ZEMĠN MEKANĠĞĠNDE KONULAR Kaynaklar

1 Zeminlerin OluĢumu (1-12, 12-15, 27-30)

2 Fiziksel Özellikler (65-80, 82-86, 90-94) Akın Önalp, Ersin Arel 2013. Geoteknik Bilgisi-I,
INS 5201 3 Sınıflandırma Sistemleri (108-111, 118-125)
4 Zemin Hidroliği (127-129, 134-139)
Çözümlü Problemlerle Zeminler ve Mekaniği”, Birsen Yayınevi

5 Efektif Gerilme Kavramı (151-158, 160-162)

ZEMİN MEKANİĞİ-I 6 Gerilmeler ve Zeminlerin Gerilme Altında DavranıĢı (167-173, 176-189)

7 SıkıĢma ve Konsolidasyon Teorisi (211-214, 217-227, 230-233, 239-242)
8 SıkıĢma ve Konsolidasyon Teorisi
9 Kayma Direnci (266-272, 276-278, 280-283)
10 ARA SINAV
ERSİN AREL 11 Elastik – Plastik Denge (ders notu)
12 Dayanma Yapıları (ders notu)
13 TaĢıma Gücü (ders notu)
14 Heyelanlar (ders notu)

Toprakların Oluşumu
Zemin
Türü Taşınma Adı
DEĞERLENDİRME Bir bağlayıcı madde ile tamamen veya kısmen ortamı
Yerinde Kalıntı (rezidüel)
çimentolanmamış değişik türden mineraller, organik atıklar, Oluşmuş Tortu (turba)
su ve hava karışımından oluşan bir gereç (60mm-0.0001mm). Su Alüvyon, deniz/göl çökeli
2 QUIZ %15 Taşınarak Rüzgar Lös, kumul
1 ARA SINAV %35 Zemin Mekaniği Oluşmuş
Yerçekimi Yamaç molozu
FINAL %50
Buzul Moren, buzul deposu
Zemin kitlelerinin iç ve dış kuvvetler altında statik ve
dinamik dengelerini inceleyen bir mühendislik dalı.
Taşınmış
Geoteknik
ve
Jeoloji, Zemin/Kaya Mekaniği, Temel Mühendisliği ve
Heyelanları içeren kapsamlı bir bilim dalı. EA Yerinde Oluşmuş Zeminler

EA

1
 KİL
m Al2O3 , n SiO2 , p H2O
Hidratlı (sulu) aluminyum ve magnezyum silikatlardan oluşan doğal bir ikincil mineral

<2 mikron

Geçirimsizlik, bulamaç, bağlayıcılık

ZEMİNLERİN FİZİKSEL
Pişirince katı, ıslatınca hacim artışı, kurutunca hacmi azalır ve çatlar
ÖZELLİKLERİ
Tarım, ormancılık, seramik, tıp

+su  çamur
EA
(karbon tetraklorur + kil) veya (kuvars + su)  çamur

Kil mineralleri kayaçları oluşturan birincil minerallerin ayrışmasıyla oluşurlar ve

ikincil silikatlar olarak adlandırılırlar.

ZEMİN MÜHENDİSLİĞİNİN ZEMĠNLERĠN FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ

FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ BLOK DĠYAGRAM

Va HAVA 0
1.Özgül ağırlık Gs Ve
2.Su içeriği (muhtevası) w, wn (n:doğal) Vw Mw
SU
3.Boşluk oranı/Porozite e/n DOYGUN ORTAM V M
4.Birim hacım ağırlık r
5.Doygunluk derecesi Sr Vs DANE Ms

