You are on page 1of 22
PHANI TO CHUC DHAN TU CUA TE BAO ChuongI THANH PHAN HOA HOC CUA TE BAO A- CAC CHAT V6 CO TRONG TE BAO |. THANH PHAN NGUYEN T6 CUA TE BAO 1.1. Cac nguyén té cau tao nén té bao Mac di hé théng séng kh&c véi hé théng v6 co nhung cac nguyén t& hoa hoc c&u tao nén té bao cia cae co thé séng 1A céc nguyén té co trong tu nhién. Trong sé 92 nguyén t6 cé trong tu nhién, ngudi ta da tim thay c6 25 - 30 nguyén. t6 cé trong’ca thé séng 1a phé bién va can thiét nhat (hinh 1.1), Hydro (9,5%) Nguyén 6 vi lygng i Nits (3,3%) (it han 0,01%) ] Bor Mangan : Crom Molipden ce “ a Se otpho (1% ban” sale Kali (0.4%) - Luu huynh (0,3%) Fluo Vanadi Natri (0,2%) eg on Clo (0,2%) = Magie (0,1%) Hinh 1.1. So 46 thé hién ham lugng cac nguyén 16 cé trong co thé ngutsi (% s0 vai khéi lugng co thé) 25 1.2. Vai trd cia cac nguyén td Cac nguyén té céu tao nén té bao cé ham lugng va vai trd khéng gidng nhau. Ngudi ta phan biét cae nguyén té dai lugng 1a cde nguyén t6 cé ham lidng nhiéu hon 0,01% (so véi khéi lugng co thé), trong d6 c6 cae nguyén to cht yéu 1A cacbon (C), oxy (O), hydro (H) va nits (N) véi ham lugng chiém 96% (so véi khéi lugng co thé), 1A nhiing nguyén té dong vai tro quyét dinh, x4y dung nén cdc chat hitu co, cdc c&u truc cua té bao va co thé. Cac nguyén té cé ham lugng it hon 0,01% duce got 1a nguyén t6 vi lugng (hay cén goi 1A nguyén té vét). Cac nguyén té vi lugng tuy véi ham lugng vé cing it nhung ching c6 vai trd quan trong trong cac hoat dng séng cia co thé. Bang 1.1. Méi twang quan gitva ham lugng va vai tro cua cdc nguyén to Ham lugng Tén nguyén te % so véi Vai tro khéi lugng co thé Cha yéu eI Trén 3 - Cau tao nén cac chat hitu co cla té bao - Cau tao nén cac chat hiu co Dai lugng Trén 0,01 - eae - Tham gia hoat dong séng Vi long Dui 0,01 - Tham gia hoat déng sdng i- CAC CHAT VO CO Cac nguyén td trong té bao lién két véi nhau tao nén cdc chat vo co va chat hitu co. Cac ch&t v6 co cé trong té bao c6 thé d dang cdc mudi v6 cd va nude. 2.1, Mudi vé co: Cac mudi vé cd cé trong co thé dudi 2 dang — Dang cc muéi it nhiéu hoa tan trong nuéc, thudng cé trong cdc m6 cting nhu xuong, vd 6c. Dé la céc mudi canxi (photphat canxi, cacbonat canxi), mudi silic, muéi magie... — Dang cae ion nhu cation Na‘, K*, Ca”, Mg”* va cae anion: CY, SO}, HCO3, HPO4, ... Chiing rat cdn thiét cho cdc hoat déng séng ctia té bao va co thé, tham gia cac phan tng, duy tri can bing néi méi. 26 2.2. Nuéc va vai trd sinh hoc cua nude Nude la thanh phan vé cd quan trong bac nhat déi vdi té bao va cd thé, ham lugng chiém dén 70% khéi lugng co thé va vai tré cia ching dac biét quan trong déi véi hoat déng séng. a) Céu tao va déc tinh cia nude Nuc cé cau tao hoa hoc rat don gian, gm 2 nguyén tt hydro (H) lién két. cng hoa tri véi 1 nguyén ttt oxy (O) va c6 cong thtte hod hoc 1a H,O, nhung nuéc c6 cdc tinh chat rat dac biét, do d6 cd vai tréd quan trong déi véi co thé. - Tinh phan cuc cla nude: Phan tu H,O 14 phan cue (hinh 1.2) thé hién 6 ving oxy mang dién tich 4m (-) con 6 ving hydro mang dién tich duong (+). 4) yw) (-) (ny” Hinh 1.2. So d6 thé hién tinh phan cue cda phan titH,O — Tinh lién két cha nude: Do tinh phan cuc cia cdc phan tit nude cho nén cdc phan tit nuéc c6 thé lién két véi nhau nhd lién két hydro (hinh 1.3) tao nén cét nude lién tuc, hodc tao nén mang phim bé mat khéi nuée. i : Truc O-H cia phan tirnuée Lien két hydro " Hinh 1.3. Lién két hydro gitta cdc phan tétH,0 27 Trong co thé thyc vat, nuéc c6 thé di tt dat qua ré, than, 14 theo mach go va thoat ra ngoai qua khi khéng cia 1a 1a nhé thoat hoi nude cua 1a... nhung déng thdi nhd cac phan tt nude lién két véi nhau thanh ct nude lién tuc trong mach dan. Nuée lién két véi nhau tao nén stic cing bé mat do dé tao nén mang phim trén bé mat ao, hé, song, nh dé con bo cat v6 cé thé ding va chay duge trén mat nuée. — Tinh diéu héa nhiét cia nuéc: Nude diéu héa nhiét dé khéng khi bing c4ch h&p thu nhiét ti khong khi khi nong qué va thai nhiét du trit khi qua lanh. Nude duge xem nhv ngan hang du trit nhiét bai vi nuéc h&p thy va thai nhiét khi c6 su thay déi nhiét dé du 1a rat it. Bé mat Trai Dat duge bao phi béi nhiéu bé mat nuéc, nuée diéu hoa nhiét dé méi trudng trong gidi han cho phép cac cd thé sdng cé thé thich nghi dude. Nude dong vai trd diéu héa nhiét dé trong co thé bang cach khi lanh gif nhiét con khi néng sé giai thoat nhiét bang cach béc hai nude (vi du su thoat mé héi). — Tinh cach ly ctta nude nhd trang thai dé déng néi: Mot trong tinh ch&t cha nude khae cdc chat long khac 1a 6 nhiét dé th&p (0°C) nuée bi déng thanh da nhung khéng chim xudng day ma tréi néi trén bé mat tao nén tang nude cach ly 6 phia dudi sau, do dé vé mia déng khi ao hé, song ngoi, bién bi dong bang,cac sinh vat van c6 thé song 6 trong nudc d cac tang sau dudi lép