Η Συμφωνία της Βάρκιζας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?

id=10679950&action=print

Σάββατο 15 Φλεβάρη 2020 - Κυριακή 16 Σελίδα 36

Φλεβάρη 2020

ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Συµφωνία της Βάρκιζας
Στις 11 Γενάρη 1945 η Μάχη της Αθήνας, ο ηρωικός
Δεκέµβρης του '44 όπως έµεινε στην Ιστορία, τέλειωνε
µε ανακωχή. Ηταν µια δυσµενής για το λαϊκό κίνηµα
έκβαση, που όµως σε καµία περίπτωση δεν σήµαινε και
ήττα του ΕΛΑΣ, ο οποίος κυριαρχούσε στο µεγαλύτερο
µέρος της χώρας, συσπειρώνοντας τον κύριο όγκο των
δυνάµεών του. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ διατηρούσαν
επιρροή στην πλειοψηφία των λαϊκών µαζών. Παρ' όλα
αυτά, στις 12 Φλεβάρη υπογράφηκε η απαράδεκτη
Συµφωνία της Βάρκιζας, που σηµατοδότησε νέα δεινά
για το λαϊκό επαναστατικό κίνηµα. Για την αναφορά
µας αυτή στη Συµφωνία της Βάρκιζας αντλούµε
στοιχεία από τον τόµο Β1 του Δοκιµίου Ιστορίας του
ΚΚΕ.

***
Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ, Στ. Σαράφης, αναφερόµενος
σε εκείνη την περίοδο σηµείωνε πως «άρχισε µια
εντατική δουλειά ανασυγκρότησης των µονάδων και
τακτοποίησής τους µε νέα διάταξη, ώστε στις αρχές
του Φλεβάρη ο ΕΛΑΣ ήταν έτοιµος ν' αντιµετωπίσει Παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ
οποιαδήποτε νέα επίθεση».
Ηδη από τις 22 Γενάρη, το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ ζητούσε από την Οµάδα Μεραρχιών Μακεδονίας λεπτοµερείς
αναφορές για την κατάσταση των δυνάµεων τόσο της ίδιας όσο και του εχθρού «εις Μακεδονία και ιδιαιτέρως περιοχήν
Θεσ/νίκης και Καβάλας».
Οσον αφορά την πρωτεύουσα, στις αρχές Φλεβάρη στάλθηκε πολυάριθµη οµάδα κοµµατικών στελεχών, µε επικεφαλής
τον Σπ. Καλοδίκη, µε σκοπό την ανασυγκρότηση των Οργανώσεων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Μέχρι τα µέσα προς τέλη
Φλεβάρη είχαν ανασυσταθεί η Επιτροπή Πόλης της ΚΟΑ, όλες οι Αχτιδικές Επιτροπές και τα Γραφεία των περισσότερων
ΚΟΒ. Με γοργούς ρυθµούς ακολουθούσε η ανασυγκρότηση των ΕΑΜικών και ΕΠΟΝίτικων Οργανώσεων.
Σχετικά µε τη συνέχιση ή µη της ένοπλης σύγκρουσης
µετά την ήττα του ΕΛΑΣ το Δεκέµβρη, ο Π. Ρούσος
αναφέρει: «Τις µέρες της ανακωχής έγιναν στην
ηγεσία του αγώνα σκέψεις για ενδεχόµενη συνέχιση
του πολέµου κατά των επεµβασιών. Ο ΕΛΑΣ
διατηρούσε ακόµα σηµαντικές, τις περισσότερες
δυνάµεις ανέπαφες. Στη Μάχη της Αθήνας είχαν
δοκιµαστεί και χτυπηθεί 3 µεραρχίες 20.000 ανδρών
περίπου. Διαθέταµε ακόµα 7 µεραρχίες, δύναµης
περίπου 40.000. Ο ΕΛΑΣ µπορούσε να συνεχίσει τον
ένοπλο αγώνα του, µάλλον σαν αγώνα τριβής, µε την
πιθανότητα να πετύχει ευνοϊκούς όρους για το κίνηµα.
Μα σε κάθε περίπτωση είχαµε ανάγκη από βοήθεια,
τουλάχιστο σε πολεµοφόδια. Από πού όµως; Μην
ξεχνάµε πως συνεχίζεται η µεγάλη προσπάθεια των
Σοβιετικών για τη συντριβή του Χίτλερ και την
κατάληψη του Βερολίνου. Ο Χίτλερ µπορεί ακόµα να
κάνει ζηµιά στους συµµάχους (Αρδέννες). Χρειάζεται η
µεγαλύτερη ενότητα των συµµάχων. Και στερέωση
Αντιπροσωπείες του ΕΑΜ και της κυβέρνησης στο
των νέων λαϊκών καθεστώτων στην Ανατολική
υπουργείο Εξωτερικών αµέσως µετά την υπογραφή της
Ευρώπη. Για να 'χει κάποια σαφήνεια και προοπτική σ'
Συµφωνίας. Από αριστερά: Σαράφης, Σιάντος,
έναν νέο ένοπλο αγώνα που θα αναλάµβανε κατά των
Τσιριµώκος, Σοφιανόπουλος, Ασκούτης, Παρτσαλίδης
Αγγλων, την ώρα που ο παγκόσµιος πόλεµος βάδιζε
προς το τέλος του, το Πολιτικό Γραφείο έστειλε ένα τηλεγράφηµα προς τον Γ. Ντιµιτρόφ για να βολιδοσκοπήσει ξανά τις
δυνατότητες που θα υπήρχαν στη νέα διεθνή κατάσταση και ιδιαίτερα στην κατάσταση των Βαλκανίων, που ήταν ακόµα
λεπτή».

