MALZEME BILGISI

EL KITABI

VESTEL KOMPONENT GRUBU

 VESTEL

ÖNSÖZ
Komponent egitimlerimiz esnasinda isteklerinizi göz önünde bulundurarak, faydali
olacagina inandigimiz komponent el kitabinin ilk versiyonunu söz verdigimiz gibi
bitirdik. Bu kitapçigi hazirlamaktaki gayemiz fabrika içindeki çalisanlarimizin islerine
daha hakim olmalarini saglayarak verimli ve tatminkar bir çalisma elde etmekti.
Görselligin belleklerde daha kolay yer etmesi düsüncesinden yola çikarak komponentleri
resimli olarak tanitmanin ve haklarinda bilgi vermenin daha uygun olacagini düsündük.
Bu konudaki çalismalarimiz sizlerden gelen istekler dogrultusunda daha da
detaylandirilarak devam edecektir. Kitapta gördügünüz tüm aksakliklari veya bunlar
hakkindaki daha detayli isteklerinizi lütfen bize çekinmeden bildirin.
Bu kitabi hazirlarken emegi geçen Ç.Asena Ayanoglu, Cengiz Tarhan, Cengiz Takit,
Banu Zeybel ve Tayfun Gürgen arkadaslarimiza tesekkür ederim.
Komponent el kitabinin hepinize faydali olmasi dilegiyle.

Hakan Saraçoglu
Aralik 1997

2
 VESTEL

DiRENÇ
Tanim
Elektrik ve elektronik devrelerde akim geçisini sinirlamak ya da bir gerilim düsümü saglamak için
kullanilan malzemedir.
Seçim
Tasarimi yapilan devrenin istekleri çok iyi belirlenmelidir. Malzeme kullanilirken direnç degeri,
tolerans, güç kaybi mutlaka kontrol edilmelidir; istenen deger ve devrenin kaldirabilecegi tolerans iyi
belirlenmelidir. Dirençler için maksimum çalisma gerilimi ve kararlilik (stability) da önemlidir.
Gürültü (noise) yüksek frekansli devrelerde önem tasir. Kararlilik: Direnç degerinin sicaklikla
degismeme özelligidir. Hassas devrelerde önemlidir.
Parametre
Direnç degeri ve toleransi maksimum endüktans: özellikle tas direnç (wire wound) tipinde önemli.
Çalisma (operating) ve saklama (storage) sicaklik araligi. Sicaklik katsayisi (temperature coefficient)
Kendi isi katsayisi (self heating coefficient) Dirence göre gerilim katsayisi (voltage coefficient to
resistance)
Tip
CC: Carbon composition, CF: Carbon film
MF: Metal film, MO: Metal oxide
FUSE: Sigorta MO (Fusable MO)
WW: Wire wound device.
ADJ: Adjustable (Ayarli direnç)
MG: Metal glaze, SMD: Surface mount device ( Yüzeye monteli malzeme)
Okuma
Film dirençler üzerlerindeki renkli çizgiler sayesinde okunurlar. Genel olarak metal film disindaki
tüm film dirençlerde (CF, MO, FUSE, NMOve MG) 4 çizgi, metal dirençte ise 5 çizgi vardir. Bazi
firmalarin dirençlerinde ise sicaklik için 6. bir renk kodu eklenmistir. (Bazi sigorta MO larda da
tolerans kodlarindan sonra bir siyah çizgi atilmistir.) Direnç üzerindeki renkleri okurken, kenara en
yakin olan uçtan baglanir. 4 çizgililerde ilk iki çizgi basamak, 3. çizgi çarpan, son çizgi de tolerans, 5
çizgililerde ilk üç çizgi basamak, 4. çizgi çarpan, son çizgi de tolerans, 6 çizgililerde ilk üç çizgi
basamak, 4. çizgi çarpan, 5. çizgi de tolerans,son çizgi de sicaklik katsayisidir. Asagida renklerin
anlamlari verilmistir:

RENK BASAMAK ÇARPAN TOLERANS SICAKLIK KATSAYISI

% ppm/K
Siyah 0 1 0 200
Kahve 1 10 1 100
Kirmizi 2 100 2 50
Turuncu 3 1000 - 15

3
 VESTEL

Sari 4 10000 - 25
Yesil 5 100000 0.5 -
Mavi 6 1000000 0.25 10
Mor 7 10000000 0.01 5
Gri 8 100000000 0.05 1 Beyaz 9
1000000000 - -
Altin - 0.1 5 -
Gümüs - 0.01 10 -
Renksiz - 20 - -

Direnç Toleranslari: Sicaklik katsayilari:

--------------------------- --------------------------
M : % 20 B:+/- 200 ppm/C derece
K : % 10 C:+/- 100 ppm/C derece
J :% 5 E:+/- 50 ppm/C derece
H :% 3 G:+/- 25 ppm/C derece
G :% 2 H:+/- 15 ppm/C derece
F :% 1 K:+/- 10 ppm/C derece
L:+/- 5 ppm/C derece

Sicaklik katsayisi: ppm(part per million) +,- 200ppm/derece direncin degerinin 1’C de rx200/1000000
oraninda arttigini veya azaldigini ifade eder.

4
 VESTEL

1-Komponent adi AYARLI DIRENÇ

kisaltma RES ADJ

açiklama
Direnç malzemesi üzerine, hareketli metal levha yerlestirilerek yapilir.En az kararlilari karbon
dirençlerdir. Çok kullaninca karbon direnç kismi asinir ve malzemede kirlilik olusur.Yüzey düzgün
degilse gürültü olusur. Cermet ( seramik-metal), ve plastik tipleri kararlidir. WW tipleri en kararlisidir.
özellikleri
CC POT:
Kullanim araligi (Range):50ohm - 10Mohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 5W'a kadar.
Sicaklik araligi (Temperature range): - 55 - 125
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): 1000ppm.
Tolerans:+- %10 - 20
Beklenen ömür: 5milyon devir.

CC Trimer:
Kullanim araligi (Range):100ohm - 4.7Mohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.1-0.2W
Gerilim araligi: 50V-200V

5
 VESTEL

Sicaklik araligi (Temperature range): - 30'dan 85'e.

Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): +/- 250ppm/derece'den +/- 350ppm/dereceye.
Tolerans:+- %20 - 30
Beklenen ömür: 1milyon ve 5milyon devir.
CF Trimer:
Kullanim araligi (Range):500ohm - 1Mohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.1W
Gerilim araligi: 50V-100V
Tolerans:+- % 30

WW POT:
Kullanim araligi (Range):1ohm - 200Kohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 2-6W.
Gerilim ölçeklendirmesi: 310V'a kadar.
Sicaklik araligi (Temperature range): - 65 - 125
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): +/-20ppm/derece
Tolerans:%5 ve %10.
Beklenen ömür: 5milyon devir.

Halka reostalar:
Kullanim araligi (Range):0.5ohm - 10Kohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating):12.5-1000W
Akim araligi: 0.050-17.35A
Tolerans:+- %10

nerelerde kullanilir

Gerilim veya akimin degistirilmesi istenen devrelerde kullanilir.

6
 VESTEL

2-Komponent adi KARBON FILM DIRENÇ

kisaltma RES CF

açiklama
Karbon tozu bir cam tüp üzerine yerlestirilir, veya seramik çubuk üzerine karbon mürekkep
püskürtülür ve firinlanir. Üzerine elmasla veya lazerle spiral çizgiler atilarak dirence deger verilir.
Plastik veya epoksi kaplanarak neme karsi koruma saglanir. Sicakliga karsi kararlidir. Az gürültülüdür
ve DC'den MHz'lere kadar çalisabilir. Fakat ani gerilim yükselmesinde, asiri güç yüklemesinde zarar
görür.
özellikleri
Kullanim araligi (Range): 1ohm - 100Mohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.1W-10W Maksimum sicaklikta güç, ölçek disina çikarak 0'a
iner.
Çalisma gerilimi (working voltage) : 150V-750V
Gerilim katsayisi (Voltage coefficient) : 5-10ppm/V
Sicaklik araligi (Temperature range): - 55 - 165 (fakat 70 yi geçince, güç ölçülerin disina çikar.)
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): -20 - -1000, +- 500ppm/derece
Tolerans: %0.5, %1,%2,%5,%10
Gürültü (Noise) :10uV/V dan az.
Nerelerde kullanilir

Genel amaçli en çok kullanilan dirençtir. Asiri güç yüklemesi olmayan, fazla kararlilik gerektirmeyen
normal sicaklikta her devrede çalisabilir.