bang. b) Vai tro cia nuéc trong té bao va co thé. Do nuéc cé nhiéu tinh chat dae biét cho nén nuéc cé vai trd vd cling quan trong trong ddi song té bao va co thé. C6 thé néi khéng cé nude sé khéng cé su song. - Nuéc la dung méi cla sy séng: Da sé cdc chat vé cd va chat hitu co (chat héa tan) déu tan trong nuée (dung méi) tao nén cae dung dich nude, vi vay trong cd thé sng nudc 1a méi trudng khuéch tan cla cdc ch&t va cdc chat léng trong co thé déu 14 dung dich nuéc. Trong dung dich nuéc, cdc chat phan cuc cing nhu cac ion déu cé Ai lye véi nude nén duge goi 1a chat wa nude. Cc ch&t c6 phan tt Ién, cac phtic hgp phan tu 1a ua nuéc tuy chting khong tan trong nuéc ma git trang thai ld ling trong dich long té bao tao nén dung dich keo loai. Dung dich keo loai déng vai trd quan trong déi vdi té bao vi chung cé thé bién déi tt trang thai léng (sol) sang trang thai sét (gel) va nguge lai. Sdi béng dude c&u tao tit xenlulozo tuy khéng tan trong nuéc nhung ua nuéc vi cé chtia mét phan tich dién 4m va mét phan 28 © tich dién duong, cho nén cac phan tt nude lién két véi cdc sdi xenlulozo, do dé thanh xenlulozs cia té bao thyc vat din nuéc. Quan 4o, khan lau bang sgi bong dé dang thém nuéc lam khé da, nhung cé thé dem gidt ma khéng bj tan trong nuéc, — Nuéc tham gia vao cdc phan ting trao déi ch&t (phan dng tring hgp, phan tng thay phan, quang hgp), nuéc lién két véi cdc dai phan ti nhé lién két hydro. — Dé pH cua dung dich gay anh hudng dén hoat déng song cha té bao. Phan tt nude cé thé bi phan ly thanh ion H* va ion OH~. Trong 1 lit nude sach 6 nhiét do 25°C cé khoang 10 triéu phan tt nudc bi phan ly thanh ion hydro (H*) va ion hidroxit (OH? véi sé lugng bing nhau (LO triéu ion, tite 14 10-°M). Ngudi ta cho rang pH cla nuéc sach 1a pH = 7 duge goi 1a pH trung tinh. Dich té bao cing nhu dich co thé song déu 1a dung dich nuéc trong 46 héa tan nhiéu chat khaéc nhau. C&c ion H* va OH~ sé phan ting vdi cac chat axit hoc bazo cé trong dung dich gay nén su mt can bang giifa ion H* va ion OH, lam thay déi dé pH cha dung dich. Su thay déi nay (dd pH) gay anh huéng dén hoat dong sOng cia té bao va cd thé. Khi ta cho thém vao dung dich nude mét chat axit nao d6, chat axit sé hoa tan trong nuéc va sé lam tang néng dé cAc ion H* cha dung dich. Vi du, khi cho axit clohidric (HCl) vao nuée, chting sé phan ly thanh ion H’ va Cl. Nhu vay néng d6 H* trong dung dich sé tang cao so véi ion OH, va ngudi ta goi dung dich do 1A dung dich axit, Cac chat lam giam néng dé H’* (go véi néng dd OH) cia dung dich dude goi 1A chat bazd. Vi du, chat ammonia (NH,) tac d6ng nhu mot bazo vi chting lién két véi cdc ion H’ dé tao thanh ion ammoni (NHj). Chat NaOH khi tan trong nude sé phan ly thanh ion Na* va ion OH", nhu vay ching lam tang néng 46 ion OH" cia dung dich. Dung dich c6 néng 46 OH" nhiéu hon néng a6 ion H* duge goi la dung dich kiém. Dé dénh gia do axit hay dé kiém cia mot dung dich ngwdi ta st’ dung thang pH gém 14 bac tu pH=1 dén pH=14. Dé pH =7 1a dung dich trung tinh (néng d6 ion H* bang néng dé ion OH>), dung dich cé d6 pH >7 1A dung dich kiém (néng dé ion H* ft hon néng dé ion OH>), cén dung dich cé néng dé pH < 7 1A dung dich axit (c6 néng dé ion H* nhiéu hon néng dé ion OH). Vi du, dich da day, nude qua chanh cé do pH = 2; nuée qua ca chua cé 46 pH = 4; nude tiéu c6 dé pH = 6, mau ngudi cé dé pH = 7,4; 29 nuéc bién c6é dé pH = 8,5; chat tay rita c6 dé pH = 12 - 13. Can chi 1a d6 sai khac cha m6t bac dé pH 1a thé hién sai khéc 10 ldn néng d6 ion H* va ion OH~ Vi du, ti dd pH = 3 dén pH = 6 sé khac nhau 1000 lan, c6 nghia 14 dung dich cé d6 pH = 3 cé tinh axit hon 1000 ldn so véi dung dich pH = 6. Da sé dich té bao cing nhu dich co thé séng c6 d6 pH = 7 (trung tinh), va dé pH nay can duge git én dinh. Néu c6 su bién déi pH cé thé din dén nguy hai vi cdc qua trinh héa hoc trong t& bao rat nhay cdm véi néng d6 ion H’ cing nhu OH”. Té bao va co thé c6 cd ché dé diéu chinh tinh 6n dinh do pH bang cac chat dém. Vi du, mau ngudi c6 dd pH = 7,4; néu dé pH cia mau bi gidm cén 7 hode tang lén 7,8 6 thé gay nguy hiém dén tinh mang. M6t trong céc chat dém diéu chinh tinh 6n dinh pH cia mau cing nhu cla cae dich cd thé la axit cacbonic (H,CO,), khi phan ly ching sé cho ion H* va ion HCO, (ion bicacbonat). H,CO, (axit cacbonic) <====>HCO, "(ion bicacbonat)+H* Néu pH cia mau tang lén 7,8 nghia 1a trong mau qua it H* thi axit cacbonic sé bi phan ly cung c&p ion H’ dé diéu chinh dé pH = 7,4. Néu d6 pH giam xuéng 7 nghia 1A trong mau qua nhiéu H’* thi cdc ion bicacbonat sé thu nhan H’ tao thanh axit cacbonic dé diéu chinh pH vé mt 7,4, Da sO cdc ch&t dém trong cd thé thuéng tao thanh cap axit - bazo va hoat déng diéu.chinh gidng nhu cap axit cacbonic - bazd- cacbonat. — Nuéc cé vai tré diéu héa nhiét: Nhdé su hap thu nhiét va