Pobjeda Subota, 21. septembar 2019.
Feljton 19
100 GODINA OD OSNIVANJA KOMUNISTIČKE PARTIJE JUGOSLAVIJE (SKJ) I
75 GODINA OD OSLOBOĐENJA CRNE GORE (DRUGI DIO)
Velikosrpski uticaj na prva
tri toma Istorije Crne Gore
» Piše: Slobodan SIMOVIĆ
SPOLJNA POLITIKA
JUGOSLAVIJE – POKRET
NESVRSTANOSTI
Rad na unapređivanju odnosa
sa drugim državama bio je sta-
lan zadatak jugoslovenskih vla-
sti, kako sa susjednim država-
ma, tako i zapadno-evropskim,
azijskim, afričkim i latinsko-
američkim zemljama. Jugoslo-
vensku spoljnu politiku karak-
teriše otvorenost prema svijetu
i njeno aktivno učešće u rješa-
vanju međunarodnih pitanja.
Predsjednik Tito je 1955. bora-
vio u Burmi i Indiji, đe je ista-
kao da je blokovska podjela svi-
jeta, kolonijalizam, miješanje u
unutrašnji život drugih država,
nejednakost među državama i
narodima predstavljaju najve-
ću opasnost za svjetski mir i da
se tim ponašanjima treba su-
protstaviti. Bila je to platforma
aktivne miroljubive koegzi-
stencije koji su izložili Tito i
indijski državnik Nehru. Naro-
čito od 1954. godine Jugoslavi-
ju je posjetio veliki broj držav-
nika koji su udarili temelje
politici nesvrstavanja.
Nastupilo je vrijeme afirmacije
doktrine nesvrstanosti u savre-
menom svijetu i svim svjetskim
zbivanjima. Ciljevi međuna-
rodne politike nijesu više bili
potčinjeni zahtjevima i intere-
sima velikih sila. Nesvrstani su
postavili izričit zahtjev za pre-
raspodjelom dobara i vrijedno-
sti. Inače, doktrina nesvrstano-
sti ima svoje osnove u načelima
povelje UN.
U julu 1956. godine Tito, Nehru
i Naser (predsjednik Egipta)
osudili su podjelu svijeta na
blokove, kao i politiku domina-
cije. U deklaraciji koju su doni-
jeli Tito, Nehru i Naser su se
založili da se počne pomagati
razvoj nerazvijenih zemalja, da
se smanje razlike u stepenu ra-
zvijenosti, da se atomska ener-
gija koristi u miroljubive svrhe,
da se otklanjaju uzroci ratova i
da preko organizacije Ujedi-
njenih nacija počne borba za
razoružanje.
Na Titov predlog u Kairu, u ju-
nu 1961. godine, odlučeno je da
se Konferencija nesvrstanih
održi u Beogradu, u septembru
1961. godine. Konferencija je
održana pod nazivom Konfe-
rencija šefova država i vlada
vanblokovskih zemalja. Trajala
je od 1-6. septembra. Učestvo-
vale su zvanične delegacije 25
država. Konferencija je donije-
la dva dokumenta: Izjava o opa-
snosti od rata i apel za mir i De-
l e g a c i j u d r ž av a i v l a d a
vanblokovskih zemalja u kojoj
Veselin Đuranović
U julu 1956. godine Tito, Nehru i Naser osudili su podjelu svijeta
na blokove, kao i politiku dominacije. U deklaraciji koju su donijeli
založili su se da se počne pomagati razvoj nerazvijenih zemalja,
da se smanje razlike u stepenu razvijenosti, da se atomska energija
koristi u miroljubive svrhe, da se otklanjaju uzroci ratova i da preko
organizacije Ujedinjenih nacija počne borba za razoružanje
Josip Broz Tito i Aleksandar Ranković
je osuđena blokovska politika s
pozicija sile. Konferencija se
izjasnila za mirno rješavanje
međunarodnih problema, za
likvidaciju svih oblika neokolo-
nijalizma, za potpuno razoru-
žanje i zabranu nuklearnih ek-
sperimenata, za uklanjanje
zaostalosti i nerazvijenosti.