7
 VESTEL

3-Komponent adi METAL FILM

kisaltma RES MF

açiklama
-Metal madde bir cam tüp üzerine yerlestirilir, veya seramik çubuk üzerine metal püskürtülür ve
firinlanir. Üzerine elmasla veya lazerle spiral çizgiler atilarak dirence deger verilir. Plastik veya epoksi
kaplanarak neme karsi koruma saglanir. Sicakliga karsi kararlidir. Az gürültülüdür ve DC'den MHz'lere
kadar çalisabilir.
Güç kaybi karbon dirence göre fazladir. Bu nedenle ani gerilim artislarinda üzerindeki fazla gücü çok
kisa bir sürede disariya sicaklik olarak verir; böylece direnç yanmaz.

özellikleri
Kullanim araligi (Range): 0.27ohm - 15Mohm.
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.05W-0.5W
Çalisma gerilimi (working voltage) : 200V-3000V
Gerilim katsayisi (Voltage coefficient) : 10ppm/V
Sicaklik araligi (Temperature range): - 65 - 175 (fakat 70 yi geçince, güç ölçülerin disina çikar.)
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): +- 5-500ppm/derece
Tolerans: %0.1-5
Gürültü (Noise) :0.1uV/V dan az.
Nerelerde kullanilir
Karbon dirençlerin çalisamayacagi yüksek kararlilik ve duyarlilik gerektiren uygulamalarda kullanilir.

8
 VESTEL

4-Komponent adi METAL GLAZE DIRENÇ

kisaltma RES MG

açiklama
Metal direncin üzerine camsi bir madde kaplaniyor.( Dis kosullara karsi daha fazla koruma saglamak
için)
özellikleri
Kullanim araligi (Range): 100Kohm -22Mohm
Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.25W-1W
Maksimum çalisma gerilimi (working voltage) : 1150V-7KV.
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): Maksimum 200ppm/derece.
Tolerans: %1-10.
nerelerde kullanilir

Ani yüksek darbelerin (pulse) görülebilecegi devrelerde kullanilir. Örn: Iki toprak arasinda izolasyonu
saglamak için kullanilabilir.

9
 VESTEL

5-Komponent adi METAL OKSIT DIRENÇ

kisaltma RES MO

açiklama
Seramik üzerine kalay veya rutenyum oksidi yerlestiriliyor. Film dirençlere göre güç kaybi daha fazla.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 0.5ohm - 100Gohm.

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.25W-10W
Çalisma gerilimi (working voltage) : 350V-50kV
Gerilim katsayisi (Voltage coefficient) : 10ppm/V
Sicaklik araligi (Temperature range): Maksimum 125
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): -1500 - 500ppm/derece
Tolerans: %0.5-20
Gürültü (Noise) :2uV/V
nerelerde kullanilir

Güç kaybinin fazla oldugu uygulamalarda kullanilir.

10
 VESTEL

6-Komponent adi PAKET DIRENÇ

kisaltma RES NETWOR

açiklama
Pcb üzerinde yer ve malzeme tasarrufu yapmak için kullanilir.

Seramigin üzerine gümüs bazli mürekkep püskürtülürerek iletken yollar yapilir. Bu yollarin uçlarina
direnç malzemesi püskürtülür ve firinlanir. Üzerleri camla kaplanir ve lazerle çizilerek deger verilir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 10ohm - 50Mohm.

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.05W-0.5W
Maksimum çalisma gerilimi (working voltage) : 100V,200V
Gerilim katsayisi (Voltage coefficient) : 3ppm/V, 5ppm/V
Sicaklik araligi (Temperature range):-55- 125 C derece
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): 2.5-300ppm/derece
Tolerans: %0.1-5
nerelerde kullanilir

Ayni özellikte ve belli bir sekilde birbirine baglanmis (örn paralel) dirençler yerine kullanilabilir.

11
 VESTEL

7-Komponent adi SIGORTA DIRENÇ

kisaltma RES FUSE

açiklama
Hem direnç hem de sigorta özelligi tasiyan dirençtir. Direnci akimla orantili olarak artar, akim belli
bir degere gelince direnç açik devre olur vedevreyi açar.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 0.22ohm - 100Kohm.

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.25W-5W
Çalisma gerilimi (Working voltage) : Maksimum 350V
Sicaklik araligi (Temperature range): - 40 - 275
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): +- 5ppm/derece, +-100ppm/derece, +-200ppm/derece,
+- 500ppm/derece
Tolerans: %0.1-10
nerelerde kullanilir

Akim sinirlamasi gereken yerlerde devreyi korumak amaciyla kullanilir.

12
 VESTEL

8-Komponent adi TAS DIRENÇ

kisaltma RES WW

açiklama
Seramik üzerine, bir alasim teli sarilarak yapilir. Yalitimi saglamak ve nemi önlemek için çok iyi bir
sekilde kaplanir.(Örn: Cam emayeyle, çimentoyla, silikonla)
Güç kaybi en büyük dirençtir. Ani gerilim siçramalarina dayaniklidir.
Sicakliga karsi kararlidir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 1ohm - 950ohm.

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.5W
Çalisma gerilimi (working voltage) : Maksimum 500Vac.
Sicaklik araligi (Temperature range): - 65 - 275
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): +- 20, +- 50ppm.
Tolerans: %0.05
nerelerde kullanilir

En zor kosullarin direncidir. Düsük toleransli, yüksek güç kaybi olan uygulamalarda kullanilir. Örn:
Besleme kati.

13
 VESTEL

9-Komponent adi TERMISTÖR

kisaltma THERM

açiklama
Isiya bagli olarak direnç degeri hizla degisen elemanlardir. 2 tipi vardir
a) PTC: Pozitif sicaklik katsayili direnç. Direnç isi ile dogru orantili olarak degisir.
b) NTC:Negatif sicaklik katsayili direnç. Direnç isi ile ters orantili olarak degisir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 8ohm - 35ohm.

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.125W-2W
Maksimum çalisma gerilimi (working voltage) : 220V-600V
Sicaklik araligi (Temperature range): 70 - 170 C derece
Tolerans: %
nerelerde kullanilir

PTC sicakliga bagli olarak çok kisa sürede büyük direnç degerine ulasarak, elektriksel olarak devreyi
açabilecek konumlarda kullanilir.( Örn: TV’den degauss'u devreden çikarmak için kullanilir.)

14
 VESTEL

10-Komponent adi YANMAZ METAL OKSIT FILM

kisaltma RES NMO

açiklama
Metal oksit direncin üzeri yanmayan kilif kaplanir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 0.5ohm - 500Kohm

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 0.5W-5W
Çalisma gerilimi (working voltage) : 250V-750KV
Sicaklik araligi (Temperature range): -50-250 derece
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): 200 - 350ppm/derece
Tolerans: %1-5
nerelerde kullanilir

Elektronik devrelerin yanma tehlikesi olan bölümlerde kullanilir.

15
 VESTEL

11-Komponent adi YÜZEYE MONTELI DIRENÇ

kisaltma RES SMD

açiklama

Küçük ölçekli, ince film dirençlerdir. Baglanti uçlari bakir tel degil, baslik seklindedir. Bu nedenle
baglantilari pcb deliklerinden geçerek degil, yüzey üzerinde yapilir.
Boyutlarina göre tip isimleri verilir. Örn bizim kullandigimiz tipler 0805 ve 0603.
özellikleri

Kullanim araligi (Range):0.05ohm - 25Kohm., 1-1.5Mohm

Güç Ölçeklendirmesi (Power rating): 3-5W,0.0625-0.5W
Çalisma gerilimi (working voltage) : 40-185V.
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): +- 1, +- 6000ppm.
Tolerans:+- %0.005 - +-%10
nerelerde kullanilir

Küçük boyutlarda kart üretmek için kullanilir. Örn: GSM.