sy bée hoi, nude diéu hdéa nhiét dé cho té bao va cd thé. Vi du, su bée hdi nuéc é 14 cdy tranh cho cac té bao bj thiéu dét béi anh nang, sy bic hoi nuée trong mé héi cua da lam ching ta mat diu trong maa hé néng biic, hodc khi lao dong cang thang. Nuéc trong té bao va cd thé luén duge déi mdi. Mot ngudi nang 60kg c4n cung cap 2-3 lit nuéc/ngay. Néu cd thé ching ta mat trén 20% lugng nude, c6 thé dan téi ti vong. Hién nay méi trudng séng bj 6 nhiém, c4c nguén nuéc bi 6 nhiém khéng chi vi cdc chat déc hai, cdc vi sinh vat gay bénh do con ngudi thai vao nuéc ma dac biét 14 bi 6 nhiém vi mua axit. Mua axit Binh thudng nuéc mua cé dé axit nhe (cé pH khoang 5 - 5,5) con nu’c mua axit 30 6 dé axit rt cao (c6 pH khoang 2-3) nghia la chua nhu dm, Do suf céng nghiép hod va dé thi hod, cc xi nghiép, nha may, may bay, 6 td, xe may.., da thai rt nhiéu khi 6c (nhat la khi oxit cacbon, oxit sunphua, oxit nitg...) vao khi quyén, cdc khi nay phan img véi hai nuéc trong khéng khi tao nén cac chat axit, cdc chat axit theo mua, tuyét, sugng roi xuéng bé mat dat, séng ngdi ao hd, tham vao dat, bam vao thuc vat, déng vat lam 6 nhiém mdi trudng, gay nguy hiém va chét cho sinh vat va con ngubi. Mua axit cé thé gay hai cho ca canh rimg, vudn cay, déng cd réng én. B- CAC CHAT HUU CO TRONG TE BAO Chat hitu co 1a nhiing hgp chat chtta cacbon (trit CO, va cacbonat 1a cac hdp chat v6 co chtta cacbon). Dé 14 nhiing phan tt dude tao thanh do su lién két cha cac nguyén tt C véi H, O, va N theo nhiéu cach khac nhau trong d6 nguyén ttt C déng vai tré quan trong, 1a cai khung vdi 4 electron (dién ttt) d vong ngoai cing, lién két voi H va O dé tao nén cacbohydrat hoac lipit; hoac lién két vai H, O, va N dé tao nén protein va axit nucleic 1A nhiing chat hitu co cha yéu cd vai trd quyét dinh adi vdi té bao. {- CACBOHYDRAT (GLUXIT) Cacbohydrat (saccarid) 1A hgp chat hitu co duge c&u tao tk C, H va O theo cong thite chung (CH,0),, trong dé ty 1é gitta H va O gidng nhu H,0, nghia 1a 2: 1. Vi du, phan tu cachohydrat don gian 1a duéng glucozs cé céng thitc la CgH,0c. H ° 67 c= 1 Cc 1 Cc OH Hi 5 H ol ‘Ol ol H Glucoza = N H— =n. t C. 1 c 1 = Cacbohydrat bao gém nhiing hgp chat nhu: dudng don, dudng doi, dudng da (dung phic). 31 Cacbohydrat ———_+—— Dusng don Dung dai Dusng da (vi dy: glucozo) (vi dy: saccarozo) Tinh bot Glicogen Xenluloza 1.1. Dudng don (monosaccarid) a) Tinh chat ca dung don ~ Dudng don 18 nhiing chat két tinh cé vi ngot va tan trong nuéec. — Dudng don cé dic tinh khi, Ngwdi ta thudng ding dung dich Phélinh (c6 chita CuO) dé thit tinh khit cla dudng don v} sé tao thanh két tha Cu,O0 mau dé gach. Glucozd + 2Cu0 > CuO) + $0. 6) Cac dang duéng don Glucozd (dudng nho) 06 6 thuc vat va déng vat, fructozd (dung qua) c6 nhiéu 6 thuc vat, va galactozd (cé trong dudng sifa) c6 trong siia cla déng vat. Ching cu tao chi gdm mét phan tit va cé cong thie chung la C.H,,0, nhung chung khac nhau 4 su sap xép cac nguyén tit trong phan tii, do dé ching o6 tinh chat sinh hgc khéc nhau. . Trong co thé, cac dung don thuing duge sit dung lam nhién ligu cung c&p nang lugng cho té bao, hode duge sk dung lam nguyén liéu dé xay dung nén cdc dung déi hoac dudng phiic. 1.2. Dudng ddi (disaccarid) a) Tinh chét cua dudng déi Dudng déi dude cu tao gdm 2 phan tu dung don cing loai hoac khac loai. Dudng déi cing cé vi ngot va tan trong nude. Khi 2 phan t& dudng don lién két vdi nhau dé tao nén 1 phan ti dudng déi sé cé 1 phan tt HO duge giai phéng. Glucozd + Fructozd -» Saccaroza + H,O b) Cac dang duéng déi. Cac dang duéng déi phé bién 1a: — Dudng saccarozd (dudng mia) co nhiéu trong than cay mia va 32. trong cu cdi dudng, cli ca rét, 1A loai dung ma hang ngay ching ta thudng ding. ~ Dung lactozd (duing sita) 6 trong sita déng vat, duge cfu tao gdm 1 phn tt glucozo va 1 phan tt galactozd. — Dudng mantozo (dung mach nha) duge c&u tao gém 2 phan tt glucozd. Ngudi ta ché bién dudng mach nha bang cach lén men tinh bét. Dung adi 14 dudng 6 dang van chuyén va duge cd thé dang 1am chat dy trit cacbon va nang lugng. 1.3. Dudng da (polisaccarid) Dudng da 1a cdc chat da phan, chung dude cfu tao gdm rat nhiéu don phan (1A cde dudng don) lién két véi nhau. Cac dudng da thudng gap 1 tinh bét, glicogen va xenlulozd. Dudng da khéng tan trong nuéc nén cé thé tén tai é dang du trit cacbon va nang lugng (vi du tinh bét d thuc vat va glicogen 4 déng vat), hodc nguyén liéu c&u trac (vi du xenluloz¢ tao nén thanh ¢ té bao thuc vat). a) Tinh b6t Tinh bét 14 dang dy trit cacbon va nang lugng cia thy vat va 1a nguén luong thuc chi: yéu cla con ngudi. Tinh bét cé nhiéu trong hat, ou thuc vat. Tinh bét dude cfu tao gdm nhiéu phan tt glucozo lién két vdi nhau theo kiéu phan nhénh. Khi bi thuy phan bdi axit hode bdi enzim nhu amilaza va mantaza thi tinh bét sé bi phan