Beogradska konferencija je
značajan korak u pravcu daljeg
okupljala i djelovanja nesvrsta-
nih zemalja. Na Titovu inicija-
tivu, u Kairu je održana (5-10.
oktobra 1964.) Druga konfe-
rencija nesvrstanih zemalja uz
učešće 47 država. Konferencija
je glavnu pažnju posvetila ubr-
zavanju ekonomskog razvoja
nesvrstanih.
Zahvaljujući i politici nesvr-
stanih izbjegnute su mnoge
krize i opasnosti po svjetski
mir: izbjegnuto je postavljanje
sovjetskih raketa na Kubi, po-
većao se broj članica Ujedinje-
nih nacija iz Azije i Afrike,
smanjio se broj kolonija, došlo
je do ubrzanja ekonomskog ra-
zvoja novooslobođenih drža-
va, a smanjivanje ekonomske
nejednakosti između razvije-
nih i nerazvijenih postao je za-
htjev vremena. U svojoj spolj-
noj politici Jugoslavija se nije
vezivala ni za istok, ni za zapad.
RANKOVIĆ PODNOSI
OSTAVKU
SKJ je u svoje središte postavio
humanističke ciljeve socijaliz-
ma i neophodnost neprekidnog
revolucionarnog mijenjanja
postojećeg stanja i odnosa. Dje-
lujući na toj osnovi SKJ se su-
kobljavao sa konzervativno
dogmatskim, unitarističkim i
anarholiberalističkim snaga-
ma. Tako je na Četvrtom plenu-
mu (Brionskom) CK SKJ 1. jula
1966. godine izvršena analiza
djelovanja etatističko-biro-
kratskog koncepta, odnosno
Službe državne bezbjednosti
Naser, Nehru i Tito
(SDB), čiji su rukovodioci bili
Aleksandar Ranković i Sveti-
slav Stefanović.
Plenarna sjednica je konstato-
vala sve zasluge SDB u borbi
protiv klasnog neprijatelja, u
odbrani nezavisnosti Jugosla-
vije (vrijeme Informbiroa) ali
je utvrdila da je ova služba od
uvođenja samoupravljanja za-
stala za razvitkom društva i
postavila se kao faktor iznad
društva i kao faktor u kreiranju
društvene politike. Utvrđeno
je da se služba miješala u radne
organizacije, službe, ispoljava-
jući težnju da cjelokupni druš-
tveni život stave pod svoju
kontrolu. No, za takvo stanje u
jednoj važnoj bezbjedonosnoj
Konferencija Pokreta nesvrstanih u Beogradu 1961.
službi, kriv je i CK SKJ koji je
službu ostavio van društvene
kontrole i društvenog uticaja.
Ni u jednom partijskom foru-
mu, prdstavničkom domu ili
državnom organu nije sagle-
davan i analiziran metod i na-
čin rada ove službe sa aspekta
njenog ustavnog ovlašćenja,
što je doprinijelo njenom za-
tvaranju i centralizaciji.
Plenum je završio svoju sjed-
nicu tako što je Svetislav Stefa-
nović isključen iz Centralnog
komiteta, dok je Ranković ( je-
dan od sekretara Centralnog
komiteta) podnio ostavku na
članstvo u CK i na položaj pot-
predsjednika Republike. Ka-
snije je isključen iz SKJ.

Povodom
stogodišnjice od os-
nivanja Komunističke
partije Jugoslavije i 75
godina od oslobođenja
Crne Gore, autor ispred
SUBNOR-a i antifašista
Crne Gore, podsjeća
na najvažnije datume
i događaje. Prvi dio
feljtona objavili smo
tokom aprila-maja
2019. godine. Drugi dio
nastavljamo od kapitu-
lacije Italije
U okviru akcije za reformu
partije, borba protiv birokrat-
sko-dogmatskih snaga i u SKJ
i u društvu, nastavljena je i po-
slije Četvrtog plenuma. Nai-
me, Brionski plenum je donio
odluku o reorganizaciji SK, o
prevazilaženju zatvorenosti
partijskih rukovodstava na
svim nivoima, tj. demokratiza-
ciji života i rada u SKJ.