Çift yüzlü kartlarin lehim yüzüne yerlestirmek için kullanilir. (Lehimi PCB yüzeyinden aldigi için)

16
 VESTEL

KONDANSATÖR

Tanim
Enerji depolamak için kullanilan malzemedir.Aralarinda hava veya bir yalitkan bulunan iki metal
levhadan olusur. Kapasitesi levhalarin alani ve yalitkanlik sabiti ile dogru orantili aralarindaki uzaklik
ile ters orantilidir.
Seçim
Seçimde,çalisma sicakligi, nem, AC dalgalilik, kapasite deger araligi, çalisma gerilimi, çalisma
frekansi ve ömrü göz önüne alinmalidir. Paket tipleri de önemlidir: Bacaklarin yüksek
endüktanslari yüksek frekans performansini etkiler. Metal kapli kondansatörler, havayi geçirmedigi için
neme ve pas yapici ortamlara dayaniklidir.
Parametre
Akim ölçüleri: Filtreleme ve enerji depolama uygulamalari için önemlidir.
Q faktörü : Zamanlama ve düzenleme devreleri için gereklidir. Kaçak akim : Baglama (coupling) ,
zamanlama ve enerji depolama uygulamalarinda Gerilim degisim özellikleri: (V/msn):
Köprüleme (bypass) ve topraklama (decoupling) uygulamalarinda.
Tip
VESKOD
CER: Ceramic (C1) 305
CER: Ceramic (C2) 306
CER: Hilgh voltage 320
MKT: Metallized polyester film 301
KP : Polypropylene film 302
MKP: Metallized polypropylene film 303
KS : Polystrene film 304
EL : Electrolytic 308
AYR (ADJ): Trimmer 315
* Film kondansatörlerin kisaltilmis isimleri için bir standard yoktur. Örn MKT için birkaç degisik isim:
MMK,MWUX,MC-U. (Bazilarinin da katalog isimleri vardir, fakat kondansatörün üzerinde yazmaz.
Fakat çogu firmalarda yukaridaki kisaltmalar geçmistir. Yaygin bir yanlis olarak daldirma tipi
kondansatöre MYLAR konddddansatör denilmektedir. MYLAR, Dupont firmasinin polyester film
kondansatör(MKT) için kullandigi ticari isimdir. Yani görüntüyü degil, kullanilan maddenin tipini
tanimlar. Örn: Kutu tipi MKT MYLAR’dir, daldirma tipi MKP MYLAR degildir.
Okuma
SERAMiKLER:
Yazili olan degerler PiKO FARAD cinsinden okunur: Bir veya iki rakamsa aynen okunur. Üç rakam
varsa üçüncüsü çarpandir. Örn: 330-->33pF, 331-->330pF, 222-->2.2nF. Rakamin altina çizgi
çekilmisse 50V, çekilmemisse 500V demektir. Bunlarin disindaki gerilimler yazi ile yazilir.Kapasite
toleransi yazilmissa asagidaki gibi degerlendirilir:

17
 VESTEL

CER (CLASS 1):

<=10pF için: C: +/- 0.25pF >10pF için: G: +/-%2
D: +/- 0.5pF J: +/- %5
F: +/- 1.0pF K: +/- %10
G: +/- 2.0pF M: +/- %20
CER (CLASS 2):
K: +/- %10 P: % 0-100
M: +/- % 20 Z: %-20 - +80
CER (HIGH VOLTAGE):
J: +/- %5 M: +/- % 20
K: +/- %10 Z: %-20 - +80
Sicaklik katsayilari:
-----------------------------
CER (CLASS 1):
Kondansatörün tepesine boyanan renkten anlasilir.Renklerin anlamlari:
renk: ppm/derece C
Siyah :0 +-60 (CH)
Kirmizi : -80 +-60 (LH)
Turuncu : -150 +-60 (PH)
Sari : -220 +-60 (RH)
Yesil : -330 +-60 (SH)
Mavi : -470 +-60 (TH)
Mor : -750 +-120 (UJ)
- : +350 -1000 (SL)
Harflerin anlamlari:
Katsayi Tolerans
(ppm/derece C) (+/- ppm/derece C)
A: +100 F: 15
B: +30 G: 30
C: 0 H: 60
H: -30 J: 120
L: -80 K: 250
P: -150 L: 500
R: -220 M: 1000
S: -330 N: 2500
T: -470
U: -750
Bunlarin disinda yaygin kullanimlar: NP0: Negative positive zero

18
 VESTEL

12-Komponent adi AYARLI KAPASITÖR

kisaltma CAP AYR,

açiklama
Biri sabit digeri hareketli iki elektrod ile aralarindaki yalitkandan olusan seramik kondanstörlerdir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 0.25-120pF.

Çalisma gerilimi (working voltage) : 50, 200, 225, 250V ac.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 30)- (100 ) derece C.
nerelerde kullanilir

Gerektiginde devrede ayar yapmak için (örn: frekansi degistirmek için) kullanilir.

19
 VESTEL

13-Komponent adi ELEKTROLITIK KAPASITÖR

kisaltma CAP EL

açiklama
Bir silindir üzerine sarilmis ve emici bir kagit ile ayrilmis iki aluminyum seritten olusur. Alimunyum
seritlerden birinin üzerine elektrolitik olarak olusan ince oksit tabaka pozitif levha (anod) görevini
yapar. Oksit
tabaka dogal oksitlenmeden dolayi olustugundan ve çok ince bir tabaka oldugundan yüksek bir
kapasitans degerine ve çalisma gerilimine sahip kondansatör elde edilebilir. + ve - kutuplari vardir,
takilirken yönüne
dikkat edilmelidir.Ters takildiginda bir müddet sonra patlar. Üzerindeki gerilim asilirsa da
patlayabilir.
özellikleri
Kullanim araligi (Range): 0.1 - 2.2F
Tolerans: %-10 - %30, %-20 -%80, +/-%10, +/-%20.
Çalisma gerilimi (working voltage) : 6.3 - 550V DC.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (105 ) derece C.
nerelerde kullanilir

Büyük kapasite degerlerinin gerektigi filtreleme, baglama (coupling), ve köprüleme (bypass)

uygulamalarinda kullanilir.

20
 VESTEL

14-Komponent adi METALIZE POLYESTER

kisaltma CAP MKT

açiklama
MKT,
Polyester: Polyethylene terephtalate
: Polyethylene naphthalate
Ince yalitkan(polyester) filmlerin üzerine metal püskürtülür. Olusan malzeme silindirik bir sekilde
sarilir. Uç noktalara erimis metal koyularak baglanti teli eklenir. Yüksek yalitim direnci vardir, neme
dayaniklidir. 2 çesidi vardir:Epoksiye daldirilmis, Plastik kaplamali
özellikleri
Kullanim araligi (Range): 0.001 - 100uF
Çalisma gerilimi (working voltage) : 15000V DC -250V AC.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (85 ) derece C.

nerelerde kullanilir
Düsük maliyetli ve orta düzeyde elektriksel özelliklere sahip genel uygulamalarda kullanilir.
EMI/RFI bastirma, DC bloklama, baglama(coupling), köprüleme(bypass) için kullanilir.
(EMI: Electromagnetic Interference RFI: Radio interference frequency)
ClassX: Kisa devrenin tehlikeli elektrik soklari yaratmasini engellemek için kullanilir. Örn TV
sasesinde sigortadan önce takiliyormus.(X2 tipi) Güvenlik (SAFETY) malzemesidir.

21
 VESTEL

15-Komponent adi METALIZE POLYPROPYLENE

kisaltma CAP MKP

açiklama
MKP
Ince yalitkan (poly propylene) filmlerin üzerine metal püskürtülür. Olusan malzeme silindirik bir
sekilde sarilir. Uç noktalara erimis metal koyularak baglanti teli eklenir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 1nF- 10uF

Çalisma gerilimi (working voltage) : 100, 250, 400,630V DC.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (85 ) derece C.
nerelerde kullanilir

Yüksek akim ve darbe olan devrelerde kullanilir. Özellikle saptirma ve SMPS devrelerinde.

22
 VESTEL

16-Komponent adi POLYSTYRENE

kisaltma CAP PS

açiklama
KS
Ince metal yapraklarin arasina yalitkan film (styrene telephthalate) yerlestirilir. Malzeme tümden
sarilir.

Polystrene çok kisa zamanda desarj olur . Yalitim dirençleri çok iyidir.Sicaklikla degisimleri çok
azdir.
Negatif lineer sicaklik katsayilari vardir ve sicaklikla çok az degisirler.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 20pF - 10uF

Çalisma gerilimi (working voltage) : 1000V dc -125V ac.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (85 ) derece C.

nerelerde kullanilir

Baglama ve akordlama kondansatörü. RF, IF ve tasiyici frekansi filtrelerinde (haberlesmede)

kullanilir.

23
 VESTEL

17-Komponent adi POLYPROPYLENE

kisaltma CAP KP,PP

açiklama
KP
Ince metal yapraklarin arasina yalitkan film (polypropylene) yerlestirilir. Malzeme tümden sarilir.

Düsük toleransli, düsük kayipli malzemedir.