Οι παραινέσεις
Σε συνάντησή του µε τον Κοστόφ στη Σόφια, αρχές
του 1945, ο Ζέβγος έθεσε ευθέως το ζήτηµα της
διεθνούς υλικοστρατιωτικής ή έστω πολιτικής στήριξης
προς το λαϊκό κίνηµα της Ελλάδας για τη συνέχιση του
ένοπλου αγώνα. «Αν θα είναι αδύνατο να έχουµε µια

1 sur 5 16/02/2020 à 23:34

Η Συμφωνία της Βάρκιζας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10679950&action=print

τέτοια ηθική υποστήριξη, πρέπει ή να

συνθηκολογήσουµε, πράγµα που θα σήµαινε
καταστροφή για το εργατικό κίνηµα στην Ελλάδα, ή να
αρχίσουµε πάλι τον πόλεµο. Εµείς θα προτιµήσουµε το
δεύτερο». Ωστόσο, πρόσθεσε: «Ο λαός µας
κουράστηκε (...) οι άνθρωποι πεινούν. Αυτές οι
δυσκολίες έχουν αντανάκλαση στο ηθικό των
συµµάχων µας, µικροαστικών οµάδων, που θέλουν να
επιτευχθεί οµαλότητα µε συµφωνία (...) Ο στρατός µας
αριθµεί 50-60.000, το ηθικό του είναι υψηλό, θέλει να
συγκρουστεί, όµως δεν έχει εξοπλισµό, κυρίως
αντιαεροπορικά, πυροβόλα, τανκς και αντιαρµατικά
πυροβόλα (...) Χρειαζόµαστε αρβύλες - το 1/2 του
στρατού µας είναι ξυπόλητοι - ψωµί, ο στρατός µας
πεινά».
Με τη σειρά του ο Κοστόφ απάντησε: «Πολιτική
υποστήριξη µπορεί να έχει η Ελλάδα µόνο από τη
Στέφανος Σαράφης, Αρης Βελουχιώτης, Θόδωρος
Σοβιετική Ενωση. Εµείς θα συνεχίσουµε να
Μακρίδης (Εκτορας)
εκφράζουµε στον Τύπο τις συµπάθειές µας προς εσάς,
όµως µεγάλη βοήθεια δεν µπορούµε να δώσουµε (...) Μεγάλες ελπίδες δεν µπορείτε να έχετε ούτε στη Σοβιετική
Ενωση, διότι η διεθνής κατάσταση είναι δυσµενής για σας. Η Γερµανία δεν έχει ακόµη συντριβεί. Είναι ανάγκη να
διατηρηθεί η συµµαχία µε την Αγγλία. Αν αυτή η συµµαχία καταρρεύσει, η Γερµανία µπορεί να σηκώσει και πάλι κεφάλι.
Ακριβώς γι' αυτό οι Αγγλοι επέλεξαν τη στιγµή αυτή να σας επιτεθούν. Υποθέτω ότι η Σοβιετική Ενωση δε θα µπορέσει
να σας δώσει αποφασιστική βοήθεια, όµως, εννοείται, αυτό είναι υπόθεση της ίδιας της Σοβιετικής Ενωσης».
Στις 15 Γενάρη 1945, ο Λεωνίδας Στρίγκος, όντας στη Θεσσαλονίκη, απέστειλε τηλεγράφηµα προερχόµενο από τη
Σόφια προς το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που τότε βρισκόταν στα Τρίκαλα.
Ανάµεσα σε άλλα ανέφερε: «Σας µεταδίδουµε τηλ/µα που στάλθηκε από... στοπ. Αρχίζει στοπ. Ο Παππούς (Ντιµιτρόφ)
νοµίζει ότι µε τη σηµερινή διεθνή κατάσταση η ένοπλη ενίσχυση προς τους Ελληνες συντρόφους απ' έξω γενικά
αδύνατη. Βοήθεια από µέρους της Βουλγαρίας ή Γιουγκοσλαβίας, η οποία να τους δέσµευε µε το µέρος του ΕΛΑΣ
εναντίον ενόπλων αγγλικών δυνάµεων, σήµερα λίγο θα βοηθήσει τους Ελληνες συντρόφους ενώ πάρα πολύ θα
µπορούσε να βλάψει τη Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία. Ολα αυτά πρέπει να τα υπολογίζουν οι φίλοι µας οι Ελληνες.
Ελληνες και ΕΛΑΣ πρέπει να καθορίσουν τα περαιτέρω βήµατά τους, ξεκινώντας απ' αυτή ακριβώς την κατάσταση, όχι
ευνοϊκή γι' αυτούς. Δεν πρέπει τραβήξουν σχοινί. Αλλά να δείξουν εξαιρετική ευλυγισία και ικανότητα χειρισµών για να
διατηρήσουν όσο το δυνατόν δυνάµεις τους και να περιµένουν ευνοϊκότερη στιγµή για πραγµατοποίηση δηµοκρατικού
τους προγράµµατος. Για Ελληνικό Κόµµα το σπουδαιότερο είναι να µην επιτρέψει να αποµονωθεί από µάζες ελληνικού
λαού και από δηµοκρατικές οµάδες που ανήκουν στο ΕΑΜ. Γιατί ΕΑΜ, ΓΣΕΕ και χωριστές προσωπικότητες ηγέτες δεν
απευθύνονται επίσηµα στα Συνδικάτα και Εργατικό Κόµµα Αγγλίας, στις αµερικανικές µαζικές οργανώσεις και Συνδικάτα
και κοινή γνώµη εξωτερικού για να διαφωτίσουν για σκοπούς και χαρακτήρα πάλης τους, για να ξεσκεπάσουν ελληνική
αντιδραστική κλίκα και τους καλέσουν ενίσχυσή τους; Αυτό θα 'πρεπε να κάνουν µε όλους τους δυνατούς τρόπους και
µέσα ακατάπαυστα στοπ. Πρωτότυπο στείλαµε µε σύνδεσµο στοπ».
Είχε προηγηθεί συνοµιλία του Ντιµιτρόφ µε τον Στάλιν, στις 10 Γενάρη 1945. Σύµφωνα µε τον Ντιµιτρόφ, ο Στάλιν τού
είπε: «Συµβούλεψα την Ελλάδα να µην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα (...) δεν έπρεπε να βγουν από την κυβέρνηση
Παπανδρέου. Καταπιάστηκαν µε µια δουλειά για την οποία δεν επαρκούν οι δυνάµεις τους. Φαίνεται υπολόγιζαν ότι ο
Κόκκινος Στρατός θα κατέβαινε ως το Αιγαίο. Αυτό δεν µπορούµε να το κάνουµε. Δεν µπορούµε να στείλουµε και στην
Ελλάδα δικά µας στρατεύµατα. Οι Ελληνες έκαναν βλακεία».
Το παραπάνω τηλεγράφηµα της 15ης Γενάρη αναµφίβολα άσκησε επίδραση στην πολιτική του ΚΚΕ. Κατά τον Θ. Χατζή,
στο ΠΓ και στην ΚΕ διεξαγόταν διαπάλη. Οι Σιάντος και Ζέβγος, στηριζόµενοι και στις απόψεις του Γενικού Στρατηγείου
του ΕΛΑΣ, υποστήριζαν τη συνέχιση του αγώνα εναντίον της Αγγλίας, ενώ η πλειοψηφία του ΠΓ ήταν υπέρ της
εξεύρεσης συµβιβαστικής λύσης. Ο Σιάντος τελικά υποχώρησε, ενώ ο Ζέβγος παρέµεινε αµετακίνητος.

