z
EA KAYA
 n .h1  .z

    uw
A NOKTASI
GERĠLME DĠYAGRAMLARI
ÇÖZÜM-1  A  n .z  17  3  51 kN/m2 Yüzey A B C D Taban
uwA   w .z  0 Toplam Gerilme,  0 51 87 107 153.25 199.5
BoĢuk Suyu Basıncı, uw 0 0 0 9.81 34.34 58.86
 A   A  uw  51 kN/m2
Efektif Gerilme, ’ 0 51 87 97.19 118.91 140.14
B NOKTASI
Toplam BoĢluk Suyu Efektif
n  17 kN/m3 B  17  3  18  2  87 kN/m2 Gerilme Basıncı Gerilme

uwB   w .z  0
KUM n  18 kN/m 3

YASS B  B  uw  87 kN/m2
d  20 kN/m3 C NOKTASI
EA
KĠL
C  17  3  18  2  20  1  107 kN/m2 KUM

uwC   w .z  9.81 1  9.81 kN/m2

d  18.5 kN/m3
C  C  uw  107  9.81  97.19 kN/m2
KĠL
D NOKTASI
KAYA
D  17  3  18  2  20  1  18.5  2.5  153.25 kN/m2
34.34 118.91
uwD   w .z  9.81 3.5  34.34 kN/m2 153.25

D  D  uw  153.25  34.34  118.91 kN/m 2

EA
KISACA: D  17  3  18  2  (20  9.81)  1 (18.5  9.81)  2.5  118.91 kN/m2 KAYA

2
 6/27/2016

YASS’DA DÜġÜġÜN ETKĠSĠ

Su seviyesi yüzeyden 2 metre üstte bulunurken (SS-I) yüzeyden 5 metre DARCY YASASI & PERMEABİLİTE
aşağıya düşüyor (YASS-II), efektif gerilmedeki artış ne olur?

SS-I ÖNCE SS I:
EA 2m
I  2  9.81  7  22  173.62 kPa v
uw  (2  7)  9.81  88.29 turbülans
SW d  22.0 kN/ m 3 laminar akım
I  85.33
5m k  17.5 kN/ m3

YASS-II SONRA YASS II:

2m
II  5  17.5  2  22  131.5
x x’
uw  2  9.81  19.62
a EA
i
II  111.88 kPa
icr

Su seviyesindeki düĢüĢten:   I  II  26.55 kPa a açısı : permeabilite katsayısının ölçümü

H

kritik hidrolik eğim

EA

2 H

2H H

L
X X

i=H/L

3
 6/27/2016

BOŞLUK SUYU BASINCININ ARTMASI KRĠTĠK HĠDROLĠK EĞĠM

B Hidrostatik Denge
SU DÜZEYİ A-A B-B C-C  xx   w  hw  d  L
uw  w  (hw  L)
C   ı  L

    uw
h Su seviyesi C' ye doğru artıyor
  uw (efektif gerilme ne zaman 0'a düşecek)
uw  w  (L  hw  h)
 B
hw uw   w  h
uw 3uw =0  xx  ı  L   w .h  0
ı  L   w .h =0
L KUM
ı  L   w .h
A h ı
EA 
L w
ı
'XX =  XX-uw 'XX 0 EA iCR =
w
1  s   Gs  1 
KAYNAMA: iCR =   1   
1  e  w   1 e 
Laminer  Türbülans
iiCR Taşıyıcı özellik kaybı

PROBLEM 6. Şekilde gösterilen siltte taban stabilitesi kaybolmadan ne

kadar kazı yapılabilir?

1.5m

MH MH  x  w  h  0
h

7m 18.5  x  9.81 8.5

x
 dMH=18.5 kN/m3 x  4.51 m
EA
SP
Hmax  7  4.51  2.49 m
ANAKAYA