özellikleri

Kullanim araligi (Range): 100pF- 220nF

Çalisma gerilimi (working voltage) : 63,100,630,1000,1500V DC.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (85 ) derece C.
nerelerde kullanilir

Akordlama, filtreleme, zamanlama devrelerinde; osilatörde, darbeli(pulse) devrelerde kullanilir.

24
 VESTEL

18-Komponent adi SERAMIK-1

kisaltma CAP SER

açiklama
TC: Temperature Compensating
Sicaklik dengeleyici kondansatör.
COG, NPO
Kapasitesi sicaklikla bilinen veya önceden kestirilebilir bir sekilde ( lineer olarak) degisen
kondansatör.
SERAMIK: Metalik olmayan bir mineralin yüksek sicaklikta pisirilmesiyle elde edilen malzeme. Toz
halinde yalitkan madde (genellikle baryum titanat) kaliplara sikistirilir, kesilir ve firinlanir.
(Firinlamayla malzenin kübik kristal yapisi, tetragonal kristal yapisina dönüsür. Bu yapi degisimi ona
yalitkanlik özelligi verir.Firindan çikan bu malzemeye seramik adi verilir.) Elektrotklar seramik üzerine
püskürtülür ya da ince plakalar halinde konulur. Üzerine gümüs tozu, cam tozu ve organik bir tutkal
karisimi kaplanir. Ikinci bir firinlamayla tutkal ortadan kalkar, cam eriyerek elektrodu diske yapistirir.
Üzerine tel yerlestirilir ve reçineyle kaplanir. Pratikte nem almazlar fakat depolanacaksa veya
kullanildigi cihazda uzun süre hareketsiz kalacaksa nem alabilir.
özellikleri
Kullanim araligi (Range): 0.5pF - 47nF
Çalisma gerilimi (working voltage) : 50V dc, 500V dc; 1KV dc-7.5KV dc.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 25)- (85 ) derece C.
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): -5800ppm/derece C'den, +350 ppm/derece C'ye.
nerelerde kullanilir
Sicakligin diger devre elemanlarin degerlerinde neden oldugu degisiklikleri dengelemek için
kullanilir.
10MHz'lere kadar çalisabilir.

25
 VESTEL

19-Komponent adi SERAMIK-2

kisaltma CAP SER

açiklama
HI-K
High Dielectric Constant (Yüksek yalitim katsayili kondansatör)
Kapasitesi sicaklikla nonlineer olarak degisen kondansatör.

Seramik-1'deki gibi yapilir.

özellikleri

Kullanim araligi (Range): 100pF - 100nF

Çalisma gerilimi (working voltage) : 50V dc, 500V dc; 1KV dc-7.5KV dc.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (85 ) derece C.
Sicakliga bagli kapasite degisim araligi: %-55 den %20 ye.
nerelerde kullanilir

Köprüleme kondansatörü (Bypass cap): Bir devrede bazi devre elemanlari etrafinda alternatif akima
düsük empedansli bir yol saglamak amaci ile baglanan bir kondansatör.
Baglama kondansatörü (Coupling cap): Gerilimleri birbirinden farkli iki devre katini birlestirmek için
kullanilir. (DC yi geçirmez AC yi geçirir.)
Topraklama kondansatörü (Decoupling cap): Bazi noktalari topraga baglamak için kullanilir.
Filtreleme kondansatörü: Bazi frekanslari filtrelemek için kullanilir.

26
 VESTEL

20-Komponent adi SERAMIK-YÜKSEK GERILIM

kisaltma CAP SER

açiklama
SAFETY malzemedir.

Toz halinde yalitkan madde (genellikle baryum titanat) kaliplara sikistirilir, kesilir ve firinlanir.
Elektrotklar disk üzerine püskürtülür ya da ince plakalar halinde konulur. Üzerine gümüs tozu, cam
tozu ve organik bir tutkal karisimi kaplanir. Ikinci bir firinlamayla tutkal ortadan kalkar, cam eriyerek
elektrodu diske yapistirir. Üzerine tel yerlestirilir ve reçineyle kaplanir.
özellikleri

Kullanim araligi (Range): 100pF - 4700pF.

Çalisma gerilimi (working voltage) : 50V dc-10KV dc.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (85 ) derece C.
Sicakliga bagli kapasite degisim araligi: %-80 den %56 ye.
nerelerde kullanilir

Devrede yüksek gerilim siçramalarinin olabilecegi yerlere konulur.(Koruma için)

27
 VESTEL

21-Komponent adi YÜZEYE MONTELI KAPASITÖR

kisaltma CAP SMD

açiklama
Küçük ölçekli kondansatörlerdir. Baglanti uçlari bakir tel degil, baslik seklindedir. Bu nedenle
baglantilari pcb deliklerinden geçerek degil, yüzey üzerine yerlestirilir.
Boyutlarina göre tip isimleri verilir. Örn bizim kullandigimiz tipler 0805 ve 0603.
özellikleri
CLASS1:
Kullanim araligi (Range): 0.5pF - 3300pF
Çalisma gerilimi (working voltage) : 25, 50,63,100, 200, 500V DC.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (125 ) derece C.
Sicaklik katsayisi (Temperature coefficient): -750ppm/derece C'den, +350 ppm/derece C'ye.
Dagilma faktörü: %0.15 Maksimum.
CLASS2:
Kullanim araligi (Range): 390pF - 3.3uF
Çalisma gerilimi (working voltage) : 16, 25, 50,100V DC.
Sicaklik araligi (Temperature range): (- 55)- (125 ) derece C.
Sicakliga bagli kapasite degisim araligi: %-20 den %80 e.

nerelerde kullanilir

Küçük boyutlarda kart üretmek için kullanilir. Örn: GSM.

Çift yüzlü kartlarin lehim yüzüne yerlestirmek için kullanilir. (Lehimi PCB yüzeyinden aldigi için)

28
 VESTEL

DiYOT
Tanim
Akimi bir yönde tikayan, diger yönde geçmesine izin veren yari iletken devre elemanidir.
Seçim
Led (light emitting diode) varicap diode düsük güçlü dogrultucular, dogrultucu, Zener schottky diyot,
Okuma
Diyotlarin belirli bir okuma sekli yoktur. Kod numarasina göre kataloglara bakmak gerekir.

29
 VESTEL

22-Komponent adi DIYOT

kisaltma DIODE

açiklama
Diyot elektrik akimini tek yönde ileten yariiletken elektronik komponentdir. Czochralski metodu
dedigimiz metod ile bir silikon çubuk elde edilir. Bu çubuk daha sonra ince dilimler halinde kesilir ve
bir dilimden binlerce yariiletken komponent elde edilir. Diyotlarin yapi malzemeleri silisyum ve
germanyumdur. Komponentin elde edilmesinde elektron bakimindan zengin N tipi madde ve elektron
sayisi eksik (Bosluk) P tipi maddeler kullanilir Diyotun yapisinda N tipi ve P tipi madde bulunur. N tipi
silikon kristal üzerine SiO2(Silikondioksit) tabaka yapilir. SiO2'nin özelligi asitten etkilenmemesidir.
Isiga karsi duyarli fotoresistif malzemeler ve asit yardimiyla n N tipi silikon üzerinde belirli pencereler
olusturularak P tipi madde belirli sicaklik altinda N tipi silikon üzerine etki ettirilir.
Özellikleri
Diyot dogru yönde polarize edildiginde çok düsük bir gerilimle iletime geçer.Ters yönde polarize
edildiginde ise, dayanma gerilimi(delinme gerilimi) tabir edilen noktaya kadar hiç akim geçirmez. Bu
gerilime ulasildiginda diyot’dan ters yönde büyük bir akim çikar.
VRRM: Diyotun dayanabilecegi maksimum ters gerilim.
IF(Dogru akim):Diyotun üzerinden sürekli geçebilecek olan akim
IFRM: Peak seklinde kisa süreli,sürekli diyot üzerinden geçebilecek olan akim.
IFSM: Peak seklinde kisa süreli,sürekli olmayan diyot üzerinden geçebilecek olan akim.
VF: Dogru polarma altinda diyot üzerine düsen gerilim miktari.
IR: VRRM geriliminde diyot üzerinden akacak olan ters akim miktari.
trr: Ters toplanma zamani ( Reverse Recovery Time),yüksek frekans devrelerinde küçük olmali.
Tj: Maksimum çalisma gerilimi. Örnegin bir dogrultma devresinde olusabilecek peakler için IFRM ve
IFSM degerleri büyük olan diyotlar seçilmeli. Yüksek frekans devrelerinde trr zamani düsük olan
diyotlar kullanilmali.
nerelerde kullanilir
Tek yönde akimin akmasinin istendigi tüm kullanim alanlarinda kullanilir. Alternatif akimn degisken
dogru akima çevrilmesi, bir yönde tikama yapilmasi gereken her yerde kullanilir.