Η υπογραφή της Συµφωνίας

Στις 2 Φλεβάρη 1945 ξεκίνησαν στη Βάρκιζα διαβουλεύσεις µεταξύ των εκπροσώπων του ΕΑΜ και της κυβέρνησης Ν.
Πλαστήρα, οι οποίες στις 12 του µήνα κατέληξαν σε συµφωνία. Η Συµφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε την αποστράτευση
και τον αφοπλισµό του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής. Ακόµα: Τη διασφάλιση των πολιτικών και
συνδικαλιστικών ελευθεριών, την άρση του στρατιωτικού νόµου, την άµεση απελευθέρωση των συλληφθέντων
ΕΑΜιτών, µε το άρθρο 3 την αµνήστευση των «πολιτικών αδικηµάτων» που διαπράχθηκαν κατά τις µάχες του Δεκέµβρη
(εξαιρούνταν τα «κοινά αδικήµατα κατά της ζωής και της περιουσίας», καθώς και όσοι δεν παρέδιδαν τα όπλα έως την
προκαθορισµένη ηµεροµηνία της 15ης Μάρτη), την απελευθέρωση των οµήρων του ΕΛΑΣ (όσοι κατηγορούνταν ως
δωσίλογοι θα παραδίδονταν στη Δικαιοσύνη για να δικαστούν), τη συγκρότηση εθνικού στρατού, την εκκαθάριση των
κρατικών υπαλλήλων και των σωµάτων ασφαλείας από δωσιλογικά στοιχεία και, τέλος, τη διενέργεια «το ταχύτερο
δυνατόν» ελεύθερων και γνήσιων εκλογών και δηµοψηφίσµατος για το Πολιτειακό.
Μιλώντας στην ΚΕ του ΚΚΕ στις 14 Φλεβάρη 1945, όπου συζητήθηκε η Συµφωνία, ο Γ. Ιωαννίδης τόνισε µεταξύ
άλλων: «Η γραµµή του Πολιτικού Γραφείου ήταν να συνάψουµε κάθε είδους συµφωνία, εκτός από µια τέτοια συµφωνία
που δεν θα µας άφηνε κανένα ίχνος ελεύθερου πολιτικού βίου ή θα απαιτούσε να παραδοθούµε χωρίς όρους. Ηταν
απαραίτητο να συνάψουµε τη συµφωνία. Η συµφωνία συνάφθηκε στις βάσεις που προβλέψαµε. Η αλήθεια είναι ότι
ορισµένα σηµεία της συµφωνίας θα µπορούσαν να αποσαφηνιστούν περισσότερο, αλλά αυτό δεν είναι η ουσία του όλου
ζητήµατος (...) Η σηµερινή συµφωνία είναι αποτέλεσµα της διεθνούς κατάστασης της Ελλάδας (...) Δεν πρέπει να

2 sur 5 16/02/2020 à 23:34

Η Συμφωνία της Βάρκιζας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10679950&action=print

