Θέματα Βιολ ΓΠ γ Λυκ 200-2015

Απαντημένα
Θέματα Εξετάσεων
Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου
2000-2015
Νίκος Μπαμπίλης
Δρ Βιολογίας
Biology.gr
Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου:
Θέματα Πανελλαδικών Εξετάσεων 2000-2015
Βιολογία Κατεύθυνσης Θεωρία
& Γενικής παιδείας Μεθοδολογία ασκήσεων
Ερωτήσεις συνδυαστικές και κρίσεως
Διαγωνίσματα προσομοίωσης
Τμήματα:
3μελή & 5μελή ή ατομικά
Β λυκείου, Γ Λυκείου
Ειδικά τμήματα Αποφοίτων
Έναρξη Τμημάτων
Κατεύθυνσης
Γ Λυκείου: 20 Ιουνίου, 1η Σεπτεμβρίου και 1η Οκτωβρίου
Αποφοίτων :15/9, 1/10 και 10/1
Γενικής παιδείας
1η Σεπτεμβρίου, 1η Οκτωβρίου, 10 Ιανουαρίου
2
Biology.gr
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Τα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων 2000-2015 και οι απαντήσεις που πα-
ρουσιάζονται στο βιβλίο αυτό, αναπτύχθηκαν με βάση το σχολικό βιβλίο του ορ-
γανισμού (Γ' Λυκείου).
Να σημειώσουμε ότι η εξεταστέα ύλη των πανελλαδικών εξετάσεων έχει αλλά-
ξει αρκετές φορές με προσθαφαίρεση παραγράφων (2000, 2001, 2004, 2010)
όπως επίσης και το σχολικό βιβλίο (2000-2003, και 2004-2015).
Οι απαντήσεις που αντιστοιχούν σε αυτούσιες επιλεγμένες παραγράφους του
σχολικού βιβλίου δηλώνονται σε «εισαγωγικά» με παραπομπή στις αντίστοιχες
σελίδες. Ολοκληρωμένες αναλυτικές απαντήσεις υπάρχουν κυρίως για το 3ο και
4ο θέμα που περιλαμβάνει ασκήσεις και ερωτήσεις συνδυαστικές ή κρίσεως.
Οι παράγραφοι, οι προτάσεις και οι λέξεις στα πλάγια γράμματα έχουν ως στό-
χο την εστίαση της προσοχής του αναγνώστη στα συγκεκριμένα σημεία. Στόχος
του βιβλίου δεν είναι απλώς η ενημέρωση για τα θέματα των προηγούμενων ετών,
αλλά να αποκομίσει ο υποψήφιος και μια άποψη για τον τρόπο ανάπτυξης και πα-
ρουσίασης των απαντήσεων, ώστε να αριστεύσει στο συγκεκριμένο μάθημα.
Δρ . Βιολογίας
3
Biology.gr
4
Biology.gr
ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

5
Biology.gr
6
Biology.gr
ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ
2000
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
2000
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το
γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Οι ιοί είναι :
a. παράσιτα
b. ξενιστές
c. αποικοδομητές
d. παραγωγοί
(Μονάδες 5)
2.Οι ιντερφερόνες παράγονται από ορισμένα κύτταρα που έχουν μολυνθεί από:
a. βακτήριο
b. πρωτόζωο
c. ιό
d. μύκητα
(Μονάδες 5)
3. Ποιος από τους παρακάτω οργανισμούς χαρακτηρίζεται ως αυτότροφος;

a. αλεπού
b. βάτραχος
c. βελανιδιά
d. ψύλλος
(Μονάδες 5)
4. Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες χαρακτηρίζεται ως αβιοτικός;

a. μύκητας
b. φυτό
c. βακτήριο
d. νερό
(Μονάδες 5)
5. Το ΑΙDS οφείλεται σε:
a. βακτήριο
b. ιό
c. μύκητα
d. πρωτόζωο
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2 ο
7
Biology.gr
Α. Να μεταφέρετε στο τετράδιο σας τις παρακάτω προτάσεις, συμπληρώνοντας τα κενά

με τις σωστές λέξεις.
2000
1. Οι περιοχές της γης και της ατμόσφαιρας που επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής συνι-
στούν τη ......................... …………………………
2. Τα άτομα του ίδιου είδους που ζουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή αποτελούν έναν
……… .................
3. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην επιφάνεια της Γης, λόγω συσσώρευσης
CO2 στην ατμόσφαιρα, ονομάζεται φαινόμενο του
4. Η δράση των Τ λεμφοκυττάρων στο σύνολο της αποτελεί την …………..…………
………… .ανοσία.
5. Οι ................... μετατρέπουν τη νεκρή οργανική ύλη σε ανόργανη.
(Μονάδες 10)
Β. Να γράψετε στο τετράδιο σας τα γράμματα της στήλης 1 και δίπλα σε κάθε γράμμα τον
αριθμό της στήλης 2, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
ΣΤΗΛΗ 1 ΣΤΗΛΗ 2
α. Μετάσταση 1. Επιτυγχάνεται με ορό.
β. Ομοιόσταση 2. Δευτερογενής εστία καρκίνου.
γ. Μόλυνση 3. Επιτυγχάνεται με αντιβιοτικά.
δ. Παθητική ανοσία 4. Επιτυγχάνεται με εμβόλια.
ε. Ενεργητική ανοσία 5. Ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί στα-
θερές τις εσωτερικές του συνθήκες.
6. Είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανι-
σμού στον οργανισμό μας.
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ 3ο
Ο ανθρώπινος οργανισμός μολύνεται από τους παθογόνους μικροοργανισμούς και αντιμε-

τωπίζει αυτές τις μολύνσεις με διάφορους μηχανισμούς, όπως ο πυρετός, η φλεγμονή, η
παραγωγή αντισωμάτων κ.ά.
α. Με ποιους τρόπους ο πυρετός προστατεύει τον οργανισμό μας από τους παθογόνους
μικροοργανισμούς;
(Μονάδες 9)
β. Να αναφέρετε ονομαστικά τα στάδια μιας φλεγμονής και να εξηγήσετε τη χρησιμότη-

τα δημιουργίας του ινώδους.
(Μονάδες 8)
γ. Ένας άνθρωπος μολύνεται για πρώτη φορά από έναν παθογόνο μικροοργανισμό. Μετά
8
Biology.gr
από δύο μήνες εκτίθεται για δεύτερη φορά στον ίδιο μικροοργανισμό.
2000
Πώς ονομάζεται η ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού μετά από κάθε έκθεση
στο συγκεκριμένο μικροοργανισμό;
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών αντιδράσεων, ως προς το χρόνο παρα-
γωγής των αντισωμάτων;
(Μονάδες 8)
ΘΕΜ Α 4 ο
Από μετρήσεις που έγιναν σε μια λίμνη, βρέθηκε μικρή συγκέντρωση εντομοκτόνου DDΤ
στο φυτοπλαγκτόν και πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση του ίδιου εντομοκτόνου στα ψα-
ροπούλια της λίμνης. Με δεδομένο ότι η τροφική αλυσίδα του λιμναίου οικοσυστήματος
περιλαμβάνει φυτοπλαγκτόν, ψάρια, ψαροπούλια και ζωοπλαγκτόν:
α. Να γράψετε την τροφική αλυσίδα της λίμνης.
(Μονάδες 7)
β. Αν η ενέργεια στο τροφικό επίπεδο των ψαριών είναι 3·10 2 κj, να υπολογίσετε την ε-
νέργεια των άλλων τροφικών επιπέδων.
(Μονάδες 8)
γ. Πως εξηγείται η μεγάλη συγκέντρωση του DDΤ που βρέθηκε στα ψαροπούλια;
(Μονάδες 10)
9
Biology.gr
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ 1 ο
1α, 2γ, 3γ, 4δ, 5β
ΘΕΜΑ 2 ο
A.1: βιόσφαιρα
A.2: πληθυσμό
A.3: θερμοκηπίου
A.4: κυτταρική
A.5: αποικοδομητές
B.
α-2 (Μετάσταση - Δευτερογενής εστία καρκίνου)
β-5 (Ομοιόσταση - Ικανότητα του οργανισμού … εσωτερικές του συνθήκες)
γ-6 ( Μόλυνση - Είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό μας)
δ-1 (Παθητική ανοσία - Επιτυγχάνεται με ορό)
ε-4 (Ενεργητική ανοσία - Επιτυγχάνεται με εμβόλια).
ΘΕΜΑ 3 ο
α.
Πυρετός είναι η υψηλή, μη φυσιολογική, θερμοκρασία του σώματός μας
(μεγαλύτερη από 36,6˚C). Εμφανίζεται συνήθως μετά από μια βακτηριακή ή ιική
μόλυνση. Η υψηλή θερμοκρασία εμποδίζει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό
των βακτηρίων, με αποτέλεσμα να σταματά η εξέλιξη της ασθένειας. Στις υψηλές
αυτές θερμοκρασίες αναστέλλεται και ο πολλαπλασιασμός των ιών, λόγω της πα-
ρεμπόδισης της λειτουργίας των ενζύμων των κυττάρων. Επιπλέον η αύξηση της
θερμοκρασίας κάνει τη δράση των φαγοκυττάρων πιο αποτελεσματική και επιταχύ-
νει τις αντιδράσεις που βοηθούν στην αποκατάσταση της ομοιόστασης του οργανι-
σμού. (Σελίδα 32)
β.
Τα βασικά στάδια της φλεγμονής είναι τέσσερα:
- Διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων και αύξηση της διαπερατότητας των τοιχωμά-
των τους,
- Δημιουργία ινώδους. Το ινώδες είναι ένα «δίχτυ» πρωτεϊνικής σύστασης, το οποί-
ο παγιδεύει τους μικροοργανισμούς και απομονώνει τις τοξικές ουσίες που αυτοί
παράγουν, παρεμποδίζοντας έτσι τη διασπορά τους. (Σελίδες 31-32)
- Συγκέντρωση φαγοκυττάρων,
- Σχηματισμός πύου.
10
Biology.gr
γ.
- Η αντίδραση του ανοσοποιητικού μηχανισμού στην πρώτη επαφή του ατόμου
με ένα αντιγόνο ονομάζεται πρωτογενής ανοσολογική αντίδραση. Η ολοκλήρωσή
της διαρκεί μερικές ημέρες. Η δεύτερη (ή και επόμενες) πιθανή επαφή του οργανι-
σμού με το ίδιο αντιγόνο προκαλεί τη δευτερογενή ανοσολογική αντίδραση η οποία
είναι πολύ συντομότερη, ενώ είναι πιθανό το άτομο στο οποίο συμβαίνει, να μην
την αντιληφθεί καθόλου. Η δευτερογενής ανοσολογική αντίδραση επιτυγχάνεται με
την ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων μνήμης.
- Η δευτερογενής ανοσολογική αντίδραση είναι σαφώς γρηγορότερη στην πα-
ραγωγή αντισωμάτων, γιατί η επαφή με το ίδιο αντιγόνο για δεύτερη ή συνεχόμενη
φορά προκαλεί υπερδιέγερση των κυττάρων μνήμης τα οποία πολλαπλασιάζονται
γρήγορα και παράγουν σε πολύ μεγάλη ποσότητα αντισώματα κατά του αντιγόνου
αυτού.
ΘΕΜΑ 4 ο
α.
Με τις τροφικές αλυσίδες απεικονίζονται οι ποιοτικές τροφικές σχέσεις μεταξύ οργανι-
σμών ενός οικοσυστήματος από τους οποίους οι καταναλωτές τρέφονται με οργανισμούς
ενός μόνο είδους.(Σελίδες 76-77)
Η τροφική αλυσίδα του λιμναίου οικοσυστήματος είναι:
φυτοπλαγκτόν (παραγωγοί), ζωοπλαγκτόν (καταναλωτές 1 ης τάξης), ψάρια (καταναλωτές 2ης
τάξης), ψαροπούλια (καταναλωτές 3ης τάξης).
β.
Η ενέργεια που μεταφέρεται μεταξύ των οργανισμών διαφορετικών τροφικών επιπέ-
δων τα οποία ανήκουν στην ίδια τροφική αλυσίδα δεν είναι ποτέ (σε ποσοστό) το 100%
αλλά πολύ μικρότερη. Στην πραγματικότητα μόνο το 10% περίπου της ενέργειας που είναι
διαθέσιμη σε ένα τροφικό επίπεδο μεταφέρεται στο επόμενο. (Σελίδα 80)
Με βάση τα παραπάνω, αφού στα ψάρια περικλείεται ενέργεια 300 kj (=3·10² kj),μόλις
το 10% αυτής θα περάσει στο ανώτερο τροφικό επίπεδο. Έτσι στα ψαροπούλια θα μετα-
φερθούν μόλις 30 kj ενέργειας (3·10. kj). Στο κατώτερο των ψαριών τροφικό επίπεδο, δηλα-
δή το ζωοπλαγκτόν, η ενέργεια θα βρίσκεται σε δεκαπλάσια ποσότητα σε σχέση με την ε-
νέργεια των ψαριών δηλαδή 10·300=3000 kj (3·10³ kj) και στο ακόμα κατώτερο τροφικό του
φυτοπλαγκτόν θα είναι επίσης δεκαπλάσια της ενέργειας του ζωοπλαγκτού, δηλαδή
10·3000=30000 kj (3·104 kj). Οι παραπάνω ενεργειακές σχέσεις θα μπορούσαν να απεικο-
νιστούν σε μία κανονική τροφική πυραμίδα δηλαδή:
Ψαροπούλια 30 kj
Ψάρια 300 kj
Ζωοπλαγκτόν 3000 kj
Φυτοπλαγκτόν 30000 kj
11
Biology.gr
γ.
Η μεγάλη συγκέντρωση του DDT που βρέθηκε στα ψαροπούλια εξηγείται με το φαινό-
μενο της βιολογικής μεγέθυνσης ή συσσώρευσης. Κατά το φαινόμενο αυτό ουσίες οι ο-
ποίες βρίσκονται σε μικρή συγκέντρωση στα υδάτινα οικοσυστήματα και τα αποτελέσματα
από τη δράση τους δεν είναι άμεσα, γίνονται επικίνδυνες καθώς μεταφέρονται στα ανώτερα
τροφικά επίπεδα. Αυτό οφείλεται στο ότι οι ουσίες αυτές δε μεταβολίζονται άρα δε διασπώ-
νται από τους οργανισμούς, στο εσωτερικό των οποίων φτάνουν με την τροφή. Φυσικά,
αφού δε μεταβολίζονται, δεν μπορούν και να αποβληθούν και παραμένουν στους ιστούς
του οργανισμού. Έτσι, καθώς προχωρούμε κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας, η συγκέ-
ντρωση των ουσιών αυτών στους ιστούς των οργανισμών γίνεται μεγαλύτερη. Το φαινόμενο
αυτό ονομάζεται βιολογική μεγέθυνση ή βιολογική συσσώρευση. Έτσι στο φυτοπλαγκτόν η
συγκέντρωση DDT στο σώμα τους δεν είναι μεγάλη. Αυξάνεται όμως στο επόμενο τροφικό
επίπεδο που είναι το ζωοπλαγκτόν, ακόμη περισσότερο στα ψάρια και τέλος γίνεται πολύ
μεγάλη στα ψαροπούλια. (Σελίδα 109)
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ
 Υπήρχαν 2 ολόκληρα θέματα (Θέμα 1ο, 2ο) κλειστού τύπου που κάλυπταν το 50/% των
μονάδων.
 Υπήρχαν θέματα οριοθετημένης ανάπτυξης με αυτούσιες παραγράφους σχολικού (Θέμα
3, 4.γ).
 Δεν υπήρχαν συνδυαστικές ερωτήσεις. Στο θέμα 4 υπήρχαν εύκολες ερωτήσεις κρίσεως.
 Μπορούμε να πούμε ότι τα θέματα κάλυπταν περιορισμένο φάσμα ύλης.
 Οι απαντήσεις ήταν μικρής έκτασης. Ένας καλός μαθητής θα μπορούσε να ολοκληρώσει
την απάντηση των θεμάτων σε διάστημα μικρότερο των 2 ωρών..
 Τα θέματα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν πολύ εύκολα. Δεν υπήρχε διαβάθμιση δυ-
σκολίας. Ένας διαβασμένος μαθητής θα μπορούσε εύκολα να γράψει άριστα.
12
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2001
ΘΕΜΑ 1ο
2001
Α. Στις ερωτήσεις 1-3, να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης
και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Το τρυπανόσωμα προκαλεί:
a. δυσεντερία
b. ελονοσία
c. ασθένεια του ύπνου
d. χολέρα
(Μονάδες 4)
2. Η εξασθένηση της στοιβάδας του όζοντος προκαλείται από:
a. διοξείδιο του άνθρακα
b. διοξείδιο του αζώτου
c. χλωροφθοράνθρακες
d. διοξείδιο του θείου
(Μονάδες 4)
3. Παθητική ανοσία επιτυγχάνεται με χορήγηση:
a. ορού αντισωμάτων
b. εμβολίου
c. αντιβιοτικού
d. ιντερφερόνης
(Μονάδες 4)
Β. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις 1 και 2.

1. Ποιος είναι ο ρόλος των παραγωγών, των καταναλωτών και των αποικοδο-
μητών σ' ένα οικοσύστημα;
(Μονάδες 6)
2. Τι είναι τα ενδοσπόρια;
(Μονάδες 2)
Κάτω από ποιες περιβαλλοντικές συνθήκες σχηματίζονται τα ενδοσπόρια;
(Μονάδες 2)
Ποιος είναι ο ρόλος των ενδοσπορίων;
(Μονάδες 3)
ΘΕΜΑ 2ο
13
Biology.gr
1. Να περιγράψετε τον πολλαπλασιασμό των ιών που το γενετικό τους υλικό είναι:
α. DΝΑ
(Μονάδες 6)
β. RΝΑ.
(Μονάδες 6)
2. Να ορίσετε το φαινόμενο της οικολογικής διαδοχής.

(Μονάδες 3)
2001
Να περιγράψετε ένα παράδειγμα οικολογικής διαδοχής.
(Μονάδες 5)
3. Πώς παρεμβαίνει ο άνθρωπος στο βιογεωχημικό κύκλο του άνθρακα;

(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 3ο
Πώς εξηγείται το φαινόμενο κατά το οποίο άνθρωποι οι οποίοι εκτέθηκαν στον ιό του
AIDS δεν μολύνθηκαν;
(Μονάδες 4)
2. Να εξηγήσετε το ρόλο των μακροφάγων κυττάρων στην άμυνα του ανθρώπινου ορ-
γανισμού.
(Μονάδες 9)
3. Να εξηγήσετε τις δυσάρεστες συνέπειες για τον ανθρώπινο οργανισμό από την
ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού του συστήματος που δεν οφείλεται σε παθογόνους
μικροοργανισμούς.
(Μονάδες 12)
ΘΕΜΑ 4ο
Σε μία λίμνη που περιβάλλεται από χωράφια τα οποία καλλιεργούνται συστηματικά με

χρήση λιπασμάτων, διοχετεύονται πολλά από τα νερά της βροχής που δέχεται η περιοχή
αυτή. Να θεωρήσετε ότι στη λίμνη υπάρχουν υδρόβιοι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί, ζωο-
πλαγκτόν και ψάρια που αποτελούν τροφική αλυσίδα. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνε-
ται η μεταβολή στον πληθυσμό των οργανισμών αυτών μετά το τέλος της περιόδου των
βροχοπτώσεων.
14
Biology.gr
αριθμός
ατόμων
2001
t1
χρόνος
t1: τέλος περιόδου βροχοπτώσεων,

(α): υδρόβιοι φωτοσυνθετικοί
(β): οργανισμοί, ζωοπλαγκτό.
(γ): ψάρια.
1. Να ερμηνεύσετε τη μορφή των καμπυλών του παραπάνω διαγράμματος.
(Μονάδες 12)
2. Να περιγράψετε το φαινόμενο το οποίο προκαλεί τις μεταβολές στις καμπύλες

του παραπάνω διαγράμματος.
(Μονάδες 7)
3. Να εξηγήσετε πώς μεταβάλλεται ο πληθυσμός των αποικοδομητών σ' αυτή τη λί-

μνη.
(Μονάδες 6)
15
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1ο
Α. 1γ. 2γ. 3α.
B.
1.
Σελ. 76 (Σχολικού Βιβλίου): «Τους οργανισμούς που φωτοσυνθέτουν τους ονομάζουμε
αυτότροφους ή παραγωγούς, γιατί παράγουν οργανική ύλη από απλές ανόργανες ενώσεις.
Αυτότροφοι οργανισμού είναι κυρίως τα πράσινα φυτά, τα φύκη και ορισμένοι μονοκύτταροι
οργανισμοί (φωτοσυνθετικά βακτήρια, κυανοφύκη). Όλοι οι άλλοι οργανισμοί είναι ετερό-
τροφοι και διακρίνονται σε καταναλωτές και αποικοδομητές. Καταναλωτές είναι τα ζώα τα
οποία εξασφαλίζουν την ενέργεια που τους είναι απαραίτητη τρώγοντας άλλους οργανι-
σμούς. Οι καταναλωτές μπορεί να είναι πρώτης τάξης (φυτοφάγα ζώα), δεύτερης τάξης
(σαρκοφάγα ζώα που τρέφονται με φυτοφάγα), τρίτης τάξης (σαρκοφάγα που τρέφονται με
σαρκοφάγα) ή και τέταρτης τάξης (μεγάλα σαρκοφάγα που τρέφονται με μικρότερα σαρκο-
φάγα). Οι αποικοδομητές (βακτήρια και μύκητες) εξασφαλίζουν ενέργεια μετατρέποντας
οργανικές ουσίες που υπάρχουν στη νεκρή οργανική ύλη σε απλές ανόργανες, οι οποίες
μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν από τους παραγωγούς. Νεκρή οργανική ύλη υπάρχει
στα τμήματα οργανισμών που απομακρύνονται από αυτούς (π.χ. φύλλα), στα απεκκρίματα
των ζωικών οργανισμών και στους νεκρούς οργανισμούς.» και
Σελ. 83: «Οι παραγωγοί χρησιμοποιούν χημικά στοιχεία, όπως αυτά που αναφέρθη-
καν, για να συνθέσουν πολύπλοκα μόρια που τους είναι απαραίτητα. Αυτά στη συνέχεια,
μέσω της τροφικής αλυσίδας, περνούν από το ένα τροφικό επίπεδο στο άλλο και καταλή-
γουν και πάλι στο αβιοτικό μέρος του οικοσυστήματος μέσω των αποικοδομητών, οι οποίοι
αποικοδομούν τη νεκρή οργανική ύλη. Από εκεί παραλαμβάνονται από τους παραγωγούς,
για να ακολουθήσουν και πάλι την ίδια κυκλική πορεία.»
Άρα ο ρόλος των παραγωγών είναι:

α) Η είσοδος ενέργειας στα οικοσυστήματα με τη μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε
χημική μέσω της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης.
β) Ο εμπλουτισμός του ατμοσφαιρικού αέρα με οξυγόνο (φωτοσύνθεση). (Σελ. 83).
γ) Ο περιορισμός του φαινομένου του θερμοκηπίου (με την δέσμευση του CO2 στη
διαδικασία της φωτοσύνθεσης). (Σελ. 83, 105).
δ) Ρύθμιση των κλιματολογικών συνθηκών του πλανήτη (τροπικά δάση). (Σελ. 114).
ε) Είσοδος των χημικών στοιχείων από το αβιοτικό περιβάλλον στους οργανισμούς
(βιογεωχημικοί κύκλοι των στοιχείων). (Σελ. 83).
Ρόλος καταναλωτών:
Είναι υπεύθυνοι για τη ροή ενέργειας και βιομάζας. Αφού εξασφαλίζουν την ενέργεια
που τους είναι απαραίτητη τρώγοντας άλλους οργανισμούς.
16
Biology.gr
Ρόλος Αποικοδομητών: Εξασφαλίζουν ενέργεια μετατρέποντας οργανικές ουσίες που