30
 VESTEL

23-Komponent adi KÖPRÜ DOGRULTMA

kisaltma B. REC.

açiklama
Bir gövde altinda toplanmis dört diyottan olusan komponentdir.
özellikleri
VRRM:B.Rec'in dayanabilecegi maksimum ters gerilim.
IF(Dogru akim):B.Rec'in üzerinden sürekli geçebilecek olan akim
IFRM: Peak seklinde kisa süreli,sürekli diyot üzerinden geçebilecek olan akim.
IFSM: Peak seklinde kisa süreli,sürekli olmayan diyot üzerinden geçebilecek olan akim.
VF: Dogru polarma altinda diyot üzerine düsen gerilim miktari.
IR: VRRM geriliminde diyot üzerinden akacak olan ters akim miktari.
Tj: Maksimum çalisma gerilimi.
Örnegin bir dogrultma devresinde olusabilecek peakler için IFRM ve IFSM degerleri büyük olan
köprüler seçilmeli.
Nerelerde kullanilir

Alternatif akimin degisken dogru akima çevrilmesi için regülasyon girisinde kullanilir.

31
 VESTEL

24-Komponent adi LED( Ligth Emiitting Diyot)

kisaltma LED

açiklama
Isik yayan komponentlerdir.Galyum arsenit,galyum fosfit ve galyum arsenit fosfit gibi maddeler
saydam bir madde içinde yerlestirilir. Bu tip maddelerin özelligi üzerinden geçen akimla orantili olarak
insan gözünün görebilecegi dalga boyunda isik yaymasidir.
Led diyot, dogru polarma altinda çalisan ve uçlarina uygulanan gerilimle dogru orantili isik yayan bir
devre elemanidir. Genel olarak kirmizi, sari ve yesil olmak üzere 3 degisik renkte yapilirlar. Amaca
göre iki renkli olarak da yapilabilir. Ayni yapi içerisine iki led diyot yerlestirilmistir ve bunlar ters
paralel baglanmislardir.
özellikleri
PD :Güç harcamasi (80-100 mW)
VR :Reverse Voltaj (5 V)
IAF: Ortalama dogru akim (20-30mA)
Topr:Çalistirma sicaklik araligi (-20C-80C)
Tstg:Depolama sicaklik araligi (-40C-100C)
VF:Dogru polarma gerilimi (2.2-2.8 V)
Ir:Ters akim (VR=5V) 100uA
Peak Emisyon Dalgaboyu:695-570 nm
Iv:Parlaklik yogunlugu (mcd)
nerelerde kullanilir
Güç gösterge isigi olarak cihazlarin ön panelleinde,dijital gösterge devreleri gibi bir göstergenin
gerektigi her yerde kullanilir.

32
 VESTEL

25-Komponent adi VARIKAP,TUNING DIYOTU

kisaltma VARICAP

açiklama
Üzerindeki ters gerilim arttikça kapasitesi azalir, gerilim azaldikça kapasitesi artar.
nerelerde kullanilir

Bobinlerle paralel olarak baglanarak osilasyon üretmek amaciyla osilatör ve frekans kontrol
devrelerinde kullanilir. TV da tunerde,referans frekanslarin üretildigi osilatörlerde kullanilir.

33
 VESTEL

26-Komponent adi ZENER DIYOT

kisaltma DIODE ZENER

açiklama
Ters polarma altinda belli bir gerilim degeri elde etmek için kullanilan diyot çesididir. Yapi olarak
normal diyota benzer.Diyotun ters yöndeki kirilma gerilimi prensibinden yararlanilarak yapilmistir.
özellikleri
VZ: Zener gerilimi (Maksimum ve minimum VZ olmak üzere iki degeri vardir.)
IZ: Zener üzerinden normal zener geriliminde akmasi gereken akim.
IR: Ters akim (uA seviyesinde)
VR: Ters gerilim degeri (V)
Dinamik empedans: Maksimum ve minimum zener dirençleri.

Zener diyot ters gerilim altinda çalisir. Zenerden önce bir öngerilim direnci kullanilir. Bu dirençin
sabit gerilimi elde etmek için ve zeneri asiri akimlardan korumak için önemi büyüktür.
Nerelerde kullanilir

Referans gerilimi,sabit gerilim,gerilim kirpma ve gerilim kilitleme islemlerinin gerektigi yerlerde

kullanilir.

34
 VESTEL

RESONATÖR

Tanim
Devrelerde belli frekansta isaret üreten cihazdir. Iki ucuna elektrik verilir, elektrik gücü belli seviyeye
gelince resonatör madde titresir ve belli bir frekansta isaret üretir.
Seçim
Devrede kullanilacak olan frekans belirlenmeli. Eger IC ile kullanilacak resonatör çesidi
belirtilmemisse, ucuz oldugu için seramik olani tercih edilmelidir. Ayrica, IC'ye besleme verildiginde
resonatör yükselme zamani, kristal yükselme zamanina göre daha azdir. Fakat kristalin kalite faktörü Q,
resonatörünküne göre daha iyidir.
Parametre
Yalitim sabiti (Dielectric constant): Yüksek olmali (düsük empedansli olur)
Yayilma kaybi (Dissipation): Düsük olmali(Elektrik kaybi az)
Tip
Seramik resonatör
Kristal resonatör ( Kristal)
Okuma
Seramik resonatör: Kutu tipi olanlar KHz daldirma tipi olanlar MHz cinsinden okunur.Kutu tipinin
üzerinde birim yazili degil, daldirma tipinin üzerinde M yaziyor. 3 bacakli olanlar yük
kondansatörleri dahil edilmis resonatör oluyor.
Kristal: Silindirik sekilde olanlar KHz'lik kristal, fakat örnek bizde yok.MHz'likler: Silindirik
dikdörtgen Seklinde. Frekans degeri KHz veya MHz cinsinden yazilir. Çogunda üretim tarihi yazilidir.
Bazilarinda yük kondansatörü degeri yazilidir.
Testler
Spektrum analyzer kullanarak resonatörün frekansi, ve eslenik devresi belirlenir.
JIS: ( Japanese specification)
B: +/-%10 D:% +20, -30 F: %+30, -80
X7R: %+/-15 Y5T: %+/-22- %30
Y5P: %+/-10 Y5V: %+22 - %82

35
 VESTEL

27-Komponent adi KRISTAL REZONATÖR

kisaltma XTAL

açiklama
Quartz:Silisyum dioksit (Silicon dioxide SiO2)
Yapilisi: Kristal plakalar uygun açilarda kesilir, X isini ölçümüyle açilari kontrol edilir. Tabakalara
yuvarlak sekil verilir. Elektrodlar plakanin iki tarafina püskürtülür. Kristal tutucuya takilir. Elektrodun
tutucuya baglandigi noktalara gümü-epoksi karisimi püskürtülür. Tutucu metal kapaga takilir.
Kristal plakalarin boyutu ve kristal eksenine göre kesilis açisi bu malzemenin karakteristigini belirler.
En çok kullanilan kesim AT-kesimidir. Kristal malzeme temel titresimden baska, 3ncü,5nci, veya daha
yüksek tonlarda titresebilir.

özellikleri
Frekans araligi: KHz: 30-130
MHz: 1-250
Frekans toleransi: +/- %0.002.
Sicaklikla degisim katsayisi: +/- 10-100 ppm/derece C.
Yaslanma: +/-5ppm'den küçük.
nerelerde kullanilir

Çok sabit bir frekansta isaret istenen yerlerde kullanilir. Çok yaygin örnek: Mikro kontrolör saat girisi.
(Frekansi sicaklikla lineer olarak degisenleri sicaklik algilayicilarinda kullanilabilir.)