τρέφουµε αυταπάτες. Διεξάγουµε πόλεµο. Θα κερδίσουµε, αν θέσουµε σωστά αυτό το πράγµα. Είχαµε και έχουµε
σωστή πολιτική, αλλά οι σηµερινές συνθήκες δεν µας επιτρέπουν να την εφαρµόσουµε. Αν αύριο οι συνθήκες
αλλάξουν, θα νικήσουµε. Οι εσωτερικές αντιφάσεις της µπουρζουαζίας µας θα οξυνθούν περισσότερο και πρέπει να τις
εκµεταλλευτούµε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Μπροστά στο Κόµµα τίθενται σήµερα τα ακόλουθα καθήκοντα:
1. Να υποστηρίζουµε το συµµαχικό µέτωπο (τη συµφωνία) και να το επεκτείνουµε. Να δηµιουργήσουµε πλατύ µέτωπο
των δηµοκρατικών δυνάµεων. Να συσπειρώσουµε στο µέτωπο αυτό όλες τις δηµοκρατικές δυνάµεις, που δεν είναι
φασιστικές, ακόµα και τον ίδιο τον Πλαστήρα. Θα οργανώσουµε γρήγορα το συνέδριο του ΕΑΜ.
2. Πρέπει να στρέψουµε την προσοχή στο Κόµµα µας. Πρέπει να ενισχύσουµε και να εξασφαλίσουµε τη δράση του κάτω
από κάθε όρους. Το Πολιτικό Γραφείο πρέπει να µελετήσει το οργανωτικό ζήτηµα και να βρει τις µεθόδους για την
ποιοτική βελτίωση του Κόµµατος.
3. Πρέπει να οργανώσουµε διαφωτιστική και προπαγανδιστική δραστηριότητα του Κόµµατος στις τάξεις των κοµµατικών
µελών και στο λαό (...) Για το ζήτηµα των Αγγλων: Δεν πρέπει να ξεχνάµε το ζήτηµα της ανεξαρτησίας της χώρας.
Κάθε φορά που τίθεται το ζήτηµα από τη σκοπιά αυτή, πρέπει να υπογραµµίζουµε ότι η αγγλική επέµβαση δεν
εξυπηρετεί την οµαλή πολιτική ανάπτυξη της χώρας».
Την ίδια µέρα συνεδρίασε και η ΚΕ του ΕΑΜ, η οποία ενέκρινε οµόφωνα τη Συµφωνία.
Στις 15 Φλεβάρη η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε προκήρυξη για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ. «Η συµφωνία της 12ης
Φλεβάρη», τόνιζε η προκήρυξη απευθυνόµενη στους µαχητές του ΕΛΑΣ, «τερµατίζει τον ένοπλο αγώνα σας. Τώρα ήλθε
η ώρα να καταθέσετε µε τιµή τα δοξασµένα όπλα σας. Οµως το έργο σας δεν ολοκληρώθηκε. Ο δεύτερος µεγάλος
σκοπός του αγώνα µας, η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και η δηµιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα
εξασφαλίσουν την ανεµπόδιστη δηµοκρατική εξέλιξη του τόπου, περιµένει την πραγµατοποίησή του».
Την ίδια µέρα εκδόθηκε και η σχετική Ηµερήσια Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Οπως αναφέρει ο Στ.
Σαράφης, ο Αρης Βελουχιώτης αρνήθηκε αρχικά να υπογράψει τη διαταγή. Τότε ο Σαράφης τού είπε ότι αν δεν την
υπογράψει αυτός, δε θα την υπέγραφε και ο ίδιος, ζητώντας του να αποταθεί στο Κόµµα. Τελικά, ο Βελουχιώτης