υπάρχουν στη νεκρή οργανική ύλη, σε απλές ανόργανες, οι οποίες μπορούν να ξαναχρησι-
μοποιηθούν από τους παραγωγούς.
Στον κύκλο του άνθρακα. Σελ. 84. «Για τον κύκλο… και το CO2».
Στον κύκλο του αζώτου. Σελ. 85 «Άλλα είδη …αμμωνία.» και «Η αποδέσμευση…. α-
πονιτροποίησης.»
2.
Σελ. 18-19: «Ορισμένα είδη βακτηρίων έχουν την ικανότητα να επιβιώνουν κάτω από
πολύ δύσκολες γι’ αυτά συνθήκες περιβάλλοντος (π.χ. υπό τη δράση χημικών ουσιών,
όπως τα απολυμαντικά, σε ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας, υπό τη δράση ακτινοβολιών
κτλ.). Αυτό το επιτυγχάνουν με το να δημιουργούν στο εσωτερικό ένα σχηματισμό με παχιά
και ανθεκτικά τοιχώματα, το ενδοσπόριο. Το ενδοσπόριο περιέχει ένα αντίγραφο του DNA
του βακτηρίου. Μετά το σχηματισμό του ενδοσπορίου το υπόλοιπο βακτηριακό κύτταρο
καταστρέφεται. Τα ειδικά τοιχώματα προφυλάσσουν το ενδοσπόριο από την επίδραση των
δυσμενών παραγόντων του περιβάλλοντος, ενώ, όταν αυτό βρεθεί και πάλι σε κατάλληλες
συνθήκες, αναπτύσσεται και δίνει ένα κανονικό βακτήριο, που αρχίζει να αναπαράγεται,
ακολουθώντας φυσιολογικά τον κύκλο ζωής του είδους του.»
ΘΕΜΑ 2ο
1.
α.
Σελ. 15-16: «Ο πολλαπλασιασμός του ιού γίνεται επίσης με διάφορους τρόπους. Αν το
νουκλεϊκό οξύ του ιού είναι DNA, τότε μπορεί να αρχίσει άμεσα ο πολλαπλασιασμός του
ιού. Μπορεί όμως το DNA του ιού να ενσωματωθεί στο γενετικό υλικό του ξενιστή και να
παραμείνει στην κατάσταση αυτή ανενεργό (προϊός) για κάποιο χρονικό διάστημα (μικρό ή
μεγάλο) ή για πάντα. Στην πρώτη περίπτωση το DNA του ιού δρα σαν «καλούπι», για να
δημιουργηθεί mRNA (μεταγραφή), το οποίο στη συνέχεια μεταφράζεται, και έτσι συντίθενται
οι ιικές πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες αυτές είναι ένζυμα, που βοηθούν τη σύνθεση μεγάλου α-
ριθμού αντιγράφων του ιικού DNA (αντιγραφή), ή δομικές πρωτεΐνες του περιβλήματός
τους. Όταν πλέον έχουν σχηματιστεί αρκετά αντίγραφα του νουκλεϊκού οξέος του ιού και
του πρωτεϊνικού του περιβλήματος, γίνεται συνδυασμός τους και σχηματίζονται κανονικού
ιοί. Στη φάση αυτή οι ιοί είναι ορατοί με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Οι νέοι ιοί απελευθε-
ρώνονται από το κύτταρο είτε με εξωκύττωση είτε, τις περισσότερες φορές, με λύση του
κυττάρου-ξενιστή. Η αλληλουχία των γεγονότων που συνθέτους αυτό τον τρόπο πολλαπλα-
σιασμού του
ιού ονομάζεται λυτικός κύκλος και διαρκεί περίπου μισή ώρα. Στην περίπτωση που το
DNA του ιού ενσωματωθεί στο κυτταρικό DNA (προϊός) και διπλασιαστεί μαζί του, χωρίς να
εκφραστεί, η ενεργοποίησή του μπορεί να γίνει οποτεδήποτε. Από τη στιγμή που θα ενερ-
γοποιηθεί ακολουθείται η διαδικασία που αναφέρθηκε προηγουμένως. Αυτός ο τρόπος
πολλαπλασιασμού του ιού ονομάζεται λυσιγονικός κύκλος».
β.
Σελ. 16: «Όταν το νουκλεϊκό οξύ του ιού είναι RNA, τότε μπορεί να συμβεί κάτι ασυ-
νήθιστο. Με τη βοήθεια ενός ενζύμου, της αντίστροφης μεταγραφάσης, γίνεται σύνθεση
DNA από RNA. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται αντίστροφη μεταγραφή. Το DNA που συντί-
17
Biology.gr
θεται είναι μονόκλωνο, στη συνέχεια γίνεται δίκλωνο με το σχηματισμό της συμπληρωματι-
κής του αλυσίδας».
Σημείωση: Μπορεί επίσης να αναφερθεί σελ. 48: «...Το δίκλωνο DNA, το οποίο σχημα-
τίζεται, ενσωματώνεται στο DNA του κυττάρου - ξενιστή (προϊός). Εκεί παραμένει ανενεργό
για μικρό ή μεγάλο διάστημα ή και για πάντα. Είναι το διάστημα κατά το οποίο το μολυσμέ-
νο άτομο θεωρείται φορέας του ιού. Αν κάποια στιγμή ο ιός ενεργοποιηθεί, αρχίζει να πολ-
λαπλασιάζεται φτιάχνοντας αντίγραφά του, τα οποία απελευθερώνονται από το κύτταρο,
έτοιμα να μολύνουν άλλα (όχι Τ λεμφοκύτταρα) κύτταρα».
2.
Σελ. 86-87: «Τα οικοσυστήματα δεν είναι στατικά, αλλά μεταβάλλονται μέσα στο χώρο
και στο χρόνο. Όταν οι μεταβολές αυτές είναι φυσικές, γίνονται δηλαδή χωρίς την ανθρώπι-
νη παρέμβαση, έχουμε το φαινόμενο της οικολογικής διαδοχής. Είναι μια διαδικασία κατά
την οποία διάφορα είδη οργανισμών ενός οικοσυστήματος αντικαθίστανται από άλλα, οδη-
γώντας σε περισσότερο σταθερές μορφές οικοσυστημάτων. Το φαινόμενο αυτό έχει μελετη-
θεί σε αμμοθίνες, σε νεοσχηματιζόμενες ακτές, σε εγκαταλειμμένους αγρούς, σε μεσογειακά
οικοσυστήματα μετά από φωτιά κ.ά. Οι δύο τελευταίες περιπτώσεις έχουν ιδιαίτερη σημασί-
α για την Ελλάδα, αφ’ ενός γιατί υπάρχουν πολλοί εγκαταλειμμένοι αγροί, κυρίως στα νη-
σιά, και αφ’ ετέρου γιατί η φωτιά έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των μεσογειακών
οικοσυστημάτων. Ως παράδειγμα οικολογικής διαδοχής μπορούμε να αναφέρουμε τη στα-
διακή αντικατάσταση των ειδών τα οποία φύονται σε έναν εγκαταλειμμένο αγρό: τα ετήσια
ποώδη φυτά αντικαθίστανται από πολυετή ποώδη, αυτά σταδιακά παραχωρούν τη θέση
τους στους θάμνους, για να καταλήξει τελικά το οικοσύστημα, αν δεν παρέμβει ο
άνθρωπος, να διαθέτει δένδρα. Οι αλλαγές στα είδη των ζωικών οργανισμών είναι ανάλο-
γες».
3.
Σελ. 84: «Στον κύκλο του άνθρακα παρεμβαίνει, σε σημαντικό βαθμό αρνητικά, ο
άνθρωπος. Οι παρεμβάσεις του έχουν σχέση με δύο κυρίως διαδικασίες, στις οποίες δεν
εμπλέκονται άλλοι οργανισμοί. Η πρώτη αφορά την καύση των ορυκτών καυσίμων
(γαιάνθρακα, πετρελαίου, υγραερίου), η οποία άρχισε να γίνεται όλο και εντονότερη μετά τη
βιομηχανική επανάσταση. Η δεύτερη αφορά την αποψίλωση δασών, η οποία έχει ως στό-
χο, εκτός από την εκμετάλλευση της ξυλείας, και την εξοικονόμηση χώρου για καλλιέργεια
και χτίσιμο κατοικιών. Με την καύση όμως των ορυκτών καυσίμων τεράστιες ποσότητες
CO2 διοχετεύονται στον ατμοσφαιρικό αέρα, ενώ με την καταστροφή των δασών μειώνεται
σημαντικά ο συνολικός αριθμός φωτοσυνθετικών οργανισμών οι οποίοι δεσμεύουν το CO2,
με αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσής του στον ατμοσφαιρικό αέρα».
Σημείωση1: Μπορεί επίσης να αναφερθεί από τη σελ. 105 (Φαινόμενο του θερμοκηπί-
ου): «Ένα μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη …. και αυτό επηρεάζει αρνη-
τικά στους οργανισμούς».
Σημείωση2: Ο άνθρωπος ως καταναλωτής συμμετέχει και με φυσικό τρόπο στον κύ-
κλο του άνθρακα παράγοντας CO2 με την κυτταρική αναπνοή.
18
Biology.gr
ΘΕΜΑ 3ο
1.
Σελ. 51: «Όσοι εκτεθούν στον ιό δε μολύνονται ούτε νοσούν υποχρεωτικά. Το 5% πε-
ρίπου των ατόμων που μολύνθηκε πριν από 12-15 χρόνια παραμένει υγιές μέχρι σήμερα.
Στην Αφρική έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ατόμων που εκτέθηκαν επανειλημμένα στον ιό
και ποτέ δε μολύνθηκαν. Επίσης έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ατόμων που μολύνθηκαν
από τον ιό κατά τη γέννησή τους και στη συνέχεια τον «έχασαν». Τα άτομα αυτά είχαν
άφθονα αντισώματα έναντι του ιού και, παράλληλα, βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα. Σε δύο
από τους ασθενείς αυτούς βρέθηκε ότι ο ιός είχε χάσει ένα τμήμα κάποιου γονιδίου του και
αυτό είχε ως συνέπεια την εξασθένησή του. Το 1996 βρέθηκε ότι το 1% των ατόμων της
καυκάσιας φυλής που ζει στις Η.Π.Α. έχει υποστεί μια μετάλλαξη στο γενετικό της υλικό,
στην οποία οφείλονται οι αλλαγές που εμφανίζονται σε ορισμένους υποδοχείς της πλασμα-
τικής μεμβράνης των βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων της. Τα άτομα αυτά δε μολύνονται από
τον ιό, διότι αυτός δεν αναγνωρίζει τους αλλαγμένους υποδοχείς των Τ λεμφοκυττάτων, με
αποτέλεσμα να μην μπορεί να εισέλθει σ’ αυτά».
Σημείωση: Μπορεί επίσης να αναφερθεί σελ. 50: «Δεν έχει παρατηρηθεί μετάδοση του
ιού διαμέσου της αναπνευστικής …. από τα κουνούπια ή άλλα έντομα (κοριούς, ψείρες).».
Δικαιολόγηση: «στο σάλιο, στα δάκρυα, στον ιδρώτα παρατηρείται μειωμένη μεταδοτικότη-
τα, επειδή η συγκέντρωση του ιού σ’ αυτά είναι μικρή».
2.
Σελ. 30 «Η φαγοκυττάρωση είναι ένας μηχανισμός του οργανισμού μας, ο οποίος στη-
ρίζεται στη δράση ειδικών κυττάρων, των φαγοκυττάρων. Τα φαγοκύτταρα έχουν τη δυνα-
τότητα να εγκλωβίζουν και να διασπούν ξένα κύτταρα ή σωματίδια. Ανήκουν στα λευκά αι-
μοσφαίρια και διακρίνονται στα κοκκιώδη (ουδετερόφιλα, ιωσινόφιλα, βασεόφιλα) και στα
μη κοκκιώδη, που περιλαμβάνουν τα λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα, τα οποία διαφορο-
ποιούνται σε μακροφάγα. Ορισμένα φαγοκύτταρα παραμένουν καθηλωμένα στους ιστούς.
Άλλα, όπως τα ουδετερόφιλα κατά τα μακροφάγα, μετακινούνται και, με την ικανότητά τους
να διαπερνούν τα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, μπορούν να φτάνουν στη περιοχή
όπου έχει εμφανιστεί η μόλυνση. Εκεί παγιδεύουν τους μικροοργανισμού στο εσωτερικό
τους και τους καταστρέφουν με τη βοήθεια των ενζύμων που περιέχονται στα λυσοσώματά
τους.» και
Σελ. 32: «Κατά τη φλεγμονή η συγκέντρωση φαγοκυττάρων ολοκληρώνεται μέσα σε
μία ώρα από τη στιγμή της κάκωσης του ιστού. Η διαδικασία αυτή φαίνεται ότι ενεργοποιεί-
ται από χημικές ουσίες οι οποίες απελευθερώνονται είτε από τα τραυματισμένα κύτταρα
(π.χ. ισταμίνη) είτε από τους ίδιους τους μικροοργανισμούς».
Σελ. 35: «Με την εμφάνιση ενός αντιγόνου τα κύτταρα που ενεργοποιούνται πρώτα
είναι τα μακροφάγα. Τα κύτταρα αυτά έχουν τη δυνατότητα να καταστρέφουν καθετί ξένο
για τον οργανισμό αλλά καί τα υπολείμματα δικών του κυττάρων, αν υπάρχουν τέτοια (π.χ.
τα νεκρά λεμφοκύτταρα μετά από μία φλεγμονή). Στη συνέχεια τα μακροφάγα ενεργοποι-
ούν τα Τ λεμφοκύτταρα. Η ενεργοποίηση των Τ λεμφοκυττάρων επιτυγχάνεται με την
«έκθεση» στην επιφάνεια των μακροφάγων ενός τμήματος της επιφάνειας του εισβολέα
(αντιγόνου), τον οποίο προηγουμένως τα μακροφάγα έχουν εγκλωβίσει και καταστρέψει. Το
αντιγόνο, στην επιφάνεια του μακροφάγου, εμφανίζεται συνδεδεμένο με μια πρωτεΐνη χα-
ρακτηριστική των λευκών αιμοσφαιρίων του κάθε ατόμου, η οποία ονομάζεται αντιγόνο ι-
στοσυμβατότητας. Από την έκθεση του αντιγόνου στην επιφάνεια του μακροφάγου ενεργο-
19
Biology.gr
ποιούνται πρώτα τα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα (Τ4), αναγνωρίζοντας τόσο το αντιγόνο

όσο και τις συνδεδεμένες μ’ αυτό χαρακτηριστικές πρωτεΐνες του μακροφάγου».
Σελ. 37: «Τα αντισώματα, συνδεδεμένα με το αντιγόνο στην επιφάνεια του παθογόνου
μικροοργανισμού, συμβάλλουν στην αναγνώρισή του από τα μακροφάγα, τα οποία στη
συνέχεια τον καταστρέφουν». Αυτό επιτυγχάνεται με τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης.
3.
α) Μεταμοσχεύσεις Σελ. 40: «Όταν ένας ζωντανός ιστός μεταμοσχεύεται από ένα άτομο
σε άλλο που τον έχει ανάγκη, τα Τ λεμφοκύτταρα του δέκτη τον αναγνωρίζουν ως ένα σύ-
νολο αντιγόνων και προσπαθούν να τον καταστρέψουν. Αυτή η διαδικασία εξόντωσης του
μοσχεύματος ονομάζεται «απόρριψη του μοσχεύματος» και συμβαίνει πάντα, εκτός αν δό-
της και δέκτης έχουν ίδια αντιγόνα ιστοσυμβατότητας. Παρ’ όλα αυτά σήμερα γίνεται με επι-
τυχία μεταμόσχευση ιστών και οργάνων (ήπατος, νεφρών κ.ά.). Η επιτυχία οφείλεται στην
προσεκτική επιλογή του δότη και του δέκτη σε ότι αφορά τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας.
Ταυτόχρονα χορηγούνται στο δέκτη ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για την προσωρινή κατα-
στολή της δράσης του ανοσοποιητικού του μηχανισμού. Συνέπεια αυτού βέβαια είναι την
περίοδο αυτή ο δέκτης να γίνεται ευάλωτος στη δράση παθογόνων μικροοργανισμών, κάτι
που μπορεί να προκαλέσει σ’ αυτόν σοβαρές ασθένειες (π.χ. πνευμονία). Οι επιστήμονες,
μετά από επίπονες ερευνητικές προσπάθειες, έχουν πλέον τη δυνατότητα να μειώνουν ση-
μαντικά τις πιθανότητες απόρριψης τους μοσχεύματος και παράλληλα να διατηρούν τον
ανοσοποιητικό μηχανισμό του δέκτη σε λειτουργία».
β) Αυτοανοσία, Σελ. 40: «Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο ανοσοποιητικός μηχανι-

σμός στρέφει τη δράση του εναντίον συστατικών του ίδιου του οργανισμού, φαινόμενο το
οποίο ονομάζεται αυτοανοσία. Για τα συστατικά αυτά, τα οποία αναγνωρίζει ως ξένα, παρά-
γει αντισώματα, τα οποία ονομάζονται αυτοαντισώματα. Τα αυτοαντισώματα καταστρέφουν
κύτταρα ή συστατικά του ίδιου του οργανισμού, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζονται λει-
τουργίες του. Τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής του οργανισμού εξαρτώνται από το
είδος των κυττάρων ή των συστατικών εναντίον των οποίων στρέφεται ο ανοσοποιητικός
μηχανισμός. Γιατί όμως, ο ανοσοποιητικός μηχανισμός στρέφεται εναντίον συστατικών του
ίδιου του οργανισμού; Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι κάποιος ιός, κατά τον πολλαπλασιασμό
του μέσα στον οργανισμό, «δανείζεται» πρωτεΐνες από τα κύτταρα του ξενιστή και τις ενσω-
ματώνει στη δική του επιφάνεια (έλυτρο). Όταν ο ανοσοποιητικός μηχανισμός αναγνωρίσει
ως ξένα τα συστατικά (κυρίως τις πρωτεΐνες) της επιφάνειας του ιού, στρέφεται εναντίον
του. Επειδή όμως κάποια από τα συστατικά αυτά, όπως αναφέρθηκε, προέρχονται από τα
κύτταρα – ξενιστές, ο ανοσοποιητικός μηχανισμός στρέφεται εναντίον εκείνων από τα κύτ-
ταρά του τα οποία φέρουν τις ειδικές αυτές πρωτεΐνες. Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι τα
Τ λεμφοκύτταρα ορισμένων ατόμων δεν έχουν «μάθει» να διακρίνουν τα κύτταρα του οργα-
νισμού από τα ξένα, με αποτέλεσμα να επιτίθενται εναντίον ορισμένων από αυτά. Μια τρίτη
εξήγηση για την αυτοανοσία είναι το γεγονός ότι συστατικά των μικροοργανισμών, που
δρουν ως αντιγόνα, μπορεί να μοιάζουν με συστατικά οργανισμού. Χαρακτηριστικό παρά-
δειγμα αποτελούν κάποια συστατικά κυττάρων των βαλβίδων της καρδιάς τα οποία μοιά-
ζουν με συστατικά της επιφάνειας ορισμένων βακτηρίων που δρουν ώς αντιγόνα. Στην πε-
ρίπτωση που κάποιο άτομο μολυνθεί από ένα τέτοιο βακτήριο, παράγονται ειδικά γι’ αυτό
αντισώματα, τα οποία στη συνέχεια είναι πιθανό να στραφούν και εναντίον των κυττάρων
των βαλβίδων της καρδιάς.»
20
Biology.gr
γ) Αλλεργία Σελ. 41: «Σε ορισμένα άτομα ο ανοσοποιητικός μηχανισμός είναι τόσο ευαί-
σθητος, που ενεργοποιείται και από παράγοντες μη παθογόνους, που αφθονούν στο περι-
βάλλον μας (σκόνη, γύρη, τρίχες ζώων κ.ά.), ή αποτελούν συστατικά των τροφών μας. Το
φαινόμενο αυτό ονομάζεται αλλεργία. Οι αβλαβείς αυτοί παράγοντες που ενεργοποιούν τον
ανοσοποιητικό μηχανισμό ονομάζονται αλλεργιογόνα. Αποτέλεσμα της δράσης ενός αλλερ-
γιογόνου στον οργανισμό είναι η έκκριση ουσιών (π.χ. ισταμίνης) οι οποίες αυξάνουν τη
διαπερατότητα των αιμοφόρων αγγείων, τη σύσπαση των λείων μυϊκών ινών, ενώ παράλ-
ληλα διεγείρουν τους αδένες των βλεννογόνων. Τα συμπτώματα μιας αλλεργικής αντίδρα-
σης εξαρτώνται από το σημείο του σώματος όπου εκκρίνεται η ισταμίνη. Επειδή αυτό,
λόγω της φύσης των αλλεργιογόνων, γίνεται συνήθως στο δέρμα, στην αναπνευστική
οδό και στο γαστρεντερικό σωλήνα, οι αλλεργίες τείνουν να προσβάλλουν κυρίως τα
όργανα που έχουν σχέση με αυτά».
ΘΕΜΑ 4ο
1.
Με βάση τον ορισμό της τροφικής αλυσίδας η αύξηση ενός είδους θα έχει σαν αποτέ-
λεσμα την επακόλουθη αύξηση του θηρευτή του (καταναλωτή του) και μείωση του θηράμα-
τος (της τροφή του- καταναλισκόμενου).
Γνωρίζω ότι τα λιπάσματα που παρασύρονται από τα νερά της βροχής φτάνουν στους
υδάτινους αποδέκτες (λίμνες, θάλασσες κτλ.) και περιέχουν ενώσεις του αζώτου ή του φω-
σφόρου, οι οποίες αποτελούν θρεπτικές ουσίες για τους υδρόβιους φωτοσυνθετικούς οργα-
νισμούς (π.χ. φύκη). Με το τέλος της περιόδου των βροχοπτώσεων θα έχουμε και την μέγι-
στη συσσώρευση θρεπτικών ουσιών.
Υδρόβιοι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί: Η καμπύλη (α) δείχνει ότι οι οργανισμοί αρχίζουν
να αυξάνουν μετά την περίοδο των βροχοπτώσεων. Αυτό συμβαίνει γιατί τα λιπάσματα
(πλούσια σε άλατα αζώτου και φώσφορου) από τα χωράφια παρασύρονται από τα νερά
της βροχής και φθάνουν στη γειτονική λίμνη. Αυτό σημαίνει αύξηση των νιτρικών και φω-
σφορικών ενώσεων στην λίμνη που οδηγεί αρχικά σε υπεραύξηση των παραγωγών.
Στη συνέχεια η καμπύλη (α) λαμβάνει μια μέγιστη τιμή και στην συνέχεια αρχίζει να
πέφτει. Οι παραγωγοί μειώνονται λόγω της επακόλουθης αύξησης του ζωοπλαγκτού, για το
οποίο αποτελούν τροφή και επειδή με το τέλος της περιόδου των βροχοπτώσεων σταματά
η συρροή λιπασμάτων.
Ζωοπλαγκτό: Η καμπύλη (β) δείχνει ότι οι οργανισμοί να αυξάνονται αρχικά, η καμπύ-
λη (β) λαμβάνει μια μέγιστη τιμή και στην συνέχεια αρχίζει να πέφτει προοδευτικά. Αρχικά
αυξάνεται επειδή το φυτοπλαγκτό που είναι η τροφή του, είχε επίσης αυξηθεί, αλλά φυσικά
με μια “διαφορά φάσης” από αυτό που οφείλεται στο χρόνο που χρειάζεται για να αφομοιω-
θεί και να αξιοποιήσει τη διαθέσιμη ενέργεια. Στη συνέχεια μειώνεται λόγω της αύξησης των
ψαριών που ακολουθεί, τα οποία αποτελούν τους θηρευτές τους.
Ψάρια: Η καμπύλη (γ) δείχνει ότι την αύξηση του ζωοπλαγκτού την ακολουθεί η αύξη-
ση των ψαριών. Η καμπύλη (γ) λαμβάνει μια μέγιστη τιμή και στην συνέχεια αρχίζει να πέ-
φτει κατακόρυφα. Αρχικά τα ψάρια αυξάνονται λόγω αύξησης της τροφής τους, δηλαδή του
ζωοπλαγκτού Στη συνέχεια όμως παρατηρούμε μία απότομη μείωση στον αριθμό των ψα-
ριών η οποία οφείλεται σε ασφυξία από έλλειψη οξυγόνου. Η έλλειψη αυτή του οξυγόνου
επήλθε λόγω της προηγούμενης αύξησης των παραγωγών και του ζωοπλαγκτού και της
21
Biology.gr
συνεπακόλουθης αύξησης των αποικοδομητών στη λίμνη, πράγμα που οδήγησε σε υπερ-
κατανάλωση οξυγόνου.
2.
Σελ. 110-112: «Τα αστικά απόβλητα που χύνονται στους υδάτινους αποδέκτες (λίμνες,
θάλασσες κτλ.), αλλά και τα λιπάσματα που παρασύρονται από τα νερά της βροχής και
φτάνουν σ’ αυτούς περιέχουν ενώσεις του αζώτου ή του φωσφόρου, οι οποίες αποτελούν
θρεπτικές ουσίες για τους υδρόβιους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς (π.χ. φύκη), οι πληθυ-
σμοί των οποίων αυξάνονται υπέρμετρα. Η αύξηση των παραγωγών οδηγεί αφ’ ενός σε
αύξηση των ετερότροφων οργανισμών (καταναλωτών πρώτης τάξης), αφ’ ετέρου σε αύξη-
ση των αποικοδομητών οι οποίοι αποικοδομούν τους αυτότροφους οργανισμούς που πε-
θαίνουν. Και οι δύο όμως κατηγορίες οργανισμών (καταναλωτές πρώτης τάξης, αποικοδο-
μητές) καταναλώνουν οξυγόνο και μάλιστα περισσότερο από όσο αναλογεί σ’ αυτούς στο
συγκεκριμένο οικοσύστημα (η ικανότητα του νερού να συγκρατεί οξυγόνο είναι δεδομένη
και αυτό που είναι διαλυμένο στο νερό πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες όλων των οργανι-
σμών του οικοσυστήματος). Έτσι το οξυγόνο που μένει για τους υπόλοιπους οργανισμούς
περιορίζεται σημαντικά, με αποτέλεσμα αυτοί είτε να εγκαταλείπουν το οικοσύστημα (αν
αυτό μπορεί να γίνει) είτε να πεθαίνουν από έλλειψη οξυγόνου. Το φαινόμενο που περιγρά-
φηκε παραπάνω ονομάζεται ευτροφισμός και παρατηρείται πολύ συχνά σε λίμνες και ποτά-
μια. Χαρακτηριστικό των ευτροφικών συστημάτων αποτελεί το γεγονός ότι είναι πλούσια σε
οργανική ύλη και έχουν μεγάλο αριθμό παραγωγών».
3. Αποικοδομητές
Γνωρίζουμε ότι οι αποικοδομητές τρέφονται με την νεκρή οργανική ύλη όλων των ορ-
γανισμών του οικοσυστήματος. Όσο λοιπόν αυξάνει ο αριθμός τους, τόσο περισσότερη νε-
κρή οργανική ύλη θα δημιουργείται και θα αποτελεί τροφή για τους αποικοδομητές. Άρα:
Αρχικά ο αριθμός των αποικοδομητών είναι σταθερός(1).
Όμως λίγο μετά την αύξηση των υδρόβιων φωτοσυνθετικών οργανισμών θα ξεκινήσει
η αύξηση των αποικοδομητών(2).
Ο ρυθμός της αύξησης σιγά – σιγά θα ελαττωθεί, αλλά οι αποικοδομητές θα διατηρη-
θούν σε υψηλά επίπεδα (3), τροφοδοτούμενοι στη συνέχεια από τη νεκρή οργανική ύλη του
ζωοπλαγκτού και των ψαριών (λόγω έλλειψης τροφής και Ο 2). Η ελάττωση στο ρυθμό της
αύξησης των αποικοδομητών και η σταθεροποίηση του αριθμού τους σε υψηλά επίπεδα
δικαιολογείται από το γεγονός ότι ο συνολικός αριθμός ζωοπλαγκτού και ψαριών της λίμνης
είναι εξ’ αρχής μικρότερος από αυτόν των φωτοσυνθετικών οργανισμών.
Όταν η νεκρή οργανική ύλη λάβει την μέγιστη τιμή της μέσα στη λίμνη, τότε θα λάβει
μέγιστη τιμή και ο αριθμός των αποικοδομητών.
Μετά όμως και τη μείωση του αριθμού του ζωοπλαγκτού και των ψαριών ο πληθυσμός
των αποικοδομητών θα μειωθεί ανάλογα (4), λόγω μείωσης των συνολικών οργανισμών
του οικοσυστήματος, άρα και της νεκρής οργανικής ύλης που τους παρέχεται ως τροφή.
22
Biology.gr
 Τα θέματα ήταν διαβαθμισμένης δυσκολίας και κάλυπταν αρκετά ουσιώδη σημεία της
ύλης.
 Υπήρχε ερώτηση συνδυαστική (θέμα 4.1) και ερωτήσεις κρίσεως (θέμα 4.1, 4.3) η σω-
στή απάντηση των οποίων απαιτούσε καλή κατανόηση των εννοιών και μηχανισμών
των αντίστοιχων κομματιών του σχολικού βιβλίου.
 Οι ερωτήσεις κλειστού τύπου ήταν περιορισμένες 16%. Ενώ οι ερωτήσεις οριοθετημέ-
νης ανάπτυξης κάλυπταν το μεγαλύτερο μέρος 66%.
 Σε σχέση με τα περσινά θέματα, τα φετινά απαιτούσαν μεγαλύτερη έκταση στις απαντή-
σεις. Η ολοκλήρωση των απαντήσεων ξεπερνούσε τις 2,5 ώρες.
 Μόνο ο καλά προετοιμασμένος μαθητής με ουσιαστική κατανόηση και γνώση της εξετα-
ζόμενης ύλης έγραφε άριστα.
23
Biology.gr
24
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2002
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα
του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Ποιο από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείται μικροθρεπτικό;
a. άνθρακας
b. οξυγόνο
c. άζωτο
d. ιώδιο.
2002
(Μονάδες 5)
2. Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από:
a. φυτά
b. DΝΑ ιούς
c. βακτήρια
d. RΝΑ ιούς.
(Μονάδες 5)
3. Ποιο από τα παρακάτω όργανα χαρακτηρίζεται πρωτογενές λεμφοειδές όργανο;
a. σπλήνας
b. αμυγδαλές
c. θύμος αδένας
d. γαστρεντερικός σωλήνας.
(Μονάδες 5)
4. Μεγάλες ποσότητες ανοσοσφαιρινών εκκρίνονται από:
a. φυσικά κύτταρα φονιάδες
b. μακροφάγα
c. πλάσματα κύτταρα
d. βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα.
(Μονάδες 5)
5. Κατά την απονιτροποίηση:
a. το μοριακό άζωτο μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα
b. η αμμωνία μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα
c. οι πρωτεΐνες διασπώνται σε αμμωνία
d. τα νιτρικά ιόντα μετατρέπονται σε μοριακό άζωτο.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο
Να αναφέρετε τους μηχανισμούς δράσης των αντιβιοτικών.