36
 VESTEL

28-Komponent adi SERAMIK REZONATÖR

kisaltma XTAL

açiklama
Yapilisi: Mineral toz hale getirilir ve firinlanir. Böylece ham madde bilesim haline gelir. Bu tozlar
tutkalla karistirilir, sikistirilir ve firinlanir. Bu ikinci firinlamayla tutkal ortadan kalkar, bilesenlerin
boyutlarindaki kimyasal baglar tamamlanir. Olusan malzeme çesitli sekillerde kesilir: Çubuk, plaka,
halka, silindir, yariküre.
Seramik hazirlandiktan sonra kutuplama makinesine konulur. Makineden çikinca ,imalzeme çindeki
kutuplar (dipollar) serbest kalir ve malzeme degisime ugrar. Bu degisim islemine yaslanma (aging)
denir. Ilk birkaç saatte çok hizli olur. Bir kaç gün sonra logaritmik olarak azalir.
Rezonans frekansi titresim moduna baglidir. Örn: Murata sayfa 1 deki tablo.
özellikleri
Frekans araligi: KHz: 190-1250
MHz: 1.94-36
3 uçlu: 3.38-6, 16-36
Frekans toleransi: +/- % 0.5
Sicaklikla degisim katsayisi: +/-10 - 50ppm/derece C.
nerelerde kullanilir

Çok sabit bir frekansta isaret istenen yerlerde kullanilir. Çok yaygin örnek: Mikro kontrolör saat girisi.

37
 VESTEL

HOPARLÖR.

Tanim
Ses frekansindaki elektriksel gücü akustik güce çeviren, ve hava içinde yayilmasini saglayan cihaz.
Seçim
Frekans bölgesi, güç ve direncine göre seçilir.
Parametre
Resonans frekansi, frekans araligi, nominal güç, maksimum, empedans.
Tip
Tweeter: Tiz --> yüksek frekans
Midrange: Orta frekans
(Woofer: Bas-->Alçak frekans)
Full range: Tüm frekanslar

Okuma
Güçlerle orantili olarak miknatis boylari degiSiyor.
Örn: 5W --> 45x22x8mm
8W --> 60x32x8mm
10W --> 60x32x8mm

38
 VESTEL

29-Komponent adi HOPARLÖR

kisaltma SPEAKER

açiklama
Temel olarak bir manyetik alanin içinde hareket eden bir bobin ve bobinin baglantili oldugu bir
diyaframdan olusur. Içinden akim geçen tel, manyetik alan içinde kalinca üzerine bir kuvvet uygulanir.
Tel hareket edince onunla baglantili olan diyafram da hareket eder ve ses dalgalari olusturur.
özellikleri
TWEETER MIDRANGE:
Resonans frekansi: 700,3000Hz Resonans frekansi: 400,1300Hz
Frekans araligi: 3K-20KHz. Frekans araligi: 0.5K-10KHz.
Nominal power: 3-40W Nominal power: 10-40W
Max power: 6-80W Max power: 30-80W
Empedans: 8 Ohm Empedans: 3-15 Ohm

WOOFER
Resonans frekansi: 20-75Hz
Frekans araligi: 20Hz-9KHz.
Nominal power: 5-150W
Max power: 10-300W
Empedans: 4, 8 Ohm

nerelerde kullanilir

Ses çikisi istenen yerlerde kullanilir.

39
 VESTEL

SiGORTA

Tanim
Elektriksel devreleri korumak için kullanilan, akim fazlasi oldugu zaman eriyip devreyi açan eriyebilir
bir malzeme içeren cihazdir.
Seçim
Devredeki malzemelerden herhangi birinin çalisabilecegi maksimum akimin asilma olasiligi varsa, bu
akim baz alinarak
seçilir. Devrenin çalistigi gerilim ve sigortanin atma süresi de önemlidir.
Parametre
Çalisma akimi : iletecegi maksimum akimdir. (Sicaklikla azalir)
Açma zamani: Verilen akim degeri asildiginda devreyi belli bir sürede kesmesi gerekir. Bu akim
arttikça zaman kisalir.
Gerilim düsümü: Sigorta üzerindeki güç kaybini ögrenmek için önemlidir. çalisma gerilimi: Devrenin
çalisma gerilimidir.
Soguk direnç: 12t degeri:
Okuma
Akim ve gerilim degerleri üzerinde yazili . Bazilarini üzerinde renk kodlamasi da var. Bundan baska
yazarken kesme süreleri de
belirtilebiliyor: FF: çok hizli F: Hizli M: Orta hizda T: Gecikmeli
TT: çok gecikmeli

40
 VESTEL

30-Komponent adi SIGORTA

kisaltma FUSE

açiklama
Temelde devrenin parçasi olan eriyebilir bir telden olusur. Herhangi bir nedenledevre akimi, bir devre
elemaninin dayanabilecegi seviyeyi asarasa, bu sigorta teli yanar ve devre kesilir.
Telin yanmasi sirasinda bir kivilcim çikar ve cok kisa bir süreçok yüksek sicaklik verir (bir kaç bin
derece).Bu sicakligin sigorta çevresindeki malzemelere zarar vermemesi için sigorta teli uygun bir kap
içine konulur. Bu malzeme seramik, cam, melamin, cam elyafi veya sicakliga dayanikli plastikten
yapilir.
Soguk direnç: Ölçek akiminin 510'nundan daha düsük akimda çalisirken gösterdigi direnç.
Sicak direnç: Ölçek akiminda çalisirken gösterdigi direnç.
özellikleri
Ölçek akimi: 32mA-16A
Gerilim düsümü:60V-10KV
Dayanma gerilimi:32-700V
Kisa devre akimi: 10-100kA
I2t:0.000047-950 A2s
nerelerde kullanilir

Korunacak devre elemanindan önce kullanilir.

41
 VESTEL

TUNER

Tanim
Televizyon alicisini istenilen istasyona (kanala) ayarlayan hazir devre grubudur. Içinde 3 devre bulunur:
1) Antenden gelen isareti siddetlendiren Yüksek frekans kuvvetlendiricisi,
2) Sabit genlikli yüksek frekans isareti üreten osilatör,
3) Osilatör ve anten sinyallerinin farkinin elde edildigi karistirici (mixer) devresi.
Tip
TV Tuner
BS Tuner
Okuma
Üzerinde firma adi ve katalog nimarasi var. Bu numara ile katalogdan bakmak gerekiyor.

42
 VESTEL

31-Komponent adi TUNER

kisaltma TUNER

açiklama
Hazir devre modülüdür. Daima metal bir kutu içine monte edilir. Madeni kutu kalin ve çoklu tel ile
saselenir. Böylece yüksek frekansta çalisan devreler dis etkilerden korunmus olur (ekranlama).
PLL: Phase lock loop (Faz kilitlemeli çevrim). Kanallara karsilik gelen tuner gerilimleri önceden
bellege yaziliyor. Istenen kanal seçildiginde, bellekten o kanala karsilik gelen gerilim direkt üretiliyor
ve o gerilimle ilgili frekans otomatikman ayarlaniyor. Dolayisiyla müsterinin ayarlamasi gerekmiyor.
Voltaj sentezli: Voltaj taranarak frekans yakalanmaya çalisilyor.(Müsteri ayari)
Asimetrik: Tek IF çikisi var. Gürültü bastirilamiyor.(Su anda kullanimda degil)
Simetrik:Çift IF çikisi var. Gürültü bastiriliyor.

Bandlar: hyperband:
VHF LOW : 51-108 MHz VHF LOW : 48-143 MHz
VHF HIGH: 115-297 MHz VHF HIGH: 150-466 MHz
UHF: 474-858 MHz UHF: 474-858 MHz
CATV: S1-S20 CATV: S1-S41
NOT: VHF: Very high frequency (Çok yüksek frekans)
UHF: Ultra high frequency (Asiri yüksek frekans)
CATV: Community antenna television (Ortak antenli televizyon)
Cable TV : Kablolu TV.

43
 VESTEL

Standardlar:
KANAL : CCIR (Uluslararasi Telsiz Haberlesmesi Danisma Kurulu - band genisligi 7MHz.)
USA (ABD), FOT (French Oversees Territories), OIRT, Japon, Çin, IR (Irlanda), SA
(Güney Afrika),
Avustralya, Fransa, NZ (Yeni Zelanda,Endonezya), Taiwan, UK (Ingiltere), IT(Italya), Sili,
MO (Fas), Angola,
IC ( Fildisi kiyisi)
SISTEM: VHF: A, B, C, D, I, K1, L1, M, N.
UHF: D, G, H, I, K1, L, M, N.
Not: Bu harflerin açiklamalari EK1'de.
RENK : NTSC: National Television System Committee USA
PAL (Phase alternation by line): ALMANYA, TÜRKIYE
SECAM (Sequencial memory- ardarda bellek) FRANSA

özellikleri
TV
IF (MHz):
Resim: 38.0, 38.9,45.75
Renk : 33.57, 34.42, 34.47
Ses : 31.50, 32, 32.5, 33.5, 33.4, 41.25
Giris\çikis empedanslari: 75 Ohm, (300 Ohm UHF)
Güç kazanci: Minimum 24db
Gürültü (noise figure): VHF'de max 10db UHF'de max 12db

(D)BS:
Frekans araligi: 920-2050MHz
IF (MHz): 479.5 MHz.
IF band genisligi: 27MHz.
Giris empedanslari: 75 Ohm
Çikis empedansi: 1-10KOhm
Gürültü (noise figure): 9-15dB.

nerelerde kullanilir

Yüksek frekansli sinyallerin algilanmasi için, alici devrelerde kullanilir.