6.Bağıl birim hacım ağırlık Dr

EA
DOYGUN OLMAYAN ORTAM
V=Vdane+Vsu+Vhava=Vs+Vw+Va=Vs+Ve

M=Mdane+Msu+Mhava=Ms+Mw+Ma=Ms+Mw
EA

2
ZEMĠN ÖĞELERĠNĠN BLOK DĠYAGRAMDA GÖSTERĠLMESĠ BOġLUK ORANI, e
EġÇAPLI KÜRELERĠN GEVġEK VE SIKI DĠZĠLĠMĠ
Va HAVA 0
Ve Va  Vw
Ve e 
Vw SU Mw
Va HAVA 0 Vs Vs
V M Ve
Vw SU Mw
Vs DANE Ms
Zemin doygunsa Ve=Vw=Mw
V M EA
Gevşek
Vs DANE Ms
rw=1 g/cm3=9.81kN/m3 Sıkı
Zemin doygunsa, boşlukların tamamı su ile doludur emax: 0.92 emin: 0.35
EA
Va Ma=0 e  1  Ve  Vs  Vboşluk  Vdane
Ve=Vw Mw Ve=Va Ma=0
Vw M w  r w M w
Vw Mw
Vs
e   Kumlarda e=0.30-0.70
Vs Ms Vs Ms Ms Vs Vs Vs
EA çökelme çok yavaş (okyanus kıyıları ve kıta sahanlığı ortamları) ise kumlarda e~1.0 olabilir

(a) Genel (b) Doygun Durum (c) Kuru Zemin Killerde e 4.0’a kadar (yüksek plastisiteli killerde) yükselebilir

HACĠM PROBLEMLERĠNĠN ÇÖZÜMÜ ĠÇĠN VARSAYIMLAR

BAĞIL BĠRĠM HACĠM AĞIRLIK, Dr POROZĠTE, n
Ve=e Ve=n
Va  Vw

KABUL V=1
Ve
e e n  100   100
Dr  max 0 gevşek %15 V Va  Vw  Vs KABUL Vs=1
emax  emin sıkı %85

Ve Ve
Ve e Vs  1  e  Ve n V  1  n  Ve
Bağıl Birim Hacim Ağırlık Ö z e l l i k n  100 Vs V
% 0 – 15 Çok Gevşek V Ve Ve e V Ve n
n   e e  
% 15 – 35 Gevşek V Vs  Ve 1  e Vs V  Ve 1  n
Va HAVA 0
% 35 – 65 Orta Sıkı
Ve Va HAVA 0
% 65 – 85 Sıkı Vw Mw
SU Ve
% 85 – 100 Çok Sıkı EA Vw
V M SU Mw

Vs Ms
V M
DANE
Vs DANE Ms
EA
EA

3
 BĠRĠM HACĠM AĞIRLIK, r
DOYGUNLUK DERECESĠ, Sr
SU MUHTEVASI, w
1. Dane Birim Hacim Ağırlığı (rs)
(Boşlukların suyla doluluk oranı)
Mw M yaş  M kuru Ms
w  100 Vw Mw rs  (1 g/cm3=9.81 kN/m3)
Ms M kuru Sr   100 Vs
Ve Ve
Özgül ağırlık (Gs)
1055C / sabit kütle {<%1} 0Sr100
Dane birim hacim ağırlığının suyun birim hacim ağırlığına oranı
kumlu<%30 kızılötesi, mikrodalga <60 dk
montmorillonit %500? arazide karpitle ısıtma <10 dk rs r
Va HAVA 0 Gs   s
Ve
rw 9.81 Zemin Gs
Çakıl ve Kum 2.65 - 2.68
Va HAVA 0
Vw SU Mw rw=1 g/cm3=9.81 kN/m3 Silt 2.62 - 2.68
Ve
V M İnorganik Kil 2.68 - 2.76
Vw SU Mw
Organik Kil 2.58 - 2.65
Vs Ms EA
V M DANE

Vs Ms EA
DANE Zorunlu durumlarda Gs kumlarda 2.65, killerde 2.70 alınabilir
EA

2. Doğal Birim Hacim Ağırlığı (rn) Z e m i n Kuru

(kN/m3)
Doygun
(kN/m3) DOĞAL - KURU BĠRĠM HACĠM AĞIRLIK
M Mw M DOYGUN ZEMĠNDE e-w BAĞINTISI
rn  Çakıl ve kumlar 15 - 23 19 - 24
w   Ms  w
V Siltler ve Killer 6 - 18 14 - 21
Ms w
Arazide; Organik silt ve kil 5 - 15 13 - 18
Va HAVA
tüp çakma, Kırmataş 15 - 20 19 - 23 Ve
M M
çukur kazıp yağ doldurma,
Turba 1-3 10 - 12
Vw SU Mw rn  V  Ve Mw
nükleer ölçüm aletleri V rn Ve Vw
e 