giai thanh glucozg. b) Glicogen: 1a dang dy tri cachon va nang lugng cia co thé dong vat, cé nhiéu trong gan va co. Khi glicogen bi phan giai sé cho ra nhiéu phan tu glucozd dé cung c&p nhién liéu cho té bao, khi co thé thita glucozd thi glucozd sé dude t6 hop thanh glicogen dy trif trong gan va cd. ce) Xenlulozo: la dang cacbohydrat phttc tap c&u tao nén thanh té bao thye vat lam cho thuc vat cttng chdc. Xenlulozd dude c&u tao gém nhiéu don phan 1a glucozd nhu tinh bét va glicogen, nhung cdc phan tit glucozo lién két véi nhau khéng theo kiéu phan nhénh ma thanh sdi, tim rat bén chac. Co thé ching ta khong tiéu hoa duge xenlulozd nhung ching la thtic n thé cAn thiét cho hoat dong cua rudt gia va cé tac dung lam giam nguy cd ung thu ruét gid. Mdt sé vi sinh vat séng céng sinh trong da cé trau, bd cé kha nang tiét ra enzim phan huy dude xenlulozs gidp cho trau, bd tiéu hoa duge cd. 33 Ue LIPIT 2.1. Lipit: cdn due goi 14 chat béo, 1a hgp chat hitu cd duge c&u tao gém C, H va O nhung khac véi cacbohydrat 6 ché trong lipit sé lugng nguyén ta C va H nhiéu so véi O. Vi du, ma bd 66 céng thtte 1A C57Hy 06. Lipit 1a chat ky nuéc, khéng tan trong nuéc ma tan trong cac dung m6i hitu co, vi dy: axeton hoae clorofoc. Lipit la dang dv tri nhién ligu cho nhiéu nang lugng hon so véi cacbohydrat (1g cacbohydrat cho 4,2kcalo, 1g lipit cho 9,3kcalo). Lipit 18 hgp chat phic tap, khi bi thuy phan sé cho ra hai thanh phan 1a axit béo va glixerol. Trong phan In lipit c6 chtta ba phan tt axit béo va mét phan tw glixerol nén thuGng goi lipit 14 triglixerit. Cac dang lipit thutng gap d co thé dong vat la m@, vi du: md bd, md Ign; cdn 6 cd thé thuc vat 1A dau, vi du: du lac, dau dita. Ngoai vai tré 1a chat du tri nhién liéu, lipit con cé vai trd 1a vat liéu x€y dung nén cae cdu tric cua té bao. Vi du, photpholipit 1a thanh phan cau tao cia tat ca cdc loai mang té bao. 2.2. Cac chat lipoit: 14 cc hgp chat httu cd gidng lipit 3 ché chting khéng tan trong nuéc ma tan trong dung méi hitu cd. Trong co thé thuéc lipoit 6 colesteron 14 ch&t tham gia vao thanh phan cau tao ctia mang té bao. Khi ham lugng colesteron qua nhiéu ching sé tich dong trong mach mau gay nén bénh xd cttng mach, 6 thé din dén dot quy tim. Vi du, thtic 4n gidu colesteron nhu long do triing, nao déng vat, thie An nhanh nhiéu chat béo... c6 thé gay xo'cting mach mau. Cae hoocmon sinh duc nhu testosteron (6 nam) va estrogen (6 nw), cing nhu mét sé vitamin nhu vitamin A, D, E va K déu thuéc chat lipoit. Ill- PROTEIN Protein 14 nhém chat hitu cd cé trong cd thé vdi ham lugng nhiéu nh&t (chiém trén 50% khéi ligng khé ca té& bao) va cé vai trd dac biét quan trong. Protein duge c&u thanh tit 4 nguyén té cht yéu 1a C, H, O va N. Nhiéu protein cén chita thém S. 3.1. Cau truc protein Protein 14 chat dai phan tt cd khéi lugng phan tt (M) dat téi hang nghin dén hang chuc nghin Da (dalton - don vi do khéi lugng 34 ph&n tit do nha héa hoc John Dalton dé nghi), va cd cau tric rat phite tap. Vi du, hemoglobin ¢é khéi higng phan tu dat téi 68.000 Da (hoac 68 kDa). : Neu@i ta phan biét 4 bac cau trtic cla protein: a) Céu tric bée 1: Protein 1a chat tring hgp (polimer) duge cau tao tii c4c don phan (don hgp - monomer) {4 axit amin. Axit amin 1 phan tit c6 chtta nguyén tt C lién két véi 4 nhom: nhém tha 1 1a nhém amin (-NH,) nhém tht 2 [4 nhém cacboxyl (COOH) (nén cé tén goi 1A axit amin), nhém thé 3 la nhém - H déu gidng nhau 6 tat ca cae axit amin vA nhém tht 4 duge ky hiéu 14 R. Cac axit amin khaéc nhau 1a 6 thanh phiin cia nhoém R (hinh 1.4). Cf H NH, ce cooH NH, - b - COOH fe cn, Cry __CHs/(R) (R) Valin Alanin Hinh 1.4. Hai axit amin valin va alanin khac nhau d nhom R Ngudi ta da phat hién dude tat ca 20 loai axit amin trong thanh phan cha cc Joai protein 6 cae cd thé khdc nhau. Chting khac nhau 6 nhom R (nhu vay cé 20 nhém R kh4c nhau) (xem bang 1.2). Bang 1.2. Cac axit amin va tinh chat cia chang ‘Tén axit amin Viet tt Tinh chat Giixin (glycine) Khong phan cuc, ky nudc Alanin (Alanine) Khéng phan ous, ky nude Valin (Valine) Khéng phan cye, ky nuéc Loxin (Leucine) Khéng phan eyo, ky nuée (zoloxin (Isoleucine) Khéng phan eve, ky nude Metionin (Methionine) Khéng phan cutc, ky nude Phenitalanin (Phenylalanine) Khdng phan cue, ky nude Triptophan (Tryptophan) Khéng phan cuc, ky nuéc Protin (Pratine) Khéng phan cye, ky nut Xerin (Serine) Phan cyc, va nude 35 Tén axit amin Viet tat Tinh chat Treonin (Treonine) Thr Phan cye, va nuéc Xistein (Cysteine) Cys Phan yc, ua nude Tirozin (Tyrosine) Tyr Phan cue, va nude Axparagin (Asparagine) Asn Phan cue, ua nuéc Glutamin (Glutamine) Gin Phan cyc, ua nude Axit axpactic (Acid aspartic) Asp Tich dién (axit) Axit glutamic (Acid glutamic) Glu Tich dién (axit) Lizin (Lysine) Lys Tich dign (bazo) Aeginin (Arginine) Arg Tich dién (bazo) Hixtidin (Histidine) His Tich dign (bazo) Khi chting ta an nhiéu loai thtic An dam (protein) thuec vat hay dong vat, protein sé dude tiéu héa va phan giai thanh cc loai axit amin 6 trong da day va ruét non va chting duge hap thu vao co thé dé stt dung nhu la nguyén liéu khéi dau x4y dung nén céc loai protein d&c tha cho co thé chung ta. Dé xay dung duge di loai protein (ude tinh cé dén 100.000 loai trong co thé ngudi) phuc vu cho hoat dong séng cha co thé, cdn cung cap da 20 loai axit amin. Vé mat dinh dudng hoc, ngudi ta phan biét loai axit amin thay thé va axit amin khéng thay thé. Cac axit amin thay thé 1A cac axit amin ma cd thé déng vat va con ngudi cé thé ty minh téng hgp duge, con cac axit amin khéng thay thé 1a cdc axit amin ma co thé déng vat va cd thé ching ta khong thé tu téng hgp duge ma phai thu nhan t& thiic An. D6 1A cdc axit amin sau: valin, loxin, izoldxin, metionin, triptophan, treonin, lizin, phenilalanin (riéng d6i véi tré em cén 6 thém hixtidin). Thiic an dong vat (thit, trig, sifa...) c6 gid tri dinh duéng cao vi chita nhiéu axit amin khéng thay thé. Thifc An thue vat cé gid tri dinh dudng thap vi chia it loai axit amin khéng thay thé. D6i vdi tudi dang truéng thanh nén an du thtic an déng vat, khong nén &n chay vi cé thé din tdi bi suy dinh dudng. Ngay nay nhd cong nghé bién déi gen, ngudi ta da tao dugc nhiéu gidng cay lugng thyc chita nhiéu loai axit amin khong thay thé (vi du ngé giau lizin...). Trong phan tit protein, c&c axit amin duge néi vdi nhau bdi lién Rét peptit 1a lién két gitta nhém COOH ctia axit amin vdi nhém NH, cda axit amin bén canh (hinh 1.5), tao thanh chuéi thang, duge goi la chudi polipeptit. 36 Lin két peptit Hinh 1.5, Lién két peptit dugc tao thanh gitta 2 axit amin va gidi phong 1 phan ter nude Khi 2 phan tt axit amin lién két voi nhau bang lién két peptit (ién két - CO ~ NH-) thi cé 1 phan tit H,O duge tao thanh va hgp chat gdm 2 axit amin dude goi 1A dipeptit. Néu cé 3 axit amin dude goi 1a tripeptit va néu trong chudi cd mét sé it axit amin dude goi 1A oligopeptit (vi du oxitoxin cé 9 axit amin), néu cé rat nhiéu axit amin sé dude goi 1A polipeptit. Trung binh chudi polipeptit cd tt 100 - 1000 axit amin. Protein fitin c6 trong sdi cd van [a chuéi polipeptit dai nh&t duge tim thay hién nay cé 25000 axit amin. Chiéu cha chudi polipeptit bao gid cing bat ddu bang nhém amin va két thie bang nhém cacboxyl. S6 hitgng, thanh phén vé trinh tu sdp xép cia cde axit amin trong chuéi polipeptit thé hién cau tric béc 1 cia protein. C&u trac bac 1 cha protein c6 vai trd rat quan trong: xac dinh nén tinh dac tht va da dang cha protein, déng thai quy dinh cau tric bac 2 va bac 3 cia protein. V6i 20 loai axit amin khée nhau cé thé té hgp nén vé van protein khac nhau. Vi dy, véi dipeptit (¢6 2 axit amin) cé thé tao nén 20 x 20 = 20° = 400 loai dipeptit khdac nhau, néu 1a tripeptit (cd 8 axit amin) c6 thé tao nén 20 x 20 x 20 = 20° = 8000 loai tripeptit kh4c nhau, véi protein c6 100 axit amin cé thé tao nén 20" Joai protein kha nhau. Trong co thé séng, dé da dang cia protein 1a it hon nhiéu, vi du, dot v6i cd thé ngudi chi tim théy khoang 100.000 loai protein khac nhau ma théi. Sai [éch trong trinh ty sip xép cua cdc axit amin trong chudi polipeptit sé din dén bién déi cu tric va hoat tinh cha protein va cé thé gay nén bénh tat cho co thé. Vi du, dién hinh 1a bénh thiéu mau 37 héng cau hinh liém 6 nguii 1a do sai léch trong trinh tu s&p xép cia chi 1 axit amin (axit amin 6 vi tri thit 6 trong sé 146 axit amin cla chudi B cua hemoglobin binh thudng (— HbA) - 1a axit glutamic bi thay thé béi axit amin valin din dén bién déi HbA 6 ngudi binh thudng thanh HbS 6 ngudi bénh) dan dén lam sai léch phan tt hemoglobin (lién két véi nhau thanh sgi), sai 1éch héng c4u (c6 dang hinh liém thay cho hinh c4u) va do dé lam gidm chiic nang chuyén ché oxy, gay nén bénh thiéu mau. HbA- Valin - Hixtidin - Loxin - Treonin - Prolin - Axit glutamic - Axit glutamic- iz 2 3 4 5 6 rt HbS -> Valin - Hixtidin - Loxin - Treonin - Prolin-Valin —Axit glutamic - b) Cau tric bac 2 va bac 3. Cau tric bac 2 va bac 3 cha protein la thé hién c&u trac khong gian 3 chiéu ca protein. Chuéi polipeptit thuang khdng 6 dang thang ma xodn lai tao nén cau tric xodn a hoac g4p khic tao nén gap B. Dé 1a cau tric bac 2 cha protein. Cac xodn a va gap B dude cé dinh bdi cac lién két hydro gidta nhém N — H va nhém C = O cia cae axit amin trong chuéi polipeptit. Cac protein soi nhu keratin tao nén léng, téc... gdm nhiéu xodn a. Cac gap B cé trong cdc protein cu, nhung cing cé mat trong cA¢ protein soi, vi du, sdi té nhén véi rat nhiéu lién két hydro tao cho td nhén c6 dé bén hon sgi thép. Cac xoan a va g&p B lai cé thé cudn véi nhau tao thanh bui c6 cdu hinh khéng gian 3 chiéu dac trung cho timng