44
 VESTEL

32-Komponent adi HAVA NÜVELI BOBIN

kisaltma
veskod

açiklama
Belli çapta,belli sayida izoleli bakir telden sarilmis nüve olarak havayi kullanan bobinlerdir.
özellikleri
Düsük maliyetli 25uH den az endüktansli bobinlerdir.
Bobinin deforme olmasi ile endüktansi direkt olarak degisir.
nerelerde kullanilir

RF sebekelerinde,telekominikasyon cihazlarinda ve ses sistemlerinde kullanilir.Tuner içinde tunerin

koruma altinda oldugu düsünülerek hava nüveli bobinler kullanilmistir.

45
 VESTEL

33-Komponent adi LINE FILTER(HAT FILTRESI)

kisaltma LINE FILTER

açiklama
U ve E seklindeki ferit nüve üzerine sarilmis bobindir.
özellikleri
Endüktans araligi:3-90 mH
Akim araligi:0.3 - 4A
Gerilim degeri: 250 Vac/Vdc
nerelerde kullanilir

Elektronik cihazlarin(TV) besleme gerilimlerindeki istenmeyen gürültüleri filtre etmek amaci ile hat
girislerinde kullanilir.

46
 VESTEL

34-Komponent adi MOSFET

kisaltma TR

açiklama
Gerilim kontrolü yapmak amaciyla kullanilan MetalOxide alan etkili transistördür. Yapi olarak geyt
ucu MOSFET'in kanal bölgesinden bir yalitkan olan SiO2 ile ince bir tabaka halinde ayrilmistir.
Yüksek
frekanslarda,yüksek yükleri kontrol amaci ile kullanilir.
özellikleri
KATALOG PARAMETRELERI:
Bvdss:Kirilma Gerilimi
Vg(th):Gate turn-on gerilimi
IDSS:Drain-source ters akimi (Gate ve source kisa devre)
IGS:Gate source akimi
VDS(sat):Drain source saturasyon gerilimi.
RDS(on):Drain source direnci (MOSFET iletimde)
gFS:Gerilim kazanci ölçüsü.
Nerelerde kullanilir

47
 VESTEL

Açiklamada bahsedilen özelliklerinden dolayi SMPS( Switch Mode Power Supply) devrelerinde Smps
trafosunu anahtarlamak,sürmek amaci ile kullanilir.

35-Komponent adi OPTOKUPLÖR

kisaltma IC

açiklama
Bir fototransistör ve ledin ayni kilif içine yerlestirilmesi ile olusturulmus komponentlerdir.Led isik
yayan,fototransistör ise isiga karsi duyarli transistördür. Foto transistör, beyz yüzeyi isiga hassas olan
bir transistördür. Beyz ucu genellikle devreye baglanmaz. Beyz yüzeyine gelen isik siddeti ile dogru
orantili olarak beyz akimi ve dolayisiyla kollektör akimi degisir.
nerelerde kullanilir

Iki devre arasinda izolasyon gereken yerlerde,küçük güçler ile büyük güçlerin kontrol edilmesi
gereken yerlerde ve isaret iletimi için kullanilir.

48
 VESTEL

36-Komponent adi RENKLI RESIM TÜPÜ

kisaltma CRT

açiklama
TV sisteminde görüntünün olusturuldugu komponentdir.
özellikleri
Renkli Resim Tüpünün ana elemanlari:
1. Yüksek basica dayanikli cam koruma.
2. Cam koruma arkasina yerlestirilmis RGB (Red,Green,Blue) küme noktaciklari. Üzerine düsen
elektron demetinin siddetine bagli olarak renk isimasi saglar.Bu noktalar özel fosfor bilesimleri içerir
ve tüpün tipini bu noktalarin dizilisi belirtir.
a)Delta Renkli resim tüpü: RGB dizilisi üçgen seklindedir.
b)Inline Renkli resim tüpü: RGB dizilisi tek hat üzerinde.
c)Trinitron Renkli resim tüpü: RGB dizilisi tek hat üzerinde,fakat fosfor kümelerinin arkasinda yer alan levha ince
yariklar halinde.
3. Shadow mask: Fosfor taneciklerinin arkasinda yer alan elektron demetinin fosfor kümelerinin
üzerine düsmesini saglayan fosfor beneklerinin dizilimine göre deliklerin yer aldigi metal levha.
4. Elektron tabancasi. R,G ve B olmak üzere elektron demeti yayan katotlardir. Her tabancaya ait
elektron yayilimini saglayan bir isitici mevcuttur(6.15 V isitici gerilimi).
5. Elektron demetini odaklayan,hüzme haline getiren Focus elektrodlari (Anod geriliminin %25-30 )
6. Tüp boynunda yer alan dikey ve yatay saptirma bobinleri.
7. Saflik magnetleri.Renk safliginin ayarlanabildigi magnetler.
8. Yüksek gerilim ucu. Elektron demetinin fosfor tanecikleri üzerine dogru hizlanmasini saglayan anod
gerilimi (30 kV)
Parametreler: Saptirma açisi: Ekranin çapraz olarak saptirma açisi.
Ekran boyutu: Ekranin çapraz olarak uzunlugu(mm ve ya inch)
nerelerde kullanilir
TV ve Monitör ekrani olarak.

49
 VESTEL

37-Komponent adi SAW FILTER

kisaltma SAW FILTER

açiklama
SAW filtreler(Surface Acoustic Wave Filter) band geçiren filtre özelliklerine sahip pasif
komponentlerdir. Çalismasi komponent içindeki izgara seklindeki alici ve verici transdüserlerin akustik
yüzey dalgalarini anten seklinde almasi ve ya vermesi seklindedir. Bu izgaralarin düzenlenmesi girise
uygulanan frekansin dalga boyuna bagli olarak yapilir.
özellikleri
Diger filtrelere göre birçok üstünlügü vardir. Bunlar;
1. Ayar gerektirmezler.
2. Karakteristikleri çok kararlidir.
3. Toleransi çok düsüktür.
4. PCB üzerinde çok az yer kaplar.
5. Genlik ve faz responslari birbirinden bagimsiz belirtilebilir.
6. Çok karisik LC devreleri yerine çok rahatlikla kullanilabilir.
Piezoelektrik katman (lityum niobate LiNbO3) üzerine yerlestirilen metal aliminyum tabaka bir takim
yöntemlerle (fotoresistif maddeler) birbirinin arasina geçen izgaralar sekline getirilir.Daha sonra bu
yapi metal kilif içine yerlestirilir.
TV ara frekans saw filtreleri tuner çikisinda ara frekans karakteristiklerine bagli olarak su
karakteristiklere sahiptir.
Yayin sistemi:B/G,PAL-I,PAL-N,PAL-M,SECAM-B,D/K,SECAM-L vb...
Ara frekans:38.9 MHz (PAL B/G)
Resim tasiyici kazanci (dB olarak):5.6 dB
Renk tasiyici kazanci:0.9 dB

50
 VESTEL

Ses tasiyici kazanci:20.4 dB

Komsu resim tasiyici kazanci:55 dB
Komsu ses tasiyici kazanci:48 dB
Alt frekans araligi kazanci 25...30.90 MHz:45 dB
Üst frekans araligi kazanci 40.4...45.0 MHz:41 dB
Grup gecikmesi:65 ns
Yük empedansi:2K/3pF
Kaynak empedansi:50 ohm
Terminaller arasi gerilim:12Vdc/10Vp-p
Sicaklik katsayisi:72 ppm/K
Çalisma sicaklik araligi:-25C- +85C

nerelerde kullanilir

Telekominikasyon alaninda kullanilan tüm alicilarda ara frekansin filtre edilmesi amaciyla kullanilir.
TV sistemlerinde tuner çikisinda ara frekans filtresi amaci ile kullanilir.