συνυπέγραψε τη διαταγή.

Η επιστροφή στην Αθήνα

Τα άµεσα καθήκοντα των ΚΟ του ΚΚΕ τέθηκαν τηλεγραφικά στις 15 Φλεβάρη ως εξής: «Σ' όλα τα µέλη µας, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ
αναλυθεί συµφωνία και οι λόγοι που επέβαλαν υπογραφή της στοπ. Βασικές κατευθύνσεις στοπ. Πάλη για δηµοκρατικές
ελευθερίες και εξέλιξη Χώρας στοπ. Διατήρηση ενότητας συµµαχικού αγώνα γραµµές ΕΑΜ και δηµιουργία πλατιού
πανδηµοκρατικού µετώπου στοπ. Διαφώτιση Κόµµατος και λαού σηµερινές συνθήκες πρώτιστο καθήκον στοπ.
Οργανωτικά προβλήµατα αποκτούν σήµερα αποφασιστική σηµασία στοπ. Ανάγκη εξασφαλιστεί λειτουργία και
προφύλαξη οργανώσεων και τεχνικού µηχανισµού στοπ. Πάρουµε µέτρα σ' επιστράτευση οργανώνοντας εθνοφυλακή,
κοµµ. δυνάµεις κατά υπόδειγµα παλιού ΑΜΙ στοπ. Βασική προϋπόθεση πραγµατοποίησης καθηκόντων µας είναι η
σύνδεσή µας µε τις µάζες στοπ. Συγκεκριµένες πράξεις τροµοκρατίας κυβέρνησης Πλαστήρα πρέπει ξεσκεπάζονται
καθηµερινά από οργανώσεις στοπ. Χαρακτηρισµός κυβέρνησης Πλαστήρα φασιστικής σήµερα όχι ορθός στοπ.
Οργανώσεις µας µε προσωπική ευθύνη γραµµατέων περιοχής και σε συνεργασία καπεταναίους διαφυλάξουν σηµαντικό
µέρος οπλισµού στοπ. Επίσης διαφυλάξουν τρόφιµα και άλλη περιουσία ΕΛΑΣ λ/σµο Πολ. Γραφείου στοπ. Πρέπει γίνουν
συνελεύσεις ανταρτών όπου εξηγηθεί γιατί διαλύθηκε ΕΛΑΣ και καθήκοντα ΕΛΑΣιτών µε γυρισµό τους πόλεις και χωριά
στοπ. Εξηγηθεί ΕΛΑΣίτες ότι θα δηµιουργήσουµε συλλόγους αγωνιστών εθνικοαπελευθερωτικού πολέµου 1941-1944
όπου θα µπούνε όλοι ΕΛΑΣίτες φαντάροι αξιωµατικοί».
Στις 18 Φλεβάρη η καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ επέστρεψε στην Αθήνα. Στα Τρίκαλα παρέµεινε η ΚΕ του ΕΛΑΣ
για την τήρηση των στρατιωτικών όρων της Συµφωνίας. Στις 20 Φλεβάρη κατέφτασε εκεί και βρετανική αντιπροσωπεία.
Ο «Ριζοσπάστης», που µέχρι τότε εκδιδόταν στα Τρίκαλα, άρχισε να τυπώνεται και πάλι στην πρωτεύουσα στις 20
Φλεβάρη (από τις 3-18 Φλεβάρη κυκλοφορούσε τοπική έκδοση Αθήνας του «Ριζοσπάστη»).
Η συγκέντρωση των όπλων του ΕΛΑΣ πραγµατοποιήθηκε σε 32 πόλεις, όπου ο ΕΛΑΣ παρέδωσε περισσότερα όπλα από
όσα είχε δεσµευτεί: «Από τα 42.500 όπλα που είχε αναληφθή υποχρέωση παραδίδονται 49.200». Υπήρχαν και άλλα
όπλα, τα οποία έκρυψε ο ΕΛΑΣ σε διάφορες τοποθεσίες ανά την Ελλάδα, σύµφωνα και µε τις παραπάνω οδηγίες προς
τις ΚΟ του Κόµµατος.