PETI KONGRES SAVEZA
KOMUNISTA CRNE
GORE
Peti kongres SK Crne Gore
održan je u Titogradu (12-14.
decembar 1968). U ime CK
KPJ, kongresu crnogorskih
komunista prisustvuju: Krsto
Crvenkovski, Nikola Sekulić i
Miroslav Pečujlić.
Obrazloženje izvještaja ruko-
vodećih organa SK Crne Gore
od Četvrtog do Petog kongresa
i predlog rezolucije o nared-
nim zadacima, podnio je Vese-
lin Đuranović, sekretar Izvrš-
nog komiteta CK SK Crne
Gore.
Između ostalog, Đuranović je
rekao: „Centralni komitet SK
Crne Gore dao je kritički osvrt
na pređeni put, sumirao rezul-
tate i pozitivna iskustva, otvo-
13.
reno ukazao na teškoće i sop-
stvene slabosti“.
Nacionalni dohodak u 1967. je
porastao za oko 5 odsto u od-
nosu na 1965. godinu. Indu-
strijska proizvodnja za period
1965-1968. povećana je za 16
odsto, a izvoz za 69 %.
Od Četvrtog do Petog kongre-
sa broj članova SK se povećao
za 1.217 članova, pa je broj čla-
nova SK Crne Gore u 1968. go-
dini bio 36.168.
Kao oblik idejno-političkog
djelovanja formirano je 218
konferencija saveza komuni-
sta, od kojih 37 na delegat-
skom principu. Okrupnjava-
njem organizacija SK,
stvorena je organizaciona
struktura u kojoj su članovi
SK svojim idejno političkim
djelovanjem i snagom argu-
menata mogli da utiču na do-
nošenje odluka u svojoj sredi-
ni. Time su stvoreni povoljniji
uslovi za djelovanje SK.
Nastale su i promjene u soci-
jalnoj strukturi: radnika je bilo
29,8 %, zemljoradnika 14,3 %,
službenika 16,1 %, đaka i stude-
nata 20,6 %.
Na čelu SK nalazio se predsjed-
nik CK i Izvršni komitet koji su
pripremali sjednice CK, orga-
nizovali aktivnosti sa organiza-
cijama SK u opštinama, starali
se o sprovođenju zaključaka i
uopšte brinuli o daljoj izgradnji
SK. Značajna pažnja je posve-
ćena afirmaciji nacionalnih
manjina.
Pravilno uočavajući značaj
kulture za afirmaciju nacije i
države, predsjednik CK Crne
Gore Veselin Đuranović bio in-
spirator i pokretač naučnog
skupa koji se temeljito bavio
pitanjima stanja u crnogorskoj
kulturi. Kao rezultat produ-
bljene i argumentovane anali-
ze nastao je dokumenat: „Ak-
tuelna pitanja razvoja
crnogorske kulture“, koji je
usvojen krajem 1970. godine.
Borba protiv otuđenja crno-
gorskih kulturnih vrijednosti,
formiranje naučnog društva,
visokoškolskih institucija,
stvaranje uslova za osnivanje
televizije, jačanje radio mreže,
dnevno izlaženje lista „Pobje-
da“, rad na višetomnoj istoriji
Crne Gore i drugo, bila su glav-
na pitanja i sadržaji ovog doku-
menta od izuzetnog značaja za
dalju emancipaciju i svestrani
razvitak crnogorskog društva i
države. Kad je uvidio veliko-
srpski uticaj na prva tri toma
Istorije Crne Gore, Đuranović
je pokrenuo inicijativu da se
prekine dalji rad na njenoj izra-
di. Formirana je nova redakci-
ja, koja nije završila preuzeti
zadatak. Đuranović je posebno
naglasio da je savladavanje
ekonomske nerazvijenosti
osnovni zadatak u narednom
periodu.
Za predsjednika SK Crne Gore
izabran je Veselin Đuranović, a
za sekretara Sekretarijata CK
SKCG Dobroslav-Toro Ćulafić.
Za članove Predsjedništva CK
SKJ predloženi su: Veljko Vla-
hović, Emin Dobardžić, Vidoje
Žarković, Milorad Stanojević i
Budislav Šoškić.
(Nastavlja se)