51
 VESTEL

38-Komponent adi SMT(SWITCH MODE TRANSFORMER)

kisaltma TRF SMPS

açiklama
TV'nin çalismasi için gerekli gerilimleri saglayan trafodur.
özellikleri
Primer endüktansi(1 KHz,250 mV):292 uH
Sizinti endüktansi:8 uH
Primer gücü (max):193 W
Çalisma voltaji:90-260 Vac 50 Hz
Çalisma frekansi:46 Khz(min)
Regülasyon modlari:primer ve ya sekonder
Çikis gerilimleri:115 V,12.7 V,10.2 V,13.5 V,-13.5 V
Çikis akimlari:600 mA,1000 mA,1500 mA,1000 mA
Isi araligi:-25C-85C
testler:
-40 C'de 96 saat tutuldugunda elektriki ve mekaniki zarar olmamasi
120 C'de 96 saat tutuldugunda elektriki ve mekaniki zarar olmamasi.
60 cC,% 95 nemde,1000 saat bekletildiginde elektriki ve mekaniki zarar olmamasi.

nerelerde kullanilir

TV'de anahtarlamali güç devresinde (switch mode power supply) istenen gerilimleri saglayan trafo
olarak kullanilir.

52
 VESTEL

39-Komponent adi TOROID SOK BOBINLERI

kisaltma CHOKE COIL

açiklama
Manyetik olarak dengelenmis,etrafinda minimum manyetik alana sahip,yüksek manyetik geçirgenlik
ve E/I soklarina göre daha az kayba sahip komponentlerdir.
özellikleri
Endüktans araligi:20 KHz,5 V'da 12-950uH
50 KHz ve tam yükte 35-490 uH
0 akimda 10-8000 uH
Sinirli DC akimda 5-4500 uH
0 dc akimda 25C altinda endüktans minimum 14-1400 uH
Tolerans:%15
Akim sinirlamasi:1-50 A
DC direnç:0.0016-3.34 ohm
nerelerde kullanilir

Hat dengeleyici komponent ve güç kaynaklarinda filtre olarak kullanilir.100 KHz'e kadar olan
anahtarlamali güç kaynaklarinda ve yüksek çözünürlüklü CRT displaylerde filtre ve enerji depolama
endüktörü olarak

53
 VESTEL

40-Komponent adi TRANSISTÖR

kisaltma TR

açiklama
Akim kontrol amaci ile kullanilan komponentdir. Emiter,kollektör ve beyz olmak üzere üç bacagi
vardir. Beyz ucuna uygulanan akimla kollektör ve emiter akimi dogrudan ilgilidir. Beyz akimi ile
kollektör,emiter akimi kontrol edilir. Iki çesit tipi vardir bunlar NPN ve PNPdir. Isimlerdende
anlasilacagi gibi transistör üç katmandan meydana gelmistir. Bunlarin dizilisine göre transistör
isimlendirilir. Transistörler kabaca 3 ana gruba ayrilabilirler;
a) Alçak frekans transistör: Maksimum kollektör akimi 20mA-1A arasindadir. Fazla güç ve yüksek
frekansingerekmedigi devrelerde kullanilir. Ses frekans devrelerinde, preamplifikatör devrelerinde,
düsük frekansli osilatör devrelerinde kullanilir. Örnegin BC548 ve BC558 serisi.
b) Orta ve yüksek frekans transistör: Maksimum kollektör akimi 1A’yi geçmez. Fazla gücün
istenmedigi ancak yüksek frekansin kullanildigi devrelerde kullanilir. BF 241 tipi örnek olarak
verilebilir.
c) Yüksek frekans güç transistörleri: Kollektör emiter arasi dayanabilecegi gerilim yüksektir. AK10
sasede yatay saptirma katinda kullanilan B4506D yüksek gerilim transistörlerine güzel bir örnektir.
nerelerde kullanilir

Sinyal yükseltme islemlerinde, anahtarlama devrelerinde, regülasyon devrelerinde, osilatör

devrelerinde, yüksek gerilim uygulamalarinda kisacasi hemen hemen tüm elektronik uygulamalarinda.

54
 VESTEL

41-Komponent adi TRISTÖR(SCR)

kisaltma TRISTOR

açiklama
Anahtarlamali tek yönde iletken diyottur. Anot,katot ve geyt olmak üzere üç bacagi vardir. Geytinden
uygulanan sinyale bagli olarak anot,katot arasinda iletim saglanir, Geytten bir kere tetiklenen tristör
iletime geçer,geyt akiminin kesilmesi iletim durumunu etkilemez. Durdurma yöntemleri dedigimiz
yöntemlerle örnegin anot katot arasinin kisa süreli kisa devre edilmesi ve ya anot yada katod
geriliminin kesilmesi ile
özellikleri
Sürekli peak gerilimi VDRM/VRRM:Tristörün dayanabilecegi gerilim.
Ortalama akim IT(AV):Tristör üzerinden akabilecek akim.
Sürekli olmayan peak akimITSM:Tristörün anlik dayanabilecegi akim.
Geyt kontrolllü turn-on zaman tgt:Belli sartlarda tristörü aktif duruma sokma zamani.
Ters akim IR:Belli sartlarda tristör üzerinden akan akim.
Tetikleme gerilimi VGT:0.8 V
Tetikleme akimi IGT:0.2 mA
Dogru polarmada Anot-Katot gerilimi VT:1.35V
nerelerde kullanilir
Tetikleme elemaninin gerektigi tüm devrelerde kulanilir.Geyt kontrollü diyot olarak güç devrelerinde

55
 VESTEL

kullanilir. Örnegin, AK20 sasede ST-BY modunda kontrol entegresinin ihtiyaç duyudugu gerilim
disinda diger gerilimleri indirmek için Q 808 pozisyonunda MCR22 tristörü kullaniliyor.

42- Komponent adi 7 SEGMENT DISPLAY

kisaltma DISPLAY

açiklama
Yedi tane LED'in bir gövde içine yerlestirilmesi ile elde edilen komponenttir. Belirli sayilar için
belirli ledler dogru polarma altinda çalistirilir ve sayi dijital olarak displayde görülür.
özellikleri
Çalisma gerilimi ve akimi disinda iki tip 7 segment display vardir. Bunlar led diyotlarin katotlarinin
birlestirildigi ortak katotlu 7 segment display, ledlerin anotlarinin birlestirildigi ortak anotlu 7 segment
display. Ortak katodlu displaylerrde ledlere + gerilim, ortak anotlu displayde ise ledlere - gerilim
uygulanir.
nerelerde kullanilir

Elektronik cihazlarin ön panellerinde, dijital olarak bilginin gösterilmesi gereken her yerde kullanilir.

56
 VESTEL

43- Komponent adi FBT (Flyback Transformer)

kisaltma FBT

açiklama
TV tüpünün çalismasi için gerekli olan anao gerilimi (20-27kV), fokus voltaji(3.5-9kV), screen voltaji
(300-1600V) ve tüp karti için 200V’luk gerilimlerin alindigi trafodur.
Bazi FBT’lerin içinde balider direnci vardir. Bu direnç tüpün, TV kapatildiktan sonra desarj olmasini
saglar.
özellikleri
Çalisma frekansi: 15625Hz(horizantal çalisma frekansi)
nerelerde kullanilir
Monitör ve televizyonlarda elektron isimali tüplerde(CRT) kullanilir.

57
 VESTEL

44- Komponent adi LINEARTY

kisaltma

açiklama
TV’deki görüntünün yataydaki geometrisini düzenlemek amaciyla kullanilir. Ekrandaki tarama
sinyalinin ekranin solundan ortasina kadar olan kisminin geomerisini düzenler. Ekranin diger yarisinin
geometrisini ise S-correction kapasitesi düzenler. Nüve üzerine konan miknatis nedeniyle takilma yönü
önemlidir. Eger ters takilirsa ekranda daireler yumurta seklinde ortaya çikar. Bobinin bir yönde etkisini
arttirip diger yönde azaltmak amaciyla nüve üzerine miknatis yerlestirilmistir.
özellikleri
Endüktans: 30-40-50uA
Akim araligi:0-5A.
nerelerde kullanilir
TV’nin horizantal katinda linearitesini düzeltmek amaciyla kullanilir.

58
 VESTEL

45- Komponent adi LINE DRIVER

kisaltma

açiklama
FBT ve saptirma bobinlerini süren trafoyu tetiklemek ve RGB sürücü entegresi ile trafoyu yalitmak
amaciyla kullanilan trafodur. Giris sinyalini çikista 15-16 kata çikatir.
özellikleri
90-110 derece tüplerde farkli line driver kullanilir.
display. Ortak katodlu displaylerrde ledlere + gerilim, ortak anotlu displayde ise ledlere - gerilim
uygulanir.
nerelerde kullanilir
TV’nin horizantal katinin girisinde kullanilir.

59

B.A. 2001 VESTEL R&D