Οι συζητήσεις µετά
Στις 28 Φλεβάρη 1945, ο ΕΛΑΣ αποστρατεύτηκε. Πέντε χρόνια αργότερα, κατά την οµιλία του στην 7η Ολοµέλεια της
ΚΕ του ΚΚΕ, το Μάη του 1950, ο Δ. Παρτσαλίδης αναφέρθηκε στην τρίτη σύσκεψη που είχε γίνει στη Μόσχα το Γενάρη
του 1950, ανάµεσα στις ηγεσίες του ΚΚΣΕ (Στάλιν, Μόλοτοφ, Μάλενκοφ, Σουσλόφ), του ΚΚ Αλβανίας (Χότζα, Σέχου)
και του ΚΚΕ (Ζαχαριάδης, Παρτσαλίδης). Σε αυτήν τη σύσκεψη συζητήθηκε και η Συµφωνία της Βάρκιζας. Γι' αυτό το
θέµα ο Δ. Παρτσαλίδης ανέφερε: «Η Συµφωνία της Βάρκιζας. Ο σ. Στάλιν είπε: "Είτανε λάθος, δεν έπρεπε να
παραδώσετε τα όπλα". Οταν ο σ. Ζαχαριάδης ανάφερε πως δεν παραδώσαµε όλα τα όπλα και εγώ ότι πολεµήσαµε στην
Αθήνα και ότι είχαµε και την υπόδειξη του σ. Ντιµιτρόφ για συµφωνία, ο σ. Στάλιν απάντησε: "Επρεπε να πολεµήσετε
έξω από την Αθήνα. Ο σ. Ντιµιτρόφ δεν είναι ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόµµατος"».
Η τοποθέτηση του Στάλιν το 1950, ότι το ΚΚΕ έπρεπε να µην παραδώσει τα όπλα και να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα
έξω από την Αττική, ήταν απόλυτα σωστή, αλλά δεν υπάρχει αρχειακό εύρηµα για ανάλογη τοποθέτηση το 1945. Και
αυτό το ζήτηµα υπάγεται σε εκείνα που παραµένουν σχετικά ανοιχτά στην παραπέρα µελέτη τους, σε συνδυασµό µε
πρόσβαση στο σχετικό αρχειακό υλικό.
Η υπογραφή της Συµφωνίας της Βάρκιζας βαραίνει την ηγεσία του ΚΚΕ. Ανεξάρτητα από τις όποιες διεθνείς παραινέσεις
για την εξεύρεση συµβιβαστικής λύσης, έπρεπε να απορρίψει και την παραµικρή σκέψη για την παράδοση των όπλων

3 sur 5 16/02/2020 à 23:34

Η Συμφωνία της Βάρκιζας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10679950&action=print