M
V M
Mw Vs Vs rs
3. Doygun Birim Hacim Ağırlık (rd) Mdoy
EA
Vs Ms Vs Ms Gs 
DANE
M M r rw
rk  s  w  w n
rd 
V
4. Kuru Birim Hacim Ağırlık (rk) V M M .w
Mw M  Ms M  Ms M  Ms
Mw rn rn rw   Vw 
M rn  (Mw+Ms)
Vw Vw rw V
e w 
rw r [(M  Ms )]
 Gs .w
rk  s rk   s 
V
çölde rn=rk
1 w (Mw  Ms )w rs 
Ms
Vs 
Ms Vs Ms rw [Ms ]
Vs rs rs
Mw rn Mw rn Mw rn rn
EA

  
5. Batık Birim Hacim Ağırlık (r’) wMw  wMs wMw  Mw (w  1)Mw rk 
1 w
EA

M rs  rw Mw [M  Ms ] Mw
r ı  rd  rw
ı
r    w
V 1e [Ms ] Ms

4
 PROBLEM 1k: Bir kil numunesinin yaş ağırlığı (Myaş) 135 g; kuru ağırlığı (Mkuru) 108 g, Kuru Birim Hacım Ağırlık:
DOYGUN BĠRĠM HACĠM AĞIRLIK hacmi (V) 75 cm3, dane özgül ağırlığı (Gs) 2.70 olarak bulunmuştur. Buna göre doğal
birim hacım ağırlığını (rn), boşluk oranını (e), poroziteyi (n), su muhtevasını (w), kuru Ms 108
rk   x 9.81  14.13 kN / m 3
Ve V Md Ms  Mw Gs rw  e rw birim hacim ağırlığını (rk), doygunluk derecesini (Sr) ve doygun birim hacim ağırlığını V 75
e  w  e Vw rd    (rd) bulunuz.
Vs Vs  1 V V 1e
Ms 108
1 Dane hacmini bulalım: Vs = = =40 cm3
Mw Md rs  e rw
0
Gs 2.70 Doygunluk Derecesi:
rw   Mw Vw rw  e  rw rd  
Vw
Ve
V 1e Vw Mw 27
Sr  x 100  % 77
Mw
Doğal birim hacım ağırlık: gr/cm3  

M=135 gr
V=75
Ve Ve 35
1  e  rn 
M 135
 x 9.81  17.66 kN / m 3
V

Ms=108
  rs  e 75
e.rw
e
rs Md
rd  rs   Boşluk Oranı: Doygun Birim Hacım Ağırlık: rd  Mw
rw 
 1e  1e EA
Ve V Vs  75  40  35 cm 3 e
Ve 35
  0.875
V Vw  Doygun Vw Ve
1 Gs.rw   Vs 40
Mw e rw e 1 gr/cm3
w    Porozite:
n
Ve 35
 x 100  % 47 ya da n 
e

0.875
 0.47 Md  Ms  Mw  Ms  rwVe  Ms Ve  108  35  143 g
Ms Ms Gs rw Gs V 75 1  e 1  0.875
rs   rs  Ms
Vs =1
1 w  143
rd  rs 
EA
rd  x 9.81  18.70 kN / m 3
Gs 
rs
 rs  Gs  rw  Su Muhtevası: Mw 135  108 75
rw EA  1e  w 
Ms