(Μονάδες 15)
Γιατί τα τροπικά δάση είναι τελείως ακατάλληλα για γεωργία;
25
Biology.gr
(Μονάδες 4)
Με ποια κριτήρια κατατάσσονται δύο οργανισμοί στο ίδιο είδος;
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ 3ο
Ποιες λειτουργίες επιτελούν τα Τ λεμφοκύτταρα;

(Μονάδες 9)
Να αναφέρετε τους ρόλους των αντισωμάτων.
(Μονάδες 4)
3. Ένας άνθρωπος μολύνεται από ένα παθογόνο βακτήριο που παράγει μία εξωτοξίνη.
Στον άνθρωπο αυτό δεν εκδηλώνεται ασθένεια. Να εξηγήσετε τους πιθανούς λόγους για
τους οποίους ο άνθρωπος αυτός δεν νοσεί.
(Μονάδες 12)
2002
ΘΕΜΑ 4ο
Σε ένα θαλάσσιο οικοσύστημα παρατηρείται το παρακάτω υποθετικό τροφικό πλέγμα:
1. Να εξηγήσετε σε ποιο τροφικό επίπεδο ανήκουν οι παρακάτω οργανισμοί: σκου-

μπρί, σαρδέλα, φώκια.
(Μονάδες 6)
2. Αν μειωθεί σημαντικά ο πληθυσμός της σουπιάς, να εξηγήσετε ποιες επιπτώσεις
θα παρατηρηθούν στους πληθυσμούς των: κωπήποδων, διατόμων, σκουληκιών.
(Μονάδες 9)
3. Με δεδομένο ότι ο κύκλος του αζώτου που ισχύει στα υδάτινα οικοσυστήματα λει-
τουργεί ανάλογα με τα χερσαία οικοσυστήματα και το φυτοπλαγκτόν των υδάτινων
οικοσυστημάτων αντιστοιχεί με τα φυτά των χερσαίων οικοσυστημάτων, να εξηγήσε-
τε γιατί παρατηρείται μεταβολή της συγκέντρωσης των νιτρικών ιόντων (ΝΟ 3 ) σε βά-
26
Biology.gr
θος 0-800 μέτρα όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα.
2002
(Μονάδες 10)
27
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1ο
1δ, 2γ, 3γ, 4γ, 5δ.
ΘΕΜΑ 2ο
1.
Σελ. 123. «Η δράση των αντιβιοτικών συνίσταται στην αναστολή (παρεμπόδιση) κά-
ποιας ειδικής βιοχημικής αντίδρασης του οργανισμού. Παρόλη τη φαινομενική … το βακτή-
ριο παίρνει θρεπτικά συστατικά και να αποβάλλει άχρηστα.»
2.
Σελ. 74-75. «Εκτός από τους υγροτόπους, τα τροπικά δάση είναι άλλος τύπος συστή-
ματος που κάθε μέρα συρρικνώνεται … τα συστήματα αυτά είναι σχεδόν αδύνατο να επα-
νέλθουν στην προηγούμενη κατάστασή τους.»
3.
Σελ. 7. Οι ταξινόμοι εκτιμώντας το μέγεθος των διαφορών στην εμφάνιση (φαινότυπο)
των ατόμων σε σχέση με ένα σύνολο χαρακτήρων κατατάσσουν τα άτομα σε ίδια ή διαφο-
ρετικά είδη.
Για φυλετικά αναπαραγόμενους οργανισμούς το πιο αξιόπιστο κριτήριο είναι ή ικα-
νότητα των οργανισμών αυτών να διασταυρώνονται μεταξύ τους και να αφήνουν
γόνιμους απογόνους. Αυτό προκύπτει από το βιολογικό ορισμό του είδους (Mayr)
κατά τον οποίο «είδος …. τέτοιες ομάδες.»
Για αφυλετικά αναπαραγόμενους οργανισμούς η κατάταξη σε είδη γίνεται με βάση
άλλα κριτήρια όπως γενετικές , φυσιολογικές και μορφολογικές διαφορές. Αυτό
προκύπτει από το μορφολογικό ορισμό του είδους σύμφωνα με το οποίο «τα είδη
ξεχωρίζουν .… παρεμβάλλεται η υποκειμενικότητα του ερευνητή.»
ΘΕΜΑ 3ο
1.
Σελ. 107 «Τα Τ-λεμφοκύτταρα είναι απαραίτητα για την πλήρη έκφραση της ανοσίας
και συμμετέχουν σε πολλές λειτουργίες για τις οποίες έχουν πάρει ειδικές ονομασίες. Τα
πιο σημαντικά …Τ-κύτταρα παρεμποδιστές (Τ5).»
Σελ. 113 «Τα Τ-κυτταροτοξικά κύτταρα έχουν ως στόχο την καταστροφή των εισβολέ-
ων … (κυτταρική ανοσία).»
Σελ. 107 «Από τα Τ-λεμφοκύτταρα εξαρτάται ο πολλαπλασιασμός των βοηθητικών
κυττάρων των βλεννογόνων).»
2.
Σελ. 97. «Διαγνωστικές εξετάσεις αντισωμάτων για ανίχνευση του ΗΙV έξι βδομάδες με
έξι μήνες μετά την μόλυνση από τον ιό.»
Σελ. 108. «Αντισώματα ονομάζονται τα μόρια των πρωτεϊνών που συνδέονται ειδικά
με αντιγόνα. Τα αντισώματα … αντισωματική δράση τους,»
28
Biology.gr
Σελ. 112. «Ένα είδος μηχανισμών της ανοσοβιολογικής απάντησης ή ειδικής αντίστα-
σης είναι αυτοί που έχουν ως "μεσολαβητή" κυτταρικά προϊόντα του λεμφικού ιστού, τα α-
ντισώματα και που συλλογικά αποτελούν τη χυμική ανοσία.»
Σελ. 113. «Αντίδραση αντιγόνο - αντισώματος με αποτέλεσμα την καταστροφή του
αντιγόνου ή την αδρανοποίηση … του οργανισμού (σχέση κλειδιού - κλειδαριάς). Ενεργο-
ποίηση του συμπληρώματος.»
Σελ. 115 «Στην περίπτωση της βλαπτικής υπερευαισθησίας (αλλεργίας) τα αλλεργιο-
γόνα προκαλούν αλλεργικές εκδηλώσεις, εξυπηρετούμενες με ανοσοσφαιρίνες Ε (IgE).»
Σελ. 122. Παρασκευή ορών για παθητική ανοσοποίηση πχ αντιτετανικός ορός.
3.
Οι πιθανοί λόγοι για τους οποίους ο άνθρωπος αυτός δεν νοσεί μπορεί να είναι:
Η προστατευτική υπερευαισθησία. Σελ. 89. «Στον άνθρωπο εκδηλώνεται η προστατευ-
τική υπερευαισθησία. Διάφορες ουσίες που παράγουν τα μικρόβια προκαλούν βλάβες στον
άνθρωπο … διαφορετικά όργανα και προκαλεί διαφορετικά συμπτώματα.»
Σελ. 105. «Το ανοσοβιολογικό σύστημα, όταν πρωτοσυναντήσει … αντίδραση
(περίπου 10-50 φορές μεγαλύτερη παραγωγή αντισωμάτων).»
Σελ. 113. «Τα κύτταρα μνήμης θα ενεργοποιηθούν μόνο σε περίπτωση … παράγονται
μεγαλύτερος.»
Η ενεργητική ανοσοποίηση (εμβολιασμός). Σελ. 121. «Ο οργανισμός μπορεί να ανοσο-
ποιηθεί ενεργητικά με τα εμβόλια. Τα εμβόλια μπορούν να περιέχουν:
- Νεκρά (αδρανοποιημένα) … βακτήρια,
- Ατοξίνες. Οι ατοξίνες … ικανότητα.»
Παθητική ανοσοποίηση (ορός). Ο οποίος μπορεί να περιέχει έτοιμα αντισώματα για
την άμεση αντιμετώπιση της εξωτοξίνης του βακτηρίου.
Χρήση αντιβιοτικού. Η αντιμετώπιση του παθογόνου βακτηρίου μπορεί να οφείλεται σε
τυχαία προληπτική χορήγηση αντιβιοτικού ειδικού για το βακτήριο αυτό.
Το είδος του μικροοργανισμού και το είδος της τοξίνης σε σχέση με το είδος του ιστού-
οργάνου που προσβάλλει μπορεί να έχει παθογόνο ή μη δράση
ΘΕΜΑ 4o
1.
Σελ. 53. «Σε σχέση με τις τροφικές ανάγκες … κατώτερο τροφικό επίπεδο προς το α-
νώτερο.» Το τροφικό επίπεδο στο οποίο κατατάσσονται οι οργανισμοί καθορίζεται από το
ανώτερο επίπεδο από το οποίο προσπορίζονται τη τροφή τους.
Το σκουμπρί στηρίζεται τροφικά σε κριλ, σαρδέλες και χέλια. Το τροφικό του επίπεδο
είναι αυτό των καταναλωτών 4ης τάξης.
Η σαρδέλα τρέφεται με σκουλήκια και διάτομα και ανήκει στους καταναλωτές 2ης τά-
ξης.
Η φώκια καταναλώνει σκουμπριά και ρέγγες και ανήκει στους καταναλωτές 5ης τάξης.
2.
Με βάση τον ορισμό της τροφικής αλυσίδας η αύξηση (μείωση) ενός είδους θα έχει σαν
αποτέλεσμα την επακόλουθη αύξηση (μείωση) του θηρευτή του (καταναλωτή του) και μείω-
ση (αύξηση) του θηράματος (της τροφής του- καταναλισκόμενου).
29
Biology.gr
Η μείωση στον πληθυσμό της σουπιάς θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του πληθυ-
σμού των κωπηπόδων. (Ο πληθυσμός τους θα αυξηθεί, καθώς, μειώνεται ο πληθυσμός
των θηρευτών).
Καθώς οι θηρευτές - κωπήποδα θα αυξηθούν, τα διάτομα θα μειωθούν πληθυσμιακά.
Και καθώς αποτελούν τη μοναδική πηγή τροφής για τα σκουλήκια ομοίως και τα σκουλήκια
θα παρουσιάσουν μείωση.
Οι διαδοχικές αυτές μεταβολές είναι προσωρινές μέχρι να αποκατασταθεί νέα ισορρο-
πία στο οικοσύστημα.
3.
Σελ. 50. «Τα φυτά … δέσμευσαν.» Τα νιτρικά ιόντα δεσμεύονται από τους παραγω-
γούς, καθώς είναι απαραίτητα για τη σύνθεση της οργανικής ύλης (πρωτεΐνες νουκλεϊκά
οξέα).
Εάν θεωρήσουμε ότι ο κύκλος του Ν που ισχύει στα υδάτινά οικοσυστήματα λειτουργεί
ανάλογα με τα χερσαία, τότε τα φαινόμενα που επηρεάζουν την συγκέντρωση (ποσότητα)
των νιτρικών ιόντων στο υδάτινο οικοσύστημα είναι η αζωτοδέσμευση, η αποικοδόμηση, η
νιτροποίηση και η απονιτροποίηση.
Γνωρίζουμε ότι όσο αυξάνει το βάθος μειώνεται η διαθεσιμότητα σε φως, δηλαδή η
διαθέσιμη για τα φυτά ενέργεια και συνεπώς μειώνεται η συγκέντρωση των φωτοσυνθετι-
κών αυτότροφων οργανισμών (φυτοπλαγκτόν). Μετά από ένα ορισμένο βάθος δεν υπάρ-
χουν παραγωγοί και δεν είναι δυνατή η φωτοσύνθεση. Κατά συνέπεια οι παραγωγοί περιο-
ρίζονται μόνο στην ευφωτική ζώνη δηλ. μέχρι εκεί που φτάνει το ηλιακό φως.
¨Άρα όσο προχωράμε σε μεγαλύτερα βάθη, - και με δεδομένο ότι τα φαινόμενα που
«τροφοδοτούν» το υδάτινο οικοσύστημα με νιτρικά ιόντα δεν επηρεάζονται από το βάθος-
μειώνεται η συγκέντρωση του φυτοπλαγκτόν, μειώνεται η απορρόφηση (δέσμευση) NO−3
και άρα αυξάνεται η συγκέντρωση ελεύθερων NO−3 στο νερό.
Σημείωση. Δεν μπορούμε να αναλύσουμε τα φαινόμενα αποικοδόμησης απονιτροποί-
ησης γιατί οι μαθητές δεν γνωρίζουν πως μεταβάλλονται στο υδάτινο οικοσύστημα σε σχέ-
ση με το βάθος (μεταβολές οργανικής ύλης, θερμοκρασίας, Ο 2).
 Τα θέματα ήταν για καλά διαβασμένους μαθητές, διαβαθμισμένης δυσκολίας και κάλυ-
πταν αρκετά ουσιώδη σημεία της ύλης.
 Υπήρχε ερώτηση συνδυαστική (θέμα 3.2) και ερωτήσεις κρίσεως (θέμα 3.3 και 4.) η σω-
στή απάντηση των οποίων απαιτούσε καλή κατανόηση των εννοιών και μηχανισμών των
αντίστοιχων κομματιών του σχολικού βιβλίου.
 Το θέμα 4.3 μπορούσε να δημιουργήσει πρόβλημα στους μαθητές επειδή στην εκφώνη-
ση υπάρχει ή έκφραση «λειτουργεί ανάλογα» κάτι που οδήγησε μερικούς μαθητές να
σκεφτούν ότι λειτουργούν αζωτοδεσμευτικά και απονιτροποιητικά βακτήρια. Επίσης θα
μπορούσαν να σκεφτούν για εισαγωγή NO−3 με κατακρημνίσεις ή λιπάσματα ή ακόμα και
παραγωγή NO−3 από την διαδικασία της αποικοδόμησης στο οικοσύστημα.
 Σημείωση. Στη σελ. 58 του σχολικού βιβλίου δε διευκρινίζεται (υπάρχει ασάφεια) ότι όσο
αυξάνεται το βάθος μειώνεται η παραγωγικότητα και άρα και το φυτοπλαγκτόν
30
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2003
ΘΕΜΑ 1°
Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του
το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Τα κύτταρα που παράγουν ιντερφερόνες έχουν μολυνθεί από:
a. βακτήρια
b. ιούς
c. πλασμώδια
d. πρωτόζωα.
(Μονάδες 5)
2. Η σύφιλη οφείλεται σε:
a. βακτήρια
b. πρωτόζωα
c. μύκητες
d. ιούς.
(Μονάδες 5)
3. Ως καταναλωτές πρώτης τάξεως χαρακτηρίζονται:
2003
a. τα σαρκοφάγα ζώα
b. τα βακτήρια και οι μύκητες
c. τα φυτοφάγα ζώα
d. οι αποικοδομητές.
(Μονάδες 5)
4. Το φυτοπλαγκτόν ανήκει:
a. στους παραγωγούς
b. στους καταναλωτές
c. στους αποικοδομητές
d. στα πρωτόζωα.
(Μονάδες 5)
5. Τα λοιμώδη νοσήματα οφείλονται:
a. στην υπεριώδη ακτινοβολία
b. σε ακραίες τιμές θερμοκρασίας
c. σε παθογόνους μικροοργανισμούς
d. στη ρύπανση της ατμόσφαιρας.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο
1. Τι είναι τα δερματόφυτα;
(Μονάδες 5)
2. Με ποιους τρόπους μεταδίδεται το AIDS;
(Μονάδες 4)
31
Biology.gr
3. Να ορίσετε το φαινόμενο της αλλεργίας.

(Μονάδες 5)
4. Τι ονομάζεται οικοσύστημα;
(Μονάδες 6)
5. Να αναφέρετε τις συνέπειες του φαινομένου της όξινης βροχής.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 3ο
Α. Δύο οικολογικοί τρόποι εμπλουτισμού του εδάφους με άζωτο είναι η χρήση των περιτ-
τωμάτων των ζώων (κοπριά) και η αμειψισπορά. Να περιγράψετε τις διεργασίες με τις
οποίες οι δύο αυτοί τρόποι συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του εδάφους σε νιτρικά ιόντα.
(Μονάδες 16)
Β. Η χρήση χημικών λιπασμάτων οδηγεί στο φαινόμενο του ευτροφισμού. Να εξηγήσετε
το φαινόμενο αυτό.
(Μονάδες 9)
ΘΕΜΑ 4ο
Ένας άνθρωπος μολύνεται από έναν ιό για πρώτη φορά. Το παρακάτω διάγραμμα απεικο-
νίζει τις συγκεντρώσεις αντιγόνων και αντισωμάτων αυτού του ανθρώπου κατά τη διάρ-
κεια της λοίμωξης.
2003
1. Ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώματα
(Μονάδες 3)
Να εξηγήσετε την απάντηση σας.
(Μονάδες 10)
2. Πώς συμβάλλει ο πυρετός στην καταπολέμηση του ιού από τον οποίο
μολύνθηκε ο συγκεκριμένος άνθρωπος;
(Μονάδες 6)
3. Στην περίπτωση που ο άνθρωπος αυτός μολυνθεί για δεύτερη φορά από τον
ίδιο ιό, να αναφέρετε ποια κύτταρα του ανοσοβιολογικού του μηχανισμού θα
ενεργοποιηθούν.
(Μονάδες 6)
32
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1ο
1β, 2α, 3γ, 4α, 5γ.
ΘΕΜΑ 2ο
1.
«Τα δερματόφυτα … σελ. 13...κνησμό.»
2.
«Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί... σελ 47...νεογνό.»
3.
«Η ενεργοποίηση...σελ.141...αλλεργία.»
4.
«Το οικοσύστημα....σελ.69...μεταξύ τους.»
5.
«Εξαιτίας του φαινομένου...σελ.107...επιφάνειές τους (γυψοποίηση μαρμάρων) Η όξινη
βροχή αποτελεί έναν από τους λόγους ερημοποίησης των οικοσυστημάτων σελ101.»
ΘΕΜΑ 3ο
Α.
«Ο άνθρωπος επηρεάζει τον κύκλο...σελ.87...πουλιών (γκουανό)» Τα περιττώματα δια-
σπώνται από τους αποικοδομητές του εδάφους μέσα από μια διαδικασία που καταλήγει
στην παραγωγή αμμωνίας.. «Η αμμωνία που...σελ.86...νιτρικά ιόντα τα οποία προσλαμβά-
νονται από τα φυτά.»
«Αμειψισπορά είναι...σελ.88...εξασθενεί.» Τα ψυχανθή (τριφύλλι, μπιζέλια, φασόλια,
φακή, σόγια) περιέχουν σε ειδικά εξογκώματα (φυμάτια) συμβιωτικά αζωτοδεσμευτικά βα-
κτήρια. «Αυτά τα βακτήρια ...σελ. 86... από τα ψυχανθή. Γι αυτό το λόγο ...σελ. 86.... πρω-
τεΐνες.»
Β.
Τα χημικά λιπάσματα χρησιμοποιούνται σε τεράστιες ποσότητες στα αγροτικά οικοσυ-
στήματα, προκειμένου να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους. «Ωστόσο λιγότε-
ρο ...σελ.88... φυτά». Το υπόλοιπο παρασύρεται από τη βροχή και καταλήγει στα γλυκά ή
θαλασσινά νερά, τα οποία και εμπλουτίζει με τα νιτρικά και φωσφορικά άλατα που αυτά
περιέχουν. «Επειδή όμως οι ουσίες ...σελ.108-109... από ασφυξία». Το πράσινο χρώμα
των νερών είναι ένδειξη ευτροφισμού.
33
Biology.gr
ΘΕΜΑ 4ο
1.
Η καμπύλη Α (διακεκομμένη) αντιστοιχεί στα αντιγόνα, ενώ η καμπύλη Β (συνεχής)
στα αντισώματα.
2.
Μετά την είσοδο του ιού (αντιγόνο) στον άνθρωπο παρεμβάλλεται ένα διάστημα 10
ημερών μέχρι να ξεκινήσει η παραγωγή των αντισωμάτων από τα πλασματοκύτταρα
(καμπύλη Β). «Στο διάστημα αυτό γίνεται ενεργοποίηση των Β λεμφοκυττάρων, προκειμέ-
νου να ....σελ.38... αντιγόνο.»
Μετά την μόλυνση, ο ιός αρχίζει να πολλαπλασιάζεται (στα κύτταρα ξενιστές του) και
έτσι παρατηρείται αύξηση της συγκέντρωσής του (1η ημέρα, καμπύλη Α).
Όταν ξεκινήσει η παραγωγή των αντισωμάτων από τα πλασματοκύτταρα (10 η μέρα), η
σύνδεση αντιγόνου-αντισώματος θα προκαλέσει την εξουδετέρωσή του ή την αναγνώριση
από τα μακροφάγα με σκοπό την ολοκληρωτική του καταστροφή. Έτσι ενώ θα αυξάνεται η
παραγωγή και συγκέντρωση των αντισωμάτων (10η -25η μέρα, καμπύλη Β), θα αρχίσει
σταδιακά μείωση της συγκέντρωσης του ιού (10η-25η μέρα, καμπύλη Α). Μετά την εξουδε-
τέρωσή του (25η μέρα) ολοκληρώνεται και η ανοσοβιολογική απόκριση με σταδιακή μείωση
της παραγωγής αντισωμάτων (25η-45η μέρα ).
Σημείωση: Η μείωση των αντισωμάτων παρατηρείται μετά την αντιμετώπιση του ιού,
οπότε και καταστέλλεται η ανοσολογική απόκριση από τα κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα.
3.
«Ο οργανισμός μας ...σελ.33-34... πυρετός», «Με τον πυρετό παρεμποδίζεται και η
λειτουργία των ενζύμων ...σελ34... φαγοκυττάρων.»
4.
Στην περίπτωση που ο άνθρωπος μολυνθεί για δεύτερη φορά από τον ίδιο ιό, θα ε-
νεργοποιηθούν τα Τ-λεμφοκύτταρα και τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης για την αντιμετώπισή
του. Τα Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης περιλαμβάνουν τα Τ- βοηθητικά και τα Τ-κυτταροτοξικά
μνήμης (παράγονται από την πρώτη έκθεση του οργανισμού από τον ιό) που θα μετατρα-
πούν σε ενεργά Τ-βοηθητικά και Τ-κυτταροτοξικά.
Τα Β λεμφοκύτταρα μνήμης παράγονται από την πρώτη επαφή του οργανισμού με τον
ιό και ενεργοποιούνται σε πλασματοκύτταρα στη δεύτερη επαφή, παράγοντας και εκκρίνο-
ντας αντισώματα πολύ πιο γρήγορα και σε μεγαλύτερες ποσότητες. Μετά την επιτυχή αντι-
μετώπιση του αντιγόνου, τα Τ κατασταλτικά σταματούν την ανοσοβιολογική απόκριση.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η ενεργοποίηση των βοηθητικών Τ- λεμφοκυττάρων μνήμης
θα πραγματοποιηθεί από τα αντιγονοπαρουσιαστικά μακροφάγα του οργανισμού.
34
Biology.gr
 Τα θέματα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν πολύ εύκολα (ίδιας περίπου ευκολίας με τα
θέματα του 2000).
 ·Υπήρχε ολόκληρο θέμα κλειστού τύπου (Θέμα 1ο)
 ·Υπήρχαν θέματα οριοθετημένης ανάπτυξης με αυτούσιες παραγράφους σχολικού (Θέμα
2, 3, 4.2)
 ·Δεν υπήρχαν συνδυαστικές ερωτήσεις.
 ·Στο θέμα 4 υπήρχαν ερωτήσεις κριτικής σκέψης μέτριας δυσκολίας.
 ·Μπορούμε να πούμε ότι ενώ τα θέματα κάλυπταν ευρύ φάσμα ύλης υπήρχε περιορισμέ-
νη διαβάθμιση δυσκολίας.
35
Biology.gr
36
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2004
ΘΕΜΑ 1ο
Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1
έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση που συμπληρώνει σωστά
την ημιτελή πρόταση.
1. Οι οροί περιέχουν ...

a. αντιγόνα.
b. Β λεμφοκύτταρα.
c. αντισώματα.
d. λυσοζύμη.
(Μονάδες 5)
2. Η πολιομυελίτιδα οφείλεται σε ...
a. βακτήριο.
b. ιό.
c. πρωτόζωο.
d. μύκητα.
(Μονάδες 5)
3. Ο ιός ΗΙV περιέχει…
a. DΝΑ.
b. RΝΑ.
c. DΝΑ και αντίστροφη μεταγραφάση.
d. RΝΑ και αντίστροφη μεταγραφάση.
2004
(Μονάδες 5)
4. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου οφείλεται σε αυξημένη συγκέντρωση στην ατμόσφαι-
ρα του ...
a. μονοξειδίου του αζώτου.
b. διοξειδίου του άνθρακα.
c. διοξειδίου του θείου.
d. διοξειδίου του αζώτου.
(Μονάδες 5)
5. Στο φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης η συγκέντρωση της μη βιοδιασπώμενης ουσίας ...
a. ελαττώνεται, όσο προχωράμε στα ανώτερα τροφικά επίπεδα.
b. αυξάνεται, όσο προχωράμε στα ανώτερα τροφικά επίπεδα.
c. παραμένει σταθερή σε όλα τα τροφικά επίπεδα.
d. παραμένει σταθερή, επειδή μεταβολίζεται.
(Μονάδες 5)
37
Biology.gr
ΘΕΜΑ 2ο
Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Ποιο είναι το κριτήριο, στις περισσότερες περιπτώσεις, για να χαρακτηριστεί ένας ρύ-
πος απειλή για το περιβάλλον;
(Μονάδες 5)
2. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας στους οργανισμούς;

(Μονάδες 5)
3. Ένα από τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η φλεγμονή, μετά τον τραυματισμό

του δέρματος από αιχμηρό αντικείμενο και την είσοδο παθογόνων μικροοργανισμών, είναι
και ο πόνος. Που οφείλεται το σύμπτωμα αυτό;
(Μονάδες 5)
4. Πώς προκαλείται το φωτοχημικό νέφος;

(Μονάδες 5)
5. Με ποιους τρόπους μπορεί να μεταδοθεί η ηπατίτιδα C;

(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 3ο
Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί είναι χρήσιμοι ή και απαραίτητοι για τον άνθρωπο.

1. Κάποιοι μικροοργανισμοί χαρακτηρίζονται ως δυνητικά παθογόνοι. Πότε βλάπτουν και
πότε ωφελούν τον ανθρώπινο οργανισμό;
(Μονάδες 10)
2. Από ποιους μικροοργανισμούς παράγονται και με ποιους μηχανισμούς δρουν τα αντιβι-
2004
οτικά;
(Μονάδες 10)
3. Ποιοι μικροοργανισμοί χαρακτηρίζονται ως αποικοδομητές και ποιος είναι ο ρόλος τους

στη λειτουργία του οικοσυστήματος;
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 4ο
Η μεταβολή της βιομάζας των παραγωγών που αντιστοιχεί σε 1 m2 επιφανείας ενός χερ-
σαίου, παραδείγματος χάρη φρυγανικού, οικοσυστήματος φαίνεται στη γραφική παράστα-
ση που ακολουθεί.
38
Biology.gr
Να υπολογίσετε την καθαρή πρωτογενή παραγωγικότητα από το Νοέμβριο έως τον

Απρίλιο (Μονάδες 4), να περιγράψετε τη μέθοδο με την οποία μπορεί να προσδιοριστεί η
καθαρή πρωτογενής παραγωγικότητα σε ένα φρυγανικό οικοσύστημα (Μονάδες 5), να α-
ναφέρετε τους παράγοντες που καθορίζουν το μέγεθος της πρωτογενούς παραγωγικότητας
σε ένα χερσαίο οικοσύστημα (Μονάδες 10), και τέλος να αναφέρετε τέσσερα φυτά που αφ-
θονούν σε ένα τυπικό φρυγανικό οικοσύστημα, καθώς και το λόγο για τον οποίο αναπτύσ-
σονται σε αυτό τον τύπο οικοσυστήματος (Μονάδες 6).
(Μονάδες 25)
2004
39
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1o
1γ, 2β, 3δ, 4β, 5β.
ΘΕΜΑ 2o
1.
«Στις περισσότερες περιπτώσεις κριτήριο ...σελ. 103... εισάγεται στο οικοσύστημα.»
2.
«Η ακτινοβολία αυτή ...σελ. 105... καρκίνο του δέρματος (μελάνωμα).»
3.
«Ο πόνος οφείλεται ....σελ. 33... από τους μικροοργανισμούς.»
4.
«Αντίθετα ....σελ. 105... νιτρικό υπεροξυακετύλιο.»
5.
Η ηπατίτιδα C είναι ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα που προκαλείται από ιό.
«Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.....σελ.26....... πρόβλημα υγείας.»
«Εκτός από τη σεξουαλική επαφή......σελ. 26..... στο έμβρυο.»
ΘΕΜΑ 3o
1.
«Άλλοι μικροοργανισμοί ....σελ. 11... χαρακτηρίζονται ως δυνητικά παθογόνοι.»
2.
Αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες με αντιμικροβιακή δράση. Οι μικροοργανισμοί που
παράγουν αντιβιοτικά είναι βακτήρια και μύκητες. «Τα αντιβιοτικά δρουν αναστέλλο-
ντας ....σελ. 25... της πλασματικής μεμβράνης.»
3.
«Στους αποικοδομητές ...σελ. 71.... από τους φυτικούς οργανισμούς.»
Έτσι οι αποικοδομητές συμμετέχουν στην ανακύκλωση διαφόρων χημικών στοιχείων
ώστε να είναι συνεχώς διαθέσιμα στους οργανισμούς του οικοσυστήματος. Ειδικότερα στον
κύκλο του άνθρακα, παραλαμβάνουν νεκρή οργανική ύλη φυτικής (φύλλα, καρποί, κλαδιά
κ.ά.) ή ζωικής (σώματα νεκρών οργανισμών, απεκκρίσεις, περιττώματα κ.ά.) προέλευσης η
οποία φθάνει στο έδαφος. «...η οργανική ύλη οξειδώνεται με αποτέλεσμα αφ’ ενός ..σελ.
85... στην ατμόσφαιρα.» Στον κύκλο του αζώτου οι αποικοδομητές παραλαμβάνουν την
νεκρή οργανική ύλη, ζωικής ή φυτικής προέλευσης, που φυσικά περιέχει άζωτο. Όλες αυτές
40
Biology.gr
οι ουσίες διασπώνται από τους αποικοδομητές του εδάφους μέσα από μια διαδικασία που
καταλήγει στην παραγωγή αμμωνίας.
ΘΕΜΑ 4o
α)
«Ο ρυθμός με τον οποίο ...σελ. 78... πρωτογενή και σε δευτερογενή» (μεικτή και καθα-
ρή). «Πρωτογενής παραγωγικότητα ...σελ. 78..... οργανική ύλη.»
«....... η καθαρή παραγωγικότητα ...σελ. 78.... αναγκών των οργανισμών.»
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η μεταβολή της βιομάζας στο διάστημα που έχει μεσολα-
βήσει (Νοέμβριος – Απρίλιος = 5μήνες) αντιπροσωπεύει την οργανική ύλη που ενσωματώ-
θηκε στους παραγωγούς του οικοσυστήματος ή με άλλα λόγια την καθαρή πρωτογενή πα-
ραγωγικότητα (ΚΠΠ).
Δηλαδή:
ΚΠΠ = (Βιομάζα παραγωγών Απριλίου – Βιομάζα παραγωγών Νοεμβρίου) / 5 μήνες
Έτσι:
ΚΠΠ= (800 – 600) gr/m2 / 5 μήνες = 200 gr/m2/ 5 μήνες.
β)
«Μία απλή μέθοδος ....σελ. 78.... ο θερισμός.» «Επισκεπτόμαστε το οικοσύστη-
μα ...σελ. 79... καθαρή πρωτογενή παραγωγικότητα.»
γ)
«Οι κύριοι παράγοντες ....σελ. 79... (μόνο για τα χερσαία οικοσυστήματα...» Επίσης η
παραγωγικότητα μπορεί να επηρεαστεί από τις κλιματικές συνθήκες (συνδυασμός θερμο-
κρασίας, υγρασίας, ηλιοφάνειας), τον τύπο των οικοσυστημάτων, τον αριθμό των κατανα-
λωτών πρώτης τάξης.
Παράλληλα η παραγωγικότητα μπορεί να επηρεαστεί και από ανθρώπινες παρεμβά-
σεις όπως: την όξινη βροχή (ερημοποίηση σελ. 101, καταστροφή φυλλωμάτων δέντρων
σελ. 107), την αποψίλωση δασών (σελ. 101), τις πυρκαγιές και την υπερβόσκηση (σελ.
101), τη διάβρωση εδάφους (σελ. 102, 112), τη χρήση ρυπαντών (σελ. 105).
δ)
Στο φρυγανικό οικοσύστημα αφθονούν φυτά όπως: το θυμάρι, η λαδανιά, η ρίγανη, η
λεβάντα, η ασφάκα, η γαλαστοιβή. Τα φυτά αυτά είναι ικανά να επιβιώνουν στο άνυδρο και
μακρύ καλοκαίρι της πατρίδας μας. (σελ. 79)
41
Biology.gr
 Τα θέματα ήταν ελαφρώς δυσκολότερα από τα θέματα του 2003.
 Κάλυπταν μεγάλο εύρος της διδαχθείσας ύλης, χωρίς όμως να απαιτείται εκτενής
ανάπτυξη.
 Υπήρχαν πολλά θέματα αποστήθισης ενώ συνδυαστικό και κρίσεως ήταν μόνο
το θέμα 4γ.
 Για πρώτη φορά δεν υπήρχε θέμα από την ειδική άμυνα.
 ·Σε γενικές γραμμές τα θέματα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν εύκολα χωρίς ιδιαίτε-
ρες παγίδες (με εξαίρεση το θέμα 4α) για τους καλά διαβασμένους μαθητές.
 ·Ένας καλός μαθητής θα μπορούσε να ολοκληρώσει την απάντηση των θεμάτων σε διά-
στημα 2 ωρών.
42
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2005
ΘΕΜΑ 1o
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις
1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία συμπληρώνει
σωστά την ημιτελή πρόταση.
1. Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον ανθρώπινο οργανισμό χαρακτηρίζε-
ται ως …
a. λοίμωξη.
b. αλλεργία.
c. μόλυνση.
d. μετάδοση.
(Μονάδες 5)
2. Στο σάλιο, στον ιδρώτα και στα δάκρυα υπάρχει …
a. βλέννα.
b. συμπλήρωμα.
c. ιντερφερόνη.
d. λυσοζύμη.
(Μονάδες 5)
3. Στα πρωτογενή λεμφικά όργανα ανήκει …
a. ο σπλήνας.
b. οι αμυγδαλές.
c. ο μυελός των οστών.
d. το πάγκρεας.
(Μονάδες 5)
4. Ως ανεστραμμένη πυραμίδα μπορεί να χαρακτηριστεί …
a. μια τροφική πυραμίδα ενέργειας.
b. μια τροφική πυραμίδα βιομάζας.
c. μια τροφική πυραμίδα πληθυσμού με παρασιτικές σχέσεις.
d. κάθε τροφική πυραμίδα ενέργειας και βιομάζας.
(Μονάδες 5)
5. Η εξασθένηση της στοιβάδας του όζοντος οφείλεται …
2005
a. στους χλωροφθοράνθρακες.
b. στους υδροφθοράνθρακες.
c. στην υπεριώδη ακτινοβολία.
d. στην υπέρυθρη ακτινοβολία.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο

1. Πώς δημιουργείται η όξινη βροχή;
43
Biology.gr
(Μονάδες 7)
2. Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εκδήλωση πυρκαγιάς στα μεσογειακά οικοσυστήματα;

(Μονάδες 6)
3. Γιατί τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των ιών;

(Μονάδες 6)
4. Ποιοι κανόνες προσωπικής και δημόσιας υγιεινής, σε σχέση με τη διατροφή, αποτε-

λούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την αποφυγή μετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε
παθογόνους μικροοργανισμούς;
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ 3ο
Α. Τι είναι τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας και σε ποια περίπτωση προκαλούν την απόρρι-

ψη μοσχευμάτων;
(Μονάδες 9)
Β. Να περιγράψετε τα δύο χαρακτηριστικά που κάνουν τους μηχανισμούς ειδικής άμυνας

να ξεχωρίζουν από αυτούς της μη ειδικής άμυνας.
(Μονάδες 8)
Γ. Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις του οργανισμού ονομάζονται αυτοάνοσα νοσήμα-

τα. Πώς ο οργανισμός στρέφεται εναντίον των δικών του συστατικών;
(Μονάδες 8)
ΘΕΜΑ 4ο
Δίνεται το παρακάτω διάγραμμα:
2005
Να γράψετε τα ονόματα των οργανισμών που αντιστοιχούν στις θέσεις 1, 2, 3, 4, 5

(μονάδες 10) και των διαδικασιών α, β (μονάδες 6). Στη συνέχεια να περιγράψετε τη δια-
δικασία β (μονάδες 9).
(Μονάδες 25)
44
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1o
1γ, 2δ, 3γ, 4γ, 5α.
ΘΕΜΑ 2o
1.
Σελ. 107 «Η όξινη βροχή. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα… αρκετά κάτω από το 5.»
2.
Σελ. 101 «Το μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται από αλληλοδιαδοχή ενός υγρού και
σχετικά ήπιου θερμοκρασιακά χειμώνα με ένα θερμό και ξερό καλοκαίρι που ευνοεί την εκ-
δήλωση της φωτιάς λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, της μεγάλης ξηρασίας και της συσ-
σώρευσης μη αποικοδομημένων ξερών φύλλων στο έδαφος.»
3.
Σελ. 18 «Οι ιοί εξασφαλίζουν από τον …. ενδοκυτταρικά παράσιτα.»
Σελ. 25 «Τα αντιβιοτικά δρουν αναστέλλοντας …. του μικροοργανισμού»
Σελ. 26 «Τα αντιβιοτικά δρουν επιλεκτικά, με την έννοια ότι βλάπτουν μόνο τους μικρο-
οργανισμούς και όχι τα κύτταρα του ανθρώπου. Επειδή τα αντιβιοτικά, γενικά, δρουν ανα-
στέλλοντας την παραγωγή ουσιών στα βακτήρια, στους μύκητες και στα πρωτόζωα, δεν
είναι αποτελεσματικά έναντι των ιών, καθώς αυτοί δε διαθέτουν δικό τους μεταβολικό μηχα-
νισμό, αφού αποτελούν υποχρεωτικά κυτταρικά παράσιτα.»
4.
Οι κανόνες της προσωπικής και δημόσιας υγιεινής σε σχέση με τη διατροφή προκειμέ-
νου να αποφευχθεί η μετάδοση των ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους μικροοργα-
νισμούς αφορούν το πλύσιμο τροφίμων, την παστερίωση του γάλακτος στους 62οC, τη χλω-
ρίωση του νερού και τη πλύση των χεριών καθώς έχουμε συχνή επαφή των τροφίμων με τα
χέρια.
Σελ. 25 «Τρόφιμα όπως … ανάπτυξης παθογόνων μικροοργανισμών.»
ΘΕΜΑ 3o
Α.
Σελ. 37 «Το τμήμα του μικροβίου … ονομάζεται αντιγόνο ιστοσυμβατότητας.»
Σελ. 42 «Μεταμοσχεύσεις –Απόρριψη μοσχευμάτων. Στην επιφάνεια ορισμένης … του
δέκτη και απορρίπτει το μόσχευμα.»
Β.
Σελ. 34 «Οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας διαθέτουν δύο χαρακτηριστικά … α. η εξειδί-
45
Biology.gr
κευση, … και β. η μνήμη, …. να αντιδρά γρηγορότερα.»
Γ.
Σελ. 40 «Αυτοάνοσα νοσήματα. Σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις που ονομάζο-
νται αυτοάνοσα νοσήματα, …. η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης
λύκος κ.α.
Σελ. 40 - 41 «Αν και η αιτιολογία… η περίπτωση ανάπτυξης καταρράκτη).»
ΘΕΜΑ 4o
1.  Απονιτροποιητικά βακτήρια.
2.  Ψυχανθή / αζωτοδεσμευτικά βακτήρια.
3.  Ζώα/ καταναλωτές.
4.  Αποικοδομητές.
5.  Νιτροποιητικά βακτήρια.
α.  Βιολογική αζωτοδέσμευση.
β.  Ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση.
Σελ. 86 «η εισαγωγή του … παραγωγούς. Η αζωτοδέσμευση διακρίνεται σε ......το

10% της συνολικής αζωτοδέσμευσης.»
· Τα θέματα ήταν εύκολα με σαφή διατύπωση και χωρίς παγίδες. Ίδιας δυσκολίας με τα
θέματα του 2004.
· Υπήρχαν πολλά θέματα αποστήθισης ενώ συνδυαστικό και κρίσεως ήταν μόνο το θέμα
4. Ο μαθητής θα έπρεπε να είχε εμπεδώσει πολύ καλά τον κύκλο του Ν για να απαντή-
σει σωστά στον ζητούμενο προσδιορισμό ονομάτων και διαδικασιών.
· Το 4ο θέμα ήταν θέμα σύντομης απάντησης και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κλειστού
τύπου
46
Biology.gr
2006
ΒΙΟΛΟΓΊΑΣ
2006
ΘΕΜΑ 1ο
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1
έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία συμπληρώνει σω-
στά την ημιτελή πρόταση.
1. Ο άνθρακας εισέρχεται στο οικοσύστημα με τη μορφή
a. διοξειδίου του άνθρακα.
b. μονοξειδίου του άνθρακα.
c. γλυκόζης.
d. πρωτεϊνών.
(Μονάδες 5)
2. Το νερό της ατμόσφαιρας εισέρχεται στα υδάτινα και χερσαία οικοσυστήματα με

a. εξάτμιση.
b. διαπνοή.
c. κατακρημνίσεις.
d. αμειψισπορά.
(Μονάδες 5)
3. Η ασθένεια ηπατίτιδα Β οφείλεται σε
a. πρωτόζωο.
b. βακτήριο.
c. ιό.
d. μύκητα.
(Μονάδες 5)
4. Οι οργανισμοί ενός είδους που ζουν σε συγκεκριμένη περιοχή αποτελούν
a. έναν πληθυσμό.
b. ένα βιότοπο.
c. μία βιοκοινότητα.
d. μία πυραμίδα.
(Μονάδες 5)
5. Οι μύκητες είναι
a. προκαρυωτικοί οργανισμοί.
b. ευκαρυωτικοί οργανισμοί.
c. παθογόνα πρωτόζωα.
d. αυτότροφοι οργανισμοί.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο
47
Biology.gr
1. Γιατί οι ιοί χαρακτηρίζονται ως υποχρεωτικά κυτταρικά παράσιτα;
2006
(Μονάδες 4)
2. Με ποιους τρόπους το δέρμα εμποδίζει αποτελεσματικά την είσοδο των μικροοργανι-

σμών στον οργανισμό;
(Μονάδες 7)
3. Όσο μεγαλύτερη ποικιλότητα έχει ένα οικοσύστημα, τόσο πιο ισορροπημένο είναι. Γιατί
συμβαίνει αυτό;
(Μονάδες 8)
4. Ποιες είναι οι πιθανές πορείες που μπορεί να ακολουθήσει το νερό που πέφτει στην ξη-
ρά;
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ 3ο
Α. Ένας άνθρωπος τρυπήθηκε από σκουριασμένο καρφί και κινδυνεύει να μολυνθεί από το
βακτήριο του τετάνου. Στο συγκεκριμένο άνθρωπο χορηγήθηκε αντιτετανικός ορός, που
περιέχει αντισώματα έναντι του συγκεκριμένου βακτηρίου.
1. Τι τύπος ανοσίας επιτυγχάνεται με τη χορήγηση του αντιτετανικού ορού;

(Μονάδες 3)
2. Με ποιους άλλους τρόπους επιτυγχάνεται φυσιολογικά ο παραπάνω τύπος ανοσίας;

(Μονάδες 7)
Β. Στην περίπτωση που τα αντισώματα παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό ενός αν-
θρώπου έναντι οποιουδήποτε αντιγόνου, τι τύπος ανοσίας επιτυγχάνεται (Μονάδες 3) και
με ποιους τρόπους μπορεί να ενεργοποιηθεί ο ανθρώπινος οργανισμός για αυτόν τον τύπο
ανοσίας; (Μονάδες 12).
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ 4ο
Σε ένα λιμναίο οικοσύστημα έχουμε το παρακάτω υποθετικό τροφικό πλέγμα:
48
Biology.gr
2006
Πελαργός
Πέστροφα
Βάτραχος
Κυπρίνος
(Μικρό ψάρι)
Λιβελούλα
Γυρίνος (Έντομο)
Ζωοπλαγκτόν
Φυτοπλαγκτόν Υδρόβια φυτά
Να γράψετε όλες τις διαφορετικές τροφικές αλυσίδες που δημιουργούνται (Μονάδες 8) και
να κατατάξετε τους οργανισμούς σε όλα τα δυνατά τροφικά επίπεδα. (Μονάδες 5). Ποιοι
οργανισμοί συμπεριφέρονται ταυτόχρονα ως καταναλωτές 2ης και ως καταναλωτές 3ης
τάξης; (Μονάδες 2). Αν η ενέργεια που εμπεριέχεται στον πληθυσμό της λιβελούλας είναι
1000 ΚJoules, να υπολογίσετε την ενέργεια στον πληθυσμό των βατράχων. (Μονάδες 3).
Λιπάσματα από γειτονικά χωράφια που αποπλένονται από το νερό της βροχής, εμπλουτί-
ζουν με νιτρικά και φωσφορικά άλατα την λίμνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρηθεί
αύξηση του πληθυσμού των υδροβίων φωτοσυνθετικών οργανισμών. Να εξηγήσετε πώς
επηρεάζονται οι πληθυσμοί των ψαριών (πέστροφες, κυπρίνοι) από το φαινόμενο αυτό;
(Μονάδες 7)
(Μονάδες 25)
49
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1Ο
1α, 2γ, 3γ, 4α, 5β.
ΘΕΜΑ 2Ο
1.
Σελ. 18: «Οι ιοί εξασφαλίζουν ... κυτταρικά παράσιτα».
Σελ. 26: Οι ιοί δεν διαθέτουν δικό τους μεταβολικό μηχανισμό.
2.
Σελ. 31: «Το δέρμα εμποδίζει ... την εγκατάστασή τους σ’ αυτήν».
3.
Σελ. 73: «Ο όρος «ποικιλότητα» .... περισσότερο σταθερά».
4.
Σελ. 89: «Αντιθέτως, το τμήμα ... από το χερσαίο περιβάλλον» και τέλος το νερό μπο-
ρεί να εξατμιστεί από την επιφάνεια των φύλλων των φυτών, επιδερμική εξάτμιση.
ΘΕΜΑ 3Ο
Α.
1.
Τεχνητή παθητική ανοσία. Σελ. 40: «Σε ένα ενήλικο άτομο ... η διάρκειά της είναι παρο-
δική».
2.
Σελ. 40: «Παθητική ανοσία μπορεί ... μητρικού γάλακτος».
Β.
Ενεργητική (χυμική) ανοσία.
Σελ. 39: «Στην ενεργητική ανοσία ο οργανισμός ... φυσικά δεν τη μεταδίδει».
ΘΕΜΑ 4Ο
►
Φυτοπλαγκτόν → Ζωοπλαγκτόν → Κυπρίνος → Πέστροφα → Πελαργός
Φυτοπλαγκτόν → Γυρίνος → Κυπρίνος → Πέστροφα → Πελαργός
Φυτοπλαγκτόν → Γυρίνος → Πέστροφα → Πελαργός
Φυτοπλαγκτόν → Γυρίνος → Πελαργός
Υδρόβια φυτά → Γυρίνος → Κυπρίνος → Πέστροφα → Πελαργός
Υδρόβια φυτά → Γυρίνος → Πέστροφα → Πελαργός
Υδρόβια φυτά → Γυρίνος → Πελαργός
Υδρόβια φυτά → Λιβελούλα → Βάτραχος → Πελαργός
50
Biology.gr
► Φυτοπλαγκτόν: (ανήκει στο 1ο τροφικό επίπεδο), Υδρόβια φυτά: (1ο τ.ε.), Ζωοπλαγκτόν:
(2ο τ.ε.), Γυρίνος: (2ο τ.ε.), Λιβελούλα: (2ο τ.ε.), Κυπρίνος:( 3ο τ.ε.), Βάτραχος: (3ο τ.ε.), Πέ-
στροφα: (3ο και 4ο τ.ε.), Πελαργός: (3ο, 4ο και 5ο τ.ε.)
► Η πέστροφα και ο πελαργός, διότι:

- η πέστροφα τρέφεται από τον γυρίνο που είναι καταναλωτής 1 ης τάξης, αλλά και
από τον κυπρίνο που είναι καταναλωτής 2ης τάξης.
- ο πελαργός τρέφεται από τον γυρίνο που είναι καταναλωτής 1 ης τάξης, αλλά και
από το βάτραχο και την πέστροφα που είναι καταναλωτής 2ης τάξης.
► Η ενέργεια στον πληθυσμό των βατράχων είναι 100KJoules.
Σελίδα 77 σχολικού βιβλίου: «Έχει υπολογιστεί ότι ... της ενέργειας χάνεται».
Έτσι Eνέργεια βατράχων = 10/100 ∙ 1000KJoules = 100 KJoules.
► Επειδή οι ουσίες αυτές αποτελούν θρεπτικά συστατικά για τους υδρόβιους φωτοσυνθετι-
κούς οργανισμούς (φυτοπλαγκτόν), προκαλείται υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού τους.
Έτσι αυξάνεται και ο πληθυσμός των μονοκύτταρων ζωικών οργανισμών (ζωοπλαγκτόν)
και των γυρίνων που εξαρτώνται τροφικά από το φυτοπλαγκτόν. Με το θάνατο των πλα-
γκτονικών οργανισμών συσσωρεύεται νεκρή οργανική ύλη, η οποία με τη σειρά της πυρο-
δοτεί την αύξηση των αποικοδομητών, δηλαδή των βακτηρίων που την καταναλώνουν. Με
την αύξηση όμως των μικροοργανισμών ο ρυθμός κατανάλωσης οξυγόνου γίνεται πολύ
μεγαλύτερος από το ρυθμό παραγωγής του. Έτσι η ποσότητα του οξυγόνου που βρίσκεται
διαλυμένη στο νερό γίνεται ολοένα μικρότερη, γεγονός που πλήττει τους ανώτερους οργανι-
σμούς του οικοσυστήματος, όπως τα ψάρια, που πεθαίνουν από ασφυξία. Άρα τελικά ο
πληθυσμός των ψαριών θα μειωθεί, λόγω έλλειψης Ο2.
Σημείωση: Οι μεταβολές μπορεί προσωρινά να οδηγήσουν σε αύξηση των ψαριών
(κυπρίνου και πέστροφας) – βλέπε ερώτηση σχολικού βιβλίου σελ. 114,115 – στη συνέχεια
όμως λόγω έλλειψης Ο2 οι πληθυσμοί τους θα μειωθούν.
 Σε σχέση με τα περσινά θέματα, τα φετινά απαιτούσαν μεγαλύτερη έκταση στις απαντή-
σεις. Τα φετινά θέματα ήταν παρόμοιας φιλοσοφίας με των προηγούμενων ετών.
 Τα θέματα ήταν διαβαθμισμένης δυσκολίας. Ένας μαθητής έπαιρνε τη βάση και το 15
πολύ εύκολα, ενώ το άριστα δύσκολα.
 Τα θέματα κάλυπταν ένα μεγάλο φάσμα της ύλης, ενώ δεν υπήρχε κάποιο θέμα παγίδα.
 Ο καλά προετοιμασμένος μαθητής με ουσιαστική κατανόηση και γνώση της εξεταζόμε-
νης ύλης έγραφε άριστα.
51
Biology.gr
52
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2007
ΘΕΜΑ 1ο
2007
έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία συμπληρώνει σω-
στά την ημιτελή πρόταση.
1. Τα πρωτόζωα είναι
a. πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί.
b. μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί.
c. μονοκύτταροι προκαρυωτικοί οργανισμοί.
d. ακυτταρικές μορφές ζωής.
(Μονάδες 5)
2. Αζωτοδέσμευση ονομάζεται η διαδικασία μετατροπής του ατμοσφαιρικού αζώτου σε
μορφές αξιοποιήσιμες από τους
a. αποικοδομητές.
b. παραγωγούς.
c. καταναλωτές πρώτης τάξης.
d. καταναλωτές δεύτερης τάξης.
(Μονάδες 5)
3. Το τμήμα του φλοιού της γης και της ατμόσφαιρας που επιτρέπει την ύπαρξη ζωής ονο-
μάζεται
a. βιόσφαιρα.
b. . βιότοπος.
c. οικοσύστημα.
d. βιοκοινότητα.
(Μονάδες 5)
4. Τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των
a. βακτηρίων.
b. πρωτόζωων.
c. ιών.
d. μυκήτων.
(Μονάδες 5)
5. Οι οροί, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται παθητική ανοσία, περιέχουν
a. νεκρούς μικροοργανισμούς.
b. εξασθενημένους μικροοργανισμούς.
c. τμήματα μικροοργανισμών.
d. έτοιμα αντισώματα.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο
53
Biology.gr

1. Με ποιους τρόπους μπορεί να μεταδοθεί ο ιός HIV που προκαλεί την ασθένεια AIDS;
(Μονάδες 6)
2. Ποια είναι η δομή του βακτηριακού κυττάρου;
(Μονάδες 9)
3. Οι πολυκύτταροι φυτικοί οργανισμοί, τα φύκη και τα κυανοβακτήρια υπάγονται στους

παραγωγούς. Ποιοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται ως παραγωγοί;
2007
(Μονάδες 4)
4. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι λόγω της βαθμιαίας αύξησης της συγκέντρωσης του
διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, το 2040 η μέση θερμοκρασία του πλανήτη μας
θα έχει αυξηθεί κατά 5ο C. Ποιες θα είναι οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις για τον
πλανήτη από αυτή την αύξηση;
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ 3ο
Όταν ο άνθρωπος μολύνεται από παθογόνους μικροοργανισμούς μπορεί να εμφανίσει πυ-

ρετό.
1. Με ποιους τρόπους μεταδίδονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί στον άνθρωπο;
(Μονάδες 9)
2. Ποιες είναι οι πύλες εισόδου των παθογόνων μικροοργανισμών στο ανθρώπινο σώμα;
(Μονάδες 4)
3. Με ποιους τρόπους ο πυρετός συμβάλλει στην αντιμετώπιση μιας γενικευμένης μικροβι-

ακής μόλυνσης;
(Μονάδες 12)
ΘΕΜΑ 4ο
Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται μια περιοχή στην οποία συνυπάρχουν δάσος κωνοφό-
ρων (Α), βιομηχανικές μονάδες (Β), καλλιεργούμενοι αγροί (Γ) και μια λίμνη (Δ). Η κυκλοφο-
ρία του νερού στην περιοχή στηρίζεται στην εξάτμιση, στη διαπνοή των φυτών και στις κα-
τακρημνίσεις.
54
Biology.gr
2007
Τι ονομάζουμε διαπνοή (μονάδες 5) και ποιος είναι ο ρόλος της; (μονάδες 8) Ποιες είναι οι
επιπτώσεις της όξινης βροχής στους οργανισμούς της περιοχής; (μονάδες 6) Κατά την καλ-
λιέργεια των φυτών στους αγρούς δίπλα στη λίμνη χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες
μη βιοδιασπώμενου εντομοκτόνου. Από μετρήσεις που έγιναν στην περιοχή βρέθηκε μεγά-
λη συγκέντρωση από το συγκεκριμένο εντομοκτόνο σε πολλά από τα ψαροπούλια της λί-
μνης (Δ). Να εξηγήσετε το φαινόμενο (μονάδες 6).
(Μονάδες 25)
55
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1ο
1β, 2β, 3α, 4γ, 5δ.
ΘΕΜΑ 2ο
1.
Στο αίμα στο σπέρμα ... σελ. 47 ... μετάδοση ιού. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί ... σελ.
47 ... νεογνό.
2.
Τα βακτήρια ... σελ. 13 ... σύνθεση των πρωτεϊνών τους. Μερικά βακτήρια έχουν μα-
στίγια και βλεφαρίδες.
3.
Οι παραγωγοί ...σελ. 70... κυανοβακτήρια.
4.
Αν η πρόβλεψη ... σελ. 104 ... αντίστροφα.
ΘΕΜΑ 3ο
1.
Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί ... σελ. 23 ... μολυσμένο άτομο. Τα σεξουαλικώς ... σελ.
26 ... επαφή. τα περισσότερα από αυτά ... σελ. 26 ... έμβρυο.
AIDS σελ. 47, 48 (χειρουργικά, οδοντιατρικά εργαλεία)
2.
Συνήθως εισέρχονται ... σελ.. 23 ... κόλπος..
3.
Ο οργανισμός διαθέτει ... σελ. 33,34 ... φαγοκυττάρων.
ΘΕΜΑ 4ο
α. Διαπνοή: Η απομάκρυνση ... σελ. 88 ... φύλλων.
Σημασία: Το νερό ... σελ. 88 ... φυτά.
β. Όξινη βροχή: Εξαιτίας ... σελ. 107 ... οικοσύστημα.
γ. Εντομοκτόνο: Το νερό που πέφτει στην ξηρά (αγρός) μπορεί να απομακρυνθεί με την
επιφανειακή απορροή από το χερσαίο περιβάλλον. Το νερό αυτό μεταφέροντας εντομοκτό-
νο θα καταλήξει στη γειτονική λίμνη.
56
Biology.gr
Οι πιο τοξικοί ρυπαντές ... σελ. 109 ... εντομοκτόνα. Το κοινό ... σελ. 105 ... επιμένουν.
Αυτό συμβαίνει επειδή το εντομοκτόνο δε μεταβολίζεται, δε διασπάται, δεν αποβάλλεται με
τις απεκκρίσεις του οργανισμού , άρα θα συσσωρευτεί στους ιστούς τους.
Το φαινόμενο αυτό ... σελ. 110 ... βιοσυσσώρευση. Επειδή τα ψαροπούλια είναι κορυ-
φαίοι καταναλωτές (φυτοπλαγκτόν → ζωοπλαγκτόν → ψάρια → ψαροπούλια), θα έχουμε
μεγάλη συγκέντρωση εντομοκτόνου στους ιστούς τους.
 Τα θέματα χαρακτηρίζονται απλά. Δεν απαιτούσαν μεγάλη ανάπτυξη.
 Δεν υπήρχαν διαγράμματα ή ασκήσεις (υπολογιστικές). Οι ερωτήσεις κρίσεως απουσία-
ζαν.
 Εύκολα ένας διαβασμένος μαθητής θα έγραφε άριστα (20).
 Η κατανομή των μονάδων ήταν ανισομερής: Θέμα 3ο (3) 12 μόρια, Θέμα 4ο διαπνοή (5
+ 8 μόρια).
 Υπήρχε επικάλυψη θεμάτων: θέμα 2.1 και θέμα 3.1.
 Ένας καλός μαθητής θα μπορούσε να ολοκληρώσει την απάντηση των θεμάτων σε διά-
στημα μικρότερο των 2 ωρών.
57
Biology.gr
58
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΑ
2008
ΘΕΜΑ 1ο
έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία συμπληρώνει
σωστά την ημιτελή πρόταση.
1. Οι ιοί διαθέτουν
a. καψίδιο.
b. κυτταρική μεμβράνη.
2008
c. κυτταρικό τοίχωμα.
d. όλα τα παραπάνω.
(Μονάδες 5)
2. Τα βακτήρια σε αντίξοες συνθήκες σχηματίζουν
a. εκβλάστημα.
b. ενδοσπόρια.
c. έλυτρα.
d. ψευδοπόδια.
(Μονάδες 5)
3. Οι υφές παρατηρούνται
a. στα βακτήρια.
b. στους μύκητες.
c. στα πρωτόζωα.
d. στους ιούς.
(Μονάδες 5)
4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται
a. οι καταναλωτές Α΄ τάξης.
b. οι παραγωγοί.
c. οι αποικοδομητές.
d. δοι καταναλωτές Β΄ τάξης.
(Μονάδες 5)
5. Στους αβιοτικούς παράγοντες ενός οικοσυστήματος περιλαμβάνονται
a. οι μύκητες.
b. τα βακτήρια.
c. οι παραγωγοί.
d. η ηλιοφάνεια.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο
59
Biology.gr
1. Τι είναι αλλεργία; Ποιο είναι συνήθως το αποτέλεσμα των αλλεργιών;