και τη διάλυση του ΕΛΑΣ. Επρεπε το Κόµµα να ανασυνταχθεί και ο ΕΛΑΣ να συνεχίσει τον αγώνα έξω από την Αθήνα.
Αυτή η στάση ήταν η µοναδική που θα βοηθούσε και το Διεθνές Κοµµουνιστικό Κίνηµα (ΔΚΚ) και πρωταρχικά τη
Σοβιετική Ενωση. Η απαράδεκτη υποχώρηση, όντας σε βάρος του ΕΑΜικού κινήµατος και γενικά του λαού, απέβαινε σε
βάρος και του ΔΚΚ.
Οι παράγοντες που οδήγησαν στην υπογραφή της Συµφωνίας της Βάρκιζας, πέρα από την υποτίµηση της δύναµης του
λαϊκού κινήµατος και την υπερτίµηση του αντίπαλου, ήταν πρωταρχικά: Η εµµονή στον κοινοβουλευτικό στόχο της
«οµαλής δηµοκρατικής εξέλιξης», σε συνάρτηση και µε την πίεση που ασκούσαν στο ΚΚΕ οι σύµµαχοί του στο ΕΑΜ να
υπογραφεί συµφωνία. Η υποχώρηση στην πίεση ήταν απόρροια της οπορτουνιστικής άποψης ότι σε αντίθετη περίπτωση
το ΕΑΜ θα διαλυόταν και το ΚΚΕ θα οδηγούνταν στην αποµόνωση.

Ελλειψη συλλογικής λειτουργίας

Οπως ήδη αναφέραµε, µε τη Συµφωνία της Βάρκιζας διαφώνησε ο Αρης Βελουχιώτης, ενώ στις τάξεις του ΕΑΜ, του
ΕΛΑΣ, βεβαίως και του ΚΚΕ, δεν ήταν περιορισµένης έκτασης η αντίδραση ή η δυσφορία για την υπογραφή της. Πλατιές
λαϊκές µάζες διαισθάνονταν το τι σήµαινε η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ.
Από την τραγική κατάληξη της εξέλιξης της ιστορίας του Αρη µέσα στην Ιστορία του ΚΚΕ το δίδαγµα που βγαίνει είναι
ότι µια λαθεµένη απόφαση µπορεί να διορθωθεί αποτελεσµατικά µόνο µέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την
πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα, τα βαθύτερα διδάγµατα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων
καθοδηγητικών οργάνων του Κόµµατος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιµες
περιόδους της ταξικής πάλης εκµηδενίζει την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δηµοκρατικού συγκεντρωτισµού:
«Αποφασίζουµε συλλογικά, πλειοψηφικά, δρούµε ενιαία, µονολιθικά». Η απόφαση για τη Συµφωνία της
Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσµα µιας τέτοιας λειτουργίας.