loai protein, dé 1a c&u tric bac 3 cla protein. C&u tric hinh thi khong gian quyét dinh hoat tinh chife nang cua protein. Khi protein mat cfu tric khéng gian va trd thanh dang thang, ngudi ta néi chung bi bign tinh (hinh 1.6) va khi dé ching mat hoat tinh. Vi du, khi cé tac déng cha nhiét dd cao (trén 45°C), hoac do dé pH khéng thich hgp thi protein cé thé bi bién tinh va tré nén m&t hoat tinh chic nang. Néu dem luéc, léng trang tring sé tré nén trang duc vi protein albumin bi bién tinh tré thanh trang thai rn va khéng tan trong nude. Khi bénh han bj sét cao cé thé nguy hiém vi nhiéu protein trong mu bi bién tinh. Trong nhiéu trudng hgp, néu diéu kién thich hgp protein sé khéi phuc lai c&u tric khéng gian. Su tao thanh cdu tric khéng gian tii chudi polipeptit 14 cé su tham gia cha mét loai protein duge goi 14 protein chaperon. Trong trudng hgp bj séc nhiét, co thé san sinh ra loai protein séc nhiét (1a mot loai chaperon) dé ngin can sv bién tinh va duy tri hoat dong cia protein. 38 B _ 19> 45°C A. Dang biti 8. Dang bién tinh Hinh 1.6. Protein bj bién tink & nhiét a6 cag Khi protein c6 tit 2 chudi polipeptit tré lén ching c6 cu tréc bac 4. Vi du, phan tt hemoglobin c6 2 chudi a va 2 chudi B. Sd dé hinh 1.7 cho thaly cae bac céfu tric cia protein. bact Cau trac bac 2 Hinh 1.7. Cac cép dé cau tric cla protein 3.2. Chifc nang cua protein Danh tt protein 6 xudt xif tit tiéng Hy Lap “Proteios” c6é nghia 1a (ddu tién) véi ham ¥ 1a chat c6 vai tré sinh hoe quan trong bac nhat trong co thé. F. Engels da ting phat biéu: su séng 1A phutong thie tén tai cha thé protein. a) Cac logi protein Ngu@i ta phan biét protein cdu va protein sdi. Vi du, albumin, 39 globulin c6 trong m4u 1a protein c4u, cdn conlagen tao nén gan va day chang [a protein sgi, protein keratin tao nén Iéng, téc, protein tao nén to nhén 1a protein sgi. Protein cé thé lién két véi cae cht khac tao nén cac hgp chat phtic tap ca té bao, vi du: cdc lipoprotein (protein lién két vdi lipit), glicoprotein (protein lién két véi cacbohydrat), chromoprotein (protein lién két chat séc td, vi du, hemoglobin). b) Chite nang cia protein Trong té bao va co thé sOng, protein c6 chitc nang 1A céng cu cha hoat dong séng (bang 1.3). Bang 1.3. Chive nang cia protein trong co thé Loai protein _| Chute nang Vidy Protein cau trac| Cau tric, nang da.| Conlagen va elastin tao nén cau tric soi rat bén cla mé lién két, day chang, gan. Keratin tao cau tac chdc cia da, ling, méng. Protein to nhén, to t&m tao nén dé bén ving cia mang nhén, vo kén. Protein enzim | Xuic tac sinh hoc: | Cac enzim thiy phan trong da day phan gidi thite tang nhanh, chon | &n: amifaza phan gidi tinh b6t, pepsin phan gidi loc cdc phan ting | protein, lipaza phan gidi lipit. sinh héa. Protein Biéu hda cac hoat | Insulin vd glucagon do dao tuy tiét ra cé tac dung hoacmon déng sinh ly. diéu hoa ham lugng glucozo trong mau déng vat 6 xUaNg séng. Protein van Van chuyén cdc Hemoglobin chia trong héng cau dong vat co chuyén chat. xudng sdng cé vai tré van chuyén oxy tif phdi qua dong mau dén cac té bao. + Protein van ang Van d6ng. Actin, miozin c6 vai tro van d6ng co. Tubulin co vai trd van déng léng, roi. Protein bao vé | B40 vé co thé | Interferon chéng virut. Khang thé chéng vi khuan chOng bénh tat. _| gay benh. Protein thu Cam nhan, dap | Thy quan mang cia té bao thdn kinh nhan biét quan (ng cac kich thich | cdc tin higu héa hoc do céc té bao than kinh khac cia méi trudng. tiét ra (ch&t trung gian than kinh) va dan truyén tin higu amin, dy trif nhiér| amin cho phdi phat trién. Casein trong sifa me la higu. nguén cung c&p axit amin cho con. Trong hat cay 6 chita nguén protein dy trit can cho hat nay mam. Protein du trit | Dy tri nguén ia Albumin long tang tring la nguén cung odp axit Trong cd thé, protein luén duge déi méi, luén bi phAn hay va luén duge téng hgp méi. Co thé ching ta cAn thiic an protein dé sinh truéng va phat trién. Trong da day va ruét non, thi an protein bi enzim tiéu 40 hoa thuy phan thanh cc axit amin, axit amin duge co thé hap thu va dude té bao ding dé xay dung nén cdc loai protein khac nhau. Protein dude téng hgp trong té bao trén riboxom theo m4 di truyén chia trong cdc gen théng qua qué trinh phién ma (téng hgp mARN) va dich ma (téng hgp protein). Protein cé thé bj phan gidi nhd céc enzim proteaza cé trong bao tudng, hodc trong c4éc proteaxom bang con dudng ubiquytin héa (protein duge gin két véi protein ubiquytin va dude dua vao proteaxom, 6 day protein sé bi phan giai bdi cac enzim proteaza), hoac trong cdc lizoxom nhé cac enzim ¢é trong lizoxom. IV- AXIT NUCLEIC Axit nucleic 1a hgp chat hitu co cé tinh axit va duge chiét xudt tit nhan t& bao (nucleus) nén cé tén goi 1A axit nucleic. Axit nucleic 1a hgp chat dai phn tit cé vai trd d&c biét quan trong déi véi cd thé séng vi chting 14 vat ch&t mang thong tin di truyén. Co hai loai axit nucleic 1a axit deoxiribonucleic (ADN) va axit ribonucleic (ARN). 