(Μονάδες 6)
2. Τι ονομάζεται ομοιόσταση;
(Μονάδες 5)
3. Πού οφείλεται το γεγονός ότι μόνο το 10% περίπου της ενέργειας ενός τροφικού επιπέ-
δου περνάει στο επόμενο, ενώ το 90% της ενέργειας χάνεται;
(Μονάδες 8)
4. Ποιοι οργανισμοί ανήκουν στους αποικοδομητές και ποια η σημασία τους για το οικοσύ-
στημα;
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ 3ο
2008
Όταν μια ξένη προς τον ανθρώπινο οργανισμό ουσία (αντιγόνο) εισέρχεται σε αυτόν, τότε ο
οργανισμός μπορεί να αντιδράσει και με μηχανισμούς ειδικής άμυνας, παράγοντας εξειδι-
κευμένα κύτταρα και κυτταρικά προϊόντα (αντισώματα).
1. Ποιοι παράγοντες μπορούν να δράσουν ως αντιγόνα;

(Μονάδες 8)
2. Ποια είναι τα πρωτογενή και ποια τα δευτερογενή λεμφικά όργανα του ανοσοβιολογικού
συστήματος και πού πραγματοποιείται η ανοσολογική απόκριση;
(Μονάδες 8)
3. Κάθε αντίσωμα συνδέεται εκλεκτικά με το συγκεκριμένο αντιγόνο που προκάλεσε την

παραγωγή του. Ποιο είναι το αποτέλεσμα της σύνδεσης αντιγόνου – αντισώματος;
(Μονάδες 9)
ΘΕΜΑ 4ο
Ο άνθρακας είναι το χημικό στοιχείο με βάση το οποίο δομούνται όλες οι οργανικές ενώσεις
και συνεπώς όλα τα βιολογικά μακρομόρια.
Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η πορεία του άνθρακα σε ένα οικοσύστημα στο οποίο
ζουν οι εξής οργανισμοί: φίδια, ποώδη φυτά, ποντίκια, μύκητες και βακτήρια.
60
Biology.gr
Να γράψετε τα ονόματα των οργανισμών που αντιστοιχούν στις θέσεις 1, 2, 3, 4 (μονάδες

4) και τη θέση τους στην τροφική αλυσίδα που σχηματίζεται (μονάδες 4), καθώς και τα ο-
νόματα των διαδικασιών α, β (μονάδες 6) και την ονομασία της χημικής ένωσης στις θέσεις
Γ (μονάδες 2).
Με ποιες ενέργειες ο άνθρωπος παρεμβαίνει στον κύκλο του άνθρακα; (μονάδες 9).
2008
(Μονάδες 25)
61
Biology.gr
Θέμα 1ο
1α, 2β, 3β,4β, 5δ.
Θέμα 2ο
1.
«Η ενεργοποίηση ....(σελ 41)... αλλεργία. Οι αλλεργίες έχουν ως αποτέλεσμα ....(σελ 41
-42)....αλλεργιογόνο.»
2.
«Η ικανότητα του οργανισμού ...(σελ 9)... στο αίμα.»
3.
«Έχει υπολογιστεί ...(σελ 77)... αποικοδομούνται.»
4.
«Στους αποικοδομητές ....(σελ 71).... φυτικούς οργανισμούς (πχ. Κύκλος Ν, μετατροπή
οργανικού αζώτου σε αμμωνία και σε νιτρικό που απορροφούνται από τα φυτά).»
Θέμα 3ï
1.
«Ως αντιγόνο μπορεί ...(σελ 34)... ή ζώα κ.α.»
2.
«Το ανοσοβιολογικό σύστημα αποτελείται ...(σελ 34)...απόκριση.»
3.
«Η σύνδεση αντιγόνου. ...(σελ 36)...καταστροφή. Εξαιτίας της σύνδεσης ...(σελ 35)...
αντιγόνο.»
Θέμα 4ïο
1. Ποώδη φυτά. .
2. Ποντίκια.
3. Μύκητες ή Βακτήρια.
Ποώδη φυτά: παραγωγός.

Ποντίκια: καταναλωτές α΄ τάξης.
Φίδια: καταναλωτές β΄ τάξης.
62
Biology.gr
Μύκητες ή Βακτήρια: Αποικοδομητές.
α: φωτοσύνθεση.
β: κυτταρική αναπνοή.
Γ: διοξείδιο του άνθρακα.
Σελ 85:. «Παρέμβαση στο κύκλο του άνθρακα. Με τη βιομηχανική .... πλανήτη.»
α. χρήση ορυκτών καυσίμων.
β. καταστροφή δασών.
γ. βιομηχανική δραστηριότητα … μη βιοδιασπώμενες ουσίες.
δ. μηχανές εσωτερικής καύσης (μονοξείδιο του άνθρακα- υδρογονάνθρακες).
 Τα θέματα χαρακτηρίζονται απλά. Δεν απαιτούσαν μεγάλη ανάπτυξη.
 Μπορούμε να πούμε ότι ενώ τα θέματα κάλυπταν ευρύ φάσμα ύλης υπήρχε περιορισμέ-
νη διαβάθμιση δυσκολίας.
 Οι ερωτήσεις κλειστού τύπου κάλυπταν το 41% των μονάδων (Θέμα 1ο, όπως και το
μεγαλύτερο μέρος του 4ου θέματος).
 Δεν υπήρχαν συνδυαστικές ερωτήσεις.
 Υπήρχαν θέματα οριοθετημένης σύντομης ανάπτυξης με αυτούσιες παραγράφους σχο-
λικού (Θέμα 2, 3, 4.2)
 Δεν υπήρχαν διαγράμματα ή ασκήσεις (υπολογιστικές). Εύκολα ένας διαβασμένος μα-
θητής θα έγραφε άριστα (20).
 Ένας καλός μαθητής θα μπορούσε να ολοκληρώσει την απάντηση των θεμάτων σε διά-
στημα μικρότερο των 2 ωρών.
 Τα θέματα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν πολύ εύκολα (ίδιας περίπου ευκολίας με
τα θέματα του 2000 και 2003).
63
Biology.gr
64
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΊΑΣ
2009
Θέμα 1ο
Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προ-
τάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία
συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση.
1. Η παθητική ανοσία αποκτάται
a. με τον θηλασμό
b. με τον εμβολιασμό
c. με προηγούμενη μόλυνση
d. με αντιβιοτικά
9Μονάδες 5)
2. Η ερημοποίηση ενός χερσαίου οικοσυστήματος μπορεί να προκληθεί από
a. την όξινη βροχή
b. τον ευτροφισμό
c. την ηχορύπανση
2009
d. τη φωτοσύνθεση
(Μονάδες 5)
3. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλείται από τη συγκέντρωση στην ατμό-
σφαιρα των
a. μονοξειδίου του άνθρακα και υδρογόνου
b. μονοξειδίου του άνθρακα και οξειδίων του αζώτου
c. διοξειδίου του άνθρακα και υδρατμών
d. διοξειδίου του θείου και οξυγόνου
(Μονάδες 5)
4. Τα αυτοαντισώματα καταστρέφουν
a. μόνο τους ιούς
b. τα αλλεργιογόνα
c. τα δερματόφυτα
d. τα κύτταρα ή τα συστατικά του ίδιου του οργανισμού
(Μονάδες 5)
5. Η απομάκρυνση του νερού από τα στόματα των φύλλων ονομάζεται

a. κυτταρική αναπνοή
b. διαπνοή
c. φωτοσύνθεση
d. αποικοδόμηση
(Μονάδες 5)
65
Biology.gr
Θέμα 2ο
1. Να περιγράψετε πώς ο βλεννογόνος της αναπνευστικής οδού συνιστά αποτελε-
σματικό φραγμό στην είσοδο των μικροβίων στον ανθρώπινο οργανισμό.
(Μονάδες 8)
2. Ποιος είναι ο ρόλος των αποικοδομητών στον κύκλο του αζώτου;

(Μονάδες 5)
3. Σε ποια κατηγορία ανήκει ο ιός HIV; (μονάδες 2) Να περιγράψετε τη δομή του
ιού HIV. (μονάδες 7) Ποιες κατηγορίες ανθρώπινων κυττάρων προσβάλλει ο ιός
HIV; (μονάδες 3)
(Μονάδες 12}
Θέμα 3ο
Α. Όταν το όζον βρίσκεται στα ανώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας, σχηματίζει στι-
βάδα που διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση της ζωής.
1. Ποιος είναι ο ρόλος του όζοντος στη στιβάδα αυτή;
2009
(Μονάδες 2)
2. Ποια είναι η αιτία της εξασθένισης της στιβάδας του όζοντος;

(Μονάδες 2)
3. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της εξασθένησής της στους ζωντανούς οργανισμούς;

(Μονάδες 8)
Β. Το όζον στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας αποτελεί δευτερογενή ρύπο

του φωτοχημικού νέφους.
Ποιον άλλο δευτερογενή ρύπο γνωρίζετε; (μονάδα 1)
Πώς παράγονται οι δευτερογενείς ρύποι; (μονάδες 4)
Ποιες είναι οι επιπτώσεις τους στην υγεία του ανθρώπου; (μονάδες 8)
(Μονάδες 13)
Θέμα 4ο
Ένας άνθρωπος μολύνεται από ένα είδος παθογόνου βακτηρίου, το οποίο παράγει
μια τοξίνη και του προκαλεί ασθένεια.
α. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι τοξίνες και πως απειλούν την υγεία του α-
σθενούς;
(Μονάδες 8)
66
Biology.gr
β. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να ικανοποιεί μία ασθένεια για να θεωρηθεί λοιμώ-

δης;
(Μονάδες 9)
γ. Για την αντιμετώπιση του παθογόνου βακτηρίου χορηγήθηκε στον ασθενή αντι-
βιοτικό. Με ποιους μηχανισμούς δρουν τα αντιβιοτικά;
(Μονάδες 8)
2009
67
Biology.gr
ΘΕΜΑ 1ο
1α, 2α, 3γ, 4δ, 5β.
ΘΕΜΑ 2ο
1.
«Οι βλεννογόνοι του σώματος… σελ. 32 … απομακρύνονται από την αναπνευστική
οδό» .
2.
«Όμως τόσο τα φυτά… σελ. 86 …στην παραγωγή αμμωνίας».
Σημείωση. Η αναφορά στην δράση των νιτροποιητικών βακτηρίων δεν αποτελεί λάθος απάντηση και
συμβάλλει στην σφαιρικότερη προσέγγιση του θέματος.
3.
«Ο HIV ανήκει στους ρετροϊούς… σελ. 47 …ιός RNA».
«Το γενετικό υλικό του ιού αυτού περιλαμβάνει … σελ 20… πρότυπο RNA». «Το γενε-
τικό υλικό του ιού καθώς … σελ 47… έλυτρο».
«Ο ιός προσβάλλει… σελ. 47 … επιφάνειά τους».
ΘΕΜΑ 3ο
Α .
1.
«….σχηματίζει μία στιβάδα που διαδραματίζει … σελ. 105 … μέρος της υπεριώδους
ακτινοβολίας».
2.
Αιτία: «…αιτία για την εξασθένηση…. σελ. 106 …στα σπρέι».
Επιπτώσεις: «Εξαιτίας της ελάττωσης του όζοντος… σελ. 106 …. μεγαλύτερη…» και «Η
ακτινοβολία αυτή έχει… σελ. 105 …καρκίνο του δέρματος».
Β.
Το νιτρικό υπεροξυακετύλιο (ΡΑΝ)
«το νέφος του Λος Άτζελες … προκαλείται από την αντίδραση μιας σειράς … σελ. 105 …
υδρογονάνθρακες. Στα προϊόντα της αντίδρασής τους… σελ 105 …(ΡΑΝ)»
«Από τους δευτερογενείς ρύπους… σελ 105 …ερεθίζει τα μάτια»
Σημείωση. Όσον αφορά τις συνέπειες του όζοντος, ως ρύπου, στην υγεία του ανθρώπου, κρίνε-
ται απαραίτητη για την ολοκλήρωση της απάντησης, η παράθεση των συνεπειών στην υγεία του αν-
θρώπου από τα οξείδια του αζώτου χωρίς όμως την προσθήκη του εμφυσήματος.
ΘΕΜΑ 4o
α.
68
Biology.gr
«πολλά βακτήρια … σελ. 23 …ανάλογα με τη φύση τους, συγκεκριμένα όργανα».
β.
«Μια ασθένεια για … σελ. 23 …εκ νέου από αυτά».
γ.
«Τα αντιβιοτικά δρουν… σελ. 25 …πλασματικής μεμβράνης».
 Τα θέματα χαρακτηρίζονται ως σαφή και πολύ εύκολα.
 Η διαβάθμιση δυσκολίας των θεμάτων καθώς και η ανάδειξη της κριτικής σκέψης απου-
σίαζαν, παρόλο που αποτελούν αναγκαία στοιχεία για την αποτελεσματική αξιολόγηση
των μαθητών (επιλογή του καλού από τον άριστο).
 Με τα θέματα αυτά αξιολογείται κυρίαρχα η ικανότητα απομνημόνευσης, σε βάρος της
κριτικής και συνδυαστικής ικανότητας.
 Θέματα χωρίς διαγράμματα, χωρίς ασκήσεις και με μικρή διασπορά (29% 1α, 26% 1β,
35% 2δ)
69
Biology.gr
70
Biology.gr

ΒΙΟΛΟΓΊΑΣ
ΔΕΥΤΕΡΑ 17 MAΪΟΥ 2010
ΘΕΜΑ Α
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις
Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία συμπληρώ-
νει σωστά την ημιτελή πρόταση.
1. Η πενικιλίνη παράγεται από
a. βακτήριο
b. μύκητα
c. πρωτόζωο
d. ιό
(Μονάδες 5)
2. Το τοξόπλασμα είναι
a. βακτήριο
b. δερματόφυτο
c. πρωτόζωο
d. ιός
(Μονάδες 5)
3. Μικροοργανισμοί του εδάφους που τρέφονται με νεκρή οργανική ύλη είναι οι
a. παραγωγοί
b. καταναλωτές πρώτης τάξης
c. αποικοδομητές
d. αυτότροφοι οργανισμοί
(Μονάδες 5)
4. Τα βακτήρια διαθέτουν
a. έλυτρο
2010
b. ψευδοπόδια
c. πυρήνα
d. κυτταρικό τοίχωμα
(Μονάδες 5)
5. Η παθητική ανοσία αποκτάται με

a. ορό αντισωμάτων
b. αντιβιοτικό
c. εμβόλιο
d. προπερδίνη
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ Β
Β1 Ποια χαρακτηριστικά παραδείγματα αποδεικνύουν πως τα μεσογειακά οικοσυστήματα
μπορούν να επανακάμψουν μετά από πυρκαγιά, σε χρονικό διάστημα λιγότερο από δέκα
χρόνια.
Μονάδες 6
71
Biology.gr
Β2 Οι μύκητες αναπαράγονται και με εκβλάστηση. Να περιγράψετε αυτή τη διαδικασία.

Μονάδες 5
Β3 Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε γράμμα τον
αριθμό της Στήλης ΙΙ, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Δύο στοιχεία της Στήλης ΙΙ πε-
ρισσεύουν.
ΣΤΗΛΗ Ι ΣΤΗΛΗ ΙΙ
α. Διοξείδιο του άνθρακα 1. Φωτοχημικό νέφος
β. Χλωροφθοράνθρακες 2. Βιοσυσσώρευση
γ. Νιτρικά και φωσφορικά άλατα 3. Ευτροφισμός
δ. Μονοξείδιο του άνθρακα και το νιτρικό 4. Αποψίλωση
5. Φαινόμενο θερμοκηπίου
6. Εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος
(Μονάδες 8)
Β4 Να εξηγήσετε τα δύο χαρακτηριστικά που διαθέτουν οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας που

τους κάνουν να ξεχωρίζουν από τους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας.
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ Γ
Γ1 Να εξηγήσετε πώς η αμειψισπορά αποτελεί οικολογικό τρόπο εμπλουτισμού του εδά-
φους με άζωτο.
2010
(Μονάδες 8)
Γ2 Τι ονομάζεται διαπνοή και ποιος είναι ο ρόλος της;

(Μονάδες 8)
Γ3 Αν το δέρμα ενός ανθρώπου τραυματιστεί από ένα αιχμηρό αντικείμενο και κάποιοι πα-
θογόνοι μικροοργανισμοί καταφέρουν να εισβάλουν στον οργανισμό του ανθρώπου από το
τραύμα, εκδηλώνεται στη συγκεκριμένη περιοχή φλεγμονή. Στη φλεγμονή μεταξύ των
άλλων προκαλείται τοπικό οίδημα και σχηματίζονται ινώδες και πύον. Να εξηγήσετε γιατί
σχηματίζεται το ινώδες (μονάδες 3), πώς δρα το πλάσμα στη συγκεκριμένη περιοχή
(μονάδες 3) και από τι σχηματίζεται το πύον (μονάδες 3).
(Μονάδες 9)
ΘΕΜΑ Δ
Σε μια βραχονησίδα του Αιγαίου υπάρχουν πολλά θαμνώδη φυτά. Την άνοιξη τα φυτά ανθί-
ζουν και εμφανίζονται κίτρινα λουλούδια. Την ίδια εποχή εμφανίζονται και πεταλούδες που
τρέφονται από τα λουλούδια. Στην βραχονησίδα ζουν και εντομοφάγα πτηνά που τρέφονται
72
Biology.gr
με πεταλούδες. Ο πληθυσμός των πεταλούδων εμφανίζει πολύ περισσότερα κίτρινα άτομα

και λιγότερα ιώδη (μωβ) άτομα.
Δ1 Να διατυπώσετε την έννοια του είδους, όσον αφορά τους φυτικούς και ζωικούς οργανι-
σμούς που αναφέρονται στο οικοσύστημα της βραχονησίδας.
(Μονάδες 7)
Δ2 Να εξηγήσετε γιατί οι κίτρινες πεταλούδες είναι πολύ περισσότερες από τις ιώδεις (μωβ)
πεταλούδες.
(Μονάδες 8)
Δ3 Να εξηγήσετε πώς θα δράσει η φυσική επιλογή στη σύσταση του πληθυσμού των πετα-
λούδων ως προς το χρωματισμό τους, εάν παρατηρηθεί μεταβολή του χρώματος των λου-
λουδιών από κίτρινο σε ιώδες (μωβ).
(Μονάδες 10)
2010
73
Biology.gr
ΘΕΜΑ Α
Α1β, Α2γ, Α3γ, Α4δ, Α5α.
ΘΕΜΑ Β
Β1:
Σελ. 101: «τα μεσογειακά οικοσυστήματα μπορούν να επανακάμψουν …. που δια-
σκορπίστηκαν λόγω της φωτιάς.»
Β2:
Σελ. 13: «Πολλοί από αυτούς αναπαράγονται … και ζει πλέον ως αυτοτελής οργανι-
σμός»
Β3:
α5 , β6 , γ3 , δ1
Β4:
Σελ. 34: «οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας διαθέτουν δύο χαρακτηριστικά … σ’ αυτά να
αντιδρά γρηγορότερα.»
ΘΕΜΑ Γ
Γ1:
Σελ. 88: «οι δύο πιο οικολογικοί τρόποι … να εμπλουτίζεται με άζωτο και να μην εξα-
σθενεί»
Σελ. 86: «Σημαντικότερα αζωτοδεσμευτικά βακτήρια … τα οποία μπορούν να απορρο-
φηθούν από τα ψυχανθή»
Με την αποικοδόμηση της νεκρής οργανικής ύλης των ψυχανθών έχουμε εμπλουτι-
σμό του εδάφους με νιτρικά ιόντα.
Γ2:
Σελ. 88: «Διαπνοή είναι η απομάκρυνση του νερού μέσω των στομάτων, των πόρων
δηλαδή της επιδερμίδας των φύλλων. Το νερό του εδάφους, που είναι πλούσιο σε θρεπτικά
στοιχεία, απορροφάται … που εισέρχονται στις τροφικές αλυσίδες των οικοσυστημάτων με
πύλη εισόδου τα φυτά.»
Γ3:
Σελ. 33: «Το αίμα στην περιοχή του τραύματος θα πήξει … και εμποδίζει την είσοδο
άλλων μικροοργανισμών.»
Σελ. 33: «Το πλάσμα περιέχει αντιμικροβιακές ουσίες … τη διαδικασία της φαγοκυττά-
ρωσης.»
Σελ. 33: «Στο πεδίο της μάχης …. ένα παχύρρευστο κιτρινωπό υγρό το πύον.»
ΘΕΜΑ Δ
74
Biology.gr
Δ1:
Γνωρίζουμε ότι οι πεταλούδες (έντομα) αναπαράγονται αμφιγονικά. Επίσης επειδή α-
ναφέρεται στην εκφώνηση ότι τρέφονται από τα λουλούδια είναι πιθανό να πρόκειται για
εντομογαμή φυτά που αναπαράγονται αμφιγονικά με τη βοήθεια των εντόμων. Επειδή οι
οργανισμοί που αναφέρονται στο οικοσύστημα είναι αμφιγονικά αναπαραγόμενοι εφαρμό-
ζεται το μειξιολογικό κριτήριο.
Σελ. 121: «Το είδος περιλαμβάνει το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών … και να
αποκτήσουν γόνιμους απογόνους.» «Για το λόγο αυτό το είδος αποτελεί τη θεμελιώδη μο-
νάδα ταξινόμησης».
Στην περίπτωση που κάποια φυτά αναπαράγονται μονογονικά θα πρέπει να εφαρμο-
στεί το τυπολογικό κριτήριο.
Σελ. 122: « …δηλαδή το κριτήριο της ομοιότητας… ομαδοποιούνται στο ίδιο είδος.»
Δ2:
Σελ. 130: Η εξήγηση του φαινομένου βρίσκεται στη δράση της φυσικής επιλογής. Οι
κίτρινες πεταλούδες είναι πολύ περισσότερες από τις ιώδεις (μωβ) επειδή την άνοιξη τα
φυτά είναι κίτρινα. Οι κίτρινες πεταλούδες έχουν προσαρμοστικό πλεονέκτημα αφού δεν
διακρίνονται από τα εντομοφάγα πτηνά. Για το λόγο αυτό επικράτησαν στους τοπικούς
πληθυσμούς της πεταλούδας, αφού είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης και μεταβίβα-
σης του χαρακτηριστικού τους κίτρινου χρώματος στις επόμενες γενεές από ότι οι μωβ. Οι
μώβ διακρίνονταν από τα εντομοφάγα πτηνά πολύ περισσότερο, άρα άρχισαν να κατανα-
λώνονται και οδηγήθηκαν σε μείωση του πληθυσμού τους.
Δ3:
Σελ. 126, 130: Σύμφωνα με την θεωρία της φυσικής επιλογής οι οργανισμοί που είναι
περισσότερο προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους επιβιώνουν και αναπαράγονται περισ-
σότερο από τους λιγότερο προσαρμοσμένους.
Άρα αν παρατηρηθεί μεταβολή του χρώματος των λουλουδιών από κίτρινο σε ιώδες
(μωβ) τότε η δράση της φυσικής επιλογής θα αντιστραφεί. Το προσαρμοστικό πλεονέκτημα
θα το έχουν πλέον οι μωβ πεταλούδες, που ήταν περισσότερο δυσδιάκριτες από τα εντομο-
φάγα πουλιά επάνω στα μωβ λουλούδια. Έτσι βαθμιαία οι μωβ πεταλούδες άρχισαν να επι-
κρατούν αριθμητικά καθώς επιβίωναν περισσότερο και μεταβίβαζαν με μεγαλύτερη συχνό-
τητα το μωβ χρωματισμό τους στις επόμενες γενεές από ότι οι κίτρινες στις οποίες ο πλη-
θυσμός τους άρχισε να μειώνεται από τα εντομοφάγα πτηνά διότι ήταν πιο ευδιάκριτες επά-
νω στα μωβ λουλούδια.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σύμφωνα με τον μηχανισμό με τον
οποίο λειτουργεί η εξέλιξη οι πεταλούδες δεν ανταποκρίθηκαν στην μεταβολή του περιβάλ-
λοντος (αλλαγή του χρώματος των λουλουδιών) αναπτύσσοντας ένα γνώρισμα που δεν
υπήρχε προηγουμένως. Απλώς η φυσική επιλογή έδρασε ευνοώντας από τα υπάρχοντα
κληρονομήσιμα χαρακτηριστικά εκείνο που προσέδιδε μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης
στον φορέα του (κίτρινες πεταλούδες όταν τα λουλούδια ήταν κίτρινα, μωβ πεταλούδες
όταν τα λουλούδια γίνανε μωβ).
75
Biology.gr
 Τα θέματα κάλυπταν ευρύ φάσμα της διδακτέας ύλης, χωρίς διαγράμματα και χωρίς α-
σκήσεις.
 Χαρακτηρίζονται από την αυξημένη αναζήτηση της κριτικής και συνδυαστικής ικανότητας
των μαθητών σε σχέση με προηγούμενα χρόνια. (θέμα Δ)
 Δεν είχαν ουσιώδη προβλήματα διατυπώσεων. Στο θέμα Δ1 οι μαθητές δεν γνώριζαν αν
τα συγκεκριμένα φυτά αναπαράγονται μονογονικά ή αμφιγονικά και έπρεπε να κάνουν
διερεύνηση.
 Ήταν θέματα διαβαθμισμένης δυσκολίας. Ένας μαθητής έπαιρνε τη βάση και το 15 πο-
λύ εύκολα, ενώ το άριστα δύσκολα εφόσον απαιτούσαν ουσιαστική κατανόηση και γνώ-
ση της εξεταζόμενης ύλης
76
Biology.gr
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)
ΣΑΒΒΑΤΟ 14 MAΪΟΥ 2011
ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΘΕΜΑ Α
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό κάθε μίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις
Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώ-
Α1. Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από
α. φυτά.
β. βακτήρια.
γ. πρωτόζωα.
δ. ιούς.
(Μονάδες 5)
Α2. Από νηματοειδείς δομές (υφές) αποτελούνται
α. τα βακτήρια.
β. τα πρωτόζωα.
γ. οι μύκητες.
δ. οι ιοί.
(Μονάδες 5)
Α3. Η τρύπα του όζοντος οφείλεται κυρίως
α. στο διοξείδιο του άνθρακα.
β. στο οξυγόνο.
γ. στα οξείδια του αζώτου.
δ. στους χλωροφθοράνθρακες.
(Μονάδες 5)
Α4. Δευτερογενές λεμφικό όργανο είναι ο
α. σπλήνας.
β. θύμος αδένας.
γ. μυελός των οστών.
δ. πνεύμονας.
(Μονάδες 5)
Α5. Μόλυνση ονομάζεται η
α. παραγωγή διαφόρων ουσιών από τους παθογόνους μικροοργανισμούς.
2011
β. εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός ενός παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν
οργανισμό.
γ. είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν οργανισμό.
δ. εκδήλωση των συμπτωμάτων μίας ασθένειας.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ Β
Β1. Πώς μπορεί να εξηγηθεί με βάση τη θεωρία της φυσικής επιλογής η επικράτηση του
χαρακτηριστικού «ψηλός λαιμός» στις καμηλοπαρδάλεις;
(Μονάδες 8)
77
Biology.gr
Β2. Ποια είναι τα δύο κριτήρια κατάταξης των οργανισμών σε είδη και σε ποιες περιπτώσεις
εφαρμόζεται το κάθε ένα από αυτά;
(Μονάδες 6)
Β3. Τι είναι η λυσοζύμη, πού εντοπίζεται και ποια είναι η δράση της;
(Μονάδες 5)
Β4. Να εξηγήσετε τις διεργασίες που οδηγούν στην πτώση του pH της βροχής κάτω από 5.
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ Γ
Σε ένα οικοσύστημα υπάρχουν 5 (πέντε) πεύκα, που φιλοξενούν συνολικά 10.000 (δέκα
χιλιάδες) κάμπιες, σε κάθε μία από τις οποίες παρασιτούν 500 (πεντακόσια) πρωτόζωα.
Γ1. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμού του παραπάνω οικοσυστήματος
(μονάδες 2). Nα εξηγήσετε τη μορφή της τροφικής πυραμίδας πληθυσμού του παραπάνω
οικοσυστήματος (μονάδες 5).
(Μονάδες 7)
Γ2. Στο παραπάνω οικοσύστημα η ενέργεια που περιέχεται στο τροφικό επίπεδο των κα-
μπιών είναι 50.000 (πενήντα χιλιάδες) KJ. Να υπολογίσετε την ενέργεια των άλλων τροφι-
κών επιπέδων (μονάδες 2). Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα ενέργειας (μονάδες 2).
Να εξηγήσετε τους λόγους που καθορίζουν τη μορφή αυτής της τροφικής πυραμίδας
(μονάδες 6).
(Μονάδες 10)
Γ3. Έστω ένα άτομο αζώτου (Ν), το οποίο μπορεί να εντοπιστεί οπουδήποτε βρεθεί
(επειδή π.χ. είναι ραδιενεργό). Αυτό το άτομο αζώτου εντοπίζεται σε κάποιο νιτρικό ιόν
(ΝO3−) που βρίσκεται στο έδαφος. Να περιγράψετε τις πιθανές πορείες του ατόμου αυτού
από τη στιγμή που προσλαμβάνεται από ένα φυτό έως ότου ξαναβρεθεί στο έδαφος, πάλι
ως νιτρικό ιόν (ΝO3−).
(Μονάδες 8)
2011
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Να περιγράψετε το δεύτερο στάδιο της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.
(Μονάδες 9)
Δ2. Να εξηγήσετε πώς τα μακροφάγα συμμετέχουν στην άμυνα του ανθρώπινου οργανι-
σμού.
(Μονάδες 6)
Δ3. Μετά την είσοδο κάποιου είδους αντιγόνου σε έναν άνθρωπο, δεν παρουσιάζονται συ-
μπτώματα ασθένειας. Η καμπύλη α στο παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συ-
γκέντρωσης των αντιγόνων, ενώ η καμπύλη β τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισω-
μάτων που δημιουργήθηκαν για το συγκεκριμένο αντιγόνο στον οργανισμό του ανθρώπου.
78
Biology.gr
Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης με βάση τις καμπύλες του παραπά-
νω διαγράμματος.
(Μονάδες 10)
2011
79
Biology.gr
ΘΕΜΑ Α
Α1. β, Α2. γ, Α3. δ, Α4. α, Α5. γ.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Σελ. 126: Σύμφωνα με τον Κάρολο Δαρβίνο φυσική επιλογή ονομάστηκε «η διαδικασία
με την οποία … από τους λιγότερο προσαρμοσμένους»
Σελ. 131 πίνακας: «Θεωρία του Δαρβίνου. Στο φυλογενετικό δέντρο των καμηλοπαρδά-
λεων, … και αποτέλεσε χαρακτηριστικό του είδους τους».
Σημείωση: για την απάντηση μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στοιχεία των σελίδων
125 και 126 του Σχολ. Βιβλίου.
Β2.
Σελ. 121-122: τα δύο κριτήρια κατάταξης των οργανισμών σε είδη είναι:
α) το μειξιολογικό κριτήριο του είδους, σύμφωνα με το οποίο «Το είδος περιλαμβάνει …
σελ. 121… γόνιμους απογόνους».
β) το τυπολογικό κριτήριο του είδους, «δηλαδή το κριτήριο …σελ. 122… το ίδιο είδος».
Το μειξιολογικό κριτήριο εφαρμόζεται για οργανισμούς που αναπαράγονται μεταξύ
τους, με την επαφή με άτομα διαφορετικού φύλου (αμφιγονικά).
Το τυπολογικό κριτήριο εφαρμόζεται για οργανισμούς που αναπαράγονται με μονογονί-
α (κυτταρική διαίρεση) π.χ. στη περίπτωση μονοκύτταρων οργανισμών όπως της αμοιβά-
δας.
Β3.
Σελ. 31-32:
Η λυσοζύμη είναι «ένζυμο που διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων» δηλαδή
«έχει βακτηριοκτόνο δράση».
Εντοπίζεται στον ιδρώτα (δέρμα), στο σάλιο (βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας)
και στα δάκρυα (βλεννογόνο του επιπεφυκότα).
Η δράση: Περιλαμβάνεται στους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας (εξωτερικοί αμυντικοί
μηχανισμοί) που παρεμποδίζουν την είσοδο των μικροοργανισμών στον οργανισμό μας
«και προστατεύει το βλεννογόνο του επιπεφυκότα και της στοματικής κοιλότητας αντίστοι-
χα».
Β4.
Σελ. 107: «H ηφαιστειακή δραστηριότητα ... μπορεί να πέσει αρκετά κάτω από το 5».
80
Biology.gr
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Αφού τα πρωτόζωα παρασιτούν στις κάμπιες και οι κάμπιες τρέφονται από τα πεύκα, η
τροφική αλυσίδα θα είναι: Πεύκα → Κάμπιες → Πρωτόζωα.
Σελ 76:
«Μία τροφική πυραμίδα αποτελείται από τροφικά επίπεδα (επάλληλα ορθογώνια)…
όπου το 1ο τροφικό επίπεδο βρίσκεται στη βάση της πυραμίδας και είναι αυτό των παρα-
γωγών», δηλαδή των πεύκων, «Το δεύτερο ... πρώτης τάξης (κάμπιες) «το τρίτο … δεύτε-
ρης τάξης» (πρωτόζωα).
Πληθυσμός πεύκων: 5 άτομα