Ερµηνείες και εκτιµήσεις

Για την όλη εξέλιξη, την υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τις Συµφωνίες του Λιβάνου και της
Καζέρτας, που µε τη σειρά τους οδήγησαν στη Βάρκιζα, έχουν διατυπωθεί πολλές ερµηνείες. Μεταξύ των αιτιών έχει
γίνει λόγος περί ανικανότητας του κοµµατικού ηγετικού πυρήνα, έλλειψης πολιτικής διορατικότητας, αρνητικού
επηρεασµού της ηγεσίας του Κόµµατος από συµµαχικές δυνάµεις στο ΕΑΜ κ.ά.
Οσο κι αν αυτά αποτυπώνουν τη µία ή την άλλη πλευρά σε ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν σε καθοριστικά
λαθεµένες επιλογές, δεν προσεγγίζουν την κύρια αιτία: Την έλλειψη ανάλογης προγραµµατικής ετοιµότητας και
προσανατολισµού από την πλευρά της κοµµουνιστικής ηγεσίας, αλλά και τη µη απόκτησή της σε συνθήκες µάχης, σε
συνδυασµό µε την ικανότητα σωστής εκτίµησης του συσχετισµού δυνάµεων και έγκαιρης προσαρµογής ή και διόρθωσης
της γραµµής πάλης. Βέβαια, πρέπει να σηµειωθεί ότι µια σειρά από εξελίξεις στο Διεθνές Κοµµουνιστικό Κίνηµα
επέδρασαν αρνητικά στην πολιτική του ΚΚΕ (στρατηγική της ΚΔ και στη συνέχεια αυτοδιάλυσή της, συµµετοχή των ΚΚ
Γαλλίας και Ιταλίας σε αστικές κυβερνήσεις στη διάρκεια του πολέµου κ.ά.), δίχως να αναιρούνται οι ευθύνες της τότε
ΚΕ του ΚΚΕ. Η ηγεσία του ΚΚΕ δεν έδειξε την απαιτούµενη επάρκεια ώστε να υπερβεί τις όποιες αρνητικές εκδηλώσεις
στο Διεθνές Κοµµουνιστικό Κίνηµα.
Υπήρχε υποτίµηση του γεγονότος ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ βρισκόταν στο ίδιο χαράκωµα µε σηµαντικά βαλκανικά κινήµατα
(Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας), αλλά και µε το στρατιωτικό κίνηµα της Μέσης Ανατολής, ενώ εκλαµβανόταν
χωρίς ευελιξία η συµµαχία της Σοβιετικής Ενωσης µε τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αντιαξονικής
σύµπραξης (Χάρτης του Ατλαντικού, αποφάσεις της Διάσκεψης της Τεχεράνης κ.ο.κ.). Ταυτόχρονα, υπήρχε
υπερεκτίµηση των δυνατοτήτων της Βρετανίας, εκφρασµένη στη σταθερή άποψη ότι «δεν µπορούµε να τα βάλουµε µε
την Αγγλία», καθώς και υποτίµηση των δυνατοτήτων του λαϊκού κινήµατος. Είναι διαφορετικό ζήτηµα να ηττηθεί η
επανάσταση εξαιτίας του διεθνούς συσχετισµού δυνάµεων και τελείως άλλο ζήτηµα να µη σχεδιαστεί και
πραγµατοποιηθεί σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.
Στην ανάλυση που γινόταν συνυπήρχε και το γεγονός ότι η Μ. Βρετανία ήταν σύµµαχος στον αντιφασιστικό αγώνα και
δεν θεωρούνταν ο πιο επικίνδυνος και ισχυρός ταξικός εχθρός, που συµµάχησε µε την ΕΣΣΔ συγκυριακά. Γεννιούνταν,
λοιπόν, και αυταπάτες σχετικά µε τις προθέσεις της βρετανικής πολιτικής να συντρίψει το ΕΑΜικό κίνηµα.

***
Η δύναµη του Κόµµατος βρίσκεται πρώτα απ' όλα στην ιδεολογικοπολιτική του ποιότητα, στην ικανότητά του να δρα ως
κόµµα επαναστατικό. Αρρηκτα συνδεδεµένο µε αυτό ήταν και το οργανωτικό πρόβληµα: Η οργανωτική χαλαρότητα στο
Κόµµα, σε συνδυασµό µε ορισµένη διάχυση του ΚΚΕ στις γραµµές του ΕΑΜ. Η ορµητική µαζικοποίηση του Κόµµατος και
η σχετικά εύκολη στρατολογία, δίχως την ανάλογη ιδεολογικοπολιτική προετοιµασία και την απαιτούµενη εσωκοµµατική
ζωή, είχαν ως αποτέλεσµα η κοµµατική - κοµµουνιστική συνείδηση λίγο να διαφέρει από την ΕΑΜική. Η διάκριση των
οργάνων του ΚΚΕ από αυτά του ΕΑΜ ήταν ελάχιστα ορατή και η όποια αυτοτέλεια του Κόµµατος περιοριζόταν στον
κεντρικό καθοδηγητικό πυρήνα και σε καθοδηγητικά όργανα µεγάλων Οργανώσεων. Εποµένως, η κοµµουνιστική
διαπαιδαγώγηση, προετοιµασία και ετοιµότητα των κοµµατικών δυνάµεων ήταν πολύ κατώτερη σε σχέση µε τις ανάγκες
και απαιτήσεις της ταξικής πάλης. Η ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική ανεπάρκεια του Κόµµατος ήταν συνυφασµένη
µε τη διαπαιδαγώγηση µόνο στην πάλη για ελευθερία και ανεξαρτησία και όχι στην ταξική πάλη για τη νίκη στο πεδίο
της εξουσίας. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση µε τον βασικό σκοπό ύπαρξης του ΚΚΕ, ως ιδεολογικής - πολιτικής
πρωτοπορίας της εργατικής τάξης: Την πάλη για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκµετάλλευσης, µε την κατάκτηση
της εξουσίας για την οικοδόµηση του σοσιαλισµού - κοµµουνισµού.

4 sur 5 16/02/2020 à 23:34

Η Συμφωνία της Βάρκιζας | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10679950&action=print

Copyright © 1997-2020 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Σελίδα 36

5 sur 5 16/02/2020 à 23:34