4,1, Cau tric ctla axit nucleic Nucleotit - don phén cia axit nucleic: Nucleotit dude e&u tao gdm 3 thanh phan JA bazg nito, dudng 5 cacbon va axit photphoric (hinh 1.8). Ngudi ta phan biét hai loai nucleotit: deoxiribonucleotit (c&u tao nén ADN) trong thanh phan c6 dudng deoxiribozo va 4 loai bazo nitd Ja adenin (A), timin (T), xitozin (X) va guanin (G); ribonucleotit (cdu tao nén ARN) trong thanh phan cé dudng ribozg va 4 loai bazd nitd 1a adenin (A), uraxin (U), xitozin (X) va guanin (G) (bang 1.4) Bang 1.4. Cau trac khac nhau cua ADN va ARN ADN ARN Thanh phan bazg nits | A, T,X, G A,U, x, G Thanh phan dudng deoxiribozd (C,H,.0,) Fibozo (CsH4.O5) 4.2. Cau tric cla ADN a) Céu tric chudi don cia ADN Trong phan tt ADN cac deoxiribonucleotit lign két véi nhau nhd lién két hoa tri gitta axit photphoric ctia nucleotit nay véi dudng cha 41 nucleotit tiép theo (dude goi la lién két photphodieste) va tao nén chuéi polinucleotit (hinh 1.9). SO lugng, thanh phan vé trinh tu sdp xép cia cde nucleotit trong chuéi polinucleotit thé hién cdu tric bac mét cia ADN, quy dinh nén tinh dac tha va da dang ctia ADN, 18 co sd tao nén cdc gen khéc nhau chia ma di truyén khae nhau. Véi 4 loai nucleotit A, T, X va G c6 thé té hdp nén vé van loai ADN (tic 14 gen) khac nhau trong cd thé song. b) Céu tric chuéi xodn kép ADN Photphat Trong t& bao, phan tit ADN thudng tén tai 6 dang chudi xodn nite kép. Dé 1a c&u tric bac hai cha phan tu ADN. Nam 1953 hai nha khoa hoc 1a J. Watson (ngudi My) Butng va F. Crick (ngudi Anh) da dé xuat Hinh 1.8. Céu tao cia nucieotit m6 hinh khéng gian cia phan tu ADN (hinh 1.10). Mé hinh chudi xoin kép ADN ctia Watson-Crick c6 cdc dac diém sau day: — Chuéi xoin kép ADN gém hai chuéi dgn polinucleotit xofn quanh m6t truc (gia dinh) theo chiéu tit trai sang phai giéng nhu mét chiéc thang trong 6 hai tay thang (khung) 1a céc phan ti dudng va axit photphoric lién két xen ké nhau, con méi bac thang 1A mét cap bazd nitd Chudi don lién két ngang tao thanh. Hinh 1.9. Cau tric chudi don polinucleotit — Céc bazo nito lién két ngang véi nhau nhé lién két hydro va theo nguyén tac bé sung: A lién két vdi T bdi hai lién két hydro (A=T); X lién két véi G bdi ba lién két hydro (X = G). Nhu vay, néu ta biét duge trinh tu cdc nucleotit cha mét chudi don nay ta sé biét duge trinh tu sAp xp cia cac nucleotit trong chudi don kia (bé sung). — Hai chuéi don polinucleotit xodin theo hai huéng nguge chiéu nhau: mét chudi theo huéng 3' - 5', con chudi déi dién theo huéng nguge lai 5' - 3'. Vi du: 3'-A-A-T-G-X-X-A-T-5' (Chudi 1) 5'-T-T-A-X-G-G-T-A-3' (chudi 2) Khung Nucleotit 42 — Dudng kinh chudi xo4n kép 1A 2nm, méi vong xodn gém 10 c&p nucleotit va dai 3,4nm (1nm = 10 A). 4.3. Cau trac cla ARN Phan ti ARN thudng 6 dang chuéi don polinucleotit gém nhiéu don phan ribonucleotit (thuée 4 logi A, U, X, G) lién két véi nhau nha lién két photphodieste gitta dung ribozd va axit photphoric. Ngudi ta phan biét ba loai ARN chit yéu: a) ARN théng tin (mARN) duge phién ma ti cdc gen trong ADN, cé cu tric chudi don, dé dai thay déi tuy theo dé dai cha gen ma chiing duge phién ma. 6) ARN riboxom (rARN) duce phién ma ti ADN, c6 cau tric chudéi don. rARN gém vai loai khae nhau tao nén don vi lén va don vi bé cua riboxom. c) ARN vén chuyén (tARN) dude phién ma tiv ADN, 1a chudi don nhung cé c&u trie phiie tap gém nhiéu bui va doan cap doi bé sung (A=U, X=G). G mét dau ofa phan ti cé mang b6 ba nucleotit (b6 ba déi ma) bé sung véi b6 ba ma cia khuén mARN va dau déi dién cé vi tri dé g&n véi axit amin dac hiéu (hinh 1.12). O két hydro +) 0h ma Ving lin két (axit amin) Chudi xodn kép Hinh 1.10, So d6 cdu tric cia sgi xodn kép ADN Hinh 1.11, So d6 cau tric cia phan titaRN 43 4.4, Chite nang ctia axit nucleic a) Chite nang ctia ADN: ADN cé céc chtic nang quan trong sau: — ADN la vat chat mang thong tin di truyén tich trong cde ma bd ba nucleotit (codon). Trinh ty cha cdc codon trong chuéi ADN quy dinh trinh tu cdc axit amin trong chu6i polipeptit. — ADN cé chite nang truyén théng tin di truyén qua thé hé thong qua sy sao chép (tai ban) phan tt ADN me thanh hai phan tt ADN con giéng nhau (theo nguyén téc khuén va bé sung), va théng qua su phan ly cha hai ADN con vé hai té bao con khi phan bao. ~ ADN cé chic nang phién mi cho ra cac ARN, tit day sé dich ma dé tao nén protein dac thi va tao nén tinh trang da dang cia sinh vat. ) Chite nang eta ARN. ARN cé chite nang rat da dang: - ARN duge ding 1A vat chat mang thong tin di truyén (déi véi mét sé virut, vi du, virut HIV). - ARN cé chtte nang trong su dich ma dé tao nén cdc protein dic thu. + mARN la khu6n chita m4 di truyén cia gen. mARN