Πληθυσμός καμπιών: 10.000 άτομα
Πληθυσμός πρωτοζώων: 500 x 10.000 = 5.000.000 άτομα
Πυραμίδα Πληθυσμού
Πρωτόζωα 5.000.000 άτομα
Κάμπιες 10.000 άτομα
Πεύκα 5 άτομα
Σελ 76:
Η τροφική πυραμίδα πληθυσμού χαρακτηρίζεται ανεστραμμένη, καθώς ο πληθυσμός σε
κάθε επόμενο επίπεδο είναι μεγαλύτερος από τον πληθυσμό του προηγούμενου τροφικού
επιπέδου. Αυτό παρατηρείται επειδή υπάρχουν παρασιτικές σχέσεις.
(Στις παρασιτικές τροφικές σχέσεις το μέγεθος των οργανισμών του επόμενου τροφικού
επιπέδου είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με το μέγεθος των οργανισμών του προηγούμε-
νου, με αποτέλεσμα αν και συνολικά έχουν μικρότερη βιομάζα να έχουν μεγαλύτερους πλη-
θυσμούς).
Γ2.
Σελ 77: «Έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 10% περίπου της ενέργειας ενός τροφικού επιπέ-
δου περνάει στο επόμενο τροφικό επίπεδο καθώς το 90% της ενέργειας χάνεται».
Σύμφωνα με αυτό, στο επίπεδο των πρωτοζώων είναι δεσμευμένη ενέργεια ίση με
(10/100 * 50.000 =5.000KJ ) και στο επίπεδο των πεύκων ίση με (10 * 50.000 =500.000KJ).
Πυραμίδα Ενέργειας
Πρωτόζωα 5.000KJ
Κάμπιες 50.000KJ
Πεύκα 500.000KJ
()
81
Biology.gr
Σελ. 77: Οι λόγοι που καθορίζουν τη μορφή της πυραμίδας είναι: «ότι μόνο το 10% πε-
ρίπου της ενέργειας ενός τροφικού επιπέδου περνάει στο επόμενο τροφικό επίπεδο καθώς
το 90% της ενέργειας χάνεται … Ένα μέρος της χημικής ενέργειας … αποικοδομούνται»
Γ3.
Σελ. 86: «Τα φυτά χρησιμοποιούν τα νιτρικά ιόντα … μετατρέπεται τελικά σε νιτρικά
ιόντα».
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Σελ. 37-39: «Στάδιο 2ο α. Ενεργοποίηση των Β-λεμφοκυττάρων ... σε πιθανή επόμενη
επαφή με το ίδιο αντιγόνο».
Δ2.
Τα μακροφάγα είναι φαγοκύτταρα και συμμετέχουν στους μηχανισμούς μη ειδικής
άμυνας που αντιμετωπίζουν τους μικροοργανισμούς μετά την είσοδό τους στον ανθρώπινο
οργανισμό (εσωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί).
Σελ 33: θα πρέπει να σημειώσουμε ότι «Με φαγοκυττάρωση αντιμετωπίζονται και ορι-
σμένοι ιοί» και
Σελ 34: «Ο πυρετός ενισχύει τη δράση των φαγοκυττάρων».
Σελ. 32-33: «Τα φαγοκύτταρα ενεργοποιούνται ... των ειδικών μηχανισμών άμυνας».
Σελ. 33: Η ενεργοποίηση των φαγοκυττάρων γίνεται από αντιμικροβιακές ουσίες του
πλάσματος. Επίσης κατά τη φλεγμονή χημικές ουσίες που απελευθερώνονται είτε από τα
τραυματισμένα κύτταρα είτε από τους μικροοργανισμούς προσελκύουν φαγοκύτταρα.
Σελ. 37: «Τα κύτταρα αυτά ... είναι τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα». Αυτό γίνεται κατά το
1ο στάδιο της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.
Σελ. 36: Επίσης «Η σύνδεση αντιγόνου-αντισώματος έχει ως αποτέλεσμα: 3. την ανα-
γνώριση του μικροοργανισμού από τα μακροφάγα με σκοπό την ολοκληρωτική του κατα-
στροφή».
Δ3.
Παρατηρώντας το διάγραμμα διαπιστώνουμε ότι:
• Η συγκέντρωση του αντιγόνου (καμπύλη α) μετά την είσοδο του στον οργανισμό
(χρονική στιγμή 0) παραμένει σταθερή (δεν αυξάνεται) μέχρι την 4η μέρα, μετά αρχίζει να
μειώνεται και τελικά την 11η μέρα μηδενίζεται.
• Η παραγωγή των αντισωμάτων (καμπύλη β) ξεκινά την 4η με 5η μέρα μετά από την
είσοδο του αντιγόνου, στην αρχή αυξάνεται με μικρό ρυθμό μέχρι την 11η μέρα, στην συνέ-
χεια έχουμε έντονη αύξηση μέχρι την 12η μέρα (μέγιστο καμπύλης β) οπότε και η συγκέ-
ντρωση των αντισωμάτων αρχίζει να μειώνεται προοδευτικά μέχρι την 20η μέρα και τελικά
σταθεροποιείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
• Συγκρίνοντας τις δυο καμπύλες βλέπουμε ότι όταν ξεκινά (4η με 5η μέρα) η παραγω-
γή των αντισωμάτων αρχίζουν να μειώνονται τα αντιγόνα. Η παραγωγή των αντισωμάτων
σταματά, όταν το αντιγόνο έχει εξουδετερωθεί πλήρως (12η μέρα - μέγιστο καμπύλης β).
82
Biology.gr
Γνωρίζουμε ότι:
Σελ. 37: «Η αντίδραση του ανοσοβιολογικού μας … δευτερογενή. Η πρωτογενής … με
ένα αντιγόνο».
Σελ. 40: «Η δευτερογενής… ξεκινά αμέσως η έκκριση αντισωμάτων»
Σελ. 40: το εμβόλιο «περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς …δεν εμ-
φανίζει συνήθως τα συμπτώματα της ασθένειας».
Με βάση τα παραπάνω το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που απεικονίζεται στο

διάγραμμα που δίνεται είναι πρωτογενής γιατί η παραγωγή των αντισωμάτων δεν ξεκινά
αμέσως, αλλά μετά από μερικές ημέρες δηλαδή ο οργανισμός έρχεται για πρώτη φορά σε
επαφή με το αντιγόνο.
Η απουσία των συμπτωμάτων σε συνδυασμό με τη μορφή της καμπύλης α (δεν αυξά-
νεται η συγκέντρωση των αντιγόνων, μετά την είσοδό τους), εξηγείται από το γεγονός, ότι
στο συγκεκριμένο άτομο το αντιγόνο εισήλθε με τη μορφή εμβολίου (τεχνητή ενεργητική
ανοσία).
Σημείωση: Στο ερώτημα Δ3 πέραν του εμβολίου θα μπορούσε να δοθεί και εξήγηση με
είσοδο άλλων αντιγόνων (τοξινών), που δεν πολλαπλασιάζονται και δεν προκαλούν ασθέ-
νεια.
 Θέματα μεγαλύτερης δυσκολίας από τα περσινά.
 Θέματα διαβαθμισμένης δυσκολίας που κάλυπταν ουσιώδη σημεία της ύλης.
 Θέματα που κάλυπταν ευρύ φάσμα της ύλης, μεγάλης ανάπτυξης (έκτασης) που η πλή-
ρη ολοκλήρωση τους κάλυπτε το τρίωρο.
 Μετά από αρκετά χρόνια (2003) δίνεται διάγραμμα και υπάρχει υπολογιστική άσκηση
(πυραμίδες).
 Υπήρχαν συνδυαστικά θέματα Β3, Δ2, και θέματα που αποτελούν επανάληψη της προ-
ηγούμενης χρονιάς (φυσική επιλογή – είδος, κύκλος Ν).
 Στο 4ο θέμα ο υποψήφιος εκτός από την σωστή εξήγηση «με εμβόλιο και πρωτογενή
ανοσολογική απόκριση» θα μπορούσε να παραθέσει και εξήγηση «με αντιγόνο (τοξίνη)
και δευτερογενή ανοσολογική απόκριση», με βάση τις εκφράσεις του σχολικού (δεν
προλαβαίνουν να εμφανιστούν τα συμπτώματα σελ 39 και το διάγραμμα της σελ. 44).
83
Biology.gr
84
Biology.gr

ΤΕΤΑΡΤΗ 23 MAΪΟΥ 2012
ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Το τρυπανόσωμα προκαλεί

α. ελονοσία
β. ασθένεια του ύπνου
γ. δυσεντερία
δ. πνευμονία.
(Μονάδες 5)
Α2. Τα φαγοκύτταρα παράγονται

α. στο νωτιαίο μυελό
β. στο θύμο αδένα
γ. στους λεμφαδένες
δ. στον ερυθρό μυελό των οστών.
(Μονάδες 5)
Α3. Το συμπλήρωμα και η προπερδίνη συμβάλλουν στην καταπολέμηση

α. των ιών
β. των βακτηρίων
γ. των μυκήτων
δ. όλων των παθογόνων μικροοργανισμών.
(Μονάδες 5)
Α4. Τα νιτροποιητικά βακτήρια μετατρέπουν

α. τα νιτρικά ιόντα σε μοριακό άζωτο
β. την αμμωνία σε νιτρικά ιόντα
γ. το ατμοσφαιρικό άζωτο σε νιτρικά ιόντα
δ. τις αζωτούχες οργανικές ενώσεις σε αμμωνία.
(Μονάδες 5)
Α5. Τα δάκρυα περιέχουν

α. λυσοζύμη
β. γαλακτικό οξύ
γ. λιπαρά οξέα
2012
δ. υδροχλωρικό οξύ.
(Μονάδες 5)
85
Biology.gr
ΘΕΜΑ Β
Β1. Σε ποια κατηγορία παθογόνων μικροοργανισμών ανήκει το μικρόβιο που προκαλεί την
πολιομυελίτιδα και ποια κύτταρα του ανθρώπου προσβάλλει (μονάδες 2);
Να εξηγήσετε πώς θα προστατευτεί ο οργανισμός ενός ανθρώπου, ο οποίος έρχεται σε
επαφή με το μικρόβιο της πολιομυελίτιδας, αν κατά το παρελθόν είχε κάνει εμβόλιο για την
ασθένεια αυτή (μονάδες 5).
(Μονάδες 7)
Β2. Να εξηγήσετε ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες συμβάλλουν στη βαθμιαία αύξηση του
διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
(Μονάδες 6)
Β3. Να περιγράψετε τη δομή του ιού της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (HIV).
(Μονάδες 8)
Β4. Ποιες προφυλάξεις συμβάλλουν στον περιορισμό της μετάδοσης της νόσου που προ-
καλείται από τον HIV;
(Μονάδες 4)
ΘΕΜΑ Γ
Σε μια λίμνη ζει ένας πληθυσμός πέστροφας. Μετά από μία βίαιη γεωλογική δραστηριότητα
η λίμνη χωρίστηκε σε δύο μικρότερες, με αποτέλεσμα ο αρχικός πληθυσμός πέστροφας να
χωριστεί σε δύο ομάδες. Η κάθε ομάδα αντιμετώπισε διαφορετικές περιβαλλοντικές πιέσεις,
οι οποίες, μετά την πάροδο μεγάλης χρονικής περιόδου, οδήγησαν στην ανάπτυξη διαφο-
ρετικών χαρακτηριστικών στον καθένα από τους δύο πληθυσμούς.
Γ1. Πώς δικαιολογούνται οι διαφορές των χαρακτηριστικών μεταξύ των δύο πληθυσμών;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας σύμφωνα με τη θεωρία του Δαρβίνου.
(Μονάδες 7)
Γ2. Να δικαιολογήσετε αν η διαδικασία που περιγράφεται παραπάνω μπορεί να οδηγήσει

στο σχηματισμό νέων ειδών.
(Μονάδες 10)
Γ3. Εάν μετά την πάροδο μεγάλης χρονικής περιόδου, στη λίμνη Α ζουν 15 είδη ψαριών,
ενώ στη λίμνη Β μόνο 3 είδη ψαριών, να εξηγήσετε ποιο από τα δύο οικοσυστήματα θα εί-
ναι πιο ισορροπημένο.
(Μονάδες 8)
2012
86
Biology.gr
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Ένα ξενοδοχείο που βρίσκεται σε μια παραποτάμια περιοχή διοχετεύει τα απόβλητα
των αποχετεύσεών του στο ποτάμι, θεωρώντας ότι δεν ρυπαίνει το νερό του ποταμού. Οι
μετρήσεις που έγιναν, τόσο της ποσότητας του οξυγόνου όσο και της ποσότητας των αποι-
κοδομητών στο νερό, απεικονίζονται στην παρακάτω γραφική παράσταση με τις καμπύλες
Α και Β.
Ποια καμπύλη απεικονίζει την ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου και ποια καμπύλη απει-
κονίζει την ποσότητα των αποικοδομητών (μονάδες 2);
Να εξηγήσετε την απάντησή σας (μονάδες 8).
(Μονάδες 10)
Δ2. Τα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης δύο αέριων

ρύπων, του όζοντος και των οξειδίων του αζώτου κατά τη διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου
στο κέντρο της Αθήνας.
Ποια καμπύλη απεικονίζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης του όζοντος και ποια τη μεταβο-
λή της συγκέντρωσης των οξειδίων του αζώτου (μονάδες 2);
Να εξηγήσετε την απάντησή σας (μονάδες 8) .
(Μονάδες 10)
Δ3. Να αναφέρετε ποια προβλήματα υγείας προκαλούν τα οξείδια του αζώτου στον
2012
άνθρωπο.
(Μονάδες 5)
87
Biology.gr
ΘΕΜΑ Α
Α1. β, Α2. δ, Α3. δ, Α4. β, Α5. α
ΘΕΜΑ Β
Β1. Το μικρόβιο που προκαλεί τη πολιομυελίτιδα ανήκει στην κατηγορία των ιών
(ακυτταρικών μη αυτοτελών μορφών ζωής). Ο συγκεκριμένος ιός προσβάλει τα νευρικά
κύτταρα του νωτιαίου μυελού.
Το εμβόλιο (που περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους οργανισμούς ή τμήματα τους) ε-
νεργοποιεί το ανοσοβιολογικό σύστημα για να παραχθούν αντισώματα και κύτταρα μνήμης
(Τ βοηθητικά λεμφοκύτταρα, Τ κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα και Β λεμφοκύτταρα), μέσω
της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όταν θα έρθει ο οργανισμός σε επαφή με το ίδιο μικρόβιο
(μολυνθεί από τον ιό της πολιομυελίτιδας), να ενεργοποιείται η δευτερογενής ανοσοβιολογι-
κή απόκριση. Στην περίπτωση αυτή ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης, ξεκινά αμέσως η
έκκριση αντισωμάτων και έτσι δεν προλαβαίνουν να εμφανιστούν τα συμπτώματα της α-
σθένειας. Το άτομο δεν ασθενεί και πιθανότατα δεν αντιλαμβάνεται ότι μολύνθηκε.
Σημείωση. Ανάλογα με τον χρόνο μόλυνσης μετά τον εμβολιασμό η αντιμετώπιση μπο-
ρεί να γίνει είτε με τα αντισώματα που δημιουργήθηκαν από τη χορήγηση του εμβολίου ή με
τα αντισώματα της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.
Β2. Σελ. 85: «Με τη Βιομηχανική επανάσταση … συνέπειες για το κλίμα του πλανήτη».
Β3. Σελ. 47: «Ο HIV ανήκει στους ρετροϊούς … λιποπρωτεϊνικής φύσης έλυτρο».
Β4. Σελ. 48: «Οι προφυλάξεις που πρέπει να παίρνει ο άνθρωπος για να περιοριστεί η
μετάδοση της νόσου είναι: Ο έλεγχος του αίματος … κατά τη σεξουαλική επαφή».
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. (Σελ. 126 Σελ. 129:)
Οι διαφορές των χαρακτηριστικών των δύο πληθυσµών δικαιολογούνται µε τη δράση
της φυσικής επιλογής. Η μονάδα δράσης της φυσικής επιλογής είναι ο πληθυσμός. Στα
άτοµα του αρχικού πληθυσµού υπήρχε ποικιλοµορφία σε ότι αφορά τα φυσικά χαρακτηρι-
στικά τους.
Όταν χώρισε η λίμνη, οι δύο οµάδες δέχτηκαν διαφορετικές περιβαλλοντικές πιέσεις.
Επειδή οι δύο περιοχές είχαν διαφορετικές συνθήκες και διαφορετικές ευκαιρίες επιβίωσης,
διαφορετικοί οργανισμοί επιλέγησαν από τη φυσική επιλογή ως οι πιο προσαρμοσμένοι στο
συγκεκριμένο περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει γιατί η δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά
και χρονικά προσδιορισµένη. Ετσι είναι δυνατόν ένα χαρακτηριστικό που αποδεικνύεται
προσαρµοστικό στη µία λίµνη να είναι άχρηστο ή δυσµενές στην άλλη.
H φυσική επιλογή έδρασε σε κάθε οµάδα διαφορετικά, επιλέγοντας τους οργανισµούς
που έχουν κληρονοµήσει τα χαρακτηριστικά που τους βοήθησαν να προσαρµοστούν καλύ-
τερα στο συγκεκριμένο περιβάλλον, µε αποτέλεσµα να επιβιώνουν περισσότερο ή/και να
88
Biology.gr
αφήνουν µεγαλύτερο αριθµό απογόνων σε σχέση µε τα άτοµα µε τα λιγότερο ευνοϊκά χαρα-

κτηριστικά (για το συγκεκριµένο περιβάλλον). Έτσι, µε την πάροδο του χρόνου οι δύο
οµάδες απέκτησαν διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Γ2. Η διαδικασία που περιγράφεται στην ερώτηση μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό
νέων ειδών. Σύμφωνα με τη θεωρία της φυσικής επιλογής: (Σελ. 126:) «Συµπέρασµα 2. Η
επιτυχία στον αγώνα …. Συμπέρασμα 3. Τα ευνοϊκά….. ενός νέου είδους»
Σημείωση. Η απάντηση αυτού του ερωτήματος με βάση τη συνθετική θεωρία βρίσκεται στη σελ.
133 - 134 που είναι όμως εκτός ύλης.
Γ3. Σελ. 72 - 73: «Ο όρος ποικιλότητα αναφέρεται … μηχανισμοί αυτορρύθμισης που

την αποκαθιστούν». Άρα το πιο ισορροπημένο οικοσύστημα είναι αυτό στη λίμνη Α όπου
υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός ειδών ψαριών.
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Σελίδες:108-109:
«Τα αστικά λύματα που καταλήγουν μέσω των αγωγών αποχέτευσης στα υδάτινα οικο-
συστήματα περιέχουν παραπροϊόντα του ανθρώπινου μεταβολισμού (περιττώματα, σωμα-
τικές εκκρίσεις) και διάφορες ουσίες καθημερινής χρήσης, όπως απορρυπαντικά, προϊόντα
καθαρισμού κ.α.» Αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση του μικροβιακού φορτίου του νερού. Η
συνεχόμενη παροχή νεκρής οργανικής ύλης «πυροδοτεί την αύξηση των αποικοδομητών
… η ποσότητα οξυγόνου…. γίνεται ολοένα και μικρότερη»
Με βάση τα παραπάνω πριν το σημείο απόρριψης υπάρχει υψηλή συγκέντρωση οξυγό-
νου και σχετικά λίγοι αποικοδομητές. Μετά το σημείο απόρριψης αυξάνεται η ποσότητα των
οργανικών λυμάτων με αποτέλεσμα να αυξάνουν οι αποικοδομητές οι οποίοι καταναλώ-
νουν οξυγόνο. Άρα:
 η καμπύλη Α δείχνει την αύξηση της ποσότητας των αποικοδομητών και
 η καμπύλη Β τη μείωση της ποσότητας του διαλυμένου οξυγόνου.
Σημείωση Η μείωση του οξυγόνου οφείλεται επίσης στο πιο θολό νερό που περιορίζει
την είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας. Επειδή τα φύκη (παραγωγοί) δεν είναι σε θέση να φω-
τοσυνθέσουν αποτελεσματικά, δεν μπορούν να παράγουν όσο οξυγόνο παράγουν συνήθως
(ζώνη αποικοδόμησης).
Μετά από κάποια απόσταση τα εν λόγω απορρίμματα διασπώνται επαρκώς, τα φυτά πα-
ραγωγοί λαμβάνουν αρκετό φως για φωτοσύνθεση, και αρχίζει η απελευθέρωση του οξυγό-
νου στο νερό. Δεδομένου ότι τα βακτήρια αποικοδομούν τη νεκρή οργανική υλη, παράγουν
νιτρικά και φωσφορικά άλατα, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα φύκη ως πηγή
θρεπτικών συστατικών. Ετσι αρχίζουν να αυξάνονται οι παραγωγοί και αρχίζει η ζώνη ανά-
καμψης.
(Σε ήπια ρύπανση, είναι δυνατόν να δούμε ότι καθώς οι ρύποι εισέρχονται στο νερό, τα
επίπεδα οξυγόνου πέφτουν ελαφρώς, αλλά γρήγορα ανακτούν τα αρχικά επίπεδα καθώς τα
φυτά αρχίζουν φωτοσύνθεση).
Με βάση τα παραπάνω η ερώτηση είχε αδυναμίες και δημιουργούσε προβλήματα ως προς

το προσδιορισμό της απάντησης:
89
Biology.gr
• Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο διάγραμμα αλλά μόνο το πρώτο τμήμα του διαγράμματος.
• Δεν ορίζονται από το διάγραµμα ούτε οι αρχικές τιµές ούτε η απόσταση.
• Δεν απεικονίζονται τα επίπεδα των ποσοτήτων του οξυγόνου και των µικρο-οργανισµών πριν την
απόρριψη των αστικών (;) λυµάτων.
• Δεν μπορεί να ερμηνευτεί με βάση το φαινόμενο του ευτροφισμού (υπεραύξηση φυτών..) αλλά
μόνο με βάση την αύξηση της νεκρής οργανικής ύλης.
• Με βάση την απλή λογική είναι προφανές ότι όσο απομακρυνόμαστε από την πηγή ρύπανσης
αυξάνεται η ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου και μειώνεται η ποσότητα των αποικοδομη-
τών… αφού λογικά αναµένεται µείωση των λυµάτων.
• Εφόσον πρόκειται για μετρήσεις που έγιναν με βάση την απόσταση από το σημείο ρύπανσης τότε
τιμές στα 0, 5, 10 15 και 20 χλμ απόσταση κάλλιστα θα μπορούσαν να «δώσουν» το διάγραμμα Α ως
καμπύλη οξυγόνου και το Β ως καμπύλη αποικοδομητών.
• Υπήρχε ερώτηση με το ολοκληρωμένο διάγραμμα σε σχολικό βιβλίο (Γ λυκείου βιολογία ΓΠ σελ.
117 ΟΕΔΒ 1999) όπως και στο ψηφιακό βοήθημα του υπουργείου ερώτηση 1 ρύπανση υδάτων).
Δ2.
Τα οξείδια του αζώτου αποτελούν πρωτογενείς ατμοσφαιρικούς ρύπους που παράγο-
νται από τις μηχανές εσωτερικής καύσης (αυτοκινήτων, αεροπλάνων, εργοστασίων). Οι
πρωτογενείς ρύποι αντιδρούν με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας κάτω από την επίδραση της
ηλιακής ακτινοβολίας, με αποτέλεσμα την παραγωγή των δευτερογενών ρύπων όπως είναι
το όζον.
Με βάση τα παραπάνω είναι φανερό ότι η παραγωγή των οξειδίων του αζώτου (ως
πρωτογενής ρύπος), προηγείται χρονικά της παραγωγής του όζοντος (δευτερογενής). Επο-
μένως:
 η καμπύλη Α απεικονίζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των οξειδίων του αζώτου
αφού παρατηρείται αυξημένη παραγωγή κατά το χρονικό διάστημα 6 – 12 (µε
µέγιστο περίπου στις 8), ενώ
 η καμπύλη Β απεικονίζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης του όζοντος όπου παρατη-
ρείται αυξημένη παραγωγή κατά το επόμενο χρονικό διάστημα 10 – 22 (µε µέγιστο
περίπου την 16).
Δ3.
Σελ. 105: «Τα οξείδια του αζώτου προκαλούν … πρόκληση εμφυσήματος».
90
Biology.gr
 Θέματα μεγαλύτερης δυσκολίας από τα περσινά.
 Διαβαθμισμένης δυσκολίας που κάλυπταν ουσιώδη σημεία της ύλης.
 Δεν υπάρχει υπολογιστική άσκηση (πυραμίδες), ούτε ερώτηση ανάπτυξης από τη ροή
ενέργειας και τους κύκλους νερού και αζώτου.
 Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά υπάρχει θέμα φυσικής επιλογής.
 Υπήρχαν διαγράμματα για τα οποία ζητήθηκε να γίνει ερμηνεία των δεδομένων που
απεικόνιζαν.
 Υπήρχαν ερωτήσεις με σκοπό την αξιολόγηση της κριτικής σκέψης (θέμα Γ και Δ) αλ-
λά με αδυναμίες διατύπωσης.
91
Biology.gr
2013
ΔΕΥΤΕΡΑ 20 MAΪΟΥ 2013
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Η απομάκρυνση του νερού μέσω των στομάτων των φύλλων ονομάζεται:
α. κυτταρική αναπνοή
β. επιδερμική εξάτμιση
γ. διαπνοή
δ. φωτοσύνθεση
(Μονάδες 5)
Α2. Η ενέργεια η οποία μεταφέρεται από ένα κατώτερο τροφικό επίπεδο στο αμέσως ανώ-
τερό του:
α. αυξάνεται κατά 10%
β. ελαττώνεται κατά 90%
γ. ελαττώνεται κατά 10%
δ. αυξάνεται κατά 90%
(Μονάδες 5)
Α3. Το νόσημα το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά είναι:

α. η γονόρροια
β. η ηπατίτιδα C
γ. η πολιομυελίτιδα
δ. το AIDS
(Μονάδες 5)
Α4. Καψίδιο διαθέτουν:

α. οι μύκητες
β. τα βακτήρια
γ. τα πρωτόζωα
δ. οι ιοί
(Μονάδες 5)
Α5. Το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε μια περιοχή, αλλά και οι σχέ-
σεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους αποτελούν:
α. ένα οικοσύστημα
β. μία βιοκοινότητα
γ. τη βιόσφαιρα
δ. ένα βιότοπο
92
Biology.gr
(Μονάδες 5)
2013
ΘΕΜΑ Β
Β1. Τι ονομάζεται ομοιόσταση (μονάδες 2) και ποιους ομοιoστατικούς μηχανισμούς γνωρί-
ζετε στον ανθρώπινο οργανισμό (μονάδες 5);
(Μονάδες 7)
Β2. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να ικανοποιεί μια ασθένεια για να θεωρηθεί λοιμώδης;
(Μονάδες 6)
Β3. Με ποιο τρόπο το διοξείδιο του άνθρακα και οι υδρατμοί της ατμόσφαιρας συνετέλεσαν,
ώστε η μέση θερμοκρασία της Γης να είναι 15οC και όχι -20οC;
(Μονάδες 6)
Β4. Ποιες είναι οι πιθανές πορείες του νερού μετά την πτώση του στην ξηρά;
(Μονάδες 6)
ΘΕΜΑ Γ
Ένας άνθρωπος μολύνεται από ένα βακτήριο. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται, σε
συνάρτηση με το χρόνο, η μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που παράγονται
για να το εξουδετερώσουν.
συγκέντρωση αντισωμάτων
↑μόλυνση 3 6 9 12 15 18 21 ημέρες
Γ1. Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης με βάση την καμπύλη του πα-
ραπάνω διαγράμματος.
(Μονάδες 3)
Γ2. Να εξηγήσετε τις διαδικασίες στην παραπάνω ανοσοβιολογική απόκριση, από τη στιγμή
που ενεργοποιούνται τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μέχρι την παραγωγή και την έκκριση
μεγάλης ποσότητας αντισωμάτων.
(Μονάδες 8)
93
Biology.gr
Γ3. Να περιγράψετε τις διαδικασίες με τις οποίες αυξάνεται η συγκέντρωση της αμμωνίας
2013
στο έδαφος.
(Μονάδες 6)
Γ4. Να περιγράψετε τις ανθρώπινες παρεμβάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε ελάττω-

ση της συγκέντρωσης του οξυγόνου, που είναι διαλυμένο στο νερό.
(Μονάδες 8)
ΘΕΜΑ Δ
Δίνεται το φυλογενετικό δέντρο ορισμένων οργανισμών διαφορετικού είδους που ζουν σή-
μερα. Οι αριθμοί στις θέσεις 1, 2, 3 και 4 απεικονίζουν τις προγονικές μορφές των οργανι-
σμών που δίνονται στο φυλογενετικό δέντρο.
πάπια
1
σκύλος
4
λύκος
2
γορίλας
3
γίββωνας
Δ1. Να εξηγήσετε ποια από τα παραπάνω είδη είναι περισσότερο συγγενικά μεταξύ τους.
(Μονάδες 4)
Δ2. Να εντοπίσετε και να αναφέρετε ποιος είναι ο πιο πρόσφατα κοινός πρόγονος του σκύ-
λου και του γορίλα.
(Μονάδες 2)
Δ3. Σε ποιες περιπτώσεις κατά την ταξινόμηση των οργανισμών χρησιμοποιείται το τυπο-
λογικό κριτήριο;
(Μονάδες 5)
Δ4. Οι πάπιες έχουν τη δυνατότητα να κολυμπάνε στις λίμνες, όπου συλλέγουν την τροφή
τους. Στην κολύμβηση τις βοηθούν οι μεμβράνες που διαθέτουν ανάμεσα στα δάχτυλα των
ποδιών τους, τα οποία χρησιμοποιούν σαν κουπιά. Με βάση τη θεωρία του Δαρβίνου να
ερμηνεύσετε την επικράτηση του συγκεκριμένου μορφολογικού χαρακτηριστικού στις πάπι-
ες.
(Μονάδες 8)
Δ5. Τι υποστηρίζει η αρχή της χρήσης και της αχρησίας των οργάνων σύμφωνα με τη θεω-
ρία του Λαμάρκ;
(Μονάδες 3)
94
Biology.gr
ΘΕΜΑ Α
Α1. γ, Α2. β, Α3. α, Α4. δ, Α5. β
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Σελ. 9: «Ομοιόσταση ονομάζεται η ικανότητα του οργανισμού ….μεταβολές». Οι ομοιο-
στατικοί μηχανισμοί ρυθμίζουν:
 Τη θερμοκρασία. «Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ομοιοστατικού μη-
χανισμού στον άνθρωπο είναι ο μηχανισμός ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώμα-
τος στους 36,6οC.»
 Τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα.
 Το pH του αίματος.
 Τα επίπεδα του CO2 στο αίμα.
 Ως ομοιοστατικός μηχανισμός μπορεί να θεωρηθεί και το ανοσοβιολογικό σύστημα
του ανθρώπου, το οποίο αναγνωρίζει και εξουδετερώνει παθογόνους μικροοργανι-
σμούς (Σελ. 11).
 Τη συγκέντρωση του νερού.
Β2.
Σελ. 23: Μια ασθένεια για να θεωρηθεί λοιμώδης πρέπει να πληροί τα κριτήρια του
Κοχ. «Μια ασθένεια οφείλεται σε έναν παθογόνο …… να απομονωθεί εκ νέου από αυτά.»
Β3.
Σελ. 104: Η μέση θερμοκρασία της Γης είναι 15οC και όχι -20 οC λόγω του φαινομένου
του θερμοκηπίου. «Η ηλιακή ακτινοβολία …. αποτρέπεται η υπερθέρμανση του πλανήτη
μας».
Β4.
Σελ. 88-89: «Με τις κατακρημνίσεις … χερσαία οικοσυστήματα. Το νερό που πέφτει
στη ξηρά μπορεί ….χερσαίο περιβάλλον».
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Γνωρίζουμε ότι: Σελ 37: ανοσοβιολογική απόκριση είναι «η αντίδραση … και διακρί-
νεται σε πρωτογενή και δευτερογενή».
Στην δευτερογενή ξεκινά αμέσως η παραγωγή αντισωμάτων (αφού ενεργοποιούνται τα
κύτταρα μνήμης) ενώ στην πρωτογενή με καθυστέρηση λίγων ημερών (αφού απαιτείται μια
χρονοβόρα αλληλουχία διαδικασιών: το αντιγόνο - βακτήριο πρέπει αρχικά να αναγνωριστεί
από τα μακροφάγα ως ξένη ουσία, ενώ στη συνέχεια πρέπει να ενεργοποιηθούν τα βοηθη-
τικά λεμφοκύτταρα, τα οποία με τη σειρά τους πρέπει να ενεργοποιήσουν τα β–
λεμφοκύτταρα, τα οποία θα διαφοροποιηθούν σε πλασματοκύτταρα για να παραχθούν τελι-
κά τα ειδικά γι’αυτό αντισώματα).
Από το διάγραμμα παρατηρούμε ότι τα αντισώματα παράγονται μετά την 5 η ημέρα
μετά τη μόλυνση, δηλαδή η παραγωγή αντισωμάτων ξεκινά μετά τις 96 ώρες από την
95
Biology.gr
έκθεση στο αντιγόνο. Συνεπώς αυτή είναι η πρώτη φορά που ο οργανισμός έρχεται σε επα-
φή με το συγκεκριμένο αντιγόνο. Άρα πρόκειται για πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση.
Γ2.
Σελ. 37-38: «Στάδιο 1 ανοσοβιολογικής απόκρισης. Αρχικά με την εμφάνιση του παθο-
γόνου … ενεργοποιούν τα β λεμφοκύτταρα …. μεγάλες ποσότητες αντισωμάτων ειδικών
για το συγκεκριμένο αντιγόνο».
Σελ 35: «Κάθε β λεμφοκύτταρο διαθέτει υποδοχείς… υφίσταται διαδοχικές διαιρέσεις
από τις οποίες … τα οποία προήλθαν»
Γ3.
Φυσιολογικά:
Σελ. 86: «Το έδαφος εμπλουτίζεται με αμμωνία μέσω της ατμοσφαιρικής αζωτοδέ-
σμευσης κατά την οποία το άζωτο της ατμόσφαιρας αντιδρά με τους υδρατμούς και σχημα-
τίζεται αμμωνία ……10% της συνολικής αζωτοδέσμευσης.»
Σελ. 86: Επιπλέον «τόσο τα φυτά όσο και τα ζώα εγκαταλείπουν στο έδαφος νεκρή
οργανική ύλη (καρπούς, φύλλα, νεκρά σώματα κτλ) … που καταλήγει στην παραγωγή αμ-
μωνίας. Η αμμωνία συγκεντρώνεται στο έδαφος» αυξάνοντας τη συγκέντρωση της.
Με τεχνητό τρόπο:
Με χρήση αζωτούχων λιπασμάτων.
Σημείωση: Η χρήση αζωτούχων λιπασμάτων δεν ζητήθηκε.
Γ4.
Σελ. 108. «Το θερμό νερό …. σε αυτό»
Σελ. 108-109. «’Όσον αφορά το φαινόμενο του ευτροφισμού το υδάτινο οικοσύστη-
μα…. ασφυξία»
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Τα φυλογενετικά δέντρα απεικονίζουν την εξελικτική ιστορία ενός οργανισμού από το
παρελθόν μέχρι σήμερα. Όσο ποιο πρόσφατος είναι ο κοινός πρόγονος τόσο μεγαλύτερη η
φυλογενετική τους συγγένεια (όσο πιο μακρινός ο κοινός πρόγονος τόσο μικρότερη η συγ-
γένεια τους). Το φυλογενετικό δένδρο περιέχει κλάδους και κόμβους. Στους κόμβους βρί-
σκονται οι κοινοί πρόγονοι από τους οποίους ξεκινούν 2 ή περισσότεροι κλάδοι.
Με βάση τα παραπάνω, περισσότερο συγγενικά είναι μεταξύ τους τα είδη: σκύλος με
λύκο αφού μοιράζονται πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο (4) σε σχέση με τους υπόλοιπους
οργανισμούς .Στη συνέχεια την αμέσως μεγαλύτερη συγγένεια έχουν ο γορίλας με γίββωνα
(κοινός πρόγονος 3).
.
Δ2.
Με βάση τα όσα αναφέρονται παραπάνω, ο πιο πρόσφατα κοινός πρόγονος του σκύ-
λου και του γορίλα είναι ο οργανισμός που αντιστοιχεί στον αριθμό 2 στο φυλογενετικό δέ-
ντρο.
Δ3.
Σελ. 122: «Αξίζει να αναφερθεί ……ομαδοποιούνται στο ίδιο είδος. Με βάση αυτό ….
οι κλάσεις ένα φύλο.».
96
Biology.gr
Δ4.
Η επικράτηση του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού στις πάπιες μπορεί να ερμηνευτεί
με βάση τη θεωρία της Φυσικής Επιλογής του Δαρβίνου ως εξής:
Α τρόπος απάντησης:
(με βάση τη θεωρία του Δαρβίνου από σελ 125-126)
 Οι πληθυσμοί της πάπιας έτειναν να αυξηθούν με ρυθμό γεωμετρικής προόδου.
 Τα μεγέθη των πληθυσμών πάρα τις εποχικές διακυμάνσεις παρέμεναν σχετικά στα-
θερά.
 Τα παραπάνω δείχνουν ότι μεταξύ των ατόμων των πληθυσμών της πάπιας υπήρχε
αγώνας για επιβίωση.
 Τα άτομα του είδους εμφανίζουν ποικιλομορφία στη μορφολογία των δακτύλων των
ποδιών τους. Υπήρχαν άτομα που διέθεταν μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα και
άτομα που δεν διέθεταν μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών τους.
 Τα άτομα που διέθεταν μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα είχαν προσαρμοστικό πλεο-
νέκτημα στο περιβάλλον τους. (Μπορούσαν να κολυμπούν καλύτερα και να συλλαμ-
βάνουν πιο αποτελεσματικά την τροφή τους). Άρα είχαν μεγαλύτερη δυνατότητα επι-
βίωσης και αναπαραγωγής από τα άτομα που δεν διέθεταν μεμβράνη.
 Το γνώρισμα αυτό (μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών) το κληροδοτούν
στους απογόνους.
 Στις επόμενες γενιές άτομα με μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλά τους εμφανίζονται με
όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και επικρατούν αριθμητικά ενώ τα άτομα χωρίς μεμ-
βράνη σταδιακά λιγοστεύουν και εξαφανίζονται.
Β τρόπος απάντησης
(με βάση την εφαρμογή της θεωρίας του Δαρβίνου στις καμηλοπαρδάλεις από σελ.
131):
 Σε κάποιο προγονικό είδος της πάπιας υπήρχαν άτομα με μεμβράνη ανάμεσα στα
δάκτυλα των ποδιών τους αλλά και άτομα χωρίς μεμβράνη.
 Ο αριθμός των ατόμων που γεννιούνταν ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό των
ατόμων που μπορούσε να θρέψει το περιβάλλον. Προέκυψε η ανάγκη ελέγχου του
μεγέθους του πληθυσμού τους.
 Η φυσική επιλογή ευνόησε τα άτομα με τη μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα, γιατί
μπορούσαν να προσεγγίσουν τροφή καλύτερης ποιότητας ή μεγαλύτερης ποσότη-
τας. (Οι μεμβράνες μεταξύ των δακτύλων τους εξασφαλίζουν την ικανότητα να κολυ-
μπούν καλύτερα και να μπορούν να συλλαμβάνουν πιο αποτελεσματικά την τροφή
τους). Τα άτομα χωρίς μεμβράνη σταδιακά λιγόστευαν και τελικά εξαφανίστηκαν.
 Η μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα κληροδοτήθηκε στους απογόνους και αποτέλεσε
χαρακτηριστικό του είδους τους.
Δ5.
Σελ. 124: «Σύμφωνα με την αρχή …… ατροφούν και εξαφανίζονται»
97
Biology.gr
 Θέματα πιο εύκολα από τα περσινά με σαφή διατύπωση.
 Διαβαθμισμένης δυσκολίας που κάλυπταν ουσιώδη σημεία της ύλης.
 Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά δεν υπάρχει υπολογιστική άσκηση (πυραμίδες), ούτε
ερώτηση ανάπτυξης από τη ροή ενέργειας.
 Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά υπάρχει θέμα φυσικής επιλογής.
 Υπήρχαν διαγράμματα για τα οποία ζητήθηκε να γίνει ερμηνεία των δεδομένων που
απεικόνιζαν και για πρώτη φορά υπάρχει φυλογενετικό δέντρο.
 Υπήρχαν ερωτήσεις με σκοπό την αξιολόγηση της κριτικής σκέψης (θέμα Γ και Δ)
98
Biology.gr
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2014
ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΘΕΜΑ Α
2014
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις
Α1 έως Α5 και, δίπλα, το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώ-
Α1. Η αμοιβαδοειδής δυσεντερία οφείλεται σε

α. βακτήριο
β. μύκητα
γ. ιό
δ. πρωτόζωο.
(Μονάδες 5)
Α2. Ο ιός που προκαλεί το AIDS προσβάλλει τα

α. ερυθρά αιμοσφαίρια
β. βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα
γ. ουδετερόφιλα
δ. πλασματοκύτταρα.
(Μονάδες 5)
Α3. Η παθητική ανοσία επιτυγχάνεται με τη χορήγηση

α. εμβολίου
β. αντιβιοτικού
γ. ορού
δ. ιντερφερονών.
(Μονάδες 5)
Α4. Ένα ερημικό οικοσύστημα χαρακτηρίζεται από

α. μεγάλη βιομάζα
β. άγονα εδάφη
γ. πλούσια βλάστηση
δ. μεγάλη παραγωγικότητα.
(Μονάδες 5)
Α5. Η εξέλιξη σύμφωνα με το Δαρβίνο στηρίζεται

α. στη φυσική επιλογή
β. στην τεχνητή επιλογή
γ. στην αρχή της χρήσης και της αχρησίας
δ. στην έμφυτη τάση των όντων για συνεχή πρόοδο.
(Μονάδες 5)
99
Biology.gr
ΘΕΜΑ Β
Β1. Σε ποιους παράγοντες μπορεί να οφείλονται οι διαταραχές της ομοιόστασης που προ-
καλούν την εκδήλωση ασθενειών;
(Μονάδες 6)
Β2. Η τήρηση των κανόνων της δημόσιας υγιεινής περιλαμβάνει, μεταξύ των άλλων, και την
παστερίωση του γάλακτος. Να αναφέρετε τις συνθήκες και τα αποτελέσματα της παστερίω-
σης.
2014
(Μονάδες 6)
Β3. Με ποιους τρόπους γίνεται η διάγνωση της ασθένειας του AIDS;

(Μονάδες 6)
Β4. Να αναφέρετε γιατί η δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά και χρονικά προσδιορι-
σμένη.
(Μονάδες 7)
ΘΕΜΑ Γ
Ένας άνθρωπος μολύνεται από ιό. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις
των αντιγόνων και των αντισωμάτων σε συνάρτηση με το χρόνο.

Γ1. Ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια καμπύλη στα αντισώματα;
(Μονάδες 2)
Γ2. Να προσδιορίσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης (μονάδες 2). Να περιγρά-

ψετε και να ερμηνεύσετε την μεταβολή των καμπυλών (μονάδες 6).
(Μονάδες 8)
Γ3. Να αναφέρετε τις κατηγορίες των Τ-λεμφοκυττάρων που ενεργοποιούνται και που πα-
ράγονται κατά την παραπάνω ανοσοβιολογική απόκριση.
(Μονάδες 5)
100
Biology.gr
Γ4. Στην περίπτωση των ιών δρα ένας επιπλέον μηχανισμός μη ειδικής άμυνας. Να ονομά-
σετε τον μηχανισμό αυτό και να περιγράψετε τον τρόπο δράσης του.
(Μονάδες 10)
ΘΕΜΑ Δ
Ένα χερσαίο οικοσύστημα περιλαμβάνει την παρακάτω τροφική αλυσίδα:
Ποώδη φυτά → ακρίδες → βάτραχοι → φίδια → γεράκια
2014
Όλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του
προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Η συνολική ενέργεια που εμπεριέχεται στις ακρίδες εί-
ναι 105 ΚJ.
Δ1. Ποια είναι η ενέργεια των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων; (μονάδα 1). Να σχεδιάσετε
την αντίστοιχη πυραμίδα ενέργειας (μονάδες 2). Να εξηγήσετε πού οφείλεται η μεταβολή
της ενέργειας από το ένα τροφικό επίπεδο στο αμέσως επόμενο (μονάδες 4).
(Μονάδες 7)
Δ2. Μια ασθένεια οδηγεί σε σημαντική μείωση του αριθμού των βατράχων. Να εξηγήσετε
ποια θα είναι η συνέπεια στον πληθυσμό των ακρίδων και ποια στον πληθυσμό των ποω-
δών φυτών;
(Μονάδες 4)
Δ3. Στο συγκεκριμένο οικοσύστημα ανιχνεύθηκε 1 mg μη βιοδιασπώμενου παρασιτοκτόνου

στα ποώδη φυτά. Ποια ποσότητα της ουσίας αυτής αναμένεται να ανιχνευθεί στα γεράκια;
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
(Μονάδες 4)
Δ4. Με βάση παρακάτω σχήμα να γράψετε:

i. τις χημικές ουσίες που υποδηλώνουν οι αριθμοί 1 και 7
ii. τις διαδικασίες που υποδηλώνουν οι αριθμοί 2, 3, 4, 8, 9, 10 και
iii. τους μικροοργανισμούς που αντιστοιχούν στους αριθμούς 5 και 6.
(Μονάδες 10)
101
Biology.gr
ΘΕΜΑ Α
Α1. δ, Α2. β, Α3. γ, Α4. β, Α5. α.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Σελ. 10: «Οι διαταραχές της ομοιόστασης μπορεί να οφείλονται παθογόνους μικροορ-
γανισμούς… (κάπνισμα, αλκοόλ κτλ.)»
Διαταραχές της ομοιόστασης που προκαλούν την εκδήλωση ασθενειών μπορεί να αποτελέ-
σουν:
 ρύποι όπως:
 τα οξείδια του αζώτου και το όζον (καταστροφή πνευμόνων, εμφύσημα) (σελ
105,
 υδρογονάνθρακες (βενζοπυρένιο: καρκίνο) (σελ 105) αλλά και
 βαρέα μέταλλα και σύνθετες οργανικές ενώσεις (σελ 109.)
 ακτινοβολίες όπως η υπεριώδης ακτινοβολία (καρκίνο του δέρματος κα) (σελ 105)
Β2.
Σελ. 25: «Με την παστερίωση το γάλα… η γεύση του».
Β3.
Σελ 48: «Η διάγνωση της νόσου… αντισώματα που έχουν παραχθεί γι' αυτόν».
Β4.
Σελ. 129: «H δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά και χρονικά προσδιορισμένη…
άλλη χρονική στιγμή».
σελ. 126: «Επειδή οι διάφορες περιοχές… συγκεκριμένο περιβάλλον».
ΘΕΜΑ Γ
Γ1.
Η καμπύλη Α αντιστοιχεί στα αντιγόνα και η καμπύλη Β στα αντισώματα.
Γ2.
Το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που έλαβε χώρα είναι η πρωτογενής ανοσοβιολο-
γική απόκριση.
Καμπύλη Α.
 Κατά τη μόλυνση, (χρονική στιγμή Τ0) γίνεται είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανι-
σμού –στην προκειμένη περίπτωση ενός ιού- στον οργανισμό του ανθρώπου.
 Αμέσως μετά τη μόλυνση αρχίζει η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του ιού (με
τη χρήση των μηχανισμών και ενζύμων του κυττάρου ξενιστή) παράγονται νέα ιικά
σωματίδια τα οποία εξέρχονται από τα μολυσμένα κύτταρα προκειμένου να μολύ-
νουν άλλα κύτταρα. Το χρονικό αυτό διάστημα Τ0-Τ2 αποτελεί τη φάση της λοίμωξης.
102
Biology.gr
 Τη χρονική στιγμή Τ2 η συγκέντρωση των αντιγόνων φτάνει σε μια μέγιστη τιμή και
αμέσως μετά αρχίζει να μειώνεται μέχρι την χρονική στιγμή Τ 3 όπου και μηδενίζεται
λόγω της ολοκληρωτικής εξουδετέρωσης από το ανοσοβιολογικό σύστημα.
Καμπύλη Β.
 Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα από την στιγμή της μόλυνσης ξεκινά (χρονική
στιγμή Τ1) η παραγωγή αντισωμάτων έναντι των συγκεκριμένων αντιγόνων του ιού.
Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι είναι η πρώτη επαφή του ανθρώπου με τον ιό (πρωτογενής
ανοσοβιολογική απόκριση). Στο διάστημα αυτό ο οργανισμός έχει αναγνωρίσει τα
αντιγόνα ως ξένα, έχει ενεργοποιηθεί η ανοσοβιολογική απόκριση και έτσι, ξεκινά
παραγωγή και έκκριση μεγάλης ποσότητας αντισωμάτων (από τα πλασματοκύτταρα),
αυξάνοντας προοδευτικά την συγκέντρωσή των αντισωμάτων στο αίμα (χρονικό διά-
στημα Τ1-Τ4).
 Παράλληλα με τη αύξηση της συγκέντρωσης των αντισωμάτων (χρονικό διάστημα Τ 2
-Τ3) αρχίζει η μείωση της συγκέντρωσης των αντιγόνων αφού εξουδετερώνονται —
καταστρέφονται από τα αντισώματα.
 Η συγκέντρωση των αντισωμάτων φτάνει σε μια μέγιστη τιμή (τη χρονική στιγμή Τ 4).
Μετά αρχίζει να μειώνεται, γεγονός που σημαίνει ότι εκείνη τη στιγμή η παραγωγή
των αντισωμάτων σταματά. Δηλαδή τερματίζεται η ανοσοβιολογική απόκριση, αφού
έχει μηδενιστεί η συγκέντρωση των ιών (αντιγόνων).
 Μετά την χρονική στιγμή Τ4 η συγκέντρωση των αντισωμάτων αρχίζει να μειώνεται
προοδευτικά (λόγω καταστροφής τους) μέχρι την χρονική στιγμή Τ 5 οπότε και σταθε-
ροποιείται σε χαμηλά επίπεδα.
Γ3.
Σελ. 35: Οι κατηγορίες των Τ-λεμφοκυττάρων που ενεργοποιούνται κατά την παραπά-
νω ανοσοβιολογική απόκριση είναι:
 τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα,
 τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα και
 τα κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα.
Τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα με τη σειρά τους παράγουν τα βοηθητικά Τ-
λεμφοκύτταρα μνήμης και τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα παράγουν τα κυτταροτοξικά
103
Biology.gr
Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης.
Γ4.
Σελ. 34: «Ο επιπλέον μηχανισμός άμυνας που δρα στην περίπτωση των ιών είναι η
παραγωγή ιντερφερονών από τα προσβεβλημένα από τον ιό κύτταρα... ανίκανος να πολλα-
πλασιαστεί».
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Σελ 77: Η ενέργεια, με τη μορφή της χημικής ενέργειας που εμπεριέχεται στην τροφή
των οργανισμών, περνάει από το κατώτερο τροφικό επίπεδο (των παραγωγών) στο ανώτε-
ρο. Έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 10% περίπου της ενέργειας ενός τροφικού επιπέδου περ-
νάει στο επόμενο, καθώς το 90% της ενέργειας χάνεται. Άρα με βάση το παραπάνω η ενέρ-
γεια σε κάθε ένα από τα τροφικά επίπεδα είναι:
Οργανισμοί Ενέργεια Πυραμίδα Ενέργειας

2
Γεράκια 10 KJ
Φίδια 103 KJ
Βάτραχοι 104KJ
Ακρίδες 105 KJ
Ποώδη φυτά 106KJ
Σελ 76 «Μια πυραμίδα αποτελείται από επάλληλα ορθογώνια ...αριθμό βημάτων από τον
ήλιο. Το εμβαδό που δίνεται σε κάθε ορθογώνιο είναι ανάλογο με το μέγεθος της μεταβλη-
τής που απεικονίζεται.» Άρα η πυραμίδα θα είναι όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα:
Η μεταβολή της ενέργειας από το ένα τροφικό επίπεδο στο αμέσως επόμενο οφείλεται
στους παρακάτω παράγοντες: (σελ 77)
 «Ένα μέρος της χημικής ενέργειας μετατρέπεται με την κυτταρική αναπνοή σε μη
αξιοποιήσιμες μορφές ενέργειας (π.χ. θερμότητα).
 Δεν τρώγονται όλοι οι οργανισμοί.
 Ορισμένοι οργανισμοί πεθαίνουν.
 Ένα μέρος της οργανικής ύλης αποβάλλεται με τα κόπρανα, τα οποία αποικοδομού-
νται.»
Δ2.
Σελ 75: Γνωρίζω ότι η τροφική αλυσίδα αποτελεί απεικόνιση ποιοτικών τροφικών σχέ-
σεων μεταξύ των οργανισμών του οικοσυστήματος και τα βέλη της αλυσίδας μου δείχνουν
τη ροή της ενέργειας ανάμεσα στους οργανισμούς που έχουν σχέση καταναλισκόμενου
καταναλωτή. Έτσι:
η αύξηση του καταναλισκόμενου θα οδηγήσει σε αύξηση του καταναλωτή και
η αύξηση του καταναλωτή (θηρευτή), σε μείωση του καταναλισκόμενου (θηράματος).
Άρα:
 Ο πληθυσμός των ακρίδων θα αυξηθεί, αφού ο αριθμός των βατράχων, που αποτε-
104
Biology.gr
λούν τους θηρευτές τους, θα μειωθεί σημαντικά.