108
x 100  %25

PROBLEM 2: Bir kum numunesinin dane özgül ağırlığı (Gs) 2.65, boşluk oranı (e) 0.6 PROBLEM 3k: Bir zemin numunesinin doğal birim hacım ağırlığı (rn) 17.56 kN/m3’ tür.
olarak bulunmuştur. Bu numunenin boşluklarının (Sr) %80’ inin su ile dolu olması Yaş ağırlığı (Myaş) 150 g, kuru ağırlığı (Mkuru) 101 g olarak ölçülen bu zemin (Sr) %70 PROBLEM 4: Bir kil numunesinin doğal durumda kütlesi (M) 245g, su muhtevası (w)
durumunda doğal birim hacım ağırlığını (rn) ve doygun durumdaki su muhtevasını (w) doygun ise porozitesi (n) ve batık birim hacım ağırlığı (r’) nedir? %15 olarak bulunmuştur. Porozitesi (n) %35, doygunluk derecesi (Sr) %50ise bu kilin
bulunuz. batık birim hacim ağırlığını (r’)hesaplayınız.
V
Vs  1  e  e
Ve  e  0.6 Mw 150  101
Vs w  x 100  x 100  % 48.5
Mw
0 Ms 101 w   0.15  Mw  0.15  Ms
Hacım: V Vs Ve  1  e  1  0.6  1.6 cm 3 0
Ms
Ve=e

V 49 49
Sr  0.70  w  Ve   70 cm 3
1 gr/cm3
Ve Ve
Mw Ağırlık: M  245  Ms  Mw  Ms  0.15Ms  1.15Ms
Ms Mw
Ve Ve 0.7
Mw
M=150 gr

M=245 gr
rs   Ms  rs Vs  rs  1  rs  Gs  rw  Gs Ms  213.04 ve Mw  31.96 g
M

Vs rn 17.56
V
r rk    11.82 kN / m 3
Ms=Gs

Vw G  s Mw  31.96 g Vw  31.96 cm 3

Ms=101g

1  w 1  0.485
Vs=1

Sr  Vw  Mw Ve Sr  eSr s rw

Vs=1

Ms
Ve 17.56 M 101  49 Vw
Sr  0.5  Ve 
31.96
 63.92 cm 3
EA rn    Vs  13.8 cm 3 EA Ve 0.5
EA 9.81 V 70 Vs
M  Ms  Mw  Gs  eSr
V Vs Ve  13.8  70  83.8 cm 3
 2.65  0.6x 0.8  3.13 g V 70
M 3.13 n e  x 100  % 83.5 Ve 63.92
rn   x 9.81  19.2 kN / m 3 V 83.8 n  0.35   V  182.61 cm 3
V 1.6 V V Bütün boşluklar su ile doluysa Vw=Ve
Ms  M e 101  70 M 213.04  63.92
rd   x 9.81  20.02 kN / m 3 Doygun ise
rd  d   1.52x 9.81  14.88 kN / m 3
Doygun durumdaki su muhtevası: V 83.8 Tüm boĢluklar
V 182.61
Mw Mw rwVe rw e 1.0x 0.6
Su ile dolu
rw  r  rd  rw  20.02  9.81  10.21 kN / m 3
ı
r '  14.88  9.81  5.07 kN / m 3
Vw  Doygun Vw Ve w     x 100  % 22.6
Ms Ms Gs 2.65

5
PROBLEM 5: Aşağıda gösterilen zeminde A noktasında yapılan ölçümde birim
hacim ağırlık 10.19 kN/m3, su muhtevası (w) % 38 olarak ölçülmüştür.
Poroziteyi hesaplayınız.

Su Seviyesi
r’ = 10.19 kN/m3
rd = r’+rw= 10.19+9.81=20.00 kN/m3 = 2.038 g/cm3
(SP)
EA
Mw
w   0.38 Mw  0.38Ms
Su Seviyesi Ms
M  Mw  Ms M  1.38Ms
Ve Mw
M  rd V V  1  M  rd  2.038
M 1.38Ms
rd  2.038   Ms  1.477
M = rd

V 1.0
V=1

Mw  M  Ms  2.038  1.477  0.561 Ve

Ms
Vs V Ve  1.0  0.561  0.439
V 0.561
n  e 100  x 100  % 56
V 1