dude dinh vi trén riboxom va dude dung lam khudn dé l4p rap cAc axit amin tao nén chudi polipeptit dting nhu gen quy dinh. +rARN tao nén riboxom 1a nai téng hgp protein. + tARN cé chtic nang van chuyén cdc axit amin dé l4p rap thanh chudi polipeptit dang vdi ma trong khuén mARN. ~ Ngoai ra ngudi ta con tim thay loai ARN cé khdi lugng phan td rt bé c6 chic nang xtic tac sinh hoc duge goi lA ribozim va loai ARN 6 vai tro diéu chinh hoat dong cla gen. 1 C- LIEN KET HOA HOC VA VAI TRO CUA CHUNG TRONG CO THE SONG Trong cd thé séng céc nguyén té hod hoc thudng lién két véi nhau tao nén cac phan tu, cdc hop chat hitu co phtic tap 1a nhd cdc lién két hoa hoc. Cac lién két hoa hoc khéng chi-cé vai trd duy tri edu tric cha co thé sdng ma con duy tri cdc hoat dong chttc nang cha t& bao cing nhut co thé. |- BAC DIEM CUA CAC LIEN KET HOA HOC Khi c4c nguyén tii cé sé dién ttt hoa tri canh nhau sé tao nén hic hat va ching sé lién két véi nhau, méi lién két d6 duge goi la lién két hod hoe. 44 1.1, Cac loai lién két va dac diém Tuy vao dic diém lién két, ngudi ta chia thanh 2 foai: [fén két bén viing va lién két yéu. a) Lién két bén vitng. Lién két bén ving thudng gap nhat la lién két cong hoa tri. Lién két céng hoa tri duge tao thanh khi cdc nguyén tit cing loai hode khac loai cing gop chung dién ti véi nhau. Hinh 2,12 chi ra s6 dién tt chung nhau trong cac lién két sau. CD» GE) v Hinh 1.12. Lién két c6ng hoa tr Dé tao duge lién két bén viing doi héi cung cAp nhiéu nang lugng. S¢ nang lugng nay nhiéu hay it tuy thudc vao dé bén viing cia lién két, cé thé thay déi tiv 15-170 keal/mol. Vi du, lién két céng hod tri C - Ccé nang lugng lién két 14 83 kcal/mol va khi lién két nay bi pha vd cing sé co bang 4y nang lugng duge gidi phéng. b) Lién két yéu Lién két yéu 1 nhiing lién két dude tao thanh gitta cc phan ti, cac phic hp phan ti cing nhu cae c&u tric cua té bao cn rat ft nang lugng (chi khodng 1-5 keal/mol) va c6 thé thay déi tuy theo trang thai hoat d6éng cla cd thé cing nhu méi truéng. Thudng ngudi ta phan biét bén loai lién két yéu sau day: - Lién két hydro 1a lién két yéu cd nang lugng lién két chi vao khoang 5 kcal/mol, dude hinh thanh giifa mét nguyén tt mang dién tich 4m (nguyén tw nhan (A) thudng 14 oxy hodc nitd)) va mét nguyén tt: hydro (H) dang lién két céng hoa tri vdi mét nguyén tu khac (nguyén tt cho-D): D-H+A>D-H.....A Lién két hydro Vi du lién két hydro gitia cdc phan tu nuéc (xem phan tinh chat cia nude d phan trén), lién két hydro gitfta phan tu nudc (H,0) va phan t# ammonia (NH, - Lién két ion 18 lién két duge tao thanh do su tung tac tinh dién gia hai nhém mang dién tich nguge d&u. Trong méi trudng khong 6 nuéc, cdc lién két ion rat bén ving, nhung trong cd thé va m6i trudng nude cdc lién két ion 1A lién két yéu, bdi vi cdc cation cing nhu anion Juén dude vay boc bdi cdc phan tt nude tao nén Iép vd lam cho ching khéng thé lién két véi cae anion va cation khae duge. - Lién két Vande Van 1a lién k&t yéu dude tao nén do luc tudng tac khéng dae hiéu khi hai nguyén tu tién dén gin nhau. Lién két Vande Van khéng phu thuéc vao tinh phan cuc cua cac phan ttt ma chi phu thuée vao khoang cach gitta ching. Lién két Vande Van Ja lién két yéu nhat (khoang 1kcal/mol). Lién két Vande Van cé trong cfu tric bac ba cha protein. (Con thach sing c6 thé chay duge trén mat phang. tung nha 1a nhd cé luce Vande Van tao nén gidta hang tram nghin léng td nhd cla ban chan thach sung véi céc phan tu cha bé mat tudng nha). - Lién két ky nuée la lién két dude tao thanh giita cac phan tu khong hoa tan trong nude khi chang 6 g4n nhau. Nhd lién két ky nuéc nén cae phan tts khéng phan cuc bi Joai tri ra khdéi mang nude. Ile VALTRO CUA CAC LIEN KET HOA HOC 2.1. Vai tré cia cdc lién két bén ving Nhé cé cdc lién két bén viing nén cdc phan tt, cac phic hgp phan ti cing nhu cac céu tric cha té bao méi duy tri'duge dé én dinh ‘va bén viing trong méi trudng luén thay d6i. Céc lién ket c6ng hod tri nhu lién két glicozit, lién két peptit, lién két este... cé vai trd quan trong thanh lap cac da hdp phan tu va duy tri c&u trac cua ching. 2.2. Vai tré cia cac [ién két yeu Co thé sdng khong chi cé tinh dn dinh cao ma déng thdi cé6 tinh mém déo lén. Do dac tinh dé tao thanh cing nhu dé pha vd khong can nhiéu nang lugng, cho nén cdc lién két yéu 1A co sd cla tinh mém déo cha cae c&u tric cing nhu cha cac phan ting (tao nén e&u trac kh6ng gian cia protein, cha axit nucleic, thanh lap méi tudng tac gitia cae phan tt). Cau tric xodn a va gip 6 cia protein 18 nhé lién két hydro gitia céc axit amin tuong ding. Lién két hydro giita cac bazd nitd A ~ T va X — G tao nén sdi xodn kép ADN. Tuong tac gitta enzim va co chat dé tao thanh phic hgp enzim - co chat, gitta hoocmon va thu quan mang 1 nhé jién két ion... 46

You might also like