 Όμως εφ’ όσον θα αυξηθεί ο αριθμός των ακρίδων, θα αυξηθεί και ο ρυθμός κατα-
νάλωσης των ποωδών φυτών από αυτές, άρα ο πληθυσμός των ποωδών φυτών
θα μειωθεί.
Ποώδη φυτά → ακρίδες → βάτραχοι → φίδια → γεράκια
Μεταβολή: ↓ ↑ ↓
Το γεγονός αυτό είναι αναμενόμενο καθώς τα οικοσυστήματα χαρακτηρίζονται από την
τάση να διατηρούν σε ισορροπία τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των διάφορων
βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων τους. Η ισορροπία όμως αυτή των οικοσυστημάτων
δεν αντιπροσωπεύει μια στατική κατάσταση. Αντίθετα, οι σχέσεις που αναπτύσσονται
μεταξύ των παραγόντων ενός οικοσυστήματος μεταβάλλονται συνεχώς και ποσοτικά και
ποιοτικά.
Δ3.
Σελ. 109: «Οι πιο τοξικοί ρυπαντές στη βιόσφαιρα… εντομοκτόνα. Το κοινό στοιχείο
… στον επόμενο». Οι ουσίες αυτές «δε διασπώνται (μη βιοδιασπώμενες ουσίες) και δε
μεταβολίζονται από τους οργανισμούς, με αποτέλεσμα, να συσσωρευτούν στους ιστούς
και φυσικά δε θα αποβληθούν με τις απεκκρίσεις.»
Συνεπώς, η ποσότητα του μη βιοδιασπώμενου παρασιτοκτόνου που θα ανιχνευθεί
στα γεράκια είναι 1mg, όση ήταν και στα ποώδη φυτά, καθώς η ποσότητά του θα παρα-
μένει σταθερή καθώς περνά από το ένα τροφικό επίπεδο στο επόμενο.
Σημείωση: θεωρούμε ότι δεν υπάρχει απώλεια του παρασιτοκτόνου στο περιβάλλον .
Δ4.
i)
1: διοξείδιο του άνθρακα,
7: νιτρικά ιόντα
ii)
2: φωτοσύνθεση, (πρόσληψη CO2 )
3: κυτταρική αναπνοή (αποβολή CO2 ),
4: διαπνοή η επιδερμική εξάτμιση,
8: βιολογική αζωτοδέσμευση,
9: ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση,
10: απονιτροποίηση
iii)
5: αποικοδομητές (βακτήρια και μύκητες),
6: νιτροποιητικά βακτήρια
105
Biology.gr
Σχολιασμός Θεμάτων
 Εύκολα θέματα, σύντομης απάντησης και με μικρή διαβάθμιση δυσκολίας .

 Τα περισσότερα θέματα απαιτούσαν απλή ανάκληση γνώσης.
 Κάλυπταν ευρύ φάσμα της ύλης.
 Το 30 κεφάλαιο είχε μικρό ποσοστό συμμετοχής (12/100).
 Υπήρξαν προβλήματα διττής ερμηνείας στη διατύπωση κάποιων εκφωνήσεων (Γ3, Γ4)
 Η κατανόηση της σχετικής θεωρίας οδηγούσε εύκολα τον μαθητή να προσεγγίσει το
άριστα.
106
Biology.gr
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2015
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΘΕΜΑ Α
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις
Α1 έως Α5 και, δίπλα, το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώ-
Α1. Σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα είναι η

α. ελονοσία
β. χολέρα
2015
γ. σύφιλη
δ. πολιομυελίτιδα.
(Μονάδες 5)
Α2. Κέντρο αιμοποίησης αποτελεί ο
α. ερυθρός μυελός των οστών
β. θύμος αδένας
γ. νωτιαίος μυελός
δ. πνεύμονας.
(Μονάδες 5)
Α3. Το φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης μπορεί να προκληθεί από
α. νιτρικά άλατα
β. εντομοκτόνο
γ. φωσφορικά άλατα
δ. αμμωνία.
(Μονάδες 5)
Α4. Σε ένα αυτότροφο οικοσύστημα το δεύτερο τροφικό επίπεδο περιλαμβάνει τους

α. παραγωγούς
β. καταναλωτές 1ης τάξης
γ. καταναλωτές 2ης τάξης
δ. αποικοδομητές.
(Μονάδες 5)
Α5. Κατά την ταξινόμηση των οργανισμών, πολλά γένη που μοιάζουν περισσότερο μεταξύ
τους απ’ ό,τι άλλα, συνιστούν
α. μία κλάση
β. ένα είδος
γ. μία τάξη
δ. μία οικογένεια.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να αντιστοιχίσετε σωστά τον αριθμό καθεμιάς από τις φράσεις της στήλης Ι με ένα
μόνο γράμμα, Α ή Β, της στήλης ΙΙ.
107
Biology.gr
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
1. Παράγεται από μύκητες
2. Αποτελεί συστατικό της μη ειδικής άμυνας του ανθρώπινου ορ-
γανισμού
Α: Λυσοζύμη
3. Είναι ένζυμο
4. Παρεμποδίζει τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος στα βακτή-
ρια
5. Είναι αντιβιοτικό
6. Διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων Β: Πενικιλίνη
7. Παράγεται από τον ανθρώπινο οργανισμό
8. Η χρήση της μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ανθεκτικών στε-
λεχών βακτηρίων σε αυτήν
(Μονάδες 8)
2015
Β2. Τι πληροφορίες διαθέτει το γενετικό υλικό ενός ιού;
(Μονάδες 4)
Β3. Να αναφέρετε δύο συνθήκες κάτω από τις οποίες τα βακτήρια σχηματίζουν ενδοσπόρι-
α (μονάδες 2). Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ενδοσπορίων (μονάδες 3);
(Μονάδες 5)
Β4. Ποιες είναι οι συνέπειες της όξινης βροχής;

(Μονάδες 4)
Β5. Η Βιολογία, όπως και κάθε άλλη επιστήμη, βασίζεται πάνω σε μερικές θεμελιώδεις γενι-
κεύσεις. Να διατυπώσετε τις θεμελιώδεις γενικεύσεις, στις οποίες βασίζεται η Βιολογία.
(Μονάδες 4)
ΘΕΜΑ Γ
Δίνονται τα διαγράμματα 1, 2, 3 και 4
108
Biology.gr
Γ1. Ποιο από τα διαγράμματα 1, 2, 3 και 4 απεικονίζει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων

στον οργανισμό ενός ανθρώπου μετά από μόλυνση που προκλήθηκε για δεύτερη φορά
από τον ίδιο ιό (μονάδα 1); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με βάση τα χαρακτηριστικά
του διαγράμματος που επιλέξατε (μονάδες 3).
(Μονάδες 4)
Γ2. Ποιο από τα διαγράμματα 1, 2, 3 και 4 απεικονίζει τη συγκέντρωση του αντιγόνου στον
οργανισμό ενός ανθρώπου, τις ημέρες που ακολουθούν μετά τον εμβολιασμό του από το
συγκεκριμένο αντιγόνο (μονάδα 1); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με βάση τα χαρα-
κτηριστικά του διαγράμματος που επιλέξατε (μονάδες 3).
(Μονάδες 4)
ΘΕΜΑ Δ
2015
Σε ένα μικρό δασικό οικοσύστημα υπάρχουν 1.000 δέντρα, 25 κουνέλια με ανοιχτό χρώμα
τριχώματος, 175 κουνέλια με σκούρο χρώμα τριχώματος και 10 γεράκια στα οποία συνολι-
κά παρασιτούν 10.000 πρωτόζωα.
Δ1. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμού αυτού του δασικού οικοσυστήματος.
(Μονάδες 4)
Δ2. Αν η μέση βιομάζα ενός κουνελιού είναι 1 Kg, να υπολογίσετε τη βιομάζα κάθε τροφι-
κού επιπέδου του οικοσυστήματος και να σχεδιάσετε την αντίστοιχη πυραμίδα (μονάδες 5).
Να υπολογίσετε τη μέση βιομάζα που έχει κάθε γεράκι (μονάδες 2).
(Μονάδες 7)
Δ3. Αν μια ασθένεια μειώσει τη βιομάζα των παραγωγών σε 400 Kg, ποιος είναι ο αριθμός
των γερακιών που θα μπορεί να υποστηρίξει το οικοσύστημα; Δίνεται ότι η μέση βιομάζα
των γερακιών παραμένει σταθερή.
(Μονάδες 4)
Μια πυρκαγιά καταστρέφει το παραπάνω μικρό δασικό οικοσύστημα. Οι πληθυσμοί όλων

των καταναλωτών μεταναστεύουν σε ένα γειτονικό θαμνώδες οικοσύστημα, το οποίο μπο-
ρεί να τους υποστηρίξει διατροφικά. Στο οικοσύστημα αυτό το έδαφος είναι ανοιχτόχρωμο
σε αντίθεση με το έδαφος του προηγούμενου οικοσυστήματος, που ήταν σκουρόχρωμο.
Η γραφική παράσταση στην εικόνα 1 απεικονίζει τη μεταβολή του αριθμού των ανοιχτό-
χρωμων και των σκουρόχρωμων κουνελιών στο οικοσύστημα μετά τη μετανάστευση.
109
Biology.gr
Δ4. Με βάση τη θεωρία της Φυσικής Επιλογής, να ερμηνεύσετε τις μεταβολές των καμπυ-
λών Α και Β στο οικοσύστημα αυτό.
(Μονάδες 10)
2015
110
Biology.gr
ΘΕΜΑ Α
Α1.γ, Α2.α, Α3.β, Α4.β, Α5.δ
ΘΕΜΑ Β
Β1
1Β, 2Α, 3Α, 4Β, 5Β, 6Α, 7Α, 8Β
Β2
Σελ.18: «Το γενετικό υλικό ενός ιού … πολλαπλασιασμό του».
Β3
Σελ. 13. «Τα βακτήρια σχηματίζουν ενδοσπόρια σε αντίξοες συνθήκες, όπως σε ακραίες
θερμοκρασίες ή υπό τη δράση ακτινοβολιών. Τα ενδοσπόρια είναι αφυδατωμένα κύτταρα
με ανθεκτικά τοιχώματα και χαμηλούς μεταβολικούς ρυθμούς και όταν οι συνθήκες ξαναγί-
νουν ευνοϊκές βλαστάνουν και δίνουν το καθένα ένα βακτήριο».
Β4
Σελ. 107: «Εξαιτίας του φαινομένου …εξωτερικές επιφάνειές τους».
Β5
Σελ. 120: «Είναι η κυτταρική θεωρία… προγενέστεροι οργανισμοί».
ΘΕΜΑ Γ
Γ1
Το διάγραμμα που απεικονίζει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων στον οργανισμό ενός
ανθρώπου μετά από μόλυνση που προκλήθηκε για δεύτερη φορά από τον ίδιο ιό είναι το
διάγραμμα 4.
Όπως βλέπουμε στο διάγραμμα:

 με την είσοδο του παθογόνου στον οργανισμό (1η ημέρα) η συγκέντρωση των αντι-
σωμάτων στον ορό του ασθενούς δεν είναι μηδενική.
 μετά την είσοδο του παθογόνου στον οργανισμό η συγκέντρωση των αντισωμάτων
στον ορό του ασθενούς αρχίζει σχεδόν αμέσως να αυξάνεται (2η ημέρα) και κορυφώ-
νεται σε σύντομο χρονικό διάστημα (10η ημέρα).
Αυτό σημαίνει πως ο οργανισμός έχει ξαναέλθει σε επαφή με το συγκεκριμένο αντιγόνο

(ιό). Έτσι έχει ήδη έτοιμα αντισώματα που είχαν δημιουργηθεί από την προηγούμενη
έκθεση στον ιό. Αλλά παράγει άμεσα και νέα αντισώματα και σε μεγάλες ποσότητες από τα
νέα πλασματοκύτταρα που δημιουργήθηκαν από τα κύτταρα μνήμης. Επομένως τώρα ο
οργανισμός εκτελεί δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση.
111
Biology.gr
Γ2
Το διάγραμμα που απεικονίζει τη συγκέντρωση του αντιγόνου στον οργανισμό ενός ανθρώ-
που, τις ημέρες που ακολουθούν μετά τον εμβολιασμό του από το συγκεκριμένο αντιγόνο
είναι το διάγραμμα 3.
Στο διάγραμμα βλέπουμε:
 αυξημένη τη συγκέντρωση του αντιγόνου την ημέρα του εμβολιασμού η οποία παρα-
μένει σταθερή μέχρι την 5η ημέρα και στην συνέχεια σταδιακά, μειώνεται έως ότου
μηδενιστεί (8η ημέρα), αφού το παθογόνο έχει αντιμετωπιστεί από το ανοσοποιητικό
σύστημα.
Ο εμβολιασμός αποτελεί μορφή ενεργητικής ανοσίας καθώς εισάγεται στον οργανισμό μια
(συγκεκριμένη) ποσότητα από απενεργοποιημένους, νεκρούς ή εξασθενημένους μικροορ-
γανισμούς, ή τμήματά τους και αυτά ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό ώστε να παράγει αντι-
σώματα και κύτταρα μνήμης που θα το προστατέψουν σε περίπτωση μόλυνσης από το
συγκεκριμένο παθογόνο.
Γ3.
Το διάγραμμα που απεικονίζει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων που παράγονται στον
οργανισμό ενός ανθρώπου, τις ημέρες που ακολουθούν μετά τον πρώτο εμβολιασμό του
είναι το διάγραμμα 1.
Από το διάγραμμα παρατηρούμε ότι:
 η παραγωγή αντισωμάτων ξεκινά 5 ημέρες από τη στιγμή του εμβολιασμού.
Άρα το άτομο πραγματοποιεί πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση, προκειμένου να παρά-
γει αντισώματα και κύτταρα μνήμης για την αντιμετώπιση του παθογόνου.
Γ4
Το διάγραμμα που απεικονίζει τη συγκέντρωση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων στον
οργανισμό ενός ανθρώπου που μολύνθηκε από ένα βακτήριο είναι το διάγραμμα 2.
Από το διάγραμμα παρατηρούμε ότι:
 η συγκέντρωση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων παραμένει σταθερή.
Γνωρίζουμε ότι τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα ενεργοποιούνται στην περίπτωση κατά
την οποία το αντιγόνο με το οποίο ο οργανισμός έρχεται σε επαφή είναι ένα κύτταρο
(καρκινικό κύτταρο, κύτταρο μεταμοσχευμένου ιστού ή κύτταρο μολυσμένο από ιό). Επειδή
η μόλυνση γίνεται από βακτήριο δεν ενεργοποιούνται τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα και
άρα η συγκέντρωσή τους παραμένει σταθερή.
Γ5
Το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν εμφανίζει συμπτώματα μετά τη μόλυνση από το βακτήριο
μπορεί να οφείλεται:
 στο ότι έρχεται για δεύτερη ή επόμενη φορά σε επαφή με το συγκεκριμένο βακτήριο
(είτε με φυσικό τρόπο είτε είχε εμβολιαστεί στο παρελθόν για το παθογόνο αυτό) και
άρα έχει ήδη αναπτύξει αντισώματα και κύτταρα μνήμης έναντι αυτού και τώρα πραγ-
ματοποιεί δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση.
 στο ότι η επαφή με το παθογόνο βακτήριο γίνεται στα πλαίσια ενός εμβολιασμού,
όπου έρχεται σε επαφή με εξασθενημένη μορφή του βακτηρίου, προκειμένου να ε-
112
Biology.gr
νεργοποιηθεί πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση και να παραχθούν αντισώματα.

Ωστόσο δεν νοσεί και φυσικά δεν μεταδίδει την ασθένεια.
 χορηγήθηκε, αμέσως μετά τη μόλυνση με το παθογόνο, μια ποσότητα ορού
(παθητική ανοσία). Σε αυτή την περίπτωση χορηγούνται στο άτομο έτοιμα αντισώμα-
τα τα οποία αντιμετωπίζουν το παθογόνο και έτσι το άτομο δεν εμφανίζει τα συμπτώ-
ματα της ασθένειας.
ΘΕΜΑ Δ
Δ1
Σελ 76 «Μια πυραμίδα αποτελείται από επάλληλα ορθογώνια ...αριθμό βημάτων από τον
ήλιο. Το εμβαδό που δίνεται σε κάθε ορθογώνιο είναι ανάλογο με το μέγεθος της μεταβλη-
τής που απεικονίζεται.» Μια τροφική πυραμίδα πληθυσμού απεικονίζει τη μεταβολή του
πληθυσμού από το ένα τροφικό επίπεδο του οικοσυστήματος στο επόμενο.
Σύνολο κουνελιών: 25 + 175 = 200. Άρα Η πυραμίδα πληθυσμού είναι η εξής:
10000 πρωτόζωα
10 γεράκια
200 κουνέλια
1000 δέντρα
Παρατηρούμε ότι η πυραμίδα πληθυσμού είναι μερικώς ανεστραμμένη- γεγονός αναμενό-

μενο αφού στο οικοσύστημα υπάρχουν παρασιτικές τροφικές σχέσεις.
Δ2
Αφού η μέση βιομάζα ενός κουνελιού είναι 1kg, η συνολική βιομάζα του πληθυσμού των
200 κουνελιών είναι:
200 x 1kg=200kg.
Γνωρίζουμε ότι μόνο το 10% της βιομάζας ενός τροφικού επιπέδου περνάει στο επόμενο
τροφικό επίπεδο. Άρα η βιομάζα του τροφικού επιπέδου των γερακιών είναι:
200x 10/100=20kg
Εφόσον έχουμε 10 γεράκια, κάθε γεράκι θα ζυγίζει:

20kg/10= 2kg.
Η πυραμίδα βιομάζας για το συγκεκριμένο δασικό οικοσύστημα είναι η εξής:
Πρωτόζωα: 2kg
Γεράκια:20 kg
Κουνέλια: 200kg
Δέντρα: 2000 kg
113
Biology.gr
Δ3
Αφού η βιομάζα των δέντρων μειώνεται σε 400kg, η βιομάζα των κουνελιών θα μειωθεί στα
40kg και η βιομάζα των γερακιών στα 4kg. Μετά την αλλαγή αυτή η νέα πυραμίδα βιομάζας
για το οικοσύστημα, θα είναι η εξής:
Πρωτόζωα: 0,4kg
Γεράκια:4kg
Κουνέλια: 40kg
Δέντρα: 400kg
Υπολογισμός αριθμού γερακιών που μπορεί να συντηρήσει το οικοσύστημα:

Στο ένα γεράκι αντιστοιχεί βιομάζα 2kg
Σε πόσα (Χ) γεράκια αντιστοιχεί βιομάζα 4kg;
Χ= 2 γεράκια
Άρα ο αριθμός των γερακιών που μπορεί να στηρίξει το οικοσύστημα είναι 2 γεράκια.
Δ4
Από τη γραφική παράσταση παρατηρούμε ότι μετά τη μετανάστευση:
 Ο πληθυσμός των σκουρόχρωμων κουνελιών είναι μεγαλύτερος από αυτόν των α-
νοιχτόχρωμων κουνελιών.
 Στην συνέχεια ο πληθυσμός των σκουρόχρωμων κουνελιών αρχίζει να μειώνεται
σταδιακά, στη συνέχεια απότομα και τελικά σταθεροποιείται σε χαμηλά επίπεδα. Α-
ντίθετα ο ο πληθυσμός των ανοιχτόχρωμων κουνελιών αρχίζει να αυξάνεται σταδι-
ακά, στη συνέχεια εντονότερα και τελικά σταθεροποιείται σε υψηλά επίπεδα.
 Δηλαδή ο πληθυσμός των ανοιχτόχρωμων κουνελιών γίνεται μεγαλύτερος από αυτόν
των σκουρόχρωμων κουνελιών.
Το φαινόμενο αυτό εξηγείται με βάση τη θεωρία της Φυσικής Επιλογής του Δαρβίνου.
Σελ. 126 «Φυσική Επιλογή είναι η διαδικασία με την οποία οι οργανισμοί που είναι περισ-
σότερο προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους επιβιώνουν και αναπαράγονται περισσότερο
από τους λιγότερο προσαρμοσμένους».
Στο δασικό οικοσύστημα, όπου το έδαφος ήταν σκουρόχρωμο, τα κουνέλια με σκου-
ρόχρωμο τρίχωμα είχαν προσαρμοστικό πλεονέκτημα: διακρίνονταν δυσκολότερα από τους
θηρευτές τους (πχ αλεπούδες ή αετούς). Αντίθετα τα κουνέλια με ανοιχτόχρωμο τρίχωμα
ξεχώριζαν περισσότερο και άρα αποτελούσαν πιο εύκολη λεία για τους θηρευτές τους. Κα-
τά συνέπεια αφού τα κουνέλια με ανοιχτόχρωμο τρίχωμα θηρεύονταν πιο εύκολα ήταν πιο
σπάνιο να αναπαραχθούν και άρα ο πληθυσμός τους ήταν μικρότερος.
Στο νέο θαμνώδες οικοσύστημα με το ανοιχτόχρωμο έδαφος, αντιστράφηκε η δράση
της φυσικής επιλογής. Στο ανοιχτόχρωμο περιβάλλον, τα σκουρόχρωμα κουνέλια γίνονται
περισσότερο διακριτά και αποτελούν εύκολη λεία για τους θηρευτές. Αντίθετα, προσφέρει
«προστασία» στα ανοιχτόχρωμα κουνέλια, αφού γίνονται δυσδιάκριτα στο ανοιχτόχρωμο
περιβάλλον (προσαρμοστικό πλεονέκτημα). Έτσι βαθμιαία άρχισαν να επικρατούν αριθμητι-
114
Biology.gr
κά, καθώς επιβίωναν περισσότερο και μεταβίβαζαν με μεγαλύτερη συχνότητα το χρωματι-

σμό τους στις απόμενες γενιές.
Σχολιασμός Θεμάτων
 Εύκολα θέματα, σύντομης απάντησης και με μικρή διαβάθμιση δυσκολίας .

 Κάλυπταν ευρύ φάσμα της ύλης, αλλά απουσίαζαν θέματα από το Aids (1.3.4) και από
τους βιοχημικούς κύκλους (2.3).
 Η κατανόηση της σχετικής θεωρίας οδηγούσε εύκολα τον μαθητή να προσεγγίσει το
άριστα.
115
Biology.gr
116
Biology.gr
Στη μάχη των εξετάσεων …

Υπάρχουν μυστικά επιτυχίας
Μοιραστείτε τα
Μαζί μας!
117
Biology.gr
B i o l o g y. g r
Biology.gr
●Αθήνα ●Μαρούσι ●Αγ. Παρασκευή ●Γλυφάδα-Βούλα
210 3809488

Θέματα Βιολ ΓΠ γ Λυκ 200-2015

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Θέματα Βιολ ΓΠ γ Λυκ 200-2015

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Απαντημένα

Γ Λυκείου: 20 Ιουνίου, 1η Σεπτεμβρίου και 1η Οκτωβρίου

Αποφοίτων :15/9, 1/10 και 10/1

1η Σεπτεμβρίου, 1η Οκτωβρίου, 10 Ιανουαρίου

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

3. Ποιος από τους παρακάτω οργανισμούς χαρακτηρίζεται ως αυτότροφος;

4. Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες χαρακτηρίζεται ως αβιοτικός;

Α. Να μεταφέρετε στο τετράδιο σας τις παρακάτω προτάσεις, συμπληρώνοντας τα κενά

Ο ανθρώπινος οργανισμός μολύνεται από τους παθογόνους μικροοργανισμούς και αντιμε-

β. Να αναφέρετε ονομαστικά τα στάδια μιας φλεγμονής και να εξηγήσετε τη χρησιμότη-

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

Β. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις 1 και 2.

2. Να ορίσετε το φαινόμενο της οικολογικής διαδοχής.

3. Πώς παρεμβαίνει ο άνθρωπος στο βιογεωχημικό κύκλο του άνθρακα;

Σε μία λίμνη που περιβάλλεται από χωράφια τα οποία καλλιεργούνται συστηματικά με

t1: τέλος περιόδου βροχοπτώσεων,

1. Να ερμηνεύσετε τη μορφή των καμπυλών του παραπάνω διαγράμματος.

2. Να περιγράψετε το φαινόμενο το οποίο προκαλεί τις μεταβολές στις καμπύλες

3. Να εξηγήσετε πώς μεταβάλλεται ο πληθυσμός των αποικοδομητών σ' αυτή τη λί-

Α. 1γ. 2γ. 3α.

Άρα ο ρόλος των παραγωγών είναι:

Ρόλος Αποικοδομητών: Εξασφαλίζουν ενέργεια μετατρέποντας οργανικές ουσίες που

ποιούνται πρώτα τα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα (Τ4), αναγνωρίζοντας τόσο το αντιγόνο

β) Αυτοανοσία, Σελ. 40: «Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο ανοσοποιητικός μηχανι-

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

Να αναφέρετε τους μηχανισμούς δράσης των αντιβιοτικών.

Ποιες λειτουργίες επιτελούν τα Τ λεμφοκύτταρα;

Σε ένα θαλάσσιο οικοσύστημα παρατηρείται το παρακάτω υποθετικό τροφικό πλέγμα:

1. Να εξηγήσετε σε ποιο τροφικό επίπεδο ανήκουν οι παρακάτω οργανισμοί: σκου-

θος 0-800 μέτρα όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα.

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

3. Να ορίσετε το φαινόμενο της αλλεργίας.

1β, 2α, 3γ, 4α, 5γ.

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

1. Οι οροί περιέχουν ...

Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

2. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας στους οργανισμούς;

3. Ένα από τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η φλεγμονή, μετά τον τραυματισμό

4. Πώς προκαλείται το φωτοχημικό νέφος;

5. Με ποιους τρόπους μπορεί να μεταδοθεί η ηπατίτιδα C;

Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί είναι χρήσιμοι ή και απαραίτητοι για τον άνθρωπο.

2. Από ποιους μικροοργανισμούς παράγονται και με ποιους μηχανισμούς δρουν τα αντιβι-

3. Ποιοι μικροοργανισμοί χαρακτηρίζονται ως αποικοδομητές και ποιος είναι ο ρόλος τους

Να υπολογίσετε την καθαρή πρωτογενή παραγωγικότητα από το Νοέμβριο έως τον

1γ, 2β, 3δ, 4β, 5β.

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

2. Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εκδήλωση πυρκαγιάς στα μεσογειακά οικοσυστήματα;

3. Γιατί τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των ιών;

4. Ποιοι κανόνες προσωπικής και δημόσιας υγιεινής, σε σχέση με τη διατροφή, αποτε-

Α. Τι είναι τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας και σε ποια περίπτωση προκαλούν την απόρρι-

Β. Να περιγράψετε τα δύο χαρακτηριστικά που κάνουν τους μηχανισμούς ειδικής άμυνας

Γ. Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις του οργανισμού ονομάζονται αυτοάνοσα νοσήμα-

Δίνεται το παρακάτω διάγραμμα:

Να γράψετε τα ονόματα των οργανισμών που αντιστοιχούν στις θέσεις 1, 2, 3, 4, 5

1γ, 2δ, 3γ, 4γ, 5α.

κευση, … και β. η μνήμη, …. να αντιδρά γρηγορότερα.»

Σελ. 86 «η εισαγωγή του … παραγωγούς. Η αζωτοδέσμευση διακρίνεται σε ......το

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

2. Το νερό της ατμόσφαιρας εισέρχεται στα υδάτινα και χερσαία οικοσυστήματα με

Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Γιατί οι ιοί χαρακτηρίζονται ως υποχρεωτικά κυτταρικά παράσιτα;